diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-rocket.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-rocket.html | 221 |
1 files changed, 221 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-rocket.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-rocket.html new file mode 100644 index 0000000..79e3962 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-rocket.html @@ -0,0 +1,221 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-software-rocket.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.94 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Roketler Yalnızca Özgür Yazılım mı Kullanmalı? Özgür Yazılım ve Aletler - +GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/free-software-rocket.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Roketler Yalnızca Özgür Yazılım mı Kullanmalı? Özgür Yazılım ve Aletler +</h2> + +<address class="byline">Yazan Richard Stallman</address> + +<p>Tamamen özgür yazılım kullanan bir roket olabilir mi? SpaceX'in, yazılımı +uydu fırlatma roketlerinde özgürleştirmesini talep etmeli miyiz? Bana bunu +soran kişinin ciddi olduğunu sanmıyorum ancak bu soruyu yanıtlamak, +insanların bugün gerçekten satın aldıkları ürünlerle ilgili benzer sorunları +aydınlatabilir.</p> + +<p>Bildiğim kadarıyla bu tür bir yazılım, itme gücü üretme yeteneğine sahip +değil. Bir roket esas olarak fiziksel bir aygıttır, dolayısıyla tam olarak +özgür yazılım <em>olamaz</em>. Ancak bilgisayarlı denetimi ve telemetri +sistemlerini ve dolayısıyla yazılım içerebilir.</p> + +<p>Birisi bana bir roket satmayı teklif etse ona başka herhangi bir alet gibi +muamele ederdim. Örneğin bir termostatı düşünün. Değiştirilecek yazılım +içeriyorsa ondaki tüm yazılımların özgür olması gerekir ve benim bazı +değişiklikleri kurmaya tek başıma karar verebilme yetkim olmalı. Bununla +birlikte ondaki yazılımın hiç değiştirilmesi gerekmiyorsa ve +<em>yalnızca</em> denetim panelindeki düğmeler, bir TV kumandası veya sabit +bir komut setine sahip bir USB arabirimi gibi birtakım sınırlı arabirimler +aracılığıyla iletişim kuruyorsa termostatın içinde ne olduğunu bilmenin çok +önemli olduğunu düşünmezdim; özel amaçlı bir yonga veya kod çalıştıran bir +işlemci içerip içermediği kullanıcı olarak benim için doğrudan bir fark +yaratmaz. Kod içeriyorsa, onun yerine özel bir yonga da olabilir, bu yüzden +onun hangisi olduğu umurumda değil.</p> + +<p>Bu termostat,nasıl uygulandığına bakılmaksızın, faaliyetlerim hakkında +birisine veri gönderirse karşı çıkardım. Bir kez daha özel yonga veya özel +kod doğrudan bir fark yaratmaz. Ondaki özgür yazılım, gözetimi kapatmam için +bana bir yol sağlayabilir ancak tek yol bu değil. Bir diğeri, dijital +iletişim antenlerinin bağlantısını kesmek veya onları kapatmaktır.</p> + +<p>Roket yazılım içeriyorsa bunu özgür yazılım olarak yayımlamak topluluğa bir +katkı olabilir ve bu katkıyı takdir etmeliyiz ancak bu farklı bir +konudur. Bu tür bir yayım, roketleri satın alan kişilerin onlardaki yazımı +iyileştirmesi için çalışmalarına da olanak sağlar ancak birçok roket +başarısızlığının geri döndürülemez doğası, kurcalamaktan caydırabilir.</p> + +<p>Okuyucular SpaceX'in roketlerini geliştirmek için <a +href="https://www.theverge.com/2019/6/18/18683455/nasa-space-angels-contracts-government-investment-spacex-air-force">ABD +hükümetinden önemli finansal destek</a> aldığına işaret ettiler. Usulen, bu +desteği kabul eden SpaceX'in, bu yazılımı sadece kendi roketlerinde +kullanıyor olsa bile, roket yazılımını özgür bir yazılım olarak yayınlaması +gerekir.</p> + +<p>Tesla şirketinin değiştirebileceği ancak araba sahibinin yapamayacağı +gözetim ve izleme amaçlı kötücül yazılımlarla dolu Tesla arabalarının +deneyimi göz önüne alındığında, SpaceX roketlerinde de bu durumun olduğunu +varsayabilirim. Bir gün roketler bugünün arabaları ve traktörleri gibi +satılırsa <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">onlardaki yazılım +da adaletsiz olacaktır</a> ve <a href="/proprietary/proprietary.html">büyük +olasılıkla kötücül yazılım olacaktır</a>. Üretici değiştirilmiş yazılımı ona +kurabilir ancak sahibi kuramazsa bu adaletsizliktir. İnsanlar bunun farkına +varmaya başlıyor; yalnızca bu özgürlüklerin verilmesini talep eden (arabanın +yazılımı özgürleştirmekten çok daha azını talep eden) ve her şeye rağmen +zorlu bir mücadele ile karşı karşıya olan onarım hakkı hareketine bakın.</p> + +<p>Ancak SpaceX'in roket sattığını düşünmüyorum: Kendi roketlerinde yük +fırlatma hizmetini sağladığını düşünüyorum. Bu, sorunu tamamen +farklılaştırır; bir müşteri olarak roketi kullanan siz değilsiniz: Bunu +yapan SpaceX.</p> + +<p>SpaceX'in kullandığı roket, kendi arabanız veya kamyonetiniz hatta size +kiralanan bir araba veya kamyonet gibi değildir. Aksine bu, şu an için, +kitaplarınızı ve mobilyalarınızı belirttiğiniz yere taşıyan, bir taşıma +şirketinin kamyonetiyle karşılaştırılabilir. O kamyonetteki yazılım üzerinde +denetimi hak eden; o anki müşteri değil, taşıma şirkettir.</p> + +<p>Eşyalarınızı Dış Moğolistan'a veya uzay boşluğuna taşıma işini bir hizmet +olarak ele almak mantıklıdır, çünkü iş çoğunlukla müstakil ve müşteriden +bağımsızdır (“çoğunlukla”; “kesinlikle” veya +“%100” anlamına gelmez), bu yüzden işle ilgili yönergeler +yalındır (bu kutuları D tarihine kadar A adresine götürün).</p> + +<p>Eğer SpaceX roket yazılımını özgür bir lisans altında yayınlamış olsaydı, bu +da bize değiştirilmiş sürümleri oluşturma ve yayma hakkı verirdi, fakat bu +durum bize SpaceX'in roketinde çalışan kodu değiştirme hakkını vermezdi.</p> + +<p>Ancak, gelecekteki varsayımsal uzay gemisinin yapabileceği, asla bir hizmet +olarak ele alınmaması gereken bir tür faaliyet vardır; özel bilişim +faaliyeti. Bunun nedeni, özel bir bilişim faaliyetinin, uygun özgür yazılım +verildiğinde, tam olarak kendi bilgisayarınızda özgürce yapabileceğiniz bir +şey olmasıdır.</p> + +<p>Bir programın görevi sizin için bilişim görevlerini yerine getirmektir, salt +komutlarınızı yorumladığı biçimiyle uymasını talebi değil, onun ne ve nasıl +yapıldığı üzerinde denetim talebi hakkına da sahip olursunuz. Başka bir +deyişle kontrol ettiğiniz bir bilgisayarda çalışan özgür bir programın kendi +kopyasını kullanma hakkına sahipsiniz.</p> + +<p>Hiç kuşku yok ki bu faaliyetleri, kendi denetledikleri programlarla +sunucularında yapılacak “hizmetler” olarak etiketleyerek bilişim +faaliyetleriniz üzerindeki denetiminizi onlara bırakmanızı isteyen şirketler +var. Kullanıcı tarafından özenle yönetilen metin düzenleme gibi şeyleri +bile! Bu, onların iktidarını özgürlüğünüzün yerine koymanızı sağlayacak bir +düzen. Buna kısaca “Yazılım Yerine Hizmet” (“Service as a +Software Substitute”), kısaca SaaSS, adını veriyoruz (bkz. “<a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Bu sunucu gerçekte +kime hizmet ediyor?</a>”) ve biz bunu reddediyoruz.</p> + +<p>Örneğin bir “hizmet” olarak işinizle ilgili her şeyi bilmek +isteyen varsayımsal bir SpaceX Akıllı Uzay Gemisi'ni zihninizde canlandırın, +böylece SpaceX sunucuları sizin için hangi kargoları hangi gezegenlerde alıp +satacağınıza karar verebilir. Bu planlama hizmeti, SaaSS olabilir; +dolayısıyla bu planlama hizmeti, bir hizmet<b><em>siz</em></b>lik +olacaktır. Bu hizmet<b><em>siz</em></b>liği kullanmak yerine bu planlamayı +kendi bilgisayarınızdaki özgür yazılım kopyanızla yapmalısınız.</p> + +<p>SpaceX ve diğerleri size yasal olarak bilişim olmayan kargo taşıma hizmeti +sunabilir ve bunu bazı durumlarda kullanabilirsiniz; Veya başka bir yöntem +seçebilirsiniz, belki de bir uzay gemisi satın alır ve onu kendi başına +kullanırsınız.</p> + + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and contributing translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/11/14 20:59:46 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |