path: root/talermerchantdemos/blog/articles/sq/right-to-read.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/right-to-read.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.90 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>E drejta Për të Lexuar - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>
<style type="text/css" media="print,screen"><!--
blockquote, .comment {
   font-style: italic;
}
blockquote cite {
   font-style: normal;
}
.announcement {
   text-align: center;
   background: #f5f5f5;
   border-left: .3em solid #fc7;
   border-right: .3em solid #fc7;   
   margin: 2.5em 0;
}
#AuthorsNote ul, #AuthorsNote li {
   margin: 0;
}
#AuthorsNote li p {
   margin: 1em 0;
}
.emph-box {
   background: #f7f7f7;
   border-color: #e74c3c;
}
#AuthorsNote p.emph-box {
   margin: 1em 6%;
}
#BadNews li p { text-indent: -.8em; }
#BadNews li p:before {
   content: "\021D2";
   display: inline;
   position: relative;
   right: .5em;
}
#BadNews p.emph-box {
   margin: 2.5em 6% 1em;
}
#References {
   margin: 3em 0 2em;
}
#References h3 {
   font-size: 1.2em;
}
@media (min-width: 55em) {
   #AuthorsNote .columns >
 p:first-child,
    #AuthorsNote li p.inline-block {
      margin-top: 0;
   }
   .comment { text-align: center; }
   .table { display: table; }
   .table-cell {
      display: table-cell;
      width: 50%;
      vertical-align: middle;
   }
   .left { padding-right: .75em; }
   .right { padding-left: .75em; }
   }
}-->
<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /[.](ar|fa|he)/" -->
<!--
@media (min-width: 55em) {
   .left { padding-left: .75em; }
   .right { padding-right: .75em; }
   }
}-->
<!--#endif -->




</style>

<!--#include virtual="/philosophy/po/right-to-read.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
<h2 class="center">E Drejta Për të Lexuar</h2>

<address class="byline center">
nga <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address>
<p class="center">
<em>Ky artikull u botua në numrin e shkurtit të 1997-s të
<cite>Communications of the ACM</cite> (Volumi 40, Numri 2).</em></p>
<hr class="thin" />

<div class="article">
<blockquote class="center comment"><p>
	     Nga <cite>Udha Për Në Tiko</cite>, një koleksion artikujsh rreth
pararendësve të Revolucionit Lunarian, botuar në Luna City, më 2096-n.
</p></blockquote>

<div class="columns">
<p>
Për Dan Halbertin, rruga drejt Tikos zuri në gjimnaz&mdash;kur Lisa Lenc i
kërkoi borxh kompjuterin.  I saji qe prishur, dhe po të mos gjente hua një
tjetër, s’do të kalonte provimin e dimrit.  S’kish tjetër të cilin do të
guxonte ta pyeste, veç Danit.</p>

<p>
Kjo e vuri Danin në një dilemë.  Duhej ta ndihmonte&mdash;por po t’i jepte
hua kompjuterin e saj, ajo mund të lexonte librat e tij.  Veç faktit se mund
të përfundoje në burg për shumë vjet, nëse lejoje dikë të lexonte librat e
tu, vetë ideja e tronditi në fillim.  Si gjithkujt, i kishin mësuar që prej
fillores se dhënia e librave të tjerëve ishte e ligë dhe e
gabuar&mdash;diçka që e bënin vetëm piratët.</p>

<p>
Dhe kishte pak mundësi që AMS-ja&mdash;Autoriteti i Mbrojtjes së
Software-it&mdash;të dilte huq për ta kapur.  Në orën e software-it, Dani
kishte mësuar se çdo libër kishte një monitor të drejtash kopjimi që
raportonte Qendrës së Licencimeve kur dhe ku qe lexuar, dhe nga kush.  (Këtë
informacion e përdorin për të kapur piratë leximi, por edhe për t’u shitur
tregtuesve profile interesash personale.)  Herës tjetër që kompjuteri i tij
do të lidhej në internet, Qendra e Licencimeve do ta merrte vesh.  Ai, si i
zoti i kompjuterit, do të pësonte dënimin më të rëndë&mdash;pse nuk çau
kryet të parandalonte krimin.</p>

<p>
Sigurisht që Lisa jo domosdo kish në mendje të lexonte librat e tij.  Mund
ta kishte dashur kompjuterin e tij vetëm për të shkruar punimin.  Por Dani e
dinte se rridhte prej një familjeje të shtresës së mesme dhe me zor
përballonte tarifat e arsimimit, lere më pastaj, tarifat e leximit.  Leximi
i librave të tij mund të qe rruga e vetme se si të diplomohej.  E kuptonte
tërë këtë; atij vetë i qe dashur të merrte hua për të paguar për krejt
artikujt kërkimorë që pat lexuar.  (Dhjetë përqind e këtyre tarifave u
shkonin kërkuesve që shkruan artikujt; ngaqë Dani ia kish vënë syrin
karrierës akademike, mund të shpresonte se artikujt kërkimorë të vetë atij,
nëse lexohen shpesh, do të mund t’i sillnin fitime të mjaftueshme për të
kthyer këtë borxh.)</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>

<div class="columns">
<p>
Më vonë, Dani do të mësonte se njëherë e një kohë, cilido mund të shkonte në
bibliotekë dhe të lexonte artikuj revistash shkencore, madje dhe libra, pa u
dashur të paguante.  Kish pasur studiues të pavarur që patën lexuar me
mijëra faqe pa grante qeveritare për bibliotekë.  Por gjatë viteve 90 të
shekullit XX, si botuesit komercialë, ashtu edhe ata të revistave
jokomerciale patën filluar të aplikonin tarifa për hyrje në to.  Pas 2047-s,
bibliotekat që ofronin hyrje të lirë publike në literaturë akademike qenë
një kujtim i zbehtë.</p>

<p>
Kishte rrugë, sigurisht, për t’ia hedhur AMS-së dhe Qendrës së Licencimeve.
Në vetvete të paligjshme.  Dano kish pasur një shok klase në lëndën e
software-it, Frank Martucci, që kish shtënë në dorë një mjet të paligjshëm
diagnostikimesh, dhe e kish përdorur për t’u hedhur tej kodit të mbikëqyrjes
së të drejtave të kopjimit, kur lexonte libra.  Po u kishte treguar shumë
shokëve për të, dhe një prej tyre e shiti te AMS-ja për një shpërblim
(studentët e krimbur në borxhe qe e lehtë t’i joshje në tradhti).  Në
2047-n, Franku qe në burg , jo për lexim piraterisht, por se kishte një
diagnostikues.</p>

<p>
Dani do të mësonte më vonë se dikur cilido mund të kishte mjete
diagnostikuese  Madje kish edhe mjete të lira diagnostikuese që qarkullonin
si CD ose të shkarkueshme nga interneti.  Por përdoruesit e rëndomtë zunë
t’i përdorin për të anashkaluar mbikëqyrës të drejtash kopjimi, dhe në fund
një gjykatës deklaroi se ky qe bërë edhe përdorimi kryesor i tyre në
praktikë.  Kjo do të thoshte se qenë të paligjshme; zhvilluesit e
diagnostikuesve përfunduan në burg.</p>

<p>
Kuptohet, programuesit prapëseprapë kishin nevojë për mjete diagnostikimi,
por tregtuesit e diagnostikuesve në 2047-n shpërndanin vetëm kopje të
numëruara, dhe vetëm për programues të licencuar dhe të lidhur zyrtarisht.
Diagnostikuesi që përdorte Dani në lëndën e software-it ruhej pas një
firewall-i special, ndaj mund të përdorej vetën gjatë ushtrimesh në klasë.</p>

<p>
Qe gjithashtu e mundur të anashkaloheshin mbikëqyrësit e të drejtave të
kopjimit duke instaluar një kernel të ndryshuar sistemi.  Dani do mësonte më
në fund rreth kernelash të lirë, madje sisteme të tërë operativë të lirë, që
kishin ekzistuar aty nga fundi i shekullit të kaluar.  Por jo vetëm që ishin
të paligjshëm, si diagnostikuesit&mdash;s’mundeshit të instaloni një të
tillë, nëse kishit, pa ditur fjalëkalimin e rrënjës në kompjuterin tuaj. Dhe
as FBI, as Microsoft s’do t’jua tregonin.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>

<div class="columns">
<p>
Dani doli në përfundimin se s’mundej thjesht t’i jepte borxh kompjuterin e
vet Lisës.  Por s’mund të refuzonte ta ndihmonte, sepse e donte atë.  Çdo
rast për të biseduar me të e mbushte me lumturi.  Dhe fakti që ajo zgjodhi
atë për të kërkuar ndihmë, kjo mund të donte të thoshte se edhe ajo e donte.</p>

<p>
Dani e zgjidhi dilemën duke bërë diçka akoma edhe më të
pamendueshme&mdash;ia dha borxh kompjuterin, dhe i tregoi asaj fjalëkalimin
e tij.  Kështu, nëse Lisa do të lexonte librat e tij, Qendra e Licencimeve
do të mendonte se po i lexonte ai.  Edhe kjo dhënie borxh, krim ishte, por
AMS-ja s’do ta mësonte automatikisht. Do ta mësonin vetëm nëse do ta shiste
Lisa.</p>

<p>
Sigurisht, nëse do ta mësonte ndonjëherë shkolla se i kishte dhënë Lisës
fjalëkalimin e tij, ky do të ishte fundi për të dy, si studentë, pavarësisht
se përse e kishte përdorur ajo.  Rregulli i shkollës qe që çfarëdo
ngatërrimi me mjetet e tyre të mbikëqyrjes së kompjuterave të studentëve,
përbënte bazë për veprim disiplinor.  S’kish rëndësi nëse bëtë apo jo diçka
të dëmshme&mdash;faji qe vështirësimi i kontrollit mbi ju nga
administratorët.  Merrej e mirëqenë se bënit diçka tjetër të ndaluar, dhe
s’ishte nevoja të dihej se çfarë.</p>

<p>
Për këtë, studentët zakonisht nuk përjashtoheshin&mdash;jo drejtpërdrejt.
Në vend të kësaj, atyre u ndalohej përdorimi i sistemeve kompjuterike të
shkollës, dhe kështu do të ngelnin në të gjitha lëndët.</p>

<p>
Më vonë, Dani do të mësonte se ky lloj rregulli universiteti kish filluar
vetëm në vitet ’80 të shekullit XX, kur studentët e universiteteve filluan
të përdorin në masë kompjuterat.  Më parë, universitetet përdornin tjetër
mënyrë për disiplinimin e studentëve; dënonin veprimtari që qenë të dëmshme,
jo thjesht ato për të cilat mund të lindte dyshim.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>

<div class="columns">
<p>
Lisa nuk e spiunoi Danin te AMS-ja.  Vendimi i tij për ta ndihmuar, shpuri
në martesën e tyre, dhe i bëri edhe të shqyrtonin ç’u ishte mësuar mbi
piraterinë si fëmijë.  Çifti filloi të lexonte mbi historikun e të drejtave
të kopjimit, mbi Bashkimin Sovjetik dhe kufizimet e tij mbi kopjimin, dhe
madje edhe Kushtetutën origjinale të Shteteve të Bashkuara.  U shpërngulën
në Luna, ku gjetën të tjerë që kishin ikur prej krahut të gjatë të AMS-së.
Kur filloi Revolta e Tikos më 2062-shin, e drejta universale për të lexuar
shpejt u bë një nga synimet e saj kryesore.</p>
</div>

<div class="reduced-width">
<blockquote class="announcement">
<p><a href="http://defectivebydesign.org/ebooks.html">Bëhuni pjesë e listës
tonë të postimeve mbi rreziqet e e-librave</a>.</p>
</blockquote>
</div>

<div id="AuthorsNote">
<h3>Shënime Autori</h3>

<ul class="no-bullet">
<li>
<div class="reduced-width">
<p>Kjo histori është kinse një artikull historik që do të shkruhet në të
ardhmen nga dikush tjetër, që përshkruan rininë e Dan Halbertit nën një
shoqëri shtypëse ndërtuar nga forca të padrejta që përdorin
&ldquo;piraterinë&rdquo; si propagandë. Ndaj përdor terminologjinë e asaj
shoqërie.  Jam përpjekur ta projektoj në të ardhmen, si diçka shtypëse më të
dukshme. Shihni <a
href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">&ldquo;Pirateri&rdquo;</a>.
</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</li>

<li>
<div class="reduced-width">
<p>Kufizimet e zbatuara përmes kompjuterave mbi dhënies hua ose leximin e
librave (dhe llojesh të tjera veprash të botuara) njihen si ADK,  shkurtim
për &ldquo;Administrim Dixhital Kufizimesh&rdquo;.  Për të eliminuar ADK-në,
Free Software Foundation ka krijuar fushatën <a
href="http://DefectiveByDesign.org">Defective by Design</a>.  Ju kërkojmë ta
përkrahni.</p>

<p>Edhe Electronic Frontier Foundation, një ent më vete, jo i lidhur me Free
Software Foundation, bën fushatë kundër ADK-së.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</li>
</ul>

<p class="comment">
Shënimi vijues është përditësuar disa herë, që nga hera e parë e botimit të
artikullit.</p>

<ul class="no-bullet">
<li>
<div class="columns">
<p>
Beteja për të drejtën për të lexuar është duke u zhvilluar tashmë.  Edhe pse
mund të duhen 50 vjet që liritë tona të dikurshme të humbin në harresë,
shumica e ligjeve dhe praktikave specifike shtypëse të përshkruara më sipër
janë propozuar tashmë; disa janë bërë pjesë ligjesh në ShBA dhe gjetkë.  Në
ShBA, 1998 Digital Millennium Copyright Act (DMCA) dha mbështetje
shprehimisht nga qeveria të kufizimeve të zbatuara përmes kompjuterit, të
njohura si ADK, duke e bërë krim shpërndarjen e programeve që zhbllokojnë
ADK-në.  Bashkimi Evropian imponoi kufizime të ngjashme përmes një direktive
mbi të drejta kopjimi, më 2001-shin, në një formë jo aq të ashpër.</p>

<p>
ShBA përpiqen për të imponuar rregulla të tilla ndaj pjesës tjetër të botës
përmes traktatesh të së ashtuquajturës “tregti e lirë”.  <a
href="https://stallman.org/business-supremacy-treaties.html"> Traktate
supremacie biznesi</a> është term më i përshtatshëm për to, ngaqë janë
konceptuar për të siguruar dominim biznesi mbi shtete demokratike në
emërtesë.  Politika e DMCA-së për kriminalizimin e programeve që asgjësojnë
ADK-në është një nga shumë politika jo të drejta që këto traktate imponojnë
përgjatë një game të gjerë fushash.</p>

<p>
ShBA kanë imponuar domosdoshmëri DMCA-je mbi Australinë, Panamanë, Kolumbinë
dhe Korenë e Jugut, përmes marrëveshjesh dypalëshe, dhe mbi vende të tilla
si Kosta Rika përmes një tjetër traktati, CAFTA.  Obama e ka përshkallëzuar
fushatën me dy traktate të rinj të propozuar, TPP dhe TTIP.  TPP-ja do të
impononte DMCA-në, tok me të tjera gjëra të shtrembra, mbi 12 vende të
Oqeanit Paqësor.  TTIP-ja do të vendoste kufizime të ngjashme mbi Evropën.
Të tëra këto traktate duhen mposhtur, ose shfuqizuar.</p>

<p>
Deri edhe World Wide Web Consortium ka rënë nën hijen e industrisë së të
drejtave të kopjimit; është në zgrip të miratimit të një sistemi ADK si
pjesë zyrtare e specifikimeve web.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</li>

<li>
<div class="table">
<div class="table-cell left">
<p class="emph-box">
Software-i jo i lirë priret të ketë <a href="/proprietary/">veçori abuzive
të shumë llojeve</a>, çka shpie në përfundimin se <a
href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">një programi të
lirë s’mund t’i zini kurrë besë</a>.  Duhet të ngulim këmbë vetëm për
software-in e lirë (libre), dhe të hedhim poshtë programet jo të lira.</p>
</div>

<p class="table-cell right">
Me Windows Vista, Microsoft-i pranoi se kish ndërtuar një deriçkë të pasme:
Microsoft- mund ta përdorë për të instaluar forcërisht “përmirësime”
software-i edhe kur përdoruesit mendojnë se bëhet fjalë për përkeqësime.
Mundet të urdhërojë gjithashtu krejt makinat që xhirojnë Vista të refuzojnë
një përudhës të caktuar pajisjeje.  Qëllimi kryesor i shtrëngimit të vidave
përdoruesve nga Vista qe të imponohej ADK të cilin përdoruesit të mos munden
ta anashkalojnë.  Sigurisht, Windows 10 s’është më mirë.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</li>

<li>
<div class="columns">
<p>
Një nga idetë e rrëfimit, s’qe propozuar realisht para 2002-shit.  Kjo është
ideja se FBI dhe Microsoft do të mbajnë fjalëkalimet rrënjë për kompjuterat
tuaj personale, dhe s’do t’ju lënë t’i keni.</p>

<p>
Përkrahësit e kësaj skeme dhanë emra versionesh të hershëm, të tillë si
“trusted computing” dhe “Palladium”, por, siç edhe u vu në jetë më në fund,
quhet “secure boot”.</p>

<p>
Ajo çka mban Microsoft-i s’është saktësisht një fjalëkalim në kuptimin
tradicional; askush s’shtyp të tillë në një terminal.  Në fakt bëhet fjalë
për një nënshkrim dhe një kyç fshehtëzimi që i përgjigjet një kyçi të dytë
të depozituar në kompjuterin tuaj.  Kjo e lejon Microsoft-it, dhe
potencialisht cilitdo sajti që bashkëpunon me Microsoft-in, kontrollin
përfundimtar mbi atë që përdoruesi mund të bëjë në kompjuterin e tij.
Microsoft-i ka gjasa ta përdorë këtë kontroll në emër të FBI-së, kur i
kërkohet: tashmë <a href="/proprietary/malware-microsoft.html">tregon të
meta sigurie NSA në Windows</a>, për t’i shfrytëzuar.</p>

<p>
Nisja e sigurt mund të sendërtohet në një mënyrë që i lejon përdoruesit të
specifikojë kyçin e nënshkrimit dhe të vendosë se çfarë software-i të
nënshkruhet me të.  Në praktikë, PC-të e konceptuar për Windows 10, bartin
vetëm kyçin e Microsoft-it, dhe nëse i zoti i makinës mundet apo jo të
instalojë çfarëdo sistemi tjetër (bie fjala, GNU/Linux) është nën kontrollin
e Microsoft-it.  Këtë ne e quajmë <em>nisje të kufizuar</em>.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</li>

<li>
<div class="columns">
<p>
Më 1997-në, kur ky artikull u botua për herë të parë, AMS-ja po kërcënonte
furnizues të vegjël shërbimesh internet, duke u kërkuar të lejonin AMS-në të
mbikëqyrte krejt përdoruesit.  Shumica e ISP-ve u dorëzuan, kur u kërcënuan,
ngaqë s’paguanin dot të ndesheshin në gjykatë.  Një ISP, Community ConneXion
në Okland, Kaliforni, e hodhi poshtë kërkesën dhe u padit faktikisht.
AMS-ja hoqi dorë nga padia më vonë, për DMCA-ja i dha fuqinë që kërkonte.</p>

<p>
AMS, që faktikisht është shkurtim i Shoqërisë së Publikuesve të Software-it,
është zëvendësuar në rolin e saj prej polici nga Business Software
Alliance.  BSA-ja, sot, s’është një forcë detyruese zyrtare; nga ana
jozyrtare ama, vepron si e tillë.  Duke përdorur metoda të ngjashme me
ish-Bashkimin Sovjetik, i fton njerëzit të bëhen informatorë të kolegëve dhe
shokëve.  Një fushatë terrori nga BSA-ja në Argjentinë më 2001-shin bëri
kërcënime të maskuara fare pak se njerëz që ndajnë <em>software</em> me të
tjerët duheshin përdhunuar në burg.</p>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</li>

<li>
<div class="reduced-width">
<p>
Rregullat e sigurisë në universitete, të përshkruar më sipërm s’janë
imagjinare.  Për shembull, një kompjuter në një universitet diku në zonën e
Çikagos, shfaqte këtë mesazh gjatë hyrjes në llogarinë e përdoruesit:</p>

<blockquote><p>
Ky sistem është vetëm për përdorim nga përdorues të autorizuar.  Individët
që e përdorin këtë sistem kompjuterash pa autorizim ose duke tejkaluar
autorizimin përkatës janë subjekt i mbikëqyrjes dhe vëzhgimit të krejt
veprimtarive të tyre në këtë sistem nga personeli i sistemit.  Gjatë
vëzhgimit të individëve që e përdorin jo si duhet këtë sistem, ose gjatë
mirëmbajtjes së sistemit, mund të vëzhgohen edhe veprimtaritë e përdoruesit
të autorizuar.  Cilido që përdor këtë sistem jep shprehimisht pranimin e
këtij vëzhgimi dhe këshillohet se, nëse një vëzhgim shfaq evidencë të
mundshme veprimtarie të paligjshme ose cenim të rregullores së
universitetit, personeli i sistemit mund t’ua japë faktet e veprimtarisë së
paligjshme ose cenimit autoriteteve të universitetit dhe/ose zyrtarëve të
mbrojtjes së ligjit.
</p></blockquote>

<p>
Ky është një interpretim interesant i Amendamentit të Katërt: bëji presion
kujtdo të pranojë, paraprakisht, të heqë dorë nga të drejtat që garanton
amendamenti.</p>
</div>
</li>
</ul>
<div class="column-limit"></div>
</div>

<div id="BadNews">
<h3>Lajme të Liga</h3>

<p class="reduced-width">
Beteja për të drejtën për të lexuar është duke ecur kundër nesh deri sot.
Armiku është i organizuar, kurse ne s’jemi.
</p>

<div class="columns">
<p>E-librat komercialë të së sotmes <a
href="/philosophy/the-danger-of-ebooks.html"> asgjësojnë liritë tradicionale
të lexuesit</a>.  Produkti i Amazon-ës për lexues e-librash, të cilin unë e
quaj &ldquo;<a href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Amazon
Swindle</a>&rdquo; ngaqë është konceptuar t’u heqë me batakçillëk lexuesve
liritë tradicionale të lexuesve të librave, xhiron nën <em>software</em> me
disa <a href="/proprietary/malware-kindle-swindle.html">funksione
oruelliane</a> të faktuara.  Secili prej tyre kërkon hedhjen poshtë
tërësisht të produktit:</p>

<ul class="no-bullet">
<li><p>Spiunon mbi gjithçka që përdoruesi bën: raporton se cilin libër po lexon
përdoruesi, dhe cilën faqe, dhe raporton kur përdoruesi nënvizon tekst, dhe
çfarëdo shënimesh që bën përdoruesi.</p></li>

<li><p>Përmban ADK, i cili është konceptuar për të bllokuar shkëmbim kopjesh mes
përdoruesve.</p></li>

<li><p>Ka një deriçkë të pasme, përmes të cilës Amazon mund të fshijë së largëti
çfarëdo libri.  Më 2009-n, fshiu mijëra kopje të “1984”-s të Xhorxh
Oruellit.</p></li>

<li><p class="inline-block">Në rast se tërë kjo s’është edhe aq oruelliane, ka një deriçkë të pasme
universale përmes të cilës Amazon mund të ndryshojë së largëti software-in,
dhe të fusë në të çfarëdo formë tjetër anësh të shpifura.</p></li>
</ul>

<p>Edhe shpërndarja e e-librave nga Amazon është tiranike. Ajo identifikon
përdoruesin dhe regjistron çfarë librash merr përdoruesi. Kërkon gjithashtu
doemos që përdoruesi të pajtohet me një kontratë antisociale se s’do t’u
japin kopje të tjerëve.  Vetëdija më thotë se, nëse do të isha pajtuar me
një kontratë të tillë, e keqja më e vogël do të ishte të sfidohej dhe të
jepja kopje; por, për të qenë tërësisht i mirë, s’do të pajtohesha, që në
fillim.  Ndaj, nuk pranoj të pajtohem me kontrata të tilla, qoftë për
<em>software</em>, për e-libra, për muzikë, apo për çfarëdo tjetër.</p>

<p class="emph-box">
Nëse duam të ndalim lajmet e liga dhe të krijojmë lajme të mbara, na duhet
të organizohemi dhe të luftojmë.  Pajtohuni te fushata <a
href="http://defectivebydesign.org"> Defective by Design</a> e FSF-së, që të
jepni ndihmë.  Për të përkrahur punën tonë më në përgjithësi, mund të <a
href="http://www.fsf.org/associate">bëheni pjesë e FSF-së</a>.  Ka
gjithashtu një <a href="/help/help.html">listë rrugësh për të marrë pjesë në
punën tonë</a>.
</p>
</div>
</div>
<div class="column-limit"></div>
</div>

<div id="References">
<h3>Referenca</h3>

<ul>
  <li>&ldquo;White Paper&rdquo; i administratës: Information Infrastructure Task
Force, Intellectual Property [<a href="/philosophy/not-ipr.html">sic</a>]
and the National Information Infrastructure: The Report of the Working Group
on Intellectual Property [sic] Rights (1995).</li>

  <li><a href="http://www.wired.com/wired/archive/4.01/white.paper_pr.html">An
explanation of the White Paper: The Copyright Grab</a>, Pamela Samuelson,
<cite>Wired</cite>, 1 janar 1996.</li>

  <li><a href="http://www.law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm">Sold Out</a>, James
Boyle, <cite>New York Times</cite>, 31 mars 1996.</li>

  <li><a
href="http://web.archive.org/web/20130508120533/http://www.interesting-people.org/archives/interesting-people/199611/msg00012.html">Public
Data or Private Data</a>, Dave Farber, <cite>Washington Post</cite>, 4
nëntor 1996.</li>
 
  <li><a
href="https://web.archive.org/web/20151113122141/http://public-domain.org/">Bashkimi
për Përkatësinë Publike</a>&mdash;një ent që synon t’i bëjë qëndresë dhe të
prapësojë shtrirjen e tepruar të fuqive të së drejtës së kopjimit dhe
patentave.</li>
</ul>
</div>

<hr class="thin" />
<blockquote id="fsfs"><p>Kjo sprovë është botuar te <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Software
i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard
M. Stallman-it</cite></a>.</p></blockquote>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
  </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së &amp; GNU-së
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>.  Ka
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
FSF-në.  Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
mund të dërgohen te <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
mirë dhe të përpikta.  Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
këtë dërgojini te <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p><p>Për
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
përkthimet</a>.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Të drejta kopjimi &copy; 1996, 2002, 2007, 2009, 2010, 2014, 2015, 2016,
2019, 2020 Richard Stallman</p>

<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
*GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*</div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
U përditësua më:

$Date: 2021/03/12 20:30:27 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>