diff options
author | Christian Grothoff <christian@grothoff.org> | 2020-10-11 13:29:45 +0200 |
---|---|---|
committer | Christian Grothoff <christian@grothoff.org> | 2020-10-11 13:29:45 +0200 |
commit | 1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce (patch) | |
tree | 53117a55c27601e92172ea82f1d8cd11d355c06c /talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html | |
parent | 2e665813a44988bfd906c0fab773f82652047841 (diff) | |
download | taler-merchant-demos-1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce.tar.gz taler-merchant-demos-1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce.tar.bz2 taler-merchant-demos-1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce.zip |
add i18n FSFS
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html | 515 |
1 files changed, 515 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html new file mode 100644 index 0000000..5ccc72a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html @@ -0,0 +1,515 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/open-source-misses-the-point.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/open-source-misses-the-point.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</h2> + +<address class="byline">yazan Richard Stallman</address> + +<div class="article"> + +<blockquote class="comment"><p> +“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” terimi neredeyse +aynı program aralığını ifade eder. Ancak bu programlar hakkında farklı +değerlere dayalı derinden farklı şeyler söylüyorlar. Özgür yazılım hareketi, +bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve adalet +için bir harekettir. Aksine açık kaynak fikri temel olarak pratik +avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açık +kaynak ile aynı fikirde değiliz ve bu terimi kullanmıyoruz. +</p></blockquote> + +<p>Bir yazılımı “özgür” olarak adlandırdığımızda, bunun anlamı yazılımın <a +href="/philosophy/free-sw.html">kullanıcının temel özgürlüklerine</a> saygı +duymasıdır: çalıştırma, anlama ve değiştirme, ve kopyaları değişiklik +yaparak veya yapmayarak tekrar dağıtma özgürlüğü. Bu bir özgürlük +meselesidir, ücret değil, bu yüzden “bedava bira” yerine “konuşma +özgürlüğünü” akla getirmek gerekmektedir.</p> + +<p>Bu özgürlükler yaşamsal öneme sahiptir. Temeldirler, sadece birey olarak +kullanıcının hatırı için değil, ayrıca toplumun hepsi için temeldirler, +çünkü sosyal dayanışmayı - paylaşım ve işbirliği - +geliştirmektedirler. Kültürümüz ve yaşamsal etkinliklerimiz gittikçe daha +fazla sayısallaştıkça daha da önem kazanmaktadır. Sayısal ses, görüntü ve +kelimelerin olduğu bir dünyada, özgür yazılım genel olarak özgürlük içi asli +hale gelmektedir.</p> + +<p>Dünyadaki onlarca milyon insan şimdi özgür yazılımı kullanmaktadır; +Hindistan ve İspanya'daki bazı bölgelerindeki okullar öğrencilere özgür <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux işletim sistemi</a> kullanmayı +öğretmektedirler. Bu kullanıcıların çoğu, ne yazık ki, bu sistemi +geliştirmemizdeki ve özgür yazılım topluluğunu inşa etmemizdeki etik +nedenleri hiç duymamışlardır, çünkü günümüzde bu sistem ve topluluk +çoğunlukla “açık kaynak” olarak adlandırılmaktadır, bu kavrama +özgürlüğün zar zor dile getirildiği farklı bir felsefe yüklenmiştir.</p> + +<p>Özgür yazılım hareketi bilgisayar kullanıcılarının özgürlüğü için 1983'ten +beri kampanya yürütmektedir. 1984 yılında özgür işletim sistemi GNU'nun +geliştirmesini başlattık, böylece kullanıcıların özgürlüğünü engelleyen +özgür olmayan işletim sistemlerinden kaçınabilirdik. 1980'lerde, sistemin +temel bir çok bileşenini geliştirdik ve <a href="/licenses/gpl.html">GNU +Genel Kamu Lisansını</a> (GNU GPL) programın tüm kullanıcılarının +özgürlüğünü koruyacak bir lisans olarak tasarladık.</p> + +<p>Özgür yazılımın bazı kullanıcı ve geliştiricileri özgür yazılım hareketinin +amaçlarına katılmadılar. 1998 yılında, özgür yazılım topluluğunun bir kısmı +ayrıldı ve “açık kaynak” ismi üzerine kampanya başlattılar. Bu terim +başlangıçta “özgür yazılım” terimindeki yanlış anlamayı önlemek üzere +önerilmişti, ancak kısa zamanda özgür yazılım hareketindeki felsefik +görüşlerden oldukça farklı görüşlerle ilişkilendirildi.</p> + +<p>Açık kaynak destekçilerinin bir kısmı terimi “özgür yazılım için pazarlama +kampanyası” olarak düşündü, bu şekilde şirket yöneticilerine, duymak +istemeyecekleri doğru ve yanlış konularını gündeme getirmeden, yazılım'ın +pratik yararlarına dikkat çekeceklerdi. Diğer destekçiler özgür yazılım +hareketinin etik ve sosyal değerlerini açıkça redettiler. Görüşleri ne +olursa olsun, açık kaynak için kampanya yürütürken, bu değerleri ne +savundular ne de belirttiler. “Açık kaynak” terimi kısa sürede +sadece pratik değerlere dayanan fikir ve savlarla ilişkili bir hale +geldi. Bu pratik değerler arasında güçlü, güvenilir yazılım yapmak gibi +şeyler vardı. Açık kaynağın çoğu destekçisi bu duruma geldi, ve aynı +ilişkiyi yaptılar. “Açık kaynak” hakkındaki çoğu tartışma doğru +veya yanlışa aldırış etmiyor, sadece popülerlik ve başarıyı önemsiyor; işte +<a +href="http://www.linuxinsider.com/story/Open-Source-Is-Woven-Into-the-Latest-Hottest-Trends-78937.html"> +tipik bir örnek</a>. Açık kaynak destekçilerinin az bir kısmı bugünlerde +özgürlüğün de sorunun bir parçası olduğunu söylüyorlar, ancak bunu ifade +etmeyen çoğunluk içerisinde pek görünür değiller.</p> + +<p>İki terim neredeyse yazılımın aynı kategorisini tanımlamaktadır, ancak temel +olarak farklı değerleri taban alan farklı görüşlere dayanırlar. Özgür +yazılım hareketi için, özgür yazılım etik bir zorunluluktur, çünkü sadece +özgür yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyar. Farklı olarak, açık +kaynak felsefesi sadece pratik anlamda yazılım nasıl daha “iyi” yapabiliriz +konusunu önemser. Özgür olmayan yazılımın eldeki pratik problem için +değersiz bir çözüm olduğunu söyler.</p> + +<p>Ancak özgür yazılım hareketi için özgür olmayan yazılım sosyal bir sorundur +ve çözüm, onu kullanmayı bırakıp özgür yazılıma geçmektir.</p> + +<p>“Özgür yazılım” “Açık kaynak”. Eğer ikisi aynı +yazılımsa (veya <a href="/philosophy/free-open-overlap.html">neredeyse +aynıysa</a>), hangi ismi kullandığımızın bir önemi var mıdır? Evet, çünkü +farklı kelimeler farklı fikirleri ifade ederler. Başka bir isimdeki bir +özgür program bugün size aynı özgürlüğü verse de, kalıcı bir özgürlüğün +oluşturulması her şeyin ötesinde önce tüm insanlara özgürlüğün değerini +öğretmeye dayanır. Eğer bunu yapmakta yardımcı olmak istiyorsanız, +“özgür yazılım”dan konuşmak olmazsa olmazdır.</p> + +<p>Özgür yazılım hareketinde olan bizler açık kaynak kampını bir düşman olarak +düşünmüyoruz; düşman özel mülk (özgür olmayan) yazılımdır. Ama biz +insanların, bizim özgürlüğün tarafını tuttuğumuzu bilmelerini istiyoruz, bu +yüzden yanlış bir şekilde açık kaynak destekçileri olarak etiketlenmeyi +kabul etmiyoruz. Savunduğumuz “açık kaynak” değildir ve karşı +çıktığımız “kapalı kaynak” değildir. Bunu açıklığa kavuşturmak +için, bu terimleri kullanmaktan kaçınıyoruz. +</p> + +<h3>Özgür Yazılım ve Açık Kaynak Arasındaki Pratik Farklılıklar</h3> + +<p>Uygulamada açık kaynak, özgür yazılımınkinden biraz daha gevşek kriterleri +ifade ediyor. Bildiğimiz kadarıyla mevcut tüm özgür yazılım kaynak kodları, +açık kaynak niteliğindedir. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür bir +yazılımdır ancak istisnalar da vardır. İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar +çok kısıtlayıcı olduğundan özgür lisans olarak +nitelendirilmiyorlar. Örneğin; “Open Watcom” özgür değildir +çünkü lisansı değiştirilmiş bir sürüm oluşturulmasına ve özel olarak +kullanılmasına izin vermez. Neyse ki birkaç program bu tür lisansları +kullanmaktadır.</p> + +<p>İkincisi bir programın kaynak kodu copyleft olmadan zayıf bir lisans +taşıdığında çalıştırılabilir dosyaları ek özgür olmayan koşullar +taşıyabilir. Örneğin; <a +href="https://code.visualstudio.com/License/">Microsoft, Visual Studio ile +yapar.</a></p> + +<p>Bu çalıştırılabilir dosyalar yayımlanan kaynaklara tam olarak karşılık +gelirse açık kaynak olarak nitelendirilir ancak özgür yazılım +değildir. Bununla birlikte bu durumda kullanıcılar özgür yürütülebilir dosya +yapmak ve dağıtmak için kaynak kodu derleyebilir.</p> + +<p>Son olarak ve uygulamada en önemlisi; bilgisayar içeren birçok ürün, +kullanıcıların farklı çalıştırılabilir dosyaları yüklemelerini engellemek +için çalıştırılabilir programlarındaki imzaları kontrol eder; yalnızca bir +ayrıcalıklı şirket, aygıtta çalışabilen veya tüm özelliklerine erişebilen +çalıştırılabilir dosyalar yapabilir. Bu aygıtlara "tiranlar" diyoruz ve +uygulamaya "tivoizasyon" deniliyor. Üründen sonra (Tivo) ilk gördüğümüz +yerde. Çalıştırılabilir dosya; özgür kaynak kodundan yapılmış olsa ve +nominal olarak özgür lisans alsa bile kullanıcılar değiştirilmiş sürümlerini +çalıştıramazlar, böylece çalıştırılabilir dosya fiilen özgür değildir.</p> + +<p>Birçok Android ürünü, kaynak kodu GNU GPL versiyon 2 altında olsa bile +Linux'un özgür olmayan tivolaşmış çalıştırılabilir dosyalarını içerir. Bu +uygulamayı yasaklamak için GNU GPL versiyon 3'ü tasarladık.</p> + +<p>Açık kaynak için kriterler yalnızca kaynak kodunun lisanslanması ile +ilgilidir. Bu nedenle bu özgür olmayan çalıştırılabilir dosyalar; açık +kaynak ve özgür olan Linux gibi kaynak kodlarından yapıldığında açık +kaynaktır fakat özgür değildir.</p> + +<h3>“Özgür Yazılım” ve “Açık Kaynak” İle İlgili Başlıca Yanlış Anlamalar</h3> + +<p>“Özgür yazılım” terimi yanlış anlamaya açıktır (Ç.N.: İngilizce'si “free +software” için geçerlidir bu yanlış anlama): istenmeyen bir anlam “ücretsiz +bir şekilde edinebildiğiniz yazılım” terime uyduğu gibi, ayrıca istenen +anlam “kullanıcılara belirli özgürlükleri sağlayan yazılım” anlamını da +vermektedir. Bu sorunu özgür yazılımın tanımını yayınlayarak, ve “bedava +bira değil, özgür konuşmayı düşünün” ifadesiyle ele alıyoruz. Bu mükemmel +çözüm değildir, sorunu tamamen çözemez. Kafa karıştırmayan ve doğru bir +terim daha iyi olurdu, eğer başka bir problem yaratmıyorsa.</p> + +<p>Maalesef, İngilizce'deki tüm alternatiflerin kendine özgü sorunları +var. İnsanlar tarafından önerilen bir çok kelimeye baktık, ama hiçbiri çok +açık bir şekilde değiştirmenin doğru bir fikir olacağı kadar “doğru” +değildi. (Örneğin, bazı kapsamlarda Fransızca ve İspanyolca “libre” işe +yaramaktadır, ama Hindistan'daki insanlar bu kelimeyi hiç anlamamaktadır.) +“Özgür yazılım”la değiştirmek üzere önerilen her kelime bir çeşit anlamsal +soruna sahip - bunların içerisinde “açık kaynak yazılım”da var.</p> + +<p><a href="https://opensource.org/osd">“Açık kaynak yazılımın” +resmi tanımı</a> (Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya +alıntılamak için oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden +dolaylı olarak türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha +gevşektir. Bununla beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.</p> + +<p>Ancak, “açık kaynak yazılım” ifadesinin açık anlamı - ve çoğu insanın +olduğunu düşündüğü anlamı - “Kaynak koda bakabilirsiniz.” Bu ölçüt özgür +yazılım tanımından oldukça zayıftır, ayrıca açık kaynağın resmi tanımından +da oldukça zayıftır. Özgür veya açık kaynak olmayan bir çok programı da +içerir.</p> + +<p>“Açık kaynak”ın bu açık anlamı, savunulan anlam olmadığına göre, +çoğu insanın terimi yanlış anladığı sonucuna varabiliriz. Yazar Neal +Stephenson'a göre “Linux ‘açık kaynak’ yazılımdır basitçe +şu anlama gelir herkes kaynak kod dosyalarının kopyalarını alabilir” +Bilinçli bir şekilde “resmi” tanımı redettiğini veya +şüphelendiğini düşünmüyorum. Bence basitçe İngilizce dilinin +alışkanlıklarını uygulayarak terim için bir anlam ortaya çıkardı. <a +href="https://web.archive.org/web/20001011193422/http://da.state.ks.us/ITEC/TechArchPt6ver80.pdf">Kansas +eyaleti</a> benzer bir tanım yayınlamıştır: “Açık kaynak yazılım (OSS) +kullanın. OSS kaynak kodu özgürce ve kamusal olarak elde edilebilir, her ne +kadar bazı lisans anlaşmalarına bağlı olarak kod ile yapabildikleriniz +değişiklik gösterse de.”</p> + +<p><i>New York Times</i> özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır +uyguladığı kullanıcı beta testlerini (bazı kullanıcıların yazılımların ön +sürümlerini denemesi ve güvenilir geri bildirimler vermesi) kastederek <a +href="http://www.nytimes.com/external/gigaom/2009/02/07/07gigaom-the-brave-new-world-of-open-source-game-design-37415.html">terimin +anlamını esnekleştiren bir makale</a> yayınlamıştır.</p> + +<p>Terim ayrıca <a +href="http://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/aug/27/texas-teenager-water-purifier-toxic-e-waste-pollution">patentsiz +yayınlanan</a> teçhizat tasarımlarını da içerecek şekilde esnetilmiştir +. Patentsiz teçhizat tasarıları övgüye değer toplumsal katkılar olabilir, +ancak “kaynak koduyla” bir ilgileri yok.</p> + +<p>Açık kaynak destekçileri bu durumla resmi tanımlarını işaret ederek başa +çıkmaya çalışmaktadır, ancak bu düzeltici yaklaşım onlar için bize göre daha +az etkilidir. “Özgür yazılım” terimi (çn. İngilizcesi - “free software” +Türkçe'de tek bir anlamı vardır) iki doğal anlama sahiptir, bu anlamlardan +biri istenilen anlamdır, böylece eğer bir kişi “özgür konuşma, bedava bira +değil” fikrini edindiğinde bir daha yanlış anlamayacaktır. Ancak “açık +kaynak” terimi bir doğal anlama sahiptir, bu anlam destekçilerinin istediği +anlamdan farklıdır. Bu yüzden resmi tanımı açıklamanın ve doğrulamanın kısa +bir yolu yoktur. Bu karmaşayı daha da kötüleştirmektedir.</p> + +<p>“Açık kaynak” teriminin bir başka yanlış anlaşılması “GNU +GPL kullanmıyor” anlamına geldiği fikridir. Bu “özgür yazılım +GPL ile kapsanmış yazılım anlamına gelir” yanlış anlaşılmasıyla +birlikte görünme eğilimine sahiptir. Bunlar eşit derecede hatalıdır, çünkü +GNU GPL açık kaynak lisans olarak kabul edilmektedir, ve çoğu açık kaynak +lisansı özgür yazılım lisansı olarak nitelendirilmektedir. GNU GPL dışında +<a href="/licenses/license-list.html"> Birçok özgür yazılım lisansı da</a> +vardır.</p> + +<p>“Açık kaynak” terimi herhangi bir kaynak kodun olmadığı ve +yazılım lisanslamaya ilgisi olmayan yönetim, eğitim ve bilim gibi diğer +faaliyetlere uygulanarak da esnetildi. Bu faaliyetlerin tek ortak noktası +bir şekilde insanları katkı sunmaya davet etmesi. Terimi o kadar esnettiler +ki yalnızca “katılımcı” veya “şeffaf” veya bundan +daha azı anlamına gelir oldu. Daha da kötüsü, <a +href="http://www.nytimes.com/2013/03/17/opinion/sunday/morozov-open-and-closed.html"> +anlamsız bir moda sözcük haline geldi</a>.</p> + +<h3>Farklı Değerler Benzer Sonuçlara Götürebilir—Ama Her Zaman Değil</h3> + +<p>1960’lardaki radikal gruplar siyasal ayrışmalara itibar kazandırdılar; +siyasal yapılır bölünüyordu çünkü stratejilerinin ayrıntılarında +anlaşamıyorlardı ve ardından benzer temel hedef ve değerlere sahip olsalar +da iki kardeş grup birbirini düşman olarak görüyorlardı. Sağ kanat bunu tüm +solu eleştirmek için kullandı.</p> + +<p>Bazıları özgür yazılım hareketini, açık kaynak ile anlaşmazlığını radikal +grupların anlaşmazlığıyla karşılaştırma üzerinden kötülemeye +çalışır. Tersine de sahipler. Biz açık kaynak kampıyla temel hedef ve +değerlerden dolayı anlaşamıyoruz, ancak onların ve bizim bakış açımız çoğu +durumda aynı pratik davranışa yol açmaktadır - özgür yazılım geliştirmek +gibi.</p> + +<p>Sonuç olarak, özgür yazılım hareketinden ve açık kaynak kampından insanlar +yazılım geliştirme gibi pratik projeler üzerinde sıkça birlikte +çalışmaktadırlar. Bu kadar farklı felsefik görüşlerin farklı insanları aynı +projelere katkı sağlamaya güdülemesi dikkate değerdir. Bununla beraber, +temel olarak farklı bakış açılarının tamamen farklı eylemlerle sonuçlandığı +durumlar da vardır.</p> + +<p>Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir yapmak +üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu garanti +edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz olması +gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, program +kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. Özgür yazılım aktivistleri +ve açık kaynak heveslileri bu duruma oldukça farklı tepki gösterecektir.</p> + +<p>Salt açık kaynak heveslisi, özgür yazılım düşüncelerinden hiç etkilenmemiş +olan biri, “Bizim geliştirme modelimizi kullanmadan bu çok iyi çalışan +programı yapabildiğinize şaşırdım. Bir kopya edinebilir miyim?” +diyecektir. Bu tutum özgürlüğümüzü ortadan kaldıran tasarıları ödüllendirip, +özgürlüğün kaybına neden olacaktır.</p> + +<p>Özgür yazılım aktivisti ise “Programınız oldukça ilgi çekici, ancak +özgürlüğü daha fazla önemsiyorum. Bu yüzden programınızı reddediyorum. Bunun +yerine özgür bir alternatifin geliştirildiği bir projeyi +destekleyeceğim.“ Eğer özgürlüğümüze değer veriyorsak, onu korumak ve +savunmak için eylemeye geçeriz.</p> + +<h3>Güçlü, Güvenilir Yazılım Kötü Olabilir</h3> + +<p>Yazılımın güçlü ve güvenilir olmasını istememizin ana fikri yazılımın +kullanıcılara hizmet ettiği varsayımından gelir. Eğer güçlü ve güvenilir +ise, kullanıcılara daha iyi hizmet edecektir.</p> + +<p>Ama eğer özgürlüklerine saygı duyuyorsa o zaman yazılım kullanıcılara hizmet +ediyordur. Eğer yazılım kullanıcıları üzerine zincir koymak üzere +tasarlandıysa ne olacaktır? Bu durumda güçlülük zincirlerin daha iyi +kısıtladığı, güvenilirlik ise çıkarılmasının zorlaştığı anlamına +gelecektir. Kullanıcıları gözetlemek, kullanıcıları sınırlamak, arka +kapılar, ve dayatılmış yükseltmeler gibi kötü niyetli özellikler özel mülk +yazılımlarda oldukça yaygındır, ve bazı açık kaynak destekçileri bu +özellikleri açık kaynak programlarda da gerçekleştirmek istemektedir.</p> + +<p>Film ve kayıt şirketlerinin baskısı altında, bireyler için yazılımlar gün +geçtikçe artan şekilde kullanıcıları kısıtlamak üzere tasarlanmaktadır. Bu +kötü niyetli özellik “Sayısal Kısıtlamalar Yönetimi - Digital Restrictions +Management (DRM)” (<a +href="http://defectivebydesign.org/">DefectiveByDesign.org</a> adresini +ziyaret edin) olarak bilinmektedir ve bu özellik özgür yazılımın sağlamak +istediği özgürlük ruhunun antitezidir. Sadece ruhun değil: DRM'in hedefi +özgürlüğünü ayaklar altına almak olduğundan, DRM geliştiricileri DRM +gerçekleştiren yazılımı değiştirmenizi oldukça zorlaştırmakta, +imkansızlaştırmakta ve hatta yasadışı hale getirmektedir.</p> + +<p>Yine de bazı açık kaynak destekçileri “açık kaynak DRM” yazılım +önermişlerdir. Fikirleri şudur eğer şifrelenmiş ortama erişiminizi +kısıtlamak üzere tasarlanmış programların kaynak kodunu yayınlayarak ve +diğerlerinin onu değiştirmesini sağlayarak, sizin gibi kullanıcıları +kısıtlamak üzere çok daha güçlü ve güvenilir bir yazılım üreteceklerdir. Bu +yazılım daha sonra size değiştirme izni vermeyen aygıtlar üzerinde +ulaştırılacak.</p> + +<p>Yazılım açık kaynak olabilir, ve açık kaynak geliştirme modelini +kullanabilir, ancak onu çalıştıran kullanıcının özgürlüğüne saygı duymadığı +için özgür yazılım olmayacaktır. Eğer açık kaynak geliştirme modeli bu +yazılımı sizi kısıtlamakta daha güçlü ve güvenilir yapmakta başarılı olursa, +bu herşeyi daha da kötüleştirecektir.</p> + +<h3>Özgürlük Korkusu</h3> + +<p>Özgür yazılım hareketinden koparak açık kaynak kampını oluşturanlar için +başlangıçtaki ana güdü “özgür yazılım”ın etik fikirlerinin bazılarını +sıkıntılı bir duruma sokmasıdır. Bu doğrudur: özgürlük gibi etik konuları +ileri sürmek, sorumluluklardan ve yarardan bahsetmek, insanlardan normalde +yok sayacakları, davranışları etik mi gibi, şeyler hakkında düşünmelerini +istemektir. Bu bir rahatsızlığı ortaya çıkarabilir, ve bazı insanlar basitçe +zihinlerini buna kapatabilirler. Ancak bu durum bizim bu konular hakkında +konuşmayı bırakmamızı gerektirmez.</p> + +<p>Bu, her nasılsa, açık kaynak liderlerinin yapmaya karar verdiği şeydir. Etik +ve özgürlük hakkında sessiz kalarak, ve bazı özgür yazılımların sadece anlık +pratik yararlarından bahsederek yazılımı bazı kullanıcılara, özellikle +işletmelere, daha kolay “sattıklarını” farkettiler.</p> + +<p>Açık kaynak taraftarları bundan daha derin bir konu hakkında konuşmaya +başladıklarında, bu genellikle kaynak kodun insanlığa “armağan” +edilmesi oluyor. Bunu, etik bir gereklilik ötesinde, özel bir iyilik olarak +sunmak, özel mülkiyet kaynak kod dağıtımını etik olarak meşru olarak +varsayar.</p> + +<p>Bu yöntem etkili olduğunu kanıtladı, kendi şartlarıyla. Açık kaynak söylemi +çoğu işletmeyi ve bireyi özgür yazılım kullanmak ve hatta geliştirmek +yönünde ikna etti, bu da topluluğumuzun genişlemesine katkı sağladı -ama +sadece yüzeysel, pratik seviyede. Açık kaynak felsefesi, tamamen salt pratik +değerleriyle, özgür yazılımın daha derin anlaşılmasını engellemektedir; bir +çok insanı topluluğumuza getirmektedir, ama onlara savunmayı +öğretmemektedir. Bu iyidir, gidebildiği kadar, ama özgürlüğün güvenliğini +sağlamak için yeterli değildir. Kullanıcıları özgür yazılıma çekmek, kendi +özgürlüklerini savunacak şekle kavuşturacak yolun sadece bir parçasıdır.</p> + +<p>Yakın zamanda veya daha sonra bu kullanıcılar bazı pratik avantajlar için +özel mülk yazılım kullanmayı ikna edilecektir. Sayısız firma bu tarz +cazibeler sunmaktadır, hatta bazıları bedava kopyalar da +sunmaktadır. Kullanıcı neden reddetsin? Sadece eğer özgür yazılımın +kendisine sağladığı özgürlüğe değer vermeyi öğrendiyse, belirli bir özgür +yazılımın kendisine sağladığı teknik ve pratik kolaylıktan ziyade özgürlüğe +değer verdiği için. Bu fikri yaymak için, özgürlük hakkında +konuşmalıyız. Belli bir miktarda işletmelere yönelik “sessiz kalma” +yaklaşımı topluluk için yararlı olabilir, ama eğer özgürlük sevgisinin bir +ayrıksılık olarak görülmesi yaygınlaşırsa tehlikelidir.</p> + +<p>Tam olarak bu tehlikeli durumdayız. Özgür yazılımla uğraşan çoğu insan, +özellikle de dağıtımcılar, özgürlük hakkında oldukça az konuşuyorlar, çünkü +genellikle “ticari anlamda daha kabul edilebilir” olma +arayışındalar. Neredeyse bütün GNU/Linux işletim sistemi dağıtımları temel +özgür sisteme özel mülk paketler ekliyor ve kullanıcılarının bunu bir kusur +değil de avantaj olarak değerlendirmesini istiyor.</p> + +<p>Özel mülk eklenti yazılım ve kısımsal olarak özgür olmayan GNU/Linux +dağıtımları verimli bir zemin bulmuşlardır, çünkü topluluğumuzun büyük bir +kısmı yazılımlarıyla ilgili özgürlük konusunda ısrarcı değildir. Bu bir +rastlantı değildir. Çoğu GNU/Linux kullanıcısı sistemle “açık kaynak” +tartışmasıyla tanışmaktadır, bu tartışmada özgürlük bir amaç olarak +anlatılmamaktadır. Pratikler özgürlüğü desteklememekte ve özgürlüğün +hakkında konuşup elden ele geçmesine neden olmamaktadır. Bu eğilimi aşmak +için, özgürlük hakkında daha az değil, daha fazla konuşmamız gerekli.</p> + +<h3>“FLOSS” ve “FOSS”</h3> + +<p> “FLOSS” ve “FOSS” terimleri; <a +href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür yazılım ve açık kaynak</a> +arasında nötr olmak için kullanılır. Tarafsızlık sizin hedefiniz ise +“FLOSS” ikisinin de iyisidir çünkü gerçekten tarafsız. Fakat +özgürlük için ayağa kalkmak istiyorsan nötr bir terim kullanmak bu şekilde +olmaz. Özgürlük için ayağa kalkmak, insanlara özgürlüğü desteklediğinizi +göstermeyi gerektirir.</p> + +<h3>Tüketici Bilinci İçin Rakipler</h3> + +<p>“Özgür” ve “açık”, tüketici bilinci için +rakip. “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” farklı +fikirler ancak çoğu insanın yazılıma bakmasıyla aynı kavramsal alan için +rekabet ediyorlar. İnsanlar “açık kaynak” söyleme ve düşünme +alışkanlığı kazandıklarında bu, özgür yazılım hareketinin felsefesini +kavrama ve onun hakkında düşünmelerine engel teşkil eder. Bizi ve +yazılımımızı “açık” kelimesiyle ilişkilendirmeye zaten +gelmişlerse <em>başka</em> bir şeye dayandığımızı fark etmeden önce onları +entelektüel olarak şok etmemiz gerekebilir. “Açık” kelimesini +destekleyen herhangi bir aktivite, özgür yazılım hareketi fikirlerini +gizleyen perdeyi genişletme eğilimindedir.</p> + +<p>Bu nedenle özgür yazılım aktivistlerinin kendisini “açık” olarak +nitelendiren bir etkinlik üzerinde çalışmayı reddetmeleri önerilir. Faaliyet +kendi içinde iyi olsa bile yaptığınız her katkı açık kaynak fikrini +destekleyerek tarafınıza biraz zarar verir. Kendilerini “free” +ya da “libre” olarak adlandıran birçok iyi aktivite var. Bu +projelere yapılan her katkı, bir yandan da biraz ekstra fayda +sağlıyor. Aralarından seçim yapabileceğiniz pek çok faydalı projeyle neden +fazladan iyi olanı seçmiyorsunuz?</p> + +<h3>Sonuç</h3> + +<p>Açık kaynak savunucuları yeni kullanıcıları topluluğa çektikçe, biz özgür +yazılım aktivistleri özgürlük konusunu onların dikkatine çekme görevini +üstlenmeliyiz. her zamankinden daha fazla ve daha yüksek sesle “bu +özgür yazılımdır ve size özgürlük sağlar!” diye söylememiz +gerekiyor. Her “açık kaynak” yerine “özgür yazılım” +dediğinizde mücadelemize yardımcı olmuş olursunuz.</p> + +</div> + +<h4>Notlar</h4> + +<!-- The article is incomplete (#793776) as of 21st January 2013. +<p> + +Joe Barr's article, +<a href="http://www.itworld.com/LWD010523vcontrol4">“Live and +let license,”</a> gives his perspective on this issue.</p> +--> +<p> +Lakhani ve Wolf'un <a +href="http://ocw.mit.edu/courses/sloan-school-of-management/15-352-managing-innovation-emerging-trends-spring-2005/readings/lakhaniwolf.pdf">özgür +yazılım geliştiricilerinin güdüsü üzerine bildirisi</a> önemli oranda bir +kesimin yazılımın özgür olması gerektiği görüşüyle güdülendiğini +belirtmektedir. Bu sonuç, konuyu etik bir konu olarak ele alan görüşü +desteklemeyen SourceForge üzerindeki geliştiricilerin incelendiği gerçeğine +rağmendir.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> + +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2007, 2010, 2012, 2015, 2016, 2019, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <theflossinformation@yandex.com>, 2019.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2010.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |