path: root/talermerchantdemos/blog/articles/sq/x.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/x.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.96 -->
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
<!--#set var="TAGS" value="essays licensing traps" -->
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Kurthi i Sistemit X të Dritareve - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>
<meta http-equiv="Keywords"
      content="GNU, FSF, Free Software Foundation, liri, Richard Stallman, rms, lëvizja për
software të lirë" />
<meta http-equiv="Description"
      content="Richard Stallman diskuton mbi historikun e lëvizjes për zhvillimin e një
sistemi operativ të lirë." />

<!--#include virtual="/philosophy/po/x.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" -->
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
<!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" -->
<div class="article reduced-width">
<h2>Kurthi i Sistemit X të Dritareve</h2>

<address class="byline">nga Richard M. Stallman</address>

<p>
Të përdoret apo jo copyleft-i? Kjo është një nga temat e mëdha të debatuara
në bashkësinë e software-it të lirë.  Ideja e copyleft-it është se zjarrin
duhet ta luftojmë me zjarr&mdash;se duhet t’i përdorim të drejtat e kopjimit
për të siguruar që kodi ynë të mbetet i lirë.  GNU General Public License
(GNU GPL) është një shembull licence të lirë.</p>

<p>
Disa zhvillues software-i të lirë parapëlqejnë shpërndarje jo
<em>copyleft</em>.  Licencat jo <em>copyleft</em>, të tilla si licenca
XFree86 dhe <a href="/licenses/bsd.html">BSD</a> bazohen në idenë që të mos
i thuhet kurrë jo kujtdo&mdash;as dikujt që kërkon të përdorë punën tuaj si
bazë për kufizimin e personave të tjerë.  Lincencimi jo <em>copyleft</em>
s’bën gjë të keqe, por humb mundësinë e mbrojtjes aktive të lirisë tonë për
ndryshim dhe rishpërndarje software-i.  Për këtë, na duhet
<em>copyleft</em>.</p>

<p>
Për shumë vjet, X Consortium qe kundërshtari kryesor i copyleft-it.  Ushtroi
si ndikim moral, ashtu edhe trysni për t’i shkurajuar zhvilluesit e
software-it të lirë nga vendosja e programeve të tyre nën
<em>copyleft</em>.  Ushtroi ndikim moral duke sugjeruar se s’është mirë të
thuhet jo.  Trysninë e përdori përmes vendimit të tij sipas të cilit
software-i nën <em>copyleft</em> s’mund të bëhej pjesë e X Distribution.</p>

<p>
Pse adoptoi këtë politikë X Consortium-i? Kjo kishte të bënte me konceptin e
tyre të suksesit.  X Consortium e përkufizoi suksesin si
popullaritet&mdash;më hollësisht, të bëheshin shoqëritë e kompjuterave të
përdornin Sistemin X të Dritareve.  Ky përkufizim ua la timonin shoqërive të
kompjuterave: çfarëdo që donin, X Consortium-it i duhej t’i ndihmonte ta
kishin.</p>

<p>
Shoqëritë e kompjuterave normalisht shpërndajnë <em>software</em> pronësor.
Ato donin që zhvilluesit e software-it të lirë të dhuronin punën e tyre për
përdorim të tillë.  Nëse do ta kishin kërkuar troç këtë, njerëzit do të
qeshnin.  Por X Consortium, përfaqësues i tyre, do të mund ta paraqiste këtë
kërkesë si jo egoiste.  “Bëhuni pjesë e jona duke ua dhuruar punën tuaj
zhvilluesve të software-it pronësor”, thanë, duke lënë të mendohej se kjo
është një formë fisnike vetësakrifikimi.  “Bëhuni tok me ne në arritjen e
popullaritetit”, thanë, duke lënë të mendohej se as që qe sakrificë.</p>

<p>
Por problemi s’është vetësakrifikimi: hedhja tej e mbrojtjes që jep
copyleft-i, i cili mbron lirinë e krejt bashkësisë, është sakrifikim i më
shumë se vetvetes.  Ata që i akorduan X Consortium-it gjëra pas kërkesës, ia
besuan të ardhmen e bashkësisë dashamirësisë së X Consortium-it.</p>

<p>
Ky besim u vendos atje ku s’duhej.  Në vitin e vet të fundit, X Consortium-i
bëri një plan të kufizojë hedhjen e ardhshme në qarkullim, X11R6.4, që të
mos ishte <em>software</em> i lirë.  Ata vendosën të fillojnë të thonë jo,
jo vetëm zhvilluesve të software-it jo pronësor, por edhe bashkësisë tonë po
ashtu.</p>

<p>
Këtu ka një ironi.  Nëse thatë po, kur X Consortium ju kërkoi të mos
përdorni <em>copyleft</em>, e vinit X Consortium-in në një pozicion të aftë
të licencojë dhe kufizojë versionin e vet të programit tuaj, tok me kodin
për bazën e X-it.</p>

<p>
X Consortium-i nuk shkoi më tej me këtë plan.  Në vend të kësaj, u mbyll dhe
zhvillimin e X-it ia shpërnguli grupit Open Group, stafi i të cilit tani po
vazhdon sipas një plani të ngjashëm.  Për t’u dhënë hakun, kur u kërkova ta
hedhin X11R6.4 në qarkullim sipas GNU GPL-së, në paralel me licencën
kufizuese që patën planifikuar, shfaqën vullnetin ta shohin këtë ide.  (Qenë
të vendosur për të qenë kundër ndenjes me kushtet e vjetër të shpërndarjeve
X11.)  Para se t’i thoshin po a jo këtij propozimi, kish dështuar për një
arsye tjetër: grupi XFree86 ndoqi politikën e dikurshme të X Consortium-it
dhe s’do të pranojë <em>software</em> nën <em>copyleft</em>.
</p>

<p>
Në shtator të 1998-s, disa muaj pasi u hodh në qarkullim X11R6.4, me kushte
jo të lira shpërndarjeje, Open Group e përmbysi vendimin e vet dhe e rihodhi
në qarkullim sipas të njëjtës licencë të lirë jo <em>copyleft</em> që qe
përdorur për X11R6.3.  Kështu, Open Group pra në fund bëri atë që ishte e
drejtë, por kjo nuk e ndryshon problemin e përgjithshëm.</p>

<p>
Edhe nëse X Consortium dhe Open Group të mos kishin planifikuar kurrë të
kufizonin X-in, do ta kishte bërë dikush tjetër.  Software-i jo
<em>copyleft</em> është i cenueshëm nga të tëra anët; i lejon kujtdo të
krijojë një version jo të lirë mbizotërues, nëse do të investojë burime të
mjaftueshme për të shtuar veçori goxha të rëndësishme duke përdorur kod
pronësor.  Përdoruesit që zgjedhin <em>software</em> bazuar në
karakteristika teknike, në vend se në lirinë, mund të joshen lehtë te
versioni jo i lirë, nga leverdia afatshkurtër.</p>

<p>
X Consortium-i dhe Open Group-i s’mund të ushtrojë më ndikim moral duke
thënë se është gabim të thuhet jo.  Kjo do ta bëjë më të lehtë të vendosni
ta kaloni nën <em>copyleft</em> software-in tuaj të lidhur me X-in.</p>

<p>
Kur merreni me bazën e X-it, në programe të tillë si shërbyesi X, Xlib-i dhe
Xt-i, ka një arsye praktike për të mos përdorur copyleft-in.  Grupi X.org
bën një punë të rëndësishme për bashkësinë me mirëmbajtjen e këtyre
programeve dhe përfitimi nga vendosja nën <em>copyleft</em> i ndryshimeve
tona do të ishte më pak se sa dëmi i bërë nga një degëzim në zhvillim.  Ndaj
është më mirë të punohet meta dhe të mos kalohen nën <em>copyleft</em>
ndryshimet tona në këto programe.  Po njësoj për mjete të tilla si
<code>xset</code> dhe <code>xrdb</code>, të cilat janë pranë bazës së X-it
dhe nuk kanë nevojë për përmirësime të mëdha.  Të paktën e dimë që grupi
X.org ka një përkushtim të palëkundur në zhvillimin e këtyre programeve si
<em>software</em> i lirë.</p>

<p>
Problemi është ndryshme për programe jashtë bazës së X-it: aplikacione,
përgjegjës dritaresh dhe biblioteka dhe widget-e shtesë.  S’ka arsye pse të
mos vihen këto në <em>copyleft</em> dhe duhet t’i vëmë.</p>

<p>
Në rast se dikush ndjen trysni të ushtruar nga kriteret për përfshirje në
shpërndarjet e X-it, Projekti GNU Project do të marrë përsipër të publikojë
paketa nën <em>copyleft</em> që funksionojnë me X-in.  Nëse do të donit të
vinit diçka nën <em>copyleft</em> dhe shqetësoheni se lënia jashtë e saj nga
shpërndarja X do të pengojë popullaritetin e saj, ju lutemi, kërkonani
ndihmë.</p>

<p>
Në të njëjtën kohë, është më mirë të mos ndjejmë edhe aq nevojë për
popullaritet.  Kur një afarist ju josh me “më tepër popullaritet”, mund të
provojë t’ju bindë se përdorimi që i bën programit tuaj është kyç për
suksesin e tij.  Mos i zini bese! Nëse programi juaj është i mirë, do të
gjejë mjaft përdorues, sido të që jetë; s’ka pse të ndiheni i dëshpëruar për
ndonjë përdorues të veçantë dhe do të jeni më i fortë, por të mos bëni
ashtu.  Mund të përfitoni një ndjenjë të papërshkrueshme gëzimi dhe lirie,
duke iu përgjigjur “O merre, o lëre&mdash;pa më rrjepur lëkurën”. Shpesh
afaristi do të kthejë rrugë dhe do ta pranojë programin me
<em>copyleft</em>, pasi t’i zbuloni blofin.</p>

<p>
Shokë, zhvillues të software-it të lirë, mos përsëritni gabimet e vjetra!
Nëse nuk e vendosim software-in tonë nën <em>copyleft</em>, e vëmë të
ardhmen e tij në mëshirën e cilitdo të pajisur me më shumë burime, se sa
skrupuj.  Me copyleft-in, mund të mbrojmë lirinë, jo thjesht për veten, por
për tërë bashkësinë tonë.</p>
</div>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
<div id="footer" role="contentinfo">
<div class="unprintable">

<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së &amp; GNU-së
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>.  Ka
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
FSF-në.  Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
mund të dërgohen te <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and contributing translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
mirë dhe të përpikta.  Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
këtë dërgojini te <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p><p>Për
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
përkthimet</a>.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Të drejta kopjimi &copy; 1998, 2009, 2021 Richard Stallman</p>

<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 </div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
U përditësua më:

$Date: 2022/07/21 12:29:53 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
</body>
</html>