path: root/talermerchantdemos/blog/articles/sq/words-to-avoid.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/words-to-avoid.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.90 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Fjalë Që Duhen Shmangur (ose Përdorur me Kujdes) Ngaqë Janë Me Spec ose
Ngatërruese - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>

<!--#include virtual="/philosophy/po/words-to-avoid.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
<h2>Fjalë Që Duhen Shmangur (ose Përdorur me Kujdes) Ngaqë Janë Me Spec ose
Ngatërruese</h2>

<p>
Ka një numër fjalësh dhe togfjalëshash që këshillojmë të shmangen, ose të
shmangen në disa kontekste të caktuara dhe për përdorime të caktuara.  Disa
janë të dykuptimta ose qorrollisëse; të tjera vijnë prej këndvështrimesh me
të cilët nuk pajtohemi, dhe shpresojmë që të mos pajtoheni as ju.</p>

<div class="announcement">
<blockquote><p>Kini parasysh gjithashtu <a href="/philosophy/categories.html">Kategori
Software-i të Lirë</a>, <a
href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Pse Duhet Quajtur
Swindle?</a></p></blockquote>
</div>

<p> <!-- GNUN-SORT-START -->
&ldquo;<a href="#Access">akses</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Alternative">alternativ</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Assets">asete</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Ad-blocker">bllokues reklamash</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#CloudComputing">cloud computing</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Content">content</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#DigitalRightsManagement">Digital Rights
Management</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#DigitalLocks">dryna dixhitalë</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Ecosystem">ekosistem</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#ForFree">falas</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#FLOSS">FLOSS</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#FOSS">FOSS</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Freeware">freeware</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Google">Google</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Hacker">haker</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Open">i hapët</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Closed">i mbyllur</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#SoftwareIndustry">industri software</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#InternetofThings">Internet Gjërash</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#FreelyAvailable">i passhëm lirisht</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Commercial">komercial</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Compensation">kompensim</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Consumer">konsumator</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Consume">konsumo</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Creator">krijues</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#CreativeCommonsLicensed">licencuar sipas Creative
Commons</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#DigitalGoods">mallra dixhitale</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Protection">mbrojtje</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#SourceModel">model burimi</a>&rdquo; |

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Modern">modern</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Monetize">monetizoni</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#MP3Player">MP3 player</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#SharingPersonalData">ndarje me të tjerët (të dhëna
personale)</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#BSD-style">në stil BSD-je</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#PC">PC</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Photoshop">Photoshop</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Piracy">pirateri</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#PowerPoint">PowerPoint</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Product">Produkt</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#CopyrightOwner">Pronar të Drejtash Kopjimi</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#IntellectualProperty">pronësi intelektuale</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#RAND">RAND</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#SaaS">SaaS</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#SharingEconomy">sharing economy</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#SellSoftware">shisni software</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#LAMP">sistem LAMP</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Linux">sistem Linux</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Skype">Skype</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#GiveAwaySoftware">software give away</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX	= /^.(es)$/" -->
<!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your
     language to refer to mobile computers; otherwise,
     fill the translation with a space. -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
&ldquo;<a href="#Terminal">terminal</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<!--#endif
 -->
<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Market">treg</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Vendor">tregtues</a>&rdquo;
<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#TrustedComputing">trusted computing</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
&ldquo;<a href="#Theft">vjedhje</a>&rdquo; | <!-- GNUN-SORT-STOP -->
</p>

<!-- GNUN-SORT-START -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Access">&ldquo;Akses&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Është një keqkuptim i rëndomtë të mendohet se software i lirë do të thotë që
publiku të ketë &ldquo;akses&rdquo; te një program.  S'është kjo ajo që do
të thotë software i lirë.</p>
<p>
<a href="/philosophy/free-sw.html">Kriteri i të qenit software i lirë</a>
nuk është se cili ka &ldquo;akses&rdquo; te programi; katër liritë
thelbësore lidhen me atë se çfarë i lejohet të bëjë me programin, një
përdoruesi që ka një kopje të tij.  Për shembull, liria 2 thotë se
përdoruesi është i lirë të bëjë një kopje tjetër dhe t’jua japë ose t’jua
shesë.  Por asnjë përdorues s’e ka <em>detyrim</em> ta bëjë këtë për ju;
s’keni ndonjë <em>të drejtë</em> t’i kërkoni cilitdo përdorues një kopje të
atij programi.</p>
<p>
Veçanërisht, nëse shkruani vetë një program dhe nuk ofroni kurrë një kopje
të tij për dikë tjetër, ai program është software i lirë, edhe pse në mënyrë
triviale, ngaqë çdo përdorues që ka një kopje gëzon katër liritë thelbësore
(meqë i vetmi përdorues i tillë jeni ju).</p>
<p>
Në praktikë, kur kopje të një programi kanë shumë përdorues, është e sigurt
që dikush do ta postojë në internet, duke e bërë të passhëm për këdo.  Ne
mendojmë se njerëzit duhet ta bëjnë këtë, nëse programi është i dobishëm.
Por kjo s’është domosdoshmëri software-i të lirë.</p>
<p>
Ka një pikë specifike për të cilën çështja e pasjes së aksesit është
drejtpërsëdrejti e lidhur me software-in e lirë: licenca GNU GPL lejon t’i
jepet një përdoruesi të dhënë akses për shkarkimin e kodit burim të një
programi, si zëvendësim të dhënies atij përdoruesi një kopje materiale të
burimit.  Kjo vlen për rastin e veçantë në të cilin përdoruesi e ka tashmë
një kopje të programit në një formë jo burim.</p>

<blockquote><p>Në vend se <b>me software-in e lirë, publiku ka akses te programi</b>, ne
themi, <b>me software-in e lirë, përdoruesi gëzon liritë themelore</b> dhe
<b>software-in e lirë, përdoruesit kanë kontroll mbi çka programi bën për
ta</b>.</p>
</blockquote>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Alternative">&ldquo;Alternativ&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ne nuk e përshkruajmë software-in e lirë si një &ldquo;alternativë&rdquo;
ndaj pronësorit, ngaqë kjo fjalë lë të nënkuptohet se krejt
&ldquo;alternativat&rdquo; janë legjitime dhe se çdo e tillë e re që shtohet
e bën më të mirë gjendjen për përdoruesit.  Në të vërtetë, ajo nënkupton se
software-it të lirë i bie të bashkekzistojë me software që s’respekton
lirinë e përdoruesve.</p>
<p>
Ne besojmë se shpërndarja si software i lirë është e vetmja rrugë etike për
ta bërë software-in të passhëm për përdorim nga të tjerët.  Metodat e tjera,
<a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">software jo i
lirë</a> dhe <a
href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Shërbim si
Zëvendësim Software-i</a> i kthejnë përdoruesit e tyre në vasalë.  Nuk
mendojmë se është mirë t’u ofrohen përdoruesve këto
&ldquo;alternativa&rdquo; kundrejt software-it të lirë.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Assets">&ldquo;Asete&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
T’u referohesh veprave të botuara si &ldquo;asete&rdquo;, ose &ldquo;asete
dixhitale&rdquo;, është edhe më keq se sa t’i quash <a
href="#Content">&ldquo;content&rdquo;</a> &mdash; është të marrësh të
mirëqenë se për shoqërinë s’kanë vlerë tjetër veç vlerës komerciale.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Ad-blocker">&ldquo;Bllokues reklamash&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Kur qëllimi i një programi është të bllokojë reklama, &ldquo;bllokues
reklamash&rdquo; është një term i mirë për të.  Por shfletuesi GNU IceCat,
të themi, bllokon reklama që ndjekin përdoruesin, si pasojë masash më të
gjera për parandalim survejimi nga sajtet.  Ky nuk është &ldquo;bllokues
reklamash&rdquo;, është <em>mbrojtje nga survejimi</em>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="BSD-style">&ldquo;BSD-style&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Shprehja &ldquo;licencë në stil BSD&rdquo; shpie në konfuzion, ngaqë <a
href="/licenses/bsd.html">trajtohen njësoj licenca që kanë dallime të
rëndësishme</a>.  Për shembull, licenca origjinale BSD me klauzolën për
reklama është e papërputhshme me GNU General Public License, por licenca BSD
e rishikuar është.</p>
<p>
Për të shmangur konfuzionin, më e mira është të emërtohet <a
href="/licenses/license-list.html"> licenca specifike për të cilën bëhet
fjalë</a> dhe të shmanget termi i vagullt &ldquo;BSD-style&rdquo;.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="CloudComputing">&ldquo;Cloud Computing&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p id="Cloud">
Termi &ldquo;cloud computing&rdquo;<sup><a href="#TransNote1">1</a></sup>
(ose thjesht &ldquo;cloud&rdquo; në kontekstin e punimit me kompjuter) është
një fjalë në modë, marketingu, pa ndonjë domethënie koherente.  Përdoret për
një gamë veprimtarish të ndryshme nga njëra-tjetra, karakteristika e vetme e
përbashkët e të cilave është se përdorin Internetin për diçka më shumë se
shpërngulje kartelash.  Prandaj, termi përhap konfuzion.  Nëse të menduarit
tuaj e bazoni në të, ky do të jetë konfuz (ose, mund të thoshim,
&ldquo;cloudy&rdquo;<sup><a href="#TransNote2">2</a></sup>?).
</p>

<p>
Kur e sillni në mend, ose i përgjigjeni një pohimi që dikush tjetër ka bërë
duke përdorur këtë term, hapi i parë është të sqarohet tema.  Për cilët
skenarë është pohimi? Cili term është i përshtatshëm, i qëruar për atë
skenar? Pasi të jetë formuluar qartë tema, atëherë bëhet i mundur të
menduarit koherent rreth tij.
</p>

<p>
Një nga shumë kuptimet e &ldquo;cloud computing&rdquo; është depozitimi dhe
ruajtja e të dhënave tuaja te shërbime në internet.  Në shumicën e
skenarëve, kjo është marrëzi, ngaqë ju ekspozon ndaj <a
href="http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/apr/25/hackers-spooks-cloud-antiauthoritarian-dream">survejimit</a>.
</p>

<p>
Një tjetër kuptim (që pritet me të, por pa qenë e njëjta gjë) është <a
href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html"> Service as a
Software Substitute</a><sup><a href="#TransNote3">3</a></sup>, çka ju mohon
kontrollin mbi kompjuterin tuaj.  S’duhet të përdorni kurrë SaaSS.
</p>

<p>
Një tjetër kuptim është dhënia me qira e një shërbyesi fizik të largët, ose
shërbyesi virtual.  Këto praktika, në disa rrethana të dhëna, janë në
rregull.
</p>

<p>
Një tjetër kuptim është hyrja në shërbyesin tuaj prej pajisjes tuaj
celulare.  Këtu nuk dalin çështje të veçanta etike.
</p>

<p>
<a
href="http://csrc.nist.gov/publications/detail/sp/800-145/final">Përkufizimi
NIST për "cloud computing"</a> përmend tre skenarë që ngrenë çështje të
ndryshme etike: Software-i si Shërbim, Platforma si Shërbim, dhe
Infrastruktura si Shërbim.  Por ai përkufizim nuk përputhet me përdorimin e
zakonshëm të termit &ldquo;cloud computing&rdquo;, ngaqë nuk përfshin
depozitimin e të dhënave në shërbime <em>online</em>.  Software-i si
Shërbim, ashtu siç përkufizohet nga NIST, mbivendoset në mënyrë të
konsiderueshme me Shërbimin si Zëvendësim Software-i, i cili abuzon me
përdoruesit, por dy konceptet nuk janë të barasvlershëm.
</p>

<p>
Këto praktika punimi në kompjuter, të ndryshme nga njëra-tjetra, as që hyjnë
në të njëjtin diskutim.  Mënyra më e mirë për të shmangur konfuzionin që
termi &ldquo;cloud computing&rdquo; përhap, është të mos përdoret termi
&ldquo;cloud&rdquo; kur bëhet fjalë për punim me kompjuter.  Flisni për
skenarin që keni në mendje, dhe quajeni me një term specifik.
</p>

<p>
Ia vlen të shënohet që, edhe Larry Ellison, një zhvillues programesh
pronësorë, <a
href="http://www.cnet.com/news/oracles-ellison-nails-cloud-computing/"> vë
re zbrazëtinë e termit &ldquo;cloud computing&rdquo;</a>. Ai vendosi ta
përdorë termin, sido qoftë, ngaqë, si zhvillues software pronësor, s’është i
motivuar prej të njëjtave ideale si ne.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="DigitalRightsManagement">&ldquo;Digital Rights Management&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
&ldquo;Digital Rights Management&rdquo;<sup><a
href="#TransNote4">4</a></sup> (shkurtuar si &ldquo;DRM&rdquo;) i referohet
mekanizmave teknikë të konceptuar për të imponuar kufizime mbi përdoruesit e
kompjuterave.  Përdorimi i fjalës &ldquo;rights&rdquo; (të drejta) në këtë
term është propagandë, e konceptuar t’ju shpjerë pa e patur mendjen drejt
parjes së çështjes nga këndvështrimi i atyre pakëve që imponojnë kufizimet,
dhe shpërfilljes së atij të publikut të përgjithshëm mbi të cilin imponohen
këto kufizime.</p>
<p>
Ndër alternativa të mira përfshihen &ldquo;Digital Restrictions
Management&rdquo;<sup><a href="#TransNote5">5</a></sup> dhe &ldquo;pranga
dixhitale&rdquo;.</p>
<p>
Ju lutemi, regjistrohuni që të përkrahni <a
href="http://DefectiveByDesign.org/">fushatën tonë për shfuqizimin e
DRM-së</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="DigitalLocks">&ldquo;Dryna Dixhitalë&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
&ldquo;Dryna dixhitalë&rdquo; përdoret për t’iu referuar Administrimit
Dixhital të Kufizimeve nga dikush që e kritikon.  Problemi me këtë term
është se ai nuk arrin të shpalosë të keqen e DRM-së.  Personat që e adoptuan
termin, nuk e vranë dhe aq mendjen.</p>
<p>
Drynat s’janë doemos shtypës apo të këqij.  Ka gjasa që të keni në zotërim
disa dryna, si dhe çelësat apo kodet për ta; mund t’i shihni si të dobishëm
ose të bezdisshëm, por nuk ju shtypin, sepse mund t’i hapni ose mbyllni si
doni.  Në mënyrë të ngjashme, <a
href="http://www.theguardian.com/technology/2015/may/01/encryption-wont-work-if-it-has-a-back-door-only-the-good-guys-have-keys-to-">fshehtëzimin</a>
e shohim të paçmueshëm për mbrojtjen e kartelave tona dixhitale.  Ky, po
ashtu, është një lloj dryni dixhital kontrollin e të cilit e keni ju.</p>
<p>
DRM-ja është si një dry i vendosur mbi ju nga dikush tjetër, që refuzon t’ju
japë çelësin &mdash; me fjalë të tjera, njësoj si <em>pranga</em>.  Ndaj,
metafora e duhur për DRM-në është &ldquo;pranga dixhitale&rdquo;, jo
&ldquo;dry dixhital&rdquo;.</p>
<p>
Një numër fushatash kundërshtimi kanë zgjedhur termin e pamend
&ldquo;bllokime dixhitale&rdquo;; që t’i vëmë gjërat në vijë, duhet të
këmbëngulim pa lëkundje për ndreqjen e këtij gabimi.  FSF-ja mund ta
përkrahë një fushatë që i kundërvihet &ldquo;drynave dixhitalë&rdquo; nëse
pajtohemi për thelbin; megjithatë, kur deklarojmë përkrahjen tonë, e
zëvendësojmë haptazi termin me &ldquo;pranga dixhitale&rdquo; dhe e themi
pse.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Ecosystem">&ldquo;Ekosistem&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Është e pakëshillueshme të përshkruash bashkësinë e software-it të lirë, ose
çfarëdo bashkësie njerëzish, si një &ldquo;ekosistem&rdquo;, ngaqë fjala
nënkupton mungesën e gjykimit etik.</p>

<p>
Termi &ldquo;ekosistem&rdquo; sugjeron në mënyrë të heshtur një lloj
qëndrimi vëzhgues pa gjykim: mos pyet si, pse, çfarë, <em>duhet të
ndodhë</em>, thjesht studio dhe kupto çfarë <em>ndodh</em>.  Në një
ekosistem, disa ente konsumojnë ente të tjerë.  Në ekologji nuk pyetet nëse
është e drejtë që një buf të hajë një mi apo që një mi të hajë një farë,
thjesht vëzhgojmë se e bëjnë këtë.  Popullatat e specieve shtohen ose mpaken
sipas kushteve; kjo as është mirë, as është gabim, është thjesht një dukuri
ekologjike, madje edhe kur shkon deri në zhdukjen e specieve.</p>

<p>
Përkundrazi, qeniet që bëjnë të vetin një qëndrim etik kundrejt asaj që i
rrethon, mund të vendosin të ruajnë gjëra që, pa ndërhyrjen e tyre, mund të
zhduken &mdash; bie fjala, shoqëria civile, demokracia, të drejtat e
njeriut, paqja, shëndeti publik, një klimë e qëndrueshme, ajër dhe ujë i
pastër, specie të rrezikuara, arte tradicionale&hellip; dhe liri të
përdoruesve të kompjuterit.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="ForFree">&ldquo;Falas&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Nëse doni të thoni se një program është software i lirë, ju lutemi, mos
thoni se mund të kihet &ldquo;falas&rdquo;. Ai term do të thotë pikërisht
&ldquo;kundrejt një çmimi zero&rdquo;. Software i lirë është punë lirie, jo
çmimi.</p>
<p>
Kopje software-i të lirë shpesh mund të kihen falas &mdash; për shembull,
duke i shkarkuar përmes FTP-së.  Por software i lirë mund të kihet edhe
kundrejt një çmimi, në CD-ROM; më anë tjetër, kopje software-i pronësor ka
raste që jepen falas nëpër promocione, dhe disa paketa pronësore jepen
normalisht pa pagesë për disa përdorues.</p>
<p>
Për të shmangur konfuzionin, mund të thoni se programi mund të kihet si
&ldquo;software i lirë&rdquo;.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="FLOSS">&ldquo;FLOSS&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;FLOSS&rdquo;, që do të thotë &ldquo;Free/Libre and Open Source
Software&rdquo;, u sajua si një rrugë <a
href="/philosophy/floss-and-foss.html">për të qenë asnjanës mes software-it
të lirë dhe burimit të hapur</a>.  Nëse synimi juaj është asnjanësia,
&ldquo;FLOSS&rdquo; është rruga më e mirë për të qenë asnjanës.  Por nëse
doni të shpalosni se i dilni në krah lirisë, mos përdorni një term asnjanës.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="FOSS">&ldquo;FOSS&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;FOSS&rdquo;, që do të thotë &ldquo;Free and Open Source
Software&rdquo;, u sajua si një rrugë <a
href="/philosophy/floss-and-foss.html">për të qenë asnjanës mes software-it
të lirë dhe burimit të hapur</a>, por nuk ia arrin vërtet kësaj.  Nëse
synimi juaj është asnjanësia, &ldquo;FLOSS&rdquo; është më mirë.  Por nëse
doni të shpalosni se i dilni në krah lirisë, mos përdorni një term asnjanës.</p>

<blockquote><p>Në vend se <b>FOSS</b>, ne themi, <b>software i lirë</b> ose <b>software i
lirë (libre)</b>.</p>
</blockquote>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Freeware">&ldquo;Freeware&rdquo;<sup><a href="#TransNote6">6</a></sup></h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, mos e përdorni termin &ldquo;freeware&rdquo; si një sinonim për
&ldquo;software i lirë&rdquo;. Termi &ldquo;freeware&rdquo; përdorej shpesh
gjatë viteve ’80 për programe të hedhur në qarkullim vetëm në formën e të
ekzekutueshmit, pa mundësi për konsultim të kodit burim.  Sot, për të, nuk
ka ndonjë përkufizim të veçantë të pranuar.</p>
<p>
Kur përdorni gjuhë të tjera nga anglishtja, ju lutemi, shmangeni huazimin e
termave të anglishtes, të tillë si &ldquo;software i lirë&rdquo; ose
&ldquo;freeware&rdquo;. Është më mirë të përkthehet termi &ldquo;software i
lirë&rdquo; në <a href="/philosophy/fs-translations.html">gjuhën tuaj</a>.</p>

<p>
Duke përdorur një fjalë në <a href="/philosophy/fs-translations.html">gjuhën
tuaj</a>, tregoni se po i referoheni vërtet lirisë dhe jo thjesht të bëni
papagallin për një koncept të huaj, misterioz, marketingu.  Në fillim,
bashkëkombësve tuaj mundet t’u duket i huaj ose shqetësues referimi ndaj
lirisë, por sapo të shohin se nënkupton pikërisht atë që shpreh, ata do ta
kuptojnë vërtet se si është puna.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Google">&ldquo;Google&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit &ldquo;google&rdquo; si folje, në
kuptimin e kërkimit për diçka në internet. &ldquo;Google&rdquo; është
thjesht emri i njërit prej shumë motorëve për kërkime. Këshillojmë të
përdorni termin &ldquo;kërko në web&rdquo; ose (në ca kontekste të tjera)
thjesht &ldquo;kërko&rdquo;. Përpiquni të përdorni një motor kërkimesh që
respekton privatësinë tuaj; <a href="https://duckduckgo.com/">DuckDuckGo</a>
pretendon se nuk i gjurmon përdoruesit e vet. (Nuk ka ndonjë mënyrë për dikë
jashtë të verifikojë pretendime të këtij lloji.)</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Hacker">&ldquo;Hacker&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Një <em>hacker</em> është dikush të cilit <a
href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html"> i shijon zgjuarsia
lojcake</a> &mdash; jo doemos me kompjuterat.  Programuesit në bashkësinë e
dikurshme <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> të
software-it të lirë në vitet ’60 dhe ’70 i referoheshin njëri-tjetrit si
<em>hackers</em>.  Aty nga 1980, gazetarët që zbuluan bashkësinë e
hacker-ave, gabimisht e morën termin si të thoshte &ldquo;thyes
sigurie&rdquo;.</p>

<p>
Ju lutemi, mos e përhapni këtë gabim.  Personat që çajnë sigurinë janë
&ldquo;crackers&rdquo;.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Open">&ldquo;I hapët&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit &ldquo;i hapët&rdquo; ose
&ldquo;burim i hapët&rdquo; si zëvendësim për &ldquo;software i
lirë&rdquo;. Këto terma i referohen një <a
href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> pozicioni të
ndryshëm</a> të bazuar në vlera të tjera.  Lëvizja e software-it të lirë
lufton për lirinë tuaj në punimin me kompjuter, si çështje drejtësie.
Jo-lëvizja e burimit të hapët nuk lufton për ndonjë gjë në këtë mënyrë.</p>

<p>Kur u referoheni pikëpamjeve të burimit të hapur, është e saktë të përdoret
ai emër, por, ju lutemi, mos e përdorni atë term kur flisni rreth nesh,
software-it tonë, apo pikëpamjeve tona &mdash; kjo i shpie njerëzit të
supozojnë se pikëpamjet tona janë të ngjashme me të tyret.</p>

<blockquote>
<p>Në vend të <b>me burim të hapët</b>, ne themi, <b>software i lirë</b> ose
<b>software i lirë (libre)</b>.</p>
</blockquote>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Closed">&ldquo;I mbyllur&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Përshkrimi i software-it jo të lirë si &ldquo;i mbyllur&rdquo; i referohet
qartazi termit &ldquo;burim i hapur&rdquo;. Në lëvizjen e software-it të
lirë, <a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> nuk duam të
na ngatërrojnë me kampin e burimit të hapur</a>, ndaj jemi të kujdesshëm që
t’i shmangemi thënies së gjërave që do t’i nxisnin njerëzit të na fusin në
një thes me ta.  Për shembull, e shmangim përshkrimin e software-it jo të
lirë si &ldquo;i mbyllur&rdquo;. E quajmë &ldquo;jo i lirë&rdquo; ose <a
href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">
&ldquo;pronësor&rdquo;</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="SoftwareIndustry">&ldquo;Industri Software-i&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;industri software-i&rdquo; i nxit njerëzit të përfytyrojnë se
software-i zhvillohet gjithmonë nga njëfarë fabrike dhe mandej u shpërndahet
&ldquo;konsumatorëve&rdquo;. Bashkësia e software-it të lirë dëshmon se nuk
është kështu.  Ekzistojnë biznese software-i, dhe një numër biznesesh
zhvillojnë software të lirë dhe/ose jo të lirë, por ato që zhvillojnë
software të lirë nuk funksionojnë si fabrika.</p>
<p>
Termi &ldquo;industri&rdquo; përdoret si propagandë nga mbrojtësit e
patentave mbi software-in.  Këta e quajnë zhvillimin e software-it
&ldquo;industri&rdquo; dhe mandej rreken të argumentojnë se kjo do të thotë
që ajo duhet t’u nënshtrohet monopoleve të patentave.  <a
href="https://web.archive.org/web/20071215073111/http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/"
title="archived version of http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/">
Parlamenti Europian, duke hedhur poshtë patentat mbi software-in më 2003,
votoi për përkufizimin e &ldquo;industrisë&rdquo; si &ldquo;prodhim i
automatizuar të mirash materiale&rdquo;</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="InternetofThings">&ldquo;Internet Gjërash&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Kur kompanitë vendosën të prodhojnë pajisje elektro-shtëpiake të
kompjuterizuara që përmes internetit do të mund të lidheshin me shërbyesin e
prodhuesit, dhe kështu mund të spiunoheshin lehtë përdoruesit e tyre, e
kuptuan se kjo s’do të dukej edhe aq mirë.  Ndaj sajuan një emër të bukur,
tërheqës: &ldquo;Internet Gjërash.&rdquo;</p>
<p>
Përvoja tregon se këto produkte shpesh <a
href="http://www.locusmag.com/Perspectives/2015/09/cory-doctorow-what-if-people-were-sensors-not-things-to-be-sensed/">
spiunojnë përdoruesit e tyre</a>.  Janë edhe të bëra enkas për <a
href="http://ieet.org/index.php/IEET/more/rinesi20150806">t’u dhënë njerëzve
këshilla të njëanshme</a>.  Veç kësaj, prodhuesi mund <a
href="/proprietary/proprietary-sabotage.html"> ta sabotojë produktin</a>
duke e nxjerrë nga puna shërbyesin nga i cili varet pajisja.</p>
<p>
I quajmë &ldquo;Internet Thumbi.&rdquo;
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="FreelyAvailable">&ldquo;I passhëm lirisht&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Mos e përdorni &ldquo;software i passhëm lirisht&rdquo; si një sinonim për
&ldquo;software i lirë&rdquo;. Termat nuk janë të barasvlershëm.  Software-i
është &ldquo;i passhëm lirisht&rdquo; nëse cilido mund të marrë lehtë një
kopje.  &ldquo;Software i lirë&rdquo; përkufizohet përmes termave të lirisë
së përdoruesve që kanë një kopje të tij.  Këto janë përgjigje për pyetje të
ndryshme nga njëra-tjetra.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Commercial">&ldquo;Komerciale&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, mos e përdorni fjalën &ldquo;komerciale&rdquo; si një sinonim për
&ldquo;jo i lirë&rdquo;. Kështu ngatërrohen dy çështje tërësisht të
ndryshme.</p>
<p>
Një program është komercial nëse është zhvilluar si veprimtari biznesi.  Një
program komercial mund të jetë i lirë ose jo, varet nga mënyra e
shpërndarjes së tij.  Po njësoj, një program i zhvilluar nga një shkollë ose
një individ mund të jetë i lirë ose jo, varet nga mënyra e shpërndarjes së
tij.  Dy pyetjet &mdash; ç’lloj njësie e zhvilloi programin dhe ç’liri
gëzojnë përdoruesit e tij &mdash; janë të pavarura.</p>
<p>
Në dhjetëvjeçarin e parë të lëvizjes së software-it të lirë, paketat e
software-it të lirë qenë thuajse përherë jokomerciale; përbërësit e sistemit
operativ GNU/Linux qenë ndërtuar nga individë ose ente jofitimprurës, të
tillë si FSF-ja dhe universitete.  Më vonë, në vitet ’90, filloi të dukej
software i lirë komercial.</p>
<p>
Software-i komercial i lirë është një ndihmesë për bashkësinë tonë, ndaj do
të duhej ta nxitnim.  Po njerëzit që mendojnë se &ldquo;komercial&rdquo; do
të thotë &ldquo;jo i lirë&rdquo; do të priren të mendojnë se ndërthurja
&ldquo;komercial i lirë&rdquo; është vetë-kontradiktore, dhe ta hedhin tej
si mundësi.  Le të bëjmë kujdes të mos e përdorim fjalën
&ldquo;komercial&rdquo; në atë mënyrë.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Compensation">&ldquo;Kompensim&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Të flasësh për &ldquo;kompensim të autorëve&rdquo;, kur bëhet fjalë për të
drejta kopjimi, bart supozimin që (1) të drejtat e kopjimit ekzistojnë për
favorin e autorëve dhe (2) kurdo që lexojmë diçka, hyjmë në borxh te autori,
të cilin duhet mandej ta ripaguajmë.  Supozimi i parë është thjesht <a
href="/philosophy/misinterpreting-copyright.html">i rremë</a>, dhe i dyti
është i moralisht i papranueshëm.
</p>
<p>
&ldquo;Kompensimi i zotëruesve të të drejtave&rdquo; shton një rrjepje të
mëtejshme: nga ju pritet të përfytyroni se kjo do të thotë të paguhen
autorët, dhe, me raste, kjo ndodh, por shumicën e kohës kjo do të thotë
subvencion për të njëjtat kompani botimesh që po na vënë nën ligje të
padrejta.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Consumer">&ldquo;Konsumator&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;konsumator&rdquo;, kur përdoret për t’iu referuar përdoruesve
të punimit me kompjuter, është i ngarkuar me supozime që duhet t’i hedhim
tej.  Disa vijnë prej idesë që përdorimi i një programi do të thotë
&ldquo;konsum&rdquo; i programit (shihni zërin e mëparshëm <a
href="#Consume"></a>), që i shpie njerëzit të imponojnë mbi vepra dixhitale
të kopjueshme përfundimet ekonomike të nxjerra lidhur me produkte materiale
të pakopjueshme.</p>
<p>
Për më tepër, t’i përshkruash përdoruesit e software-it si
&ldquo;konsumatorë&rdquo; i referohet një kornizimi në të cilin njerëzit
janë të kufizuar me përzgjedhjen prej çfarëdo &ldquo;produktesh&rdquo; që
janë të gatshme në &ldquo;treg&rdquo;. Në këtë kornizim nuk ka vend për
idenë që përdoruesit munden <a
href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">të ushtrojnë
drejtpërsëdrejti kontrollin e tyre mbi atë që bën një program</a>.</p>
<p>
Për përshkrimin e personave që s’kufizohen me përdorimin pasiv të veprave,
këshillojmë terma të tillë si &ldquo;individë&rdquo; dhe
&ldquo;shtetas&rdquo;, në vend se &ldquo;konsumatorë&rdquo;.</p>
<p>
Problemi me fjalën &ldquo;konsumator&rdquo; është <a
href="http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/aug/11/capitalism-language-raymond-williams">vënë
në dukje më parë</a>.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Consume">&ldquo;Konsumo&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
&ldquo;Konsumo&rdquo; i referohet asaj që bëjmë me ushqimin: e tretim, dhe
pas kësaj ushqimi nuk ekziston më si i tillë.  Për analogji, përdorim të
njëjtën fjalë për produkte të tjera, përdorimi i të cilave <em>i
harxhon</em>.  Përdorimi i termit për të mira jo kaq të përkohshme, të tilla
si veshje apo aparatura, e shtyn ca larg konceptin.  Përdorimi i tij për
vepra të botuara (programe, incizime në një disk apo në një kartelë, libra
në letër ose dixhitalë), natyra e të cilëve është rrojtja pafundësisht dhe
që mund të xhirohen, dëgjohen apo lexohen çfarëdo numri herësh, do të thotë
ta tendosësh fjalën aq shumë, sa kriset.  Dëgjimi i një disku, apo xhirimi i
një programi, nuk e konsumon atë.</p>

<p>
Ata që përdorin &ldquo;konsumo&rdquo; në këtë kontekst, do të thonë se nuk
duhet marrë fjalë për fjalë.  Atëherë, ç’do të thotë konsumo? Do të thotë të
shihen kopjet e software-it dhe vepra të tjera nga pikëpamja e ngushtë
ekonomike.  &ldquo;Konsumo&rdquo; i përshoqërohet ekonomisë së mallrave
materiale të tregut, të tilla si karburantet apo energjia elektrike që
konsumon një automjet.  Nafta është mall tregu, po njësoj edhe energjia
elektrike.  Mallrat e tregut janë <em>të zëvendësueshëm</em>: një pikë naftë
që digjni sot, s’ka asgjë të veçantë nga një pikë tjetër që dogjët javën e
kaluar.</p>

<p>Ç’do të thotë të perceptohen vepra autorësie si mall tregu, duke marrë të
mirëqenë se s’ka asgjë të veçantë në cilëndo histori, artikull, program, apo
këngë? Duhet t’i trajtojmë si të zëvendësueshme? Kjo është pikëpamja e
shtrembëruar e pronarit apo llogaritarit të një shoqërie botimesh.  S’duhet
të çuditemi pse kampi i software-it pronësor do të donte ta shihnit
përdorimin e software-it si një mall tregu.  Pikëpamja e tyre e shtrembëruar
duket qartë në <a
href="http://www.businessinsider.com/former-google-exec-launches-sourcepoint-with-10-million-series-a-funding-2015-6">këtë
artikull</a>, i cili u referohet gjithashtu botimeve si &ldquo;<a
href="#Content">lëndë</a>.&rdquo;</p>

<p>
Të menduarit ngushtë, përshoqëruar me idenë se ne &ldquo;konsumojmë
lëndë&rdquo; shtron rrugën për ligje të tillë si DMCA-ja, që u ndalon
përdoruesve të zhbllokojnë mekanizma <a
href="http://DefectiveByDesign.org/">Digital Restrictions Management</a>
(DRM) në pajisje dixhitale.  Nëse përdoruesit e mendojnë atë që bëjnë me
këto pajisje si të qe &ldquo;konsum&rdquo;, këto kufizime mund t’u duken të
natyrshme.</p>

<p>
Kjo nxit gjithashtu pranimin e shërbimeve &ldquo;streaming&rdquo;<sup><a
href="#TransNote7">7</a></sup>, të cilat përdorin DRM-në për të kufizuar në
mënyrë të mbrapshtë dëgjimin e muzikës, ose parjen e videove, për t’i
rrudhur këto veprimtari që të plotësojnë parakushtet e fjalës
&ldquo;konsumo&rdquo;.</p>

<p>
Pse po përhapet ky përdorim i mbrapshtë? Disave mund t’u duket se termi
tingëllon i sofistikuar, por hedhja e tij poshtë me arsyetim të qëruar mund
të duket edhe më e sofistikuar.  Disa duan të bëjnë përgjithësime mbi të
gjitha llojet e mediave, por foljet e rëndomta të anglishtes
(&ldquo;lexo,&rdquo; &ldquo;dëgjo,&rdquo; &ldquo;shih&rdquo;) nuk e kryejnë
këtë.  Të tjerë mund të jenë duke vepruar nga interesa biznesi (të tyret,
ose të punëdhënësit të tyre).  Përdorimi prej tyre i termit në forume
prestigjioze jep përshtypjen se është termi i &ldquo;saktë&rdquo;.</p>

<p>
Të flasësh për &ldquo;konsum&rdquo; të muzikës, filmave, apo çfarëdo vepre
tjetër artistike, do të thotë t’i trajtosh si mall tregu, në vend se si
art.  Duam t’i konsiderojmë sipas kësaj mënyre veprat e botuara? Duam ta
nxisim publikun të bëjë po kështu?</p>

<p>Ata që përgjigje me “jo”, ju lutem, bëhuni tok me mua në shmangien e termit
&ldquo;konsumo&rdquo; për këtë.</p>

<p>Çfarë të përdoret? Mund të përdorni folje specifike, të tilla si
&ldquo;lexo,&rdquo; &ldquo;dëgjo,&rdquo; &ldquo;shih&rdquo; ose
&ldquo;shiko,&rdquo;, ngaqë ato ndihmojnë të frenohet prirja për
përgjithësime të tepruara.</p>

<p>Nëse ngulni këmbë në përgjithësim, mund të përdorni shprehjen
&ldquo;ndjek,&rdquo; që lyp më pak sforcim se sa &ldquo;konsumo.&rdquo; Për
një vepër të menduar për përdorim praktik, &ldquo;përdor&rdquo; është më e
mira.</p>

<p>Shihni edhe zërin vijues.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Creator">&ldquo;Krijues&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;krijues&rdquo;, i zbatuar mbi autorë, i krahason këta në mënyrë
të heshtur me një hyjni (&ldquo;krijuesi&rdquo;).  Termi përdoret nga
botuesit për ta ngritur pozicionin moral të autorëve mbi atë të njerëzve të
rëndomtë, me qëllim që të përligjet dhënia atyre fuqie më të madhe të
drejtash kopjimi, të cilën mandej botuesit mund ta ushtrojnë në emër të
tyre.  Ne këshillojmë të thuhet &ldquo;autor&rdquo;.  Sidoqoftë, në shumë
raste ajo që nënkuptoni faktikisht është &ldquo;zotërues të drejtash
kopjimi&rdquo;.  Këto dy terma s’janë të barasvlershëm: shpesh zotëruesi i
të drejtave të kopjimit s’është autori.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="CreativeCommonsLicensed">&ldquo;Licencuar sipas Creative Commons&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Karakteristika më e rëndësishme e licencimeve është: është apo jo e lirë
vepra.  Creative Commons boton shtatë licenca; tre janë të lira (CC BY, CC
BY-SA dhe CC0) dhe të tjerat s’janë të lira.  Ndaj, duke e përshkruar një
vepër si &ldquo;të licencuar nën Creative Commons&rdquo; nuk thuhet gjë nëse
është e lirë apo jo, dhe lihet të mendohet që pyetja s’është e rëndësishme.
Përshkrimi mund të jetë i saktë, por harrimi i pjesës tjetër është i
dëmshëm.
</p>

<p>
Që njerëzit të nxiten ta kenë mendjen te dallimi më i rëndësishëm,
specifikoni përherë <em>cila</em> licencë Creative Commons është përdorur,
fjala vjen, &ldquo;licencuar sipas CC BY-SA&rdquo;. Nëse nuk e dini se cilën
licencë përdor një vepër e caktuar, gjejeni dhe mandej vendosni për tuajën.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="DigitalGoods">&ldquo;Mallra Dixhitale&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;mallra dixhitale&rdquo;, i zbatuar mbi kopje veprash me
autorësi, i sheh ato në mënyrë identike me të mira materiale &mdash; të
cilat nuk mund të kopjohen, ndaj për t’i shitur, duhet të prodhohen në
sasi.  Kjo metaforë i nxit njerëzit t’i gjykojnë çështjet e software-it apo
veprash të tjera dixhitale bazuar në idetë dhe intuitën rreth të mirave
materiale.  I vendos gjithashtu problemet në rrafshin e ekonomisë, vlerat e
cekëta dhe të kufizuara të së cilës nuk përfshijnë lirinë dhe bashkësinë.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Protection">&ldquo;Mbrojtje&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Avokatët e botuesve e kanë fort për zemër përdorimin e termit
&ldquo;mbrojtje&rdquo;, kur përshkruhen të drejtat e kopjimit.  Kjo fjalë
bart nënkuptimin e parandalimit të shkatërrimeve dhe vuajtjeve; kështu që, i
nxit njerëzit të identifikohen me zotëruesin e të drejtave të kopjimit dhe
botuesin që përfiton prej këtyre të drejtave, në vend se me përdoruesit që
ato kufizojnë.</p>
<p>
Është e lehtë të shmanget termi &ldquo;mbrojtje&rdquo; dhe në vend të tij të
përdoren terma asnjanës.  Për shembull, në vend se të thuhet,
&ldquo;Mbrojtja me të drejta kopjimi zgjat për një kohë të gjatë&rdquo;,
mund të thoni, &ldquo;Të drejtat e kopjimit zgjatin për një kohë të
gjatë&rdquo;.</p>
<p>
Në mënyrë të ngjashme, në vend se të thoni, &ldquo;e mbrojtur me të drejta
kopjimi&rdquo;, mund të thoni, &ldquo;e mbuluar nga të drejta kopjimi&rdquo;
ose thjesht &ldquo;nën të drejta kopjimi&rdquo;.</p>
<p>
Nëse në vend se të jeni asnjanës, doni të kritikoni të drejtat e kopjimit,
mund të përdorni termin &ldquo;kufizime nga të drejta
kopjimi&rdquo;. Kështu, mund të thoni, &ldquo;Kufizimet nga të drejta
kopjimi zgjasin për një kohë shumë të gjatë&rdquo;.</p>

<p>
Termi &ldquo;mbrojtje&rdquo; përdoret gjithashtu për të përshkruar veçori të
mbrapshta.  Për shembull, &ldquo;mbrojtje nga kopjimi&rdquo; është një
veçori që pengon kopjimin.  Nga pikëpamja e përdoruesit, kjo përbën
pengesë.  Ndaj këtë veçori të mbrapshtë mund ta quanim &ldquo;pengim
kopjimi&rdquo;. Më shpesh quhet Administrim Dixhital Kufizimesh (DRM)
&mdash; shihni fushatën <a href="http://DefectiveByDesign.org"> Defective by
Design</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="SourceModel">&ldquo;Model burimi&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Wikipedia e përdor termin &ldquo;model burimi&rdquo; në një mënyrë konfuze
dhe të dykuptimtë.  Në dukje, i referohet mënyrës se si jepet burimi i një
programi, por teksti e ngatërron këtë me metodologjinë e zhvillimit.  E bën
dallimin mes &ldquo;burim i hapur&rdquo; dhe &rdquo;burim i ndarë me të
tjerë&rdquo;, por këto mbivendosen &mdash; Microsoft-i të dytën e përdor si
një term marketingu për të mbuluar një gamë të gjerë praktikash, disa prej
të cilave janë &ldquo;burim i hapur&rdquo;.  Kështu pra, ky term vërtet që
nuk përcjell informacion koherent, por jep një mundësi për të thënë
&ldquo;burim i hapur&rdquo; në faqe që përshkruajnë programe software të
lirë.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Modern">&ldquo;Modern&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;modern&rdquo; ka kuptim nga një këndvështrim përshkrues &mdash;
për shembull, vetëm për të dalluar periudha dhe mënyra më të reja prej të
vjetrash.</p>

<p>Problemet fillojnë kur bart supozimin se mënyrat e dikurshme janë &ldquo;të
modës së vjetruar&rdquo;; domethënë, të supozuara se janë më të këqija.  Në
fusha teknologjie, ku vendimet i merr biznesi dhe i imponon ato mbi
përdoruesit, e kundërta është shpesh e vërtetë.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Monetize">&ldquo;Monetizoni&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Përkufizimi i duhur i &ldquo;monetizo&rdquo; është &ldquo;të përdorësh diçka
si monedhë&rdquo;. Për shembull, shoqëritë njerëzore kanë monetizuar arin,
argjendin, bakrin, letrën e shtypur, lloje të ndryshme guaskash, dhe gurë të
mëdhenj.  Por tani shohim një prirje për ta përdorur fjalën në një mënyrë
tjetër, që do të thotë &ldquo;të përdorësh diçka si bazë për fitime&rdquo;.</p>
<p>
Ky përdorim vë në plan të parë fitimin, dhe në plan dytësor gjënë e përdorur
për të siguruar fitime.  Ky qëndrim, i zbatuar mbi një projekt software-i
është i papranueshëm, sepse do të sillte që zhvilluesit ta bëjnë programin
pronësor, nëse dalin në përfundimin se bërja e tij i lirë s’është edhe aq me
fitim.</p>
<p>
Një biznes produktiv dhe etik mund të fitojë para, por nëse gjithçka ia
nënshtron fitimit, ka gjasa të mos mbetet etik.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="MP3Player">&ldquo;MP3 Player&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>

<!-- The MP3 patents will reportedly expire by 2018.  -->
Në fund të viteve ’90 u bë e mundur të krijoheshin lojtës audioje dixhitalë
portativë. Shumica mbulonin kodekun e patentuar MP3, dhe ende kështu është.
Disa mbulonin kodekë të lirë nga patenta për audio, Ogg Vorbis dhe FLAC, dhe
pak prej tyre s’luanin dot fare kartela të koduara me MP3, ngaqë zhvilluesve
të tyre u duhej të mbronin veten nga patenta mbi formatin MP3.</p>

<p>Përdorimi i termit &ldquo;lojtës MP3&rdquo; në përgjithësi për lojtës
audiosh ka si efekt promovimin e formatit MP3 dhe shkurajimin e përdorimit
të formateve të tjerë (disa prej të cilëve janë teknikisht edhe më
sipërorë).  Edhe pse patentat mbi MP3 kanë skaduar, ende është e padëshiruar
të bëhet kështu.</p>

<p>Sugjerojmë termin &ldquo;lojtës audioje dixhitale,&rdquo; ose thjesht
&ldquo;lojtës audio&rdquo; kur punë është e qartë, në vend se të
&ldquo;lojtës MP3.&rdquo;</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="SharingPersonalData">&ldquo;Ndarje me të tjerët (të dhëna personale)&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Kur kompanitë manipulojnë ose joshin njerëzit për të zbuluar të dhëna
personale, duke hequr kështu dorë nga privatësia e tyre, ju lutemi, mos iu
referoni kësaj si &ldquo;ndarje me të tjerët&rdquo;. Termin &ldquo;ndarje me
të tjerë&rdquo; e përdorim për t’iu referuar bashkëpunimit jokomercial,
përfshi rishpërndarje jokomerciale kopjesh të përpikta veprash të botuara,
dhe themi kjo është <em>mirë</em>.  Ju lutemi, mos e aplikoni këtë fjalë për
një praktikë që është e dëmshme dhe e rrezikshme.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="PC">&ldquo;PC&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
S’ka problem të përdoret shkurtimi &ldquo;PC&rdquo; për t’iu referuar një
lloji të caktuar hardware-i kompjuteri, por ju lutemi, mos e përdorni atë me
implikimin që kompjuteri po xhiron Microsoft Windows.  Nëse instaloni
GNU/Linux në të njëjtin kompjuter, prapë PC është.</p>

<p>
Termi &ldquo;WC&rdquo; është sugjeruar për kompjuter që xhiron Windows.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Content">&ldquo;Përmbajtje&rdquo;<sup><a href="#TransNote8">8</a></sup></h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Nëse doni të përshkruani një ndjenjë rehatie dhe kënaqësie, thoni pa problem
se jeni &ldquo;content&rdquo;, por përdorimi i fjalës si një emër për të
përshkruar publikime dhe vepra autorësie ju bën të adoptoni një qëndrim që
më mirë mund të donit ta shmangnit: i trajton ato si një mall, qëllimi i të
cilave është të mbushin një kuti dhe të shërbejnë për të nxjerrë para prej
tyre.  Në fakt, njollos vetë veprat.  Nëse nuk pajtoheni me këtë lloj
qëndrimi, mund t’i quani &ldquo;punime&rdquo; ose &ldquo;publikime&rdquo;.
</p>
<p>
Ata që përdorin termin &ldquo;content&rdquo; shpesh janë botuesit që
ushtrojnë trysni për fuqi më të mëdha të drejtash kopjimi në emër të
autorëve (&ldquo;krijuesve&rdquo;, siç thonë ata) të veprave.  Termi
&ldquo;content&rdquo; zbulon qëndrimin e tyre të njëmendtë kundrejt këtyre
veprave dhe këtyre autorëve.  Kjo ka qenë pranuar edhe nga Tom Chatfield <a
href="https://www.theguardian.com/culture/2016/aug/02/how-to-deal-with-trump-trolls-online">në
Guardian</a>:</p>

<blockquote><p>
Vetë lënda s’hyn hiç këtu &mdash; siç sugjeron vetë përdorimi i fjalëve të
tilla, si &ldquo;lëndë&rdquo;. Nga çasti që vini etiketën
&ldquo;lëndë&rdquo;, mbi çdo shkrim në botë, keni pranuar heshtazi
ndërshkëmbyeshmërinë e tij: që qëllimi i tij parësor është ushqimi i blojës
së kuantifikimit.
</p></blockquote>

<p>
Me fjalë të tjera, termi &ldquo;content&rdquo; i redukton botimet dhe
shkrimet në një lloj çorbe të përshtatshme për të rrjedhur nëpër
&ldquo;tubat&rdquo; e internetit.
</p>

<p>Shihni edhe <a href="http://www.salon.com/2000/06/14/love_7/">letrën e hapur
të Courtney Love-it për Steve Case</a> dhe kërkoni për &ldquo;content
provider&rdquo; në atë faqe.  Për fat të keq, Ms. Love s’e di që termi
&ldquo;pronësi intelektuale&rdquo; është gjithashtu <a
href="#IntellectualProperty"> i anshëm dhe ngatërrues</a>.</p>
<p>
Sidoqoftë, për sa kohë që persona të tjerë përdorin termin &ldquo;content
provider&rdquo;, disidentët politikë mund ta quajnë vetveten
&ldquo;malcontent providers&rdquo;.<sup><a href="#TransNote9">9</a></sup></p>
<p>
Çmimin e parë i të qenët i zbrazët e merr termi &ldquo;content
management&rdquo;.<sup><a href="#TransNote10">10</a></sup>
&ldquo;Content&rdquo; do të thotë &ldquo;njëfarë informacioni&rdquo;, dhe
&ldquo;management&rdquo; në këtë kontekst do të thotë &ldquo;të bësh diçka
me të&rdquo;. Kështu, një &ldquo;content management system&rdquo; është një
sistem për të bërë diçka mbi njëfarë informacioni.  Këtë përshkrim e
përmbushin thuajse krejt programet.</p>

<p>
Në shumicën e rasteve, ai term faktikisht i referohet një sistemi për
përditësim faqesh në një sajt.  Për këtë, ne këshillojmë termin
&ldquo;sistem rishikimesh sajti&rdquo; (WRS).</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Photoshop">&ldquo;Photoshop&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit &ldquo;photoshop&rdquo; si një
folje, për të nënkuptuar çfarëdo manipulimi fotosh apo përpunime figurash në
përgjithësi.  Photoshop është thjesht emri i një programi të caktuar për
përpunim figurash, që duhet shmangur, sa kohë që programi është pronësor.
Ka plot programe të lira për përpunim figurash, fjala vjen, <a
href="/software/gimp">GIMP</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Piracy">&ldquo;Pirateri&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Botuesit shpesh kopjimit që ata nuk e miratojnë i referohen si
&ldquo;pirateri&rdquo;. Në këtë mënyrë, nënkuptojnë se nga pikëpamja etike
është i barasvlershëm me sulmim anijesh në det të hapur, rrëmbim dhe vrasje
personash në to.  Duke u bazuar mbi një propagandë të tillë, ata kanë
siguruar ligje në shumicën e botës që pengojnë kopjimin në shumicën e (ose
ndonjëherë në krejt) rrethanat.  (Ende ushtrojnë presion për t’i bërë këto
ndalime edhe më të plota.)
</p>
<p>
Nëse nuk besoni se kopjimi i pamiratuar nga botuesi është njësoj me
pengmarrjen dhe vrasjen, mund të parapëlqenit të mos e përdornit fjalën
&ldquo;pirateri&rdquo; për përshkrimin e tij.  Mund të përdoren më mirë
terma asnjanës të tillë si &ldquo;kopjim i paautorizuar&rdquo; (ose
&ldquo;kopjim i ndaluar&rdquo; për rastet kur është i paligjshëm).  Disa nga
ne mundet madje të parapëlqejnë të përdorin një term pozitiv të tillë si
&ldquo;ndarje informacioni me fqinjin tuaj&rdquo;.</p>

<p>
Një gjykatës në ShBA, që drejtonte një gjyq kundër cenimesh të drejtash
kopjimi, pranoi se <a
href="http://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">&ldquo;pirateri&rdquo;
dhe &ldquo;vjedhje&rdquo; janë fjalë fyese.</a></p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="PowerPoint">&ldquo;PowerPoint&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit &ldquo;PowerPoint&rdquo; në çfarëdo
kuptimi të lidhur me shfaqje diapozitivash.  &ldquo;PowerPoint&rdquo; është
thjesht emri i një programi të veçantë pronësor për krijim paraqitjesh.  Për
hir të lirisë suaj, do të duhej të përdornit vetëm <em>software</em> të lirë
për krijim të paraqitjeve tuaja&mdash;çka do të thotë, <em>jo
PowerPoint</em>.  Ndër mundësitë e këshilluara hyjnë klasa
<code>beamer</code> e LaTeX-it dhe LibreOffice Impress.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Product">&ldquo;Produkt&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Nëse flisni rreth një produkti, quajeni pa problem kështu. Sidoqoftë, kur i
referoheni një shërbimi, ju lutemi, mos e quani &ldquo;produkt.&rdquo; Nëse
furnizuesi i një shërbimi e quan shërbimin &ldquo;produkt,&rdquo;, ju
lutemi, këmbëngulni pa lëkundje në quajtjen e tij &ldquo;shërbim.&rdquo;
Nëse furnizuesi i një shërbimi e quan ujdinë për një paketë
&ldquo;produkt,&rdquo; ju lutemi, këmbëngulni pa lëkundje në quajtjen e saj
&ldquo;ujdi.&rdquo;
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="CopyrightOwner">&ldquo;Pronar të Drejtash Kopjimi&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Të drejtat e kopjimit janë një privilegj artificial, dhënë nga shteti për të
përmbushur një interes publik dhe që zgjat një farë kohe &mdash; jo një e
drejtë natyrore si zotërim i një shtëpie apo një setre.  Juristët e pranonin
këtë duke iu referuar marrësit të këtij privilegji si një &ldquo;mbajtës të
drejtash kopjimi.&rdquo;</p>

<p>Pak dhjetëvjeçarë më parë, mbajtësit e të drejtave të kopjimit filluan të
rreken ta ulin ndërgjegjësimin lidhur me këtë pikë.  Veç përmendjes së
shpeshtë të konceptit të rrejshëm të <a
href="#IntellectualProperty">&ldquo;pronës intelektuale,&rdquo;</a> ata
filluan edhe ta quajnë veten &ldquo;pronarë të drejtash kopjimi.&rdquo; Ju
lutemi, bashkojuni përpjekjeve tona të kundërvënies duke përdorur në vend të
kësaj termin tradicional &ldquo;mbajtës të drejtash kopjimi&rdquo;.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="IntellectualProperty">&ldquo;Pronësi intelektuale&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Botuesve dhe avokatëve u pëlqen t’i përshkruajnë të drejtat e kopjimit si
&ldquo;pronësi intelektuale&rdquo; &mdash; një term që zbatohet edhe mbi
patentat, shenjat tregtare, dhe fusha të tjera edhe më të errëta të ligjit.
Këto ligje kanë kaq pak gjëra të përbashkëta, dhe ndryshojnë kaq shumë nga
njëri-tjetri, saqë është e pavend të bëhen përgjithësime rreth tyre.  Më e
mira është të flitet qartazi për &ldquo;të drejta kopjimi&rdquo;, ose mbi
&ldquo;patenta&rdquo;, ose mbi &ldquo;shenja tregtare&rdquo;.</p>
<p>
Termi &ldquo;pronësi intelektuale&rdquo; bart një supozim të fshehur &mdash;
që mënyra e të menduari mbi tërë këto çështje krejt të ndryshme njëra nga
tjetra bazohet në një analogji me objekte materiale, dhe në konceptimin e
tyre prej nesh si pronësi fizike.</p>
<p>
Kur vjen puna te kopjimi, kjo analogji shpërfill dallimin kyç mes objekteve
materiale dhe informacionit: informacioni mund të kopjohet dhe ndahet me të
tjerët thuajse pa mundim, ndërkohë që objektet materiale jo.</p>
<p>
Që të shmanget përhapja e anësive dhe konfuzionit, më e mira është të
adoptohet një rregull i patundur <a href="/philosophy/not-ipr.html"> për të
mos folur apo madje menduar me terma të &ldquo;pronësisë
intelektuale&rdquo;</a>.</p>
<p>
Hipokrizia e quajtjes së këtyre fuqive &ldquo;të drejta&rdquo; ka <a
href="/philosophy/wipo-PublicAwarenessOfCopyright-2002.html"> filluar ta
vërë në siklet World &ldquo;Intellectual Property&rdquo; Organization</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="RAND">&ldquo;RAND (Reasonable and Non-Discriminatory)&rdquo;<sup><a
href="#TransNote11">11</a></sup></h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Entet e standardeve, që përhapin standarde të kufizuar nga patenta të cilat
ndalojnë software-in e lirë, zakonisht e kanë rregull të marrin licenca
patentash që lypin një çmim të caktuar për çdo kopje të programit mbi të
cilin aplikohet patenta.  Ata shpesh u referohen këtyre patentave me termin
&ldquo;RAND&rdquo;, që është shkurtim i &ldquo;reasonable and
non-discriminatory&rdquo;.</p>
<p>
Ky term shërben për të bojatisur një klasë licencash patentash që normalisht
as janë të arsyeshme, as janë jodiskriminuese.  Është e vërtetë që këto
licenca nuk diskriminojnë ndonjë person të veçantë, por ato diskriminojnë
bashkësinë e software-it të lirë, dhe kjo i bën ato të paarsyeshme.  Pra,
gjysma e termit &ldquo;RAND&rdquo; është e rrejshme dhe gjysma tjetër është
e paragjykuar.</p>
<p>
Entet e standardeve do të duhej të pranonin që këto licenca janë
diskriminuese, dhe të reshtin përdorimin e termit &ldquo;të arsyeshme dhe
jo-diskriminuese&rdquo; ose &ldquo;RAND&rdquo; për përshkrimin e tyre.  Deri
sa ta bëjnë këtë, shkruesit që nuk duan të bëhen pjesë e bojatisjes do të
bënin mirë ta hidhnin tej atë term.  Ta pranosh dhe ta përdorësh atë,
thjesht pse kompanitë që vringëllijnë patenta e kanë bërë të përhapur, do të
thotë t’i lësh këto kompani të diktojnë pikëpamjet që shprehni.</p>
<p>
Si zëvendësim, sugjerojmë termin &ldquo;uniform fee only&rdquo;, ose shkurt
&ldquo;UFO&rdquo;.  Është i saktë, sepse kushti i vetëm në këto licenca
është një çmim i njëtrajtshëm pagese kundrejt shfrytëzimit të patentës.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="SaaS">&ldquo;SaaS&rdquo; ose &ldquo;Software as a Service&rdquo;<sup><a
href="#TransNote12">12</a></sup></h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Dikur thonim se SaaS (shkurtim për &ldquo;Software as a Service&rdquo;)
është padrejtësi, por mandej pamë se kish shumë larmi në atë se ç’kuptonin
njerëzit si veprimtari SaaS.  Ndaj kaluam në një term të ri, &ldquo;Service
as a Software Substitute&rdquo;<sup><a href="#TransNote3">3</a></sup> ose
&ldquo;SaaSS&rdquo;. Ky term ka dy përparësi: s’ka qenë përdorur më parë,
kështu që përkufizimi ynë është i vetmi për të, dhe shpjegon se ku qëndron
padrejtësia.</p>
<p>
Për diskutim të kësaj çështjeje, shihni <a
href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Kujt i Shërben Në
të Vërtetë Ai Shërbyes?</a>.</p>
<p>
Në spanjisht vazhdojmë të përdorim termin &ldquo;software como
servicio&rdquo; ngaqë qyfyri &ldquo;software como ser vicio&rdquo;
(&ldquo;software i të qenit i dëmshëm&rdquo;) është shumë i bukur për të
hequr dorë prej tij.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="SharingEconomy">&ldquo;Sharing economy&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;sharing economy&rdquo; s’është mënyrë e mirë për t’iu referuar
shërbimeve të tilla si Uber dhe Airbnb që trajtojnë transaksione biznesi mes
njerëzve.  Ne e përdorim termin &ldquo;sharing&rdquo; për t’iu referuar
bashkëpunimit jokomercial, përfshi rishpërndarjen jokomerciale të kopjeve të
përpikta të veprave të botuara.  Sforcimi i fjalës &ldquo;sharing&rdquo; që
të përfshijë këto transaksione, ia dobëson kuptimin, ndaj s’e përdorim në
këtë kontekst.</p>
<p>
Një term më i përshtatshëm për biznese të tillë si Uber është &ldquo;ekonomi
shërbimesh pune me copë&rdquo;.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="SellSoftware">&ldquo;Shitni software&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Termi &ldquo;shitni software&rdquo; është i dykuptimtë.  Po ta shohim
strikt, shkëmbimi i një kopjeje të një programi të lirë me një shumë parash
është <a href="/philosophy/selling.html"> shitje e një programi</a>, dhe
s’ka asgjë gabim në të.  Por njerëzit zakonisht e përshoqërojnë termin
&ldquo;shitje software-i&rdquo; me kufizimet e atij pronësor mbi përdorimin
që i bëhet në vijim software-it të shitur.  Konfuzionin mund ta pastroni,
dhe parandaloni, duke thënë ose &ldquo;shpërndarje kopjesh të një programi
kundrejt një çmimi&rdquo; ose &ldquo;imponim kufizimesh pronësore mbi
përdorimin e një programi&rdquo;.</p>
<p>
Për diskutim të mëtejshëm të kësaj çështjeje shihni <a
href="/philosophy/selling.html">Shitje Software të Lirë</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="LAMP">&ldquo;Sistem LAMP&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
&ldquo;LAMP&rdquo; është shkurtim për &ldquo;Linux, Apache, MySQL dhe
PHP&rdquo; &mdash; një ndërthurje e rëndomtë software-i për t’u përdorur në
një shërbyes web, hiq faktin që &ldquo;Linux&rdquo; në këtë kontekst i
referohet në fakt sistemit GNU/Linux.  Ndaj në vend të &ldquo;LAMP&rdquo; do
të duhej të qe &ldquo;GLAMP&rdquo;: &ldquo;GNU, Linux, Apache, MySQL dhe
PHP&rdquo;.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Linux">&ldquo;Sistem Linux&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Linux është emri i kernelit që Linus Torvalds zhvilloi duke filluar më
1991.  Sistemi operativ në të cilin përdoret Linux-i është në thelb GNU me
Linux-in të shtuar.  Të quash krejt sistemin &ldquo;Linux&rdquo; është edhe
jo e drejtë, edhe ngatërruese.  Ju lutemi, quajeni sistemin e plotë <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html"> GNU/Linux</a>, si për t’i dhënë hakën
Projektit GNU, ashtu edhe për ta dalluar sistemin në tërësi nga kerneli më
vete.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Skype">&ldquo;Skype&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit &ldquo;skype&rdquo; si folje, për
të nënkuptuar çfarëdo lloj komunikimi me video apo telefoni nëpër Internet
në përgjithësi.  &ldquo;Skype&rdquo; është thjesht emri i një programi të
dhënë pronësor, një i cili <a
href="/philosophy/proprietary/proprietary-surveillance.html#SpywareInSkype">
i spiunon përdoruesit e tij</a>. Nëse doni të bëni thirrje me video dhe zë
në Internet në një mënyrë që respekton si lirinë, ashtu edhe privatësinë
tuaj, provoni një nga <a
href="https://libreplanet.org/wiki/Group:Skype_Replacement"> zëvendësimet e
shumta të lira për Skype-in</a>.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="GiveAwaySoftware">&ldquo;Software give away&rdquo;<sup><a href="#TransNote13">13</a></sup></h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Të përdorësh termin &ldquo;give away&rdquo; për të nënkuptuar
&ldquo;shpërndajeni një program si software të lirë&rdquo;, është
çorientuese. Ky lokucion ka të njëjtin problem si &ldquo;falas&rdquo;:
nënkupton që thelbi është çmimi, jo liria.  Një mënyrë për të shmangur
konfuzionin është të thuhet &ldquo;hidheni në qarkullim si software të
lirë&rdquo;.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX	= /^.(es)$/" -->
<!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your
     language to refer to mobile computers; otherwise,
     fill the translation with a space. -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Terminal">&ldquo;Terminal&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>Telefonat celularë dhe tabletet janë kompjutera, dhe njerëzit duhet të jenë
në gjendje t’i përdorin si të tillë përmes software-it të lirë.  T’i quash
&ldquo;terminale&rdquo; supozon se krejt ajo që mund të bëjnë janë të lidhen
me shërbyes, që është një rrugë e mbrapsht për kryerjen e punës tuaj
kompjuterike.</p>

<!--#endif -->
<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Market">&ldquo;Treg&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Të përshkruhen përdoruesit e software-it të lirë, ose përdoruesit e
software-it në përgjithësi, si &ldquo;treg&rdquo;, është çorientuese.</p>
<p>
Jo për të thënë që në bashkësinë e software-it të lirë s’ka vend për
tregjet.  Nëse keni një biznes asistence software-i të lirë, do të thotë që
keni klientë, dhe se jepni e merrni në frymë tregtie me ta.  Për sa kohë që
respektoni lirinë e tyre, i urojmë tregut tuaj suksese.</p>
<p>
Por lëvizja për software të lirë është një lëvizje shoqërore, jo biznes, dhe
suksesi të cilin synon, s’është sukses tregu.  Po përpiqemi t’i shërbejmë
publikut duke i dhënë liri &mdash; jo duke konkurruar për t’i hequr biznes
një rivali.  Që ta barazosh këtë fushatë për liri me përpjekjet e një
biznesi për sukses dhe aq, do të thotë të mohosh rëndësinë e lirisë dhe të
legjitimosh software-in pronësor.</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Vendor">&ldquo;Tregtues&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Ju lutemi, mos e përdorni termin &ldquo;tregtues&rdquo; për t’iu referuar
përgjithësisht cilitdo që zhvillon ose paketon software.  Mjaft programe
zhvillohen me qëllim që të shiten kopje të tij, dhe në këtë rast
programuesit janë atëherë tregtuesit e tyre; këtu përfshihen madje edhe disa
paketa software i lirë.  Megjithatë, mjaft programe zhvillohen nga
vullnetarë ose entet që nuk synojnë shitje kopjesh.  Këta programues nuk
janë tregtues.  Po njësoj, vetëm disa paketues shpërndarjesh GNU/Linux janë
tregtues.  Këshillojmë më mirë termin e përgjithshëm
&ldquo;furnizues&rdquo;.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="TrustedComputing">&ldquo;Trusted Computing&rdquo;<sup><a href="#TransNote14">14</a></sup></h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
<a href="/philosophy/can-you-trust.html">&ldquo;Trusted computing&rdquo;</a>
është emri që i kanë vënë përkrahësit e saj një skeme për t’i rikonceptuar
kompjuterët në mënyrë të tillë që zhvilluesit e aplikacioneve të mund t’i
besojnë kompjuterit se do t’u bindet atyre, në vend se t’ju bindet juve.
Sipas këndvështrimit të tyre, është i &ldquo;besuar&rdquo;; nga
këndvështrimi juaj, është &ldquo;hileqar&rdquo;.
</p>

<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
<h3 id="Theft">&ldquo;Vjedhje&rdquo;</h3>

<!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
<p>
Përkrahësit e formave shumë strikte, represive të drejtash kopjimi, shpesh
përdorin fjalë të tilla si &ldquo;vjedhur&rdquo; dhe &ldquo;vjedhje&rdquo;
për t’iu referuar shkeljeve të të drejtave të kopjimit.  Ky është
shtrembërim, por do të donin ta merrnit për të vërtetë objektive.</p>
<p>
Sipas sistemit ligjor të ShBA-ve, shkelja e të drejtave të kopjimit nuk
është vjedhje.  <a
href="http://caselaw.lp.findlaw.com/scripts/getcase.pl?court=us&amp;vol=473&amp;invol=207">
Ligjet mbi vjedhjen nuk janë të zbatueshme mbi shkeljen e të drejtave të
kopjimit.</a> Përkrahësit e të drejtave represive të kopjimit me këtë
përpiqen të joshin autoritetet &mdash; dhe po keqinterpretojnë ato çka thonë
autoritetet.</p>
<p>
Për të mos i pranuar, mund t’i drejtoni te ky <a
href="http://www.guardian.co.uk/books/2013/may/04/harper-lee-kill-mockingbird-copyright">
shembull i njëmendtë</a> që tregon se çfarë mund të përshkruhet saktë si
&ldquo;vjedhje të drejtash kopjimi&rdquo;.</p>
<p>
Kopjimi i paautorizuar ndalohet nga ligjet e të drejtave të kopjimit në
mjaft rrethana (jo të gjitha!), por ndalimi nuk e bën të gabuar.
Përgjithësisht, ligjet nuk përkufizojnë të drejtën dhe të gabuarën.  Ligjet,
në rastin më të mirë, rreken të japin drejtësi.  Nëse ligjet (sendërtimi i
tyre) nuk puqe me idetë tona të së drejtës dhe të gabuarës (specifikimet),
ato që duhen ndryshuar janë ligjet.</p>

<p>
Një gjykatës në ShBA, në drejtim të një gjyqi kundër cenimesh të drejtash
kopjimi, pranoi se <a
href="http://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">&ldquo;pirateria&rdquo;
dhe &ldquo;vjedhja&rdquo; janë fjalë fyese.</a></p>

<!-- GNUN-SORT-STOP -->
<hr />
<blockquote id="fsfs"><p class="big">Kjo sprovë është botuar te <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/">
<cite>Software i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard
M. Stallman-it</cite></a>.</p></blockquote>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
<h3>Shënime përkthimi</h3>
<ol>
<li id="TransNote1">Fjalë për fjalë do të thotë punim kompjuterik në
re. Term i përdorur për të përshkruar punimin në kompjuter me programe dhe
të dhëna të ruajtura jo në kompjuterin e përdoruesit, por në shërbyes të
largët shërbimesh.</li>
<li id="TransNote2">i zënë nga retë, jo transparent. Një lojë fjalësh me
termin <em>cloud</em>.</li>
<li id="TransNote3">Shërbim si Zëvendësim Software-i - term për të treguar
përdorimin e një programi jo duke e patur të instaluar në kompjuterin tuaj,
por duke ndërvepruar me një instalim të tij diku gjetkë, në shërbyesit e
atij që ofron shërbimin përkatës.</li>
<li id="TransNote4">Administrim Dixhital të Drejtash</li>
<li id="TransNote5">Administrim Dixhital Kufizimesh, një parodi e
<em>Digital Rights Management</em></li>
<li id="TransNote6">Program kompjuteri që mund ta kopjoni pa u dashur të
paguani.</li>
<li id="TransNote7">Metodë transmetimi dhe marrje të dhënash (veçanërisht
material video dhe audio) përmes një rrjeti kompjuterik, si një fluks i
qëndrueshëm, i vazhdueshëm, që lejon të shihet teksa të dhënat shkarkohen në
vazhdim.</li>
<li id="TransNote8">Content në anglisht ka dy kuptime, atë të të qenit të
kënaqur, dhe atë të lëndës, përmbajtjes, së diçkaje.</li>
<li id="TransNote9">Ironi e bazuar në kuptimin e <em>content</em> si gjendje
kënaqësie, të kundërtën e saj, <em>malcontent</em> - pakënaqësisë, dhe në
<em>provider</em> - furnizues.</li>
<li id="TransNote10">Administrim lënde, nëse do të pranohej përkthimi i
<em>content</em> si lëndë</li>
<li id="TransNote11">I arsyeshëm dhe Jodiskriminues</li>
<li id="TransNote12">Software si një Shërbim</li>
<li id="TransNote13">Give away - Ang. të japësh diçka pa kërkuar gjë si
këmbim</li>
<li id="TransNote14">Punim i Besueshëm Në Kompjuter, që nuk ka probleme në
pikëpamjen e sigurisë së të dhënave.</li>
</ol></div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së &amp; GNU-së
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>.  Ka
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
FSF-në.  Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
mund të dërgohen te <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
mirë dhe të përpikta.  Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
këtë dërgojini te <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p><p>Për
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
përkthimet</a>.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.

     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).

     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Të drejta kopjimi &copy; 1996, 1997, 1998, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004,
2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2016, 2017, 2018, 2020 Free
Software Foundation, Inc.</p>

<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
   </div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
U përditësua më:

$Date: 2020/07/25 14:32:14 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
</body>
</html>