path: root/talermerchantdemos/blog/articles/sq/why-gnu-linux.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/why-gnu-linux.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.79 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Pse GNU/Linux? - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>

<!--#include virtual="/gnu/po/why-gnu-linux.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
<h2>Ç’përmban Emri?</h2>

<p><strong>by <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></strong></p>

<div class="announcement">
  <blockquote><p>Për të mësuar më tepër rreth kësaj çështje, mund të lexoni <a
href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux FAQ</a>, faqen tonë mbi <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux-in dhe Projektin GNU</a>, që jep një
historik të sistemit GNU/Linux e ku përmendet kjo puna e emrit, dhe faqen
tonë mbi <a href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">Përdorues të
GNU-së Që Nuk Kanë Dëgjuar Kurrë Për GNU-në</a>.

</p></blockquote>
</div>

<p>
Emrat përcjellin kuptime; zgjedhja jonë e emrave përcakton domethënien e
atyre që themi.  Një emër i papërshtatshëm u jep njerëzve idenë e gabuar.
Një trëndafil, edhe me çfarëdo emri tjetër, do të kishte po atë aromë të
këndshme&mdash;por po e quajtët penë, njerëzit do të zhgënjehen kur të
provojnë të shkruajnë me të. Dhe po i quajtët penat
&ldquo;trëndafila&rdquo;, njerëzit mund të mos kuptojnë se për çfarë hyjnë
në punë.  Po e quajtët sistemin tonë operativ Linux, kjo përcjell një ide të
gabuar të origjinës së sistemit, historikut dhe qëllimit të tij.  Po e
quajtët <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>, kjo përcjell (por
jo edhe aq hollësisht) një ide më të saktë.</p>
<p>
A ka vërtet rëndësi për bashkësinë tonë kjo? A ka rëndësi nëse e dinë a jo
njerëzit origjinën e sistemit, historikun dhe qëllimin e tij? Po&mdash;ngaqë
njerëzit që harrojnë historinë shpesh janë të dënuar ta përsërisin atë.
Bota e Lirë që është zhvilluar rreth <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> nuk e ka të garantuar
mbijetesën; problemet që na shpunë drejt zhvillimit të GNU-së nuk janë
eleminuar krejtësisht, dhe na kërcënojnë me kthimin e tyre.</p>

<p>
Kur shpjegoj pse është e saktë të quhet sistemi operativ GNU/Linux në vend
se Linux, njerëzit ngandonjëherë përgjigjen kështu:</p>

<blockquote><p>
<em> Duke pranuar që Projekti GNU meriton hakën për këtë vepër, a ia vlen
zhurma në rastet kur njerëzit nuk ia japin hakën? A nuk është gjëja e
rëndësishme fakti që puna u bë, jo kush e bëri? Rehatohuni, krenohuni me
punën e mbaruar bukur, dhe mos çani kryet për hakën.  </em>
</p></blockquote>
<p>
Kjo do të ishte këshillë e urtë, sikur gjendja të ishte e tillë&mdash;sikur
puna të qe kryer e të kish ardhur koha për t’u rehatuar.  Sikur të qe e
vërtetë! Por sfidat bulojnë, dhe nuk është koha për ta marrë të ardhmen si
të garantuar.  Forca e bashkësisë sonë është te përkushtimi ndaj lirisë dhe
bashkëpunimit.  Përdorimi i emrit <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> është një mënyrë që  njerëzit
t’i kujtojnë vetes dhe t’ua mësojnë edhe të tjerëve këto qëllime.</p>

<p>
Shkrimi i software-it të lirë të mirë mund të bëhet edhe pa pasur GNU-në në
mendje; shumë punë e mirë është bërë në emër të Linux-it gjithashtu.  Por
termi &ldquo;Linux&rdquo;, qëkur u konceptua,  është përshoqëruar me një
filozofi që nuk i përkushtohet lirisë së bashkëpunimit.  Ngaqë emri po
përdoret gjithnjë e më shumë nga biznesi, do ta kemi edhe më shumë problem
ta bëjmë të lidhet me frymën e bashkësisë.</p>

<p>
Një sfidë e fortë i vjen të ardhmes së software-it të lirë nga prirja e
shoqërive që shpërndajnë &ldquo;Linux&rdquo; për shtim software-i jo të lirë
te <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>, në emër të leverdisë dhe
fuqisë.  Këtë e bëjnë krejt zhvilluesit e shpërndarjeve komerciale të mëdha;
asnjë nuk e kufizon veten te software-i i lirë.  Shumica e tyre s’i
identifikojnë qartë paketat jo të lira në shpërndarjet e tyre.  Mjaft prej
tyre madje edhe zhvillojnë <em>software</em> jo të lirë dhe ia shtojnë atë
sistemit.  Disa e teprojnë duke reklamuar sisteme &ldquo;Linux&rdquo; që
janë &ldquo;licensed per seat&rdquo;, çka i jep përdoruesit po aq liri sa
Microsoft Windows.</p>

<p>
Njerëzit përpiqen ta përligjin shtimin e software-it jo të lirë në emër të
&ldquo;popullaritetit të Linux-it&rdquo; &mdash; duke vlerësuar, në fakt,
popullaritetin mbi lirinë.  Ndonjëherë kjo pranohet haptas.  Për shembull,
Wired Magazine shkruante se Robert McMillan, kryeredaktor i Linux Magazine-s
&ldquo;ka përshtypjen se zhvendosja drejt software-it me burim të hapur
duhet ushqyer nga vendime teknike, në vend se nga ato politike.&rdquo; Dhe
<abbr title="Chief Executive Officer">CEO</abbr>-ja i Caldera-s i ftoi
haptazi përdoruesit <a
href="http://www.zdnet.com/article/stallman-love-is-not-free/">të hedhin tej
qëllimin e lirisë dhe më mirë të punojnë për &ldquo;popullaritetin e
Linux-it&rdquo;</a>.</p>

<p>
Shtimi i software-it jo të lirë te sistemi <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> mund të rrisë popullaritetin,
nëse me popullaritet nënkuptohet numri i njerëzve që përdorin diçka prej <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>-it të ndërthurur me
<em>software</em> jo të lirë.  Por në të njëjtën kohë, heshtazi bashkësia
nxitet të pranojë software-in jo të lirë si gjë të mirë, dhe të harrohet
synimi për liri.  S’është mirë të shtosh shpejtësinë, kur s’rri dot brenda
rrugës.</p>

<p>
Kur &ldquo;shtesa&rdquo; jo e lirë është një librari apo mjet programimi,
mund të shndërrohet në grackë për zhvilluesit e software-it të lirë.  Kur
shkruajnë <em>software</em> të lirë që varet nga paketa jo të lira,
software-i i tyre s’mund të jetë pjesë e një sistemi krejtësisht të lirë.
Në këtë mënyrë Motif-i dhe Qt-ja hodhën në grackë një sasi të madhe
software-i të lirë në të kaluarën, duke krijuar probleme, zgjidhja e të
cilëve hëngri vite.   Motif-i mbeti deri diku problem, deri sa u vjetrua dhe
nuk përdorej më.  Më vonë, sendërtimi jo i lirë i Java-s nga Sun pati efekt
të ngjashëm: <a href="/philosophy/java-trap.html">Kurthin Java</a>, për fat
të mirë, tani thuajse të ndrequr.</p>

<p>
Nëse bashkësia jonë vazhdon të shkojë në këtë drejtim, kjo do të mund ta
ridrejtonte të ardhmen e <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>-it
për nga një mozaik përbërësish të lirë dhe jo të lirë.  Këtu e pesë vitet e
ardhshme, sigurisht do të kemi plot <em>software</em> të lirë; por nëse nuk
jemi të kujdesshëm, zor se do të jetë i përdorshëm pa ca <em>software</em>
jo të lirë, të cilin përdoruesit presin ta gjejnë aty.  Po ndodhi kjo,
fushata jonë për liri do të ketë dështuar.</p>

<p>
Sikur hedhja në qarkullim e alternativave të lira të qe thjesht punë
programimi, zgjidhja e problemeve të ardhshme mund të bëhej më e lehtë,
dora-dorës që burimet e bashkësisë sonë shtohen.  Por ne përballemi me
pengesa që rrezikojnë ta bëjnë atë më të vështirë: ligjet që ndalojnë
software-in e lirë.  Me shtimin e patentave për software-in, dhe me
përdorimin e ligjeve të tillë si <abbr title="Digital Millennium Copyright
Act">DMCA</abbr> për të ndaluar zhvillimin e software-it të lirë për akte të
rëndësishme si parja e një DVD-je apo dëgjimi i një rrëkeze RealAudio, do ta
shohim vetveten pa një rrugë të qartë për të luftuar formate të fshehtë dhe
të patentuar të dhënash, përveçse <strong>të mos pranojmë programet jo të
lira që i përdorin ato</strong>.</p>

<p>
Përballimi i këtyre sfidave do të dojë shumë përpjekje llojesh të ndryshëm.
Por ajo që na duhet mbi të gjitha, për t’u ndeshur me çfarëdo lloj sfide,
është mbajtja mend e qëllimit të lirisë për bashkëpunim.  Nuk mund të
presësh që dëshira e thjeshtë për <em>software</em> të fuqishëm, të
besueshëm, të motivojë njerëzit të bëjnë përpjekje të mëdha.  Na duhet ajo
lloj vendosmërie që njerëzit e kanë kur luftojnë për lirinë e tyre dhe për
bashkësinë e tyre&mdash;vendosmërinë për të vazhduar me vite e për të mos
hequr dorë.</p>

<p>
Në bashkësinë tonë, ky qëllim dhe kjo vendosmëri burojnë kryesisht nga
Projekti GNU.  Ne jemi ata që flasim për lirinë dhe bashkësinë si diçka për
të cilat duhet të jemi të palëkundur; entet që flasin për
&ldquo;Linux&rdquo;-in zakonisht nuk e thonë këtë.  Revistat për
&ldquo;Linux&rdquo;-in zakonisht janë plot me reklama për <em>software</em>
jo të lirë; shoqëritë që paketojnë &ldquo;Linux&rdquo; i shtojnë sistemit
<em>software</em> jo të lirë; të tjera shoqëri &ldquo;e mbështesin
Linux-in&rdquo; duke zhvilluar aplikacione jo të lira që xhirojnë në
GNU/Linux; grupet e përdoruesve të &ldquo;Linux-it&rdquo; zakonisht ftojnë
përfaqësues shitjesh t’i demonstrojnë këto aplikacione.  Vendi kryesor ku
njerëzit në bashkësinë tonë mund të hasin idenë e lirisë dhe vendosmërisë
është te Projekti GNU.</p>

<p>
Por kur njerëzit i hasin, do ta ndjejnë që ka lidhje me ta?</p>

<p>
Njerëzit që e dinë se po përdorin një sistem që ka dalë nga Projekti GNU
mund të pikasin një marrëdhënie të drejtpërdrejtë mes tyre dhe GNU-së.  Nuk
do të pajtohen vetvetiu me filozofinë tonë, por të paktën do të shohin një
arsye për të menduar seriozisht rreth saj.  Përkundrazi, njerëzit që e
konsiderojnë vetveten &ldquo;përdorues të Linux-it&rdquo;, dhe besojnë se
Projekti GNU &ldquo; përgatiti mjetet që dolën të dobishme në Linux&rdquo;,
zakonisht perceptojnë vetëm një marrëdhënie të tërthortë mes tyre dhe
GNU-së. Ata thjesht mund ta shpërfillin filozofinë e GNU-së, kur e ndeshin.</p>

<p>
Projekti GNU është idealist, dhe cilido që nxit idealizëm sot përballet me
një pengesë të madhe: ideologjia sunduese i nxit njerëzit ta hedhin tej
idealizmin si &ldquo;jopraktik&rdquo;.  Idealizmi ynë ka qenë tejet praktik:
është arsyeja pse kemi një sistem operativ të lirë, <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>.  Njerëzit që e duan këtë
sistem do të duhej ta dinin që ai është idealizmi ynë i shndërruar në diçka
të prekshme.</p>

<p>
Sikur &ldquo;puna&rdquo; të kish mbaruar vërtet, sikur të mos bëhej fjalë
për gjë tjetër veç falënderimeve, ndoshta do të qe më e mençur të lihej të
tretej çështja.  Por nuk jemi në atë pozicion.  Për të frymëzuar njerëzit të
bëjnë punën që duhet bërë, kemi nevojë të njihet ajo që kemi bërë deri
këtu.  Ju lutemi, na ndihmoni, duke e quajtur sistemin operativ <a
href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>.</p>

<hr />
<blockquote id="fsfs"><p class="big">Kjo sprovë është botuar te <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"> <cite>Free
Software, Free Society: The Selected Essays of Richard
M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së &amp; GNU-së
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>.  Ka
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
FSF-në.  Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
mund të dërgohen te <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
mirë dhe të përpikta.  Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
këtë dërgojini te <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p><p>Për
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
përkthimet</a>.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Të drejta kopjimi &copy; 2000, 2006, 2007, 2014, 2015, 2016, 2020 Richard
Stallman</p>

<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 </div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
U përditësua më:

$Date: 2020/08/29 10:29:38 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>