path: root/talermerchantdemos/blog/articles/sq/pragmatic.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/pragmatic.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.96 -->
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
<!--#set var="TAGS" value="essays licensing copyleft" -->
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Copyleft-i: Idealizëm Pragmatik - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>

<!--#include virtual="/philosophy/po/pragmatic.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" -->
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
<!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" -->
<div class="article reduced-width">
<h2>Copyleft-i: Idealizëm Pragmatik</h2>

<address class="byline">nga <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address>

<p>
Çdo vendim që bën një njeri buron nga vlerat dhe synimet e personit.
Njerëzit mund të keni synime dhe vlera të shumta të ndryshme; fama, fitimet,
dashuria, mbijetesa, zbavitja dhe liria janë vetëm disa nga synimet që një
person i mbarë mund të ketë.  Kur synimi është çështje parimesh, këtë e
quajmë idealizëm.</p>

<p>
Puna ime me software-in e lirë motivohet nga një synim idealist: përhapjen e
lirisë dhe të bashkëpunimit.  Dua të <a
href="/philosophy/why-copyleft.html">nxis përhapjen e software-it të
lirë</a>, duke zëvendësuar software-in pronësor që ndalon bashkëpunimin, për
ta bërë kështu më të mirë shoqërinë tonë.</p>
<p>
Kjo është arsyeja bazë pse licenca GNU General Public License është shkruar
siç është shkruar - si një <a href="/licenses/copyleft.html"> copyleft</a>.
Krejt kodi i shtuar te një program që mbulohet nga GPL-ja duhet të jetë
software i lirë, edhe nëse vendoset në një kartelë më vete.  Kodin tim e bëj
të passhëm për përdorim në <em>software</em> të lirë dhe jo për përdorim në
software pronësor, me qëllim që të nxis persona të tjerë që shkruajnë
<em>software</em> ta bëjnë edhe ata të lirë.  Mendoj se meqë zhvilluesit e
software-it pronësor përdorin të drejtat e kopjimit për të na penguar të
ndajmë gjëra me njëri-tjetrin, ne bashkëpunuesit mund t’i përdorim të
drejtat e kopjimit për t’u dhënë të tjerë bashkëpunuesve një përparësi për
veten: mund të përdorin kodin tonë.</p>
<p>
Jo gjithkush që përdor GNU GPL ka këtë synim.  Shumë vjet më parë, një
shokut tim i qe kërkuar që një program nën <em>copyleft</em> ta rihidhte në
qarkullim nën kushte jo <em>copyleft</em> dhe ai u përgjigj pak a shumë
kështu:</p>
<blockquote><p>
“Ndonjëherë merrem me <em>software</em> të lirë dhe ndonjëherë merrem me
<em>software</em> pronësor - por kur merrem me <em>software</em> pronësor,
pres që prej kësaj <em>të paguhem</em>.&rdquo;
</p></blockquote>

<p>
Ishte i gatshëm ta ndante veprën e vet me bashkësinë që ndan
<em>software</em>, por nuk pa arsye pse t’i jepte falas diçka një biznesi që
krijon produkte të cilat bashkësia jonë nuk i merr dot.  Synimi i tij qe i
ndryshëm nga i imi, por vendosi që GNU GPL-ja qe e dobishme edhe për synimin
e tij.</p>
<p>
Nëse doni të arrini diçka në botë, idealizmi nuk mjafton - lypset të
zgjidhni një metodë që funksionon, për të arritur synimin.  Me fjalë të
tjera, lypset të jeni “pragmatik”. A është pragmatike GPL-ja? Le të shohim
përfundimet prej saj.</p>
<p>
Le të marrim rastin e GNU C++.  Pse kemi një përpilues të lirë C++? Vetëm
sepse GNU GPL thotë se duhej të ishte i lirë.  GNU C++ qe zhvilluar nga një
konsorcium i industrisë përkatëse, MCC, duke zënë fill prej përpiluesit GNU
C.  MCC-ja normalisht i bën krijimet e saj aq pronësore sa më s’ka.  Por
krijuan software-in e lirë <em>front end</em> për C++, ngaqë GNU GPL thoshte
se ishte rruga e vetme për ta hedhur në qarkullim.  <em>Front end</em>-i për
C++ përfshinte mjaft kartela të reja, por meqë qenë menduar për t’u lidhur
me GCC-në, mbi to aplikohej GPL-ja.  Përfitimi i bashkësisë tonë është i
dukshëm.</p>
<p>
Le të marrim GNU Objective C.  NeXT-i fillimisht donte ta bënte pronësor
këtë <em>front end</em>; propozuan ta hedhin në qarkullim si kartela
<samp>.o</samp> dhe të liheshin përdoruesit ta lidhnin me pjesën tjetër të
GCC-së, duke menduar se kjo mund të ishte një rrugë për të anashkaluar
domosdoshmëritë e GPL-së.  Por juristët tanë thanë se kjo nuk do të bënte
dot heqje qafe të domosdoshmërive, se nuk ishte e lejuar.  Ndaj krijuan
software-in e lirë <em>front ende</em> Objective C.</p>
<p>
Këto shembuj ndodhën vite më parë, por GNU GPL-ja vazhdon të na sjellë më
tepër <em>software</em> të lirë.</p>
<p>
Mjaft biblioteka GNU mbulohen nga licenca GNU Lesser General Public License,
por jo të gjitha.  Një bibliotekë GNU që mbulohet nga GNU GPL-ja e zakonshme
është Readline, që sendërton përpunim në rresht urdhrash.  Një herë mësova
mbi një program jo të lirë që qe hartuar për të përdorur Readline-in dhe i
thashë zhvilluesit se kjo nuk lejohej.  Mund të kish hequr nga programi
përpunimin në rresht urdhrash, por ajo që bëri aktualisht qe ta hidhte në
qarkullim nën GPL.  Tani është <em>software</em> i lirë.</p>
<p>
Programuesit që shkruajnë përmirësime për GCC-në (ose për Emacs, ose për
Bash, ose për Linux, ose për çfarëdo programi të mbuluar nga GPL) shpesh
janë të punësuar nga shoqëri apo universitete.  Kur një programues dëshiron
t’i kthejë bashkësisë së tij përmirësimet e veta dhe e sheh kodin e vet
pjesë të hedhjes së ardhshme në qarkullim, padroni mund të thotë, “Pa dale -
kodi juaj na përket ne! Nuk duam ta ndajmë me të tjerë; kemi vendosur ta
kthejmë versionin tuaj të përmirësuar në një produkt software-i pronësor”.</p>
<p>
Këtu shpëtimi vjen nga GNU GPL-ja.  Programuesi i tregon padronit se ky
<em>software</em> pronësor mund të jetë shkelje të drejtash kopjimi dhe
padroni kupton se ka vetëm dy zgjidhje: kodin e ri ta hedhë në qarkullim si
<em>software</em> të lirë, ose të mos ta hedhë fare.  Thuajse përherë ai e
lejon programuesin të bëjë siç kishte menduar gjithë kohën dhe kodi bëhet
pjesë e hedhjes pasuese në qarkullim.</p>
<p>
GNU GPL-ja s’është Z. Rob i Mirë.  Thotë jo  për disa gjëra që njerëzit duan
të bëjnë ndonjë herë.  Këta janë përdorues që thonë se kjo është gjë e keqe
- që GPL-ja “përjashton” disa zhvillues software-i pronësor që “kanë nevojë
të sillen te bashkësia e software-it të lirë”.</p>
<p>
Por nuk po i përjashtojmë nga bashkësia jonë; ata po zgjedhin të mos hyjnë
në të.  Vendimi i tyre për ta bërë software-in pronësor është një vendim për
të qëndruar jashtë bashkësisë tonë.  Të qenët brenda bashkësisë tonë do të
thotë të përqafosh bashkëpunimin me ne; s’mund “t’i sjellim te bashkësia
jonë”, nëse nuk duan të vinë.</p>
<p>
Ajo që <em>mund</em> të bëjmë është t’u ofrojmë një shtysë për të ardhur.
GNU GPL-ja është hartuar për ta dhënë këtë shtysë përmes software-it tonë
ekzistues: “Nëse software-in tuaj e bëni të lirë, mund të përdorni këtë
kod”. Sigurisht, nuk do t’u mbushë mendjen të tërëve.</p>
<p>
Zhvillimi pronësor i software-it nuk kontribuon në bashkësinë tonë, por
zhvilluesit e tij shpesh duan gjëra falas prej nesh.  Përdoruesit e
software-it të lirë mund t’u ofrojnë zhvilluesve të këtij software-i
këndellje për egon - mirënjohje dhe falënderim - por mund të jetë shumë
tunduese kur një biznes ju thotë “Le ta vëmë paketën tuaj në programin tonë
pronësor dhe programi juaj do të përdoret nga mijëra vetë”! Tundimi mund të
jetë i fuqishëm, por parë me të ardhmen në mendje, jemi më mirë nëse i
rezistojmë.</p>
<p>
Tundimi dhe presioni janë të zorshëm për t’u dalluar, kur vijnë tërthorazi,
përmes entesh software-i të lirë që kanë adoptuar një politikë përkujdesjeje
për software-in pronësor. X Consortium (dhe pasuesi i tij, Open Group) ofron
një shembull: i financuar nga shoqëri që krijojnë <em>software</em>
pronësor, u rrekën një dhjetëvjeçar për t’i bindur programuesit të mos
përdorin <em>copyleft</em>.  Kur Open Group provoi ta <a
href="/philosophy/x.html">bëjë X11R6.4 software jo të lirë</a>, ata prej
nesh që i kishin rezistuar këtij presioni, qenë të gëzuar që patëm bërë
ashtu.</p>
<p>
Në shtator të 1998-s, disa muaj pasi X11R6.4 qe hedhur në qarkullim me
kushte shpërndarjeje jo të lirë, Open Group e përmbysi vendimin e vet dhe e
rihodhi në qarkullim nën të njëjtën licencë software-i të lirë, jo
<em>copyleft</em> që qe përdorur për X11R6.3.  Faleminderit, Open Group -
por përmbysja që pasoi nuk zhvlerëson përfundimet që nxjerrim nga fakti se
shtimi i kufizimeve qe <em>i mundshëm</em>.</p>
<p>
Duke folur si pragmatikë, duke menduar rreth synimeve afatgjata, do të
forcojë vullnetin tuaj për t’i rezistuar kësaj trysnie.  Nëse mendjen e
përqendroni te liria dhe bashkësia që mund të krijoni duke qëndruar i
palëkundur, do të gjeni forcë ta bëni.  “Stand for something, or you will
fall for anything”.</p>
<p>
Dhe nëse cinikët përqeshin lirinë, përqeshin bashkësinë… nëse “realistë të
regjur” thonë se fitimi është i vetmi ideal… mos u vini veshin dhe përdorni
prapëseprapë copyleft-in.</p>

<hr class="no-display" />
<div class="edu-note c"><p id="fsfs">Kjo sprovë është botuar te <a
href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Software
i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard
M. Stallman-it</cite></a>.</p></div>
</div>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
<div id="footer" role="contentinfo">
<div class="unprintable">

<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së &amp; GNU-së
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>.  Ka
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
FSF-në.  Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
mund të dërgohen te <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and contributing translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
mirë dhe të përpikta.  Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
këtë dërgojini te <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p><p>Për
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
përkthimet</a>.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Të drejta kopjimi &copy; 1998, 2021 Free Software Foundation, Inc.</p>

<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 </div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
U përditësua më:

$Date: 2021/11/29 20:30:34 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
</body>
</html>