path: root/talermerchantdemos/blog/articles/nl/manifesto.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/manifesto.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.77 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Het GNU-manifest - GNU-project - Free Software Foundation</title>

<!--#include virtual="/gnu/po/manifesto.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
<h2>Het GNU-manifest</h2>

<p> Het GNU-manifest hieronder is in 1985 geschreven door <a
href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a> om ondersteuning te
vragen bij de ontwikkeling van het GNU-besturingssysteem. Gedeelten van het
manifest komen nog uit de originele aankondiging in 1983. Tot 1987 heeft het
manifest kleine wijzigingen doorgemaakt om het relevant te houden; sindsdien
lijkt het het beste om het daarbij te houden.</p>

<p>Sindsdien zijn we tegen een paar vaak voorkomende misverstanden aangelopen,
veroorzaakt door onduidelijke bewoordingen. Na 1993 zijn daarom voetnoten
toegevoegd op plaatsen waar dat nodig was.</p>

<p>Als je het GNU/Linux-systeem wilt installeren, raden we &eacute;&eacute;n
van de <a href="/distros">GNU/Linux-distributies met 100% vrije software</a>
aan. Mocht je willen helpen, kijk dan op <a
href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a>.</p>

<p>GNU is een project van de vrije-softwarebeweging, een campagne voor de <a
href="/philosophy/free-sw.html">vrijheid voor softwaregebruikers</a>. Het is
niet juist om GNU te associ&euml;ren met &ldquo;open bron&rdquo;
(&ldquo;open source&rdquo;)&mdash; die term is in 1998 geïntroduceerd door
mensen die het niet eens zijn met de ethische waarden van de
vrije-softwarebeweging. Zij gebruiken die term om een <a
href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">amorele benadering</a>
te promoten over hetzelfde onderwerp.</p>

<h3 id="whats-gnu">Wat is GNU? Gnu is niet Unix!</h3>

<p>
   GNU, een afkorting van <em>Gnu's Not Unix</em>, is de naam van het complete
softwaresysteem dat ik aan het schrijven ben dat uitwisselbaar is met Unix,
met de bedoeling het aan iedereen te geven die het kan gebruiken.<a
href="#f1">(1)</a> Meerdere vrijwilligers helpen mee. Er is behoefte aan
bijdragen in de vorm van tijd, geld, programma's en apparatuur.</p>

<p>
   Tot nu toe hebben we een Emacs texteditor, met Lisp voor het schrijven van
commando's, een broncode-debugger, een parser-generator als yacc, een
linker, en ongeveer 35 hulpprogramma's. Een shell (commando-interpreter) is
bijna klaar. Een nieuwe, optimaliserende C-compiler heeft zichzelf al
gecompileerd, en zal misschien dit jaar uitkomen. Het begin van een kernel
is er al, maar om Unix te kunnen nabootsen heeft deze nog veel meer
functionaliteit nodig. Zodra de kernel en de compiler af zijn, zal het
mogelijk zijn om een GNU-systeem uit te brengen waarmee programma's
ontwikkeld kunnen worden. Als zetsysteem zullen we TeX gebruiken, hoewel er
ook aan een versie van nroff gewerkt wordt. Ook zullen we het gratis, en
bovendien hardware-onafhankelijke X Window Systeem gebruiken. Hierna brengen
we een eenvoudig over te zetten Common Lisp, een Empire spel, een
spreadsheet, en honderden andere dingen uit, voorzien van online
documentatie. We hopen uiteindelijk alles wat een Unix-systeem bruikbaar
maakt aan te kunnen bieden.</p>

<p>
   GNU zal Unix-programma's kunnen draaien, maar zal geen identieke kopie zijn
van Unix. We zullen waar we kunnen verbeteringen aanbrengen, gebaseerd op
onze ervaring met andere besturingssystemen. In het bijzonder willen we
langere bestandsnamen, bestandsversies, een bestandssysteem dat een kapotte
schijf kan overleven, automatisch aanvullen van bestandsnamen,
hardware-onafhankelijke beeldschermondersteuning, en misschien uiteindelijk
een op Lisp gebaseerd venstersysteem waardoor meerdere Lisp-programma's en
gewone Unix-programma's &eacute;&eacute;n scherm kunnen delen.  C en Lisp
zullen allebei gebruikt kunnen worden als systeemprogrammeertaal.  We zullen
proberen om UUCP, MIT Chaosnet en de Internet-protocollen voor communicatie
te ondersteunen.</p>

<p>
   GNU is gericht op machines met virtueel geheugen, in de 68000/16000 klasse,
omdat het op deze machines het makkelijkst te implementeren is. De extra
inspanning die nodig is om het op eenvoudiger computers te laten werken zal
worden overgelaten aan degenen die GNU op dit soort machines wil draaien.</p>

<p>
   Om spraakverwarring te voorkomen: De <em>g</em> in &lsquo;GNU&rsquo; dient
uitgesproken te worden.</p>

<h3 id="why-write">Waarom ik GNU moet schrijven</h3>

<p>
   Ik beschouw het als een Gulden Regel dat wanneer ik een programma waardeer,
ik dit programma met anderen die het ook waarderen moet kunnen delen.
Softwareverkopers willen de gebruikers verdelen om te kunnen heersen, dus ze
dwingen iedere gebruiker de programma's niet met anderen te delen.  Ik
weiger om op deze manier mijn solidariteit met anderen op te geven.  Het is
onmogelijk voor mij om in eer en geweten een geheimhoudingsverklaring of een
licentieovereenkomst te tekenen. Jarenlang heb ik in het laboratorium voor
kunstmatige intelligentie gevochten om deze en andere ongastvrijheden tegen
te gaan, maar uiteindelijk gingen ze te ver: ik kon niet in een instelling
aanblijven waar zulke dingen tegen mijn wil gedaan werden.</p>

<p>
   Omdat ik in staat wil zijn om op mijn manier met computers om te kunnen
blijven gaan, heb ik besloten om voldoende vrije software te vergaren, zodat
ik geen niet-vrije software hoef te gebruiken.  Ik heb ontslag genomen bij
het KI lab om te zorgen dat het MIT niet op wettelijke gronden kan voorkomen
dat ik GNU weggeef.<a href="#f2a">(2)</a></p>

<h3 id="compatible">Waarom GNU uitwisselbaar zal zijn met Unix</h3>

<p>
   Unix is niet mijn ideale systeem, maar het is ook niet slecht.  De
grondslagen van Unix lijken degelijk te zijn, en ik denk dat ik Unix'
tekorten kan aanvullen zonder deze te verknoeien. En een systeem wat En een
systeem dat uitwisselbaar is met Unix is natuurlijk veel makkelijker om op
over te stappen voor de vele Unix-gebruikers.</p>

<h3 id="available">Hoe GNU gepubliceerd zal worden</h3>

<p>
   GNU zit niet in het publieke domein. Iedereen mag het aanpassen en
verspreiden, maar niemand mag de voorwaarden waaronder het verspreid wordt
beperken.  Daarmee bedoel ik dat <a
href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">private</a>
wijzigingen niet zijn toegestaan. Ik wil de vrijheid van alle GNU-versies
veilig stellen.</p>

<h3 id="why-help">Waarom veel programmeurs mee willen helpen</h3>

<p>
   Ik heb vele andere programmeurs gevonden die enthousiast zijn over GNU, en
graag mee willen helpen.</p>

<p>
   Veel programmeurs zijn ontevreden met de vercommercialisering van de
systeemsoftware. Ze verdienen erdoor wel meer geld, maar ze moeten andere
programmeurs als concurrenten zien, in plaats van als kameraden.  De
vriendschap tussen programmeurs uit zich in het delen van programma's. De
huidige marketing verbiedt programmeurs om anderen als vrienden te
behandelen. De softwarekoper moet kiezen tussen vriendschap of de wet. Velen
kiezen natuurlijk voor het eerste, maar mensen die in de wet geloven voelen
zich daarbij niet op hun gemak. De cynici gaan geloven dat programmeren
enkel broodwinning is.</p>

<p>
   Door GNU te gebruiken in plaats van private programma's kunnen we
vriendelijk zijn tegen iedereen &egrave;n de wet respecteren. GNU kan
daarbij als een voorbeeld en baken dienen om anderen te inspireren om ons te
helpen.  Dit kan ons een gevoel van harmonie geven dat je niet kunt krijgen
bij het gebruik van niet-vrije software. Ongeveer de helft van alle
programmeurs waar ik mee praat vindt dit belangrijker dan geld.</p>

<h3 id="contribute">Hoe jij kunt helpen</h3>

<blockquote>
<p>
(Kijk tegenwoordig eerst op de <a
href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects">lijst met projecten met
hoge prioriteit</a> en de <a
href="http://savannah.gnu.org/people/?type_id=1">lijst GNU hulp
gevraagd</a>, de algemene takenlijst voor GNU-softwarepakketten. Voor andere
mogelijkheden, zie de gids: <a href="/help/help.html">helpen met het
GNU-besturingssysteem</a>.)
</p>
</blockquote>

<p>
   Ik vraag computerfabrikanten om bijdragen in de vorm van computers en geld.
Ik vraag individuen om bijdragen in de vorm van programma's en werk.</p>

<p>
   Als je computersystemen doneert kun je verwachten dat GNU als eerste op deze
systemen zal draaien. De machines moeten complete, bruikbare systemen zijn,
geschikt voor gebruik in woonwijken, en ze moeten geen ingewikkelde koeling-
of energievoorziening eisen.</p>

<p>
   Ik heb ontdekt dat erg veel programmeurs bereid zijn om in deeltijd aan GNU
mee te werken. Co&ouml;rdinatie is vaak een probleem voor dit soort
deeltijdprojecten omdat de delen niet goed samenwerken maar voor Unix
bestaat dit probleem niet. Een compleet werkend Unix systeem bevat honderden
programma's, elk apart gedocumenteerd.  De koppeling wordt bepaald door
uitwisselbaarheid met Unix. Als iedere medewerker een werkend alternatief
voor een Unix-programma kan schrijven dat het origineel zo goed nabootst dat
het naadloos aansluit in een Unix-systeem, zullen deze programma's ook onder
GNU naadloos kunnen samenwerken. Zelfs als we rekening houden met de wet van
Murphy's zal het geen onuitvoerbaar probleem worden.  (De kernel zal
natuurlijk een hechtere samenwerking eisen, en er zal door een kleine,
hechte groep aan gewerkt worden.)</p>

<p>
   Met financi&euml;le bijdragen kan ik misschien een paar mensen deel- of
voltijds in dienst nemen. Het salaris zal niet hoog zijn naar
programmeurmaatstaven, maar ik zoek mensen voor wie gemeenschapsgevoel net
zo belangrijk is als geld verdienen. Ik zie dit als een methode om
toegewijde mensen in staat te stellen al hun aandacht op GNU te richten,
zonder dat ze zich over geld zorgen hoeven te maken.</p>

<h3 id="benefit">Waarom dit voordeel oplevert voor alle computergebruikers</h3>

<p>
   Zodra GNU klaar is zal goede systeemsoftware net zo verkrijgbaar zijn als
lucht.<a href="#f2">(3)</a></p>

<p>
   Dit betekent meer dan iedereen de kosten van een Unix-licentie besparen, het
betekent dat veel dubbel werk wat nu gedaan wordt met het namaken van Unix
vermeden zal worden. Deze besparing zal ten goede komen van de
technologische vooruitgang.</p>

<p>
   De broncode van het complete systeem zal voor iedereen beschikbaar zijn.
Dit betekent dat een gebruiker die aanpassingen aan het systeem wil maken,
altijd in staat zal zijn om ze zelf te maken, of een programmeur of bedrijf
aan te stellen om de aanpassingen voor hem te maken. Gebruikers zullen niet
langer afhankelijk zijn van &eacute;&eacute;n programmeur of bedrijf wat het
alleenrecht op de broncode heeft en als enige het recht en de mogelijkheden
om veranderingen aan te brengen.</p>

<p>
   Scholen zullen een veel leerzamer systeem aan kunnen bieden door studenten
aan te moedigen de broncode te bestuderen en te verbeteren.  Het computerlab
van Harvard had vroeger de regel dat geen programma op de computer mocht
draaien waarvan de broncode niet ter inzage voor iedereen was, en hield zich
aan de regel door bepaalde programma's niet toe te staan.  Dit was een bron
van inspiratie voor mij.</p>

<p>
   En als laatste, de kosten gemoeid met het bepalen wie nu eigenlijk de
systeemsoftware bezit, en wat toegestaan is om te veranderen zullen niet
meer bestaan.</p>

<p>
   Regelingen om mensen te laten betalen voor het gebruik van een programma,
inclusief het licenseren van kopie&euml;n vormen een enorme maatschappelijke
kostenpost vanwege het moeizame proces dat nodig is om uit te vogelen
waarvoor een gebruiker moet betalen. En alleen een politiestaat kan iedereen
dwingen om zich aan de regels te houden. Stel je een ruimtestation voor waar
lucht schaars is, omdat het via een duur proces gemaakt moet worden.
Iedereen per liter lucht laten betalen kan dan misschien wel eerlijk zijn,
maar het is niet redelijk iedereen een gasmasker met een metertje er op te
laten dragen, met TV camera's die in de gaten houden of iemand hem niet
stiekem afneemt. Dan kun je beter de kosten van de luchtfabriek hoofdelijk
omslaan en je al die moeite besparen.</p>

<p>
   Het overnemen van een programma, of delen daarvan, is iets dat voor een
programmeur zo nuttig en natuurlijk is als ademen. Het hoort vrij te zijn.</p>

<h3 id="rebutted-objections">Een paar bezwaren tegen de doelstellingen van GNU die makkelijk te
weerleggen zijn</h3>

<p id="support">
<strong>&ldquo;Als het gratis is zal niemand het gebruiken, omdat ze geen
ondersteuning krijgen.&rdquo;</strong></p>

<p>
<strong>&ldquo;Je moet geld voor de programma's vragen om de technische
ondersteuning te kunnen betalen.&rdquo;</strong></p>

<p>
   Als mensen liever geld zouden betalen voor GNU m&eacute;t service dan GNU
gratis krijgen zonder service, lijkt het mij dat een bedrijf dat alleen
service voor GNU programma's biedt toch met winst moet kunnen draaien.<a
href="#f3">(4)</a></p>

<p>
   Je moet ook onderscheid maken tussen ondersteuning in de vorm van echt
programmeerwerk, en ondersteuning in de vorm van begeleiding Op het eerste
kun je bij een softwareverkoper niet vertrouwen. Als jij de enige bent met
een specifiek probleem, dat zal de softwareverkoper zich niets van jouw
klacht aantrekken.</p>

<p>
   Als jouw bedrijf op ondersteuning moet kunnen vertrouwen, is de enige
&eacute;cht veilige manier om alle broncode en hulpmiddelen zelf in huis te
hebben, zodat je wie dan ook kunt aannemen om het probleem te verhelpen; je
lot ligt niet in handen van de softwareverkoper. Bij Unix is de prijs voor
de broncode te hoog om binnen het bereik van de meeste bedrijven te zijn.
Met GNU zal dit eenvoudig zijn. Het kan zijn dat er geen competente krachten
beschikbaar zijn, maar dit is niet aan GNU te wijten.</p>

<p>
   De gebruikers die niets van computers afweten hebben echter begeleiding
nodig. Dingen die ze makkelijk zelf kunnen doen moeten voor hun gedaan
worden omdat ze niet weten hoe het moet.</p>

<p>
   Dit soort diensten zouden verleend kunnen worden door bedrijven die
uitsluitend begeleiding en reparatiediensten aanbieden. Als het waar is dat
gebruikers liever geld betalen om service te krijgen, zullen ze ook bereid
zijn om de service los te kopen, wanneer ze de programma's al gratis
gekregen hebben.  De serviceaanbieders zullen concurreren op kwaliteit en
prijs, omdat gebruikers niet aan hen gebonden zijn. En gebruikers die dit
soort diensten niet nodig hebben hoeven er ook niet voor te betalen.</p>

<p id="advertising">
<strong>&ldquo;Het is niet mogelijk om veel mensen te bereiken zonder
reklame, en dus moet je geld voor je programma's vragen om dit te kunnen
betalen&rdquo;</strong></p>

<p>
<strong>&ldquo;Het heeft geen zin om reclame te maken voor een programma wat
toch gratis is.&rdquo;</strong></p>

<p>
   Er zijn verschillende gratis of zeer goedkope media die aangewend kunnen
worden om computergebruikers in grote getale over iets als GNU te
informeren.  Maar het kan waar zijn dat met reclame meer gebruikers te
bereiken zijn.  Als dit echt zo is moet een bedrijf dat aanbiedt voor een
vergoeding GNU te kopi&euml;ren en te verzenden winstgevend genoeg zijn om
advertenties te kunnen betalen. Op deze manier betalen alleen de gebruikers
die baat hebben gehad bij die advertenties.</p>

<p>
   In het andere geval, als veel mensen GNU van vrienden krijgen, en zulke
bedrijven niet succesvol zijn, zal dit bewijzen dat GNU geen reclame nodig
had. Waarom zijn voorstanders van de vrije markt niet bereid de vrije markt
dit te laten beslissen?<a href="#f4">(5)</a></p>

<p id="competitive">
<strong>&ldquo;Mijn bedrijf heeft een commercieel besturingssysteem nodig om
een voorsprong op de concurrentie te krijgen.&rdquo;</strong></p>

<p>
   GNU zal besturingssystemen uit de concurrentiestrijd verwijderen.  Je zult
op dit gebied geen voorsprong hebben op anderen, maar ook geen achterstand.
Je zult met ze in andere gebieden moeten concurreren, niet op dit gebied.
Als jouw bedrijf besturingssystemen verkoopt is dat jammer voor jou. Als
jouw bedrijf iets anders verkoopt kan GNU voorkomen dat je de dure
besturingssystemenbranche wordt ingeduwd.</p>

<p>
   Ik zou graag zien dat de ontwikkeling van GNU ondersteund wordt door
donaties van fabrikanten en gebruikers, zodat de kosten voor ons allemaal
gedrukt worden.<a href="#f5">(6)</a></p>

<p id="deserve">
<strong>&ldquo;Verdienen programmeurs geen beloning voor hun
creativiteit?&rdquo;</strong></p>

<p>
   Als iets een beloning verdient, zijn het wel bijdragen aan een gemeenschap.
Creativiteit kan een bijdrage zijn, als de gemeenschap vrij is om de
opbrengst te gebruiken. Als programmeurs beloond dienen te worden voor het
scheppen van innovatieve programma's, dienen ze volgens dezelfde logica
gestraft te worden als ze het gebruik van die programma's beperken.</p>

<p id="reward">
<strong>&ldquo;Mag een programmeur niet om een beloning voor zijn
creativiteit vragen?&rdquo;</strong></p>

<p>
   Er is niets verkeerds aan het verwachten van loon voor je werk, net zomin
als de doelstelling je inkomen toe te laten nemen, zolang de gebruikte
middelen niet destructief zijn. Maar de middelen die op dit moment gangbaar
zijn in de softwarebranche zijn dat w&eacute;l.</p>

<p>
   Geld persen uit gebruikers van een programma door de mate waarin ze het
mogen gebruiken te limiteren is destructief omdat de restricties de manieren
en de mate waarin het programma kan worden gebruikt verminderen. Dit
vermindert ook de hoeveelheid welvaart die de mensheid uit het programma kan
halen.  Waar moedwillig voor beperkingen wordt gekozen, is vernietiging een
van de vervelende gevolgen.</p>

<p>
   De reden waarom een goede burger niet op deze manier probeert zichzelf te
verrijken is omdat als iedereen dit zou proberen we allemaal een stuk armer
zouden worden door de wederzijdse welvaartsvernietiging. Dit is gebaseerd op
de ethiek van Kant, of de Gouden Regel. Omdat ik de gevolgen van het door
iedereen hamsteren van informatie niet op prijs stel, kan ik het ook niet
waarderen wanneer een enkeling het doet.  Anders gezegd, het verlangen
beloond te worden voor creativiteit is geen geldige reden om de wereld
toegang tot creativiteit te ontzeggen.</p>

<p id="starve">
<strong>&ldquo;Zullen programmeurs nog wel geld verdienen?&rdquo;</strong></p>

<p>
   Ik zou kunnen antwoorden dat niemand gedwongen wordt om programmeur te
worden.  De meesten onder ons zijn niet in staat om geld te verdienen door
op straat gekke gezichten te trekken. Maar dit betekent niet dat we hiertoe
gedwongen zijn, er is een keuze.</p>

<p>
   Maar dit is een verkeerd antwoord, omdat het de veronderstelling die in de
vraag zit voor waar aanneemt; Dat zonder private software programmeurs niet
betaald kunnen worden.</p>

<p>
   De reden dat programmeurs niet van de honger zullen omkomen is dat het nog
steeds mogelijk zal zijn om voor programmeren betaald te krijgen, zij het
niet zoveel als nu.</p>

<p>
   Het beperken van de mate waarin software verspreid mag worden is niet de
enige manier waarop handel kan worden gedreven in de softwarebranche. Het is
de populairste<a href="#f8">(7)</a>, omdat het het meeste geld opbrengt. Als
het verboden zou zijn, of als de consument het niet zou accepteren zouden
softwarebedrijven andere manieren zoeken om geld te verdienen. En die zijn
er altijd.</p>

<p>
   Programmeren zal op die nieuwe manier waarschijnlijk niet zo winstgevend
zijn als het nu is, maar dat is geen argument tegen verandering.  Het
salaris dat administratief personeel nu ontvangt wordt niet als
onrechtvaardig beschouwd, en als programmeurs hetzelfde zouden verdienen zou
dit evenmin onrechtvaardig zijn. (In de praktijk zullen programmeurs echter
meer verdienen dan dit salaris)</p>

<p id="right-to-control">
<strong>&ldquo;Hebben mensen niet het recht om zelf te bepalen hoe hun
creativiteit gebruikt wordt?&rdquo;</strong></p>

<p>
Het recht om te bepalen hoe idee&euml;n gebruikt worden is eigenlijk het
recht om het leven van anderen te manipuleren, en meestal wordt dit recht
niet ten goede gebruikt.</p>

<p>
   Mensen die het principe van intellectueel eigendom goed hebben bestudeerd<a
href="#f6">(8)</a>  (zoals advocaten) zeggen dat er geen intrinsiek recht op
intellectueel eigendom is. De soorten intellectueel eigendom erkend door de
(Amerikaanse) overheid bestaan bij gratie van specifieke wetten
gecre&euml;erd voor specifieke doeleinden.</p>

<p>
   Het systeem van patenten bijvoorbeeld was uitgevonden om uitvinders aan te
moedigen de details van hun uitvindingen openbaar te maken. Het doel was om
de gemeenschap te helpen, niet de uitvinders. Toentertijd was de duur van 17
jaar voor een patent een korte periode, als je keek naar het tempo van de
technologische vooruitgang.  Omdat patenten alleen belangrijk zijn voor
fabrikanten, voor wie de prijs van een licentie niks is vergeleken met de
kosten van het opzetten van het fabricageproces, zijn patenten niet
schadelijk voor mensen die een gepatenteerd product gebruiken.</p>

<p>
   Het principe van auteursrecht bestond in de oudheid niet; auteurs namen
vrijelijk en vaak grote stukken tekst in hun eigen werk over. Dit was
handig, en het is zelfs de enige manier waarop veel werken (gedeeltelijk)
bewaard zijn gebleven.  Het systeem van auteursrecht werd
ge&iuml;ntroduceerd om publiceren te bevorderen.  In de tijd waarin het
uitgevonden werd, toen boeken alleen goedkoop konden worden gekopieerd op
een drukpers, deed het geen kwaad, omdat het de lezers niet hinderde.</p>

<p>
   Het recht van intellectueel eigendom bestaat alleen bij de gratie van de
maatschappij, omdat gedacht werd, terecht of onterecht, dat de maatschappij
in zijn geheel er op vooruit zou gaan. Maar eigenlijk dient voor elke
situatie opnieuw een afweging gemaakt te worden. Hebben we er echt voordeel
van? Wat voor rechten geven we de persoon in kwestie eigenlijk.</p>

<p>
   Programma's vandaag de dag verschillen aanzienlijk van de boeken van honderd
jaar geleden. De gemakkelijkste manier om een programma te verspreiden is
door het door iedereen te laten kopi&euml;ren. Een programma heeft zowel
broncode als binaire code, waartussen een wezenlijk verschil bestaat. Een
programma wordt gebruikt, en niet gelezen. Deze verschillen veranderen de
situatie zodat iemand die zijn recht op intellectueel eigendom uitoefent de
maatschappij schaadt, zowel in materieel als in niet-materieel
opzicht. Iemand in de positie om dit recht uit te oefenen zou dit niet
moeten doen, ook al stelt de wet hem daartoe in staat.</p>

<p id="competition">
<strong>&ldquo;De concurrentie zorgt voor een hogere
kwaliteit.&rdquo;</strong></p>

<p>
   Concurrentie is te vergelijken met een marathon; door de winnaar te belonen
moedigen we iedereen aan om harder te rennen. Als kapitalisme op deze manier
werkt, werkt het goed, maar degenen die het systeem verdedigen nemen
onterecht aan dat het <em>altijd</em> zo werkt.  Als de deelnemers vergeten
waarom ze beloond worden, maar enkel nog tegen elke prijs willen winnen,
gaan ze andere strategie&euml;n bedenken, zoals het aanvallen van andere
deelnemers. En als een vechtpartij ontstaat, komen ze allemaal te laat bij
de eindstreep.</p>

<p>
   Private software is het morele equivalent van een vechtpartij onder
hardlopers. Helaas lijkt de enige scheidsrechter de vechtpartijen niet erg
te vinden. Hij reguleert ze alleen (&ldquo;voor elke dertig meter die je
loopt mag je &eacute;&eacute;n kogel afvuren&rdquo;). Hij zou ze eigenlijk
uit elkaar moeten halen, en straffen uitdelen als ze zelfs maar
<em>proberen</em> te vechten.</p>

<p id="stop-programming">
<strong>&ldquo;Zal niet iedereen stoppen met programmeren, als ze geen geld
krijgen?&rdquo;</strong></p>

<p>
   Velen zullen programmeren zonder salaris. Programmeren heeft een grote
aantrekkingskracht op sommigen, meestal degenen die er het beste in zijn. Er
is geen gebrek aan goede muzikanten die blijven musiceren, hoewel ze weinig
hoop hebben er ooit hun brood mee te kunnen verdienen.</p>

<p>
   Maar de vraag is helemaal niet aan de orde. Programmeurs zullen nog steeds
betaald krijgen, zij het minder. Dus de vraag moet zijn: wil er iemand
programmeren voor een lager salaris? Gebaseerd op eigen ervaring kan ik
zeggen: ja.</p>

<p>
   Tien jaar lang werkten veel van de beste programmeurs ter wereld op het
laboratorium voor kunstmatige intelligentie voor veel minder geld dan dat ze
elders konden krijgen. Ze kregen echter veel beloning in niet-geldelijke
vorm: beroemdheid en waardering, bijvoorbeeld. En de mogelijkheid om hun
creativiteit bot te vieren, hetgeen een beloning op zich is.</p>

<p>
   Ze verlieten het lab pas toen ze de kans kregen om hetzelfde werk te doen
voor meer geld.</p>

<p>
   Dit laat zien dat mensen bereid zijn om te programmeren voor andere zaken
dan geld; maar als ze &eacute;n veel geld kunnen verdienen, &eacute;n
interessant werk kunnen doen, dan gaan ze het verwachten. Slecht betalende
organisaties doen het slecht in vergelijking met goed betalende, maar dit
gaat niet meer op als er geen goed betalende meer zijn.</p>

<p id="desperate">
<strong>&ldquo;We hebben programmeurs hard nodig. Als zij eisen dat we onze
buren niet langer helpen, hebben we maar te gehoorzamen.&rdquo;</strong></p>

<p>
   Hoe hard we de programmeurs ook nodig hebben, aan dit soort eisen hoeft
niemand te voldoen.</p>

<p id="living">
<strong>&ldquo;Programmeurs moeten toch op de een of andere manier hun geld
verdienen.&rdquo;</strong></p>

<p>
   Op de korte termijn is dit waar. Er zijn echter vele manieren waarop een
programmeur zijn brood kan verdienen zonder het recht om zijn programma te
gebruiken te hoeven verkopen. Dit is de gebruikelijke manier, omdat het
programmeurs en zakenlieden de meeste winst oplevert, maar niet omdat het de
<em>enige</em> winstgevende manier is. Het is makkelijk om andere manieren
te bedenken, als je je er even toe zet. Een paar voorbeelden:</p>

<p>
   Een fabrikant die een nieuw type computer op de markt brengt betaalt voor
het vertalen van systeembesturingssoftware zodat deze ook op het nieuwe
model werkt.</p>

<p>
   Het verkopen van onderwijs, begeleiding en onderhoudsdiensten kan ook
werkgelegenheid bieden voor programmeurs.</p>

<p>
   Mensen die nieuwe idee&euml;n hebben kunnen hun programma's verspreiden als
<em>freeware</em><a href="#f7">(9)</a>, en tevreden gebruikers om donaties
vragen, of ondersteuning verkopen. Ik heb mensen ontmoet die op deze manier
met succes hun brood verdienden.</p>

<p>
   Gebruikers met ongeveer dezelfde belangen kunnen gebruikersgroepen vormen,
en contributie vragen. Een gebruikersgroep zou een programmeerbedrijf in
dienst kunnen nemen om programma's te schrijven die de leden van de groep
nodig hebben.</p>

<p>
   Allerlei soorten ontwikkeling kunnen worden betaald met een belasting op
software:</p>

<p>
     Iedereen die een computer aanschaft betaalt x procent van de prijs als
softwarebelasting. De overheid geeft dit aan een stichting die dit uitgeeft
aan de ontwikkeling van software.</p>

<p>
     Maar als degene die een computer aanschaft z&eacute;lf een schenking maakt
aan de ontwikkeling van software, kan hij dit terugvragen van de
belastingen.  Hij kan een schenking doen aan het project wat h&eacute;m het
best uitkomt, bijvoorbeeld een project waarvan hij ooit de resultaten hoopt
te gebruiken.  Hij kan dit bedrag terugvragen tot aan het maximale bedrag
dat hij aan softwarebelasting heeft betaald.</p>

<p>
     De belastingtarieven zou kunnen worden bepaald door de belastingbetalers te
laten stemmen, waarbij een stem zwaarder gewogen wordt naarmate de stemmer
meer belasting betaald.</p>

<p>
     De gevolgen:</p>

<ul>
<li>Degenen die computers gebruiken zijn degenen die de ontwikkeling van
software betalen.</li>
<li>Deze gemeenschap bepaalt hoeveel er betaalt dient te worden.</li>
<li>Degenen die zelf willen bepalen aan wie ze hun geld geven hebben daartoe de
mogelijkheid.</li>
</ul>
<p>
   Op de lange termijn is het bevrijden van software een stap in de richting
van een wereld zonder schaarste, waarin niemand <em>erg</em> hard moet
werken om te kunnen leven. Mensen zullen vrij zijn om zich te richten op
leuke bezigheden, zoals programmeren, nadat ze de nodige tien uur per week
hebben besteed aan noodzakelijke dingen als wetgeving, familieberaad,
robotreparatie en komeetverkennen.  Er zal geen noodzaak zijn om met
programmeren je brood te verdienen.</p>

<p>
   De hoeveelheid werk die de samenleving moet verrichten om de gewenste
productiviteit te bereiken is al enorm verminderd, maar hiervan heeft zich
weinig vertaald in vrije tijd, omdat er nog veel productieve tijd nodig is
om de niet-productieve tijd mogelijk te maken. De hoofdoorzaken hiervan zijn
de bureaucratie en de strijd tegen concurrentie. Vrije software zal de
effecten van deze twee oorzaken verminderen, althans op het gebied van de
ontwikkeling van software. We moeten dit doen, zodat de technologische
vooruitgang er voor kan zorgen dat wij minder hoeven te werken.</p>


<h3 id="footnotes">Voetnoten</h3>

<!-- The anchors do not match the actual footnote numbers because of
     revisions over time.  And if a new footnote is added, the references
     to existing footnotes that follow the new one must be changed.  -->
<ol>
<li id="f1">De verwoording was hier slordig. Bedoeld werd dat niemand hoefde te betalen
voor <em>toestemming</em> om het GNU-systeem te mogen gebruiken. Maar dat
blijkt niet duidelijk uit de tekst, en dit wordt vaak ge&iuml;nterpreteerd
als dat GNU altijd voor niks of voor een klein bedrag moet worden
verspreid.  Dat was niet de bedoeling; verderop wordt de betaalde
verspreiding van software genoemd als een manier om geld te
verdienen. Daarom heb ik nu geleerd verschil te maken tussen
&ldquo;free&rdquo; als in vrijheid en &ldquo;free&rdquo; als in
gratis. Vrije software is software waarvan de gebruikers de vrijheid hebben
het te verspreiden en veranderen. Sommigen zullen gratis exemplaren kunnen
krijgen, anderen zullen voor exemplaren betalen&mdash;en als dat geld ten
goede komt aan de ontwikkeling van de software, is dat nog beter.  Het
belangrijkste is dat iedereen die een exemplaar heeft de vrijheid heeft om
het samen met anderen te gebruiken.</li>

<li id="f2a">De term &ldquo;weggeven&rdquo; geeft aan dat ik nog geen duidelijk
onderscheid had gemaakt tussen prijs en vrijheid. Tegenwoordig adviseren we
deze term niet te gebruiken wanneer het over vrije software gaat. Zie <a
href="/philosophy/words-to-avoid.html#GiveAwaySoftware">de pagina over
verwarrende woorden en teksten</a> voor verdere uitleg.</li>

<li id="f2">Hier was ik ook onduidelijk over welke vorm van &ldquo;free&rdquo; er
bedoeld werd.  Wat er staat is op zich niet onwaar&mdash;het is mogelijk om
gratis exemplaren van GNU software te krijgen, bijvoorbeeld van vrienden, of
via het internet.</li>

<li id="f3">Er bestaan nu al een aantal van dit soort bedrijven.</li>

<li id="f4">De Free Software Foundation komt al 10 jaar aan zijn geld met het uitgeven
van software, hoewel het een stichting is, en geen bedrijf. Je kunt <a
href="/order/order.html">dingen bestellen bij de FSF</a>.
</li>

<li id="f5">Een groep computerbedrijven is recent samen gaan werken om de ondersteuning
van de GNU C Compiler te betalen.</li>

<li id="f8">Ik geloof dat ik fout zat met de bewering dat het meeste verdiend wordt met
het maken van niet-vrije softwarepakketten. Het maken van maatwerk-software
blijkt nog vaker voor te komen als verdienmodel. Hiervoor kun je geen "huur"
vragen, dus bedrijven moeten echt werk blijven uitvoeren om geld te blijven
verdienen. Bedrijven die maatwerk-software maken zullen min of meer
onveranderd blijven bestaan in een wereld met vrije software. Ik verwacht
dus niet meer dat de meeste programmeurs in een wereld met vrije software
minder zullen verdienen dan in de huidige situatie.</li>

<li id="f6">In de jaren tachtig had ik er nog geen idee van hoe verwarrend het is om te
spreken over &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;. Die benaming heeft een
vooroordeel in zich; subtieler is echter dat het diverse wetten over
&eacute;&eacute;n kam scheert. Tegenwoordig raad ik eenieder aan deze term
niet te gebruiken doordat het mensen in de waan brengt dat het over
&eacute;&eacute;n onderwerp gaat. Voor de duidelijkheid moet je onderscheid
maken tussen patenten, auteursrecht en handelsmerken. Zie <a
href="/philosophy/not-ipr.html">een verdere uitleg</a> over hoe de term
verwarring en vooroordeel zaait.</li>

<li id="f7">Nadien hebben we onderscheid leren maken tussen &ldquo;vrije software&rdquo;
en &ldquo;freeware&rdquo;. De term &ldquo;freeware&rdquo; betekent dat je
het vrijelijk mag distribueren maar meestal mag je de broncode niet inzien
of veranderen dus het meeste is geen vrije software. Zie <a
href="/philosophy/words-to-avoid.html#Freeware"> de pagina over verwarrende
woorden en teksten</a> voor verdere uitleg.</li>

</ol>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
website.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Copyright &copy; 1985, 1993, 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2014, 2015
Free Software Foundation, Inc.</p>

<p>
Het letterlijk overnemen en kopi&euml;ren van dit artikel is toegestaan op
willekeurig welk medium onder de voorwaarden dat de copyright-mededeling en
deze mededeling ook worden meegenomen, en dat de verspreider de ontvanger
toestemming geeft voor verdere verspreiding zoals toegestaan door deze
mededeling.
<br />
Er mogen geen aangepaste versies worden uitgegeven.
</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 </div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Bijgewerkt:

$Date: 2016/08/26 19:27:11 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>