path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/pragmatic.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.77 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Copyleft: Faydacı İdealizm - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>

<!--#include virtual="/philosophy/po/pragmatic.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
<h2>Copyleft: Faydacı İdealizm</h2>

<p>
Yazan: <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard
Stallman</strong></a></p>

<p>
Bir insanın verdiği her karar, o insanın değerlerinden ve hedeflerinden
kaynaklanmaktadır. İnsanlar, birçok farklı hedefe ve değere sahip olabilir:
Ün, kar, sevgi, yaşam savaşı, eğlence ve özgürlük, bunlar, iyi bir insanın
sahip olabileceği hedeflerden bazılarıdır. Hedef, kendine olduğu kadar
başkalarına da yardım etmek olduğunda, buna idealizm deriz.</p>

<p>
Özgür yazılım üzerindeki çalışmam, bir idealizm hedefiyle güdülenmiştir:
Özgürlüğü ve işbirliğini yaymak. <a
href="/philosophy/why-copyleft.html">Özgür yazılımın yayılmasını</a>,
işbirliğini engelleyen özel mülk yazılımın yerine geçmesini ve böylece
toplumumuzun daha iyi bir hale gelmesini istemekteyim.</p>
<p>
GNU Genel Kamu Lisansı’nın <a href="/copyleft">copyleft</a> olarak
yazılmasının temel nedeni budur. Ayrı bir dosyaya konulsa bile, GPL kapsamlı
bir programa eklenmiş tüm kodlar, özgür yazılım olmalıdır. Kodumu, özel mülk
yazılımda kullanım için değil, özgür yazılımda kullanım için elverişli hale
getirdim, bunu yazılım geliştiren başka insanları yüreklendirmek için
yaptım. Buna inanıyorum çünkü özel mülk yazılım geliştiricileri paylaşmamızı
önlemek için telif hakkını kullanmaktadır, işbirliği yapan bizim gibi
insanlar, işbirliği yapan diğer insanlara bir avantaj sağlamak için telif
hakkını kullanabilir: Bizim kodumuzu kullanabilirler.</p>
<p>
GNU GPL’yi kullanan herkes bu hedefe sahip değildir. Yıllar önce, benim bir
arkadaşımdan, copyleft edilmiş bir programı copyleft edilmemiş bir şekilde
yeniden yayması istenmişti ve arkadaşımın cevabı yaklaşık olarak şu
şekildeydi:</p>
<blockquote><p>
&ldquo;Bazen özgür yazılım üzerinde çalışıyorum ve bazen özel mülk yazılım
üzerinde çalışıyorum, ama özel mülk yazılım üzerinde çalıştığımda, bana
<em>para ödenmesini</em> bekliyorum.&rdquo;
</p></blockquote>

<p>
Arkadaşım, çalışmasını, yazılımı paylaşan bir toplulukla paylaşmak istiyordu
ancak topluluğumuza girmesi yasak olacak ürünler yapan bir iş için yardımcı
olmakta bir neden göremiyordu. Onun hedefi benimkinden farklıydı ancak GNU
GPL’nin bu hedef için yararlı olduğunu düşünüyordu.</p>
<p>
Dünyada bir şey başarmak istiyorsanız, idealizm yeterli değildir, hedefi
gerçekleştirmek için çalışan bir yöntem seçmeniz gereklidir. Başka bir
deyişle, &ldquo;faydacı&rdquo; olmanız gereklidir. GPL faydacı mıdır?
Sonuçlarına bakalım.</p>
<p>
GNU C++’ı düşünelim. Niçin özgür bir C++ derleyicisine sahibiz? Bunun tek
nedeni, GNU GPL’nin bunun özgür olması gerektiğini söylemesidir. GNU C++,
GNU C derleyicisinden başlayan bir endüstri konsorsiyumu tarafından
geliştirilmiştir. MCC normalde çalışmasını mümkün olduğunca özel mülk bir
şekilde yapmaktadır. Ancak C++ ön ucunu özgür yazılım yaptılar çünkü GNU
GPL, C++ ön ucunu yaymalarının tek yolunun bu olduğunu söyledi. C++ önucu
birçok yeni dosyayı içermekteydi ancak GCC ile bağlantılı oldukları için,
GPL onlara uygulanmadı. Bunun topluluğumuza yararı açıkça görülmektedir.</p>
<p>
GNU Objective C’yi düşünelim. NeXT1, başlangıçta bu ön ucu özel mülk yapmak
istemiştir; bu ön ucun &ldquo;.o&rdquo; dosyaları olarak yayınlanmasını ve
kullanıcıların onların GCC’nin geri kalanıyla bağlantı kurmasını önermişler,
bunun GPL’nin şartlarına uygun olduğunu düşünmüşlerdir. Ancak avukatımız
bunun şartlardan kaçınmak olacağını söylemiş ve buna izin verilmemiştir. Ve
bu nedenle Objective C’yi ön uç özgür yazılım haline getirmişlerdir.</p>
<p>
Bu örnekler yıllar önce gerçekleşmiştir ancak GNU GPL bize daha fazla özgür
yazılım kazandırmaya devam etmektedir.</p>
<p>
Birçok GNU kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı tarafından
kapsanmaktadır ancak tümü kapsanmamaktadır. Genel GNU GPL tarafından
kapsanan bir GNU kütüphanesi Readline’dır, Readline, komut satırının
düzenlenmesi işlemini gerçekleştirir. Bir keresinde Readline’ı kullanmak
üzere tasarlanmış özgür olmayan bir program hakkında bir şeyler öğrenmiştim
ve geliştiriciye buna izin verilmediğini söylemiştim. Programdan komut
satırı düzenlenmesini çıkarabilirdi ancak gerçekte yaptığı şey, onu GPL
altında yeniden yaymaktı. İşte şimdi bu özgür yazılımdır.</p>
<p>
GCC’ye (ya da Emacs ya da Bash ya da Linux ya da her türlü GPL lisanslı
program) ilişkin çalışmaları yazan programcılar genellikle firmalar ya da
üniversiteler tarafından çalıştırılmaktadır. Programcı bu yaptığı
çalışmaları topluluğa iletmek istediğinde ve kodunu sonraki dağıtımda
gördüğünde, patronu şunu söyleyebilir:&ldquo;Orada dur, senin kodun bize
aittir! Kodu paylaşmak istemiyoruz; geliştirilmiş sürümünü özel mülk bir
yazılım ürününe dönüştürmeye karar verdik.&rdquo;</p>
<p>
Bu noktada GNU GPL yardıma koşar. Programcı, patrona bu özel mülk yazılım
ürününün telif hakkını bozacağını gösterir ve patron, yalnızca iki tercihe
sahip olduğunu fark eder: yeni kodu özgür yazılım olarak yaymak ya da hiç
yaymamak. Hemen hemen çoğu zaman, programcının istediği gibi davranmasına
izin verir ve kod, sonraki dağıtıma girer.</p>
<p>
GNU GPL İyi Adam [:Mr. Nice Guy] değildir. İnsanların yapmak istedikleri
şeylere bazen &ldquo;hayır&rdquo; der. Bunun kötü bir şey olduğunu söyleyen
kullanıcılar vardır. GPL, &ldquo;özgür yazılım topluluğuna sokulması
gereken&rdquo; bazı özel mülk yazılım geliştiricilerini &ldquo;dışarıda
tutmaktadır.&rdquo;</p>
<p>
Ancak bu geliştiricileri topluluğumuzun dışında bırakan biz değiliz;
girmemeyi onlar tercih etmektedir. Yazılımı özel mülk kılma kararları,
topluluktan uzak kalma kararlarıdır. Topluluğumuzda bulunmak istemeleri,
bizimle işbirliğine katılmak istedikleri anlamına gelmektedir; katılmak
istemezlerse, onları &ldquo;topluluğumuza zorla sokamayız&rdquo;.</p>
<p>
<em>Yapabileceğimiz</em> şey, onlara katılma nedeni sunmaktır. GNU GPL
mevcut yazılımınızdan bir güdü oluşturmak için tasarlanmıştır:
&ldquo;Yazılımınızı özgür hale getirirseniz, bu kodu
kullanabilirsiniz.&rdquo; Tabi ki, bu hepsinin kazanılmasını sağlamayacaktır
ancak bazen bunu sağlayacaktır.</p>
<p>
Özel mülk yazılım gelişimi, topluluğumuza bir şey kazandırmaz ancak özel
mülk yazılım geliştiricileri bizden sıklıkla yardım ister. Özgür yazılım
kullanıcıları, özgür yazılım geliştiricilerine kişisel bir şeyler, kabul
görme ve minnettarlık, sunabilir ancak bu, bir şirket size aşağıdaki ifadeyi
söylediğinde, çok çekici görünebilir: &ldquo;Paketini özel mülk programa
koyalım ve o zaman programın binlerce insan tarafından
kullanılacaktır.&rdquo;</p>
<p>
Bu teşvik edici ifade güçlü görünebilir ancak uzun vadede, buna karşı
koyarsak, bu hepimiz için daha iyi olur. Dolaylı bir şekilde geldiğinde,
teşvik edici ifade ve baskının fark edilmesi daha zordur çünkü bazı özgür
yazılım organizasyonları, özel mülk yazılımın beslenmesi politikasını
benimsemiştir. X Konsorsiyumu (ve ardından gelen Open Group) buna ilişkin
bir örnek sunar: Özel mülk yazılım yapan firmalar tarafından finansmanı
sağlandıktan sonra, programcıları copyleft’i kullanmamaları için ikna etmek
için çok uzun bir süre uğraşmışlardır. Open Group <a
href="/philosophy/x.html">X11R6.4’ü özgür olmayan yazılım haline
getirmeye</a> çalıştığında, bu baskıya dayanan ve karşı gelen bizim gibi
insanlar, bunu yaptığımız için mutluyuz.</p>
<p>
Eylül 1998'de, X11R6.4'ün özgür olmayan dağıtım şartlarıyla yayınlanmasından
aylar sonra, Open Group kararını değiştirip X11R6.3'ü dağıttığı copyleft
olmayan özgür yazılım lisansıyla tekrar dağıtırmış. Open Group,
teşekkürler&mdash;ancak bu geri çekiş kısıtlamaların <em>eklenebilir</em>
olduğu gerçeğinden ürettiğimiz sonuçları yanlışlamayacaktır</p>
<p>
Faydacı olarak konuşursak, daha büyük uzun vadeli hedefler hakkında
düşünülmesi, bu baskıya dayanma isteğinizi güçlendirecektir. Aklınızı,
tutarlı durarak oluşturabileceğiniz özgürlük ve topluluğa odaklarsanız, bunu
yapacak gücü kendinizde bulacaksınız. &ldquo;Bir şeyler için ayakta durun
yoksa durup dururken düşersiniz.&rdquo;</p>
<p>
Alaycılar özgürlükle ve toplulukla alay ederse ve &ldquo;katı
realistler&rdquo; tek idealin kar olduğunu söylerse, o zaman onları
görmezden gelin ve her zaman copyleft’i kullanın.</p>

<hr />
<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür
Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları</cite></a>
kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
gönderin.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
önerilerinizi lütfen <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
ziyaret edebilirsiniz.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 3.0 US.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Copyright &copy; 1998, 2003 Free Software Foundation, Inc.</p>

<p>Bu sayfa <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative
Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında
lisanslanmıştır.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
<ul>

<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2020.</li>
<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li>
<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li>
<li>Serkan Çapkan, 2009.</li>
<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li>
</ul></div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Son Güncelleme:

$Date: 2020/08/22 06:31:23 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>