path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/linux-and-gnu.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.90 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Linux ve GNU - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>
<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Özgür Yazılım Vakfı, Linux, Emacs, GCC, Unix, Özgür Yazılım,
İşletim Sistemi, GNU Çekirdeği, HURD, GNU HURD, Hurd" />
<meta http-equiv="Description" content="1983 yılından bu yana bilgisayar kullanıcılarının kullandıkları yazılımı
paylaşma ve geliştirme özgürlüğüne sahip olabilmeleri için özgür Unix tarzı
işletim sistemi GNU geliştiriliyor." />

<!--#include virtual="/gnu/po/linux-and-gnu.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
<h2>Linux ve GNU Sistemi</h2>

<p><strong>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard
Stallman</a></strong></p>

<div class="announcement">
  <blockquote><p>Daha fazla bilgi için ayrıca bkz. <a
href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a> ve <a
href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux?</a></p>
  </blockquote>
</div>

<p>
Birçok bilgisayar kullanıcısı, fark etmeden her gün <a
href="/philosophy/categories.html#TheGNUsystem">GNU sisteminin</a>
değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır. Tuhaf bir olayla bugün yaygın olarak
kullanılan GNU sürümüne genellikle &ldquo;Linux&rdquo; denir ve
kullanıcılarının çoğu temelde <a href="/gnu/gnu-history.html">GNU
Projesi</a> tarafından geliştirilen bir GNU sistemi olduğunun <a
href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">farkında değildir</a>.</p>

<p>
Gerçekten bir Linux var ve bu insanlar onu kullanıyorlar ancak bu
kullandıkları sistemin sadece bir parçası. Linux çekirdektir: sistemdeki,
makinenin kaynaklarını çalıştırılan diğer programlara tahsis eden
program. Çekirdek bir işletim sisteminin önemli bir parçasıdır ancak tek
başına işe yaramaz; yalnızca tam bir işletim sistemi bağlamında
çalışabilir. Linux normalde GNU işletim sistemiyle birlikte kullanılır: Tüm
sistem temelde Linux eklenmiş GNU veya GNU/Linux'tur. Tüm sözümona
&ldquo;Linux&rdquo; dağıtımları gerçekte GNU/Linux dağıtımlarıdır.</p>

<p>
Birçok kullanıcı Linux olan çekirdek ile &ldquo;Linux&rdquo; olarak
adlandırdıkları tüm sistem arasındaki farkı anlamıyor. İsmin belirsiz
kullanımı insanların anlamasına yardımcı olmuyor. Bu kullanıcılar genellikle
Linus Torvalds'ın tüm işletim sistemini 1991 yılında biraz yardımla
geliştirdiğini düşünüyor.</p>

<p>
Programcılar genellikle Linux'un bir çekirdek olduğunu bilirler. Ancak genel
olarak Linux olarak adlandırılan tüm sistemi duydukları için genellikle
çekirdekten sonra tüm sistemi adlandırmayı haklı kılacak bir tarih
öngörmektedirler. Örneğin; birçoğu Linus Torvalds Linux'u, çekirdeği,
yazmayı bitirdiğinde kullanıcılarının onunla birlikte gitmek için diğer
özgür yazılımları aradıklarına ve Unix benzeri bir sistem yapmak için
gereken her şeyin zaten mevcut olduğunu (ortada neden yokken) keşfetti.</p>

<p>
Buldukları şey tesadüf değildi&mdash; tamamlanmamış bir GNU
sistemiydi. Mevcut <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a>
bütün bir sisteme eklendi çünkü GNU Projesi 1984 yılından bu yana bir sistem
oluşturmak için çalışıyordu. <a href="/gnu/manifesto.html">GNU
Bildirisi</a>'nde GNU adı verilen özgür bir Unix benzeri sistem geliştirme
hedefini ortaya koymuştuk. GNU Projesi'nin <a
href="/gnu/initial-announcement.html">İlk Duyurusu</a> ayrıca GNU sistemi
için bazı orijinal planların ana hatlarını çiziyor. Linux başlatıldığında
GNU neredeyse bitmişti.</p>

<p>
Çoğu özgür yazılım projesi, belirli bir iş için belirli bir program
geliştirme amacına sahiptir. Mesela Linus Torvalds Unix benzeri bir çekirdek
(Linux) yazmaya başladı; Donald Knuth bir metin biçimlendiricisi (TeX)
yazmaya başladı; Bob Scheifler bir pencere sistemi (X Pencere Sistemi)
geliştirmek için yola çıktı. Bu tür bir projenin katkısını projeden gelen
belirli programlarla ölçmek doğaldır.</p>

<p>
GNU Projesi'nin katkısını bu şekilde ölçmeye çalışsaydık neyin sonucuna
varırdık? Bir CD-ROM sağlayıcı, kendi &ldquo;Linux dağıtımı&rdquo;nda <a
href="/philosophy/categories.html#GNUsoftware">GNU yazılımının</a>, toplam
kaynak kodunun yaklaşık %28 civarına denk oranıyla en büyük tekil grup
olduğunu ve eksiklikleri durumunda hiçbir sistemin olamayacağı temel başlıca
bileşenlerden bazılarını içerdiğini buldu. Linux'un kendisi yaklaşık %3
idi. (2008'deki oranlar benzer: gNewSense'nin &ldquo;main&rdquo; deposunda
Linux %1,5 ve GNU paketleri %15'tir.) Dolayısıyla sistemde programları kimin
yazdığına bağlı olarak sistem için bir isim seçecekseniz eğer en uygun
yegane seçenek &ldquo;GNU&rdquo; olurdu.</p>

<p>
Ancak bu, soruyu düşünmenin en derin yolu değildir. GNU Projesi; belirli
yazılım paketleri geliştirme projesi değildi, değil. Her ne kadar bunu
yapmamıza rağmen <a href="/software/gcc/">C derleyicisi geliştirmek için</a>
bir proje değildi. Bir metin düzenleyicisi geliştirmek bir proje değildi ama
yine de bir tane geliştirdik. GNU Projesi, <em>tamamen özgür bir Unix
benzeri sistem</em> geliştirmeyi amaçlıyordu: GNU'yu.</p>

<p>
Birçok kişi sistemdeki özgür yazılıma büyük katkılarda bulundu ve hepsi
kendi yazılımları için övgüyü hak ediyor. Ancak bunun sadece yararlı
programlardan oluşan bir koleksiyon değil, <em>bütünleşik bir sistem</em>
olmasının nedeni; GNU Projesi'nin bu amaca sahip olmasıydı. Tam bir özgür
sistem oluşturmak için gereken programların bir listesini yaptık ve
sistematik olarak listedeki şeyleri yazdık, bulduk veya yazacak kişileri
bulduk. Onlar olmadan bir sisteme sahip olamayacağınız için temel ancak can
sıkıcı <a href="#unexciting">(1)</a> bileşenleri yazdık. Sistem
bileşenlerimizden bazıları, programlama araçları, programcılar arasında
kendi başlarına popüler hâle geldi ancak araç olmayan birçok bileşen de
yazdık <a href="#nottools">(2)</a>. Hatta bir satranç oyunu geliştirdik, GNU
Chess, çünkü bütün bir sistem de oyunlara ihtiyaç duyar.</p>

<p>
90'lı yılların başlarında, çekirdek dışında tüm sistemi bir araya
getirmiştik. Mach'ın üzerinde çalışan bir <a
href="/software/hurd/hurd.html">GNU Hurd</a> çekirdeği geliştirmeye de
başlamıştık. Bu çekirdeği geliştirmek beklediğimizden çok daha zor oldu; <a
href="/software/hurd/hurd-and-linux.html">GNU Hurd 2001 yılında güvenilir
bir şekilde çalışmaya başladı</a> ancak insanların genel kullanımına hazır
olmaktan çok uzaktı.</p>

<p>
Neyse ki Linux sayesinde Hurd'u beklemek zorunda değildik. Torvalds 1992'de
Linux'u yayımladıktan sonra GNU sistemindeki son büyük boşluğu kapatmış
oldu. İnsanlar daha sonra <a
href="http://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">Linux'u
GNU sistemi ile birleştirerek</a> tam bir özgür sistem yapabildiler: Linux'u
de içeren bir GNU sistemi sürümü. Başka bir deyişle GNU/Linux sistemi.</p>

<p>
Birlikte iyi çalışmalarını sağlamak önemsiz bir iş değildi. Bazı GNU
bileşenleri<a href="#somecomponents">(3)</a> Linux ile çalışmak için önemli
değişikliklere ihtiyaç duydu. Tam bir sistemi &ldquo;hemen
kullanılabilir&rdquo; bir dağıtım olarak bütünleştirmek de büyük bir
işti. Sistemin nasıl kurulacağı ve önyükleneceği sorununu ele almayı
gerektiriyordu; bu, ele almadığımız bir sorun çünkü henüz o noktaya
gelmemiştik. Bu nedenle çeşitli sistem dağıtımlarını geliştiren insanlar çok
önemli çalışmalar yaptılar. Ancak, doğal olarak, kesinlikle birileri
tarafından yapılacak bir işti.</p>

<p>
GNU Projesi, GNU sisteminin yanı sıra GNU/Linux sistemlerini de
destekliyor. <a href="http://fsf.org/">FSF</a>; Linux ile ilgili
eklentilerin GNU C kütüphanesine yeniden yazılmasını finanse etti, böylece
şimdi iyi bütünleştiler ve en yeni GNU/Linux sistemleri mevcut kütüphane
sürümünü hiçbir değişiklik olmadan kullanıyor. FSF ayrıca Debian
GNU/Linux'un gelişiminin erken bir aşamasını da finanse etti.</p>

<p>
Bugün GNU/Linux sisteminin birçok farklı türü var (genellikle
&ldquo;dağıtımlar&rdquo; olarak adlandırılır). Birçoğu özgür olmayan
programları da içeriyor (geliştiricileri GNU'nun <a
href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">&ldquo;özgür
yazılım&rdquo; felsefesi</a> yerine Linux ile ilişkili <a
href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">&ldquo;açık
kaynak&rdquo; felsefesini</a> izliyor). Ancak <a
href="/distros/distros.html">tamamen özgür GNU/Linux dağıtımları</a> da
var. FSF, bunlardan birkaçı için bilgisayar olanaklarını desteklemektedir.</p>

<p>Özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapmak sadece çeşitli özgür olmayan programları
ortadan kaldırmakla ilgili değildir. Günümüzde Linux'un normal sürümünde
özgür olmayan programlar da bulunmaktadır. Bu programların sistem
başladığında G/Ç aygıtlarına yüklenmesi amaçlanmıştır ve uzun sayı serileri
olarak Linux'un "kaynak kodu"na dâhil edilmiştir. Bu nedenle özgür GNU/Linux
dağıtımlarının sürdürülmesi artık <a
href="http://directory.fsf.org/project/linux">Linux'un özgür bir
sürümünün</a>  de sürdürülmesini gerektirir.</p>

<p>GNU/Linux kullansanız da kullanmasanız da lütfen &ldquo;Linux&rdquo; adını
muğlak bir şekilde kullanarak halkın kafasını karıştırmayın. Linux, sistemin
önemli başlıca bileşenlerinden biri olan çekirdektir. Bir bütün olarak
sistem temelde Linux ile birlikte GNU sistemidir. Bu bileşenden söz ederken
lütfen &ldquo;GNU/Linux&rdquo; olarak adlandırın.</p>

<p>
Daha fazla referans için &ldquo;GNU/Linux&rdquo; hakkında bir bağlantı
vermek istiyorsanız bu sayfa ve <a
href="/gnu/the-gnu-project.html">http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html</a>
iyi seçimlerdir. Eğer Linux'tan, çekirdekten, söz ediyorsanız ve daha fazla
referans için bir bağlantı paylaşmak istiyorsanız <a
href="http://foldoc.org/linux">http://foldoc.org/linux</a> kullanışlı bir
URL'dir.</p>

<h3>Dipnotlar</h3>

<p>
GNU dışında başka bir proje de bağımsız olarak özgür bir Unix benzeri
işletim sistemi üretti. Bu sistem BSD olarak bilinir ve UC Berkeley'de
geliştirilmiştir. 80'lerde özgür değildi ancak 90'ların başında özgür
oldu. Bugün mevcut özgür bir işletim sistemi<a href="#newersystems">(4)</a>
neredeyse kesinlikle ya GNU sisteminin bir türü ya da bir çeşit BSD
sistemidir.</p>

<p>
İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi bir GNU sürümü olup olmadığını
soruyorlar. BSD geliştiricileri; GNU Projesi örneğinden, kodlarını özgür bir
yazılım haline getirmek için ilham aldılar ve GNU aktivistlerinden gelen
belirgin itirazlar onları ikna etmeye yardımcı oldu ancak kodun GNU ile çok
az örtüşmesi vardı. BSD sistemleri günümüzde GNU sistemi ve çeşitlerinin
bazı BSD programları kullandığı gibi bazı GNU programları da kullanmaktadır;
ancak, bütün olarak ele alındığında, ayrı ayrı gelişen iki farklı
sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazmadı ve GNU sistemine
eklemedi ve GNU/BSD gibi bir isim duruma uymayacaktı.<a
href="#gnubsd">(5)</a></p>

<h3>Notlar:</h3>
<ol>
<li>
<a id="unexciting"></a>Bu heyecansız ancak gerekli bileşenler GNU assembler
(GAS) ve bağlayıcıyı (GLD), her ikisi de artık <a
href="/software/binutils/">GNU Binutils</a> paketinin bir parçası, <a
href="/software/tar/">GNU tar</a> ve daha pek çok şeyi içerir.</li>

<li>
<a id="nottools"></a>Örneğin; Bourne Again SHell (BASH), PostScript
yorumlayıcısı <a
href="/software/ghostscript/ghostscript.html">Ghostscript</a> ve <a
href="/software/libc/libc.html">GNU C kütüphanesi</a> programlama aracı
değildir. GNUCash, GNOME ve GNU Chess de değildir.</li>

<li>
<a id="somecomponents"></a>Örneğin; <a href="/software/libc/libc.html">GNU C
kütüphanesi</a>.</li>

<li>
<a id="newersystems"></a>Bu yazıldığından beri neredeyse tamamen özgür bir
Windows benzeri sistem geliştirildi ancak teknik olarak hiç GNU veya Unix
gibi değil, bu yüzden bu hususu gerçekten etkilemiyor. Solaris çekirdeğinin
çoğu özgürleştirildi ancak bunun dışında bir sistem yapmak isterseniz,
çekirdeğin eksik kısımlarını değiştirmenin yanı sıra, GNU veya BSD'ye de
koymanız gerekir.</li>

<li>
<a id="gnubsd"></a>Öte yandan bu yazının yazılmasından sonraki yıllarda GNU
C Kütüphanesi, GNU sistemini bu çekirdekle birleştirmeyi kolaylaştıran BSD
çekirdeğinin çeşitli sürümlerine taşınmıştır. Tıpkı GNU/Linux'ta olduğu gibi
bunlar aslında GNU'nun çeşitleridir ve bu nedenle mesela sistemin
çekirdeğine bağlı olarak GNU/kFreeBSD ve GNU/kNetBSD olarak
adlandırılır. Tipik masa üstlerindeki sıradan kullanıcılar GNU/Linux ve
GNU/*BSD arasında farkı güçlükle görebilir.</li>

</ol>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
gönderin.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
önerilerinizi lütfen <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
ziyaret edebilirsiniz.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Copyright &copy; 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2007, 2014, 2015, 2016,
2017, 2019 Richard M. Stallman</p>

<p>Bu sayfa <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative
Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında
lisanslanmıştır.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
<ul>
<li>The FLOSS Information <a
href="mailto:theflossinformation@gmail.com">&lt;theflossinformation@gmail.com&gt;</a>,
2020</li>
</ul></div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Son Güncelleme:

$Date: 2020/04/05 05:30:06 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>