path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/android-and-users-freedom.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.86 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>

<!--#include virtual="/philosophy/po/android-and-users-freedom.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
<h2>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü</h2>
<p>yazan Richard Stallman<br />İlk olarak <em><a
href="http://www.guardian.co.uk/technology/2011/sep/19/android-free-software-stallman">The
Guardian</a></em>'da yayımlandı</p>

<hr class="thin" />

<p class="comment">
Android, kullanıcılarının özgürlüğüne ne ölçüde saygı duyuyor? Özgürlüğe
değer veren bir bilgisayar kullanıcısı için herhangi bir yazılım sistemi
hakkında sorulması gereken en önemli soru budur.</p>

<p><a href="http://fsf.org">Free/libre yazılım hareketinde</a> kullanıcıların
özgürlüğüne saygı duyan bir yazılım geliştiriyoruz, böylece biz ve siz özgür
olmayan yazılımlardan kurtulabiliyoruz. Aksine &ldquo;açık kaynak&rdquo;
fikri kodun nasıl geliştirileceğine odaklanır; asıl değeri <a
href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">özgürlükten ziyade kod
kalitesi</a> olan farklı bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla buradaki endişe
Android'in &ldquo;<a
href="/philosophy/free-open-overlap.html">açık</a>&rdquo; olup olmadığı
değil, kullanıcıların özgür olmasına izin verip vermediğidir.</p>

<p>Android; Linux (Torvalds'ın çekirdeği) ağırlıklı olmak üzere bazı
kütüphaneler, bir Java platformu ve bazı uygulamalardan oluşan, cep
telefonları ve diğer aygıtlar için bir işletim sistemidir. Linux bir yana
Android'in 1. ve 2. sürümünün yazılımı çoğunlukla Google tarafından
geliştirildi; Google, <a href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a>
olmayan, esnek bir yazılım lisansı olan Apache 2.0 lisansı altında
yayımladı.</p>

<p>Android'de bulunan Linux sürümü tamamen özgür bir yazılım değildir çünkü
bazıları bazı Android aygıtlarda gerçekten kullanılan özgür olmayan
&ldquo;ikili blob'lar&rdquo; (Torvalds'ın Linux sürümü gibi) içerir. Android
platformları; diğer özgür olmayan aygıt yazılımlarını ve özgür olmayan
kütüphaneleri de kullanır. Bunların yanı sıra Google tarafından yayımlanan
Android'in 1. ve 2. sürümünün kaynak kodu özgür bir yazılımdır, ancak bu kod
aygıtı çalıştırmak için yetersizdir. Genellikle Android ile birlikte gelen
uygulamalardan bazıları da özgür değildir.</p>

<div class="announcement comment">
<p><em><a href="http://FreeYourAndroid.org/">Androidinizi Özgürleştirin</a>
kampanyasını destekleyin.</em></p>
</div>

<p>Android, <a href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU/Linux işletim
sisteminden</a> çok farklı çünkü çok az GNU içeriyor. Gerçekten de Android
ve GNU/Linux arasında ortak olan tek bileşen çekirdek olan
Linux'tur. Yanlışlıkla &ldquo;Linux&rdquo;un tüm GNU/Linux bileşimine atıfta
bulunduğunu düşünen insanlar; bu gerçeklerle düğüm düğüm bağlanır ve
&ldquo;Android Linux içerir ancak Linux değil.&rdquo; gibi çelişkili
açıklamalar yaparlar.(<a href="#linuxnote">1</a>) Bir karışıklık yok, durum
basit: Android, Linux içeriyor ancak GNU içermiyor; dolayısıyla Android ve
GNU/Linux çoğunlukla farklıdır çünkü tek ortak noktaları Linux'tur.</p>

<p>Android'in bünyesindeki Linux, çekirdek, <a
href="/licenses/gpl-2.0.html">GNU GPL'nin 2. sürümü</a> altında kaynak kodu
ile ayrı bir program olmaya devam ediyor. Linux'u Apache 2.0 lisansı altında
kodla birleştirmek; GPL'nin 2. sürümü ve Apache 2.0 <a
href="/licenses/license-list.html#apache2">uyumsuz</a> olduğundan telif
hakkı ihlali anlamına gelir. Google'nin bir şekilde Linux'u Apache lisansına
dönüştürdüğü söylentileri hatalı; Google'nin, Linux'un kodundaki lisansı
değiştirme yetkisi yoktur ve denememiştir. Linux'un yazarları, onun GPL'nin
3. sürümü altında kullanılmasına izin verdiyse bu kod Apache lisanslı kodla
birleştirilebilir ve bileşim <a href="/licenses/gpl.html">GPL'nin
3. sürümü</a> altında yayımlanabilir. Ancak Linux bu şekilde yayımlanmadı.</p>

<p>Google; Linux için GNU Genel Kamu Lisansı gerekliliklerine uymuştur ancak
Android'in geri kalanındaki Apache lisansı için kaynak yayımı
gerekmez. Google, Android 3.0'ın kaynak kodunu (Linux dışında) asla
yayımlamayacağını söyledi. Android 3.1 kaynak kodu da saklandı, bu da
Android 3'ü, Linux dışında, saf ve basitçe özgür olmayan yazılım hâline
getiriyordu.</p>

<p>Google; 3.0 kaynak kodunu hata dolu olduğu için sakladığını ve insanların
bir sonraki sürümü beklemesi gerektiğini söyledi. Bu, Android sistemini
çalıştırmak isteyen insanlar için iyi bir öneri olabilir ancak kullanıcılar
buna karar verecek olanlar olmalıdır. Aslında, kendi sürümlerindeki
değişikliklerin bazılarını dâhil etmek isteyen geliştiriciler ve onarıcılar
bu kodu iyi kullanabilirlerdi.</p>

<p>Neyse ki Google daha sonra Android 3.* için kaynak kodunu 4. sürümü
yayımladığında (kaynak koduyla da) yayımladı. Yukarıdaki sorunun politika
değişikliğinden ziyade geçici bir sapma olduğu ortaya çıktı. Bununla
birlikte bir kez olan şey tekrar da olabilir.</p>

<p>Her durumda Android'in çeşitli sürümlerinin kaynak kodlarının çoğu özgür
yazılım olarak yayımlandı. Bu, bu Android sürümlerini kullanan ürünlerin
kullanıcıların özgürlüğüne saygı gösterdiği anlamına mı geliyor? Bir kaç
nedenden dolayı bu anlama gelmiyor.</p>

<p>Her şeyden önce onların çoğu YouTube ve Google Haritalar gibi hizmetlerle
konuşmak için özgür olmayan Google uygulamalarını içerir. Bunlar resmen
Android'in bir parçası değil ancak bu, ürünü iyi yapmıyor. Android'in daha
önceki sürümleri için kullanılabilen özgür uygulamaların çoğu, <a
href="http://arstechnica.com/gadgets/2013/10/googles-iron-grip-on-android-controlling-open-source-by-any-means-necessary/">özgür
olmayan uygulamalarla değiştirildi</a>; 2013 yılında <a
href="http://www.androidbeat.com/2013/12/new-google-play-edition-devices-lack-photo-gallery-app-use-google/">özgür
olmayan bir Google+ uygulaması dışında fotoğrafları görüntülemenin bir
yolunu sağlamayan</a> Android aygıtlar ortaya çıktı. 2014 yılında Google; <a
href="http://arstechnica.com/gadgets/2014/06/android-wear-auto-and-tv-save-you-from-skins-and-oems-from-themselves/">TV'ler,
saatler ve arabalar için Android sürümlerinin büyük ölçüde özgür
olmayacağını duyurdu</a>.
</p>

<p>Çoğu Android aygıtı, özgür olmayan Google Play yazılımı (eskiden
&ldquo;Android Market&rdquo;) ile birlikte gelir. Bu yazılım, bir Google
hesabı olan kullanıcıları özgür olmayan uygulamalar kurmaya davet
eder. Ayrıca Google'nin uygulamaları zorla kurabileceği veya kaldırabileceği
bir arka kapısı vardır. (Bu muhtemelen onu evrensel bir arka kapı yaratır
ancak bu kanıtlanmamıştır.) Google Play resmî olarak Android'in bir parçası
değildir ancak bu onun kötülüğünü azaltmaz.
</p>

<p>Google; birçok temel genel işlevi özgür olmayan <a
href="https://blog.grobox.de/2016/the-proprietarization-of-android-google-play-services-and-apps/">Google
Play Hizmetleri kütüphanesine</a> taşıdı. Bir uygulamanın kendi kodu özgür
bir yazılımsa ancak Google Play Hizmetleri'ne bağlıysa bu uygulama bir bütün
olarak etkili bir şekilde özgür değildir; Android'in Replicant gibi özgür
bir sürümünde çalışamaz.
</p>

<p>Özgürlüğe değer veriyorsanız Google Play'ın sunduğu özgür olmayan
uygulamaları istemezsiniz. Özgür Android uygulamaları kurmak için Google
Play'e ihtiyacınız yoktur çünkü bunları <a
href="http://f-droid.org">f-droid.org</a> adresinden edinebilirsiniz.
</p>

<p>Android ürünleri ayrıca özgür olmayan kütüphanelerle birlikte gelir. Bunlar
resmen Android'in bir parçası değil ancak çeşitli Android işlevleri onlara
bağlı olduğundan herhangi bir gerçek Android kurulumunun bir parçasıdırlar.</p>

<p>Resmî olarak Android'in bir parçası olan programlar bile Google'nin
yayımladığı kaynak koduna karşılık gelmeyebilir. Üreticiler bu kodu
değiştirebilir ve genellikle kendi sürümlerinin kaynak kodunu
yayımlamazlar. GNU GPL, uygun oldukları varsayılarak, Linux'un sürümleri
için kodu dağıtmalarını gerektirir. Kodun geri kalanı esnek Apache lisansı
altında, gerçekten kullandıkları kaynak sürümü yayımlamalarını gerektirmez.</p>

<p>Bir kullanıcı, Android sistemindeki telefonuyla birlikte gelen birçok
programın <a
href="http://www.beneaththewaves.net/Projects/Motorola_Is_Listening.html">Motorola'ya
kişisel veri gönderecek şekilde değiştirildiğini</a> keşfetti. Bazı
üreticiler <a
href="http://androidsecuritytest.com/features/logs-and-services/loggers/carrieriq/">
Carrier IQ gibi gizli bir genel gözetim paketi</a> ekler.</p>

<p><a href="http://replicant.us">Replicant</a>, Android'in özgür
sürümüdür. Replicant geliştiricileri, bazı telefon modelleri için birçok
özgür olmayan kütüphaneyi başkalarıyla değiştirmiştir. Özgür olmayan
uygulamalar hariç tutulur ancak kesinlikle bunları kullanmak
istemezsiniz. Buna karşılık CyanogenMod (Android'in değiştirilmiş başka bir
sürümü), bazı özgür olmayan programlar içerdiği için özgür değildir.</p>

<p>Birçok Android aygıtı &ldquo;zalim&rdquo;dir: Kullanıcılar kendi
değiştirilmiş yazılımlarını kuramayacak ve çalıştıramayacak, yalnızca bazı
şirketler tarafından onaylanan sürümleri kurabilecek ve çalıştırabilecek
şekilde tasarlanmışlardır. Bu durumda çalıştırılabilir dosyalar sizin için
özgür ve kullanılabilir kaynaklardan yapılmış olsalar bile özgür
değildir. Bununla birlikte bazı Android aygıtlara &ldquo;root
atılabilir&rdquo;, böylece kullanıcılar farklı yazılımlar kurabilir.</p>

<p>Önemli aygıt yazılımı veya sürücüler de genellikle özel mülktür. Bunlar;
hücresel ağ radyosunu, WiFi'yi, bluetooth'u, GPS'yi, 3B grafikleri,
kamerayı, hoparlörü ve bazı durumlarda mikrofonu da idare eder. Bazı
modellerde bu sürücülerden birkaçı özgürdür ve onsuz yapabileceğiniz
bazıları vardır, ancak mikrofon veya hücresel ağ radyosu olmadan
yapamazsınız.</p>

<p>Hücresel ağ aygıt yazılımı önceden kurulmuş olarak gelir. Tek yaptığı orada
durmak ve istediğiniz zaman hücresel ağla haberleşmek olsaydı bunu bir
devreye eş değer olarak görebilirdik. Bir bilgisayar aygıtındaki yazılımın
özgür olması gerektiğinde ısrar ettiğimizde, yükseltilmeyecek önceden
kurulmuş aygıt yazılımını hiçbir zaman göz ardı edemeyiz, çünkü kullanıcı
için bir devre yerine bir program olması fark etmez.</p>

<p>Ne yazık ki bu durumda kötücül bir devre olacaktır. Kötücül özellikler nasıl
uygulanırsa uygulansınlar kabul edilemez.</p>

<p>Çoğu Android aygıtta bu aygıt yazılımı o kadar fazla denetime sahiptir ki
ürünü bir dinleme aygıtına dönüştürebilir. Bazılarında mikrofonu
denetler. Bazılarında paylaşımlı bellek yoluyla ana bilgisayarın bütün
denetimini ele geçirebilir ve böylece kurduğunuz özgür yazılımı geçersiz
kılabilir veya değiştirebilir. Bazı, belki de tüm, modellerde aygıttaki
yazılımın geri kalanının üzerine yazmak için bu aygıt yazılımının uzaktan
denetimini yapmak mümkündür. Özgür yazılımın amacı; yazılımımızı ve
bilişimimizi kendimizin denetlemesidir; arka kapılı bir sistem buna uygun
değildir. Herhangi bir bilişim sisteminde hata <em>olabilirken</em> bu
aygıtların kendisi hata <em>olabilir</em>. (<a
href="http://www.guardian.co.uk/books/2006/aug/12/politics">Semerkant'taki
Cinayet</a>'teki Craig Murray, kuşkulanmayan bir hedefin Android olmayan
taşınabilir telefonunu uzaktan dinleme aygıtına dönüştüren bir istihbarat
operasyonuna katılımını anlatıyor.)</p>

<p>Her durumda bir Android telefondaki hücresel ağ aygıt yazılımı bir devreye
eş değer değildir çünkü donanım yeni sürümlerin kurulmasına izin verir ve bu
aslında yapılır. Özel mülk aygıt yazılımı olduğundan pratikte yalnızca
üretici yeni sürümler yapabilir, kullanıcılar yapamaz.</p>

<p>Bu noktaları bir araya getirerek yeni sürümlerinin yüklenmemesi koşuluyla
özgür olmayan hücresel ağ aygıt yazılımına katlanabiliriz, ana bilgisayarın
denetimini alamaz ve yalnızca özgür işletim sistemi iletişim kurmayı
seçtiğinde iletişim kurabilir. Başka bir deyişle devre ile eş değer
olmalıdır ve bu devre kötücül olmamalıdır. Bu özelliklere sahip bir Android
telefon oluşturmak için teknik bir engel yoktur ancak hiçbirinden haberdar
değiliz.</p>

<p>Android kendi kendini barındıran bir sistem değildir; Android için
geliştirmenin başka bir sistemde yapılması gerekiyor. Google'nin
&ldquo;yazılım geliştirme takımı&rdquo;ndaki (<abbr title="software
development kit">SDK</abbr>) araçlar, özgür gibi gözüküyor ancak bunu
doğrulamak zor. Belirli Google API'ları için tanım dosyaları özgür
değildir. SDK'yi kurmak, imzalamayı reddetmeniz gereken özel mülk bir
yazılım lisansının imzalanmasını gerektiriyor. <a
href="http://redmine.replicant.us/projects/replicant/wiki/ReplicantSDK">
Replicant'ın SDK'si</a> özgür bir ikamedir.</p>

<p>Android'in son basın haberleri patent savaşlarına odaklanıyor. Yazılım
patentlerinin kaldırılmasına yönelik 20 yıllık kampanya boyunca bu tür
savaşların olabileceği konusunda uyardık. Yazılım patentleri Android'den
özelliklerin kaldırılmasına zorlayabilir veya hatta kullanılamaz hâle
getirebilir. Yazılım patentlerinin neden kaldırılması gerektiği hakkında
daha fazla bilgi için <a
href="http://endsoftpatents.org">endsoftpatents.org</a> adresine
bakabilirsiniz.</p>

<p>Bununla birlikte patent saldırıları ve Google'nin yanıtları bu yazının
konusuyla doğrudan ilgili değildir, bu yazının konusu Android ürünlerinin
kısmen etik bir dağıtım sistemine nasıl yaklaştığı ve nasıl yetersiz
kaldığıdır. Bu sorun, basının da ilgisine layıktır.</p>

<p>Android; etik, kullanıcı denetimli, özgür yazılım taşınabilir bir telefona
doğru atılan önemli bir adımdır ancak gidecek daha çok yol var ve Google
yanlış yönde ilerliyor. Hacker'ler <a href="#tn1">[1]</a>, <a
href="http://replicant.us">Replicant</a> üzerinde çalışıyor ancak yeni bir
aygıt modelini desteklemek büyük bir iş ve aygıt yazılımı sorunu devam
ediyor. Bugünün Android telefonları, Apple veya Windows telefonlardan çok
daha az kötü olsa da özgürlüğünüze saygı duydukları söylenemez.</p>

<hr class="thin" />

<ol>
<li id="linuxnote">Bu karışıklığın en uç örneği, &ldquo;Android aygıtlarınıza Linux [sic]
kurulumu&rdquo; için yardım sunan linuxonandroid.com sitesinde yer
almaktadır. Bu tamamen yanlıştır: Kurdukları şey Android'in bir parçası
olarak zaten mevcut olan, Linux <em>hariç</em>, GNU sisteminin bir
sürümüdür. Bu site yalnızca <a href="/distros/distros.html">özgür olmayan
GNU/Linux dağıtımlarını</a> desteklediğinden önermiyoruz.
</li>
</ol>

<!-- If needed, change the copyright block at the bottom. In general,
     all pages on the GNU web server should have the section about
     verbatim copying.  Please do NOT remove this without talking
     with the webmasters first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the document
     and that it is like this: "2001, 2002", not this: "2001-2002". -->
<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik
beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli
bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı
kişiler.</div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
gönderin.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
önerilerinizi lütfen <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
ziyaret edebilirsiniz.</p>
</div>

<p>Copyright &copy; 2011, 2012, 2014, 2015, 2016, 2018, 2020 Richard Stallman</p>

<p>Bu sayfa <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative
Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında
lisanslanmıştır.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
<ul>
<li>The FLOSS Information <a
href="mailto:theflossinformation@gmail.com">&lt;theflossinformation@gmail.com&gt;</a>,
2020.</li>
</ul></div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Son Güncelleme:

$Date: 2020/04/27 18:30:29 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
</body>
</html>