1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
|
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-power.en.html" -->
<!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.77 -->
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Liri Apo Pushtet? - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>
<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Free Software Foundation, Linux, e përgjithshme, publik, licencë,
gpl, general public license, liri, software, pushtet, të drejta" />
<meta http-equiv="Description" content="Në këtë sprovë, Liri apo Pushtet?, Bradley M. Kuhn dhe Richard M. Stallman
diskutojnë arsyet pse lëvizja e software-it të lirë nuk i del në mbrojtje të
ashtuquajturës liri për të zgjedhur çfarëdo licence që doni për software-in
që shkruani." />
<!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-power.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
<h2>Liri apo Pushtet?</h2>
<p>
nga <strong>Bradley M. Kuhn</strong> dhe <strong>Richard
M. Stallman</strong></p>
<blockquote>
<p>Dashuria për liri është dashuri për të tjerët; dashuria për pushtet është
dashuri për veten.<br />
-- William Hazlitt</p>
</blockquote>
<p>
Në lëvizjen për software të lirë, ne jemi për liri të përdoruesve të
software-it. Idetë tona i formuluam duke parë se cilat liri janë të
domosdoshme për një rrugë të mbarë jetese, dhe i lejojnë programet e
dobishme të farkëtojnë një bashkësi dashamirësie, bashkëveprimi dhe
bashkëpunimi. <a href="/philosophy/free-sw.html">Kriteri ynë për software
të lirë</a> përcakton liritë që u duhen përdoruesve të një programi për të
mundur të bashkëpunojnë në një bashkësi.</p>
<p>
Ne jemi për lirinë e programuesve dhe për liri të përdoruesve gjithashtu.
Shumica prej nesh janë programues, dhe duam liri për veten dhe për ju
gjithashtu. Por secili prej nesh përdor software të shkruar nga të tjerë,
dhe duam liri teksa e përdorim atë software, jo thjesht kur përdorim kod nga
vetja. Jemi për liri për krejt përdoruesit, qoftë nëse këta programojnë
shpesh, me raste, ose fare.</p>
<p>
Por një e ashtuquajtur liri, të cilës nuk i dalim në mbrojtje, është
“liria për të zgjedhur çfarëdo licence që të doni për software-in që
shkruani.” Ne e hedhim poshtë këtë, ngaqë është vërtet një formë
pushteti, jo lirie.</p>
<p>
Ky dallim shpesh i anashkaluar është kyç. Liri do të thotë të jeni në
gjendje të merrni vendime që prekin kryesisht ju vetë; pushtet do të thotë
të merrni vendime që prekin më shumë të tjerët se sa ju. Nëse ngatërrojmë
lirinë me pushtetin, do të dështojmë në mbrojtjen e lirisë së vërtetë.</p>
<p>
Bërja pronësor e një programi është ushtrim pushteti. Ligji i sotëm i të
drejtave të kopjimit ua akordon zhvilluesve të software-it atë pushtet, në
mënyrë që ata dhe vetëm ata të zgjedhin rregullat për t’ua imponuar
gjithkujt tjetër — një numër relativisht i vogël personash marrin
vendime bazë lidhur me software-in, për krejt përdoruesit, përgjithësisht
duke u mohuar këtyre lirinë. Kur përdoruesit nuk i gëzojnë liritë që
përkufizojnë software-in e lirë, ata s’mund të dinë se ç’kryen programi,
s’mund të kontrollojnë për deriçka të pasme, s’mund të vëzhgojnë për viruse
dhe krimba të mundshëm, dhe s’mund të mësojnë dot se ç’të dhëna personale
raportohen (apo të ndalin raportimet, edhe nëse arrijnë t’i zbulojnë). Nëse
prishet, s’mund ta ndreqin; u duhet të presin që zhvilluesit të ushtrojnë
pushtetin e tyre dhe ta bëjnë këtë. Nëse thjesht s’është dhe aq ai që u
duhet, ngecin me të. S’mund ta ndihmojnë njëri-tjetrin për ta përmirësuar.</p>
<p>
Shpesh zhvillues të software-it pronësor janë biznese. Ne të lëvizjes së
software-it të lirë nuk jemi kundër biznesit, por e kemi parë se ç’ndodh kur
një biznes software-i është “i lirë” të imponojë arbitrarisht
rregulla mbi përdoruesit e software-it. Microsoft-i është një shembull i
rëndë se si mohimi i lirive të përdoruesve mund të shpjerë në dëm të
drejtpërdrejtë, por s’është shembulli i vetëm. Edhe kur nuk ka monopol,
software-i pronësor i bën dëm shoqërisë. Të mund të zgjedhësh pronar, nuk
do të thotë liri.</p>
<p>
Diskutimet mbi të drejtat dhe rregullat për software-in shpesh janë
përqendruar vetëm te interesat e programuesve. Pak vetë në botë programojnë
rregullisht, dhe më pak akoma janë pronarë biznesesh software-i. Por krejt
bota e zhvilluar sot ka nevojë dhe përdor software, kështu që zhvilluesit e
software-it tani kontrollojnë se si ajo rron, vepron, komunikon, dhe
dëfren. Çështjet etike dhe politike nuk trajtohen nga slogani “liri
zgjedhjeje (vetëm për zhvilluesit).”</p>
<p>
Nëse “kush ka kodin, bën ligjin,” <a href="#f1">(1)</a> atëherë
pyetja e vërtetë me të cilën ndeshemi është: cili do të duhej të
kontrollonte kodin që ju përdorni — ju, apo ca kokrra nga një elitë?
Ne besojmë se gëzoni të drejtën të kontrolloni software-in që përdorni, dhe
qëllimi i software-i të lirë është dhënia juve e atij kontrolli.</p>
<p>
Ne besojmë se ju duhet të vendosni ç’të bëni me software-in që përdorni;
por, kjo s’është ajo që thotë ligji sot. Ligji i sotëm i të drejtave të
kopjimit na vendos raport pushteti mbi përdoruesit e kodit tonë, na pëlqen
apo jo neve. Përgjigja etike ndaj kësaj gjendjeje është të shpallet liria
për çdo përdorues, ashtu si Karta e të Drejtave u mendua ta ushtronte
pushtetin qeveritar duke garantuar liritë e çdo shtetasi. Për këtë është
licenca <a href="/copyleft/copyleft.html">GNU General Public License</a>: ju
vë juve në kontroll të përdorimit që i bëni software-it, teksa <a
href="/philosophy/why-copyleft.html">ju mbron nga të tjerët</a> që do të
donin të merrnin kontrollin e vendimeve tuaja.</p>
<p>
Dora-dorës që gjithnjë e më shumë përdorues të kuptojnë se kush ka kodin bën
ligjin, dhe ta ndjejnë se lirinë e meritojnë edhe ata, do të shohin
rëndësinë e lirive të cilat mbrojmë, ashtu si gjithnjë e më shumë përdorues
kanë arritur të çmojnë vlerën praktike të software-it të lirë që zhvillojmë.</p>
<h4>Poshtëshënime</h4>
<a id="f1"></a> William J. Mitchell, <em>City of Bits: Space, Place, and the
Infobahn </em> (Cambridge, Mass.: MIT Press, 1995), f. 111, siç citohet nga
Lawrence Lessig tek <em>Kod dhe Ligje të Tjera të Kiberhapësirës, Version
2.0</em> (New York, NY: Basic Books, 2006), p. 5.
<hr />
<blockquote id="fsfs"><p class="big">Kjo sprovë është botuar te <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Software
i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard
M. Stallman-it</cite></a>.</p></blockquote>
<div class="translators-notes">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
</div>
</div>
<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">
<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
mund të dërgohen te <a
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p>
<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
replace it with the translation of these two:
We work hard and do our best to provide accurate, good quality
translations. However, we are not exempt from imperfection.
Please send your comments and general suggestions in this regard
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
<web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>For information on coordinating and submitting translations of
our web pages, see <a
href="/server/standards/README.translations.html">Translations
README</a>. -->
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
mirë dhe të përpikta. Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
këtë dërgojini te <a
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
përkthimet</a>.</p>
</div>
<p>Të drejta kopjimi © 2001, 2009 Bradley M. Kuhn dhe Richard M. Stallman</p>
<p>Lejohet kopjimi fjalë për fjalë dhe shpërndarja e krejt këtij artikulli, me
çfarëdo mjeti, pa pagesë, me kusht që ky shënim të ruhet.</p>
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
<div class="translators-credits">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
</div>
<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
U përditësua më:
$Date: 2016/12/20 18:58:22 $
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>
|
