path: root/talermerchantdemos/blog/articles/pl/rms-nyu-2001-transcript.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.79 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Wolne oprogramowanie: wolność i&nbsp;współpraca - Projekt GNU - Fundacja
wolnego oprogramowania (FSF)</title>

<!--#include virtual="/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
<h2>Wolne oprogramowanie: wolność i&nbsp;współpraca</h2>

<blockquote><p>Transcrypcja przemównienia Richarda M. Stallmana p.t. &bdquo;Wolne
oprogramowanie: wolność i&nbsp;współpraca&rdquo; wygłoszonego na&nbsp;New
York University w&nbsp;Nowym Jorku, NY, 29. maja 2001 r.</p></blockquote>

<div class="announcement">
<blockquote><p>Także dostępne jako <a href="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.txt">czysty
tekst</a> [<em>po&nbsp;angielski</em>] oraz&nbsp;<a
href="/philosophy/rms-nyu-2001-summary.txt">streszczenie</a>.</p></blockquote>
</div>

<p><strong>URETSKY</strong>: Nazywam się Mike Uretsky. Jestem pracownikiem
Wydziału Działalności Handlowej [Stern School of Business]. Jestem także
jednym z&nbsp;dyrektorów Centrum Zaawansowanych Technologii [Center for
Advanced Technology]. Chciałbym wszystkich przywitać w&nbsp;imieniu
pracowników Wydziału Informatyki [Computer Science Department]. Pozwólcie,
że&nbsp;powiem jeszcze kilka słów zanim przekażę głos Edowi, który
przedstawi naszego gościa.</p>

<p>Uniwersytet powinien być miejscem sprzyjającym debatom, w&nbsp;którym
odbywają się ciekawe dyskusje. Natomiast&nbsp;na wiodącym uniwersytecie
powinny odbywać się dyskusje szczególnie ciekawe. Do&nbsp;tej kategorii
idealnie pasuje dzisiejsze seminarium. Dla mnie dyskusja poruszająca temat
oprogramowania open source [ang. o otwartych źródłach] jest szczególnie
interesująca. W&nbsp;pewnym sensie&hellip; <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Ja się zajmuję wolnym
oprogramowaniem. Oprogramowanie open source to osobny ruch. <i>[śmiech]
[aplauz]</i></p>

<p><strong>URETSKY</strong>: Kiedy w&nbsp;latach 60. zaczynałem pracę
w&nbsp;tej dziedzinie, oprogramowanie było w&nbsp;zasadzie
wolne. Ale&nbsp;wszystko się odwróciło. Stało się wolne, a&nbsp;potem
producenci oprogramowania, którzy chcieli rozszerzyć swoje rynki zbytu,
popchnęli je w&nbsp;innych kierunkach. Wiele rzeczy, które pojawiły się wraz
z&nbsp;architekturą PC, przeszło przez podobny cykl.</p>

<p>Jest pewien bardzo interesujący francuski filozof, Pierre Levy, który pisze
o ruchu w&nbsp;tym kierunku. Pisze także o wkraczaniu
do&nbsp;cyberprzestrzeni jako czymś związanym nie tylko z&nbsp;technologią,
ale&nbsp;również reorganizacją struktury społecznej i&nbsp;politycznej,
będącej wynikiem zmiany typów relacji, które doprowadzą do&nbsp;poprawy
stanu ludzkości. Mamy nadzieję, że&nbsp;ta debata to ruch w&nbsp;tymże
kierunku, że&nbsp;rozmywa ona granice pomiędzy wieloma dziedzinami, które
zwykle funkcjonują na&nbsp;Uniwersytecie osobno. Mamy nadzieję,
że&nbsp;dyskusje będą bardzo interesujące. Ed?</p>

<p><strong>SCHONBERG</strong>: Nazywam się Ed Schonberg i&nbsp;pracuję
na&nbsp;Wydziale Informatyki Instytutu Courant [Courant Institute]. Witam
wszystkich przybyłych. Zapowiadacze to zazwyczaj, i&nbsp;w szczególności,
niepotrzebny aspekt publicznych wystąpień, jednak&nbsp;w tym przypadku mają
użyteczne zastosowanie, co pokazał Mike czyniąc nieścisłe uwagi. Pozwolił on
mówcy dodać sprostowanie <i>[śmiech]</i> i&nbsp;znacznie wyostrzyć wstępne
założenia debaty.</p>

<p>Pozwólcie więc, że&nbsp;w jak najkrótszy sposób przedstawię osobę, która
przedstawiania nie wymaga. Richard to doskonały przykład kogoś, kto
działając lokalnie zaczął myśleć globalnie, poczynając od&nbsp;problemów
związanych z&nbsp;niedostępnością kodu źródłowego sterowników drukarki
w&nbsp;Laboratorium Sztucznej Inteligencji na&nbsp;MIT [AI Lab] wiele lat
temu. Stworzył on spójną filozofię, która zmusiła nas wszystkich
do&nbsp;ponownego przemyślenia kwestii produkcji oprogramowania, znaczenia
własności intelektualnej i&nbsp;tego, co reprezentuje sobą środowisko
programistów. Przywitajmy Richarda Stallmana. <i>[aplauz]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Czy&nbsp;ktoś mógłby pożyczyć mi zegarek?
<i>[śmiech]</i> Dziękuję. No więc, chciałbym podziękować firmie Microsoft
za&nbsp;stworzenie mi okazji do&nbsp;<i>[śmiech]</i> przemawiania
z&nbsp;tego miejsca. Od&nbsp;kilku tygodni czuję się jak autor książki,
która szczęśliwie została gdzieś zakazana. <i>[śmiech]</i> Tylko
że&nbsp;wszystkie artykuły na&nbsp;jej temat zawierają nazwisko
niewłaściwego autora, bo&nbsp;Microsoft określa GPL jako licencję typu open
source, a&nbsp;większość prasy podąża ich śladem. Większość ludzi,
oczywiście bez&nbsp;złych intencji, nie zdaje sobie sprawy, że&nbsp;nasze
działania nie mają nic wspólnego z&nbsp;ruchem open source, oraz&nbsp;że
zajmowaliśmy się tymi sprawami na&nbsp;długo zanim nawet utarł się termin
open source.</p>

<p>Jesteśmy częścią ruchu wolnego oprogramowania, a&nbsp;ja zamierzam
opowiedzieć, co ten ruch ma na&nbsp;celu, jakie ma znaczenie, co dotychczas
zrobiliśmy oraz, ponieważ&nbsp;to wszystko jest po&nbsp;części sponsorowane
przez wydział handlowy, opowiem trochę więcej niż zwykle o stosunku wolnego
oprogramowania do&nbsp;biznesu i&nbsp;kilku innych obszarów życia
społecznego.</p>

<p>Dobrze, niektórzy z&nbsp;was mogą nigdy nie napisać żadnego programu,
ale&nbsp;być może gotujecie. Jako kucharze zapewne korzystacie
z&nbsp;przepisów, chyba że&nbsp;jesteście naprawdę świetni. A&nbsp;jeśli
korzystacie z&nbsp;przepisów, to pewnie kiedyś dostaliście kopię jednego
z&nbsp;nich od&nbsp;znajomego. Zdarzyło się też zapewne, jeśli tylko nie
jesteście zupełnymi nowicjuszami, że&nbsp;zmieniliście jakiś przepis. No
wiecie, przepis zawiera pewne wskazówki, ale&nbsp;nie musicie się ich
dokładnie trzymać. Możecie opuścić kilka składników. Dodać trochę grzybów,
bo&nbsp;lubicie grzyby. Zmniejszyć ilość soli, bo&nbsp;lekarz kazał wam
mniej solić&nbsp;&ndash; cokolwiek. Jeśli macie odpowiednie umiejętności,
możecie nawet wprowadzać większe zmiany. A&nbsp;kiedy już zmieniliście
przepis i&nbsp;przygotowaliście danie dla swoich znajomych, a&nbsp;im to
smakowało, jeden z&nbsp;nich może powiedzieć: &bdquo;Hej, mogę dostać
przepis?&rdquo;. I&nbsp;co wtedy zrobicie? Możecie zapisać swoją
zmodyfikowaną wersję na&nbsp;kartce i&nbsp;skopiować ją dla znajomego. To
naturalne postępowanie w&nbsp;przypadku jakiegokolwiek użytecznego przepisu.</p>

<p>Przepisy są bardzo podobne do&nbsp;programów komputerowych. Programy
komputerowe są bardzo podobne do&nbsp;przepisów: sekwencja kroków, których
podjęcie prowadzi do&nbsp;jakiegoś pożądanego rezultatu. Więc&nbsp;tak samo
naturalne jest takie postępowanie w&nbsp;przypadku programu
komputerowego&nbsp;&ndash; rozdawanie kopii przyjaciołom. Wprowadzanie
do&nbsp;niego zmian, bo&nbsp;cel, dla jakiego został stworzony, nie jest
dokładnie tym, co wam jest potrzebne. Mógł być bardzo pomocny przy
wykonywaniu czyjegoś zadania, ale&nbsp;wasze jest inne. A&nbsp;jak już go
zmienicie, to prawdopodobnie będzie on użyteczny dla innych. Może mają pracę
do&nbsp;wykonania podobną do&nbsp;waszej. Więc&nbsp;spytają się: &bdquo;Hej,
czy&nbsp;mogę dostać kopię?&rdquo; Jeśli jesteście mili, to oczywiście im ją
dacie. Tak robią przyzwoite osoby.</p>

<p>Więc&nbsp;wyobraźcie sobie, co by było, gdyby przepisy były pakowane
do&nbsp;czarnych skrzynek. Nie wiedzielibyście, jakie są w&nbsp;nich zawarte
składniki, nie mówiąc już nawet o wprowadzaniu zmian i&nbsp;wyobraźcie
sobie, że&nbsp;jeśli wykonalibyście kopię dla przyjaciela, nazwaliby was
piratami i&nbsp;próbowali wsadzić na&nbsp;parę lat do&nbsp;więzienia. Taki
świat wywołałby wielkie oburzenie u&nbsp;ludzi przyzwyczajonych
do&nbsp;dzielenia się przepisami. Ale&nbsp;tak właśnie wygląda świat
objętego restrykcyjnymi licencjami oprogramowania. W&nbsp;tym świecie
zwyczajna przyzwoitość wobec innych ludzi jest zabroniona
lub&nbsp;zwalczana.</p>

<p>Dlaczego to zauważyłem? Zauważyłem to, ponieważ&nbsp;w latach 70. miałem
szczęście należeć do&nbsp;społeczności programistów, którzy dzielili się
oprogramowaniem. Społeczność ta miała korzenie w&nbsp;samych początkach
informatyki. Jednak&nbsp;w latach 70. było czymś odrobinę niezwykłym,
że&nbsp;istniała społeczność, w&nbsp;obrębie której ludzie dzielili się
programami. I&nbsp;był to tak naprawdę rodzaj skrajnego przypadku,
ponieważ&nbsp;w laboratorium, w&nbsp;którym pracowałem, cały system
operacyjny składał się z&nbsp;oprogramowania napisanego przez naszą
społeczność i&nbsp;dzieliliśmy się ze wszystkimi każdą jego częścią. Każdy
mógł wpaść i&nbsp;popatrzeć, wziąć sobie kopię i&nbsp;zrobić z&nbsp;nią
cokolwiek chciał. Na&nbsp;tych programach nie było informacji o prawach
autorskich. Współpraca była naszym sposobem na&nbsp;życie. Żyjąc tak
czuliśmy się bezpieczni. Nie walczyliśmy o to. Nie musieliśmy o to
walczyć. Po&nbsp;prostu żyliśmy w&nbsp;ten sposób. I&nbsp;chcieliśmy żyć tak
dalej. Istniało więc&nbsp;wolne oprogramowanie, ale&nbsp;nie istniał ruch
wolnego oprogramowania.</p>

<p>Jednak&nbsp;potem nasza społeczność została zniszczona przez serię
nieszczęść, które ją dotknęły. W&nbsp;końcu przestała istnieć. W&nbsp;końcu
produkcja PDP-10, czyli&nbsp;komputera, którego używaliśmy do&nbsp;całej
pracy, została zawieszona. Wiecie, nasz system&nbsp;&ndash; ITS
[Incompatible Timesharing System, Niezgodny System z&nbsp;Podziałem
Czasu]&nbsp;&ndash; zaczął być tworzony w&nbsp;latach 60., więc&nbsp;był
napisany w&nbsp;asemblerze. Tak pisało się systemy operacyjne w&nbsp;latach
60. Jak wiadomo asembler jest przypisany do&nbsp;konkretnej architektury;
gdy wychodzi ona z&nbsp;produkcji, cała praca idzie
na&nbsp;marne&nbsp;&ndash; staje się bezużyteczna. Właśnie to nam się
przydarzyło. Około 20 lat pracy naszej społeczności poszło na&nbsp;marne.</p>

<p>Jednak&nbsp;zanim się to stało, przydarzyło mi się coś, co mnie
przygotowało, pomogło mi zrozumieć, co trzeba zrobić, pomogło mi przygotować
się do&nbsp;zrozumienia co zrobić, gdy to się stało, ponieważ&nbsp;pewnego
razu Xerox podarował Laboratorium Sztucznej Inteligencji, gdzie pracowałem,
laserową drukarkę i&nbsp;był to naprawdę niezły prezent, bo&nbsp;po raz
pierwszy ktokolwiek poza Xeroksem miał dostęp do&nbsp;laserowej
drukarki. Była bardzo szybka, wydruk strony zajmował jej sekundę,
pod&nbsp;wieloma względami była bardzo dobra, ale&nbsp;zawodna, bo&nbsp;tak
naprawdę była to szybka kopiarka biurowa, którą zamieniono
w&nbsp;drukarkę. Jak wiecie, kopiarki się zacinają, ale&nbsp;zawsze znajdzie
się przy nich ktoś, kto je naprawi. Drukarka zacinała się i&nbsp;nikt tego
nie widział. Więc&nbsp;stała zacięta przez długi czas.</p>

<p>Mieliśmy pomysł jak rozwiązać ten problem. Wprowadzić zmiany, żeby
za&nbsp;każdym razem, kiedy drukarka się zacięła, komputer, który ją
obsługiwał informował naszą maszynę z&nbsp;podziałem czasu i&nbsp;informował
użytkowników czekających na&nbsp;wydruk, albo&nbsp;coś w&nbsp;tym stylu, no
wiecie&nbsp;&ndash; &bdquo;Idź napraw drukarkę&rdquo;. Bo&nbsp;gdyby tylko
wiedzieli, że&nbsp;drukarka się zacięła, oczywiste jest, że&nbsp;jeśli
czekasz na&nbsp;wydruk i&nbsp;wiesz, że&nbsp;drukarka się zacięła, to nie
siedzisz i&nbsp;nie czekasz do&nbsp;końca świata, tylko idziesz i&nbsp;ją
naprawiasz.</p>

<p>Jednak&nbsp;wtedy nie mogliśmy zupełnie nic zrobić,
ponieważ&nbsp;oprogramowanie obsługujące drukarkę nie było wolne. Dostaliśmy
je razem z&nbsp;drukarką i&nbsp;był to po&nbsp;prostu plik binarny. Nie dano
nam kodu źródłowego&nbsp;&ndash; Xerox nie chciał się na&nbsp;to
zgodzić. Tak więc, mimo naszych umiejętności programistycznych&nbsp;&ndash;
jakby nie patrzeć napisaliśmy własny system z&nbsp;podziałem
czasu&nbsp;&ndash; nie mogliśmy w&nbsp;żaden sposób dodać tej funkcji
do&nbsp;oprogramowania drukarki.</p>

<p>Jedyne, co nam pozostawało, to ścierpieć czekanie. Wydruk zajmował
od&nbsp;jednej do&nbsp;dwóch godzin, ponieważ&nbsp;przez większość czasu
drukarka była zacięta. I&nbsp;tylko czasami&nbsp;&ndash; czekało się godzinę
myśląc: &bdquo;Na pewno będzie zacięta. Poczekam godzinę i&nbsp;wtedy
odbiorę wydruk&rdquo;, a&nbsp;potem okazywało się, że&nbsp;była zacięta
przez cały ten czas i&nbsp;że nikt inny jej nie
naprawił. Więc&nbsp;naprawiało się ją i&nbsp;czekało kolejne pół
godziny. Potem się wracało, a&nbsp;ona znów się zacięła&nbsp;&ndash; zanim
zaczęła drukować twój dokument. Drukowała przez trzy minuty, a&nbsp;stała
zacięta przez trzydzieści. Frustracja sięgała sufitu. Ale&nbsp;gorsze było
to, że&nbsp;wiedzieliśmy, że&nbsp;możemy ją naprawić, jednak&nbsp;ktoś inny,
z&nbsp;powodu swojego egoizmu, nie pozwalał nam, blokował możliwość
ulepszenia oprogramowania. Więc&nbsp;oczywiście trochę żywiliśmy
do&nbsp;nich urazę.</p>

<p>I&nbsp;wtedy dowiedziałem się, że&nbsp;ktoś na&nbsp;uniwersytecie Carnegie
Mellon [Carnegie Mellon University] ma kopię tego oprogramowania. Byłem tam
jakiś czas później, więc&nbsp;poszedłem do&nbsp;jego biura i&nbsp;spytałem:
&bdquo;Cześć, jestem z&nbsp;MIT. Czy&nbsp;mógłbym dostać kopię kodu
źródłowego oprogramowania drukarki?&rdquo; a&nbsp;on na&nbsp;to: &bdquo;Nie,
obiecałem nie dawać ci kopii&rdquo;. <i>[śmiech]</i> Stałem osłupiały. Byłem
taki&nbsp;&ndash; byłem wściekły i&nbsp;nie wiedziałem jak mogę zaradzić
sytuacji. Jedyne co przyszło mi do&nbsp;głowy, to obrócić się na&nbsp;pięcie
i&nbsp;wyjść z&nbsp;jego biura. Być może trzasnąłem
drzwiami. <i>[śmiech]</i> A&nbsp;potem o tym myślałem, ponieważ&nbsp;zdałem
sobie sprawę, że&nbsp;nie miałem do&nbsp;czynienia z&nbsp;jednym draniem,
ale&nbsp;ze społecznym zjawiskiem, które miało duże znaczenie
i&nbsp;dotykało bardzo wielu ludzi.</p>

<p>Było to&nbsp;&ndash; dla mnie&nbsp;&ndash; miałem szczęście, dostałem tylko
przedsmak, a&nbsp;inni musieli z&nbsp;tym żyć przez cały
czas. Więc&nbsp;długo na&nbsp;ten temat myślałem. a&nbsp;więc on obiecał
odmówić współpracy z&nbsp;nami&nbsp;&ndash; swoimi kolegami
z&nbsp;MIT. Zdradził nas. Ale&nbsp;nie tylko nas. Prawdopodobnie zdradził
też ciebie. <i>[wskazuje palcem któregoś ze słuchaczy]</i> Wydaje mi się,
że&nbsp;zapewne zdradził też ciebie. <i>[wskazuje palcem innego słuchacza]
[śmiech]</i> I&nbsp;ciebie pewno też zdradził. <i>[wskazuje trzeciego
słuchacza]</i> Prawdopodobnie zdradził większość ludzi w&nbsp;tym
pomieszczeniu&nbsp;&ndash; za&nbsp;wyjątkiem może kilku, którzy w&nbsp;1980
jeszcze się nie urodzili. Bo&nbsp;on obiecał odmówić współpracy
w&nbsp;zasadzie z&nbsp;całą populacją planety Ziemia. Podpisał umowę o
poufności.</p>

<p>To był mój pierwszy, bezpośredni kontakt z&nbsp;umową o poufności
i&nbsp;nauczył mnie on pewnej ważnej rzeczy&nbsp;&ndash; ważnej,
bo&nbsp;większość programistów nigdy się jej nie uczy. Był to mój pierwszy
kontakt z&nbsp;umową o poufności i&nbsp;ja byłem ofiarą. Ja i&nbsp;całe moje
laboratorium byliśmy ofiarami. a&nbsp;rzecz, której się nauczyłem, to
że&nbsp;umowy o poufności mają swoje ofiary. Nie są niewinne. Nie są
nieszkodliwe. Większość programistów po&nbsp;raz pierwszy się z&nbsp;nimi
styka, gdy mają taką umowę podpisać. I&nbsp;zawsze istnieje jakaś
pokusa&nbsp;&ndash; jakaś nagroda, którą dostaną, jeśli
podpiszą. Więc&nbsp;wymyślają wymówki. Mówią: &bdquo;No cóż, on i&nbsp;tak
nigdy nie dostanie kopii, choćby nie wiem co, więc&nbsp;czemu nie miałbym
przyłączyć się do&nbsp;spisku chcącego odmówić mu do&nbsp;niej
dostępu?&rdquo;. Mówią: &bdquo;Zawsze się to tak robi. Kim ja jestem, żeby
się temu sprzeciwiać?&rdquo;. Mówią: &bdquo;Jeśli ja tego nie podpiszę, ktoś
inny to zrobi&rdquo;. Przeróżne wymówki, aby&nbsp;uciszyć swoje sumienie.</p>

<p>Lecz&nbsp;kiedy ktoś poprosił mnie o podpisanie umowy o poufności, moje
sumienie było już wyczulone. Pamiętało jaki byłem wściekły, kiedy ktoś
obiecał, że&nbsp;nie pomoże mi i&nbsp;mojemu laboratorium rozwiązać naszego
problemu. I&nbsp;nie mogłem obrócić się i&nbsp;zrobić dokładnie tego samego
komuś innemu, kto nigdy nie zrobił mi niczego złego. Wiecie, gdyby ktoś
poprosił mnie, żebym obiecał, że&nbsp;nie podzielę się pewnymi użytecznymi
informacjami ze znienawidzonym wrogiem, to zgodziłbym się. Rozumiecie? Jeśli
ktoś zrobił coś złego, to na&nbsp;to zasługuje. Ale&nbsp;nieznajomi — nie
zrobili mi niczego złego. W&nbsp;jaki sposób mieliby sobie zasłużyć
na&nbsp;takie podłe traktowanie? Nie można sobie pozwolić
na&nbsp;traktowanie po&nbsp;prostu wszystkich bez&nbsp;wyjątku źle. Zaczyna
się wtedy żerować na&nbsp;społeczeństwie. Powiedziałem więc: &bdquo;Dziękuję
bardzo za&nbsp;zaoferowanie mi tego wspaniałego pakietu
oprogramowania. Jednak&nbsp;nie mogę go przyjąć w&nbsp;dobrej wierze
na&nbsp;warunkach, których się domagacie, więc&nbsp;poradzę sobie
bez&nbsp;niego. Dziękuję bardzo&rdquo;. I&nbsp;w taki sposób nigdy świadomie
nie podpisałem umowy o poufności dotyczącej powszechnie użytecznych
informacji technicznych, takich jak oprogramowanie.</p>

<p>Istnieją inne rodzaje informacji, które budzą inne etyczne pytania. Są
na&nbsp;przykład informacje osobiste. No wiecie, gdyby jakaś dziewczyna
chciała porozmawiać ze mną o tym, co działo się między nią a&nbsp;jej
chłopakiem i&nbsp;poprosiła mnie o utrzymanie tego
w&nbsp;tajemnicy&nbsp;&ndash; to wiecie, mógłbym to utrzymać&nbsp;&ndash;
mógłbym zgodzić się tego nie ujawniać, ponieważ&nbsp;nie jest to powszechnie
użyteczna informacja techniczna. W&nbsp;każdym bądź&nbsp;razie
prawdopodobnie nie powszechnie użyteczna. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Istnieje mała szansa&nbsp;&ndash; ale&nbsp;to tylko możliwość&nbsp;&ndash;
że&nbsp;mogłaby wyjawić mi jakąś nową, wspaniałą technikę seksualną
<i>[śmiech]</i>, a&nbsp;wtedy czułbym moralne zobowiązanie <i>[śmiech]</i>
podzielić się nią z&nbsp;resztą ludzkości, tak aby&nbsp;wszyscy mogli
z&nbsp;niej skorzystać. Więc&nbsp;musiałbym w&nbsp;tej obietnicy zawrzeć
zastrzeżenie, prawda? Jeśli byłyby to tylko szczegółowe wiadomości, kto tego
chce, a&nbsp;kto jest zły na&nbsp;kogo, i&nbsp;tak dalej&nbsp;&ndash;
brazylijski serial&nbsp;&ndash; to mogę to utrzymać w&nbsp;tajemnicy,
ale&nbsp;wiedzy, na&nbsp;której mogłaby bardzo skorzystać ludzkość nie mogę
zatrzymać dla siebie. Zadaniem nauki i&nbsp;technologii jest dawanie
ludzkości użytecznych informacji, dzięki którym polepsza się życie
ludzi. Jeśli obiecujemy zatrzymać takie informacje dla siebie&nbsp;&ndash;
jeśli trzymamy je w&nbsp;tajemnicy&nbsp;&ndash; to zdradzamy ideały naszej
dziedziny. A&nbsp;czegoś takiego postanowiłem nie robić.</p>

<p>Tymczasem rozpadła się moja społeczność, a&nbsp;to było załamujące
i&nbsp;postawiło mnie w&nbsp;złej sytuacji. Cały ITS był przestarzały,
ponieważ&nbsp;PDP-10 było przestarzałe, więc&nbsp;nie było żadnego sposobu,
abym mógł kontynuować pracę programisty systemowego tak jak
dotychczas. Polegała ona na&nbsp;byciu częścią społeczności, korzystaniu ze
stworzonego przez nią oprogramowania i&nbsp;ulepszaniu go. Nie było więcej
takiej możliwości i&nbsp;stanąłem przed moralnym dylematem. Co miałem robić?
Bo&nbsp;najbardziej oczywista możliwość oznaczała zaprzeczenie podjętej
przeze mnie decyzji. Najbardziej oczywistą możliwością było dostosowanie się
do&nbsp;zmian, jakie zaszły w&nbsp;świecie. Zaakceptowanie, że&nbsp;sprawy
przedstawiały się inaczej i&nbsp;że muszę po&nbsp;prostu porzucić swoje
zasady, i&nbsp;zacząć podpisywać umowy o poufności dotyczące systemów
operacyjnych objętych restrykcyjnymi licencjami,
oraz&nbsp;najprawdopodobniej pisać oprogramowanie o zamkniętych
źródłach. Zdałem sobie sprawę, że&nbsp;w ten sposób mógłbym miło spędzać
czas programując i&nbsp;zarabiać pieniądze&nbsp;&ndash; szczególnie, gdybym
pracował poza MIT&nbsp;&ndash; ale&nbsp;potem musiałbym spojrzeć wstecz
na&nbsp;swoją drogę zawodową i&nbsp;powiedzieć: &bdquo;Spędziłem życie
budując mury dzielące ludzi&rdquo; i&nbsp;wstydziłbym się swojego życia.</p>

<p>Szukałem więc&nbsp;innej możliwości&nbsp;&ndash; istniała jedna
oczywista. Mogłem odejść z&nbsp;branży programistycznej i&nbsp;zająć się
czymś innym. Nie miałem żadnych innych wartych uwagi umiejętności,
ale&nbsp;na pewno mogłem zostać kelnerem. <i>[śmiech]</i> Nie w&nbsp;drogiej
restauracji, w&nbsp;takiej by mnie nie zatrudnili <i>[śmiech]</i>,
ale&nbsp;gdzieś tam mogłem być kelnerem. Wielu programistów mówi mi:
&bdquo;Ludzie zatrudniający programistów wymagają tego, tego
i&nbsp;tego. Jeśli nie będę tego robił, to będę głodował.&rdquo; Dokładnie
tego słowa używają. No cóż, pracując jako kelner nie będziesz
głodował. <i>[śmiech]</i> Naprawdę nie ma się czego
obawiać. Jednak&nbsp;&ndash; i&nbsp;to jest ważne&nbsp;&ndash;
bo&nbsp;czasami można usprawiedliwiać robienie czegoś, co szkodzi innym,
twierdząc, że&nbsp;coś gorszego spotka nas. Gdybyście <em>naprawdę</em>
mieli głodować, to bylibyście usprawiedliwieni pisząc oprogramowanie objęte
restrykcyjnymi licencjami. <i>[śmiech]</i> Jeśli ktoś celowałby do&nbsp;was
z&nbsp;pistoletu, to można by wam to wybaczyć. <i>[śmiech]</i>
Jednak&nbsp;znalazłem sposób, aby&nbsp;przeżyć nie robiąc czegoś
nieetycznego, więc&nbsp;ta wymówka była na&nbsp;nic. Zdałem sobie sprawę,
że&nbsp;bycie kelnerem nie sprawiałoby mi przyjemności i&nbsp;marnowałbym
swoje umiejętności programisty systemowego. Nie powodowałoby to
niewłaściwego wykorzystania moich umiejętności. Pisanie oprogramowania
objętego restrykcyjnymi licencjami byłoby niewłaściwym ich
wykorzystaniem. Zachęcanie innych do&nbsp;życia w&nbsp;świecie takiego
oprogramowania byłoby niewłaściwym ich wykorzystaniem. Lepiej jest je
marnować niż wykorzystywać niewłaściwie, ale&nbsp;i ta droga nie jest
naprawdę dobra.</p>

<p>Z&nbsp;tych powodów postanowiłem poszukać innej możliwości. Co może zrobić
programista systemowy, aby&nbsp;rzeczywiście poprawić sytuację, uczynić
świat lepszym? i&nbsp;zdałem sobie sprawę, że&nbsp;programista systemowy był
właśnie kimś, kto był potrzebny. Ten problem, dylemat miałem ja
i&nbsp;wszyscy pozostali, ponieważ&nbsp;wszystkie dostępne systemy
operacyjne dla nowych komputerów były objęte restrykcyjnymi
licencjami. Wolne systemy operacyjne były przeznaczone dla starych,
przestarzałych komputerów, prawda? Więc&nbsp;w przypadku nowych
komputerów&nbsp;&ndash; jeśli chcieliście kupić i&nbsp;korzystać
z&nbsp;nowego komputera, to byliście zmuszeni używać niewolnego systemu
operacyjnego. Więc&nbsp;jeśli jakiś programista systemowy napisałby inny
system operacyjny, a&nbsp;potem powiedział: &bdquo;Niech się wszyscy tym
dzielą&nbsp;&ndash; zachęcam was do&nbsp;tego&rdquo;, to pozwoliłoby
wszystkim uniknąć tego dylematu, dałoby jeszcze jedną możliwość. Zdałem
sobie więc&nbsp;sprawę, że&nbsp;było coś, co mogłem zrobić, żeby rozwiązać
mój problem. Miałem dokładnie te umiejętności, które były do&nbsp;tego
potrzebne. I&nbsp;była to najbardziej użyteczna rzecz, którą mogłem zrobić
ze swoim życiem, jaka przyszła mi do&nbsp;głowy. I&nbsp;był to problem,
którego nikt inny nie próbował rozwiązać. On sobie po&nbsp;prostu był,
stawał się coraz większy i&nbsp;nikt oprócz mnie nie zwracał na&nbsp;niego
uwagi. Pomyślałem więc&nbsp;sobie: &bdquo;Zostałem wybrany. Muszę
nad&nbsp;tym pracować. Jeśli nie ja, to kto?&rdquo; Tak
więc&nbsp;postanowiłem, że&nbsp;stworzę wolny system operacyjny,
albo&nbsp;umrę próbując&hellip; ze starości, oczywiście. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Musiałem oczywiście zdecydować, jakiego rodzaju miał to być system. Trzeba
podjąć pewne decyzje projektowe. Z&nbsp;kilku powodów postanowiłem,
że&nbsp;mój system będzie zgodny z&nbsp;Uniksem. Po&nbsp;pierwsze, dopiero
co patrzyłem jak system operacyjny, który kochałem, stawał się przestarzały,
bo&nbsp;został stworzony dla jednego rodzaju komputera. Nie chciałem,
aby&nbsp;to się powtórzyło. Potrzebny był przenośny system. Cóż, Unix był
przenośnym systemem. Więc&nbsp;jeśli naśladowałbym budowę Uniksa, to miałem
spore szanse, że&nbsp;stworzę system, który również będzie przenośny
i&nbsp;możliwy do&nbsp;napisania. Ponadto, dlaczego <i>[zakłócenia
na&nbsp;taśmie]</i> być z&nbsp;nim zgodny w&nbsp;szczegółach. Powód jest
taki, że&nbsp;użytkownicy nie znoszą niezgodnych zmian. Jeśli po&nbsp;prostu
zaprojektowałbym system w&nbsp;mój ulubiony sposób&nbsp;&ndash; co
sprawiałoby mi mnóstwo przyjemności, jestem tego pewien&nbsp;&ndash; to
stworzyłbym coś niezgodnego. No wiecie, szczegóły byłyby
inne. Więc&nbsp;jeśli napisałbym ten system, użytkownicy powiedzieliby mi:
&bdquo;No tak, jest bardzo fajny, ale&nbsp;niezgodny. Przestawienie się
na&nbsp;niego będzie wymagało zbyt wiele pracy. Nie możemy sobie pozwolić
na&nbsp;tyle pracy tylko po&nbsp;to, aby&nbsp;korzystać z&nbsp;twojego
systemu zamiast z&nbsp;Uniksa, więc&nbsp;pozostaniemy przy
Uniksie&rdquo;&nbsp;&ndash; tak by powiedzieli.</p>

<p>Jeśli chciałem stworzyć społeczność, do&nbsp;której należeliby ludzie,
ludzie korzystający z&nbsp;tego wolnego systemu i&nbsp;czerpiący korzyści
z&nbsp;wolności oraz&nbsp;współpracy, to musiałem stworzyć system, którego
ludzie by używali, system, na&nbsp;który łatwo byłoby się przestawić, który
nie zawierałby przeszkody, z&nbsp;powodu której stałby się porażką
na&nbsp;samym początku. Fakt, że&nbsp;system miał być zgodny w&nbsp;górę
z&nbsp;Uniksem automatycznie podjął najpilniejsze decyzje projektowe,
ponieważ&nbsp;Unix składa się z&nbsp;wielu kawałków, które komunikują się
za&nbsp;pomocą w&nbsp;jakimś stopniu udokumentowanych interfejsów. Jeśli
więc&nbsp;chcesz być zgodny z&nbsp;Uniksem, to musisz zastąpić każdy
kawałek, jeden po&nbsp;drugim, innym zgodnym kawałkiem. Pozostałe decyzje
projektowe dotyczą więc&nbsp;tylko poszczególnych kawałków i&nbsp;mogą
zostać podjęte przez dowolną osobę, która zdecyduje się je napisać. Nie
trzeba ich podejmować na&nbsp;samym początku.</p>

<p>Tak więc&nbsp;wszystko co pozostało wtedy do&nbsp;zrobienia przed
rozpoczęciem pracy to wymyślenie nazwy. My hakerzy zawsze staramy się
wymyślić dla programu jakąś śmieszną lub&nbsp;dwuznaczną nazwę,
bo&nbsp;myśl, że&nbsp;ludziom będzie się podobać nazwa stanowi połowę
radości z&nbsp;napisania programu. <i>[śmiech]</i> Mieliśmy tradycję
rekursywnych akronimów, które wskazywały, że&nbsp;program, który właśnie
piszesz jest podobny do&nbsp;jakiegoś już istniejącego. Możesz nadać mu
nazwę w&nbsp;postaci rekursywnego akronimu, który mówi: ten program nie jest
tym innym. Na&nbsp;przykład w&nbsp;latach 60. i&nbsp;70. istniało wiele
edytorów Tico i&nbsp;w zasadzie wszystkie nazywały się jakieś-tam Tico. Aż
jakiś bystry haker nazwał swoją wersję Tint, bo&nbsp;&bdquo;TInt to Nie
Tico&rdquo; [<em>Tint Is Not Tico</em>]&nbsp;&ndash; był to pierwszy
rekursywny akronim. W&nbsp;roku 1975 stworzyłem pierwszy edytor tekstu
Emacs, powstało wiele jego imitacji i&nbsp;większość z&nbsp;nich nazywała
się jakiś-tam Emacs, jednak&nbsp;jedna miała nazwę Fine,
ponieważ&nbsp;&bdquo;FIne to Nie Emacs&rdquo; [<em>Fine Is Not Emacs</em>],
był też Sine, bo&nbsp;&bdquo;SIne to Nie Emacs&rdquo; [<em>Sine Is Not
Emacs</em>] oraz&nbsp;Eine, bo&nbsp;&bdquo;Ina to Nie Emacs&rdquo; [<em>Ina
Is Not Emacs</em>], aż wreszcie MINCE, bo&nbsp;&bdquo;MINCe to niekompletny
Emacs&rdquo; [<em>Mince Is Not Complete Emacs</em>]. <i>[śmiech]</i> Była to
okrojona imitacja. Potem Eine został napisany prawie zupełnie od&nbsp;nowa,
a&nbsp;nowa wersja została nazwana Zwei, bo&nbsp;„ZWei na&nbsp;początku
nazywało się EIne” [<em>Zwei Was Eine Initially</em>]. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Szukałem więc&nbsp;rekursywnego akronimu na&nbsp;&bdquo;Coś to nie
Unix&rdquo;. Wypróbowałem wszystkie 26 liter i&nbsp;odkryłem, że&nbsp;żadna
z&nbsp;nich nie jest słowem. <i>[śmiech]</i> Hmm, spróbujmy
inaczej. Stworzyłem formę skróconą. W&nbsp;ten sposób mogłem wymyślić
trzyliterowy akronim na&nbsp;&bdquo;Coś to nie Unix&rdquo;. Próbowałem
z&nbsp;literami i&nbsp;natrafiłem na&nbsp;słowo
&bdquo;GNU&rdquo;&nbsp;&ndash; &bdquo;GNU&rdquo; to najzabawniejsze słowo
w&nbsp;języku angielskim. <i>[śmiech]</i> To było to. Oczywiście, powód dla
którego jest to zabawne jest taki, że&nbsp;według słownika czyta się je tak
samo jak &bdquo;new&rdquo; [<em>ang. nowe</em>]. Rozumiecie?
Dlatego&nbsp;właśnie ludzie korzystają z&nbsp;niego w&nbsp;różnych żartach
językowych. Wyjaśnię, że&nbsp;jest to nazwa zwierzęcia żyjącego
w&nbsp;Afryce. Afrykańska wymowa zawierała w&nbsp;sobie mlask
[<em>fon. rodzaj głoski</em>]. <i>[śmiech]</i> Może nadal tak jest. Gdy
dotarli tam europejscy kolonizatorzy, to nie trudzili się uczeniem tego
dźwięku. Po&nbsp;prostu go omijali i&nbsp;pisali &bdquo;G&rdquo;, które
oznaczało &bdquo;istnieje pewien dźwięk, który powinien tu być
i&nbsp;którego nie wymawiamy&rdquo;. <i>[śmiech]</i> Dziś wieczorem lecę
do&nbsp;RPA i&nbsp;błagałem ich, mam nadzieję, że&nbsp;znajdą kogoś, kto
nauczy mnie wymawiać mlaski, <i>[śmiech]</i> żebym wiedział jak prawidłowo
wymawiać GNU, gdy odnosi się do&nbsp;zwierzęcia.</p>

<p>Jednak&nbsp;gdy chodzi o nazwę naszego systemu, prawidłowa wymowa to
&bdquo;g-NU&rdquo;&nbsp;&ndash; wymawiamy &bdquo;G&rdquo;. Jeśli mówicie o
&bdquo;nowym&rdquo; [<em>am. ang. /NU/</em>] systemie operacyjnym, to ludzie
nie będą wiedzieli o co chodzi, bo&nbsp;pracujemy nad&nbsp;nim od&nbsp;17
lat, więc&nbsp;nie jest już nowy. <i>[śmiech]</i> Ale&nbsp;cały czas jest
to, i&nbsp;zawsze będzie, GNU&nbsp;&ndash; nieważne ilu ludzi nazwie go
przez pomyłkę Linuksem. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Tak więc&nbsp;w styczniu 1984 odszedłem z&nbsp;MIT, żeby zacząć pisać
kawałki GNU. MIT było jednak&nbsp;na tyle miłe, że&nbsp;mogłem korzystać
z&nbsp;ich sprzętu. Myślałem wtedy, że&nbsp;napiszemy wszystkie te kawałki
i&nbsp;stworzymy cały system GNU, a&nbsp;potem powiemy: &bdquo;Chodźcie
i&nbsp;go sobie weźcie&rdquo;, a&nbsp;ludzie zaczną go używać. Tak się nie
stało. Pierwsze kawałki, które napisałem, były tak samo dobre jak uniksowe
oryginały, które miały zastąpić, w&nbsp;niektórych przypadkach
z&nbsp;mniejszą ilością błędów, ale&nbsp;nie były zbyt ekscytujące. Nikt
specjalnie nie chciał ich zdobyć i&nbsp;zainstalować. Ale&nbsp;potem, we
wrześniu 1984, zacząłem pisać GNU Emacs, który był moją drugą implementacją
Emacsa, a&nbsp;na początku roku 1985 zaczął on działać. Mogłem go używać
do&nbsp;wszystkich zadań wymagających edycji tekstu, co było dużą ulgą,
bo&nbsp;nie miałem zamiaru uczyć się VI, Uniksowego
edytora. <em>[śmiech]</em> Do&nbsp;tego czasu edycję tekstu wykonywałem
na&nbsp;jakimś innym komputerze i&nbsp;zapisywałem pliki przez sieć,
aby&nbsp;móc je przetestować. Lecz&nbsp;potem GNU Emacs działał
wystarczająco dobrze, bym mógł go używać, ponadto&nbsp;&ndash; inni ludzie
też chcieli go używać.</p>

<p>Więc&nbsp;musiałem wymyślić sposób dystrybucji. Umieściłem oczywiście kopię
w&nbsp;katalogu na&nbsp;anonimowym serwerze FTP i&nbsp;było to wystarczające
dla ludzi korzystających z&nbsp;sieci. Mogli po&nbsp;prostu ściągnąć plik
tar, ale&nbsp;wtedy, w&nbsp;1985, wielu programistów nie miało nawet dostępu
do&nbsp;sieci. Pisali do&nbsp;mnie emaile z&nbsp;pytaniem: &bdquo;W jaki
sposób mogę zdobyć kopię?&rdquo;. Musiałem zdecydować, co im odpowiem. Cóż,
mogłem powiedzieć, że&nbsp;chcę spędzać czas na&nbsp;pisaniu większej ilości
oprogramowania GNU, a&nbsp;nie zapisywaniu taśm, więc&nbsp;znajdźcie
znajomych, którzy mają dostęp do&nbsp;sieci i&nbsp;będą chcieli ściągnąć
kopię, oraz&nbsp;nagrać ją dla was na&nbsp;taśmie. Jestem pewien,
że&nbsp;prędzej czy&nbsp;później ludzie znaleźliby sobie takich
znajomych. Zdobyliby kopie. Ale&nbsp;ja nie miałem pracy. Tak naprawdę to
nigdy nie miałem pracy od&nbsp;kiedy opuściłem MIT w&nbsp;styczniu
1984. Szukałem więc&nbsp;jakiegoś sposobu na&nbsp;zarabianie
poprzez&nbsp;pisanie wolnego oprogramowania i&nbsp;dlatego założyłem firmę
zajmującą się wolnym oprogramowaniem. Ogłaszałem: &bdquo;Prześlijcie mi
150$, a&nbsp;ja wam wyślę taśmę z&nbsp;Emacsem&rdquo;. No i&nbsp;zaczęły
skapywać pierwsze zamówienia. W&nbsp;połowie roku skapywało ich już coraz
więcej.</p>

<p>Otrzymywałem od&nbsp;8 do&nbsp;10 zamówień na&nbsp;miesiąc. Jeśli było to
konieczne, to mogłem wyżyć wyłącznie z&nbsp;tego, bo&nbsp;zawsze żyłem
oszczędnie. Ogólnie rzecz biorąc żyję jak student. I&nbsp;lubię to,
bo&nbsp;pieniądze nie mówią mi, co mam robić. Mogę robić to, co uważam
za&nbsp;ważne dla mnie. Dało mi to wolność do&nbsp;robienia tego, co
wydawało się warte zrobienia. Więc&nbsp;naprawdę postarajcie się uniknąć
wciągnięcia we wszystkie drogie nawyki życiowe typowych
Amerykanów. Bo&nbsp;jeśli się to stanie, ludzie z&nbsp;pieniędzmi będą wam
mówić, co macie zrobić ze swoim życiem. Nie będziecie mogli robić tego, co
dla was naprawdę ważne.</p>

<p>Więc&nbsp;było OK, ale&nbsp;ludzie pytali mnie: &bdquo;Co to za&nbsp;darmowe
[<em>ang. free oznacza darmowe lub&nbsp;wolne</em>] oprogramowanie, które
kosztuje 150$?&rdquo; <i>[śmiech]</i> Cóż, pytali dlatego,
że&nbsp;angielskie słowo &bdquo;free&rdquo; ma wiele znaczeń. Jedno
z&nbsp;nich odnosi się do&nbsp;ceny, a&nbsp;drugie do&nbsp;wolności. Gdy
mówię o &bdquo;free software&rdquo;, mam na&nbsp;myśli wolność, a&nbsp;nie
cenę. Myślcie o wolności słowa, a&nbsp;nie darmowym piwie. <i>[śmiech]</i>
Nie poświęciłbym tylu lat mojego życia na&nbsp;staranie się, by programiści
zarabiali mniej pieniędzy. To nie jest mój cel. Jestem programistą
i&nbsp;nie mam nic przeciwko zarabianiu pieniędzy. Nie poświęcę na&nbsp;to
całego życia, ale&nbsp;nie mam nic przeciwko zarabianiu. I&nbsp;nie
jestem&nbsp;&ndash; i&nbsp;dlatego, etyka jest dla wszystkich taka sama. Nie
mam również nic przeciwko, żeby jakiś inny programista zarabiał
pieniądze. Nie chcę, by ceny były niskie. To wcale nie o to chodzi. Chodzi o
wolność. Wolność dla wszystkich użytkowników oprogramowania, czy&nbsp;są
programistami, czy&nbsp;też nie.</p>

<p>Teraz powinienem podać wam definicję wolnego oprogramowania. Lepiej przejdę
do&nbsp;konkretów, bo&nbsp;samo mówienie &bdquo;wierzę w&nbsp;wolność&rdquo;
jest puste. Jest tyle wolności, w&nbsp;które można wierzyć i&nbsp;są one ze
sobą sprzeczne, więc&nbsp;prawdziwe polityczne pytanie brzmi: &bdquo;Jakie
są ważne wolności&nbsp;&ndash; wolności, które powinniśmy wszystkim
zapewnić?&rdquo;</p>

<p>Podam wam teraz moją odpowiedź na&nbsp;to pytanie z&nbsp;punktu widzenia
korzystania z&nbsp;programów komputerowych. Programy są dla was, konkretnych
użytkowników, wolnym oprogramowaniem, jeśli macie następujące wolności:</p>

<ul>
<li>Po&nbsp;pierwsze, Wolność 0, czyli&nbsp;wolność do&nbsp;wykorzystywania
programu do&nbsp;dowolnego celu i&nbsp;w dowolny sposób.</li>
<li>Wolność 1 to wolność pozwalająca na&nbsp;ułatwianie sobie życia przez
wprowadzanie zmian do&nbsp;programu, aby&nbsp;dostosować go do&nbsp;swoich
potrzeb.</li>
<li>Wolność 2 to wolność do&nbsp;pomagania swoim bliźnim przez dystrybucję kopii
programu.</li>
<li>Natomiast&nbsp;Wolność 3 pozwala na&nbsp;wspieranie rozwoju własnej
społeczności poprzez&nbsp;publikowanie ulepszonych wersji, tak aby&nbsp;inni
mogli skorzystać z&nbsp;waszej pracy.</li>
</ul>

<p>Jeśli macie wszystkie te wolności, to program jest wolnym oprogramowaniem,
dla was&nbsp;&ndash; i&nbsp;to jest ważne. Dlatego&nbsp;w taki sposób
ułożyłem zdanie. Wyjaśnię później dlaczego, gdy będę mówił o GPL, teraz
wyjaśniam co to jest wolne oprogramowanie, a&nbsp;to jest bardziej
podstawową kwestią.</p>

<p>Wolność 0 jest dość oczywista. Jeśli nie możecie nawet korzystać
z&nbsp;programu w&nbsp;dowolny sposób, to jest on cholernie
restrykcyjny. Jednak&nbsp;w praktyce większość programów daje wam
przynajmniej Wolność 0. A&nbsp;Wolność 0 wynika, w&nbsp;prawniczym sensie,
z&nbsp;Wolności 1, 2 oraz&nbsp;3&nbsp;&ndash; w&nbsp;taki sposób działa
prawo autorskie. Tak więc&nbsp;wolności odróżniające wolne programy
od&nbsp;typowych to Wolności 1, 2 i&nbsp;3, dlatego&nbsp;powiem o nich
więcej i&nbsp;wyjaśnię, dlaczego są ważne.</p>

<p>Wolność 1 to wolność pozwalająca na&nbsp;ułatwienie sobie życia przez
wprowadzanie zmian do&nbsp;programu, aby&nbsp;dostosować go do&nbsp;swoich
potrzeb. Może to oznaczać naprawianie błędów. Może to oznaczać dodawanie
nowych funkcjonalności. Może to oznaczać przeniesienie go na&nbsp;inną
platformę. Może oznaczać przetłumaczenie wszystkich komunikatów błędów
na&nbsp;język Indian Navajo. Powinniście móc wprowadzić każdą zmianę,
na&nbsp;którą macie ochotę.</p>

<p>Oczywiste jest, że&nbsp;zawodowi programiści mogą bardzo efektywnie
wykorzystywać tę wolność, ale&nbsp;nie tylko oni. Każda przeciętnie
inteligentna osoba może nauczyć się trochę programować. No wiecie, są trudne
zadania i&nbsp;łatwe zadania, większość ludzi nie nauczy się wystarczająco
dużo, żeby sprostać tym trudnym. Ale&nbsp;mnóstwo ludzi może się nauczyć
wystarczająco dużo, aby&nbsp;wykonywać proste zadania, tak samo jak 50 lat
temu tysiące Amerykanów nauczyło się naprawiać samochody, co pozwoliło USA
mieć w&nbsp;czasie II wojny światowej zmotoryzowaną armię
i&nbsp;wygrać. Więc&nbsp;bardzo ważne jest, aby&nbsp;wiele osób przy tym
dłubało.</p>

<p>A&nbsp;jeśli wolicie towarzystwo ludzi i&nbsp;naprawdę nie chcecie niczego
się nauczyć o technologii, to pewno znaczy, że&nbsp;macie mnóstwo przyjaciół
i&nbsp;jesteście nieźli w&nbsp;doprowadzaniu do&nbsp;sytuacji,
w&nbsp;których są oni wam winni przysługę. <i>[śmiech]</i> Niektórzy
z&nbsp;nich to być może programiści. Możecie więc&nbsp;poprosić jednego
z&nbsp;waszych przyjaciół programistów: &bdquo;Czy mógłbyś to dla mnie
zmienić? Dodać tę funkcję?&rdquo; Tak więc&nbsp;może na&nbsp;tym skorzystać
mnóstwo ludzi.</p>

<p>Gdy nie macie tej wolności, skutkiem jest namacalna, materialna szkoda dla
społeczeństwa. Czyni was to więźniami własnego oprogramowania. Wyjaśniałem
już jakie to uczucie na&nbsp;przykładzie drukarki laserowej. Pracowała źle
i&nbsp;nie mogliśmy jej naprawić, bo&nbsp;byliśmy więźniami naszego
oprogramowania.</p>

<p>Ale&nbsp;dotyczy to także ludzkiego morale. Jeśli korzystanie
z&nbsp;komputera budzi frustrację, a&nbsp;ludzie z&nbsp;niego korzystają, to
ich życie stanie się frustrujące, a&nbsp;jeśli korzystają z&nbsp;niego
w&nbsp;pracy, to ich praca stanie się frustrująca — zaczną nienawidzić
swojej pracy. Ludzie chronią się przed frustracją mając wszystko
w&nbsp;nosie. Ich podejście zaczyna się sprowadzać do: &bdquo;No tak,
przyszedłem dziś do&nbsp;pracy. To wszystko, co muszę zrobić. Jeśli nie
robię żadnych postępów, to nie mój problem; to problem szefa&rdquo;. Taka
sytuacja jest zła dla tych ludzi i&nbsp;dla całości społeczeństwa. To była
Wolność 1, wolność pozwalająca na&nbsp;ułatwianie sobie życia.</p>

<p>Wolność 2 to wolność do&nbsp;pomagania swoim bliźnim przez dystrybucję kopii
programu. Dla istot zdolnych do&nbsp;myślenia i&nbsp;nauki dzielenie się
użyteczną wiedzą jest fundamentalnym przejawem przyjaźni. Gdy te istoty
korzystają z&nbsp;komputerów, ten przejaw przyjaźni przyjmuje formę
dzielenia się oprogramowaniem. Przyjaciele się dzielą. Przyjaciele sobie
pomagają. Taka jest natura przyjaźni. Tak naprawdę ten duch dobrej
woli&nbsp;&ndash; duch pomagania bliźnim bez&nbsp;przymusu&nbsp;&ndash;
stanowi najważniejsze dobro społeczeństwa. Stanowi on o różnicy pomiędzy
społeczeństwem, w&nbsp;którym da się żyć, a&nbsp;dżunglą, w&nbsp;której
wszyscy pożerają się nawzajem. Jego wagę dostrzegają od&nbsp;tysięcy lat
największe religie świata i&nbsp;wprost starają się popierać taką postawę.</p>

<p>Gdy chodziłem do&nbsp;przedszkola, nasi opiekunowie starali się nas nauczyć
takiej postawy&nbsp;&ndash; ducha dzielenia się&nbsp;&ndash; każąc nam się
dzielić. Doszli do&nbsp;wniosku, że&nbsp;jak będziemy tak robić, to się tego
nauczymy. Więc&nbsp;mówili nam: &bdquo;Jeśli przyniesiecie do&nbsp;szkoły
cukierki, nie możecie po&nbsp;prostu zatrzymać wszystkich dla siebie,
musicie częścią podzielić się z&nbsp;innymi dziećmi&rdquo;. Uczyli nas,
społeczeństwo zostało powołane do&nbsp;uczenia, takiego ducha
współpracy. Dlaczego trzeba robić takie rzeczy? Bo&nbsp;ludzie nie są
w&nbsp;pełni współpracujący. To jedna część ludzkiej natury i&nbsp;są inne
jej części. Jest wiele części ludzkiej natury. Więc&nbsp;jeśli chcecie mieć
lepsze społeczeństwo, musicie pracować na&nbsp;rzecz ducha dzielenia się. To
nigdy nie będzie 100%. To zrozumiałe. Ludzie muszą zadbać też o samych
siebie. Ale&nbsp;jeśli choć&nbsp;trochę go wzmocnimy, to wszyscy na&nbsp;tym
skorzystamy.</p>

<p>Obecnie, według rządu USA, nauczyciele mają robić coś zupełnie
odwrotnego. &bdquo;O, Johnny, przyniosłeś do&nbsp;szkoły program. No cóż,
nie dziel się nim z&nbsp;nikim. O, nie. Dzielenie się jest złe. Dzielenie
się czyni cię piratem&rdquo;.</p>

<p>Co mają na&nbsp;myśli, gdy mówią „pirat”? Mają na&nbsp;myśli,
że&nbsp;pomaganie bliźnim jest moralnie równoważne z&nbsp;atakowaniem
statku. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Co by na&nbsp;to powiedzieli Budda lub&nbsp;Jezus? Wybierzcie sobie
ulubionego przywódcę religijnego. Nie wiem, może Manson powiedziałby coś
innego. <i>[śmiech]</i> Kto wie co powiedziałby L. Ron Hubbard? Ale&hellip;</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Oczywiście, on nie żyje. Ale&nbsp;oni tego nie
uznają. Słucham?</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Inni tak samo, również nie żyją. <i>[śmiech]
[niewyraźne]</i> Charles Manson też nie żyje. <i>[śmiech]</i> Nie żyją,
Jezus nie żyje, Budda nie żyje&hellip;</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, to prawda. <i>[śmiech]</i> No to chyba,
patrząc na&nbsp;to z&nbsp;tej strony, L. Ron Hubbard nie jest gorszy niż
pozostali. <i>[śmiech]</i> Tak czy&nbsp;inaczej&nbsp;&ndash;
<i>[niewyraźne]</i></p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: L. Ron zawsze używał wolnego oprogramowania —
wyzwoliło go od&nbsp;Zanu. <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak czy&nbsp;inaczej, uważam, że&nbsp;tak
naprawdę to jest najważniejszy powód, dla którego oprogramowanie powinno być
wolne: nie możemy sobie pozwolić na&nbsp;zatruwanie najważniejszego dobra
posiadanego przez społeczeństwo. Oczywiście nie jest to dobro materialne,
takie jak czyste powietrze i&nbsp;czysta woda. Jest to dobro
psychospołeczne, ale&nbsp;równie rzeczywiste i&nbsp;ma wielkie znaczenie dla
życia nas wszystkich. Działania, jakie podejmujemy, mają wpływ na&nbsp;myśli
innych ludzi. Jeśli chodzimy i&nbsp;mówimy wszystkim dookoła: &bdquo;Nie
dzielcie się niczym ze sobą&rdquo;, to jeśli nas posłuchają, będziemy mieli
wpływ na&nbsp;społeczeństwo, i&nbsp;to niedobry. To była Wolność 2, wolność
do&nbsp;pomagania swoim bliźnim.</p>

<p>A&nbsp;tak przy okazji, brak tej wolności nie wywołuje tylko wspomnianej
szkody dla psychospołecznych dóbr społeczeństwa, ale&nbsp;również
marnotrawstwo, czyli&nbsp;szkodę praktyczną, materialną. Jeśli program ma
właściciela, a&nbsp;ten ustawi wszystko w&nbsp;taki sposób, żeby każdy
musiał płacić za&nbsp;używanie programu, to niektórzy powiedzą:
&bdquo;Nieważne, poradzę sobie bez&nbsp;tego&rdquo;. A&nbsp;to jest
marnotrawstwo, spowodowane z&nbsp;premedytacją marnotrawstwo. Interesujące
w&nbsp;przypadku oprogramowania jest oczywiście to, że&nbsp;mniejsza ilość
użytkowników nie oznacza konieczności zmniejszenia produkcji. No wiecie,
jeśli mniejsza ilość ludzi kupuje samochody, to można produkować ich
mniej. Oznacza to oszczędności. Istnieją dobra, które można przeznaczyć
na&nbsp;produkcję samochodów lub&nbsp;nie. Można więc&nbsp;powiedzieć,
że&nbsp;to dobrze by samochody miały ceny. Uniemożliwia to ludziom
wykorzystywanie wielkich ilości marnowanych dóbr na&nbsp;produkcję
samochodów, których nikt tak naprawdę nie potrzebuje. Ale&nbsp;jeśli każdy
kolejny samochód nie wymagałby żadnych dóbr, to powstrzymywanie się przed
ich produkcją nie dawałoby niczego pożytecznego. Oczywiście,
w&nbsp;przypadku rzeczy materialnych, takich jak samochody, wykonanie
kolejnego egzemplarza zawsze będzie pochłaniać dodatkowe dobra.</p>

<p>Jednak&nbsp;w przypadku oprogramowania nie jest to prawdą. Każdy może
wykonać nową kopię. A&nbsp;zrobienie tego jest zadaniem niemal
trywialnym. Nie wymaga to żadnych dóbr prócz odrobiny
elektryczności. Więc&nbsp;nie ma tu czego oszczędzać, nie ma żadnego dobra,
które można by wykorzystać lepiej poprzez&nbsp;ustanowienie tego finansowego
czynnika zniechęcającego do&nbsp;korzystania z&nbsp;programów. Ludzie często
biorą ekonomiczne, wyniki ekonomicznego rozumowania oparte
na&nbsp;przesłankach nijak mających się do&nbsp;oprogramowania
i&nbsp;próbują przenieść je z&nbsp;innych dziedzin życia, dla których te
przesłanki mogą być prawdziwe, a&nbsp;wnioski prawidłowe. Po&nbsp;prostu
biorą te wnioski i&nbsp;zakładają, że&nbsp;są prawdziwe także dla
oprogramowania, tymczasem całe rozumowanie w&nbsp;przypadku oprogramowania
jest oparte na&nbsp;niczym. Przesłanki nie działają. To bardzo ważne, by
zwracać uwagę, w&nbsp;jaki sposób dochodzi się do&nbsp;wniosków,
w&nbsp;oparciu o jakie przesłanki, aby&nbsp;zrozumieć kiedy mogą być one
prawidłowe. Była to więc&nbsp;Wolność 2, wolność do&nbsp;pomagania swoim
bliźnim.</p>

<p>Wolność 3 pozwala na&nbsp;wspieranie rozwoju własnej społeczności
poprzez&nbsp;publikowanie ulepszonych wersji programów. Ludzie mówili mi:
&bdquo;Jeśli oprogramowanie będzie darmowe [<em>free</em>], to nikt
za&nbsp;pracę nad&nbsp;nim nie będzie dostawać pieniędzy, więc&nbsp;dlaczego
ktokolwiek miałby to robić?&rdquo;. Oczywiście nie rozróżniali oni dwóch
znaczeń słowa &bdquo;free&rdquo; [<em>ang. darmowy, wolny</em>],
więc&nbsp;ich rozumowanie było oparte na&nbsp;nieporozumieniu. Ale&nbsp;tak
czy&nbsp;inaczej, taka była ich teoria. Dzisiaj możemy porównać tę teorię
z&nbsp;empirią i&nbsp;okazuje się, że&nbsp;setkom ludzi płaci się
za&nbsp;pracę nad&nbsp;wolnym oprogramowaniem, a&nbsp;ponad 100.000 robi to
jako wolontariusze. Mnóstwo ludzi pracuje nad&nbsp;wolnym oprogramowaniem,
z&nbsp;różnych powodów.</p>

<p>Gdy po&nbsp;raz pierwszy wydałem edytor GNU Emacs&nbsp;&ndash; pierwszy
kawałek systemu GNU, którego ludzie rzeczywiście chcieli używać&nbsp;&ndash;
i&nbsp;gdy pojawili się użytkownicy, to po&nbsp;niedługim czasie otrzymałem
wiadomość: &bdquo;Wydaje mi się, że&nbsp;znalazłem błąd w&nbsp;kodzie
źródłowym, a&nbsp;oto poprawka&rdquo;. Dostałem także kolejną wiadomość:
&bdquo;Oto kod dodający nową funkcję&rdquo;. I&nbsp;kolejna poprawka
do&nbsp;błędu. I&nbsp;kolejna nowa funkcja. I&nbsp;kolejna, i&nbsp;kolejna,
i&nbsp;kolejna, aż zaczęły napływać do&nbsp;mnie tak szybko, że&nbsp;samo
ich wykorzystywanie stało się ciężką pracą. Microsoft nie ma tego
problemu. <i>[śmiech]</i></p>

<p>W&nbsp;końcu ludzie dostrzegli ten fenomen. Wiecie, w&nbsp;latach 80. wielu
z&nbsp;nas myślało, że&nbsp;być może wolne oprogramowanie nie będzie tak
dobre jak niewolne, bo&nbsp;nie będziemy mieli tak samo dużo pieniędzy
na&nbsp;płacenie ludziom. Oczywiście, osoby takie jak ja, które cenią
wolność i&nbsp;wartości społeczne, mówiły: &bdquo;Cóż, i&nbsp;tak będziemy
korzystać z&nbsp;wolnego oprogramowania&rdquo;. Warto jest poświęcić trochę
niezbyt istotnej technicznej wygody dla wolności. Ale&nbsp;to, co ludzie
zaczęli dostrzegać około roku 1990, to był fakt, że&nbsp;nasze
oprogramowanie jest tak naprawdę lepsze. Było potężniejsze i&nbsp;bardziej
niezawodne od&nbsp;alternatywnych programów objętych restrykcyjnymi
licencjami.</p>

<p>Na&nbsp;początku lat 90. ktoś wymyślił jak przeprowadzać naukowe pomiary
niezawodności oprogramowania. Oto co zrobił. Wziął parę zbiorów
porównywalnych programów, które wykonywały te same zadania&nbsp;&ndash;
dokładnie te same zadania&nbsp;&ndash; w&nbsp;różnych
systemach. Ponieważ&nbsp;istniały pewne podstawowe uniksowe
narzędzia. A&nbsp;zadania, które wykonywały, no wiecie, to było wszystko,
mniej więcej, imitowanie tej samej rzeczy, albo&nbsp;były zgodne ze
standardami POSIX, więc&nbsp;były takie same w&nbsp;zakresie wykonywanych
zadań, ale&nbsp;były utrzymywane przez innych ludzi i&nbsp;osobno
napisane. Kod był inny. Więc&nbsp;oni powiedzieli, OK, weźmiemy te programy
i&nbsp;załadujemy do&nbsp;nich losowe dane, i&nbsp;zmierzymy jak często będą
się wywalać albo&nbsp;zawieszać. No więc&nbsp;to zmierzyli
i&nbsp;najbardziej niezawodnym zbiorem programów okazały się programy
GNU. Wszystkie komercyjne odpowiedniki objęte restrykcyjnymi licencjami były
bardziej zawodne. Więc&nbsp;on to opublikował i&nbsp;przedstawił wszystkim
programistom, i&nbsp;parę lat później wykonał ten sam eksperyment
z&nbsp;najnowszymi wersjami, i&nbsp;wyniki były takie same. Wersje GNU były
najbardziej niezawodne. Ludzie&nbsp;&ndash; wiecie, istnieją kliniki
onkologiczne oraz&nbsp;stacje pogotowia ratunkowego, które korzystają
z&nbsp;systemu GNU, bo&nbsp;jest taki niezawodny, a&nbsp;niezawodność jest
dla nich bardzo ważna.</p>

<p>W&nbsp;każdym bądź&nbsp;razie, jest nawet grupa ludzi, którzy skupiają się
na&nbsp;tej konkretnej korzyści podając powód, główny powód, dla którego
użytkownicy powinni móc robić wszystkie te rzeczy i&nbsp;mieć te
wolności. Jeśli mnie słuchaliście, to zauważyliście, widzieliście,
że&nbsp;ja, mówiąc w&nbsp;imieniu ruchu wolnego oprogramowania, opowiadam o
kwestiach etycznych i&nbsp;o społeczeństwie, w&nbsp;którym chcemy mieszkać,
o tym, co tworzy dobre społeczeństwo, a&nbsp;także o praktycznych,
materialnych korzyściach. Obie te rzeczy są ważne. Oto ruch wolnego
oprogramowania.</p>

<p>Ta druga grupa ludzi&nbsp;&ndash; nazywająca się ruchem open source
[<em>open source movement, ruch na&nbsp;rzecz oprogramowania o otwartych
źródłach</em>]&nbsp;&ndash; oni mówią tylko o praktycznych
korzyściach. Zaprzeczają, jakoby była to kwestia zasad. Zaprzeczają,
że&nbsp;ludziom należy się wolność dzielenia się z&nbsp;bliźnimi
i&nbsp;sprawdzania, co robią programy, oraz&nbsp;zmieniania tego, jeśli im
się nie podoba. Mówią oni jednak, że&nbsp;zezwalanie na&nbsp;to jest
użyteczne. Więc&nbsp;chodzą po&nbsp;firmach i&nbsp;mówią: &bdquo;Wiecie,
prawdopodobnie możecie zarabiać więcej pieniędzy, jeśli pozwolicie ludziom
to robić&rdquo;. Więc, jak widzicie, do&nbsp;pewnego stopnia prowadzą oni
ludzi w&nbsp;tym samym kierunku, ale&nbsp;z zupełnie innych,
w&nbsp;podstawowym stopniu innych, przesłanek filozoficznych.</p>

<p>Ponieważ&nbsp;w najgłębszej spośród wszystkich kwestii, kwestii etycznej,
oba ruchy nie zgadzają się ze sobą. My z&nbsp;ruchu wolnego oprogramowania
mówimy: &bdquo;Należą wam się te wolności. Nikt nie powinien was
powstrzymywać przed robieniem tych rzeczy&rdquo;. Ruch open source mówi:
&bdquo;Tak, mogą was powstrzymać, jeśli chcecie, ale&nbsp;postaramy się ich
przekonać, aby&nbsp;raczyli pozwolić wam robić te rzeczy&rdquo;. Cóż, oni
wnieśli wkład&nbsp;&ndash; przekonali pewną ilość firm do&nbsp;wypuszczenia
znaczących kawałków oprogramowania w&nbsp;postaci wolnych programów,
na&nbsp;rzecz naszej społeczności. Więc&nbsp;oni, czyli&nbsp;ruch open
source, wnieśli znaczny wkład do&nbsp;naszej społeczności. Tak
więc&nbsp;pracujemy razem nad&nbsp;projektami praktycznymi. Jednak&nbsp;pod
względem filozoficznym bardzo się nie zgadzamy.</p>

<p>Niestety, to ruch open source dostaje największe wsparcie od&nbsp;firm,
więc&nbsp;większość artykułów dotyczących naszej pracy opisuje ją jako open
source i&nbsp;mnóstwo ludzi, bez&nbsp;złych intencji, myśli, że&nbsp;wszyscy
jesteśmy częścią ruchu open source. Dlatego&nbsp;właśnie mówię o tej
różnicy. Chcę, abyście zdawali sobie sprawę, że&nbsp;ruch wolnego
oprogramowania, który powołał naszą społeczność do&nbsp;życia
i&nbsp;stworzył wolny system operacyjny, nadal istnieje&nbsp;&ndash;
i&nbsp;cały czas głosimy tę etyczną filozofię. Chcę, żebyście to wiedzieli,
aby&nbsp;bezwiednie nie wprowadzać innych w&nbsp;błąd.</p>

<p>Ale&nbsp;także dlatego, żebyście mogli pomyśleć o tym, gdzie sami należycie.</p>

<p>No wiecie, to, który ruch popieracie, to wasza sprawa. Możecie się zgadzać
z&nbsp;ruchami wolnego oprogramowania i&nbsp;moimi poglądami. Możecie się
zgadzać z&nbsp;ruchem open source. Możecie się z&nbsp;oboma nie zgadzać. To
wy decydujecie o waszej postawie wobec tych politycznych kwestii.</p>

<p>Ale&nbsp;jeśli zgadzacie się z&nbsp;ruchem wolnego
oprogramowania&nbsp;&ndash; jeśli rozumiecie, że&nbsp;chodzi tu o to,
aby&nbsp;ludzie, których życie jest kontrolowane i&nbsp;kierowane przez tę
decyzję, mieli coś w&nbsp;jej sprawie do&nbsp;powiedzenia&nbsp;&ndash; to
mam nadzieję, że&nbsp;powiecie, iż zgadzacie się z&nbsp;ruchem wolnego
oprogramowania, a&nbsp;jedną z&nbsp;rzeczy, które możecie zrobić,
aby&nbsp;to pokazać, jest używanie terminu wolne oprogramowanie i&nbsp;po
prostu zwracanie uwagi ludzi na&nbsp;to, że&nbsp;istniejemy.</p>

<p>Tak więc&nbsp;Wolność 3 jest bardzo ważna zarówno pod&nbsp;względem
praktycznym, jak i&nbsp;psychospołecznym. Jeśli nie macie tej wolności,
powoduje to praktyczne, materialne szkody, bo&nbsp;nie następuje wspomniany
rozwój społeczności i&nbsp;nie tworzymy potężnego, niezawodnego
oprogramowania. Ale&nbsp;powoduje również szkody psychospołeczne, które mają
wpływ na&nbsp;ducha naukowej współpracy&nbsp;&ndash; ideę, która mówi,
że&nbsp;pracujemy razem na&nbsp;rzecz rozwoju ludzkiej wiedzy. Zrozumcie,
postęp naukowy zależy głównie od&nbsp;tego, że&nbsp;ludzie mogą razem
pracować. Tymczasem w&nbsp;dzisiejszych czasach widzi się poszczególne małe
grupy naukowców, które zachowują się jakby to była wojna ze wszystkimi
innymi bandami naukowców i&nbsp;inżynierów. A&nbsp;jeśli oni nie będą się ze
sobą dzielić, to nie będą czynić postępów.</p>

<p>To są trzy wolności, które odróżniają wolne oprogramowanie od&nbsp;typowych
programów. Wolność 1 to wolność pozwalająca na&nbsp;ułatwianie sobie życia
przez wprowadzanie zmian do&nbsp;programu, aby&nbsp;dostosować go
do&nbsp;swoich potrzeb. Wolność 2 to wolność do&nbsp;pomagania swoim bliźnim
przez dystrybucję kopii. Natomiast&nbsp;Wolność 3 pozwala na&nbsp;wspieranie
rozwoju własnej społeczności poprzez&nbsp;wprowadzanie zmian
i&nbsp;publikowanie ich, tak aby&nbsp;inni mogli z&nbsp;nich
skorzystać. Jeśli macie wszystkie te wolności, to ten program jest dla was
wolnym oprogramowaniem. Dlaczego definiuję to w&nbsp;ten sposób,
z&nbsp;punktu widzenia konkretnego użytkownika? Czy&nbsp;to jest wolne
oprogramowanie dla ciebie? <i>[wskazuje któregoś ze słuchaczy]</i>
Czy&nbsp;to jest wolne oprogramowanie dla ciebie? <i>[wskazuje innego
słuchacza]</i> Tak?</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Czy&nbsp;możesz krótko wyjaśnić różnicę pomiędzy
Wolnościami 2 i&nbsp;3? <i>[niewyraźne]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, z&nbsp;pewnością są ze sobą powiązane,
bo&nbsp;jeśli w&nbsp;ogóle nie masz wolności do&nbsp;redystrybucji, to
z&nbsp;pewnością nie masz wolności do&nbsp;dystrybucji zmodyfikowanych
wersji, ale&nbsp;to osobne rzeczy.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Aha.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Wolność 2 to, no wiecie, skupcie się, robicie
identyczną kopię i&nbsp;rozdajecie ją znajomym, a&nbsp;oni mogą z&nbsp;niej
korzystać. Albo&nbsp;robicie identyczne kopie i&nbsp;sprzedajecie je paru
osobom, a&nbsp;wtedy oni mogą z&nbsp;nich korzystać.</p>

<p>W&nbsp;Wolności 3 chodzi o wprowadzanie ulepszeń&nbsp;&ndash;
a&nbsp;przynajmniej wy sądzicie, że&nbsp;są to ulepszenia, a&nbsp;inni mogą
się z&nbsp;wami zgodzić. Więc&nbsp;tu leży różnica. A&nbsp;tak przy okazji,
jedna ważna uwaga. Wolności 1 i&nbsp;3 zależą od&nbsp;dostępności kodu
źródłowego. Bo&nbsp;modyfikacja programu dostępnego tylko w&nbsp;formie
binarnej jest niezwykle trudna. <i>[śmiech]</i> Nawet małe modyfikacje,
takie jak korzystanie z&nbsp;czterocyfrowej daty, <i>[śmiech]</i> jeśli nie
macie źródeł. Tak więc&nbsp;z istotnych, praktycznych powodów, dostępność
kodu źródłowego jest koniecznym warunkiem, wymaganiem wolnego
oprogramowania.</p>

<p>Dlaczego więc&nbsp;definiuje to pod&nbsp;kątem tego, czy&nbsp;jest wolnym
oprogramowaniem <em>dla was</em>? Dlatego, że&nbsp;czasami ten sam program
może być wolnym oprogramowaniem dla niektórych ludzi, a&nbsp;niewolnym dla
innych. Może to wyglądać na&nbsp;paradoks, więc&nbsp;pozwólcie mi podać
przykład, który pokaże wam, na&nbsp;czym to polega. Bardzo dużym
przykładem&nbsp;&ndash; może największym w&nbsp;historii&nbsp;&ndash; tego
problemu był system okien X opracowany na&nbsp;MIT i&nbsp;wydany
na&nbsp;licencji, która czyniła go wolnym oprogramowaniem. Jeśli mieliście
wersję MIT wydaną na&nbsp;licencji MIT, to mieliście Wolności 1, 2
i&nbsp;3. Było to dla was wolne oprogramowanie. Ale&nbsp;pośród tych, którzy
otrzymali kopie, znajdowali się różni producenci komputerów, którzy
dostarczali systemy uniksowe i&nbsp;dokonywali oni zmian koniecznych
do&nbsp;tego, aby&nbsp;X działał na&nbsp;ich systemach. Jakieś parę tysięcy
linii spośród setek tysięcy składających się na&nbsp;X. Potem to
kompilowali, dokładali binaria do&nbsp;swojego systemu Unix
i&nbsp;rozprowadzali pod&nbsp;taką samą restrykcyjną licencją jak resztę
systemu. Potem takie kopie dostało miliony ludzi. Mieli system okien X,
ale&nbsp;nie mieli żadnej z&nbsp;tych wolności. <em>Dla nich</em> to nie
było wolne oprogramowanie.</p>

<p>Tak więc&nbsp;paradoks polegał na&nbsp;tym, że&nbsp;to czy&nbsp;X było
wolnym oprogramowaniem zależało od&nbsp;punktu widzenia. Jeśli ktoś patrzył
z&nbsp;punktu widzenia grupy programistów, to powiedziałby:
&bdquo;Respektuję wszystkie te wolności. To wolne
oprogramowanie&bdquo;. Jeśli patrzył z&nbsp;punktu widzenia użytkowników,
powiedziałby: &bdquo;Hmm, większość użytkowników nie ma tych wolności. To
nie jest wolne oprogramowanie&rdquo;. Cóż, programiści X nie uważali tego
za&nbsp;problem, bo&nbsp;ich celem w&nbsp;gruncie rzeczy była popularność,
zaspokojenie swojego ego. Chcieli osiągnąć duży sukces
w&nbsp;branży. Chcieli mieć poczucie, że: &bdquo;Taaak, mnóstwo ludzi
korzysta z&nbsp;naszego oprogramowania&rdquo;. I&nbsp;była to
prawda. Mnóstwo ludzi korzystało z&nbsp;ich oprogramowania, ale&nbsp;nie
miało wolności.</p>

<p>W&nbsp;przypadku projektu GNU, jeśli to samo przydarzyłoby się
oprogramowaniu GNU, to byłaby to porażka, bo&nbsp;naszym celem nie było
wyłącznie zdobycie popularności; naszym celem było przekazanie ludziom
wolności i&nbsp;zachęcanie ich do&nbsp;współdziałania, pozwolenie im
na&nbsp;współdziałanie. Pamiętajcie, nigdy nie zmuszajcie nikogo
do&nbsp;współpracy z&nbsp;kimś innym, ale&nbsp;zadbajcie o to,
aby&nbsp;wszyscy mogli ze sobą wspólnie działać, żeby każdy miał
do&nbsp;tego wolność, jeśli tylko tego chce. Jeśli miliony ludzi
korzystałoby z&nbsp;niewolnych wersji GNU, to wcale nie byłby sukces. Cały
projekt zostałby przewrotnie przekształcony w&nbsp;coś zupełnie odmiennego
od&nbsp;pierwotnego celu.</p>

<p>Więc&nbsp;szukałem sposobu, aby&nbsp;temu zapobiec. Metoda, którą
wymyśliłem, nazywa się &bdquo;copyleft&rdquo;. Nazywa się
&bdquo;copyleft&rdquo;, bo&nbsp;to tak jakby wziąć prawo autorskie
[<em>ang. copyright</em>] i&nbsp;wywrócić je na&nbsp;drugą
stronę. <i>[śmiech]</i> Z&nbsp;prawnego punktu widzenia copyleft działa
w&nbsp;oparciu o prawo autorskie. Wykorzystujemy istniejące prawo autorskie,
ale&nbsp;do osiągnięcia zupełnie odmiennego celu. Oto co robimy. Mówimy:
&bdquo;Ten program jest objęty prawem autorskim&rdquo;. Oczywiście domyślnie
oznacza to, że&nbsp;nie wolno go kopiować, rozpowszechniać,
ani&nbsp;modyfikować. Ale&nbsp;potem mówimy: &bdquo;Wolno wam
rozpowszechniać jego kopie. Wolno wam go modyfikować. Wolno wam
rozpowszechniać wersje zmodyfikowane i&nbsp;poszerzone. Zmieniać go jak
tylko się wam podoba&rdquo;.</p>

<p>Jest jednak&nbsp;pewien warunek. I&nbsp;jest on, oczywiście, powodem, dla
którego to wszystko robimy, aby&nbsp;móc go tam wstawić. Warunek mówi:
rozpowszechniając kiedykolwiek coś zawierającego jakikolwiek kawałek tego
programu, musicie rozpowszechniać całość na&nbsp;tych samych zasadach,
ni&nbsp;mniej, ni&nbsp;więcej. Możecie więc&nbsp;zmienić program
i&nbsp;rozpowszechniać jego zmodyfikowaną wersję, ale&nbsp;gdy to robicie,
ludzie otrzymujący od&nbsp;was program muszą dostać taką samą wolność, jaką
wy dostaliście od&nbsp;nas. I&nbsp;nie tylko wobec części
programu&nbsp;&ndash; tych, które skopiowaliście od&nbsp;nas&nbsp;&ndash;
ale&nbsp;także wobec reszty, którą od&nbsp;was dostali. Całość programu musi
być dla nich wolnym oprogramowaniem.</p>

<p>Wolności do&nbsp;modyfikowania i&nbsp;rozpowszechniania tego programu stają
się niezbywalnymi prawami&nbsp;&ndash; co jest koncepcją z&nbsp;Deklaracji
Niepodległości. Prawami, wobec których dbamy o to, aby&nbsp;nikt ich wam nie
odebrał. Oczywiście, konkretna licencja, która realizuje ideę copyleft to
GNU GPL, kontrowersyjna licencja, ponieważ&nbsp;rzeczywiście posiada siłę,
aby&nbsp;powiedzieć &bdquo;nie&rdquo; ludziom, którzy byliby pasożytami
żerującymi na&nbsp;naszej społeczności.</p>

<p>Jest mnóstwo ludzi, którzy nie doceniają ideałów wolności. Chętnie wzięliby
rezultaty naszej pracy i&nbsp;wykorzystali je do&nbsp;uzyskania przewagi
w&nbsp;rozpowszechnianiu niewolnego oprogramowania oraz&nbsp;zachęcaniu
ludzi do&nbsp;wyzbycia się własnej wolności. A&nbsp;rezultatem
byłoby&nbsp;&ndash; no wiecie, jeśli na&nbsp;to ludziom
pozwolimy&nbsp;&ndash; że&nbsp;rozwijalibyśmy te wolne programy i&nbsp;cały
czas musielibyśmy konkurować z&nbsp;ulepszonymi wersjami naszego własnego
oprogramowania. A&nbsp;to nie jest fajne.</p>

<p>I&nbsp;mnóstwo ludzi również ma poczucie&nbsp;&ndash; no wiecie, chcę
bez&nbsp;przymusu poświęcić mój czas, aby&nbsp;wnieść wkład
do&nbsp;społeczności, ale&nbsp;dlaczego miałbym go poświęcać,
aby&nbsp;wnieść wkład na&nbsp;rzecz tamtej firmy, na&nbsp;rzecz ulepszania
jej objętego restrykcyjną licencją programu? Wiecie, niektórzy mogą nawet
sądzić, że&nbsp;to nic złego, ale&nbsp;chcą, żeby im za&nbsp;to
zapłacono. Osobiście wolałbym wcale tego nie robić.</p>

<p>Jednak&nbsp;obie te grupy&nbsp;&ndash; zarówno tacy jak ja, którzy mówią:
&bdquo;Nie chcę pomagać temu objętemu restrykcyjną licencją programowi
rozpowszechnić się w&nbsp;społeczeństwie&rdquo; oraz&nbsp;ci, którzy mówią:
&bdquo;Pewnie, mogę dla nich pracować, ale&nbsp;lepiej żeby mi
zapłacili&rdquo;&nbsp;&ndash; obie grupy mają dobry powód,
aby&nbsp;korzystać z&nbsp;GNU GPL. Bo&nbsp;mówi ona firmie: &bdquo;Nie
możecie po&nbsp;prostu wziąć sobie wyników mojej pracy
i&nbsp;rozpowszechniać ich bez&nbsp;wolności&rdquo;. Tymczasem licencje
niezawierające copyleft, takie jak licencja systemu X, umożliwiają to.</p>

<p>Więc&nbsp;to jest wielka różnica pomiędzy dwoma kategoriami wolnego
oprogramowania — pod&nbsp;względem licencji. Są programy objęte przez
copyleft, w&nbsp;przypadku których licencja chroni wolności oprogramowania
dla każdego użytkownika. I&nbsp;są programy nie objęte przez copyleft,
w&nbsp;przypadku których dozwolone są wersje niewolne. Ktoś <em>może</em>
wziąć te programy i&nbsp;odrzeć je z&nbsp;wolności. Możecie dostać taki
program w&nbsp;wersji niewolnej.</p>

<p>A&nbsp;ten problem obecnie istnieje. Nadal istnieją niewolne wersje systemu
X wykorzystywane w&nbsp;naszych wolnych systemach operacyjnych. Jest nawet
sprzęt, który nie jest tak naprawdę obsługiwany za&nbsp;wyjątkiem niewolnych
wersji X. To dla naszej społeczności ogromny problem. Tak czy&nbsp;inaczej
nie powiedziałbym, że&nbsp;system X to coś złego. Powiedziałbym,
że&nbsp;jego autorzy nie zrobili najlepszej z&nbsp;możliwych
rzeczy. Ale&nbsp;<em>wydali</em> wiele programów, które wszyscy mogliśmy
wykorzystać.</p>

<p>Wiecie, jest duża różnica pomiędzy niedoskonałością i&nbsp;złem. Jest wiele
odcieni dobrego i&nbsp;złego. Musimy oprzeć się pokusie mówienia,
że&nbsp;jeśli nie zrobiłeś absolutnie najlepszej z&nbsp;możliwych rzeczy, to
nie zrobiłeś niczego dobrego. No wiecie, autorzy systemu X wnieśli duży
wkład do&nbsp;naszej społeczności. Ale&nbsp;mogli zrobić coś lepszego. Mogli
objąć części programu licencją typu copyleft i&nbsp;zapobiec
rozpowszechnianiu przez innych wersji odrzucających wolność.</p>

<p>Fakt, że&nbsp;GNU GPL broni waszej wolności, używa prawa autorskiego, żeby
jej bronić, to oczywiście powód, dla którego Microsoft ją obecnie
atakuje. Bo&nbsp;Microsoft naprawdę chciałby móc wziąć cały kod, który
napisaliśmy i&nbsp;wsadzić go do&nbsp;objętych restrykcyjnymi licencjami
programów, zlecić komuś wykonanie paru ulepszeń, albo&nbsp;nawet niezgodnych
zmian&nbsp;&ndash; to wszystko, czego potrzebują. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Dzięki przewadze marketingowej Microsoft nie musi tych programów ulepszać,
żeby ich wersje wyparły nasze. Muszą tylko sprawić, aby&nbsp;były inne
i&nbsp;niezgodne. A&nbsp;potem wrzucić to wszystkim na&nbsp;komputery. Tak
więc&nbsp;oni naprawdę nie lubią GNU GPL. Bo&nbsp;GNU GPL nie pozwala im
tego zrobić. Nie pozwala na&nbsp;&bdquo;przyjęcie i&nbsp;rozszerzenie&rdquo;
[<em>ang. &bdquo;embrace, extend (and extinguish)&rdquo;&nbsp;&ndash;
taktyka Microsoftu</em>]. Mówi ona, że&nbsp;jeśli chcecie wykorzystać
w&nbsp;swoich programach nasz kod, to możecie to zrobić. Ale&nbsp;musicie
się również dzielić, dzielić w&nbsp;taki sam sposób. Musicie pozwolić nam
na&nbsp;dzielenie się zmianami, które wprowadzicie. Jest to
więc&nbsp;dwukierunkowa współpraca, czyli&nbsp;prawdziwa współpraca.</p>

<p>Wiele firm&nbsp;&ndash; nawet dużych, takich jak IBM i&nbsp;HP, jest
skłonnych korzystać z&nbsp;naszych programów na&nbsp;tych zasadach. IBM
i&nbsp;HP wnoszą do&nbsp;oprogramowania GNU ważne ulepszenia. I&nbsp;tworzą
inne wolne oprogramowanie. Jednak&nbsp;Microsoft nie chce tego robić,
więc&nbsp;ogłasza, że&nbsp;dla firm GPL jest po&nbsp;prostu nie
do&nbsp;przyjęcia. No tak, jeśli do&nbsp;firm nie zaliczałyby się IBM, HP
i&nbsp;Sun, to może mieliby rację. <i>[śmiech]</i> Więcej na&nbsp;ten temat
później.</p>

<p>Powinienem dokończyć opowieść historyczną. W&nbsp;1984 zaczynaliśmy
działalność nie tylko po&nbsp;to, aby&nbsp;napisać trochę wolnego
oprogramowania, ale&nbsp;żeby zrobić coś dużo bardziej spójnego: stworzyć
składający się wyłącznie z&nbsp;wolnego oprogramowania system
operacyjny. Oznaczało to, że&nbsp;musieliśmy pisać kawałek
za&nbsp;kawałkiem. Oczywiście zawsze szukaliśmy dróg na&nbsp;skróty. Praca
do&nbsp;wykonania była tak wielka, że&nbsp;ludzie twierdzili, iż nigdy nam
się nie uda jej skończyć. Ja uważałem, że&nbsp;istnieje co najmniej mała
szansa, że&nbsp;uda nam się doprowadzić to do&nbsp;końca,
ale&nbsp;oczywiście warto jest szukać dróg na&nbsp;skróty. Więc&nbsp;ciągle
rozglądaliśmy się dookoła. Czy&nbsp;jest jakiś program, który napisał ktoś
inny i&nbsp;który dalibyśmy radę dostosować, wetknąć tutaj, aby&nbsp;nie
trzeba było pisać go od&nbsp;nowa? Na&nbsp;przykład system okien X. To
prawda, że&nbsp;nie był objęty przez copyleft, ale&nbsp;był wolnym
oprogramowaniem, więc&nbsp;mogliśmy go wykorzystać.</p>

<p>Od&nbsp;samego początku chciałem włączyć do&nbsp;GNU system okien. Napisałem
kilka takich systemów na&nbsp;MIT zanim zacząłem pracować
nad&nbsp;GNU. Więc&nbsp;pomimo tego, że&nbsp;w 1984 Unix nie miał systemu
okien, zdecydowałem, że&nbsp;GNU będzie go miało. Ale&nbsp;nigdy nie
napisaliśmy systemu okien GNU, bo&nbsp;pojawił się X. A&nbsp;ja
powiedziałem: &bdquo;Super! Jedno wielkie zadanie, którego nie musimy
wykonywać. Skorzystamy z&nbsp;X&rdquo;. Więc&nbsp;w zasadzie powiedziałem:
&bdquo;Weźmy X i&nbsp;dołączmy go do&nbsp;systemu GNU. A&nbsp;potem
dopasujemy inne części GNU, żeby z&nbsp;nim współpracowały, gdy będzie
potrzeba&rdquo;. Znaleźliśmy również inne oprogramowanie napisane przez
innych ludzi, takie jak program do&nbsp;składu tekstu TeX i&nbsp;trochę
bibliotek z&nbsp;Berkeley. Istniał wtedy Berkeley Unix, ale&nbsp;nie był
wolnym oprogramowaniem. Kod bibliotek pochodził na&nbsp;początku
od&nbsp;innej grupy z&nbsp;Berkeley, zajmującej się badaniami
nad&nbsp;obliczeniami zmiennoprzecinkowymi. Więc&nbsp;wzięliśmy te kawałki
i&nbsp;dopasowaliśmy do&nbsp;naszego systemu.</p>

<p>W&nbsp;październiku 1985 założyliśmy Free Software Foundation. Zwróćcie
proszę uwagę, że&nbsp;projekt GNU był pierwszy. FSF powstała potem, niemal
dwa lata po&nbsp;ogłoszeniu Projektu. A&nbsp;FSF to wyłączona
z&nbsp;obowiązku płacenia podatków organizacja charytatywna, która zbiera
fundusze na&nbsp;promowanie wolności dzielenia się oprogramowaniem
i&nbsp;jego modyfikowania. Natomiast&nbsp;w latach 80. jedną z&nbsp;głównych
rzeczy, na&nbsp;które przeznaczaliśmy pieniądze, było zatrudnianie ludzi,
aby&nbsp;pisali kawałki GNU. W&nbsp;ten sposób zostały napisane
najważniejsze programy, takie jak powłoka i&nbsp;biblioteka C, podobnie jak
części innych programów. W&nbsp;ten sposób został napisany program tar,
który jest bardzo ważny, chociaż niezbyt fascynujący <i>[śmiech]</i>. Wydaje
mi się, że&nbsp;w ten sposób został napisany GNU grep. I&nbsp;tak
zbliżaliśmy się do&nbsp;naszego celu.</p>

<p>Do&nbsp;roku 1991 brakowało tylko jednej ważnej części, a&nbsp;było to
jądro. Dlaczego odkładałem w&nbsp;czasie pisanie jądra? Częściowo dlatego,
że&nbsp;kolejność pisania poszczególnych rzeczy nie gra roli, przynajmniej
pod&nbsp;względem technicznym. I&nbsp;tak trzeba napisać je
wszystkie. Częściowo również dlatego, że&nbsp;miałem nadzieję, iż znajdziemy
rozpoczęte jądro gdzieś indziej. I&nbsp;tak się stało. Znaleźliśmy Mach,
które było rozwijane na&nbsp;uniwersytecie Carnegie Mellon. I&nbsp;nie było
to całe jądro; była to dolna połowa jądra. Musieliśmy więc&nbsp;napisać
górną połowę, ale&nbsp;myślałem, no wiecie, rzeczy takie jak system plików,
kod sieciowy, i&nbsp;tak dalej. Jednak&nbsp;działając na&nbsp;Machu działają
one w&nbsp;zasadzie jako programy poziomu użytkownika, co powinno uczynić je
łatwiejszymi do&nbsp;debugowania. Można je debugować działającym w&nbsp;tym
samym czasie prawdziwym debuggerem poziomu źródłowego. Myślałem więc,
że&nbsp;w ten sposób uda nam się napisać te wyższe partie jądra
w&nbsp;krótkim czasie. Nie udało się. Te asynchroniczne, wielowątkowe
procesy, wysyłające do&nbsp;siebie komunikaty, okazały się być bardzo trudne
do&nbsp;debugowania. A&nbsp;system oparty na&nbsp;Machu, którego używaliśmy
do&nbsp;ich ładowania, miał koszmarne narzędzia do&nbsp;debugowania
i&nbsp;był zawodny, do&nbsp;tego było z&nbsp;nim wiele innych
problemów. Doprowadzenie jądra GNU do&nbsp;działania zajęło nam długie lata.</p>

<p>Na&nbsp;szczęście jednak&nbsp;nasza społeczność nie musiała czekać
na&nbsp;jądro GNU. Ponieważ&nbsp;w 1991 Linus Torvalds stworzył inne wolne
jądro nazwane Linux. Wykorzystał on starodawny, monolityczny projekt
i&nbsp;okazało się, że&nbsp;jego jądro zaczęło działać znacznie szybciej niż
nasze. Więc&nbsp;może to jest jeden z&nbsp;błędów, które popełniłem: decyzja
projektowa. Tak czy&nbsp;inaczej na&nbsp;początku nie wiedzieliśmy nic o
Linuksie, bo&nbsp;nigdy się z&nbsp;nami nie skontaktował, aby&nbsp;o nim
porozmawiać. Chociaż wiedział o Projekcie GNU. Jednak&nbsp;ogłosił
informację o nim innym ludziom w&nbsp;innych miejscach sieci. I&nbsp;wtedy
inni ludzie wykonali robotę łączenia Linuksa z&nbsp;resztą systemu GNU
w&nbsp;celu stworzenia kompletnego wolnego systemu operacyjnego. W&nbsp;swej
istocie kombinacji GNU i&nbsp;Linuksa.</p>

<p>Jednak&nbsp;nie zdawali sobie sprawy, że&nbsp;właśnie to robili. Wiecie, oni
mówili: &bdquo;Mamy jądro&nbsp;&ndash; popatrzmy dookoła
i&nbsp;zobaczmy. jakie inne kawałki da się znaleźć i&nbsp;do niego
dołączyć&rdquo;. Więc&nbsp;patrzyli dookoła&nbsp;&ndash; i&nbsp;oto okazało
się, że&nbsp;wszystko, czego potrzebowali, jest już dostępne. &bdquo;Co
za&nbsp;szczęście&rdquo;, powiedzieli. <i>[śmiech]</i> &bdquo;Wszystko już
gotowe. Da się znaleźć wszystko, czego potrzebujemy. Weźmy po&nbsp;prostu
wszystkie te poszczególne części, złóżmy do&nbsp;kupy i&nbsp;będziemy mieli
system&rdquo;.</p>

<p>Nie wiedzieli, że&nbsp;większość rzeczy, które znaleźli było kawałkami
systemu GNU. Nie zdawali sobie więc&nbsp;sprawy, że&nbsp;dopasowywali
Linuksa do&nbsp;luki w&nbsp;systemie GNU. Myśleli, że&nbsp;biorą Linuksa
i&nbsp;robią z&nbsp;niego system. Więc&nbsp;nazwali go systemem Linux.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Nie słyszę&nbsp;&ndash; co?</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, to po&nbsp;prostu nie&nbsp;&ndash; no wiesz,
to margines.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Ale&nbsp;to więcej szczęścia niż znalezienie X
i&nbsp;Macha?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Różnica polega na&nbsp;tym,
że&nbsp;autorzy X i&nbsp;Macha nie mieli na&nbsp;celu stworzenia kompletnego
wolnego systemu operacyjnego. Tylko my mieliśmy taki cel. I&nbsp;to nasza
ogromna praca sprawiła, że&nbsp;system istnieje. W&nbsp;rzeczywistości
stworzyliśmy większą część systemu niż jakikolwiek inny
projekt. Nieprzypadkowo, bo&nbsp;ci ludzie&nbsp;&ndash; napisali użyteczne
części systemu. Ale&nbsp;nie zrobili tego, bo&nbsp;chcieli, żeby system
został ukończony. Mieli inne powody.</p>

<p>Autorzy systemu X&nbsp;&ndash; wydawało im się, że&nbsp;stworzenie
sieciowego systemu okien byłoby niezłym projektem, i&nbsp;było
nim. I&nbsp;okazało się, że&nbsp;pomogło to nam zrobić dobry wolny system
operacyjny. Ale&nbsp;oni nie tego chcieli. Nawet o tym nie myśleli. To był
przypadek. Przypadkowa korzyść. Oczywiście nie twierdzę, że&nbsp;to, co
zrobili, było złe. Przeprowadzili duży projekt związany z&nbsp;wolnym
oprogramowaniem. To dobra rzecz. Ale&nbsp;nie posiadali tej ostatecznej
wizji. Wizja była w&nbsp;projekcie GNU.</p>

<p>Więc&nbsp;to my jesteśmy tymi, którzy&nbsp;&ndash; każdy najmniejszy
kawałek, którego nie zrobił nikt inny, zrobiliśmy my. Bo&nbsp;wiedzieliśmy,
że&nbsp;bez tego nie będziemy mieli kompletnego systemu. Nawet jeśli było to
zupełnie nudne i&nbsp;nieromantyczne, jak <code>tar</code>
lub&nbsp;<code>mv</code>. <i>[śmiech]</i> Zrobiliśmy
to. Lub&nbsp;<code>ld</code>, wiecie, nie ma nic ekscytującego
w&nbsp;<code>ld</code>&nbsp;&ndash; ale&nbsp;ja taki
napisałem. <i>[śmiech]</i> I&nbsp;włożyłem dużo wysiłku w&nbsp;to, żeby
w&nbsp;minimalnym stopniu korzystał z&nbsp;operacji we/wy na&nbsp;dysku, tak
aby&nbsp;był szybszy i&nbsp;radził sobie z&nbsp;większymi
programami. Ale&nbsp;wiecie, lubię dobrze wykonać swoją pracę. Lubię
w&nbsp;jej trakcie ulepszać w&nbsp;programie różne rzeczy. Ale&nbsp;nie
napisałem go dlatego, że&nbsp;miałem doskonałe pomysły na&nbsp;lepszy
<code>ld</code>. Napisałem go, bo&nbsp;potrzebowaliśmy jego wolnej
wersji. I&nbsp;nie mogliśmy oczekiwać, że&nbsp;ktoś inny to
zrobi. Więc&nbsp;my musieliśmy to zrobić, albo&nbsp;znaleźć kogoś, żeby to
zrobił dla nas.</p>

<p>Więc&nbsp;pomimo tego, że&nbsp;do dzisiaj tysiące ludzi z&nbsp;różnych
projektów wniosło wkład w&nbsp;ten system, to istnieje jeden projekt, dzięki
któremu system istnieje, a&nbsp;jest to Projekt GNU. On w&nbsp;zasadzie
<em>jest</em> Systemem GNU, z&nbsp;innymi rzeczami dodanymi od&nbsp;tamtej
pory.</p>

<p>Więc&nbsp;zwyczaj nazywania tego systemu Linuksem to dla Projektu GNU duży
cios, bo&nbsp;zazwyczaj nie docenia się tego, co zrobiliśmy. Uważam,
że&nbsp;Linux, czyli&nbsp;jądro, jest bardzo użytecznym kawałkiem wolnego
oprogramowania i&nbsp;mam do&nbsp;powiedzenia na&nbsp;jego temat same dobre
rzeczy. Chociaż, tak naprawdę mogę znaleźć parę złych rzeczy na&nbsp;jego
temat. <i>[śmiech]</i> Ale&nbsp;w zasadzie mam do&nbsp;powiedzenia
na&nbsp;jego temat dobre rzeczy. Jednak&nbsp;zwyczaj nazywania systemu GNU
&bdquo;Linuksem&rdquo; jest po&nbsp;prostu błędny. Chciałbym was prosić o
odrobinę wysiłku i&nbsp;nazywanie tego systemu GNU/Linuksem, aby&nbsp;pomóc
nam w&nbsp;ten sposób uzyskać należne uznanie.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Potrzebujecie maskotki! Załatwcie sobie wypchane
zwierzątko! <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Już mamy.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Macie?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Mamy zwierzątko&nbsp;&ndash; gnu. <i>[śmiech]</i>
Nieważne. Więc&nbsp;tak, jeśli rysujecie pingwina, narysujcie obok
gnu. <i>[śmiech]</i> Ale&nbsp;zostawmy pytania na&nbsp;koniec. Mam jeszcze
trochę do&nbsp;powiedzenia.</p>

<p>Dlaczego tak mi na&nbsp;tym zależy? No wiecie, dlaczego uważam,
że&nbsp;warto jest zawracać wam głowę i&nbsp;być może dawać wam,
prawdopodobnie obniżać waszą opinię o mnie, <i>[śmiech]</i> podnosząc
kwestię uznania zasług? Ponieważ&nbsp;niektórzy ludzie, gdy to robię,
niektórzy ludzie myślą, że&nbsp;to dlatego, że&nbsp;chcę nakarmić swoje ego,
tak? Oczywiście nie mówię&nbsp;&ndash; nie proszę, żebyście nazywali go
&bdquo;Stallmanix&rdquo;, prawda? <i>[śmiech] [aplauz]</i></p>

<p>Proszę, żebyście nazywali go GNU, bo&nbsp;chcę, żeby uznane zostały zasługi
Projektu GNU. Mam konkretny powód, który sam w&nbsp;sobie jest dużo
ważniejszy niż uznanie czyichkolwiek zasług. Bo&nbsp;jeśli obecnie
przyjrzycie się naszej społeczności, to większość ludzi, którzy o niej mówią
albo&nbsp;piszą, nigdy nie wspominają GNU, nigdy nawet nie wspominają celów
związanych z&nbsp;wolnością&nbsp;&ndash; tych politycznych
i&nbsp;społecznych ideałów. Bo&nbsp;miejsce, z&nbsp;którego się wywodzą to
GNU.</p>

<p>Ideały związane z&nbsp;Linuksem&nbsp;&ndash; filozofia jest bardzo
odmienna. To jest w&nbsp;zasadzie apolityczna filozofia Linusa
Torvaldsa. Więc&nbsp;gdy ludzie są przekonani, że&nbsp;cały system to Linux,
zazwyczaj myślą: &bdquo;Aha, więc&nbsp;to wszystko musiało zostać
zapoczątkowane przez Linusa Torvaldsa. To jego filozofii powinniśmy się
dokładniej przyjrzeć&rdquo;. A&nbsp;gdy słyszą o filozofii GNU, to myślą:
&bdquo;Matko, to takie idealistyczne, musi być strasznie
niepraktyczne. Jestem użytkownikiem Linuksa, a&nbsp;nie
GNU&rdquo;. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Co za&nbsp;ironia! Gdyby tylko wiedzieli! Gdyby wiedzieli, że&nbsp;system,
który lubią&nbsp;&ndash; a&nbsp;czasami nawet kochają i&nbsp;szaleją
na&nbsp;jego punkcie&nbsp;&ndash; to nasza idealistyczna, polityczna
filozofia w&nbsp;zmaterializowanej postaci.</p>

<p>Nadal nie musieliby się z&nbsp;nami zgadzać. Ale&nbsp;przynajmniej mieliby
powód, aby&nbsp;traktować to poważnie, aby&nbsp;dokładnie się nad&nbsp;tym
zastanowić, aby&nbsp;dać temu szansę. Zobaczyliby jak to się ma do&nbsp;ich
życia. Wiecie, gdyby zdali sobie sprawę, że: &bdquo;Korzystam z&nbsp;systemu
GNU. Oto filozofia GNU. Dzięki <em>tej</em> filozofii system, który tak
lubię, istnieje&rdquo;, to przynajmniej traktowaliby ją z&nbsp;dużo większą
otwartością umysłu. Nie znaczy to, że&nbsp;wszyscy się będą zgadzać. Ludzie
myślą różne rzeczy. To jest w&nbsp;porządku. No wiecie, ludzie powinni sami
wyrobić sobie poglądy. Ale&nbsp;chcę, aby&nbsp;ta filozofia skorzystała
na&nbsp;uznaniu jej zasług wobec rezultatów, jakie osiągnęła.</p>

<p>Jeśli przyjrzycie się naszej społeczności, to zobaczycie, że&nbsp;prawie
wszędzie instytucje nazywają ten system Linuksem. No wiecie, dziennikarze
nazywają go głównie Linuksem. To niewłaściwe, ale&nbsp;tak robią. Mówią tak
przeważnie firmy, które go rozpowszechniają. Aha, i&nbsp;większość tych
dziennikarzy, gdy piszą artykuły, zazwyczaj nie patrzy na&nbsp;to
z&nbsp;punktu widzenia polityki lub&nbsp;społeczeństwa. Zazwyczaj rozważają
to jako kwestię czysto biznesową, chodzi im mniej więcej o to, które firmy
odniosą sukces, co jest dosyć mało ważne dla społeczeństwa. A&nbsp;gdy
popatrzycie na&nbsp;firmy, które rozpowszechniają system GNU/Linux wśród
ludzi, to większość nazywa go Linuksem. I&nbsp;<em>wszyscy</em> dodają
do&nbsp;niego niewolne oprogramowanie.</p>

<p>GNU GPL mówi, że&nbsp;jeśli weźmiecie kod i&nbsp;trochę kodu z&nbsp;programu
objętego przez GPL, i&nbsp;dodacie jeszcze trochę kodu, aby&nbsp;zrobić
większy program, to cały ten program musi zostać wydany
na&nbsp;GPL. Ale&nbsp;moglibyście dołożyć osobno inne programy na&nbsp;tym
samym dysku (jakimkolwiek, dysku twardym lub&nbsp;CD) i&nbsp;mogą one mieć
inne licencje. Uważa się to za&nbsp;zwykłą agregację i&nbsp;w gruncie rzeczy
rozpowszechnianie dwóch programów jednocześnie nie jest czymś, wobec czego
mamy cokolwiek do&nbsp;powiedzenia. Więc, w&nbsp;rzeczywistości, to nie jest
prawda&nbsp;&ndash; czasami żałuję, że&nbsp;tak nie jest&nbsp;&ndash;
że&nbsp;jeśli jakaś firma wykorzysta program objęty przez GPL w&nbsp;swoim
produkcie, to cały produkt musi być wolnym oprogramowaniem. To nie
ma&nbsp;&ndash; nie idzie aż tak daleko&nbsp;&ndash; takiego zasięgu. To
cały program. Jeśli są dwa programy, które komunikują się ze sobą
na&nbsp;pewną odległość&nbsp;&ndash; na&nbsp;przykład przez wysyłanie
do&nbsp;siebie komunikatów&nbsp;&ndash; to ogólnie rzecz biorąc są
pod&nbsp;względem prawnym rozdzielne. Więc&nbsp;te firmy, dodając
do&nbsp;systemu niewolne oprogramowanie, dają użytkownikom, filozoficznie
i&nbsp;politycznie, bardzo zły sygnał. Mówią oni użytkownikom:
&bdquo;Używanie niewolnego oprogramowania jest w&nbsp;porządku. Nawet je
tutaj dodajemy jako bonus&rdquo;.</p>

<p>Jeśli popatrzycie na&nbsp;magazyny o korzystaniu z&nbsp;GNU/Linuksa, to
większość z&nbsp;nich ma tytuł typu &bdquo;Linux coś-tam
coś-tam&rdquo;. Więc&nbsp;zazwyczaj nazywają system Linuksem. I&nbsp;są
wypełnione reklamami niewolnego oprogramowania, które można uruchamiać
w&nbsp;GNU/Linuksie. Te reklamy mają wspólne przesłanie. Mówią:
&bdquo;Niewolne oprogramowanie jest dla was dobre. Jest tak dobre,
że&nbsp;może nawet za&nbsp;nie <em>zapłacicie</em>&rdquo;. <i>[śmiech]</i></p>

<p>I&nbsp;nazywają te rzeczy &bdquo;pakietami o zwiększonej wartości&rdquo;
[<em>ang. value-added packages</em>], co mówi coś o ich wartościach
[<em>ang. values</em>]. Mówią: &bdquo;Ceńcie [<em>ang. value</em>]
praktyczną wygodę, a&nbsp;nie wolność&rdquo;. A&nbsp;ja nie zgadzam się
z&nbsp;tymi wartościami, więc&nbsp;je nazywam &bdquo;pakietami o
zmniejszonej wolności&rdquo; [<em>ang. freedom-subtracted
packages</em>]. <i>[śmiech]</i> Bo&nbsp;jeśli zainstalujecie sobie wolny
system operacyjny, to od&nbsp;tego momentu żyjecie w&nbsp;wolnym
świecie. Korzystacie z&nbsp;wolności, na&nbsp;którą pracowaliśmy dla was
przez wiele lat. Takie pakiety dają wam okazję do&nbsp;zakucia się
w&nbsp;łańcuchy.</p>

<p>A&nbsp;jeśli popatrzycie na&nbsp;targi branżowe&nbsp;&ndash; dotyczące
korzystania, poświęcone korzystaniu z&nbsp;GNU/Linuksa, wszystkie one
nazywają się targami &bdquo;linuksowymi&rdquo;. I&nbsp;są wypełnione
stoiskami promującymi niewolne oprogramowanie, co w&nbsp;swej istocie
przypieczętowuje akceptację niewolnych programów. Więc&nbsp;niemalże
z&nbsp;którejkolwiek strony nie spojrzy się na&nbsp;naszą społeczność,
instytucje podpisują się pod&nbsp;niewolnym oprogramowaniem, całkowicie
negując ideę wolności, dla której zostało stworzone GNU. I&nbsp;jedyny
moment, w&nbsp;którym ludzie mają szansę zetknąć się z&nbsp;ideą wolności,
to w&nbsp;nawiązaniu do&nbsp;GNU i&nbsp;do wolnego oprogramowania, terminu
&bdquo;wolne oprogramowanie&rdquo;. Dlatego&nbsp;proszę was: nazywajcie ten
system GNU/Linux. Zwracajcie uwagę ludzi na&nbsp;to, skąd wziął się ten
system i&nbsp;dlaczego.</p>

<p>Oczywiście, korzystając jedynie z&nbsp;nazwy nie będziecie wyjaśniać
historii. Możecie wstukiwać dodatkowe cztery znaki i&nbsp;pisać GNU/Linux;
możecie wymawiać dwie dodatkowe sylaby. Ale&nbsp;GNU/Linux ma mniej sylab
niż Windows 2000. <i>[śmiech]</i> Jednak&nbsp;nie mówicie im wiele,
ale&nbsp;przygotowujecie ich, więc&nbsp;jak usłyszą o GNU i&nbsp;o co
w&nbsp;tym wszystkim chodzi, to zobaczą, jakie to ma znaczenie dla nich
i&nbsp;ich życia. A&nbsp;to ma pośrednio wielkie
znaczenie. Więc&nbsp;proszę, pomóżcie nam.</p>

<p>Zauważcie, że&nbsp;Microsoft nazwał GPL &bdquo;licencją open
source&rdquo;. Oni nie chcą, aby&nbsp;ludzie myśleli, że&nbsp;w tej sprawie
chodzi o wolność. Zobaczcie, że&nbsp;zachęcają ludzi, aby&nbsp;myśleli
w&nbsp;wąski sposób, jak konsumenci, oczywiście żeby nawet jako konsumenci
myśleli niezbyt racjonalnie, jeśli mają wybrać produkty
Microsoftu. Ale&nbsp;nie chcą, by ludzie myśleli jak obywatele
lub&nbsp;mężowie stanu. To im nie sprzyja. A&nbsp;przynajmniej ich obecnemu
modelowi biznesowemu.</p>

<p>W&nbsp;jaki sposób wolne oprogramowanie&hellip; cóż, mogę wam opowiedzieć
jak wolne oprogramowanie ma się do&nbsp;naszego społeczeństwa. Drugorzędny
temat, który może niektórych z&nbsp;was zainteresować, to jak wolne
oprogramowanie ma się do&nbsp;biznesu. Tak naprawdę to wolne oprogramowanie
jest dla biznesu <em>niezwykle</em> użyteczne. W&nbsp;końcu większość firm
w&nbsp;rozwiniętych krajach korzysta z&nbsp;oprogramowania. Tylko ułamek
z&nbsp;nich tworzy oprogramowanie.</p>

<p>Wolne oprogramowanie ma ogromne zalety dla każdej firmy, która korzysta
z&nbsp;programów, bo&nbsp;oznacza, że&nbsp;to wy kontrolujecie
sytuację. Zasadniczo wolne oprogramowanie oznacza, że&nbsp;użytkownicy
kontrolują działanie programu. Indywidualnie, jeśli im na&nbsp;tym
wystarczająco zależy, lub&nbsp;kolektywnie, jeśli im na&nbsp;tym
wystarczająco zależy. Każdy, komu dostatecznie zależy, może wywrzeć jakiś
wpływ. Komu wszystko jedno, ten nie wybiera. Wtedy korzysta z&nbsp;tego, co
preferują inni. Ale&nbsp;jeśli wam zależy, to macie coś
do&nbsp;powiedzenia. W&nbsp;przypadku oprogramowania objętego restrykcyjnymi
licencjami w&nbsp;gruncie rzeczy nie macie nic do&nbsp;gadania.</p>

<p>W&nbsp;przypadku wolnego oprogramowania możecie zmieniać cokolwiek
chcecie. I&nbsp;nie ma znaczenia, że&nbsp;w waszej firmie nie ma żadnych
programistów; to nic. Wiecie, gdybyście chcieli przesunąć parę ścian
w&nbsp;swoim budynku, to nie musicie być do&nbsp;tego firmą stolarską
[<em>w&nbsp;USA ściany są zazwyczaj drewniano-gipsowe</em>]. Wystarczy,
że&nbsp;będziecie mogli znaleźć stolarza i&nbsp;powiedzieć: &bdquo;Ile
za&nbsp;wykonanie tej roboty?&rdquo; A&nbsp;jeśli chcecie zmienić używane
przez was oprogramowanie, nie musicie być firmą programistyczną. Musicie
tylko iść do&nbsp;firmy programistycznej i&nbsp;powiedzieć: &bdquo;Ile
za&nbsp;implementację tych funkcji? I&nbsp;kiedy będzie to
gotowe?&rdquo;. A&nbsp;jeśli oni tego nie zrobią, możecie iść i&nbsp;znaleźć
kogoś innego.</p>

<p>Oznacza to wolny rynek usług wsparcia. Tak więc&nbsp;każda firma, której
zależy na&nbsp;wsparciu znajdzie w&nbsp;wolnym oprogramowaniu ogromne
zalety. W&nbsp;przypadku programów objętych restrykcyjnymi licencjami
wsparcie jest objęte monopolem, bo&nbsp;tylko jedna firma posiada kod
źródłowy, a&nbsp;może ma go kilka firm, które zapłaciły za&nbsp;to
gigantyczne sumy pieniędzy, jeśli brały udział w&nbsp;programie dzielenia
kodu Microsoftu, ale&nbsp;jest ich tylko kilka. Tak więc&nbsp;nie ma dla was
wielu możliwych źródeł wsparcia. A&nbsp;to oznacza, że&nbsp;jeśli nie
jesteście prawdziwym gigantem, to oni się wami nie interesują. Wasza firma
nie jest dla nich wystarczająco ważna, aby&nbsp;zależało im
na&nbsp;zatrzymaniu was przy sobie lub&nbsp;na tym, co się zdarzy. Jak już
będziecie używać ich programu, to będą przekonani, że&nbsp;jesteście
zmuszeni kupować wsparcie u&nbsp;nich, bo&nbsp;przesiadka na&nbsp;inny
program to masa pracy. I&nbsp;kończy się na&nbsp;tym, że&nbsp;płacicie
za&nbsp;przywilej zgłaszania usterek. <i>[śmiech]</i> A&nbsp;jak już
zapłacicie, powiedzą wam: &bdquo;No tak, odnotowaliśmy wasze zgłoszenie
błędu. Za&nbsp;kilka miesięcy możecie sobie kupić upgrade i&nbsp;zobaczyć,
czy&nbsp;go naprawiliśmy&rdquo;. <i>[śmiech]</i></p>

<p>Firmom sprzedającym wsparcie dla wolnego oprogramowania coś takiego nie
ujdzie na&nbsp;sucho. Muszą starać się, aby&nbsp;klienci byli
zadowoleni. Oczywiście dużo dobrego wsparcia możecie dostać
za&nbsp;darmo. Ogłaszacie swój problem w&nbsp;Internecie. Odpowiedź możecie
dostać następnego dnia. Ale&nbsp;nie ma na&nbsp;to oczywiście
gwarancji. Jeśli chcecie mieć pewność, to lepiej podpiszcie umowę
z&nbsp;jakąś firmą i&nbsp;jej zapłaćcie. I&nbsp;to jest, oczywiście, jeden
ze sposobów działania biznesu opartego na&nbsp;wolnym oprogramowaniu.</p>

<p>Kolejna zaleta wolnego oprogramowania dla firm korzystających
z&nbsp;programów komputerowych to bezpieczeństwo i&nbsp;prywatność. To
odnosi się również do&nbsp;pojedynczych osób, ale&nbsp;mówię o tym
w&nbsp;kontekście firm. Wiecie, gdy program jest objęty restrykcyjną
licencją, to nawet nie wiadomo, co tak naprawdę robi.</p>

<p>Może mieć umyślnie dodane funkcje, które by się wam nie spodobały,
jeślibyście o nich wiedzieli, np. może mieć tylne wejście [ang. backdoor]
pozwalające autorowi wejść na&nbsp;waszą maszynę. Może szpiegować, co
robicie i&nbsp;wysyłać informacje z&nbsp;powrotem. To nie jest nic
niezwykłego. Niektóre programy Microsoftu to robiły. Ale&nbsp;to nie dotyczy
tylko Microsoftu. Są inne objęte restrykcyjnymi licencjami programy, które
szpiegują swoich użytkowników. I&nbsp;nawet nie można tego
stwierdzić. A&nbsp;nawet zakładając, że&nbsp;autor jest całkowicie uczciwy,
każdy programista popełnia błędy. Mogą pojawić się błędy mające wpływ
na&nbsp;wasze bezpieczeństwo, które nie są niczyją winą. Ale&nbsp;chodzi o
to, że&nbsp;jeśli nie jest to wolne oprogramowanie, to nie możecie ich
znaleźć. I&nbsp;nie możecie ich naprawić.</p>

<p>Nikt nie ma czasu na&nbsp;sprawdzanie źródeł każdego programu, którego
używa. Nie będziecie tego robić. Ale&nbsp;w przypadku wolnego oprogramowania
istnieje duża społeczność i&nbsp;są w&nbsp;niej ludzie, którzy wszystko
sprawdzają. I&nbsp;korzystacie na&nbsp;ich sprawdzaniu, bo&nbsp;jeśli jest
jakiś przypadkowy błąd — zawsze jakieś są od&nbsp;czasu do&nbsp;czasu
w&nbsp;każdym programie&nbsp;&ndash; to mogą go znaleźć
i&nbsp;naprawić. Poza tym ludzie znacznie mniej chętnie dokładają konia
trojańskiego lub&nbsp;funkcję szpiegującą, jeśli obawiają się, że&nbsp;ktoś
może ich złapać. Autorzy oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami
uważają, że&nbsp;nikt ich nie złapie. Ujdzie im to
na&nbsp;sucho. Ale&nbsp;autor wolnego oprogramowania musi zdawać sobie
sprawę, że&nbsp;ludzie będą na&nbsp;to patrzeć i&nbsp;to
zauważą. Więc&nbsp;w naszej społeczności nie uważamy, że&nbsp;może nam ujść
na&nbsp;sucho wciskanie ludziom funkcji, która by im się nie
spodobała. Wiemy, że&nbsp;jeśli użytkownikom się nie będzie podobała, to
zrobią zmodyfikowaną wersję, która nie będzie jej zawierać. A&nbsp;potem
zaczną wszyscy jej używać.</p>

<p>Tak naprawdę to wszyscy jesteśmy na&nbsp;tyle rozsądni, potrafimy sięgnąć
wyobraźnią na&nbsp;tyle daleko naprzód, że&nbsp;najpewniej nie dodamy tej
funkcji. Przecież piszecie wolny program; chcecie, żeby ludziom podobała się
wasza wersja; nie chcecie wstawić do&nbsp;niej czegoś, czego wiele ludzi
będzie nienawidzić i&nbsp;przez co popularna stanie się inna zmodyfikowana
wersja zamiast waszej. Więc&nbsp;dochodzicie do&nbsp;wniosku, że&nbsp;w
świecie wolnego oprogramowania użytkownik jest królem świata. W&nbsp;świecie
oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami użytkownik <em>nie</em>
jest królem. Bo&nbsp;jesteście tylko klientem. Nie macie nic
do&nbsp;powiedzenia w&nbsp;kwestii programów, których używacie.</p>

<p>Pod&nbsp;tym względem wolne oprogramowanie to nowy mechanizm
demokratyczny. Profesor Lessig, pracujący obecnie w&nbsp;Stanford, zauważył,
że&nbsp;kod funkcjonuje jak rodzaj prawa. Ktokolwiek napisał kod, którego
prawie wszyscy używają do&nbsp;wszelkich celów, napisał prawa, które kierują
ich życiem. W&nbsp;przypadku wolnego oprogramowania prawa te są pisane
w&nbsp;sposób demokratyczny. Nie chodzi tu o klasyczną formę
demokracji&nbsp;&ndash; nie mamy wielkich wyborów, na&nbsp;których mówimy:
&bdquo;Zagłosujmy wszyscy jak ma być zaimplementowana ta
funkcja&rdquo;. <i>[śmiech]</i> Zamiast tego w&nbsp;zasadzie mówimy,
że&nbsp;ci z&nbsp;was, którzy chcą pracować nad&nbsp;zaimplementowaniem tej
funkcji w&nbsp;ten sposób, mogą to robić. A&nbsp;jeśli chcecie pracować
nad&nbsp;zaimplementowaniem w&nbsp;inny sposób, możecie to
robić. I&nbsp;wiecie co, w&nbsp;taki czy&nbsp;inny sposób zostaje ona
zaimplementowana. I&nbsp;jeśli wielu ludzi chce, żeby było to zrobione
w&nbsp;jakiś sposób, to tak właśnie zostanie zrobione. I&nbsp;tak, każdy
bierze udział w&nbsp;tej społecznej decyzji po&nbsp;prostu podejmując kroki
w&nbsp;kierunku, który mu odpowiada.</p>

<p>Osobiście macie wolność do&nbsp;zrobienia tylu kroków, ile chcecie. Firmy
mogą zrobić tyle kroków, ile wyda im się użyteczne. A&nbsp;po dodaniu tego
wszystkiego wychodzi kierunek, w&nbsp;którym podążać będzie oprogramowanie.</p>

<p>Często bardzo użyteczna jest możliwość wyjęcia kawałków z&nbsp;istniejącego
programu, prawdopodobnie zazwyczaj dużych kawałków, a&nbsp;później napisania
jakiejś ilości kodu samemu i&nbsp;zrobienia programu, który robi dokładnie
to, co wam jest potrzebne, i&nbsp;którego napisanie od&nbsp;zera wymagałoby
od&nbsp;was harowania jak wół, gdybyście nie mogli skonsumować dużych
kawałków jakiegoś istniejącego pakietu wolnego oprogramowania.</p>

<p>Kolejna rzecz, która wynika z&nbsp;tego, że&nbsp;użytkownik jest królem, to
że&nbsp;zazwyczaj jesteśmy bardzo dobrzy jeśli chodzi o zgodność
i&nbsp;standaryzację. Dlaczego? Bo&nbsp;użytkownicy to lubią. Użytkownicy
prawdopodobnie odrzucą program, który zawiera w&nbsp;sobie nieuzasadnione
niezgodności. Czasami pojawia się jakaś grupa użytkowników, która potrzebuje
właśnie jakiejś konkretnej niezgodności i&nbsp;wtedy ją dostaną. To jest
OK. Ale&nbsp;gdy użytkownicy chcą zgodności ze standardem, to my, autorzy,
musimy się temu podporządkować i&nbsp;zdajemy sobie z&nbsp;tego
sprawę. I&nbsp;tak robimy. Dla kontrastu, gdy popatrzycie na&nbsp;autorów
oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami, to często widzą oni
korzyści w&nbsp;umyślnym <em>ignorowaniu</em> standardów i&nbsp;to nie
dlatego, że&nbsp;sądzą, że&nbsp;w ten sposób dają użytkownikowi coś
lepszego, ale&nbsp;raczej dlatego, że&nbsp;w ten sposób coś mu narzucają,
zamykają go. Zmieniają nawet formaty plików, tylko po&nbsp;to,
aby&nbsp;zmusić ludzi do&nbsp;kupienia najnowszej wersji.</p>

<p>Archiwiści mają teraz problem, bo&nbsp;plików zapisanych na&nbsp;komputerach
10 lat temu nie da się otworzyć; zostały zapisane przy użyciu objętego
restrykcyjną licencją oprogramowania, które od&nbsp;tamtego czasu
przepadło. Gdyby zostały zapisane przy użyciu wolnego oprogramowania, to
można by je odnowić i&nbsp;uruchomić. A&nbsp;te rzeczy nie zostałyby, te
archiwa nie zostałyby stracone, nie byłyby niedostępne. Narzekano nawet
na&nbsp;to ostatnio w&nbsp;radiu publicznym i&nbsp;wymieniano wolne
oprogramowanie jako rozwiązanie problemu. Tak więc&nbsp;w rezultacie,
korzystając z&nbsp;niewolnego programu do&nbsp;przechowywania waszych
danych, owijacie sobie wokół szyi pętlę.</p>

<p>Powiedziałem więc&nbsp;jakie znaczenie wolne oprogramowanie ma dla
większości firm. Ale&nbsp;jakie ma znaczenie dla konkretnego wąskiego
obszaru, jakim jest przemysł programistyczny? Odpowiedź brzmi: prawie
żadne. A&nbsp;to dlatego, że&nbsp;90% tego przemysłu, z&nbsp;tego co mi
mówiono, to rozwój oprogramowania na&nbsp;zamówienie, które nigdy nie będzie
wydane. W&nbsp;przypadku takiego oprogramowania kwestia, lub&nbsp;etyczna
kwestia, „objęte restrykcyjną licencją czy&nbsp;wolne” nie ma
znaczenia. Pytanie brzmi: czy&nbsp;wy, użytkownicy, macie wolność
do&nbsp;zmieniania i&nbsp;ponownego rozpowszechniania tego oprogramowania?
Jeśli jest tylko jeden użytkownik i&nbsp;to on posiada prawa, to nie ma
problemu. Ten użytkownik <em>ma</em> wolność do&nbsp;robienia wszystkich
tych rzeczy. Więc&nbsp;w rezultacie każdy program napisany
na&nbsp;<em>indywidualne zamówienie</em> przez jakąś firmę
na&nbsp;wewnętrzny użytek to wolne oprogramowanie, jeśli tylko mają
wystarczająco oleju w&nbsp;głowie, żeby domagać się kodu źródłowego
i&nbsp;wszystkich praw.</p>

<p>Kwestia ta nie ma tak naprawdę znaczenia również w&nbsp;przypadku
oprogramowania, które działa w&nbsp;zegarkach, mikrofalówkach
lub&nbsp;samochodowych systemach zapłonu. Bo&nbsp;tutaj nie ściągacie
oprogramowania, żeby je zainstalować. Z&nbsp;punktu widzenia użytkownika to
nie jest prawdziwy komputer. Więc&nbsp;nie rozbudza to tych kwestii
w&nbsp;wystarczająco dużym stopniu, żeby stały się etycznie
ważne. Więc&nbsp;ogólnie rzecz biorąc przemysł programistyczny sobie
poradzi, tak jak robił to dotychczas. Interesujące jest to, że&nbsp;skoro
tak wielka część dostępnej pracy należy do&nbsp;tej kategorii, to nawet
jeśli nie byłoby możliwości zakładania firm zajmujących się wolnym
oprogramowaniem, to jego autorzy mogliby znaleźć sobie pracę przy pisaniu
programów na&nbsp;indywidualne zamówienie. <i>[śmiech]</i> Jest tego tak
wiele; stosunek jest tak duży.</p>

<p>Ale&nbsp;złożyło się tak, że&nbsp;istnieje biznes oparty na&nbsp;wolnym
oprogramowaniu. Są firmy zajmujące się wolnym oprogramowaniem, a&nbsp;na
mojej konferencji prasowej pojawią się ludzie z&nbsp;kilku
z&nbsp;nich. Oczywiście, istnieją też firmy, które <em>nie</em> są firmami
opierającymi działalność na&nbsp;wolnym oprogramowaniu, ale&nbsp;tworzą
i&nbsp;wydają użyteczne programy tego typu, a&nbsp;produkowane przez nich
wolne oprogramowanie ma duże znaczenie.</p>

<p>Jak działają firmy zajmujące się wolnym oprogramowaniem? Cóż, niektóre
z&nbsp;nich sprzedają kopie. Wiecie, każdy może kopiować to do&nbsp;woli,
ale&nbsp;im i&nbsp;tak udaje się sprzedawać tysiące kopii
na&nbsp;miesiąc. Inni sprzedają wsparcie i&nbsp;różne usługi. Osobiście
w&nbsp;drugiej połowie lat 80. sprzedawałem usługi wsparcia. Mówiłem:
&bdquo;Za 200$ za&nbsp;godzinę zmienię wszystko, co tylko chcecie,
w&nbsp;oprogramowaniu GNU, które napisałem&rdquo;. Tak, to była słona
stawka, ale&nbsp;jeśli był to program, którego byłem autorem, to ludzie
oceniali, że&nbsp;uda mi się skończyć pracę w&nbsp;dużo krótszym
czasie. <i>[śmiech]</i> I&nbsp;tak zarabiałem na&nbsp;życie. Tak naprawdę to
zarabiałem więcej niż kiedykolwiek wcześniej. Prowadziłem także
zajęcia. I&nbsp;robiłem to do&nbsp;roku 1990, kiedy otrzymałem dużą nagrodę
i&nbsp;nie musiałem tego więcej robić.</p>

<p>Ale&nbsp;w 1990 powstała pierwsza korporacja opierająca działalność
na&nbsp;wolnym oprogramowaniu, Cygnus Support. A&nbsp;ich działalność to
było w&nbsp;gruncie rzeczy to samo, co ja robiłem. Z&nbsp;całą pewnością
mógłbym dla nich pracować, gdyby była taka potrzeba. Ponieważ&nbsp;takiej
potrzeby nie było, to stwierdziłem, że&nbsp;dobrze będzie dla ruchu, gdy
pozostanę niezależny od&nbsp;jakiejś konkretnej firmy. W&nbsp;ten sposób
mogłem mówić dobre i&nbsp;złe rzeczy o różnych firmach programistycznych
zajmujących się wolnym i&nbsp;niewolnym oprogramowaniem bez&nbsp;żadnego
konfliktu interesów. Wydawało mi się, że&nbsp;lepiej się przysłużę
ruchowi. Ale&nbsp;gdybym potrzebował pracy u&nbsp;nich, żeby się utrzymać,
to oczywiście bym dla nich pracował. To etyczny rodzaj pracy. Nie byłoby
powodu, żebym musiał się wstydzić pracy u&nbsp;nich. Ta firma zaczęła
przynosić zyski w&nbsp;pierwszym roku działalności. Została założona
z&nbsp;bardzo małym kapitałem początkowym składającym się wyłącznie
z&nbsp;pieniędzy jej trzech założycieli. I&nbsp;rozwijała się każdego roku
i&nbsp;przynosiła zyski każdego roku, aż stali się pazerni i&nbsp;zaczęli
szukać zewnętrznych inwestorów, a&nbsp;potem wszystko
zepsuli. Ale&nbsp;sukces trwał kilka lat, zanim stali się pazerni.</p>

<p>To służy za&nbsp;przykład jednej z&nbsp;ekscytujących rzeczy dotyczących
wolnego oprogramowania. Wolne oprogramowanie pokazuje, że&nbsp;nie musicie
zbierać kapitału, żeby tworzyć wolne oprogramowanie. To znaczy, to się
przydaje; to <em>może</em> pomóc. No wiecie, jak zbierzecie kapitał, to
możecie zatrudnić paru ludzi i&nbsp;kazać im napisać trochę
oprogramowania. Ale&nbsp;wiele można zdziałać z&nbsp;niewielką liczbą
osób. Tak naprawdę to olbrzymia wydajność procesu tworzenia wolnego
oprogramowania jest jednym z&nbsp;powodów, dla których ważne jest,
aby&nbsp;świat przesiadł się na&nbsp;wolne oprogramowanie. I&nbsp;zadaje to
także kłam temu, co Microsoft twierdzi mówiąc, że&nbsp;GPL jest zła,
bo&nbsp;z jej powodu trudniej jest im zbierać kapitał na&nbsp;rozwój
niewolnego oprogramowania i&nbsp;brać nasze programy, i&nbsp;wstawiać nasz
kod do&nbsp;swoich programów, którymi się z&nbsp;nami nie podzielą. Ogólnie
rzecz biorąc nie potrzeba nam, żeby w&nbsp;ten sposób zbierali
kapitał. I&nbsp;tak wykonamy potrzebną pracę. Wykonujemy ją.</p>

<p>Kiedyś ludzie mówili, że&nbsp;nigdy nie uda nam się stworzyć kompletnego
wolnego systemu operacyjnego. Nie dość, że&nbsp;stworzyliśmy system, to
zrobiliśmy jeszcze dużo więcej. Powiedziałbym, że&nbsp;jesteśmy o rząd
wielkości od&nbsp;stworzenia całego potrzebnego światu oprogramowania
ogólnego przeznaczenia. I&nbsp;to w&nbsp;świecie, w&nbsp;którym 90%
użytkowników nie korzysta jeszcze z&nbsp;naszego
oprogramowania. W&nbsp;świecie, w&nbsp;którym, chociaż w&nbsp;niektórych
branżach biznesu, no wiecie, więcej niż połowa wszystkich serwerów
sieciowych na&nbsp;świecie działa pod&nbsp;GNU/Linuksem i&nbsp;używa Apache
jako serwera sieciowego.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i> &hellip; Co powiedziałeś,
Linux?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: I&nbsp;said GNU/Linux.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Tak?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, gdy mówię o jądrze, to nazywam je Linux. No
wiesz, taka jest jego nazwa. Jądro zostało napisane przez Linusa Torvaldsa
i&nbsp;powinniśmy je nazywać tylko tak, jak on chciał, z&nbsp;szacunku
do&nbsp;autora.</p>

<p>Tak czy&nbsp;inaczej, ogólnie w&nbsp;biznesie większość użytkowników go nie
używa. Większość domowych użytkowników nie korzysta jeszcze z&nbsp;naszego
systemu. Więc&nbsp;gdy zaczną to robić, to powinniśmy automatycznie zyskać
10 razy więcej ochotników i&nbsp;10 razy więcej klientów dla firm
zajmujących się wolnym oprogramowaniem, które powstaną. I&nbsp;to nam
pozwoli na&nbsp;pokonanie tego rzędu wielkości. Więc&nbsp;obecnie jestem
całkiem pewny, że&nbsp;<em>może</em> nam się udać.</p>

<p>I&nbsp;to jest ważne, bo&nbsp;Microsoft chce, żebyśmy czuli się
zdesperowani. Mówią: &bdquo;Jedyny sposób, żebyście mieli działające
oprogramowanie, żebyście mieli innowacje, to przekazanie nam władzy. Dajcie
nam się zdominować. Dajcie nam kontrolę nad&nbsp;tym, co robicie ze swoim
oprogramowaniem, żebyśmy mogli wycisnąć z&nbsp;was górę pieniędzy
i&nbsp;użyć jej niewielkiej części do&nbsp;rozwoju programów, a&nbsp;resztę
zatrzymać jako zysk&rdquo;.</p>

<p>Cóż, nie powinniście się nigdy czuć tak zdesperowani. Nigdy nie powinniście
się czuć na&nbsp;tyle zdesperowani, aby&nbsp;oddać swoją wolność. To bardzo
niebezpieczne.</p>

<p>Kolejna rzecz, którą Microsoft, cóż, nie tylko Microsoft, ludzie, którzy nie
popierają wolnego oprogramowania ogólnie przyjmują system wartości,
w&nbsp;którym jedyna licząca się rzecz to krótkoterminowe praktyczne
korzyści: Ile pieniędzy zarobię w&nbsp;tym roku? Co mogę zrobić dzisiaj?
Krótkoterminowe i&nbsp;wąskie myślenie. Ich założenie jest takie,
że&nbsp;niedorzecznie jest myśleć, iż ktokolwiek mógłby poświęcać się dla
wolności.</p>

<p>Wczoraj wielu ludzi przemawiało na&nbsp;temat Amerykanów, którzy poświęcali
się dla wolności swoich rodaków. Niektórzy z&nbsp;nich poświęcali bardzo
wiele. Poświęcali nawet swoje życie za&nbsp;takie wolności, o których
wszyscy w&nbsp;naszym kraju przynajmniej słyszeli. (Przynajmniej
w&nbsp;niektórych przypadkach; wydaje mi się, że&nbsp;powinniśmy zignorować
wojnę w&nbsp;Wietnamie).</p>

<p><i>[Dzień wcześniej w&nbsp;USA miał miejsce Memorial Day, dzień,
w&nbsp;którym oddawana jest cześć bohaterom wojennym.&nbsp;&ndash;
przyp. red.]</i></p>

<p>Ale&nbsp;na szczęście utrzymanie naszej wolności korzystania
z&nbsp;oprogramowania nie wymaga wielkich poświęceń. Malutkie, niewielkie
poświęcenia wystarczą, na&nbsp;przykład nauczenie się interfejsu linii
poleceń, jeśli nie mamy jeszcze interfejsu graficznego. Na&nbsp;przykład
robienie czegoś w&nbsp;ten sposób, bo&nbsp;nie mamy jeszcze wolnego pakietu
umożliwiającego zrobienie tego inaczej. Na&nbsp;przykład przekazanie trochę
pieniędzy firmie, która ma zamiar napisać jakiś pakiet wolnego
oprogramowania, żebyście mogli go za&nbsp;kilka lat używać. Różne małe
poświęcenia, które wszyscy możemy ponieść. A&nbsp;na dłuższą metę nawet
na&nbsp;tym skorzystamy. No wiecie, to tak naprawdę bardziej inwestycja niż
poświęcenie. Musimy mieć tylko wystarczająco dalekosiężną perspektywę,
aby&nbsp;dostrzec, że&nbsp;dobre jest dla nas inwestowanie w&nbsp;ulepszanie
społeczeństwa, bez&nbsp;rachowania miedziaków, kto i&nbsp;ile na&nbsp;tej
inwestycji skorzysta.</p>

<p>W&nbsp;zasadzie tutaj skończyłem.</p>

<p>Chciałbym wspomnieć, że&nbsp;istnieje nowe podejście do&nbsp;biznesu
opartego na&nbsp;wolnym oprogramowaniu zaproponowane przez Tony'ego Stanco,
które nazywa &bdquo;Free Developers&bdquo; [<em>Wolni Autorzy</em>]
i&nbsp;które opiera się na&nbsp;pewnej strukturze biznesowej mającej
w&nbsp;końcu wypłacić część zysków każdemu, wszystkim autorom wolnego
programu, którzy dołączyli się do&nbsp;organizacji. W&nbsp;tej chwili
rozważają możliwości załatwienia mi dosyć dużych kontraktów rządowych
na&nbsp;rozwój programów w&nbsp;Indiach, bo&nbsp;będą używać wolnego
oprogramowania jako podstawy, co zapewni im olbrzymie oszczędności.</p>

<p>Więc&nbsp;zdaje się, że&nbsp;teraz powinienem poprosić o pytania.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: <i>[niewyraźne]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Czy&nbsp;mógłbyś mówić odrobinę głośniej?
Naprawdę nic nie słyszę.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Jak mogłaby firma taka jak Microsoft zawrzeć
kontrakt na&nbsp;wolne oprogramowanie?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, tak naprawdę to Microsoft planuje
przeniesienie dużej części swojej działalności
na&nbsp;usługi. I&nbsp;planują coś podłego i&nbsp;niebezpiecznego,
tzn. przywiązanie usług do&nbsp;programów, jednego do&nbsp;drugiego,
w&nbsp;rodzaj węzła, rozumiecie? Więc&nbsp;aby korzystać z&nbsp;tej usługi,
będziecie musieli używać tego programu Microsoftu, co będzie oznaczało,
że&nbsp;będziecie musieli korzystać z&nbsp;tej usługi w&nbsp;przypadku tego
programu, więc&nbsp;to wszystko jest powiązane. Taki jest ich plan.</p>

<p>Interesujące jest to, że&nbsp;sprzedawanie tych usług nie rodzi etycznej
kwestii &bdquo;wolne czy&nbsp;niewolne oprogramowanie&rdquo;. Mogłoby ich
zupełnie zadowalać to, że&nbsp;ich interes polegałby na&nbsp;prowadzeniu
działalności dla firm, które utrzymywałyby się ze sprzedaży tych usług przez
sieć. Jednak&nbsp;plan Microsoftu to użycie ich do&nbsp;zdobycia jeszcze
ściślejszej kontroli, jeszcze większego monopolu na&nbsp;oprogramowanie
i&nbsp;usługi, zostało to ostatnio opisane w&nbsp;artykule w&nbsp;zdaje się,
że&nbsp;&bdquo;Business Week&rdquo;. Inni ludzie stwierdzili, że&nbsp;to
zmiana sieci w&nbsp;miasteczko firmowe Microsoftu.</p>

<p>A&nbsp;to jest ważne, ponieważ&nbsp;wiecie, w&nbsp;sprawie antytrustowej sąd
zalecił podział Microsoftu. Ale&nbsp;w pewnym sensie to nie ma rąk
ani&nbsp;nóg&nbsp;&ndash; nie dałoby to niczego dobrego&nbsp;&ndash;
dzielenie na&nbsp;część operacyjną i&nbsp;część zajmującą się aplikacjami.</p>

<p>Ale&nbsp;po przeczytaniu tego artykułu widzę teraz użyteczną, skuteczną
drogę podziału Microsoftu na&nbsp;część usługową i&nbsp;programistyczną,
przy czym nie mogłyby być ze sobą powiązane, musiałyby się trzymać
na&nbsp;dystans, a&nbsp;część usługowa musiałaby opublikować interfejsy, tak
żeby każdy mógł napisać program kliencki mogący się dogadać z&nbsp;tymi
usługami i, jak przypuszczam, żeby trzeba było płacić za&nbsp;otrzymanie
usługi. Cóż, to jest OK. To zupełnie inna sprawa.</p>

<p>Jeśli Microsoft zostanie podzielony w&nbsp;ten sposób [&hellip;] usługi
i&nbsp;oprogramowanie, to nie będą mogli używać swojego oprogramowania
do&nbsp;miażdżenia konkurencji usługami Microsoftu. I&nbsp;nie będą mogli
używać swoich usług do&nbsp;miażdżenia konkurencji oprogramowaniem
Microsoftu. I&nbsp;będziemy mogli tworzyć wolne oprogramowanie, a&nbsp;wy
może będziecie go używać do&nbsp;komunikowania się z&nbsp;usługami
Microsoftu, a&nbsp;nam to nie będzie przeszkadzać.</p>

<p>Bo&nbsp;w gruncie rzeczy, pomimo tego, że&nbsp;Microsoft jest firmą
rozwijającą objęte restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie, która
zniewoliła większość ludzi&nbsp;&ndash; inni zniewolili mniejszą liczbę
osób, ale&nbsp;nie dlatego, że&nbsp;nie próbowali. <i>[śmiech]</i>
Po&nbsp;prostu nie udało im się zniewolić aż tylu ludzi. Więc&nbsp;problemem
nie jest tylko i&nbsp;wyłącznie Microsoft. Microsoft jest tylko największym
przejawem problemu, który chcemy rozwiązać, czyli&nbsp;faktu, że&nbsp;objęte
restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie odbiera użytkownikom wolność
do&nbsp;współpracy i&nbsp;tworzenia etycznego społeczeństwa. Więc&nbsp;nie
powinniśmy się zanadto skupiać na&nbsp;Microsofcie, no wiecie, nawet jeśli
dali mi okazję do&nbsp;przemawiania z&nbsp;tego miejsca. Nie czyni to ich
najważniejszymi. Oni nie są początkiem i&nbsp;końcem wszystkiego.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Wcześniej mówiłeś o filozoficznych różnicach
między wolnym oprogramowaniem i&nbsp;oprogramowaniem open source. Co sądzisz
o obecnej tendencji, w&nbsp;której dystrybucje GNU/Linuksa skłaniają się ku
wspieraniu wyłącznie platform Intela? Oraz&nbsp;o tym, że, jak się zdaje,
coraz mniej programistów pisze kod prawidłowo i&nbsp;tworzy oprogramowanie,
które będzie się wszędzie kompilować? I&nbsp;o robieniu programów, które
działają po&nbsp;prostu na&nbsp;systemach Intela?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Nie widzę tutaj etycznego problemu. Chociaż
w&nbsp;rzeczywistości firmy produkujące komputery czasami portują
na&nbsp;nie GNU/Linuksa. Jak widać HP ostatnio to zrobiło. Nie chcieli
płacić za&nbsp;port Windowsa, bo&nbsp;to kosztowałoby zbyt
wiele. Ale&nbsp;doprowadzenie do&nbsp;działania GNU/Linuksa zajęło, o ile
się nie mylę, pięciu inżynierom parę miesięcy. Było to łatwe
do&nbsp;zrobienia.</p>

<p>Oczywiście zachęcam ludzi do&nbsp;korzystania z&nbsp;<code>autoconf</code>a,
który jest pakietem GNU ułatwiającym tworzenie przenośnego
oprogramowania. Zachęcam ich do&nbsp;tego. Albo&nbsp;gdy ktoś naprawi błąd,
który powodował, że&nbsp;nie kompilowało się na&nbsp;innej wersji systemu
i&nbsp;wam go prześle, powinniście to dołączyć. Ale&nbsp;nie widzę tutaj
etycznego problemu.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Dwa komentarze. Pierwszy: Ostatnio przemawiałeś
na&nbsp;MIT. Czytałem zapis. Ktoś zapytał o patenty i&nbsp;odpowiedziałeś,
że&nbsp;&bdquo;patenty to zupełnie inna kwestia. Nie mam na&nbsp;ten temat
nic do&nbsp;powiedzenia&rdquo;.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Tak naprawdę to mam bardzo dużo
do&nbsp;powiedzenia o patentach, ale&nbsp;to zajmuje
godzinę. <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Chciałem powiedzieć, że&nbsp;według mnie jest
w&nbsp;tym problem. To znaczy istnieje powód, dla którego firmy nazywają
zarówno patenty jak i&nbsp;prawa autorskie własnością trwałą w&nbsp;celu
przeforsowania tej koncepcji, próby użycia siły Państwa do&nbsp;stworzenia
dla siebie monopolu. Więc&nbsp;to, co jest wspólne dla tych rzeczy, to nie
to, że&nbsp;dotyczą podobnych spraw, ale&nbsp;to, że&nbsp;nie chodzi im tak
naprawdę o służbę społeczeństwu, motywacją tych firm jest uzyskanie monopolu
dla swoich prywatnych interesów.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Rozumiem. Ale, cóż, chcę odpowiedzieć,
bo&nbsp;nie ma zbyt wiele czasu. Więc&nbsp;chciałbym na&nbsp;to
odpowiedzieć.</p>

<p>Masz rację, to jest to, czego oni chcą. Ale&nbsp;jest jeszcze jeden powód,
dla którego chcą używać terminu &bdquo;własność
intelektualna&rdquo;. Bo&nbsp;nie chcą zachęcać ludzi do&nbsp;dokładnego
przemyślenia kwestii prawa autorskiego i&nbsp;kwestii
patentowych. Bo&nbsp;prawo autorskie i&nbsp;prawo patentowe to dwie osobne
rzeczy, a&nbsp;skutki objęcia oprogramowania prawem autorskim
i&nbsp;opatentowania programów są zupełnie inne.</p>

<p>Patenty na&nbsp;oprogramowanie to ograniczanie programistów, zabranianie im
pisania pewnych rodzajów programów, podczas gdy prawo autorskie tego nie
robi. Prawo autorskie pozwala, przynajmniej jeśli sami to napisaliście,
na&nbsp;dystrybucję. Więc&nbsp;jest ogromnie ważne, żeby rozdzielać te
kwestie.</p>

<p>Mają trochę wspólnego na&nbsp;bardzo niskim poziomie, ale&nbsp;cała reszta
jest inna. Więc, proszę, aby&nbsp;zachęcać do&nbsp;jasnego myślenia,
rozważajcie prawo autorskie albo&nbsp;rozważajcie patenty. Ale&nbsp;nie
rozważajcie własności intelektualnej. Nie mam opinii o własności
intelektualnej. Mam opinie na&nbsp;temat prawa autorskiego, patentów
i&nbsp;oprogramowania.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Wspomniałeś na&nbsp;początku, że&nbsp;język
funkcjonalny, jak przepisy kulinarne, to programy komputerowe. Tworzone jest
coś pośredniego, krzyżówka odrobinę inna niż inne rodzaje języków. To także
problem w&nbsp;przypadku DVD.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Te kwestie są częściowo podobne,
ale&nbsp;częściowo inne w&nbsp;przypadku rzeczy nie będących z&nbsp;natury
funkcjonalnymi. Część kwestii zostaje, ale&nbsp;nie wszystkie. Niestety to
kolejne godzinne przemówienie. Nie mam czasu, żeby się w&nbsp;to
wgłębiać. Ale&nbsp;uważam, że&nbsp;wszystkie funkcjonalne dzieła powinny być
wolne w&nbsp;takim samym sensie jak oprogramowanie. No wiecie, podręczniki,
instrukcje, słowniki, przepisy i&nbsp;tak dalej.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Właśnie się zastanawiałem nad&nbsp;muzyką dostępną
w&nbsp;sieci. W&nbsp;całej tej sprawie są podobieństwa i&nbsp;różnice.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Myślę, że&nbsp;minimum wolności, jakie
powinniśmy mieć wobec każdego rodzaju opublikowanych informacji, to wolność
do&nbsp;ich niekomercyjnego rozpowszechniania w&nbsp;niezmienionej
postaci. W&nbsp;przypadku dzieł funkcjonalnych potrzebna nam jest wolność
do&nbsp;komercyjnej dystrybucji zmienionych wersji, bo&nbsp;jest to ogromnie
użyteczne dla społeczeństwa. Dla dzieł niefunkcjonalnych, no wiecie, rzeczy
rozrywkowych lub&nbsp;mających wartość estetyczną, lub&nbsp;wyrażających
czyjeś poglądy, no wiecie, być może nie powinny być modyfikowane. I&nbsp;być
może znaczy to, że&nbsp;jest w&nbsp;porządku, aby&nbsp;całą ich komercyjną
dystrybucję obejmowało prawo autorskie.</p>

<p>Pamiętajcie proszę, że&nbsp;według konstytucji USA celem prawa autorskiego
jest korzyść społeczeństwa. Jest nim modyfikowanie zachowania pewnych
prywatnych podmiotów, aby&nbsp;publikowali więcej książek. Korzyścią
z&nbsp;tego płynącą jest to, że&nbsp;społeczeństwo ma o czym dyskutować
i&nbsp;się uczy. No i&nbsp;wiecie, mamy literaturę. Mamy prace
naukowe. Celem jest zachęcanie do&nbsp;ich tworzenia. Prawa autorskie nie
istnieją dla autorów, a&nbsp;już na&nbsp;pewno nie wydawców. Istnieją dla
czytelników i&nbsp;wszystkich tych, którzy korzystają na&nbsp;wymianie
informacji mającej miejsce, gdy jedni piszą, a&nbsp;drudzy czytają. A&nbsp;z
tym celem się zgadzam.</p>

<p>Ale&nbsp;w dobie sieci komputerowych ta metoda nie jest już dłużej możliwa
do&nbsp;utrzymania, bo&nbsp;wymaga obecnie drakońskich praw naruszających
naszą prywatność i&nbsp;nas terroryzujących. No wiecie, lata
w&nbsp;więzieniu za&nbsp;dzielenie się ze swoim bliźnim. W&nbsp;czasach
prasy drukarskiej tak nie było. Wtedy prawo autorskie było regulacją
branżową. Ograniczało wydawców. Teraz jest ograniczeniem nałożonym przez
wydawców na&nbsp;społeczeństwo. Tak więc&nbsp;relacja władzy zmieniła swój
biegun o 180 stopni, chociaż to wciąż to samo prawo.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Więc&nbsp;można mieć to samo — ale&nbsp;jak
w&nbsp;robieniu muzyki z&nbsp;innej muzyki?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. To jest ciekawa&hellip;</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: I&nbsp;unikalne, nowe dzieła, no wiesz, to ciągle
mnóstwo współpracy.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak jest. I&nbsp;wydaje mi się, że&nbsp;wymaga to
jakiejś koncepcji dozwolonego użytku. Zdecydowanie robienie krótkiego sampla
i&nbsp;wykorzystywanie go w&nbsp;jakimś dziele muzycznym, to oczywiście
powinien być dozwolony użytek. Nawet standardowa koncepcja dozwolonego
użytku to zakłada, jeśli sobie przypomnicie. Nie jestem pewien,
czy&nbsp;zgodzą się z&nbsp;tym sądy, ale&nbsp;powinny. To nie byłaby
rzeczywista zmiana w&nbsp;dotychczasowym systemie.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Co sądzisz o udostępnianiu publicznych informacji
w&nbsp;zamkniętych formatach?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Och, to nie powinno mieć miejsca. To znaczy rząd
nigdy nie powinien wymagać od&nbsp;obywateli wykorzystywania niewolnego
programu w&nbsp;celu dostępu, komunikacji z&nbsp;rządem w&nbsp;jakikolwiek
sposób, w&nbsp;obu kierunkach.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Jestem użytkownikiem, nazwę go tak teraz,
GNU/Linuksa&hellip;</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Dziękuję. <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: &hellip;od czterech lat. Jedna rzecz, z&nbsp;którą
miałem problem i&nbsp;która jest bardzo ważna chyba dla nas wszystkich, to
przeglądanie Internetu.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Jedna rzecz, która zdecydowanie była
niedogodnością przy używaniu GNU/Linuksa to było przeglądanie Internetu,
bo&nbsp;główne narzędzie, które do&nbsp;tego służy, Netscape&hellip;</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: &hellip;nie jest wolnym oprogramowaniem.</p>

<p>Pozwólcie, że&nbsp;odpowiem. Chcę przejść do&nbsp;rzeczy, aby&nbsp;był czas
na&nbsp;więcej pytań. Więc, tak. Istnieje wśród ludzi bardzo niedobra
tendencja używania Netscape Navigatora na&nbsp;systemach
GNU/Linux. Właściwie jest on dodawany do&nbsp;wszystkich komercyjnie
wydawanych systemów. Więc&nbsp;jest to ironiczna sytuacja: pracowaliśmy tak
ciężko, aby&nbsp;stworzyć wolny system operacyjny, a&nbsp;teraz, jak
pójdziecie do&nbsp;sklepu, to możecie tam znaleźć wersje
GNU/Linuksa&nbsp;&ndash; większość nazywa się Linux&nbsp;&ndash; i&nbsp;nie
są one wolne. No dobra, część z&nbsp;nich jest. Ale&nbsp;jest w&nbsp;nich
Netscape Navigator i&nbsp;może inne niewolne programy też. Więc&nbsp;tak
naprawdę ciężko jest znaleźć wolny system, chyba że&nbsp;wiecie, co
robicie. Lub, oczywiście, możecie nie instalować Netscape Navigatora.</p>

<p>Tak naprawdę to od&nbsp;lat istnieją wolne przeglądarki internetowe. Jest
wolna przeglądarka, której kiedyś używałem, nazywająca się Lynx. To jest
wolna niegraficzna przeglądarka internetowa, jest tekstowa. To jest wielka
zaleta, bo&nbsp;nie ogląda się reklam. <i>[śmiech] [aplauz]</i></p>

<p>Tak czy&nbsp;inaczej istnieje wolny graficzny projekt o nazwie Mozilla,
który właśnie dochodzi do&nbsp;stanu używalności. I&nbsp;czasami go używam.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Konqueror 2.01 jest bardzo dobry.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Aha, OK. Więc&nbsp;oto kolejna wolna graficzna
przeglądarka. Więc&nbsp;wydaje się, że&nbsp;w końcu dochodzimy
do&nbsp;rozwiązania tego problemu.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Czy&nbsp;możesz mi opowiedzieć o tych
filozoficznych/etycznych podziałach pomiędzy wolnym oprogramowaniem
a&nbsp;open source? Czy&nbsp;sądzisz, że&nbsp;są nie do&nbsp;pogodzenia?
&hellip;</p>

<p><i>[Zmiana kasety w&nbsp;trakcie nagrywania. Brakuje końca pytania
i&nbsp;początku odpowiedzi.]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: &hellip; do&nbsp;wolności
i&nbsp;etyki. Albo&nbsp;czy po&nbsp;prostu powiecie: &bdquo;Cóż, mamy
nadzieję, że&nbsp;wasze firmy zdecydują, że&nbsp;bardziej zyskowne jest
pozwolenie nam na&nbsp;robienie tych rzeczy&rdquo;.</p>

<p>Ale&nbsp;jak mówiłem, w&nbsp;przypadku dużej ilości praktycznej pracy,
polityka pojedynczych osób nie gra tak naprawdę roli. Gdy ktoś oferuje pomoc
projektowi GNU, to nie mówimy: &bdquo;Musisz się zgadzać z&nbsp;naszą
polityką&rdquo;. Mówimy, że&nbsp;w pakietach GNU musicie nazywać system
GNU/Linuksem i&nbsp;nazywać je wolnym oprogramowaniem. To, co mówicie, gdy
nie odnosicie się do&nbsp;projektu GNU, to wasza sprawa.</p>

<p><strong>QUESTION</strong>: Firma IBM rozpoczęła kampanię skierowaną
do&nbsp;agencji rządowych, promującą ich wielkie maszyny, wymieniali to,
że&nbsp;korzystają z&nbsp;Linuksa, jako główną zaletę i&nbsp;mówili
&bdquo;Linux&rdquo;.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, oczywiście naprawdę chodzi o systemy
GNU/Linux. <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Tak jest! Więc&nbsp;powiedz to ich szefowi
sprzedaży. On nic nie wie o GNU.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Komu mam powiedzieć?</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Szefowi sprzedaży.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: A, tak. Problem polega na&nbsp;tym, że&nbsp;oni
już dawno starannie podjęli decyzję, co chcą powiedzieć, aby&nbsp;zyskać
przewagę. A&nbsp;kwestia, co jest trafniejszym lub&nbsp;sprawiedliwszym,
lub&nbsp;prawidłowym sposobem jego określania, nie jest jakąś zasadniczą
sprawą, która obchodziłaby taką firmę. Jakieś małe firmy, tak, tam może być
szef. I&nbsp;jeśli ten szef jest zdeterminowany mieć takie rzeczy
na&nbsp;uwadze, to może podjąć taką decyzję. Ale&nbsp;nie gigantyczna
korporacja. To wstyd, wiecie.</p>

<p>Jest inna ważniejsza i&nbsp;poważniejsza kwestia dotycząca postępowania
IBM. Twierdzą oni, że&nbsp;wkładają miliard dolarów
w&nbsp;&bdquo;Linuksa&rdquo;. Ale&nbsp;być może powinienem wziąć
w&nbsp;cudzysłów także &bdquo;w&rdquo;, bo&nbsp;część tych pieniędzy idzie
na&nbsp;płacenie ludziom za&nbsp;rozwój wolnego oprogramowania. To naprawdę
jest wkład na&nbsp;rzecz naszej społeczności. Ale&nbsp;reszta idzie
na&nbsp;płacenie ludziom za&nbsp;rozwój oprogramowania objętego
restrykcyjnymi licencjami albo&nbsp;za portowanie takiego oprogramowania
na&nbsp;GNU/Linuksa, a&nbsp;to <em>nie</em> jest wkład na&nbsp;rzecz naszej
społeczności. Ale&nbsp;IBM wkłada to wszystko do&nbsp;jednego worka. Część
z&nbsp;tego wszystkiego to może być reklama, co jest pewnym wkładem, nawet
jeśli trochę nieprawidłowym. Więc&nbsp;jest to skomplikowana sytuacja. Część
z&nbsp;tego, co robią, nam służy, a&nbsp;reszta nie. A&nbsp;część jest
gdzieś po&nbsp;środku. I&nbsp;nie można tego po&nbsp;prostu wrzucić
do&nbsp;jednego worka i&nbsp;krzyczeć: &bdquo;Wow! Hurra! Miliard dolarów
od&nbsp;IBM&rdquo;. <i>[śmiech]</i> To zbytnie uproszczenie.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Czy&nbsp;możesz coś więcej powiedzieć
na&nbsp;temat pobudek, które doprowadziły do&nbsp;powstania GPL?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, oto&nbsp;&ndash; przepraszam, odpowiadam
teraz na&nbsp;jego pytanie. <i>[śmiech]</i></p>

<p><strong>SCHONBERG</strong>: Czy&nbsp;chcesz zarezerwować trochę czasu
na&nbsp;konferencję prasową? Czy&nbsp;kontynuować z&nbsp;tym?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Kto tu przyszedł na&nbsp;konferencję prasową?
Niezbyt wielu dziennikarzy. Aha, trzech&nbsp;&ndash; OK. Czy&nbsp;nie będzie
problemu jeśli będziemy&nbsp;&ndash; jeśli będę przez jeszcze jakieś 10
minut odpowiadał na&nbsp;pytania z&nbsp;sali? OK. Więc&nbsp;będę dalej
odpowiadał na&nbsp;pytania z&nbsp;sali.</p>

<p>Więc&nbsp;jakie były pobudki powstania GNU GPL? Po&nbsp;części chciałem
ochronić wolność społeczności przed zjawiskami, które opisałem
na&nbsp;przykładzie systemu X, i&nbsp;które przydarzyły się także innym
wolnym programom. Tak naprawdę to gdy myślałem o tej kwestii, X jeszcze nie
został wydany. Ale&nbsp;widziałem jak ten problem powstawał przy innych
wolnych programach. Na&nbsp;przykład TeX. Chciałem zadbać o to, by wszyscy
użytkownicy mieli wolność. Zdałem sobie sprawę, że&nbsp;w innym wypadku
mógłbym napisać jakiś program i&nbsp;może używałoby go wielu ludzi,
ale&nbsp;nie mieliby wolności. A&nbsp;jaki to ma sens?</p>

<p>Ale&nbsp;inna sprawa, o której myślałem, to dać społeczności poczucie,
że&nbsp;nie jest wycieraczką, poczucie, że&nbsp;nie jest łupem dla
pierwszego pasożyta, który akurat będzie przechodził obok. Jeśli nie
korzystacie z&nbsp;copyleft, to w&nbsp;gruncie rzeczy mówicie <i>[mówi
potulnym głosem]</i>: &bdquo;Weźcie mój kod. Zróbcie, co chcecie. Nie
sprzeciwiam się&rdquo;. Więc&nbsp;każdy może przyjść i&nbsp;powiedzieć
<i>[mówi pewnym siebie głosem]</i>: &bdquo;Tak, chcę zrobić z&nbsp;tego
niewolną wersję. Po&nbsp;prostu to sobie wezmę&rdquo;. Oczywiście potem,
zrobią prawdopodobnie jakieś ulepszenia, te niewolne wersje mogą spodobać
się użytkownikom i&nbsp;wyprzeć wersje wolne. I&nbsp;co wtedy osiągnęliście?
Przekazaliście tylko darowiznę jakiemuś objętemu restrykcyjną licencją
projektowi programistycznemu.</p>

<p>A&nbsp;kiedy ludzie widzą, że&nbsp;to się dzieje, gdy ludzie widzą, jak inni
biorą to co zrobiłem i&nbsp;nigdy tego nie oddają, to może być
demoralizujące. I&nbsp;to nie są tylko przypuszczenia. Widziałem to
na&nbsp;własne oczy. To jest część tego, co się stało, gdy zniszczona
została stara społeczność, do&nbsp;której należałem w&nbsp;latach
70. Niektórzy przestali współpracować. I&nbsp;uznaliśmy, że&nbsp;na tym
korzystają. Z&nbsp;pewnością zachowywali się tak, jakby uważali,
że&nbsp;korzystają. I&nbsp;zdaliśmy sobie sprawę, że&nbsp;nie mogą tak
po&nbsp;prostu czerpać z&nbsp;efektów współpracy i&nbsp;nic nie
oddawać. A&nbsp;nic nie mogliśmy z&nbsp;tym zrobić. To było bardzo
deprymujące. My, ci z&nbsp;nas, którym się ta tendencja nie podobała, nawet
o tym dyskutowaliśmy i&nbsp;nie mogliśmy wymyślić nic, co mogłoby położyć
temu kres.</p>

<p>Więc&nbsp;GPL została zaprojektowana, by to powstrzymać. Mówi ona,
że&nbsp;tak, zapraszamy cię do&nbsp;przystąpienia do&nbsp;społeczności
i&nbsp;korzystania z&nbsp;tego kodu. Możesz go wykorzystywać
do&nbsp;wszelkich zadań. Jednak&nbsp;jeśli wypuścisz zmodyfikowaną wersję,
to musisz ją udostępnić naszej społeczności, będąc częścią tej społeczności,
będąc częścią wolnego świata.</p>

<p>Więc&nbsp;w rzeczywistości i&nbsp;tak jest wiele sposobów, na&nbsp;jakie
ludzie mogą korzystać z&nbsp;naszej pracy, a&nbsp;sami nie wnosić żadnego
wkładu, na&nbsp;przykład nie musicie pisać programów. Mnóstwo ludzi korzysta
z&nbsp;GNU/Linuksa i&nbsp;nie pisze żadnego oprogramowania. Nie ma wymogu,
że&nbsp;coś musicie dla nas zrobić. Ale&nbsp;jeśli robicie pewien konkretny
rodzaj rzeczy, to musicie wnieść to jako wkład. Oznacza to, że&nbsp;nasza
społeczność to nie wycieraczka. I&nbsp;myślę, że&nbsp;to dało ludziom siłę
i&nbsp;poczucie, że&nbsp;wszyscy nie będą po&nbsp;nas tak po&nbsp;prostu
deptać. Przeciwstawimy się temu.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Tak, moje pytanie brzmi, biorąc pod&nbsp;uwagę
wolne, ale&nbsp;nie objęte przez copyleft oprogramowanie, skoro każdy może
je wziąć i&nbsp;objąć restrykcyjną licencją, to czy&nbsp;nie jest także
możliwe, żeby ktoś je wziął, dodał kilka zmian i&nbsp;wydał całą rzecz
na&nbsp;licencji GPL?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, to jest możliwe.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Więc&nbsp;to by objęło wszystkie przyszłe kopie
licencją GPL.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Od&nbsp;tego odgałęzienia kodu. Ale&nbsp;oto
dlaczego tak nie robimy.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Hmm?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Oto dlaczego ogólnie tak nie robimy. Pozwólcie,
że&nbsp;wyjaśnię.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: OK, oczywiście.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Moglibyśmy, gdybyśmy chcieli, wziąć system X,
zrobić kopię objętą przez GPL i&nbsp;wprowadzić do&nbsp;niej
zmiany. Ale&nbsp;istnieje dużo większa grupa osób pracująca
nad&nbsp;rozwijaniem X, która <em>nie</em> wydaje go na&nbsp;GPL. Więc,
jeśli byśmy to zrobili, to odgałęzialibyśmy ich kod. A&nbsp;to nie byłoby
miłe traktowanie. A&nbsp;oni <em>są</em> częścią naszej społeczności, wnoszą
do&nbsp;niej wkład.</p>

<p>Po&nbsp;drugie obróciłoby się to przeciwko nam, bo&nbsp;oni wkładają
w&nbsp;X dużo więcej pracy niż my byśmy wkładali. Więc&nbsp;nasza wersja
byłaby gorsza od&nbsp;ich wersji, ludzie by jej nie używali, więc&nbsp;po co
w&nbsp;ogóle się trudzić?</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Aha.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Więc&nbsp;jeśli ktoś napisał jakieś ulepszenia
dla X, to uważam, że&nbsp;powinien współpracować z&nbsp;zespołem
rozwijającym X. Prześlijcie to im i&nbsp;pozwólcie wykorzystać tak, jak będą
chcieli. Bo&nbsp;oni rozwijają bardzo istotny kawałek wolnego
oprogramowania. Współpraca z&nbsp;nimi jest dla nas korzystna.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Oprócz&nbsp;&ndash; biorąc pod&nbsp;uwagę
konkretnie X, około dwóch lat temu&nbsp;&ndash; X Consortium, które było
bardzo zaangażowane w&nbsp;niewolne oprogramowanie open source&hellip;</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, tak naprawdę to <em>nie było</em> open
source. To nie było także open source. Mogli mówić, że&nbsp;było. Nie
pamiętam, czy&nbsp;tak mówili, czy&nbsp;nie. Ale&nbsp;to nie było open
source. Było objęte ograniczeniami. Nie można było tego komercyjnie
rozpowszechniać, z&nbsp;tego co pamiętam. Albo&nbsp;nie można było
komercyjnie rozpowszechniać zmodyfikowanych wersji, albo&nbsp;coś
takiego. Było jakieś ograniczenie nie do&nbsp;zaakceptowania zarówno przez
ruch wolnego oprogramowania, jak i&nbsp;ruch open source.</p>

<p>I&nbsp;tak, oto na&nbsp;co wystawia was wykorzystywanie licencji niezgodnej
z&nbsp;copyleft. W&nbsp;rzeczywistości X Consortium miało bardzo sztywną
politykę. Mówili: &bdquo;Jeśli wasz program ma cokolwiek wspólnego
z&nbsp;copyleft, to nie będziemy go rozpowszechniać. Nie umieścimy go
w&nbsp;naszej dystrybucji&rdquo;.</p>

<p>Więc&nbsp;w ten sposób wielu ludzi zmuszono do&nbsp;zaniechania korzystania
z&nbsp;copyleft. A&nbsp;efektem tego było to, że&nbsp;całe ich
oprogramowanie było później całkowicie bezbronne. Kiedy ci sami ludzie,
którzy wcześniej naciskali autorów, żeby na&nbsp;zbyt wiele pozwalali, potem
ludzie z&nbsp;X mówili później: &bdquo;OK, teraz możemy nałożyć
ograniczenia&rdquo;, co nie było z&nbsp;ich strony etycznym postępowaniem.</p>

<p>Ale, biorąc pod&nbsp;uwagę sytuację, czy&nbsp;naprawdę chcielibyśmy
organizować zasoby na&nbsp;utrzymywanie alternatywnej, objętej przez GPL
wersji X? Robienie tego nie miałoby sensu. Jest tyle innych rzeczy, które
musimy zrobić. Zróbmy je zamiast tego. Z&nbsp;autorami X możemy
współpracować.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Czy&nbsp;mógłbyś powiedzieć, czy&nbsp;GNU to znak
towarowy? Czy&nbsp;nie byłoby praktyczną rzeczą dodanie do&nbsp;GNU GPL
pozwolenia na&nbsp;wykorzystywanie tego znaku?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Właśnie wystąpiliśmy o rejestrację znaku
towarowego GNU. Ale&nbsp;nie miałoby to z&nbsp;tym nic
wspólnego. Wyjaśnienie tego to długa historia.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Moglibyście żądać, aby&nbsp;ten znak towarowy był
widoczny na&nbsp;programach objętych przez GPL.</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Nie, nie sądzę. Licencje obejmują poszczególne
programy. A&nbsp;kiedy dany program jest częścią projektu GNU, to nikt nie
kłamie na&nbsp;ten temat. Nazwa całego systemu to inna sprawa. Ale&nbsp;to
sprawa poboczna. Nie warto na&nbsp;ten temat więcej mówić.</p>

<p><strong>PYTANIE</strong>: Jeśli istniałby guzik, którego naciśnięcie
zmusiłoby wszystkie firmy do&nbsp;uwolnienia swojego oprogramowania,
nacisnąłbyś go?</p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, wykorzystałbym to tylko wobec opublikowanego
oprogramowania. No wiecie, uważam, że&nbsp;ludzie mają prawo
do&nbsp;napisania programu na&nbsp;prywatny użytek i&nbsp;korzystania
z&nbsp;niego. Dotyczy to także firm. To kwestia prywatności. To prawda, mogą
być przypadki, w&nbsp;których takie postępowanie jest złe, na&nbsp;przykład,
gdy jest on niezwykle przydatny dla ludzkości, a&nbsp;wy go przed ludzkością
ukrywacie. To jest złe, ale&nbsp;w inny sposób. To osobna kwestia, chociaż
dotykająca tego samego obszaru.</p>

<p>Ale&nbsp;tak, sądzę, że&nbsp;całe opublikowane oprogramowanie powinno być
wolne. I&nbsp;pamiętajcie, jeśli nie jest wolne, to z&nbsp;powodu
interwencji rządu. Rząd interweniuje, aby&nbsp;uczynić je niewolnym. Rząd
tworzy specjalne narzędzia prawne dla właścicieli programów, aby&nbsp;mogli
zmusić policję do&nbsp;powstrzymania nas od&nbsp;używania programów
na&nbsp;pewne sposoby. Z&nbsp;całą pewnością chciałbym położyć temu kres. </p>

<p><strong>SCHONBERG</strong>: Prezentacja Richarda jak zwykle wyzwoliła
olbrzymią ilość intelektualnej energii. Sugeruję, żeby jej część została
wykorzystana na&nbsp;używanie, a&nbsp;może również pisanie, wolnego
oprogramowania.</p>

<p>Powinniśmy wkrótce zamknąć tę sesję. Chcę powiedzieć, że&nbsp;Richard
wstrzyknął w&nbsp;profesję, która jest znana ogółowi społeczeństwa ze swojej
całkowicie apolitycznej postawy, dawkę politycznego i&nbsp;moralnego
zamieszania, które w&nbsp;naszej profesji nie miało wcześniej
miejsca. I&nbsp;bardzo wiele jesteśmy mu za&nbsp;to winni. Chciałbym
ogłosić, że&nbsp;mamy przerwę.</p>

<p><i>[aplauz]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Możecie w&nbsp;każdej chwili
wyjść. <i>[śmiech]</i> Nie trzymam was tu pod&nbsp;kluczem.</p>

<p><i>[słuchacze się rozchodzą&hellip;]</i></p>

<p><i>[nakładające się głosy&hellip;]</i></p>

<p><strong>STALLMAN</strong>: Ostatnia sprawa. Nasza witryna internetowa:
www.gnu.org</p>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i&nbsp;FSF prosimy kierować na&nbsp;adres <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Inne metody kontaktu
z&nbsp;FSF można znaleźć na&nbsp;stronie <a
href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
odnośnikach oraz&nbsp;inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
na&nbsp;adres <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
Staramy się, aby&nbsp;tłumaczenia były wierne i&nbsp;wysokiej jakości,
ale&nbsp;nie jesteśmy zwolnieni z&nbsp;niedoskonałości. Komentarze odnośnie
tłumaczenia polskiego oraz&nbsp;zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
w&nbsp;tłumaczeniu prosimy kierować na&nbsp;adres <a
href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
informacji na&nbsp;temat koordynacji oraz&nbsp;zgłaszania propozycji
tłumaczeń artykułów znajdziecie na&nbsp;<a
href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Copyright &copy; 2001, 2005, 2006, 2014, 2015, 2016 Richard M. Stallman</p>

<p>Ta strona jest dostępna na&nbsp;<a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
Creative Commons Uznanie autorstwa&nbsp;&ndash; Bez&nbsp;utworów zależnych
4.0 Międzynarodowe</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
Tłumaczenie: Radosław Moszczyński 2005, Jan Owoc 2011; poprawki: Jan Owoc
2015.</div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Aktualizowane:

$Date: 2017/04/22 13:00:43 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>