1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
|
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.en.html" -->
<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.86 -->
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Wprowadzenie do Wolne Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo - Projekt GNU
- Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title>
<!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
<h2>Wprowadzenie do <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Wolne
Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo: Wybrane Eseje Richarda
Stallmana</i></a></h2>
<p>
Lawrence Lessig, Profesor prawa, Stanford Law School
</p>
<p>
Każde pokolenie ma swojego filozofa – pisarza lub artystę,
któremu udaje się pobudzić wyobraźnię danych czasów. Czasem ci filozofowie
są za takich uznawani, zwykle jednak zajmuje to pokolenia zanim
połączenie staje się realne. Rozpoznawani czy nie, czasy są znaczone
przez ludzi, którzy mówią o swoich ideałach, czy to
poprzez szept wiersza, czy też poprzez podmuch ruchu
politycznego.
</p>
<p>
Nasze pokolenie ma filozofa. Nie jest artstą ani profesjonalnym
pisarzem. Jest programistą. Richard Stallman rozpoczął swoją pracę
w laboratoriach <abbr title="Massachusetts Institute of
Technology">MIT</abbr> jako programista i architekt budujący
oprogramowanie systemów operacyjnych. Zbudował on swoją karierę
na scenie życia publicznego jako programista i architekt tworząc
ruch dla wolności w świecie w coraz większym stopniu definiowanym
przez „kod”.
</p>
<p>
„Kod” jest technologią odpowiedzialną za pracę
komputerów. Zapisany w oprogramowaniu lub sprzęcie komputerowym,
kod jest zbiorem instrukcji, początkowo zapisanych w słowach, który
kieruje funkcjonowaniem maszyn. Te maszyny – komputery –
w coraz większym stopniu definiują oraz kontrolują nasze
życia. Określają one w jaki sposób łączą się telefony oraz co
można oglądać w telewizji. Decydują czy film wideo może być
nadawany strumieniowo za pośrednictwem łącza szerokopasmowego
do komputera. Kontrolują co komputer zgłasza do jego
producenta. Te maszyny kierują nami. Kod kieruje tymi maszynami.
</p>
<p>
Jaką kontrolę powinniśmy mieć nad tym kodem? Jakie zrozumienie? Jaka
wolność powinna zostać zapewniona, by równać się z kontrolą, którą on
umożliwia? Jaka władza?
</p>
<p>
Te pytania były wyzwaniem w życiu Stallmana. Poprzez jego pracę
i jego słowa pokierował nas, byśmy zobaczyli znaczenie utrzymywania
kodu „wolnym”. Nie wolnym w znaczeniu, w którym
piszący kod nie są opłacani [<em>po angielsku „free” może
znaczyć darmowy/nieodpłatny ale też i wolny</em> przyp. tłum.],
ale wolnym w znaczeniu, w którym kontrola budowana przez
koderów jest przejrzysta dla wszystkich i każdy ma prawo skorzystać
z tej kontroli oraz modyfikować ją tak, jak uzna
za stosowne. To jest „wolne oprogramowanie”; „wolne
oprogramowanie” jest odpowiedzią na świat budowany w kodzie.
</p>
<p>
„Wolny”. Stallman lamentuje nad dwuznacznością w jego
własnym określeniu. Nie ma w tym nic do lamentowania. Zagadki
zmuszają ludzi do myślenia, a to określenie „wolny”
jest wystarczająco zagadkowe. Dla uszu współczesnych Amerykanów,
„wolne oprogramowanie” brzmi utopijnie, niemożliwie. Nic, nawet
obiad, nie jest darmowe. Jak najważniejsze słowa kierujące najważniejszymi
maszynami kierującymi światem mogą być „wolne”? Jak trzeźwe
na umyśle społeczeństwo może aspirować do takiego ideału?
</p>
<p>
Jednak dziwny brzęk słowa „wolny” wiąże się z nami,
nie z określeniem. „Wolny” ma różne znaczenia,
z których tylko jedno odnosi się do „ceny”. Dużo
bardziej fundamentalnym znaczeniem słowa „wolny” jest
„wolność”, mówi Stallman, w kontekście „wolności
słowa”, czy, być może lepiej, w kontekście „wolnej
pracy” [<em>tu znów chodzi o to, że po angielsku słowo
„free” jest dwuznaczne</em> przyp. tłum.]. Nie wolnej jako
darmowej, ale wolnej jako w ograniczonej w kontroli przez
innych. Wolne oprogramowanie jest kontrolą, która jest przejrzysta
i otwarta na zmiany, tak jak wolne prawa, czy prawa
„wolnego społeczeństwa” są wolne kiedy ich kontrola jest
poznawalna i otwarta na zmiany. Celem Stallmanowskiego
„ruchu wolnego oprogramowania” jest zarówno tworzenie kodu, jak
i sprawianie, by był on przejrzysty i podatny na zmiany,
poprzez czynienie go „wolnym”.
</p>
<p>
Czyni się to poprzez mechanizm, którym jest wyjątkowo pomysłowy sposób
nazywany „copyleft”, wdrażany poprzez licencję nazywaną
GPL. Używając mocy praw autorskich, „wolne oprogramowanie” nie
tylko zapewnia to, że pozostanie otwarte i podatne na zmiany,
ale także to, że inne oprogramowanie, które korzysta i używa
„wolnego oprogramowania” (co w praktyce liczy się jako
„praca pochodna”) samo również musi być wolne. Jeśli używasz
i przystosowujesz program wolnego oprogramowania, a następnie
wydajesz publicznie przystosowaną wersję, to wydana wersja musi być tak
wolna, jak wersja pierwotna. Musi być, inaczej prawa autorskie będą złamane.
</p>
<p>
„Wolne oprogramowanie”, podobnie jak wolne społeczeństwa, ma
swoich przeciwników. Microsoft wypowiedział wolnę przeciwko GPL, ostrzegając
każdego, kto zechce słuchać, że GPL jest „niebezpieczną”
licencją. Jednak niebezpieczeństwa, o których mowa, są
w większości iluzoryczne. Inni sprzeciwiają się
„przymusowi” w naleganiu GPL na to, by zmodyfikowane
wersje również były wolne. Ale warunek nie jest przymusem. Jeśli nie
jest przymusem to, że Microsoft odmawia użytkownikom przyzwolenia
na dystrybucję zmodyfikowanych wersji swojego produktu Office
bez płacenia (przypuszczalnie) milionów, to nie jest przymusem to, gdy
GPL nalega, by zmodyfikowane wersje wolnego oprogramowania również były
wolne.
</p>
<p>
Następnie są ci, którzy nazywają przesłanie Stallmana zbyt
skrajnym. Ale nie jest ono skrajne. Rzeczywiście, w oczywistym
znaczeniu, praca Stallmana jest prostym tłumaczeniem wolności, które nasza
tradycja stworzyła w świecie przed kodem. „Wolne
oprogramowanie” chciałoby zapewnić, by świat rządzony przez kod był
tak „wolny”, jak nasza tradycja, która budowała świat przed
kodem.
</p>
<p>
Na przykład: „Wolne społeczeństwo” jest regulowane przez
prawo. Ale są przecież ograniczenia, które każde wolne społeczeństwo
nakłada na te regulacje poprzez prawo: żadne społeczeństwo, które
utrzymuje swoje prawa w sekrecie, nigdy nie mogłoby być nazwane
wolnym. Żaden rząd, który ukrywa swoje przepisy prawne przed rządzonymi, nie
mógłby utrzymać się w naszej tradycji. Prawo kontroluje. Ale robi
to sprawiedliwie tylko wówczas, gdy robi to w sposób
widoczny. A prawo jest widoczne tylko wówczas, gdy jego warunki są
znane i możliwe do kontrolowania przez tych, których kontroluje,
bądź poprzez agentów tych, których kontroluje (prawników, ciała
ustawodawcze).
</p>
<p>
Ten warunek prawa wykracza poza pracę ciał ustawodawczych. Pomyśl
o praktyce prawa w amerykańskich sądach. Prawnicy są zatrudniani
przez klientów po to, by przyspieszać ich interesy. Czasem te interesy
są przyspieszane poprzez spory. W trakcie tych sporów, prawnicy
piszą akta sprawy. Akta te wpływają na opinie pisane przez sędziów. Te
opinie decydują kto wygra daną sprawę lub czy dane prawo jest zgodne
z konstytucją.
</p>
<p>
Cały materiał w tym procesie jest wolny w znaczeniu, o którym mówi
Stallman. Spisy prawne są otwarte i wolne do użytku dla innych. Te
argumenty są przejrzyste (co oznacza co innego, niż mówienie, że są
dobre) i ich tok myślenia może być wykorzystywany bez zgody
oryginalnych prawników. Opinie, które tworzą, mogą być cytowane
w kolejnych aktach sprawy. Te zaś mogą być kopiowane
i wykorzystywane w kolejnych aktach lub opiniach. „Kod
źródłowy” amerykańskiego prawa jest z założenia
i z zasady otwarty i wolny dla każdego
do użycia. I prawnicy go używają - jest bowiem miarą dobrych akt
sprawy to, że osiągają kreatywność poprzez wykorzystanie tego, co
wydarzyło się wcześniej. Źródło jest wolne; kreatywność i ekonomia są
zbudowane na jego fundamentach.
</p>
<p>
Ta ekonomia wolnego kodu (mam tu na myśli wolny kod prawny) nie
sprawia, że prawnicy głodują. Firmy prawnicze mają dość powodów, by
produkować kolejne akta sprawy, nawet jeśli to co stworzą będzie mogło być
wykorzystane i kopiowane przez kogokolwiek innego. Prawnik jest
rzemieślnikiem; jego lub jej produkt jest
publiczny. Jednak rzemiosło nie jest dobroczynnością. Prawnicy są
opłacani; publiczność nie wymaga takiej pracy za darmo. Zamiast tego
ekonomia kwitnie, z dalszą pracą dodawaną do wcześniejszej.
</p>
<p>
Możemy wyobrazić sobie praktykę prawną, która byłaby inna – akta
sprawy i argumenty, które byłyby utrzymywane w tajemnicy;
orzeczenia, które ogłaszałyby wynik, ale nie tok rozumowania. Prawa,
które byłyby utrzymywane przez policję, ale nie byłyby publikowane
komukolwiek innemu. Regulacje, które operowałyby bez wyjaśniania ich
reguł.
</p>
<p>
Możemy wyobrazić sobie takie społeczeństwo, ale nie możemy wyobrazić
sobie nazywania go „wolnym”. Niezależnie od tego
czy pobudki takiego społeczeństwa byłyby lepsze lub skuteczniej
przydzielone, takie społeczeństwo nie mogłoby być znane jako wolne. Ideały
wolności, życia w wolnym społeczeństwie, wymagają więcej niż
skutecznego zastosowania. Zamiast tego, otwartość i przejrzystość są
ograniczeniami, w których obrębie system prawny jest budowany, nie
opcjami, które mogą zostać dodane, jeśli jest to wygodne dla przywódców. Nie
inaczej powinno być w przypadku życia rządzonego przez kod
oprogramowania.
</p>
<p>
Pisanie kodu nie jest sporem. Jest lepsze, bogatsze, bardziej
produktywne. Prawo jest oczywistym przykładem tego jak kreatywność
i pobudki nie zależą od perfekcyjnej kontroli nad tworzonym
produktem. Podobnie jak jazz, powieści, czy architektura, prawo jest
budowane na wcześniejszej pracy. To dodawanie i zmienianie jest
tym, czym zawsze jest kreatywność. Wolne społeczeństwo to takie, które
zapewnia, że jego najważniejsze zasoby pozostaną wolne właśnie
w tym znaczeniu.
</p>
<p>
Książka ta po raz pierwszy zbiera pisma i wykłady Richarda
Stallmana w sposób, który jasno ukazuje ich subtelność
i siłę. Eseje dotyczą szerokiego spektrum tematów, od praw
autorskich do historii ruchu wolnego oprogramowania. Dotyczą wielu
argumentów, które nie są szeroko znane, a wśród nich szczególnie
wnikliwą relację ze zmieniających się okoliczności, które czynią prawa
autorskie w świecie cyfrowym podejrzanymi. Będą służyć jako zasób dla
tych, którzy chcą zrozumieć sposób myślenia tego potężnego człowieka –
potężnego w swoich pomysłach, swojej pasji i swojej integralności,
nawet jeśli bezsilnego w każdy inny sposób. Będą inspirować innych,
którzy skorzystają z jego pomysłów i będą budować na ich
podstawie.
</p>
<p>
Nie znam Stallmana dobrze. Znam go na tyle, by wiedzieć, że jest
człowiekiem, którego ciężko lubić. Jest zdeterminowany, często
niecierpliwy. Jego złość może wypalić równie dobrze na przyjaciela, jak
na wroga. Jest bezkompromisowy i wytrwały; cierpliwy w obu.
</p>
<p>
Jednak kiedy nasz świat nareszcie zacznie rozumieć siłę
i niebezpieczeństwa kodu – kiedy zobaczy, że kod, podobnie
jak prawa czy rząd, musi być przejrzysty, by być wolnym – wtedy
spojrzymy znowu na tego bezkompromisowego i wytrwałego programistę
i zrozumiemy wizję, o którą walczył, by uczynić ją realną: wizję
świata, w którym wolność i wiedza może przetrwać pracę
kompilatora. Zobaczymy wtedy, że żaden inny człowiek poprzez swoje
czyny czy słowa nie zrobił tak wiele, by uczynić możliwą tę wolność,
którą następne społeczeństwo może mieć.
</p>
<p>
Nie zdobyliśmy jeszcze tej wolności. Nadal możemy zawieść
w zabezpieczeniu jej. Niezależnie od tego czy nam się uda,
czy polegniemy, w tych esejach znajduje się obraz tego, czym ta
wolność może być. A w życiu, które jest odpowiedzialne za te
słowa i pracę, znajduje się inspiracja dla każdego, kto chciałby,
podobnie jak Stallman, walczyć o stworzenie tej wolności.
</p>
<p>
<strong>Lawrence Lessig</strong><br />
<strong>Profesor prawa, Stanford Law School.</strong>
</p>
<hr />
<blockquote id="fsfs"><p class="big">Dowiedz się więcej o <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free
Software, Free Society: The Selected Essays of Richard
M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote>
<div class="translators-notes">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
</div>
</div>
<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">
<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a
href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu
z FSF można znaleźć na stronie <a
href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
na adres <a
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
replace it with the translation of these two:
We work hard and do our best to provide accurate, good quality
translations. However, we are not exempt from imperfection.
Please send your comments and general suggestions in this regard
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
<web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>For information on coordinating and submitting translations of
our web pages, see <a
href="/server/standards/README.translations.html">Translations
README</a>. -->
Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości,
ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie
tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a
href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji
tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a
href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
</div>
<p>Copyright © 2002, 2013, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p>
<p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych
4.0 Międzynarodowe</a>.</p>
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
<div class="translators-credits">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
Tłumaczenie: Szczepan Czapla 2017; poprawki: Jan Owoc 2017.</div>
<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Aktualizowane:
$Date: 2019/07/09 09:59:13 $
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
</body>
</html>
|
