1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
|
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/ebooks.en.html" -->
<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.79 -->
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Książki elektroniczne: Wolność czy prawa autorskie? - Projekt GNU -
Fundacja Wolnego Oprogramowania</title>
<!--#include virtual="/philosophy/po/ebooks.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
<h2>Książki elektroniczne: Wolność czy prawa autorskie?</h2>
<p><a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard Stallman</strong></a></p>
<p><em>Nieco zmieniona wersja artykułu opublikowanego w <cite>Technology
Review</cite> w 2000 roku.</em></p>
<div class="announcement">
<p>Także przeczytajcie <a
href="/philosophy/ebooks-must-increase-freedom.html">E-booki muszą zwiększać
naszą wolność a nie ją pomniejszać</a>.</p>
</div>
<hr />
<p>Dawno, dawno temu, w czasach prasy drukarskiej, dla branży wydawniczej
ustanowiono pewne przepisy prawne regulujące jej działanie. Nazwano je
prawem autorskim, copyright [ang. „prawo o kopiowaniu”]. Celem
tej regulacji przemysłowej, jak stwierdzono w Konstytucji USA, było
„promowanie postępu” czyli zachęcanie
do publikowania. Jako metody użyto obowiązku uzyskiwania przez wydawców
zgody autorów na skorzystanie z nowszych prac.</p>
<p>Zwykli czytelnicy nie mieli powodów do niezadowolenia, gdyż prawo
autorskie ograniczało tylko publikację, a nie to, co mógłby zrobić
czytelnik. Nawet jeśli podniosło to nieco cenę książki, były to tylko
pieniądze, a nie uprzykrzało czytelnikowi życia. Prawo autorskie
działało dla dobra publicznego, zgodnie z zamierzeniami, i było
stosunkowo bezbolesne dla społeczeństwa. Dobrze spełniało swoje
zadania – wówczas.</p>
<p>Potem pojawił się nowy sposób rozpowszechniania informacji: komputery
i sieci. Zaletą technologii cyfrowych jest łatwość kopiowania
i przetwarzania informacji, w tym również oprogramowania, nagrań
muzycznych i książek. Sieci zaoferowały możliwość nieograniczonego
dostępu do wszelkiego rodzaju danych – informacyjną utopię.</p>
<p>Jednak na drodze stała jedna przeszkoda: prawo autorskie. Czytelnicy,
którzy wykorzystywali swoje komputery do dzielenia się opublikowaną
informacją z innymi byli, z formalnego punktu widzenia, ludźmi
łamiącymi prawo autorskie. Świat wokół tego prawa się zmienił, tak
że to, co niegdyś było regulacją przemysłową dotyczącą wydawców, stało
się restrykcją nałożoną na społeczeństwo, któremu miało służyć.</p>
<p>W systemie prawdziwej demokracji, prawo, które zabrania popularnej,
naturalnej i przydatnej działalności jest zwykle wkrótce
rozluźniane. Jednak potężne lobby wydawców było zdecydowane nie
dopuścić do tego, żeby społeczeństwo wykorzystywało zalety tkwiące
w swoich komputerach. Zauważyli, że odpowiednią bronią jest prawo
autorskie. Pod ich wpływem, zamiast rozluźnić system praw autorskich,
rządy zaostrzyły je jeszcze bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, nakładając
surowe kary na czytelników przyłapanych na dzieleniu się.</p>
<p>Ale na tym się nie skończyło. Komputery mogą być potężnymi narzędziami
dominacji gdy niewielka grupa osób kontroluje to, co robią komputery
innych. Wydawcy uświadomili sobie, że narzucając ludziom używanie
do czytania książek elektronicznych (e-books) specjalnie
zaprojektowanego oprogramowania, mogą zyskać niesłychaną władzę:
przymuszania czytelnika do zidentyfikowania się i zapłacenia,
za każdym razem, gdy chcą przeczytać książkę! To marzenie wydawców.</p>
<p>Zatem nakłonili rząd USA do podarowania im w roku 1998 ustawy
Digital Millennium Copyright Act (Ustawa o prawach autorskich
w cyfrowym tysiącleciu), prawa dającego im absolutną władzę prawną
nad niemal wszystkim, co czytelnik mógłby zrobić z książką
elektroniczną. Nawet czytanie bez przyznanego zezwolenia jest
przestępstwem.</p>
<p>Nadal mamy te same stare swobody w korzystaniu z papierowych
książek. Ale jeśli książki elektroniczne zastąpią drukowane, niewiele
będzie pożytku z tego wyjątku. Dzięki „elektronicznemu
atramentowi”, który daje możliwość ściągnięcia nowego tekstu
na pozornie „zadrukowany” kawałek papieru, nawet gazety
mogą stać się efemeryczne. Wyobraźcie sobie: nie będzie już sklepów
z używanymi książkami, żadnego pożyczania książki przyjacielowi,
żadnego wypożyczania z biblioteki publicznej – żadnych
„luk”, które dawałyby komuś szanse czytania
bez płacenia. A sądząc po reklamach czytnika Microsoft
Reader, nie będzie też możliwości anonimowego kupna książek. Oto świat, jaki
zamyślają dla nas wydawcy.</p>
<p>Dlaczego tak niewiele jest publicznych debat na temat tak doniosłych
zmian? Większość obywateli nie miała jeszcze sposobności borykać się
z politycznymi kwestiami, jakie niesie ze sobą ta futurystyczna
technologia. Oprócz tego, społeczeństwo uczono myśleć, że prawa
autorskie istnieją, aby „chronić” ich posiadaczy,
z czego wynika, że interesy samej społeczności się nie liczą.</p>
<p>Jednak kiedy ogół społeczeństwa zacznie korzystać
z elektronicznych książek i odkryje, jakie rządy przygotowali dla
nich wydawcy, ludzie zaczną się sprzeciwiać. Ludzkość nie będzie znosić tego
jarzma wiecznie.</p>
<p>Wydawcy będą chcieli, byśmy uwierzyli, że pełne zakazów prawo autorskie
jest jedynym sposobem na utrzymanie przy życiu twórczości artystycznej,
ale nie potrzebujemy Wojny o Kopiowanie, żeby wspierać
różnorodność wydawanych dzieł. Jak pokazał przypadek grupy muzycznej
Grateful Dead, prywatne kopiowanie między miłośnikami nie stanowi problemu
dla artystów. Dzięki legalizacji niekomercyjnego kopiowania książek
elektronicznych możemy z powrotem przekształcić prawo autorskie
w regulację przemysłową, jaką było niegdyś.</p>
<p>W stosunku do niektórych rodzajów piśmiennictwa powinniśmy posunąć
się nawet dalej. W przypadku prac naukowych i monografii powinno
się zachęcać wszystkich do publikowania w sieci ich wiernych
kopii; pomaga to chronić osiągnięcia naukowe, równocześnie czyniąc je
bardziej dostępnymi. Dla podręczników i większości wydawnictw
encyklopedycznych powinna być dozwolona także publikacja zmienionych wersji,
ponieważ to zachęca społeczeństwo do ich ulepszania.</p>
<p>I na koniec, kiedy sieci komputerowe udostępnią nam metodę łatwego
przesłania niewielkiej sumy pieniędzy, zniknie całe uzasadnienie
ograniczania wiernego kopiowania. Jeśli spodobałaby się Wam książka,
a ukazałoby się okienko z napisem „Kliknij tu, by dać
autorowi jednego dolara”, nie kliknęlibyście? Prawo autorskie
regulujące kopiowanie książek i muzyki, odnosząc się
do dystrybucji wiernych niezmienionych kopii, stanie się całkowicie
przestarzałe. Odpowiedni czas już nadszedł!</p>
<blockquote class="announcement">
<p><a href="http://defectivebydesign.org/ebooks.html">Dołącz się do naszej
listy mailowej o zagrożeniach eBookami</a>.</p>
</blockquote>
<div class="translators-notes">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
</div>
</div>
<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">
<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a
href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu
z FSF można znaleźć na stronie <a
href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
na adres <a
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
replace it with the translation of these two:
We work hard and do our best to provide accurate, good quality
translations. However, we are not exempt from imperfection.
Please send your comments and general suggestions in this regard
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
<web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>For information on coordinating and submitting translations of
our web pages, see <a
href="/server/standards/README.translations.html">Translations
README</a>. -->
Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości,
ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie
tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a
href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji
tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a
href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
</div>
<p>Copyright © 2000, 2016 Richard Stallman</p>
<p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license"
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych
4.0 Międzynarodowe</a>.</p>
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
<div class="translators-credits">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
Tłumaczenie: Wojciech Kotwica 2003, 2004, 2006; poprawki: Jan Owoc 2016.</div>
<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Aktualizowane:
$Date: 2017/04/22 13:00:43 $
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>
|
