path: root/talermerchantdemos/blog/articles/nl/why-free.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/why-free.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.77 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Waarom Software Geen Bezit Mag Zijn - GNU Project - Free Software Foundation</title>

<meta name="Keywords" content="GNU, GNU Project, FSF, Free Software, Free Software Foundation, Waarom
software geen eigendom zou moeten zijn" />

<!--#include virtual="/philosophy/po/why-free.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
<h2>Waarom Software Geen Bezit Mag Zijn</h2>

<p>door <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard
Stallman</strong></a></p>

<p>
Het informatietijdperk zorgt ervoor dat we steeds makkelijker informatie
kunnen kopi&euml;ren en wijzigen. Computers gaan dit makkelijker maken voor
iedereen.</p>

<p>
Niet iedereen wil dat het makkelijker wordt. Het systeem van auteursrechten
maakt van programma's bezit en veel eigenaren willen niet dat ook anderen
hier voordeel van hebben.  Ze willen niet dat wij -die hun software
gebruiken- deze software ook kunnen kopi&euml;ren of wijzigen.</p>

<p>
Het auteursrecht ontstond gelijk met de drukpers&mdash;een techniek voor
massaal kopi&euml;ren. Het auteursrecht paste prima bij deze technologie
omdat dit recht het massaal kopi&euml;ren aan banden legt.  Lezers van
boeken werden hierdoor niet beperkt.  Een doorsnee lezer, niet in het bezit
van een drukpers, kon altijd nog een boek kopi&euml;ren met behulp van pen
en papier. Weinigen werden hiervoor voor de rechter gesleept.</p>

<p>
De digitale technieken zijn wat flexibeler als de drukpers: informatie in
digitale vorm is erg makkelijk te kopi&euml;ren en te delen met anderen.
Die flexibiliteit past niet goed bij het auteursrecht.  Vandaar de steeds
drastischer maatregelen om toch het auteursrecht op software te handhaven.
Neem bijvoorbeeld deze methodes van de Business Software Alliance (BSA):</p>

<ul>
<li>Grootscheepse propaganda met de boodschap dat het fout is om tegen de wil
van de eigenaren in te gaan om een vriend te helpen.</li>

<li>Aanmoedigingen tot het verklikken van collega's.</li>

<li>Invallen (met hulp van politie) in scholen en bedrijven, waarbij mensen
wordt wijsgemaakt dat ze moeten bewijzen onschuldig te zijn aan illegaal
kopi&euml;ren.</li>

<li>Het vervolgen van personen (door de Amerikaanse overheid, op verzoek van de
SPA [Amerikaanse tegenhanger van de BSA])  zoals David LaMacchia van het
<abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr>, niet voor
het kopi&euml;ren van software (daarvan wordt hij niet beschuldigd), maar
alleen vanwege het onbeheerd laten staan van kopieer apparatuur en geen
beperkingen te leggen op het gebruik ervan.<a href="#footnote1">[1]</a></li>
</ul>

<p>
Alle vier methoden hebben veel weg van de werkwijze zoals die in het
voormalig Oostblok werd gebruikt, waar iedere kopieermachine een bewaker had
om te controleren of niemand verboden kopie&euml;n maakte en waar mensen aan
waren gewezen op het clandestien doorgeven van informatie als
&quot;samizdat&quot;.  Er is echter ook een verschil: in het voormalig
Oostblok had dit een politieke reden; in het vrije westen draait het om
winst.  We hebben echter last van de methodes, niet van de motieven.  Ieder
poging het delen van informatie aan banden te leggen, maakt niet uit waarom,
leidt tot dezelfde methoden en dezelfde hardvochtigheid.</p>

<p>
Software eigenaren hanteren verschillende argumenten waarom zij zouden mogen
bepalen hoe wij informatie gebruiken:</p>


<ul>
<li id="name-calling">Taalgebruik.

<p>
Eigenaren gebruiken beladen begrippen als &quot;piraterij&quot; en
&quot;diefstal&quot;, of vaktermen als &quot;intellectueel eigendom&quot; en
&quot;schade&quot;. Het publiek daarmee een bepaalde gedachtegang op
dringend---een (te) simplistisch verband tussen software en voorwerpen.</p>

<p>
Onze associatie bij materieel bezit is eerder of het goed of slecht is om
<em>een voorwerp van iemand anders te stelen</em>. Een verband met <em>het
maken van een kopie</em> is minder snel gelegd. Eigenaren willen toch vooral
dat wij dat eerste verband leggen.</p></li>

<li id="exaggeration">Overdrijven.

<p>
Eigenaren beweren dat zij -economische- &quot;schade&quot; lijden wanneer
gebruikers voor zichzelf kopie&euml;n maken. Het kopi&euml;ren heeft echter
geen direct gevolg voor de eigenaar, en het schaadt niemand anders. De
eigenaar kan alleen schade lijden wanneer degene die de kopie maakt hem er
anders voor zou hebben betaald</p>

<p>
Even nadenken en je beseft dat de meeste van deze mensen er geen geld voor
zouden neertellen. Eigenaren van software baseren hun &quot;verliezen&quot;
echter wel degelijk op het gegeven dat iedere kopie anders ook gekocht zou
worden. Dat is de zaken overdrijven--en dan zeg ik het netjes.</p></li>

<li id="law">De wet.

<p>
Eigenaren hebben het vaak over de wet en de zware straffen die ze ons in het
vooruitzicht kunnen stellen. Daarbij wordt er impliciet van uit gegaan dat
de huidige wetten het resultaat zijn van boven alle kritiek verheven
ethiek&mdash;en de bijbehorende straffen dus onvermijdelijk.</p>

<p>
Deze gedachtegang houdt natuurlijk geen stand als je er even kritisch over
nadenkt; het doel is een bepaalde mores te ondersteunen.</p>

<p>
Het is een feit dat wetten niet over goed of fout beslissen.  Iedere burger
zou dat moeten weten. In de vijftiger jaren was het in een aantal staten van
de VS wettelijk verboden voor zwarten om voorin de bus te zitten; maar
alleen racisten zouden beargumenteren dat dit goed was.</p></li>

<li id="natural-rights">Natuurlijk recht.

<p>
Auteurs hebben het vaak over een speciale band met de programma's die ze
gemaakt hebben. Daarom vinden ze dat hun belangen wat betreft dit programma
altijd belangrijker zijn dan die van alle anderen.  (Meestal zijn het
trouwens bedrijven en geen auteurs die de rechten op software hebben, maar
we worden geacht dit gemakshalve even te vergeten).</p>

<p>
Deze auteurs schrijven dus de volgende ethische stelling voor: de auteur is
belangrijker dan jij.  Als zo'n zelfde bekende auteur van software kan ik
alleen maar zeggen dat dit de grootste onzin is.</p>

<p>
Er zijn twee redenen te bedenken waarbij mensen begrip kunnen opbrengen voor
het feit dat anderen het recht op iets opeisen.</p>

<p>
E&eacute;n van die redenen betreft het kunstmatige verband met het bezit van
een voorwerp, een object. Als ik stamppot maak, vind ik het niet leuk
wanneer iemand anders die eet, want dan kan ik het niet eten.  Mijn nadeel
is precies de ander zijn voordeel: slechts &eacute;&eacute;n van ons kan die
stamppot eten, de vraag is wie? Het kleinste onderscheid kan daarbij in het
voordeel van &eacute;&eacute;n van ons uitvallen.</p>

<p>
Maar als je een programma gebruikt of wijzigt is dat rechtstreeks van
invloed op jou maar slechts indirect op mij (de auteur). Wanneer je een
kopie aan een vriend geeft heeft dat veel meer betrekking op jou en je
vriend dan op mij.  Ik zou de macht niet mogen hebben om je dat te
verbieden. Die macht zou niemand moeten hebben.</p>

<p>
De tweede reden is dat ons is wijsgemaakt dat dit natuurlijke recht van de
auteur een geaccepteerde en onomstreden traditie is in onze samenleving.</p>

<p>
Historisch gezien is juist het tegenovergestelde het geval.  Een voorstel om
dit natuurlijke recht van auteurs in de Amerikaanse grondwet vast te leggen
werd juist verworpen.  Vandaar dat de grondwet het auteursrechten systeem
<em>toestaat</em> en niet <em>verplicht</em> stelt; dat is tevens de reden
dat het tijdelijk moet zijn. Er staat ook in dat het auteursrecht er is om
vooruitgang te stimuleren&mdash;niet om auteurs te belonen. De
auteursrechten beloont auteurs een beetje, en uitgevers nog meer, maar dat
is om hun gedrag te veranderen.</p>

<p>
De echte gevestigde traditie binnen onze maatschappij is dat het
auteursrecht indruist tegen het natuurlijk recht van de gemeenschap&mdash;en
dat dit alleen recht van bestaan heeft in het belang van die gemeenschap.</p></li>

<li id="economics">Economische belangen.

<p>
Het laatste argument om eigendom van software te vergoelijken is dat dit zou
leiden tot de productie van meer software.</p>

<p>
In tegenstelling tot de anderen, bevat dit argument logica.  Het is
gebaseerd op een geldig streven&mdash;gebruikers van software tevreden
stellen. Verder staat het empirisch vast dat mensen meer produceren naar
gelang ze daar beter voor betaald worden.</p>

<p>
Het economische argument gaat echter uit van een verkeerde aanname: dat het
verschil in productie wordt bepaald door hoeveel geld we bereid zijn te
betalen. Het gaat er van uit dat we &quot;productie van software&quot;
willen, of de software nu een eigenaar heeft of niet.</p>

<p>
Men accepteert deze aanname omdat dit overeen komt met onze ervaringen als
het gaat om echte dingen. Een belegd broodje bijvoorbeeld.  Je zou een
zelfde broodje gratis kunnen krijgen of voor een bepaalde prijs. In dat
geval is dat wat je betaald het enige verschil.  Betaald of niet, het
broodje blijft hetzelfde, met dezelfde smaak, zelfde voedingswaarde en je
kunt het altijd maar &eacute;&eacute;n keer opeten.  Of je het broodje nu
krijgt van een eigenaar of niet heeft alleen effect op het bedrag wat je
moet neertellen.</p>

<p>
Dit geldt voor alle materi&euml;le zaken&mdash;of het nu wel of geen
eigenaar heeft is niet direct van invloed op wat het <em>is</em>, of wat je
ermee kunt doen als je het verkrijgt.</p>

<p>
Wanneer een programma echter een eigenaar heeft, dan is dit heel erg van
invloed op wat het is en wat je met een kopie ervan kan doen wanneer je het
gekocht hebt. Het verschil zit hem niet alleen in de hoeveelheid geld.  Het
auteursrechten systeem moedigt auteurs aan iets te produceren&mdash;maar
niet per definitie wat de gemeenschap echt nodig heeft.  Het geeft een vage
ethische vervuiling die ons allemaal be&iuml;nvloed.</p></li>

</ul>

<p>
Wat heeft de maatschappij dan nodig? Deze heeft behoefte aan informatie die
echt ter beschikking staat voor het publiek&mdash;zoals bijvoorbeeld
programma's die mensen kunnen bestuderen, repareren, aanpassen en verbeteren
en niet alleen maar gebruiken. Wat eigenaren van software echter meestal
leveren is een zwarte doos waaraan niets valt te bestuderen of veranderen.</p>

<p>
De maatschappij heeft ook vrijheid nodig. Wanneer een programma een eigenaar
heeft verliezen gebruikers de vrijheid over een deel van hun leven.</p>

<p>
Maar bovenal moet de maatschappij vrijwillige samenwerking stimuleren bij
zijn mensen. Wanneer eigenaren van software ons wijsmaken dat het op een
normale wijze helpen van je buurman &quot;piraterij&quot; is, dan zijn ze
bezig onze moraal te vervuilen.</p>

<p>
Daarom zeggen we dat <a href="/philosophy/free-sw.html">vrije software</a>
gaat over vrijheid, niet over prijs.</p>

<p>
Het economische argument van eigenaren klopt niet, maar er is wel degelijk
een economische kant. Sommigen maken nuttige software omdat ze het leuk
vinden of om hun kunnen te laten zien; als we echter meer software willen
hebben dan deze mensen op dit moment maken dan zullen we hiervoor fondsen
moeten werven.</p>

<p>
Al zeker tien jaar proberen ontwikkelaars van vrije software op
verschillende manieren fondsen te werven, met wisselend succes. Niemand
hoeft daar rijk van te worden; het gemiddelde inkomen is voldoende
aansporing voor banen die minder leuk zijn dan programmeren.</p>

<p>
Jarenlang, totdat een toelage dit overbodig maakte, heb ik in mijn onderhoud
voorzien door op verzoek aanpassingen te maken in de vrije software die ik
had geschreven. Iedere aanpassing werd aan het standaardpakket toegevoegd en
kwam dus weer voor eenieder beschikbaar. Klanten betaalden me zodat ik zou
werken aan de wijzigingen die zij wilden, in plaats van wijzigingen die ik
anders in een andere volgorde gedaan zou hebben.</p>

<p>
Sommige programmeurs van vrije software verdienen hun geld door het verkopen
van ondersteuning bij die programma's.  Cygnus Support, met 50 werknemers in
dienst (toen dit artikel werd geschreven), schat dat zo'n 15 procent van hun
activiteiten het ontwikkelen van vrije software is&mdash;een respectabel
percentage voor een software bedrijf.</p>

<p>
In de jaren negentig financierde bedrijven als Intel, Motorola, Texas
Instruments en Analog Devices, de verdere ontwikkeling van de GNU compiler
voor de programmeertaal C. Intussen is de GNU compiler voor Ada gefinancierd
door de Amerikaanse luchtmacht en wordt nu voortgezet door een bedrijf dat
hier speciaal voor is opgericht.</p>

<p>
De beweging voor vrije software is nog klein en jong. Maar het voorbeeld van
de door luisteraars ondersteunde radio in dit land [de VS] toont aan dat het
mogelijk is om grootschalige activiteiten te ontplooien zonder dat iedere
gebruiker gedwongen is te betalen.</p>

<p>
Als computergebruiker kan het zijn dat je op een gegeven moment <a
href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">auteurs rechtelijke
</a> software gebruikt. Als een vriend je vraagt een kopie voor hem te maken
zou het fout zijn hem dit te weigeren. Samenwerking is belangrijker dan
kopieer rechten. Maar stiekeme, ondergrondse samenwerking ondermijnt de
normen en waarden van een maatschappij.  Men zou ernaar moeten streven een
open en eerlijk leven te leiden waarbij je trots op jezelf kunt zijn. Dit
betekent dat je &quot;nee&quot; moet zeggen tegen auteurs rechtelijke
software.</p>

<p>
Je verdient het om openlijk en vrijelijk te kunnen samenwerken met andere
mensen die software gebruiken. Je verdient het om erachter te kunnen komen
hoe een programma werkt en dit je studenten als lesmateriaal aan te kunnen
bieden. Je verdient het om de vrijheid te hebben je favoriete programmeur in
te huren om het programma te maken als het stuk gaat.</p>

<p>
Je verdient vrije software.</p>

<h3>Voetnoten</h3>
<ol>
<li id="footnote1">De rechtszaak ging niet door.</li>
</ol>

<hr />
<blockquote id="fsfs"><p class="big">Dit artikel is opgenomen in <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free
Software, Free Society: The Selected Essays of Richard
M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
website.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Copyright &copy; 1994, 2009, 2020 Richard Stallman</p>

<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license"
href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 </div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Bijgewerkt:

$Date: 2020/07/05 14:01:37 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>