path: root/talermerchantdemos/blog/articles/nl/not-ipr.html

<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/not-ipr.en.html" -->

<!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.86 -->

<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Zei u &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;? Dat is een verleidelijke
luchtspiegeling - GNU-project - Free Software Foundation</title>

<!--#include virtual="/philosophy/po/not-ipr.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
<h2>Zei u &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;? Dat is een verleidelijke
luchtspiegeling</h2>

<p>door <a href="http://www.stallman.org/">Richard M. Stallman</a></p>

<p>
Het is tegenwoordig modieus om de begrippen auteursrecht, patentrecht en
handelsmerken&mdash;drie verschillende begrippen met daarbij behorende
verschillende wetgeving &mdash; op &eacute;&eacute;n hoop te gooien onder de
noemer &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;. Deze verwarrende en misleidende
term is niet toevallig ontstaan. Bedrijven die baat hebben bij deze
verwarring bevorderen het gebruik ervan. De eenvoudigste manier om dit tegen
te gaan is om de term volledig af te wijzen.
</p>

<p>
Volgens professor Mark Lemley, tegenwoordig van de Stanford Law School,
begon de term in de mode te komen na de stichting van de Wereldorganisatie
voor de &ldquo;Intellectuele Eigendom&rdquo; (WIPO) in 1967 en werd pas
recent echt gemeengoed (WIPO is formeel een organisatie van de VN maar
vertegenwoordigt feitelijk de belangen van houders van patenten,
auteursrechten en handelsmerken). Algemeen gebruik van de term begon <a
href="https://books.google.com/ngrams/graph?content=intellectual+property&amp;year_start=1800&amp;year_end=2008&amp;corpus=15&amp;smoothing=1&amp;share=&amp;direct_url=t1%3B%2Cintellectual%20property%3B%2Cc0">rond
1990</a>. (<a href="/graphics/seductivemirage.png">kopie</a>)
</p>

<p>
De uitdrukking bevat een duidelijk vooroordeel: het suggereert dat
auteursrecht, patentrecht en handelsmerken bijna hetzelfde is als
eigendomsrechten op vaste objecten. (Deze analogie is in tegenspraak met het
juridische denken over auteursrechten, patenten en handelsmerken, maar
alleen specialisten weten dat.)  Deze wetten lijken helemaal niet op
eigendomsrecht, maar het gebruik van deze uitdrukking verleidt wetgevers om
er w&eacute;l zo over te denken en wetten dus navenant aan te
passen. Aangezien bedrijven die auteursrechten, patenten en handelsmerken
hebben dit juist willen, komt het ingebakken vooroordeel in de uitdrukking
&ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; hen goed van pas.
</p>

<p>
Dit vooroordeel is voldoende om de uitdrukking af te keuren en mensen hebben
me vaak gevraagd een andere naam te bedenken voor de hele categorie&mdash;of
kwamen zelfs met eigen (vaak geestige) suggesties. Zoals IMPs voor Imposed
Monopoly Privileges (opgedrongen monopolie-voorrechten) en GOLEMs voor
Government-Originated Legally Enforced Monopolies (van overheidswege
gelegaliseerde monopolies). Sommigen hebben het over &ldquo;exclusieve
rechtenregimes&rdquo; maar verwijzen naar beperkingen als zijnde
&ldquo;rechten&rdquo; klopt ook niet.
</p>

<p>
Sommige van de alternatieve uitdrukkingen zouden zeker een verbetering zijn,
maar het is een vergissing om de term &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;
te willen vervangen. Een andere uitdrukking is geen oplossing voor het
dieper liggende probleem: overdreven generaliseren. Er bestaat geen
universeel iets als &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;&mdash;het is een
luchtspiegeling. De enige reden waarom mensen denken dat het een
samenhangend geheel is, is het wijdverbreide gebruik van de uitdrukking die
tot deze indruk leidt.
</p>

<p>
De term &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; is op zijn best een omsluiting
van meerdere wetten die niets met elkaar te maken hebben. Niet-juristen die
de uitdrukking toegepast zien op deze diverse wetten hebben de neiging aan
te nemen dat ze gebaseerd zijn op hetzelfde principe en hetzelfde werken.
</p>

<p>
Niets is minder waar.  Deze wetten hebben een eigen ontstaansgeschiedenis,
zijn langs aparte wegen ge&euml;volueerd, gaan over verschillende
activiteiten, hebben andere regels en hebben betrekking op verschillend
openbaar beleid. 
</p>

<p>
Het auteursrecht was bijvoorbeeld in het leven geroepen om het schrijven en
de kunsten te bevorderen en regelt de verschijningsvorm van een werk. Het
patentrecht had tot doel het publiceren van nuttige idee&euml;n te
bevorderen, met als tegenprestatie een tijdelijk monopolie op het idee voor
de bedenker&mdash;een prijs die het waard is betaald te worden op sommige
gebieden maar bij anderen weer niet.
</p>

<p>
In tegenstelling hiermee was het handelsmerk nooit bedoeld om bepaalde
acties te bevorderen maar gewoon om kopers te laten weten wat ze eigenlijk
kochten.  Wetgevers, onder invloed van het begrip &ldquo;intellectueel
eigendom&rdquo;, hebben dit echter verdraaid naar een aanmoediging voor het
maken van reclame. En dit zijn slechts drie van de vele wetten waar de term
naar verwijst.
</p>

<p>
Aangezien deze wetten onafhankelijk van elkaar zijn ontstaan, verschillen ze
op allerlei punten, zo ook op hun uitgangspunten. Als je dus iets weet over
auteursrecht kun je maar beter aannemen dat dit ni&eacute;t in patentrecht
voorkomt. Je zult het zelden verkeerd hebben!
</p>

<p>
In de praktijk zullen bijna alle algemene beweringen die worden gedaan met
de term &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; foutief zijn. Je zult
bijvoorbeeld beweringen zien waarin wordt gezegd dat het doel van
&ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; is om &ldquo;innovatie te
stimuleren&rdquo;, maar die uitspraak past alleen bij patentrecht en
misschien plantvariëteit-monopolies. Het auteursrecht bemoeit zicht niet met
innovatie; een lied of roman valt onder het auteursrecht zelfs als er niets
innovatiefs aan is. Handelsmerkenrecht heeft niks te maken met innovatie;
als ik een theewinkel begin en het &ldquo;rms thee&rdquo; noem, zou dat een
sterk handelsmerk zijn, zelfs als ik de thee verkoop op dezelfde manier als
alle anderen. Handelsgeheim heeft ook niks te maken met innovatie, behalve
indirect: mijn lijst van theeconsumenten zou een handelsgeheim zijn dat niks
van doen heeft met innovatie.</p>

<p>
Je zult ook beweringen tegenkomen die menen dat &ldquo;intellectueel
eigendom&rdquo; te maken heeft met &ldquo;creativiteit&rdquo;, maar dat
geldt alleen voor auteursrecht. Er is meer dan creativiteit nodig om een
patenteerbare uitvinding te doen. Handelsmerken en handelsgeheim hebben niks
te maken met creativiteit; de naam &ldquo;rms thee&rdquo; is totaal niet
creatief, evenmin mijn geheime lijst van theeconsumenten.</p>

<p>
Mensen misbruiken vaak de uitdrukking &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;
voor een veel bredere verzameling wetten, of een veel specifiekere. Rijke
landen bijvoorbeeld leggen vaak oneerlijke wetten op aan arme landen om daar
geld aan te kunnen verdienen. Sommige van deze wetten gaan over
&ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;, en anderen niet; niettemin grijpen
critici van deze praktijken vaak naar dit begrip omdat het bekend is. Deze
term dekt echter niet de lading en het zou beter zijn om iets passenders te
gebruiken zoals &ldquo;koloniserende wetgeving&rdquo;, wat precies zegt waar
het op staat.
</p>

<p>
Het zijn niet alleen leken die dit verwarren. Zelfs professoren in de
rechten, die deze wetten onderwijzen, worden door de uitdrukking
&ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; verleid en afgeleid en doen daardoor
uitspraken die tegen de feiten in gaan, hoewel ze die feiten dus
kennen. Bijvoorbeeld in 2006 schreef een professor:
</p>

<blockquote><p>
In tegenstelling tot hun nazaten, die nu de WIPO bevolken, hadden de
grondleggers van de Amerikaanse grondwet een principi&euml;le en
concurrentie-gezinde houding ten opzichte van intellectueel eigendom. Ze
wisten dat er wellicht rechten nodig waren maar&hellip;ze beperkten het
Congres en dus zijn macht op verschillende manieren.
</p></blockquote>

<p>
Deze uitspraak slaat op artikel 1, sectie 8, sub 8 van de Amerikaanse
grondwet, die auteursrecht en patentrecht toestaat. Deze clausule heeft
echter niets te maken met de wetten op het handelsmerk, het handelsgeheim,
en anderen. De uitdrukking &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; leidde tot
deze foute veralgemenisering van de professor.
</p>

<p>
De uitdrukking &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; leid ook tot t&eacute;
simpel denken. Het legt de nadruk op die ene kleine eigenschap die de wetten
gemeen hebben&mdash;dat ze kunstmatige rechten verlenen aan bepaalde
partijen&mdash;en negeert de verdere details waaruit die wetten bestaan: de
precieze beperkingen die iedere wet oplegt aan de gemeenschap en de gevolgen
hiervan. Dit simplistische blindstaren werkt een &ldquo;economische&rdquo;
kijk op dit alles in de hand.
</p>

<p>
Deze economische kijk werkt, zoals zo vaak, ondoordachte aannames in de
hand.  Onder ander aannames over normen en waarden zoals de aanname dat
alleen de hoeveelheid productie van belang is en vrijheid of
levensovertuiging niet, en feitelijke aannames die niet kloppen zoals dat
het auteursrecht bij muziek er is voor de muzikanten of de aanname dat
patenten op geneesmiddelen onontbeerlijk zijn voor de voortgang van
levensreddend onderzoek op dit gebied.
</p>

<p>
De term &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; is dusdanig algemeen dat het
als het ware specifieke eigenschappen van de diverse wetten
ondersneeuwt. Dit soort eigenschappen volgen uit de details van iedere wet
&mdash; exact datgene wat met het gebruik van de term &ldquo;intellectueel
eigendom&rdquo; mensen aanzet tot het negeren daarvan. Een discussiepunt dat
te maken heeft met het auteursrecht bijvoorbeeld is of het delen van muziek
verboden zou moeten worden of niet. Het patentrecht heeft daar niets mee te
maken. Binnen het patentrecht wordt gediscussieerd over of arme landen zelf
vitale medicijnen goedkoop zouden mogen produceren om zo levens te
redden. Het auteursrecht heeft daar niets mee te maken.
</p>

<p>
Geen van deze geschilpunten heeft alleen een economische invalshoek, maar ze
hebben ook weinig gemeenschappelijk. Maar iedereen die er met een
oppervlakkige economische blik naar kijkt zal het verschil ontgaan. Wanneer
je dit vervolgens rangschikt onder &eacute;&eacute;n noemer,
&ldquo;intellectueel eigendom&rdquo;, dan zul je merken dat je daardoor
moeilijker over ieder probleem apart kunt nadenken.
</p>

<p>
En dus is ieder standpunt over &ldquo;het probleem intellectueel
eigendom&rdquo; en iedere generalisatie bij voorbaat al niet goed
doordacht. Wanneer je ervan uit gaat dat al deze wetten hetzelfde
probleemgebied behandelen zul je je mening dus baseren op een veel te
vereenvoudigd standpunt en dat is nooit goed.
</p>

<p>
Het afwijzen van &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; kan ook op andere dan
filosofische gronden. Het gebruik ervan richt schade aan. Apple gebruikte
het om <a
href="https://www.theguardian.com/us-news/2017/mar/11/nebraska-farmers-right-to-repair-bill-stalls-apple">een
debat over Nebraska's wet op het &ldquo;recht om te repareren&rdquo; te
verstoren</a>. Het concept gaf Apple de mogelijkheid om zijn voorkeur voor
geheimhouding, dat haaks op het consumentenbelang staat, op zo'n manier te
presenteren dat het leek alsof consumenten en de overheid moeten hiervoor
moesten wijken.</p>

<p>
Als je je een gefundeerde mening wilt vormen bij discussies over patenten,
auteursrecht of merkenrecht dan moet je om te beginnen de drie niet op
&eacute;&eacute;n hoop gooien. Ten tweede moet je het starre denkbeeld wat
&ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; oproept vergeten. Behandel de diverse
gebieden apart en je hebt een kans dat je de juiste afwegingen maakt.
</p>

<p>En wat het veranderen van het WIPO betreft, hier een <a
href="https://fsfe.org/activities/wipo/wiwo.nl.html">voorstel tot
naamswijziging en invulling van het instituut</a>.
</p>

<hr />

<p>
Zie ook <a href="/philosophy/komongistan.html">De merkwaardige geschiedenis
van Komongistan (die korte metten maakt met de term &ldquo;intellectueel
eigendom&rdquo;)</a>.
</p>

<p>
Landen in Afrika lijken meer op elkaar dan deze wetten, en
&ldquo;Afrika&rdquo; is een samenhangend geografisch concept; maar nog
steeds veroorzaakt <a
href="http://www.theguardian.com/world/2014/jan/24/africa-clinton">praten
over &ldquo;Afrika&rdquo; in plaats van over een specifiek land veel
verwarring</a>.
</p>

<p>
<a
href="http://torrentfreak.com/language-matters-framing-the-copyright-monopoly-so-we-can-keep-our-liberties-130714/">
Rickard Falkvinge ondersteunt het afwijzen van deze term</a>.</p>

<p><a
href="http://www.locusmag.com/Perspectives/2016/11/cory-doctorow-sole-and-despotic-dominion/">
Cory Doctorow keurt de term &ldquo;intellectueel eigendom&rdquo; ook af</a>.</p>

<div class="translators-notes">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 </div>
</div>

<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">

<p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>

<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
        replace it with the translation of these two:

        We work hard and do our best to provide accurate, good quality
        translations.  However, we are not exempt from imperfection.
        Please send your comments and general suggestions in this regard
        to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">

        &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>

        <p>For information on coordinating and submitting translations of
        our web pages, see <a
        href="/server/standards/README.translations.html">Translations
        README</a>. -->
We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
website.</p>
</div>

<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
     be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
     without talking with the webmasters or licensing team first.
     Please make sure the copyright date is consistent with the
     document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
     document was modified, or published.
     
     If you wish to list earlier years, that is ok too.
     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
     year, i.e., a year in which the document was published (including
     being publicly visible on the web or in a revision control system).
     
     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
<p>Copyright &copy; 2004, 2006, 2010, 2013, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard
M. Stallman</p>

<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license"
href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>

<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
<div class="translators-credits">

<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
<strong>Vertaling:</strong> <a
href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div>

<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Bijgewerkt:

$Date: 2019/08/02 10:31:51 $

<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
</body>
</html>