1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
|
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.en.html" -->
<!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
<!-- Parent-Version: 1.90 -->
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
<title>Vrijheid of auteursrecht? - GNU-project - Free Software Foundation</title>
<!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright.translist" -->
<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
<h2>Vrijheid—of auteursrecht?</h2>
<p class="byline">door Richard Stallman</p>
<p><em>Dit betoog bekijkt hoe de principes van softwarevrijheid zijn toe te
passen op andere werken zoals schrijverschap en kunst. We nemen het hier op
omdat het gaat over het toepassen van de ideeën van vrije
software.</em></p>
<hr class="thin" />
<p>
Het auteursrecht was ingesteld ten tijde van de drukpers, als een
industriële regeling voor schrijven en publiceren. Het doel daarvan was
om het aantal publicaties van geschreven werk te vergroten. Het systeem
bestond eruit dat uitgevers toestemming moesten krijgen van auteurs om hun
recente werken te publiceren. Auteurs kregen hun inkomen van de uitgevers,
waarmee het schrijverschap werd gefaciliteerd en aangemoedigd. Het lezende
publiek profiteerde hiervan, terwijl het maar een beetje inleverde:
auteursrecht beperkte alleen de publicatie, niet wat een gewone lezer kon
doen. Het auteursrecht was dus duidelijk een voordelig systeem voor burgers,
en goed te rechtvaardigen.</p>
<p>
Alles goed en wel—destijds.</p>
<p>
Tegenwoordig hebben we een nieuwe manier voor het verspreiden van
informatie: computers en netwerken. Het grote voordeel is dat je hiermee
informatie kunt kopiëren en wijzigen, waaronder software,
muziekopnamen, boeken en films. Dat zorgt voor onbeperkte toegang tot
allerlei vormen van gegevens—een informatie-utopie.</p>
<p>
Er was één obstakel: auteursrecht. Lezers en luisteraars die
hun nieuwe mogelijkheden gebruikten om gepubliceerde werken te kopiëren
en te delen waren technisch gezien in overtreding van het
auteursrecht. Diezelfde wet die voorheen diende als voordelige
industriële regulering van uitgevers, werd nu een beperking voor het
publiek voor wie het juist bedoeld was.</p>
<p>
Binnen een democratie wordt een beperking op populaire en nuttige bezigheden
snel versoepeld. Maar niet wanneer bedrijven politieke macht hebben. De
uiterst machtige uitgeverslobby wilde kostte wat kost de mogelijkheden van
computers voor de samenleving wegnemen en vond in het auteursrecht een sterk
wapen. Onder druk van de uitgevers werd het auteursrecht niet versoepeld
maar juist aangehaald voor de nieuwe situatie en maakten overheden dit recht
strenger dan ooit, met harde straffen voor diegenen die ze betrapten op het
delen van informatie. De nieuwste trend in het steunen van de uitgevers
tegen de bevolking, bekend als “three strikes”, is mensen van
het internet afsluiten wanneer ze delen.</p>
<p>
Maar dat was nog niet het ergste. Computers kunnen een machtig wapen zijn
wanneer softwareleveranciers kunnen bepalen wat mensen met hun software
kunnen doen. De uitgevers hadden uitgevogeld dat zij werken konden
publiceren in een versleuteld formaat, zodat mensen het alleen konden openen
met bepaalde goedgekeurde software. Dit geeft ze ongehoorde macht: ze kunnen
lezers dwingen te betalen en zich te identificeren, ieder keer dat ze een
boek lezen, een lied luisteren of een video bekijken. Dat is de natte droom
van elke uitgever: een universum waarin wordt betaald per keer.</p>
<p>
De uitgevers kregen de Amerikaanse overheid achter zich voor hun droom met
de Digital Millennium Copyright Act van 1998. Deze wet geeft uitgevers de
macht om hun eigen auteursrechtenregels te schrijven, door ze te verwerken
in de code van een toegestaan afspeelprogramma. Met het digitaal beheer van
beperkingen (Digital Restrictions Management, DRM) dat ze gebruiken, is
zelfs lezen of luisteren zonder toestemming verboden.</p>
<p>
We hebben nog steeds de oude vrijheden met papieren boeken en andere analoge
media. Maar wanneer elektronische boeken de gedrukte exemplaren gaan
vervangen zullen de vrijheden niet meekomen. Stel je voor: geen tweedehands
boekenzaak meer; nooit meer een boek aan je vrienden uitlenen; nooit meer
lenen van de openbare bibliotheek—geen “gaten” meer
waardoor je iemand de kans zou kunnen geven iets toch te lezen zonder
betalen. Dát is de wereld die de uitgevers aan ons op willen
leggen. Als je de Amazon Kindle koopt (wij noemen het <a
href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">de Swindle</a>) of de Sony
Reader (wij noemen het de Shredder vanwege wat het met boeken doet), betaal
je mee aan die wereld.</p>
<p>
De Swindle heeft zelfs een Orwelliaanse achterdeur die wordt gebruikt om
boeken op afstand te wissen. Amazon gebruikte deze mogelijkheid door
exemplaren van <em>1984</em> door Orwell, gekocht bij Amazon, te wissen. Het
is duidelijk dat de naam die Amazon aan dit product geeft laat zien dat het
de bedoeling is om onze boeken te verbranden.</p>
<p>
Maatschappelijke woede tegen DRM groeit langzaam maar zeker, tegengehouden
doordat lezers zich laten overtuigen door propagandatermen als “<a
href="/philosophy/words-to-avoid.html">auteurs beschermen</a>” en
“<a href="/philosophy/not-ipr.html">intellectueel eigendom</a>”,
alsof hun rechten niet tellen. Deze termen wekken de suggestie dat uitgevers
speciale macht verdienen uit naam van de auteurs, dat we moreel verplicht
zijn om voor ze te buigen, en dat we iemand onheus bejegenen als we iets
zien of horen zonder te betalen.</p>
<p>
De organisaties die het meest profiteren van auteursrecht, gebruiken het
wettelijk uit naam van de auteurs (van wie de meesten weinig verdienen). Zij
willen je laten geloven dat auteursrecht een natuurlijk recht van auteurs
is, en dat de bevolking moet lijden ongeacht hoe pijnlijk het is. Ze noemen
delen “piraterij”, waarmee zij je naasten helpen gelijkstellen
aan het enteren van een schip.</p>
<p>
Zij vertellen ons ook dat alleen de Strijd tegen het Delen kunst nog levend
kan houden. Zelfs als dat waar is, is dat geen rechtvaardiging. Maar het is
niet eens waar. Het delen van kopieën verhoogt de verkoopcijfers van de
meeste werken; alleen voor de allergrootste hits is dat niet het geval.</p>
<p>
Bestsellers doen het nog steeds goed zonder dat delen verboden is. Stephen
King verdiende honderdduizenden dollars door het verkopen van een
niet-versleuteld e-boek dat mensen konden kopiëren en delen. (Hij was
zelf niet tevreden met dat bedrag en noemde het experiment een mislukking,
maar mij lijkt het een succes.) In 2007 verdiende Radiohead miljoenen door
fans aan te moedigen het album te kopiëren en te betalen wat ze er voor
over hadden, terwijl het ook werd gedeeld op peer-to-peer-netwerken. In 2008
<a href="http://www.boingboing.net/2008/03/05/nine-inch-nails-made.html">
publiceerde Nine Inch Nails een album met toestemming om kopieën te
delen</a> en verdiende $750,000 in een paar dagen.</p>
<p>
Niet alleen bestsellers kunnen succesvol worden zonder repressie. Vele
artiesten met verschillende populariteit verdienen nu een aardige boterham
met <a
href="http://www.techdirt.com/articles/20091119/1634117011.shtml">vrijwillige
ondersteuning</a>: donaties en spullen die fans kunnen kopen. Kevin Kelly
schat dat een artiest slechts <a
href="http://www.kk.org/thetechnium/archives/2008/03/1000_true_fans.php">
1000 echte fans</a> hoeft te vinden.
</p>
<p>
Als het met computernetwerken mogelijk wordt om iemand anoniem een klein
bedrag te sturen, zonder creditcard, zal het mogelijk zijn om een veel beter
systeem in te stellen om de kunsten te steunen. Als je een bepaald werk
bekijkt zal er een knop zijn waarop je kan klikken met de tekst: “Klik
hier om de artiest één euro te geven”. Zou je er niet
minstens één keer per week op drukken?</p>
<p>
Een andere goede manier om muziek en de kunsten te steunen is door middel
van <a href="/philosophy/dat.html">belastingfondsen</a>—wellicht een
belasting op opslagmedia of op internetverbindingen. De overheid zou dat
belastinggeld geheel onder de artiesten moeten verdelen, niet aan
bedrijfsdirecteuren. De overheid moet het niet proportioneel aan de
populariteit verdelen, omdat we daarmee het meeste kwijt zijn aan een paar
supersterren, wat weinig overlaat voor alle andere artiesten. Daarom raad ik
een wortelfunctie of iets soortgelijks aan. Met lineaire proporties zou
superster A 1000 keer zo veel geld krijgen als succesvol artiest B als A
1000 keer zo populair is als B. Met de vierkantswortel krijgt A 10 keer zo
veel als B. Elke superster krijgt dus een groter gedeelte dan een minder
populaire artiest, maar het meeste gaat naar de artiesten die deze steun
echt nodig hebben. Dit systeem ondersteunt de kunsten op efficiënte
wijze met ons belastinggeld.</p>
<p>
Het voorstel <a
href="http://stallman.org/mecenat/global-patronage.html">Global
Patronage</a> combineert aspecten van deze twee systemen, waaronder
verplichte betalingen en vrijwillige donaties voor artiesten.</p>
<!--
<p>
In Spain, this tax system should replace the SGAE and its canon,
which could be eliminated.</p> -->
<p>
Om het auteursrecht geschikt te maken voor het netwerktijdperk, moeten we
het niet-commercieel kopiëren en delen van alle gepubliceerde werken
legaliseren, en DRM verbieden. Totdat we deze strijd winnen moet je jezelf
beschermen: koop geen producten met DRM tenzij jij zelf de DRM kan
omzeilen. Gebruik nooit een product dat is ontworpen om jouw vrijheid af te
nemen tenzij je het weer terug kunt krijgen.</p>
<div class="translators-notes">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
</div>
</div>
<!-- for id="content", starts in the include above -->
<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
<div id="footer">
<div class="unprintable">
<p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a
href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a
href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p>
<p>
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
replace it with the translation of these two:
We work hard and do our best to provide accurate, good quality
translations. However, we are not exempt from imperfection.
Please send your comments and general suggestions in this regard
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
<web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>For information on coordinating and submitting translations of
our web pages, see <a
href="/server/standards/README.translations.html">Translations
README</a>. -->
We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p>
<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
website.</p>
</div>
<p>Copyright © 2008, 2010, 2011, 2019 Richard M. Stallman</p>
<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license"
href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
<div class="translators-credits">
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
<strong>Vertaling:</strong> <a
href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div>
<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
Bijgewerkt:
$Date: 2019/12/30 12:08:30 $
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
</div>
</body>
</html>
|
