diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr')
56 files changed, 23962 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html new file mode 100644 index 0000000..c66b816 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html @@ -0,0 +1,196 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/15-years-of-free-software.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılımla 15 Yıl - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<meta http-equiv="Keywords" + content="GNU, FSF, Özgür Yazılım Vakfı, özgürlük, Richard Stallman, rms, özgür +yazılım hareketi" /> +<meta http-equiv="Description" + content="Richard Stallman özgür bir işletim sistemi geliştirmek için başlatılan +hareketin geçmişini anlatıyor." /> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/15-years-of-free-software.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2> Özgür Yazılımla 15 Yıl</h2> + +<p> + yazan <strong>Richard M. Stallman</strong> +</p> + +<p> + Özgür Yazılım Hareketi’nin ve GNU Projesi’nin başlangıcından bu yana 15 +yıldan fazla geçti. Uzun bir yol almışız. +</p> + +<p> + 1984’te, modern bir bilgisayarı, sınırlayıcı bir lisans altında edinmeniz +gereken özel mülk bir işletim sistemini kurmadan kullanmak +olanaksızdı. Kimsenin, yazılımı, bilgisayar kullanıcısı arkadaşlarıyla +özgürce paylaşmasına izin verilmezdi ve herhangi biri, yazılımı, kendi +gereksinimlerine uyması için güçlükle değiştirebilirdi. Yazılım sahipleri, +bizi, birbirimizden ayırmak için duvarlar örmüşlerdi. +</p> + +<p> + GNU Projesi, bütün bunları değiştirmek için oluşturuldu. İlk hedefi, Unix +uyumlu, taşınabilir ve %100 özgür yazılım olacak bir işletim sistemi +geliştirmekti %95 değil, %99,5 değil; %100%. Böylece kullanıcılar, bütün +sistemi yeniden dağıtmak, herhangi bölümünü değiştirmek ve herhangi bir +bölümüne katkıda bulunmak için özgür olacaklardı. Sistemin adı, yinelemeli +bir kısaltma olan GNU, “GNU Unix Değildir”—bir yandan GNU’ +nun farklı bir şey olduğunu söylerken, bir yandan da Unix'e saygılarımızı +sunmanın bir yoludur. Teknik açıdan GNU, Unix'e benzer; ancak Unix'in +tersine GNU, kullanıcılarına özgürlük verir. +</p> + +<p> + Bu işletim sistemini geliştirmek, yıllarca süren çalışmalar, yüzlerce +programcılar gerektirdi. Bazı masraflar, Özgür Yazılım Vakfı ve özgür +yazılım şirketleri tarafından karşılandı; çoğu gönüllülerdi. Bazıları ünlü +oldu; çoğunluğu, onların kodunu kullanan ya da onların kodu üzerinde çalışan +diğer hackerler tarafından, büyük ölçüde meslekleriyle tanınırlar. Hepsi +birlikte, bütün insanlık için, bilgisayar ağının gizli gücünün açığa +çıkmasına katkıda bulunmuşlardır. +</p> + +<p> + 1991’de, Unix benzeri bir sistemin büyük önem taşıyan son bileşeni +geliştirildi: Linux, Linus Torvalds tarafından yazılmış özgür +çekirdek. Bugün, GNU ve Linux’un birleşimi, dünya çapında milyonlarca kişi +tarafından kullanılıyor ve popülerliği büyüyor. Bu ay, GNU/Linux sistemini +diğer işletim sistemleri kadar kolay kullanılır hale getireceğini umduğumuz +GNU grafik masaüstü <abbr title="GNU Network Object Model +Environment">GNOME</abbr> 1.0'ın yayımını duyurduk. +</p> + +<p> + Ancak özgürlüğümüz sonsuza kadar güvence altında değildir. Dünya durağan +değil ve bugün özgürlüğümüz var diye, beş yıl sonra da özgürlüğümüz +olacağına güvenemeyiz. Özgür yazılım, zor meydan okumalar ve tehlikelerle +yüzleşmektedir. Özgürlüğümüzü korumak, tıpkı ilk aşamada özgürlüğü elde +etmenin gerektirdiği gibi, kararlı çabalar gerektirecektir. Bu arada, +işletim sistemi yalnızca bir başlangıçtır—şimdi, kullanıcıların yapmak +istediği bütün iş alanlarını ele alacak özgür uygulamalar eklemeye +gereksinim duyuyoruz. +</p> + +<p> + Gelecekteki yazılarda, özgür yazılım topluluğunun yüzleştiği belli meydan +okumaları ve GNU/Linux işletim sistemini etkileyen gelişmelere ek olarak, +bilgisayar kullanıcıları açısından özgürlüğü etkileyen diğer sorunları +yazacağım. +</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1999, 2014, 2020 Richard M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +<a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> +<a href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, +2008, 2009. +</li> + +<li> +Beyhan Parlakyıldız +<a href="mailto:beyhanpar@gmail.com"><beyhanpar@gmail.com></a>, +2007. +</li> + +<li> +Anıl Mevlüt Güven +<a +href="mailto:anilmevlutguven@mynet.com"><anilmevlutguven@mynet.com></a>, +2007. +</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2019.</li> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html new file mode 100644 index 0000000..ea97883 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html @@ -0,0 +1,124 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/2020-announcement-1.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.91 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU-FSF iş birliği güncellemesi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/2020-announcement-1.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU-FSF iş birliği güncellemesi</h2> + +<p>Özgür Yazılım Vakfı ve GNU Projesi liderliği bu iki ayrı grubun nasıl iş +birliği yapacaklarını belirlemektedir. Karşılıklı amacımız; bu iş birliğinin +pratik yönlerindeki değişimi en aza indirirken eşdüzeyde birlikte +çalışmaktır, böylece ortak özgür yazılım misyonumuzda ilerleyebiliriz.</p> + +<p>Alex Oliva, Henry Poole ve John Sullivan (<a +href="https://www.fsf.org/about/staff-and-board">FSF kurulu üyeleri veya +görevlileri</a>) ve Richard Stallman (GNU Projesi şefi), belirli iş birliği +alanları hakkında daha fazla tartışma için temel oluşturacak genel bir +çerçeve geliştirmek üzere toplantı yapıyorlar. Birlikte, <a +href="mailto:fsf-and-gnu@fsf.org"><fsf-and-gnu@fsf.org></a> ve <a +href="mailto:gnu-and-fsf@gnu.org"><gnu-and-fsf@gnu.org></a> adresleri +aracılığıyla kamudan gelen katkıları göz önünde bulunduruyoruz. İnsanları 13 +Şubat'a kadar katkılarını göndermeye çağırıyoruz, çünkü bu çerçeveyi yakında +bitirmeyi umuyoruz.</p> + +<p>Bu ortak duyuru <a +href="https://www.fsf.org/news/gnu-fsf-cooperation-update"> +https://www.fsf.org/news/gnu-fsf-cooperation-update</a> adresinden de +okunabilir.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2020 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/03/05 18:03:58 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..be4f401 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html @@ -0,0 +1,164 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/about-gnu.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU İşletim Sistemi Hakkında - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/about-gnu.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU İşletim Sistemi Hakkında</h2> + +<blockquote> +<p>“GNU” ismi, “GNU's Not Unix! (GNU, Unix Değildir!)” +ifadesinin özyinelemeli kısaltmasıdır; <a href="/gnu/pronunciation.html"> +sert bir g ile bir hece</a> olarak telaffuz edilir.</p> +</blockquote> + +<p>[<a href="/gnu/gnu.html">GNU ile ilgili diğer tarihî ve genel +makaleler.</a>]</p> + +<p>GNU; 1983 yılında Richard Stallman (rms) tarafından bütün yazılım +kullanıcılarının bilgisayarlarını denetleme özgürlüğü için birlikte çalışan +insanlar tarafından bir araya getirilecek bir işletim sistemi olarak +başlatıldı. rms bugün hala Chief GNUisance'tır.</p> + +<p>GNU'nun başlıca ve süren hedefi, %100 <a +href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a> olacak Unix uyumlu bir +sistem sağlamaktır. %95 özgür değil, %99,5 değil, %100. Sistemin adı, GNU, +"GNU's Not Unix" (GNU, Unix Değildir) anlamına gelen özyinelemeli bir +kısaltmadır, Unix'in teknik fikirlerine saygı göstermenin bir yolu olduğu +gibi, aynı zamanda GNU'nun farklı bir şey olduğunu ifade eder. Teknik olarak +GNU, Unix'e benzer. Ancak Unix'in aksine GNU, kullanıcılarına özgürlük +verir.</p> + +<p>Bugün, birçoğu <a +href="http://www.fsfla.org/svnwiki/selibre/linux-libre/">Linux-libre +çekirdeğini kullanan</a> (<a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU ve Linux +çekirdeği arasındaki ilişki</a> başka bir yazıda ayrıntılı olarak +açıklanmıştır), <a href="/distros/free-distros.html">tamamen özgür sistem +dağıtımları</a> (“dağıtımlar”) mevcut. <a +href="/software/software.html">GNU paketleri</a> birlikte çalışacak şekilde +tasarlanmıştır, böylece işlevsel bir GNU sistemine sahip olabiliriz. Ayrıca +birçok dağıtım için ortak bir “yukarı yönde” bir görev +gördüklerinden ötürü GNU paketlerine yapılan katkılar özgür yazılım +topluluğuna bir bütün olarak yardımcı oluyor. Doğal olarak bilgisayar +kullanıcılarına en büyük özgürlüğü veren bir sistem yaratmak amacıyla GNU +üzerinde çalışmalar devam etmektedir. GNU paketleri kullanıcı odaklı +uygulamalar, yardımcı programlar, araçlar, kütüphaneler, hatta oyunlar +içerir: bir işletim sisteminin kullanıcılarına sunabileceği bütün +programlar. <a href="/help/evaluation.html">Yeni paketler bekliyoruz.</a> </p> + +<p>Binlerce insan bugünkü başarısını sağlamak için GNU'ya katıldı ve hem teknik +hem de teknik olmayan <a href="/help/help.html">katkıda bulunmanın birçok +yolu</a> var. GNU geliştiricileri zaman zaman <a href="/ghm/ghm.html">GNU +Hackers Meetings</a>'te, bazen daha büyük özgür yazılım topluluğunun, <a +href="http://libreplanet.org/">LibrePlanet</a> konferanslarının bir parçası +olarak toplanırlar.</p> + +<p>GNU; özgür yazılım ideallerini savunmak için rms tarafından ayrıca kurulan, +kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan <a href="http://www.fsf.org/">Özgür +Yazılım Vakfı</a> tarafından birçok şekilde desteklenmiştir. Diğer şeylerin +yanı sıra FSF telif hakkı görevlerini ve feragatnameleri kabul eder, böylece +GNU programları adına mahkemede hareket edebilir. (Açık olmak gerekirse bir +programın GNU'ya katkıda bulunması, telif hakkının FSF'ye aktarılmasını +<em>gerektirmez</em>. Telif hakkını devrederseniz, FSF, birinin ihlal +etmesine karşı program için GPL'yi uygular; eğer telif hakkını elinizde +tutuyorsanız uygulama size kalmıştır.)</p> + +<p>Nihai hedef; bilgisayar kullanıcılarının yapmak istediği tüm işleri yapması +için özgür yazılım sağlamak, ve böylece özel mülk yazılımı geçmişte +bırakmaktır.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2014, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@yandex.com"><theflossinformation@yandex.com></a>, +2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/03/05 18:03:58 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html new file mode 100644 index 0000000..c69652f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html @@ -0,0 +1,344 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/android-and-users-freedom.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/android-and-users-freedom.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü</h2> +<p>yazan Richard Stallman<br />İlk olarak <em><a +href="http://www.guardian.co.uk/technology/2011/sep/19/android-free-software-stallman">The +Guardian</a></em>'da yayımlandı</p> + +<hr class="thin" /> + +<p class="comment"> +Android, kullanıcılarının özgürlüğüne ne ölçüde saygı duyuyor? Özgürlüğe +değer veren bir bilgisayar kullanıcısı için herhangi bir yazılım sistemi +hakkında sorulması gereken en önemli soru budur.</p> + +<p><a href="http://fsf.org">Free/libre yazılım hareketinde</a> kullanıcıların +özgürlüğüne saygı duyan bir yazılım geliştiriyoruz, böylece biz ve siz özgür +olmayan yazılımlardan kurtulabiliyoruz. Aksine “açık kaynak” +fikri kodun nasıl geliştirileceğine odaklanır; asıl değeri <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">özgürlükten ziyade kod +kalitesi</a> olan farklı bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla buradaki endişe +Android'in “<a +href="/philosophy/free-open-overlap.html">açık</a>” olup olmadığı +değil, kullanıcıların özgür olmasına izin verip vermediğidir.</p> + +<p>Android; Linux (Torvalds'ın çekirdeği) ağırlıklı olmak üzere bazı +kütüphaneler, bir Java platformu ve bazı uygulamalardan oluşan, cep +telefonları ve diğer aygıtlar için bir işletim sistemidir. Linux bir yana +Android'in 1. ve 2. sürümünün yazılımı çoğunlukla Google tarafından +geliştirildi; Google, <a href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> +olmayan, esnek bir yazılım lisansı olan Apache 2.0 lisansı altında +yayımladı.</p> + +<p>Android'de bulunan Linux sürümü tamamen özgür bir yazılım değildir çünkü +bazıları bazı Android aygıtlarda gerçekten kullanılan özgür olmayan +“ikili blob'lar” (Torvalds'ın Linux sürümü gibi) içerir. Android +platformları; diğer özgür olmayan aygıt yazılımlarını ve özgür olmayan +kütüphaneleri de kullanır. Bunların yanı sıra Google tarafından yayımlanan +Android'in 1. ve 2. sürümünün kaynak kodu özgür bir yazılımdır, ancak bu kod +aygıtı çalıştırmak için yetersizdir. Genellikle Android ile birlikte gelen +uygulamalardan bazıları da özgür değildir.</p> + +<div class="announcement comment"> +<p><em><a href="http://FreeYourAndroid.org/">Androidinizi Özgürleştirin</a> +kampanyasını destekleyin.</em></p> +</div> + +<p>Android, <a href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU/Linux işletim +sisteminden</a> çok farklı çünkü çok az GNU içeriyor. Gerçekten de Android +ve GNU/Linux arasında ortak olan tek bileşen çekirdek olan +Linux'tur. Yanlışlıkla “Linux”un tüm GNU/Linux bileşimine atıfta +bulunduğunu düşünen insanlar; bu gerçeklerle düğüm düğüm bağlanır ve +“Android Linux içerir ancak Linux değil.” gibi çelişkili +açıklamalar yaparlar.(<a href="#linuxnote">1</a>) Bir karışıklık yok, durum +basit: Android, Linux içeriyor ancak GNU içermiyor; dolayısıyla Android ve +GNU/Linux çoğunlukla farklıdır çünkü tek ortak noktaları Linux'tur.</p> + +<p>Android'in bünyesindeki Linux, çekirdek, <a +href="/licenses/gpl-2.0.html">GNU GPL'nin 2. sürümü</a> altında kaynak kodu +ile ayrı bir program olmaya devam ediyor. Linux'u Apache 2.0 lisansı altında +kodla birleştirmek; GPL'nin 2. sürümü ve Apache 2.0 <a +href="/licenses/license-list.html#apache2">uyumsuz</a> olduğundan telif +hakkı ihlali anlamına gelir. Google'nin bir şekilde Linux'u Apache lisansına +dönüştürdüğü söylentileri hatalı; Google'nin, Linux'un kodundaki lisansı +değiştirme yetkisi yoktur ve denememiştir. Linux'un yazarları, onun GPL'nin +3. sürümü altında kullanılmasına izin verdiyse bu kod Apache lisanslı kodla +birleştirilebilir ve bileşim <a href="/licenses/gpl.html">GPL'nin +3. sürümü</a> altında yayımlanabilir. Ancak Linux bu şekilde yayımlanmadı.</p> + +<p>Google; Linux için GNU Genel Kamu Lisansı gerekliliklerine uymuştur ancak +Android'in geri kalanındaki Apache lisansı için kaynak yayımı +gerekmez. Google, Android 3.0'ın kaynak kodunu (Linux dışında) asla +yayımlamayacağını söyledi. Android 3.1 kaynak kodu da saklandı, bu da +Android 3'ü, Linux dışında, saf ve basitçe özgür olmayan yazılım hâline +getiriyordu.</p> + +<p>Google; 3.0 kaynak kodunu hata dolu olduğu için sakladığını ve insanların +bir sonraki sürümü beklemesi gerektiğini söyledi. Bu, Android sistemini +çalıştırmak isteyen insanlar için iyi bir öneri olabilir ancak kullanıcılar +buna karar verecek olanlar olmalıdır. Aslında, kendi sürümlerindeki +değişikliklerin bazılarını dâhil etmek isteyen geliştiriciler ve onarıcılar +bu kodu iyi kullanabilirlerdi.</p> + +<p>Neyse ki Google daha sonra Android 3.* için kaynak kodunu 4. sürümü +yayımladığında (kaynak koduyla da) yayımladı. Yukarıdaki sorunun politika +değişikliğinden ziyade geçici bir sapma olduğu ortaya çıktı. Bununla +birlikte bir kez olan şey tekrar da olabilir.</p> + +<p>Her durumda Android'in çeşitli sürümlerinin kaynak kodlarının çoğu özgür +yazılım olarak yayımlandı. Bu, bu Android sürümlerini kullanan ürünlerin +kullanıcıların özgürlüğüne saygı gösterdiği anlamına mı geliyor? Bir kaç +nedenden dolayı bu anlama gelmiyor.</p> + +<p>Her şeyden önce onların çoğu YouTube ve Google Haritalar gibi hizmetlerle +konuşmak için özgür olmayan Google uygulamalarını içerir. Bunlar resmen +Android'in bir parçası değil ancak bu, ürünü iyi yapmıyor. Android'in daha +önceki sürümleri için kullanılabilen özgür uygulamaların çoğu, <a +href="http://arstechnica.com/gadgets/2013/10/googles-iron-grip-on-android-controlling-open-source-by-any-means-necessary/">özgür +olmayan uygulamalarla değiştirildi</a>; 2013 yılında <a +href="http://www.androidbeat.com/2013/12/new-google-play-edition-devices-lack-photo-gallery-app-use-google/">özgür +olmayan bir Google+ uygulaması dışında fotoğrafları görüntülemenin bir +yolunu sağlamayan</a> Android aygıtlar ortaya çıktı. 2014 yılında Google; <a +href="http://arstechnica.com/gadgets/2014/06/android-wear-auto-and-tv-save-you-from-skins-and-oems-from-themselves/">TV'ler, +saatler ve arabalar için Android sürümlerinin büyük ölçüde özgür +olmayacağını duyurdu</a>. +</p> + +<p>Çoğu Android aygıtı, özgür olmayan Google Play yazılımı (eskiden +“Android Market”) ile birlikte gelir. Bu yazılım, bir Google +hesabı olan kullanıcıları özgür olmayan uygulamalar kurmaya davet +eder. Ayrıca Google'nin uygulamaları zorla kurabileceği veya kaldırabileceği +bir arka kapısı vardır. (Bu muhtemelen onu evrensel bir arka kapı yaratır +ancak bu kanıtlanmamıştır.) Google Play resmî olarak Android'in bir parçası +değildir ancak bu onun kötülüğünü azaltmaz. +</p> + +<p>Google; birçok temel genel işlevi özgür olmayan <a +href="https://blog.grobox.de/2016/the-proprietarization-of-android-google-play-services-and-apps/">Google +Play Hizmetleri kütüphanesine</a> taşıdı. Bir uygulamanın kendi kodu özgür +bir yazılımsa ancak Google Play Hizmetleri'ne bağlıysa bu uygulama bir bütün +olarak etkili bir şekilde özgür değildir; Android'in Replicant gibi özgür +bir sürümünde çalışamaz. +</p> + +<p>Özgürlüğe değer veriyorsanız Google Play'ın sunduğu özgür olmayan +uygulamaları istemezsiniz. Özgür Android uygulamaları kurmak için Google +Play'e ihtiyacınız yoktur çünkü bunları <a +href="http://f-droid.org">f-droid.org</a> adresinden edinebilirsiniz. +</p> + +<p>Android ürünleri ayrıca özgür olmayan kütüphanelerle birlikte gelir. Bunlar +resmen Android'in bir parçası değil ancak çeşitli Android işlevleri onlara +bağlı olduğundan herhangi bir gerçek Android kurulumunun bir parçasıdırlar.</p> + +<p>Resmî olarak Android'in bir parçası olan programlar bile Google'nin +yayımladığı kaynak koduna karşılık gelmeyebilir. Üreticiler bu kodu +değiştirebilir ve genellikle kendi sürümlerinin kaynak kodunu +yayımlamazlar. GNU GPL, uygun oldukları varsayılarak, Linux'un sürümleri +için kodu dağıtmalarını gerektirir. Kodun geri kalanı esnek Apache lisansı +altında, gerçekten kullandıkları kaynak sürümü yayımlamalarını gerektirmez.</p> + +<p>Bir kullanıcı, Android sistemindeki telefonuyla birlikte gelen birçok +programın <a +href="http://www.beneaththewaves.net/Projects/Motorola_Is_Listening.html">Motorola'ya +kişisel veri gönderecek şekilde değiştirildiğini</a> keşfetti. Bazı +üreticiler <a +href="http://androidsecuritytest.com/features/logs-and-services/loggers/carrieriq/"> +Carrier IQ gibi gizli bir genel gözetim paketi</a> ekler.</p> + +<p><a href="http://replicant.us">Replicant</a>, Android'in özgür +sürümüdür. Replicant geliştiricileri, bazı telefon modelleri için birçok +özgür olmayan kütüphaneyi başkalarıyla değiştirmiştir. Özgür olmayan +uygulamalar hariç tutulur ancak kesinlikle bunları kullanmak +istemezsiniz. Buna karşılık CyanogenMod (Android'in değiştirilmiş başka bir +sürümü), bazı özgür olmayan programlar içerdiği için özgür değildir.</p> + +<p>Birçok Android aygıtı “zalim”dir: Kullanıcılar kendi +değiştirilmiş yazılımlarını kuramayacak ve çalıştıramayacak, yalnızca bazı +şirketler tarafından onaylanan sürümleri kurabilecek ve çalıştırabilecek +şekilde tasarlanmışlardır. Bu durumda çalıştırılabilir dosyalar sizin için +özgür ve kullanılabilir kaynaklardan yapılmış olsalar bile özgür +değildir. Bununla birlikte bazı Android aygıtlara “root +atılabilir”, böylece kullanıcılar farklı yazılımlar kurabilir.</p> + +<p>Önemli aygıt yazılımı veya sürücüler de genellikle özel mülktür. Bunlar; +hücresel ağ radyosunu, WiFi'yi, bluetooth'u, GPS'yi, 3B grafikleri, +kamerayı, hoparlörü ve bazı durumlarda mikrofonu da idare eder. Bazı +modellerde bu sürücülerden birkaçı özgürdür ve onsuz yapabileceğiniz +bazıları vardır, ancak mikrofon veya hücresel ağ radyosu olmadan +yapamazsınız.</p> + +<p>Hücresel ağ aygıt yazılımı önceden kurulmuş olarak gelir. Tek yaptığı orada +durmak ve istediğiniz zaman hücresel ağla haberleşmek olsaydı bunu bir +devreye eş değer olarak görebilirdik. Bir bilgisayar aygıtındaki yazılımın +özgür olması gerektiğinde ısrar ettiğimizde, yükseltilmeyecek önceden +kurulmuş aygıt yazılımını hiçbir zaman göz ardı edemeyiz, çünkü kullanıcı +için bir devre yerine bir program olması fark etmez.</p> + +<p>Ne yazık ki bu durumda kötücül bir devre olacaktır. Kötücül özellikler nasıl +uygulanırsa uygulansınlar kabul edilemez.</p> + +<p>Çoğu Android aygıtta bu aygıt yazılımı o kadar fazla denetime sahiptir ki +ürünü bir dinleme aygıtına dönüştürebilir. Bazılarında mikrofonu +denetler. Bazılarında paylaşımlı bellek yoluyla ana bilgisayarın bütün +denetimini ele geçirebilir ve böylece kurduğunuz özgür yazılımı geçersiz +kılabilir veya değiştirebilir. Bazı, belki de tüm, modellerde aygıttaki +yazılımın geri kalanının üzerine yazmak için bu aygıt yazılımının uzaktan +denetimini yapmak mümkündür. Özgür yazılımın amacı; yazılımımızı ve +bilişimimizi kendimizin denetlemesidir; arka kapılı bir sistem buna uygun +değildir. Herhangi bir bilişim sisteminde hata <em>olabilirken</em> bu +aygıtların kendisi hata <em>olabilir</em>. (<a +href="http://www.guardian.co.uk/books/2006/aug/12/politics">Semerkant'taki +Cinayet</a>'teki Craig Murray, kuşkulanmayan bir hedefin Android olmayan +taşınabilir telefonunu uzaktan dinleme aygıtına dönüştüren bir istihbarat +operasyonuna katılımını anlatıyor.)</p> + +<p>Her durumda bir Android telefondaki hücresel ağ aygıt yazılımı bir devreye +eş değer değildir çünkü donanım yeni sürümlerin kurulmasına izin verir ve bu +aslında yapılır. Özel mülk aygıt yazılımı olduğundan pratikte yalnızca +üretici yeni sürümler yapabilir, kullanıcılar yapamaz.</p> + +<p>Bu noktaları bir araya getirerek yeni sürümlerinin yüklenmemesi koşuluyla +özgür olmayan hücresel ağ aygıt yazılımına katlanabiliriz, ana bilgisayarın +denetimini alamaz ve yalnızca özgür işletim sistemi iletişim kurmayı +seçtiğinde iletişim kurabilir. Başka bir deyişle devre ile eş değer +olmalıdır ve bu devre kötücül olmamalıdır. Bu özelliklere sahip bir Android +telefon oluşturmak için teknik bir engel yoktur ancak hiçbirinden haberdar +değiliz.</p> + +<p>Android kendi kendini barındıran bir sistem değildir; Android için +geliştirmenin başka bir sistemde yapılması gerekiyor. Google'nin +“yazılım geliştirme takımı”ndaki (<abbr title="software +development kit">SDK</abbr>) araçlar, özgür gibi gözüküyor ancak bunu +doğrulamak zor. Belirli Google API'ları için tanım dosyaları özgür +değildir. SDK'yi kurmak, imzalamayı reddetmeniz gereken özel mülk bir +yazılım lisansının imzalanmasını gerektiriyor. <a +href="http://redmine.replicant.us/projects/replicant/wiki/ReplicantSDK"> +Replicant'ın SDK'si</a> özgür bir ikamedir.</p> + +<p>Android'in son basın haberleri patent savaşlarına odaklanıyor. Yazılım +patentlerinin kaldırılmasına yönelik 20 yıllık kampanya boyunca bu tür +savaşların olabileceği konusunda uyardık. Yazılım patentleri Android'den +özelliklerin kaldırılmasına zorlayabilir veya hatta kullanılamaz hâle +getirebilir. Yazılım patentlerinin neden kaldırılması gerektiği hakkında +daha fazla bilgi için <a +href="http://endsoftpatents.org">endsoftpatents.org</a> adresine +bakabilirsiniz.</p> + +<p>Bununla birlikte patent saldırıları ve Google'nin yanıtları bu yazının +konusuyla doğrudan ilgili değildir, bu yazının konusu Android ürünlerinin +kısmen etik bir dağıtım sistemine nasıl yaklaştığı ve nasıl yetersiz +kaldığıdır. Bu sorun, basının da ilgisine layıktır.</p> + +<p>Android; etik, kullanıcı denetimli, özgür yazılım taşınabilir bir telefona +doğru atılan önemli bir adımdır ancak gidecek daha çok yol var ve Google +yanlış yönde ilerliyor. Hacker'ler <a href="#tn1">[1]</a>, <a +href="http://replicant.us">Replicant</a> üzerinde çalışıyor ancak yeni bir +aygıt modelini desteklemek büyük bir iş ve aygıt yazılımı sorunu devam +ediyor. Bugünün Android telefonları, Apple veya Windows telefonlardan çok +daha az kötü olsa da özgürlüğünüze saygı duydukları söylenemez.</p> + +<hr class="thin" /> + +<ol> +<li id="linuxnote">Bu karışıklığın en uç örneği, “Android aygıtlarınıza Linux [sic] +kurulumu” için yardım sunan linuxonandroid.com sitesinde yer +almaktadır. Bu tamamen yanlıştır: Kurdukları şey Android'in bir parçası +olarak zaten mevcut olan, Linux <em>hariç</em>, GNU sisteminin bir +sürümüdür. Bu site yalnızca <a href="/distros/distros.html">özgür olmayan +GNU/Linux dağıtımlarını</a> desteklediğinden önermiyoruz. +</li> +</ol> + +<!-- If needed, change the copyright block at the bottom. In general, + all pages on the GNU web server should have the section about + verbatim copying. Please do NOT remove this without talking + with the webmasters first. + Please make sure the copyright date is consistent with the document + and that it is like this: "2001, 2002", not this: "2001-2002". --> +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.</div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2011, 2012, 2014, 2015, 2016, 2018, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/27 18:30:29 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html new file mode 100644 index 0000000..8e8fc8e --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html @@ -0,0 +1,146 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/basic-freedoms.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>İnternet Üzerinde İfade, Basın ve Örgütlenme Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/basic-freedoms.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>İnternet Üzerinde İfade, Basın ve Örgütlenme Özgürlüğü</h2> + +<p> + Özgür Yazılım Vakfı İnternet üzerinde ifade, basın ve örgütlenme özgürlüğünü +desteklemektedir. Lütfen gözden geçirin: +</p> + +<ul> + <li>Wayback Machine (arşiv tarihi 24 Nisan 1999)'deki <a +href="https://web.archive.org/web/19990424100121/http://www.ciec.org/">Yurttaşların +İnternet Güçlendirme Koalisyonu</a> ile birlikte Kongre'nin İnternet +üzerinde yayınlanan malzemeyi düzenlemeye yönelik ilk çabası olan, ABD +Yüksek Mahkemesi tarafından 26 Haziran 1997'de anayasaya aykırı bulunan +İletişim Nezaket Yasasına karşı birlikte hareket ettik. Siteleri İNY +davasının bir simgesinin kaynağı olarak saklanmıştır.</li> + + <li> + <!-- activating this link… site is archived as of July 09, 1998 --> +Wayback Machine (arşiv tarihi 9 Temmuz 1998)'deki <a +href="https://web.archive.org/web/19980709161803/http://vtw.org/">Oy +Kullananların Telekomünikasyon Gözcüsü</a> ve muhteşem duyuru elektronik +e-posta listesi.</li> + + <li> + <a href="/philosophy/censoring-emacs.html">GNU Emacs'i Sansürleme</a>, +İletişim Nezaket Yasasının nasıl da GNU Projesinden GNU Emacs'i +sansürlemesini istediğini ve bunun nasıl da çelişkili bir biçimde +sansürlerin arzuladığı etkinin tam da karşıtına yol açtığını anlatıyor. + </li> + + <li> + <a href="http://www.factnetglobal.org/">F.A.C.T.Net Inc.</a>, uluslararası +düşünce özgürlüğü, ifade özgürlüğü ve gizlilik haklarının teşvik edilmesi ve +savunulmasına adanmış kâr amacı gütmeyen bir İnternet derlemesi, haber +hizmeti, kütüphane, iletişim merkezi ve arşivdir. + </li> + + <li> + Çevrimiçi İfade, Basın ve Örgütlenme Özgürlüğü için <a +href="http://www.eff.org/blueribbon.html">Mavi Kurdele Kampanyası</a>. + </li> + + <li> + <!-- activating this link… site is archived as of December 01, 2001 --> +Wayback Machine (arşiv tarihi 1 Aralık 2001)'deki İnternet sansürünü +reddeden<a +href="https://web.archive.org/web/20011201050533/http://www.vtw.org/speech/">mahkeme +kararına yönelik Haziran 1996 temyizlerini</a> okuyabilirsiniz. Ancak +unutmayın, bu karar nihai karar <em>değildir</em>! İlk olarak Yüksek Mahkeme +bu karara katılacak ve katılmayacak, daha sonra da Kongre başka bir sansür +yöntemini aramak için bir şans elde edecektir.</li> + + <li><a href="/philosophy/savingeurope.html">Avrupa'yı Yazılım Patentlerinden +Korumak</a></li> + + <li> + Bilgisayar geliştirme ve elektronik iletişimde özgürlük için çalışan <a +href="/links/links.html#FreedomOrganizations">Örgütler</a>. + </li> +</ul> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2007, +2014, 2016, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html new file mode 100644 index 0000000..70d97a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html @@ -0,0 +1,548 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/byte-interview.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Richard Stallman ile BYTE Röportajı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/byte-interview.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Richard Stallman ile BYTE Röportajı</h2> + +<p>Gerçekleştirenler David Betz ve Jon Edwards</p> + +<h3>Richard Stallman, kâmu malı Unix uyumlu yazılım sistemini BYTE editörleriyle +tartışıyor (Temmuz 1986) </h3> + +<p>Richard Stallman muhtemelen bugüne kadarki en iddialı özgür yazılım +geliştirme projesi olan GNU sistemine başlamıştır. Stallman; Dr. Dobb's +Journal'ın Mart 1985 sayısında yayımlanan GNU Bildirisi'nde GNU'yu şu +şekilde tanımlıyor: “onu kullanabilen herkese ücretsiz olarak vermek +üzere geliştirdiğim tamamen Unix uyumlu bir yazılım sistemi… GNU +yazıldıktan sonra herkes iyi bir sistem yazılımını, tıpkı hava gibi, +ücretsiz olarak edinebilecektir.” (GNU, GNU's Not Unix [GNU, Unix +Değildir]'in kısaltmasıdır; “G” telaffuz edilir.)</p> + +<p>Stallman, <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> +Yapay Zekâ Laboratuvarında geliştirdiği güçlü bir metin düzenleyicisi olan +EMACS'ın geliştiricisi olarak biliniyor. GNU projesinin bir parçası olarak +üretilen ilk yazılım parçasının EMACS'ın yeni bir uygulaması olması tesadüf +değildir. GNU EMACS, şu anda ne pahasına olursa olsun EMACS'ın en iyi +uygulamalarından biri olarak ün kazanmıştır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: GNU Bildirinizi Dr. Dobb's'un Mart 1985 sayısında +okuduk. O zamandan beri ne oldu? Bu gerçekten başlangıç mıydı ve o zamandan +beri nasıl ilerlediniz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Dr. Dobb's'taki yayın projenin başlangıcı +değildi. GNU Bildirisi'ni projeye başlamaya hazırlanırken bilgisayar +üreticilerinden finansman istemek için bir teklif olarak yazdım. Katılmak +istemiyorlardı ve zamanımı para peşinde koşmaya harcamak yerine kod yazarak +geçirmem gerektiğine karar verdim. Bildiri, yazdıktan yaklaşık bir buçuk yıl +sonra, GNU EMACS'ı zor bir şekilde dağıtmaya başladığımda yayımlandı. O +zamandan beri, GNU EMACS'ı daha eksiksiz hale getirmeye ve daha birçok +bilgisayarda çalıştırmaya ek olarak, C derleyicisini iyileştirmeyi ve C +programlarını çalıştırmak için gereken diğer tüm yazılımları neredeyse +bitirdim. Bu, Unix'teki diğer kaynak kodu düzeyi hata ayıklayıcılarının +sahip olmadığı birçok özelliğe sahip bir kaynak kodu düzeyi hata +ayıklayıcısını da içeriyor. Örneğin; hata ayıklayıcıda kolaylık değişkenleri +var, böylece değerleri kaydedebilirsiniz ve ayrıca yazdırdığınız tüm +değerlerin bir geçmişine sahiptir, bu da liste yapılarını takip etmeyi çok +daha kolay hâle getirir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Şimdi geniş çapta dağıtılan bir düzenleyiciyi +bitirdiniz ve derleyiciyi bitirmek üzeresiniz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bu Ekim ayında biteceğini umuyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Çekirdek ne olacak?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Şu anda MIT'de yazılan ve son zamanlarda onu +kullanacağım fikriyle yayımlanan çekirdekle başlamayı planlıyorum. Bu +çekirdeğe TRIX denir; uzaktan yordam çağrısına dayanır. Hâlâ Unix'in şu anda +sahip olmadığı birçok özellik için uyumluluk eklemem gerekiyor. Henüz bunun +üzerinde çalışmaya başlamadım. Çekirdek üzerinde çalışmaya başlamadan önce +derleyiciyi bitiriyorum. Ayrıca dosya sistemini yeniden yazmak zorunda +kalacağım. Disk yapısının her zaman tutarlı olması için blokları uygun +sırayla yazarak arızalara karşı güvence altına almayı düşünüyorum. Sonra +sürüm numaraları eklemek istiyorum. Sürüm numaralarını, insanların +genellikle Unix'i kullanma biçimiyle uzlaştırmak için karmaşık bir planım +var. Sürüm numaraları olmadan dosya adlarını belirtebilmeniz gerekir ancak +bunları belirgin sürüm numaraları ile belirtebilmeniz gerekir ve bunların +her ikisi de, bu özelliğin varlığıyla başa çıkmak için herhangi bir şekilde +değiştirilmemiş sıradan Unix programlarıyla çalışması gerekir. Bunu yapmak +için bir planım olduğunu düşünüyorum ve sadece bunu denemek bana işi +gerçekten yapıp yapmadığını gösterecektir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bir sistem olarak GNU'nun diğer sistemlerden nasıl +üstün olacağına dair bize verebileceğiniz kısa bir açıklamanız var mı? +Hedeflerinizden birinin Unix ile uyumlu bir şey üretmek olduğunu +biliyoruz. Ama en azından dosya sistemleri alanında Unix'in ötesine +geçeceğinizi ve daha iyi bir şey üreteceğinizi söylemiştiniz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: C derleyicisi daha iyi kod üretir ve daha hızlı +çalışır. Hata ayıklayıcısı daha iyidir. Her bir parça ile onu geliştirmek +için bir yol bulabilirim ya da bulamayabilirim. Ama bu sorunun tek bir +yanıtı yok. Bir dereceye kadar yeniden gerçekleştirimden yararlanıyorum, bu +da birçok sistemi daha iyi hâle getiriyor. Bir dereceye kadar uzun zamandır +sahada olduğum ve diğer birçok sistemde çalıştığım için. Dolayısıyla +uygulamam gereken pek çok fikrim var. Daha iyi olması için bir yol, +sistemdeki hemen hemen her şeyin; içinde görünen herhangi bir karakterle +herhangi bir boyuttaki dosyayla, herhangi bir boyuttaki satırla, +çalışmasıdır. Unix sistemi bu açıdan çok kötü. Yazılım mühendisliği prensibi +olarak keyfî sınırlara sahip olmamanız gerektiği yeni bir şey değildir. Ama +her zaman bu sınırları koymak, muhtemelen çok küçük bir bilgisayar için +yazdıklarından ötürü, Unix geliştirmenin standart uygulamasıydı. GNU +sistemindeki tek sınır; programınızın çok fazla veri üzerinde çalışmaya +çalıştığı ve hepsini saklayacak bir yer olmadığı için belleğin bitmesidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Ve sanal belleğiniz varsa bu muhtemelen olmaz. Sadece +çözümü bulman çok zaman alabilir.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Aslında, çözümü bulmak için oldukça fazla zaman +gerçmeden çok önce bu sınırlara ulaşılmaya eğilimlidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Özellikle GNU EMACS'ın ne tür makineler ve ortamlar +altında çalıştırıldığı hakkında bir şeyler söyleyebilir misiniz? Şimdi +VAX'lar üzerinde çalışıyor; herhangi bir biçimde kişisel bilgisayarlara +taşındı mı?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Kişisel bilgisayarlarla ne demek istediğinden +emin değilim. Örneğin; Sun kişisel bir bilgisayar mıdır? GNU EMACS; en az +bir megabayt kullanılabilir bellek ve tercihen daha fazlasını +gerektirir. Normalde sanal belleğe sahip makinelerde kullanılır. Birkaç C +derleyicisindeki çeşitli teknik sorunlar dışında sanal belleğe sahip ve +Unix'in oldukça yeni bir sürümünü çalıştıran hemen hemen her makine GNU +EMACS çalıştıracaktır ve bunların çoğu şu anda çalıştırmaktadır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Kimse onu Atari'lere veya Macintosh'lara taşımayı +denedi mi?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Atari 1040ST hâlâ yeterli belleğe sahip +değil. Bir sonraki Atari makinesi, umarım, çalıştıracak. Ayrıca gelecekteki +Atari'lerin bazı bellek haritalama biçimlerine sahip olacağını +düşünüyorum. Elbette yazılımı bugün yaygın olan bilgisayarlarda çalışacak +şekilde tasarlamıyorum. Bu projeye başladığımda birkaç yıl süreceğini +biliyordum. Bu nedenle şu anda kısıtlı olan ortamda çalışmasını sağlamak +için ek zorluklarla daha kötü bir sistem yapmak istemediğime karar +verdim. Bunun yerine en doğal ve en iyi görünen şekilde yazmaya karar +verdim. Birkaç yıl içinde yeterli büyüklükteki makinelerin yaygın +olacağından eminim. Aslında bellek boyutundaki artışlar o kadar hızlı +gerçekleşiyor ki insanların çoğunun sanal belleğe koymadaki yavaşlıkları +beni şaşırtıyor; bence bu çok önemli.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bence insanlar bunu tek kullanıcılı makineler için +gerekli görmüyorlar.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Tek bir kullanıcının tek bir ana program anlamına +gelmediğini anlamıyorlar. Kesinlikle herhangi bir Unix benzeri sistem için +sizden biri olsa bile aynı anda birçok farklı işlemi çalıştırabilmeniz +önemlidir. GNU EMACS'ı yeterli belleğe sahip, sanal belleği olmayan bir +makinede çalıştırabilirsiniz ancak GNU sisteminin geri kalanını veya Unix +sistemini çok iyi çalıştıramazsınız.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: GNU EMACS'ta ne kadar LISP var? Bunu LISP öğrenmek +için bir araç olarak kullanmanın yararlı olabileceği aklıma geldi.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bunu kesinlikle yapabilirsiniz. GNU EMACS, çok +güçlü olmasa da eksiksiz bir LISP sistemi içerir. Düzenleyici komutları +yazmak için yeterince güçlü. Bir Common LISP System'le, diyelim ki, +karşılaştırılabilir değildir, sistem programlama için gerçekten +kullanabileceğiniz bir şeydir ancak LISP'ın sahip olması gereken her şeye +sahiptir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Makinelerimize veya iş istasyonlarımıza koyarsak +dağıttığınız koddan başka bir şey kullanmadan makul bir iş yapabileceğimiz, +elverişli bir ortamı ne zaman dağıtabileceğiniz konusunda herhangi bir +tahmininiz var mı?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Söylemesi gerçekten zor. Bu bir yıl içinde +olabilir ama elbette daha uzun sürebilir. Aynı zamanda daha az zaman +alabilir ancak bu artık çok olası değil. Sanırım derleyiciyi bir iki ay +içinde bitireceğim. Gerçekten yapmam gereken tek büyük parça çekirdekte. İlk +olarak GNU'nun iki yıl gibi bir şey alacağını tahmin ettim ama şimdi iki +buçuk yıl oldu ve hâlâ bitirmedim. Gecikmenin sebebinin bir parçası, bir +çıkmaz olduğu ortaya çıkan bir derleyici üzerinde çalışmak için çok zaman +harcadım. Tamamen yeniden yazmak zorunda kaldım. Başka bir neden olarak da +GNU EMACS için çok fazla zaman harcadım. Aslında bunu hiç yapmak zorunda +kalmayacağımı düşündüm.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bize dağıtım planınızdan bahsedin.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Yazılımı veya el kitaplarını kamu malı olarak +yayımlamıyorum ve bunun nedeni, tüm kullanıcıların paylaşma özgürlüğüne +sahip olduğundan emin olmak istememdir. Kimsenin yazdığım bir programın +geliştirilmiş bir sürümünü yapmasını ve onu özel mülk olarak dağıtmasını +istemiyorum. Bu programlarda özgür geliştirmeleri teşvik etmek istiyorum ve +bunu yapmanın en iyi yolu, bir kişinin geliştirmeleri özgür olmayan hâle +getirmesi için herhangi bir cazibeyi ortadan kaldırmaktır. Evet, birkaçı +geliştirme yapmaktan kaçınacak ancak birçoğu aynı iyileştirmeleri yapacak ve +onları özgür yapacaklar.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Peki bunu nasıl garanti ediyorsun?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bunu programların telif hakkını kullanarak ve +insanlara programları kopyalayıp değiştirmek için belirgin izin veren bir +bildirimde bulunarak yaparım ancak yalnızca kullandığım aynı koşullar +altında dağıtmaları koşuluyla. Yaptığınız değişiklikleri herhangi bir +programıma dağıtmanıza gerek yok, bunu sadece kendiniz için yapabilirsiniz +ve bunu kimseye vermek veya kimseye söylemek zorunda değilsiniz. Ama başka +birine verirseniz kullandığım koşullar altında yapmalısınız.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: C derleyicisinden türetilen çalıştırılabilir kod +üzerinde herhangi bir hak elde ediyor musunuz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Telif hakkı yasası bana derleyiciden çıktıda +telif hakkı vermiyor, bu yüzden bana bununla ilgili bir şey söylemem için +bir yol vermiyor ve aslında yapmaya çalışmıyorum. Herhangi bir derleyici ile +özel mülk ürünler geliştiren insanlara sempati duymuyorum ancak bu derleyici +ile onları geliştirmelerini engellemeye çalışmak özellikle yararlı +görünmüyor, bu yüzden engellemeye çalışmayacağım.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: İnsanlar başka şeyler üretmek için kodunuzun +parçalarını da alırsa kısıtlamalarınız geçerli midir?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet, herhangi bir büyük parça ile bünyesine +katarlarsa. Eğer iki kod satırı olsaydı bu hiçbir şey değildir; telif hakkı +bunun için geçerli değildir. Esasen bu koşulları seçtim, böylece önce tüm +bencil yazılımcıların herkesin bir şey yapmasını engellemek için kullandığı +bir telif hakkı var ve sonra bu hakların bir kısmından vazgeçen bir bildirim +ekliyorum. Dolayısıyla koşullar yalnızca telif hakkının uygulandığı +şeylerden bahseder. Bu koşullara uymanızın nedeninin yasadan kaynaklandığına +inanmıyorum. Uymanızın nedeni, yazılımı dağıtırken dürüst bir kişinin diğer +insanları daha fazla paylaşmaya teşvik etmesidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bir anlamda yalnızca felsefenize alıştıklarında +kullanabilecekleri tüm bu ilginç araçları sağlayarak insanları bu düşünce +tarzına çekiyorsunuz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet. Ayrıca bencil yazılımcıların onlara karşı +oluşturduğu hukuk sistemini kullandığını da görebilirsiniz. Hukuk sistemini +kamuyu onlardan korumak için kullanıyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Üreticilerin projeyi finanse etmek istemedikleri göz +önüne alındığında, GNU sistemi tamamlandığında kimlerin kullanacağını +düşünüyorsunuz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Hiçbir fikrim yok ama bu önemli bir soru +değil. Amacım insanların özel mülk yazılımlarla gelen zincirleri +reddetmelerini mümkün kılmak. Bunu yapmak isteyen insanlar olduğunu +biliyorum. Şimdi başkaları umursamıyor da olabilir ama bunlar beni +endişelendirmiyor. Onlar ve etkiledikleri insanlar için biraz üzülüyorum. Şu +anda özel mülk yazılım koşullarının nahoşluğunu algılayan bir kişi; çıkmazda +olduğunu ve bilgisayar kullanmamak dışında bir alternatifi olmadığını +düşünüyor. Tamam, ona rahat bir alternatif vereceğim.</p> + +<p>Diğer insanlar GNU sistemini teknik olarak üstün olduğu için +kullanabilirler. Örneğin; C derleyicim herhangi bir C derleyicisinden +gördüğüm kadar iyi bir kod üretiyor. Ve GNU EMACS genellikle ticari +rekabette çok daha üstündür. Ve GNU EMACS da hiç kimse tarafından finanse +edilmedi ancak herkes bunu kullanıyor. Bu nedenle teknik avantajları +nedeniyle birçok insanın GNU sisteminin geri kalanını kullanacağını +düşünüyorum. Ama teknik olarak nasıl daha iyi hâle getireceğimi bilmesem +bile bir GNU sistemi yapardım çünkü toplumsal olarak daha iyi olmasını +istiyorum. GNU projesi gerçekten toplumsal bir projedir. Toplumu değiştirmek +için teknik araçları kullanır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: O zaman insanların GNU'yu benimsemesi sizin için +oldukça önemlidir. Bu yazılımı insanlara bağışlamak için üretmek sadece +akademik bir çalışma değildir. Bunun yazılım endüstrisinin çalışma şeklini +değiştireceğini umuyorsunuz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet. Bazı insanlar hiç kimsenin +kullanamayacağını söylüyor çünkü üzerinde çekici bir şirket logosu yok ve +diğerleri bunun çok önemli olduğunu ve herkesin kullanmak isteyeceğini +söylüyor. Gerçekten ne olacağını bilmem mümkün değil. İçerisinde bulunduğum +alanın çirkinliğini değiştirmeye çalışmanın başka bir yolunu bilmiyorum, bu +yüzden bunu yapmam gerekiyor.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Sonuçları ele alabilir misiniz? Bunun önemli bir +siyasi ve toplumsal açıklama olduğunu açıkça hissediyorsunuz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bu bir değişim. İnsanların genel olarak bilgi ve +gerçeğe yaklaşım biçimlerini değiştirmeye çalışıyorum. Bence kendi bilgisine +sahip olmayı denemek, insanların onu kullanmalarına izin verilip +verilmediğini denetlemek veya başkalarının paylaşmasını engellemeye çalışmak +sabotajdır. Yapan kişiye, tüm toplumu yoksullaştırma pahasına yarar sağlayan +bir faaliyettir. Bir kişi iki dolarlık serveti yok ederek bir dolar +kazanır. Bence vicdanı olan bir insan böyle bir şeyi yapmaz, belki aksi +durumda ölecekse böyle bir şeyi yapabilir. Ve elbette bunu yapan insanlar +oldukça zengindir; sadece ahlaksız oldukları sonucuna +varabilirim. İnsanların özgür yazılım yazdıkları ve diğer insanları bu +yazılımları kullanmaya teşvik ettikleri için ödüllendirildiklerini görmek +istiyorum. İnsanların özel mülk yazılım yazarken ödüllendirildiklerini +görmek istemiyorum, çünkü bu gerçekten topluma bir katkı değil. Kapitalizmin +ilkesi; insanların bir şeyler üreterek para kazanmayı başardıkları ve +böylelikle de yararlı olanı otomatik olarak yapmaları için teşvik +edildikleri fikridir. Fakat bu, bilgiye sahip olmak söz konusu olduğunda işe +yaramıyor. Gerçekten yararlı olanı yapmamaya teşvik edilirler ve gerçekten +yararlı olan şey teşvik edilmez. Bilginin arabalar ve ekmek somunları gibi +maddi nesnelerden farklı olduğunu söylemek önemlidir çünkü insanlar onu +kopyalayabilir ve kendi başlarına paylaşabilir ve kimse onları durdurmaya +çalışmazsa onu değiştirebilir ve kendileri için daha iyi hâle +getirebilirler. Bu insanların yapacağı yararlı bir şeydir. Bu ekmek +somunları için geçerli değildir. Bir somun ekmeğiniz varsa ve başka bir +ekmek istiyorsanız sadece somun ekmeğinizi ekmek çoğaltma aletine +koyamazsınız. Birincisini yapmak için kullanılan tüm adımları +gerçekleştirmek dışında başka bir seçeneğiniz yoktur. Bu nedenle insanların +kopyalamasına izin verilip verilmediği önemsizdir, çünkü bu imkânsızdır.</p> + +<p>Kitaplar yakın zamana kadar sadece matbaalarda basılıyordu. Bir kopyasını +kendi kendinize, elinizle yapmanız mümkündü ancak pratik değildi çünkü bir +matbaa kullanmaktan çok daha fazla çaba gerektiriyordu. Ve o kadar az çekici +bir şey üretti ki, tüm niyetler ve amaçlar için, onları seri bir şekilde +üretmekten başka kitap oluşturmanın imkânsız olduğunu varsayabilirsiniz. Ve +bu nedenle telif hakkı, kamuda okumadan herhangi bir özgürlüğü gerçekten +almadı. Bir kitap alıcısının yapabilecekleri arasında telif hakkı tarafından +yasaklanan pek bir şey yoktu.</p> + +<p>Ancak bu bilgisayar programları için geçerli değildir. Bant kasetleri için +de geçerli değildir. Şimdi kitaplar için kısmen yanlış ancak çoğu kitap için +Xerox'tan ötürü bir kopya satın almaktan daha pahalı ve kesinlikle çok daha +fazla iş olduğu ve sonucun daha az çekici olduğu hâlâ doğru. Şu anda telif +hakkını zararsız ve kabul edilebilir hâle getiren durumun, telif hakkının +yıkıcı ve dayanılmaz hâle geleceği bir duruma dönüştüğü bir dönemdeyiz. Yani +“korsanlar” olarak iftiraya uğramış insanlar aslında yapmaları +yasak olan yararlı bir şey yapmaya çalışan insanlardır. Telif hakkı yasaları +tümüyle insanların kendi iyiliği için bazı bilgilerin kullanımını tamamen +denetim altına almaya yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ancak bilgilerin +kamuya açık olduğundan emin olmak ve başkalarının kamuyu mahrum etmesini +engellemek isteyen insanlara yardımcı olmak için tasarlanmamıştır. Yasanın +kamuya ait bir parkın çöp kutusundaki bir şeyden farklı olduğu gibi kamu +malından farklı olan, kamuya ait bir çalışma sınıfını tanıması gerektiğini +düşünüyorum. Kimsenin götürmesi için orada değil, herkesin kullanması için +orada ama kimse engellemiyor. Kamuoyunda kamunun sahip olduğu bir şeyin +türev çalışmalarından mahrum bırakıldığını düşünen herkes bu konuda dava +açabilmelidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Fakat korsanlar programların kopyalarını almakla +ilgilenmiyorlar çünkü bu programları kullanmak istiyorlar, bu bilgiyi daha +iyi bir şey üretmek için kullanmak istedikleri için değil mi?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bunun önemli bir ayrım olduğunu düşünmüyorum. Bir +programı daha fazla kişinin kullanması, programın topluma daha fazla katkıda +bulunduğu anlamına gelir. Bir veya milyon kez yenebilecek bir somun +ekmeğiniz var.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bazı kullanıcılar destek almak için ticari yazılım +satın alırlar. Dağıtım planınız nasıl destek sağlıyor?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bu kullanıcıların yanlış yönlendirildiğinden ve +açık düşünmediğinden şüpheleniyorum. Desteğe sahip olmak kesinlikle +yararlıdır, ancak bunun yazılım satışı veya özel mülk yazılım ile nasıl bir +ilgisi olduğunu düşünmeye başladıklarında, bu noktada kendi kafalarını +karıştırmaktadırlar. Özel mülk yazılımın iyi bir destek alacağının garantisi +yoktur. Satıcıların destek sağladıklarını söylemeleri, bunun iyi olacağı +anlamına gelmez. Ve piyasadan silinebilirler. Aslında insanlar GNU EMACS'ın +ticari EMACS'lardan daha iyi desteğe sahip olduğunu düşünüyor. Bunun +nedenlerinden biri muhtemelen diğer EMACS'ları yazan insanlardan daha iyi +bir hacker olmam <a href="#tn1">[1]</a>, ancak diğer neden herkesin +kaynaklara sahip olması ve onunla nasıl bir şeyler yapacağını bulmak isteyen +o kadar çok insan var ki benden destek almak zorunda değilsiniz. Sizin için +bir sorunu çözmek amacıyla her zaman birini işe alabilirsiniz ve yazılım +özgür olduğunda destek için rekabetçi bir pazara sahip olursunuz. Herhangi +birisini işe alabilirsiniz. EMACS ile bir hizmet listesi dağıtıyorum, +insanların adları ve telefon numaraları ile destek sağlamak için +görevlendirildikleri bir liste.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Hata düzeltmelerini topluyor musunuz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Şey, onları bana gönderiyorlar. Listelenmek +isteyen tüm insanlardan, müşterilerinin hiçbirinden söylendikleri ne olursa +olsun veya GNU yazılımında bu değişikliklerin bir parçası olarak herhangi +bir değişiklik yaptıklarında gizli kalmasını asla istemeyeceklerine dair söz +vermelerini istedim.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bu yüzden insanların, bir başkasının bilmediği bir +sorunun çözümlerini bildiklerine dayanarak destek sağlamak için rekabet +etmiş olamazsınız.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Zeki olmalarına ve probleminize çözüm +bulma olasılıklarına veya daha sık karşılaşılan sorunları daha iyi +anlamalarına veya size ne yapmanız gerektiğini nasıl daha iyi açıklayacağına +bağlı olarak rekabet edebilirler. Bunların hepsi rekabet edebilecekleri +yollardır. Daha iyisini yapmaya çalışabilirler ancak rakiplerini aktif +olarak engelleyemezler.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Sanırım araba almak gibi. Destek veya sürekli bakım +için orijinal üreticiye geri dönmek zorunda değilsiniz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Veya bir ev satın almak gibi, evinizle ilgili +sorunları çözebilecek tek kişi, onu ilk inşa eden müteahhit olsaydı nasıl +olurdu? Bu, özel mülk yazılımdaki dayatma türüdür. İnsanlar bana Unix'te +meydana gelen bir sorundan bahsediyorlar. Üreticiler, Unix'in geliştirilmiş +sürümlerini sattıkları için düzeltmeleri toplama ve ikili dosyalar dışında +bunları vermeme eğilimindedirler. Sonuç, hataların gerçekten +düzeltilmemesidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Hepsi hataları bağımsız olarak çözmeye çalışan çabayı +çoğaltıyor.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet. İşte, özel mülk bilgi sorununu toplumsal +bir perspektife oturtmaya yardımcı olan bir başka nokta. Mali sorumluluk +sigortası krizini düşünün. Toplumdan herhangi bir tazminat alabilmek için +yaralı bir kişinin avukat tutması ve parayı bu avukatla paylaşması +gerekir. Bu; kaza mağduru insanlara yardım etmenin aptalca ve verimsiz bir +yoludur. Ve insanların her zaman işlerini rekabetlerinden uzaklaştırmak için +koşturduklarını düşünün. Sadece kalemin çalınmadığından emin olmak için, +kalemden daha pahalı olan büyük karton ambalajlarda paketlenmiş kalemleri +düşünün. Her sokak köşesine sadece ücretsiz kalemler koysak daha iyi olmaz +mıydı? Ve trafik akışını engelleyen tüm ücretli geçiş gişelerini düşünün. Bu +devasa bir toplumsal olgu. İnsanlar toplumu engelleyerek para kazanmanın +yollarını bulurlar. Toplumu engelleyebildiklerinde insanları yalnız +bırakmaları için ödeme yapılabilir. Bilgiye sahip olmanın doğasında olan +atıklar giderek daha önemli hâle gelecek ve nihayetinde kimsenin yaşamak +için gerçekten çalışmak zorunda olmadığı ütopya arasındaki farkı +yaratacaktır, çünkü hepsi robotlar ve tıpkı bizimki gibi bir dünya +tarafından yapılır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Yazılımdaki telif hakkı bildirimlerini yazmak gibi.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Daha çok herhangi bir şeyin kopyalarını +yasaklamadığından emin olmak ve herkesin yapmış olduğu tüm işleri çoğaltmak +için herkese polislik yapmak gibi.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bir kinik nasıl geçindiğinizi merak edebilir.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Danışmanlıktan. Danışmanlık yaptığımda +danışmanlık işi için yazdıklarımı açığa vurma hakkımı her zaman saklı +tutarım. Ayrıca yazdığım özgür yazılımın ve diğer insanların yazdığı bazı +e-postalanmış kopyalarla geçimimi sağlıyordum. Birçok kişi GNU EMACS için +150 dolar gönderiyor ancak şimdi bu para başlattığım Özgür Yazılım Vakfına +gidiyor. Vakıf bana bir maaş ödemiyor çünkü bu bir çıkar çatışması +olurdu. Bunun yerine GNU üzerinde çalışması için diğer insanları +tutar. Danışmanlık yaparak geçimini sağlayabildiğim sürece bunun en iyi yol +olduğunu düşünüyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Şu anda resmî GNU dağıtım bandında neler var?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Şu anda bant GNU EMACS (tüm bilgisayarlara uyan +bir sürüm); <abbr title="Yet Another Compiler Compiler">YACC</abbr>'ın +yerini alan bir program olan Bison; Profesör Sussman'ın LISP'ının süper +basitleştirilmiş lehçesi olan <abbr>MIT</abbr> Scheme; ve Rogue'ye benzeyen +bir zindan keşfetme oyunu olan Hack'i içeriyor.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Basılı kılavuz bantla birlikte geliyor mu?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Basılı kılavuzların her biri 15 dolardır +veya kendiniz kopyalayabilirsiniz. Bu röportajı da kopyalayın ve paylaşın.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bunun bir kopyasını nasıl edinebilirsiniz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Özgür Yazılım Vakfına—675 Massachusetts +Ave., Cambridge, MA 02139—yazınız.</p> + +<p>[Şu anki adres (2005'ten beri): Free Software Foundation 51 Franklin St, +Fifth Floor Boston, MA 02110-1301, USA Voice: +1-617-542-5942 Fax: ++1-617-542-2652] +</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: GNU sistemi ile işiniz bittiğinde ne yapacaksınız?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Emin değilim. Bazen yapmaya devam edeceğim şeyin +diğer yazılım alanlarında da aynı şey olduğunu düşünüyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Yani bu, yazılım endüstrisine yönelik bir dizi +taarruzun sadece ilki mi?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Umarım. Ama belki de yapacağım şey yalnızca +yaşamımdaki birazcık zamanı çalışarak geçirip rahat bir yaşam +yaşamaktır. Pahalı bir şekilde yaşamak zorunda değilim. Zamanın geri +kalanında takılmak için ilginç insanlar bulabilirim veya nasıl yapılacağını +bilmediğim şeyleri yapmayı öğrenebilirim.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.</div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1999, 2000, 2001, 2002, 2007, 2013, 2014, 2020 Free +Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/07/01 16:32:16 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html new file mode 100644 index 0000000..d41042f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html @@ -0,0 +1,353 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/can-you-trust.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bilgisayarınıza Güvenebilir misiniz? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/can-you-trust.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bilgisayarınıza Güvenebilir misiniz?</h2> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></p> + +<p> +Bilgisayarınız emirleri kimden almalıdır? Birçok insan bilgisayarlarının, +başka birilerinin değil, kendi emirlerine uymasını ister. “Güvenli +işletim” (trusted computing) olarak adlandırdıkları bir planla, +Microsoft ve Intel gibi bilgisayar firmalarıyla birlikte büyük medya +kuruluşları (film firmaları ve müzik firmaları dahil olmak üzere) +bilgisayarlarınızın sizin yerine kendilerine uymasını planlamaktadır. Özel +mülk programlar daha önce kötü niyetli özelliklere sahipti ancak bu plan onu +evrensel hale getirecektir.</p> +<p> +Özel mülk yazılım temel olarak bilgisayarın ne yaptığını kontrol +edemediğiniz anlamına gelmektedir; kaynak kodunda çalışamaz ya da onu +değiştiremezsiniz. Akıllı iş adamlarının, sizi dezavantajlı duruma sokmak +için yollar bulması şaşırtıcı değildir. Microsoft bunu defalarca yapmıştır: +Windows’un bir sürümü, hard diskinizdeki tüm yazılımı raporlayacak şekilde +tasarlanmıştır; Windows Medya Player’daki yakın zamandaki bir +“güvenlik” yükseltmesi, kullanıcıların yeni kısıtlamalara +uymasını gerektirmiştir. Ancak Microsoft bu konuda yalnız değildir: KaZaa +müzik paylaşım yazılımı, bilgisayarınızın kullanımını KaZaa'nın iş ortağının +müşterilerine kiralayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu kötü niyetli özellikler +genellikle sırdır ama bunları bilseniz, ortadan kaldırmanız zordur çünkü +kaynak koduna sahip değilsiniz.</p> +<p> +Geçmişte, bunlar ayrı olaylardı. “güvenli işletim”, açıklığı +sağlamaktaydı. “Tehlikeli işletim” (treacherous computing) bunun +için daha uygun bir isimdir çünkü plan, bilgisayarınızın size her zaman +sistematik olarak uymamasının sağlanması için tasarlanmıştır. Gerçekte, +bilgisayarınızın genel amaçlı bir bilgisayar olarak çalışmasını durdurmak +için tasarlanmıştır. Her işlem, açık izin gerektirebilir.</p> +<p> +Güvenilmez işletimin altındaki teknik fikir, bilgisayarın sayısal bir +şifreleme ve imza cihazını içermesi ve tuşların sizden gizli tutulmasıdır +(Microsoft’un bu sürümü “palladyum” olarak adlandırılır). Özel +mülk programlar, başka hangi programları çalıştırabileceğinizi, hangi +belgelere ya da verilere erişebileceğinizi ve bunları ne gibi programlara +aktarabileceğinizi kontrol etmek için bu cihazı kullanır. Bu programlar, +İnternetten yeni yetkilendirme kurallarını indirecek ve bu kuralları +çalışmanıza otomatik olarak dayatacaktır. Bilgisayarınızın yeni kuralları +İnternetten düzenli olarak almasına izin vermezseniz, bazı özellikler +otomatik olarak görevini yapmayı durduracaktır.</p> +<p> +Tabi ki, Hollywood ve müzik firmaları “DRM” (Sayısal Kısıtlama Yönetimi) +içingüvenilmez işletimi kullanmayı planlamaktadır, böylece indirilen +videolar vemüzik, yalnızca belirtilen tek bir bilgisayar üzerinde +oynatılabilir. En azından bu firmalardan alacağınız yetkilendirilmiş +dosyalar kullanılarak paylaşım ta-mamen imkansız hale gelecektir. Ancak +sizin yani halkın bu şeyleri paylaşma özgürlüğünüz ve yeteneğiniz olmalıdır +(Birilerinin şifrelenmemiş sürüm-leri üretmek, yüklemek ve paylaşmak için +bir yol bulmasını bekliyorum, böylece DRM tamamen başarılı olmayacaktır +ancak sistem aklanmış değildir).</p> +<p> +Paylaşımın imkansız hale getirilmesi yeterince kötüdür ancak durum daha da +kötüleşmektedir. E-posta ve belgeler için de aynı özelliğin kullanılmasına +ilişkin planlar vardır, iki hafta içinde ortadan kaybolan e-postalar ya da +bir firmada yalnızca seçilen bilgisayarlarda okunabilen belgeler gibi.</p> +<p> +Patronunuzun sizden riskli bir iş yapmanızı istediğini hayal edin; bir ay +sonra, iş olumsuz sonuç verdiğinde, kararın size ait olmadığını göstermek +için e-postayı kullanamazsınız. Emir size ortadan uçan mürekkeple +verildiğinde, “yazılı olarak emir almak” sizi korumaz.</p> +<p> +Patronunuzdan yasal olmayan ya da ahlaken kötü bir politikayı ifade eden bir +e-posta aldığınızı hayal edin, örneğin, bu e-posta, firmanın yıllık denetim +raporlarının parçalanması ya da ülkeniz için ciddi bir tehdit oluşturacak +olan bir durumu içerebilir. Bugün bunu bir muhabire gönderebilir ve eylemi +açığa vurabilirsiniz. Güvenilmez işletimle, gazeteci belgeyi okuyamayacak; +bilgisayarı buna izin vermeyecektir. Güvenilmez işletim, tahrip için bir +cennet haline gelir.</p> +<p> +Microsoft Word gibi kelime işlemcileri, belgelerinizi kaydederken güvenilmez +işletimi kullanabilir, bu nedenle, rekabet eden diğer kelime işlemcileri +sizin belgelerinizi okuyamaz. Bugün, özgür kelime işlemcilerinin Word +belgelerini okumalarını sağlamak için Word biçiminin sırlarını deneysel +çalışmalarla anlamalıyız. Word, kaydederken, güvenilmez işletim ile +belgeleri şifreliyorsa, özgür yazılım, bunları okumak için yazılım +geliştirme şansına sahip olmayacaktır ve bunu başarabilsek bile, bu gibi +programlar, Dijital Milenyum Telif Hakkı Hareketi tarafından yasaklanabilir.</p> +<p> +Güvenilmez işletimi kullanan programlar, İnternetten sürekli olarak yeni +yetkilendirme kuralları indirecek ve bu kuralları otomatik olarak +çalışmanıza dayatacaklardır. Microsoft ya da A.B.D. hükümeti, yazmış +olduğunuz bir belgede söylediğiniz bir şeyi sevmiyorsa, herhangi birinin söz +konusu belgeyi okumasına izin verilmemesini tüm bilgisayarlara söyleyen yeni +yönergeleri gönderebilirler. Yeni yönergeleri indirdiğinde her bir +bilgisayar kurallara uyacaktır. Yazılarınız 1984 tarzı, önceki olayları +kapsayan silintilere tabi tutulacaktır. Bunu kendiniz okuyamayabilirsiniz.</p> +<p> +Güvenilmez bir bilgisayar uygulamasının ne gibi kötü şeyler yaptığını +bulacağınızı, ne kadar ıstıraplı olduklarını öğreneceğinizi ve onları kabul +edip etmeyeceğinizi düşünebilirsiniz. Bunun kabul edilmesi aptalca ve +öngörüsüzce olacaktır ancak temel nokta, göstermekte olduğunuz çabanın +yeterli olmayacağıdır. Bir kere programa güvendiğinizde, oltaya düşersiniz +ve bunu bilirler; o zaman anlaşmayı değiştirebilirler. Bazı uygulamalar +farklı bir şeyler yapacak olan yükseltmeleri otomatik olarak indirecektir, +ve onlar, size yükseltip yükseltmeme konusunda seçim şansı vermeyecektir.</p> +<p> +Bugün özel mülk yazılım tarafından sınırlandırılmaktan özel mülk yazılımı +kullanmayarak kurtulabilirsiniz. GNU/Linux ya da başka bir özgür yazılım +sistemini kullanırsanız ve üzerine özel mülk yazılımları kopyalamazsanız, o +zaman bilgisayarınızın ne yaptığını kontrol edebilirsiniz. Özgür bir yazılım +kötü niyetli bir özelliğe sahipse, topluluktaki diğer geliştiriciler, bunu +çıkartırlar ve siz düzeltilmiş sürümünü kullanırsınız. Ayrıca özgür olmayan +işletim sistemlerinde özgür uygulama programlarını ve araçlarını da +çalıştırabilirsiniz; bu size tam özgürlüğün verilmesini sağlamaz ancak +birçok kullanıcı bunu yapmaktadır.</p> +<p> +Güvenilmez işletim, özgür işletim sistemlerinin ve özgür uygulamalarının +varlığını tehlikeye atmaktadır çünkü bunları çalıştırmanız mümkün +olmayabilir. Güvenilmez işletimin bazı sürümleri, işletim sisteminin belirli +bir firma tarafından özel olarak yetkilendirilmesini gerektirecektir. Özgür +yazılım sistemleri böyle bir sisteme kurulamayabilir. güvenilmez işletimin +bazı sürümleri, her programın, işletim sistemi geliştiricisi tarafından özel +olarak yetkilendirilmesini gerektirecektir. Bu gibi bir sistem üzerinde +özgür uygulamaları çalıştıramazsınız. Bunun nasıl olduğunu belirler ve +birilerine anlatırsanız, bu bir suç olabilir.</p> +<p> +Tüm bilgisayarların güvenilmez işletimi desteklemesini ve eski +bilgisayarların İnternete bağlanmasının önlenmesini isteyen öneriler +halihazırda A.B.D. kanunlarının arasına sokulmak üzere +önerilmektedir. CBDTPA (Tüket Ama Programlama Yapmaya Çalışma olarak +adlandırmaktayız) bunlardan biridir. Ancak sizi yasal olarak güvenilmez +işletime zorlayamasalar bile, güvenilmez işletimin kabul edilmesine ilişkin +baskı korkunç seviyelerde olabilir. Çeşitli problemlere neden olmasına +rağmen, bugün, insanlar haberleşmek için genellikle Word biçimini +kullanmaktadır (<a href="/philosophy/no-word-attachments.html">Word biçimi +kullanımına son verebiliriz</a>). Yalnızca güvenilmez işletim ile en son +Word belgeleri okunabiliyorsa, durumu yalnızca münferit hareket (al ya da +alma) açısından görürlerse, birçok insan ona dönecektir. Güvenilmez işletime +karşı koymak için, iş birliği yapmalı ve duruma toplu bir tercih olarak +göğüs germeliyiz.</p> +<p> +Güvenilmez işletim hakkında daha fazla bilgi için, <a +href="http://www.cl.cam.ac.uk/users/rja14/tcpa-faq.html">http://www.cl.cam.ac.uk/users/rja14/tcpa-faq.html</a> +sayfasına bakınız.</p> +<p> +Güvenilmez işletimin engellenmesi, çok sayıda vatandaşın örgütlenmesini +gerektirecektir. Yardımınıza ihtiyacımız var! Lütfen <a +href="http://DefectiveByDesign.org">Tasarımda Hatalı</a>yı, FSF'nin Sayısal +Kısıtlama Yönetime karşı kampanyasını destekleyin.</p> + +<h3>Notlar</h3> + +<ol> +<li><p> +Bilgisayar güvenliği alanında “güvenli işletim” başka bir +anlamda kullanılmaktadır; lütfen iki anlam arasındaki farka dikkat edin.</p></li> + +<li><p> +GNU Projesi, güvenli ve özel e-posta göndermek için kullanabileceğiniz açık +anahtar şifreleme ve sayısal imzaları uygulayan bir program olan GNU +Gizlilik Koruyucusunu [:GNU Privacy Guard] dağıtmaktadır. GPG’nin güvenli +işletimden nasıl farklı olduğunun keşfedilmesi ve birini yardımcı, diğerini +tehlikeli yapan şeyin ne olduğunun görülmesi yararlıdır.</p> +<p> +Biri size şifreli bir belgeyi yollamak için GPG’yi kullandığında ve siz, +kodunu çözmek için GPG’yi kullandığınızda, sonuç, okuyabileceğiniz, +başkalarına gönderebileceğiniz, kopyalayabileceğiniz ve hatta birilerine +yine güvenli bir şekilde göndermek için yeniden şifreleyebileceğiniz şifreli +olmayan bir belgedir. Güvenilmez bir bilgisayar çalışması uygulaması, +ekrandaki sözcükleri okumanıza izin verir ancak başka şekillerde +kullanabileceğiniz şifreli olmayan bir belge oluşturmanıza izin +vermez. Özgür bir yazılım paketi olan GPG, güvenlik özelliklerinin +kullanıcılar tarafından erişilebilir olmasını sağlar; <em>insanlar</em>, bu +<em>özelliği</em> kullanır. Güvenilmez işletim ise, kullanıcılar üzerinde +kısıtlamalar dayatmak için tasarlanmıştır; <em>güvenilmez işletim</em> +<em>insanları</em> kullanır.</p></li> + +<li><p> +Güvensiz hesaplamanın destekçileri söylemlerinin odak noktasını <a +name="beneficial">yararlı kullanımlar</a> oluşturur. Söyledikleri genellikle +doğrudur, sadece önemsizdir.</p> +<p> +Çoğu donanım gibi, güvensiz-hesaplama donanımı da zararlı olmayan amaçlarla +kullanılabilir. Ancak bu özellikler başka şekillerde de +gerçekleştirilebilir, güvensiz-hesaplama donanımı olmadan da. Teme +farklılık, güvensiz hesaplama kullanıcıların şu kötü durumla +karşılaşmalarına neden olur: bilgisayarınız size karşı çalışmak üzere +donatılır.</p> +<p> +Ne diyorlarsa doğrudur, ben ne diyorsam da doğrudur. Bu ikisini birlikte +düşünün, ne elde ediyorsunuz? Güvensiz hesaplama özgürlüğünüzü elinizden +almak için bir plandır, ne kaybedeceğimizi görmemizi engellemek için ufak +yararlar sunmaktadır.</p></li> + +<li><p> +Microsoft bir güvenlik ölçütü olarak Palladium'u sunmakta, ve bunun +virüslere karşı koruma sağlayacağını iddia etmektedir, ancak bu iddia açıkça +yanlıştır. Ekim 2002'de Microsoft Research tarafından yapılan bir sunumda +Palladium'un özelliklerinden biri olarak var olan işletim sistemleri ve +uygulamaların çalışmaya devam edeceği söylenmiştir; bu nedenle, virüsler +bugün yapabildikleri bütün herşeyi yapmaya devam edeceklerdir.</p> +<p> +Microsoft çalışanları Palladium ile birlikte “güvenlik”'ten +bahsederken, gerçekte kelimenin anlamını kastetmemektedirler: istemediğiniz +şeylerden bilgisayarınızı korumak. Kastettikleri bilgisayarınızdaki veri +kopyalarına başkalarının istemediği yollarla erişiminizden +korumaktır. Sunumdaki bir saydamda Palladium'un koruduğu bir çok giz tipleri +listelenmişti, bunların arasında “üçüncü parti gizler” ve +“kullanıcı gizleri”—ancak “kullanıcı +gizleri”ni tırnaklar arasındadır, bu bir şekilde Palladium kapsamında +bir absürdlüğü göstermektedir.</p> +<p> +Sunumda güvenlik kapsamıyla çoğu kez ilişkilendirdiğimiz başka terimleri +sıkça kullanmaktadır, örneğin “saldırı”,“kötücül +kod”, “aldatma” (spoofing), “güvenli” +gibi. Hiçbiri asıl anlamlarında kullanılmamaktadır. “” birinin +size zarar vermeye çalışması anlamına gelmiyor, müziklerinizi kopyalamaya +çalıştığı anlamına geliyor. “Kötücül kod ”, başkasının +makinenizin yapmasını istemediği bir şeyi yapması üzerine sizin tarafından +kurulan kod anlamına geliyor. “Aldatma” birinin sizi aldattığı +anlamına gelmiyor, sizin Palladium'u aldattığınız anlamına geliyor. Örnekler +arttırılabilir.</p></li> + +<li><p> +Palladium geliştiricileri tarafından yapılan bir beyanda bilgiyi kim +geliştirdiyse veya topladıysa, bu bilgiyi nasıl kullandığınızı kontrol +etmeye hakkı olduğuna dair temel bir düstur söylenmiştir. Bu etik ve yasal +sistemin önceki fikirlerinin devrimsel bir tersine döndürülmesini +göstermektedir ve benzeri görülmemiş bir kontrol sistemi yaratmaktadır. Bu +sistemlerin belirli problemleri kazayla ortaya çıkmamamıştır; temel hedeften +kaynaklanmaktadır. Bu hedef reddetmemiz gereken bir hedeftir.</p></li> +</ol> + +<hr /> + +<p>2015 itibariyle, güvenilmez işletim bilgisayarlarda “Güvenli Platform +Modülü” biçiminde gerçekleştirildi; ancak, pratik nedenlerden dolayı, +TPM, Dijital Kısıtlamalar Yönetimini onaylamak için bir uzaktan doğrulama +platformu sağlama amacı açısından tam bir başarısızlık oldu. Bu nedenle, DRM +kullanan şirketler başka yöntemler kullanıyor. Şu an, “Güvenli +Platform Modülü” DRM için kullanılmıyor bile, üstelik bunu DRM için +kullanma açısından hiç de uygun olmadığını düşünmek için bir çok neden +var. Ne gariptir ki, “Güvenli Platform Modülü”nün mevcut +kullanımları sadece, örneğin hiç bir kimsenin bilgisayardaki sistemi gizlice +değiştirmediğini doğrulamak gibi, masum ikincil kullanımlardır.</p> + +<p>Dolayısıyla, PC'ler için mevcut olan “Güvenli Platform +Modüllerinin” tehlikeli olmadığı sonucuna varıyoruz ve bu modülleri +bilgisayarda barındırmak veya sistem yazılımlarında desteklemek için hiç bir +neden yok.</p> + +<p>Ebette durumun umut verici olduğu düşünülmemeli. Bazı ARM PC'lerde veya +taşınabilir telefon, araba, TV ve diğer aygıtlardaki işlemcilerde bilgisayar +sahibinin içerisindeki yazılımı değiştirmesinden alıkoyan başka donanımsal +sistemler kullanılıyor ve bu sistemler beklediğimiz kadar kötüler.</p> + +<p>Bu ayrıca uzaktan doğrulamanın zararsız olduğu anlamı da çıkarılmamalı. Eğer +bir aygıt bunu gerçekleştirmeyi başarırsa, bu kullanıcıların özgürlüğüne +ciddi bir tehdit oluşturacaktır. Mevcut “Güvenli Platform +Modülü” zararsız, çünkü uzaktan doğrulamayı uygulanabilir yapmakta +başarısız oldu. Gelecekteki bütün çabaların da başarısız olacağı +varsayımında bulunmamalıyız.</p> + +<hr /> + +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite> +kitabında yayınlanmıştır</a>.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2002, 2007, 2014, 2015, 2016 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html new file mode 100644 index 0000000..f1730a5 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html @@ -0,0 +1,461 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/categories.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür ve Özgür Olmayan Yazılım Kategorileri - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı</title> +<style type="text/css" media="screen"> +<!-- +#content #diagram { overflow: auto; margin: 2em 0; } +#diagram img { width: 31.7em; } +--> + +</style> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/categories.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür ve Özgür Olmayan Yazılım Kategorileri</h2> + +<p>Ayrıca <a href="/philosophy/words-to-avoid.html">Uzak Durmak +İsteyebileceğiniz Kafa Karıştıran Kelimeler</a>'e dikkat edin.</p> + +<!-- GNUN: localize URL /philosophy/category.png --> +<p id="diagram" class="c"> +<img src="/philosophy/category.png" alt="[Yazılım Kategorileri]" /> +</p> + + <p>Chao-Kuei'nin bu şeması, farklı yazılım kategorilerini açıklıyor. GNU GPL v2 +veya daha yenisi, GNU FDL v1.2 veya daha yenisi veya Creative Commons +Attribution-Share Alike v2.0 lisanslarının herhangi birinin koşulları +altında <a href="/philosophy/category.svg">Ölçeklenebilir Vektörel Grafik +(SVG)</a> ve <a href="/philosophy/category.fig">XFig dosyası</a>olarak +mevcuttur.</p> + +<h3 id="FreeSoftware">Özgür yazılım</h3> + + <p>Özgür yazılım, herkese kullanma, çoğaltma ve/veya dağıtma izinlerini, +bire-bir aynısı veya değişiklikler ile, bedava veya bir ücret karşılığında +gelen yazılımdır. Dikkate değer anlamda, bu kaynak kodun bulunmak zorunda +olduğu anlamına gelir. “Eğer, kaynak değilse, o yazılım +değildir.” Bu basitleştirilmiş bir tanımdır; ayrıca <a +href="/philosophy/free-sw.html">tam tanıma</a> bakın.</p> + + <p>Eğer bir program özgür ise GNU gibi özgür bir işletim sistemine veya <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> sistemlerin özgür sürümlerine +dahil edilebilir.</p> + + <p>Bir programı özgür yapmanın bir sürü farklı yolu vardır—bir çok yoldan +farklı kararlaştırılabilecek detaylarla ilgili sorular programı özgür +yapabilir, Bazı olası seçenekler aşağıda açıklanmıştır. Belli özgür yazılım +lisansları hakkında bilgi için <a href="/licenses/license-list.html">lisans +listesi</a> sayfasına bakın.</p> + + <p>Özgür yazılım, bir özgürlük meselesidir, fiyat değil. Ama, mülk yazılım +şirketleri bazen, “free software (özgür yazılım)” tanımını fiyat +için kullanmaktadırlar<sup><a id="RefTransNote1" +href="#TransNote1">1</a></sup>. Bazen çalıştırılabilir kopyasını ücretsiz +olarak elde etmek anlamında; bazen satın almakta olduğunuz bilgisayarın +fiyatının içinde olduğu anlamında kullanırlar. Her durumda, özgür yazılımın +GNU projesinde bizim bahsettiğimiz anlamıyla hiçbir ilgisi yoktur.</p> + + <p>Bu olası karmaşıklıktan dolayı, ne zaman bir yazılım şirketi onların +ürünlerinin özgür yazılım (free software) olduğunu söylerse, her zaman +kullanıcılarının özgür yazılımın ima ettiği özgürlüklerie sahip olup +olmadıklarını, asıl dağıtım koşullarına bakarak kontrol edin. Bazen, +gerçekten özgür yazılımdır; bazen değildir.</p> + + <p>Bir çok dillerde “free” kelimesinin, hem özgürlük hem de beleş +anlamında iki kelimesi vardır. Örnek olarak, Fransızca'da +“libre” ve “gratuit”. İngilizce'de öyle değil; +“gratis” kelimesi açıkça fiyata işaret eder, ama açıkça +özgürlüğe işaret eden yaygın bir sıfat yok. Eğer, başka bir dil +konuşuyorsanız, “free” kelimesini daha anlaşılabilir olması için +kendi dilinize çevirmenizi tavsiye ediyoruz. <a +href="/philosophy/fs-translations.html"> “özgür yazılım” +tanımının değişik dillere çevirileri</a> listesine bakın.</p> + + <p>Özgür yazılım, çoğunlukla, özgür olmayan yazılımdan <a +href="/software/reliability.html">daha güvenilirdir</a>.</p> + +<h3 id="OpenSource">Açık kaynak yazılım</h3> + + <p> + Bazı kişiler tarafından “açık kaynak” yazılım kavramı, özgür +yazılım ile az çok aynı anlama gelen kategoriyi ifade etmek için +kullanır. Kesinlikle aynı tür yazılım değillerdir: bizim çok kısıtlayıcı +olduğunu düşündüğümüz lisansları kabul ediyorlar ve onların kabul etmediği +bir sürü özgür yazılım lisansı var. Her nasılsa, kategori dahilinde +farklılıklar küçük: neredeyse, tüm özgür yazılımlar, açık kaynak yazılımdır, +ve neredeyse, tüm açık kaynak yazılımlar, özgür yazılımdır. İlkesel olarak +bazı özgür programların açık kaynak olarak kabul edilmeyebilir, ancak bunun +şimdiye kadar olup olmadığını bilmiyoruz.</p> + <p>Biz “<a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">özgür +yazılım</a>” terimini tercih ediyoruz; çünkü, o özgürlüğe işaret +eder—“açık kaynak” teriminin yapmadığı bir şey.</p> + +<h3 id="PublicDomainSoftware">Kamuya açık yazılım</h3> + + <p>Kamuya açık yazılım, telif hakkı olmayan yazılımdır. Eğer, kaynak kod kamuya +açık ise, bu bazı kopyalar veya değiştirilmiş sürümlerin, tamamen özgür +olmayabileceği anlamına gelen <a href="#Non-CopyleftedFreeSoftware">copyleft +olmayan özgür yazılım</a> özel halidir.</p> + + <p>Bazı durumlarda, çalıştırılabilir program kamuya açıktır ama kaynak kod +mevcut değildir. Bu özgür yazılım değildir, çünkü özgür yazılım kaynak koda +ulaşımı gerekli bulur. Bu arada, çoğu özgür yazılım kamuya açık değildir; +telif hakkı vardır ve telif hakkı sahipleri, herkese özgürlük içinde +kullanma izinlerini, bir özgür yazılım lisansı kullanarak yasal olarak +vermiştir.</p> + + <p>Bazen insanlar, “kamuya açık” terimini, gevşek bir biçimde, <a +href="#FreeSoftware">“özgür”</a> veya “ücretsiz olarak +mevcut” anlamında kullanır. Fakat, “kamuya açık” yasal bir +terimdir ve kesinlikle “telif hakkı olmadığı” anlamına +gelir. Açık anlamlılık için, sadece bu anlamı için “kamuya açık” +terimini, başka anlamları ifade etmek için diğer terimleri kullanmanızı +öneriyoruz.</p> + + <p>Çoğu ülkenin imzaladığı Berne anlaşmasında, yazılmış her hangi bir şey direk +olarak telif hakkına sahiptir. Bu durum programları da içeriyor. Böylece, +eğer yazdığınız bir programı kamuya açık olmasını istiyorsanız, telif +hakkını çıkarmak için bazı yasal adımlardan geçmek zorundasınız; yoksa, +program telif hakkına sahiptir.</p> + +<h3 id="CopyleftedSoftware">Copyleft yazılım</h3> + + <p>Copyleft yazılım, dağıtım koşullarında, bütün kopyaların ve bütün sürümlerin +az çok aynı dağıtım koşullarını temin eden özgür yazılımdır. Örneğin bu, +copyleft lisanlar genellikle diğerlerinin yazılıma ek koşullar eklemesine +izin vermez (yine de bazı sınırlı sayıda koşulların eklenmesine izin +verilebilmektedir) ve kaynak kodunun herkes tarafından erişilebilir olarak +bulundurulmasını gerektirir anlamlarına gelir. Bu, programı ve değiştirilmiş +sürümlerini mülk yazılım haline getirmenin bazı bilindik yollarından bir +kalkan gibi korur.</p> + + <p>GPL'in 3. sürümü gibi bazı lisanslar yazılımların özel mülke dönüşmelerini +sağlayan, <a href="/licenses/rms-why-gplv3.html">tivoization</a> gibi +yöntemleri durdurur.</p> + + <p>GNU projesinde, yazdığımız her yazılımı copyleft yazılım yaparız, çünkü +hedefimiz, <em>her</em> kullanıcıya, “özgür yazılım” ile ifade +edilen koşulları vermektir; Copyleft yazılımın nasıl işlediği ve neden onu +kullandığımız hakkında daha çok açıklama için <a +href="/licenses/copyleft.html">Copyleft</a> sayfasına bakınç</p> + + <p>Copyleft, genel bir kavramdır; bir yazılımı, copyleft yapmak için, bazı özel +dağıtım koşulları ayarlamanız gerekir. Copyleft özgür yazılım lisansı +yazmanın bir çok olası yolu vardır, yani, aslında bir çok copyleft özgür +yazılım lisansları olabilir. Her nasılsa, asıl uygulamada, neredeyse bütün +copyleft yazılımlar, <a href="/licenses/gpl.html">GNU Genel Kamu Lisansını +(GPL)</a>. İki farklı copyleft lisansı, genelde “uyumsuzdur”, +yani bir lisans ile yazılmış kodu, diğer lisans ile yazılmış olana +birleştirmek yasal değildir; böylece, eğer insanlar tek bir copyleft lisans +kullanması toplum için iyidir.</p> + +<h3 id="Non-CopyleftedFreeSoftware">Copyleft olmayan özgür yazılım</h3> + + <p>Copyleft-olmayan özgür yazılımlar, yazarından yeniden dağıtma ve değiştirme +ve ayrıca sonradan kısıtlamalar ekleme izinleri ile gelir.</p> + + <p>Eğer bir program özgür ama copyleft yazılım değilse, bazı kopyaları veya +değiştirilmiş sürümleri tamamen özgür olmayabilir. Bir yazılım şirketi, +programı, aynen veya değişikliklerle derleyebilir ve çalıştırılabilir +dosyayı, <a href="#ProprietarySoftware">mülk</a> yazılım ürünü olarak +dağıtabilir.</p> + + <p><a href="http://www.x.org">X Pencere Sistemi</a> bunu örnekle açıklar. X +Birliği, X11'i, copyleft olmayan özgür yazılım yapan dağıtım koşulları ile +yayınlar. Eğer isterseniz, o koşulları içeren ve özgür bir kopyasını +alabilirsiniz. Her nasılsa, özgür-olmayan sürümleri de var ve yalnızca +özgür-olmayan sürümleri ile çalışan gözde iş istasyonları ile PC grafik +kartları da var (en azından vardı). Eğer böyle bir donanım kullanıyorsanız, +X11 sizin için özgür bir yazılım değildir. <a href="/philosophy/x.html">X11 +yazılımının geliştiricileri dahi bir ara X11'i özgür-olmayan yazılım +yaptılar</a>; bunu yapabiliyorlardı, çünkü diğer kişiler aynı copyleft +olmayan lisans altında koda katkıda bulundular.</p> + +<h3 id="LaxPermissiveLicensedSoftware">Lax serbest lisanslı yazılım</h3> + + <p>Lax serbest lisanslı yazılım X11 lisansını ve <a +href="/licenses/bsd.html">iki BSD lisansını</a> içeriyor. Bu lisanslar +kodun, kaynak kodu değiştirip veya değiştirmeden özel mülk çalıştırılabilir +dosyaları da dağıtmayı içerecek şekilde neredeyse her şekilde kullanımına +izin veriyorlar.</p> + +<h3 id="GPL-CoveredSoftware">GPL kapsamlı yazılım</h3> + + <p><a href="/licenses/gpl.html">GNU GPL (Genel Kamu Lisansı)</a>, bir programı +copyleft yazılım yapmak için özel bir dağıtım koşullarıdır. GNU projesi, +çoğu GNU yazılım için dağıtım koşulu olarak kullanır.</p> + + <p>Dolaisiyle özgür yazılımı GPL ile korunan yazılım ile eş saymak bir hatadır.</p> + +<h3 id="TheGNUsystem">GNU İşletim Sistemi</h3> + + <p><a href="/gnu/gnu-history.html">GNU işletim sistemi</a>, Unix-benzeri, +1984'den beri GNU projesinde geliştirdiğimiz, tamamen özgür yazılım işletim +sistemidir.</p> + + <p>Unix-benzeri bir işletim sistemi bir çok programdan oluşur. GNU sistemi, +bütün <a href="#GNUsoftware">resmi GNU paketleri</a> gibi diğer, X Pencere +Sistemi ve TeX gibi bir çok GNU yazılımı olmayan diğer paketleri de içerir.</p> + + <p>GNU sistemin ilk deneme yayınlanışı 1996'dadır. Bu, çekirdeğimiz, 1990'dan +beri geliştirilen GNU Hurd çekirdeğini de içerir. 2001'de, GNU sistemi (GNU +Hurd çekirdeği de dahil olarak) yeterli derecede çalışmaya başlamıştır ama +Hurd hala önemli özelliklere sahip değildir, bu yüzden yaygın olarak +kullanılmamaktadır.. Bu arada, <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux +sistemi</a>, çekirdek olarak GNU Hurd yerine, 90'lardan beri büyük bir +başarı olan Linux çekirdeğini kullanan GNU sistemi doğmuştur. Oluşan sonuç +yine de bir GNU sistemi türüdür.</p> + + <p>GNU'nun amacı özgür olmak olduğu için, GNU işletim sistemindeki her tek +bileşen özgür olmak zorundadır. Ancak, hepsinin copyleft yazılımı olması +gerekmiyor; eğer teknik bir hedefe ulaşmaya yardımcı oluyor ise her hangi +bir çeşit özgür yazılımı yasal olarak dahil etmeye uygundur.</p> + +<h3 id="GNUprograms">GNU Programları</h3> + + <p>“GNU programları” <a href="#GNUsoftware">GNU yazılımı</a> ile +aynı anlama gelir. Eğer Foo programı bir GNU yazılımı ise, o bir GNU +programıdır. Bazen, onun bir “GNU paketi” olduğunu da söyleriz.</p> + +<h3 id="GNUsoftware">GNU yazılımı</h3> + + <p><a href="/software/software.html">GNU yazılımı</a>, <a +href="/gnu/gnu-history.html">GNU projesi</a> himayesi altında yayınlanan +yazılımdır. Eğer bir program GNU yazılımı ise, biz onun aynı zamanda bir GNU +programı veya GNU paketi olduğunu da söyleriz. README veya bir GNU paketinin +kılavuzu, öyle olduğunu söylemelidir; ayrıca, <a href="/directory">Özgür +Yazılım Rehberi</a> bütün GNU paketlerini tanımlar.</p> + + <p>Çoğu, ama hepsi değil, GNU yazılımı, <a +href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> yazılımdır; ancak, bütün <a +href="/philosophy/free-sw.html">GNU yazılımları</a> özgür yazılım olmak +zorundadır.</p> + + <p>Bazı GNU yazılımları, <a href="http://www.fsf.org/">Özgür Yazılım Vakfı +(FSF)</a> <a href="http://www.fsf.org/about/staff/">çalışanları</a> +tarafından yazılmıştır, ancak çoğu GNU yazılımına <a +href="/people/people.html">gönüllüler</a> tarafından katkıda +bulunulmuştur. Bazı katkıda bulunulan yazılımlar Özgür Yazılım Vakfı +tarafından telif hakkı ile korunurken, bazıları da ona katkıda bulunan +yazarlar tarafından telif hakkı ile korunmaktadır.</p> + +<h3 id="FSF-CopyrightedGNUSoftware">FSF telif hakkına sahip GNU yazılımı</h3> + + <p>GNU paketi geliştiricileri telif haklarını FSF'ye devredebilir veya +ellerinde tutabilirler. Tercih onların.</p> + + <p>Eğer telif haklarını FSF'ye devrederlerse, program FSF telif haklı GNU +yazılımı haline gelir ve FSF lisanslarını yürütür. Telif haklarını ellerinde +tutarlarsa, lisansların yürütülmesi kendi sorumluluklarıdır.</p> + + <p>Kural olarak FSF resmi GNU paketi olmayan yazılımların telif hakkı +tahsislerini kabul etmez.</p> + +<h3 id="non-freeSoftware">Özgür olmayan yazılım</h3> + + <p>Özgür-olmayan yazılım, özgür olmayan yazılımdır. Kullanımı, yeniden dağıtımı +ve değişiklik yapmak yasaklanmıştır veya izin almanız için sormanızı +gerektirir veya o kadar kısıtlandırılmıştır ki özgür bir şekilde etkin +olarak değişiklik yapamazsınız.</p> + +<h3 id="ProprietarySoftware">Mülk yazılım</h3> + + <p>Özel mülk yazılım, özgür olmayan yazılımın bir başka adıdır. Geçmişte özgür +olmayan yazılımları “yarı özgür yazılımlar” (değiştirilip ticari +olmayacak şekilde dağıtılabilen) ve “özel mülk yazılımlar“ +(değiştirilemeyen, dağıtılamayan) olarak ayırmıştık. Ancak artık bu ayrımı +yapmıyoruz ve “özel mülk yazılımı” özgür olmayan yazılımla eş +anlamlı olarak kullanıyoruz.</p> + + <p>Özgür Yazılım Vakfı, geçici olarak o programın özgür bir değişiğini yazmak +özel amacı dışında her hangi bir mülk yazılım yükleyemeyiz kuralını +uygular. Bundan bir yana, bir mülk program yüklemenin olası bir özürü +olmadığını hissediyoruz.</p> + + <p>Örneğin, 1980'lerde, bilgisayarımıza Unix yüklemenin hakkımız olduğunu +hissettik, çünkü onu, Unix işletim sisteminin özgür bir alternatifini yazmak +için kullanıyorduk. Günümüzde, özgür işletim sistemileri mevcut olduğu için, +bu bahane artık geçerli değil. Artık hiç bir özgür olmayan işletim sistemi +kullanmıyoruz ve herhangi bir yeni kurduğumuz bilgisayarda mutlaka tamamen +özgür bir işletim sistemi kullanmalıyız.</p> + + <p>GNU kullanıcıları veya GNU'ya katkıda bulunanların bu kural ile yaşamasını +ısrar etmiyoruz. Bu kendimiz için yaptığımız bir kuraldır. Ama, sizin de, +özgürlüğünüz için buna uymaya karar vereceğinizi umut ediyoruz.</p> + + +<h3 id="freeware">Freeware</h3> + + <p>“Ücretsiz yazılım” teriminin kabul edilmiş açık bir tanımı +yoktur, ama genel olarak değişiklikler olmadan yeniden dağıtımına izin veren +(ve kaynak kod da mevcut değildir) paketler için kullanılır. Bu paketler +özgür yazılım <em>değildirler</em>, yani, lütfen özgür yazılımı ifade etmek +için “ücretsiz yazılım” terimini kullanmayın.</p> + +<h3 id="shareware">Shareware</h3> + + <p>Paylaşılan yazılım, insanlara kopyalarını yeniden dağıtma izni ile gelen +fakat kullanmaya devam eden kişilerin lisans ücreti ödemesi +<em>gerektiğini</em> söyler.</p> + + <p>Paylaşılan yazılım, özgür yazılım, hatta yarı-özgür yazılım bile +değildir. Olmamasının iki sebebi vardır:</p> + + <ul> + <li>Çoğu paylaşılan yazılımın kaynak kodu mevcut değildir; yani, programı +tamamen değiştiremezsiniz.</li> + <li>Paylaşılan yazılımlar, lisans ücreti ödemeden, bireylere dahi, kâr amacı +olmayan bir etkinliği önlemek için bir kopyasını yapmak ve yükleme iznini +vermezler. (Uygulamada, insanlar dağıtım koşullarını sık sık önemsemezler ve +bir şekilde, bir kopyasını yaparlar ve yüklerler, ama dağıtım koşulları +bunlara izin vermez.)</li> + </ul> + +<h3 id="PrivateSoftware">Özel yazılım</h3> + <p>Özel yazılım, bir kullanıcı için geliştirilmiş yazılımdır (genellikle bir +kurum veya şirket için). Bu kullanıcı, yazılımı saklar ve kullanır, ve +kamuya, kaynak koduveya çalışabilir halini yayınlamaz.</p> + <p>Özel bir program, tek kullanıcı dört özgürlüğe de sahipse (bir miktar +basitleştirerek) özgür yazılımdır. Özellikle, eğer kullanıcı özel programın +tüm haklarına sahipse, program özgürdür. Ancak, eğer kullanıcı programı +başkalarına dağıtır ama dört özgürlüğü bu kopyalarla onlara sağlamazsa, bu +kopyalar özgür yazılım değildir.</p> + + <p>Özgür yazılım bir özgürlük hususudur, erişim değil. Genel olarak, bir +program geliştirip de onu yayınlamamanın yanlış olduğuna inanmıyoruz. Çok +faydalı bir programın yayınlamasını esirgemek insanlığa kötü davranmanın +olduğu bazı özel durumlar vardır. Ancak, programların çoğunluğu o kadar da +önemli değildir ve onları yayımlamamak çok da zararlı değildir. Yani, özgür +yazılım hareketinin ilkeleri ile özel veya isteğe göre yazılım geliştirmek +arasında bir uyuşmazlık yoktur.</p> + + <p>Programcılar için neredeyse bütün işe alımlar özel yazılım içindir; yani, +çoğu programlama işleri, özgür yazılım hareketi ile uyumlu bir şekilde +yapılabilinir veya yapılabilinirdi.</p> + +<h3 id="commercialSoftware">Ticari yazılım</h3> + + <p> “Ticari” ve “özel mülk” aynı şey değildir! Ticari +yazılım, yazılımın kullanımından para kazanmak amacında olan bir ticari iş +yeri tarafından geliştirilmiş yazılımdır. Çoğu ticari yazılım, <a +href="#ProprietarySoftware">özel mülk yazılımdır</a>, ama ticari özgür +yazılımlar da vardır, ve ticari ve özgür olmayan yazılımlar da vardır.</p> + + <p>Örnek olarak, GNU Ada, bir şirket tarafından geliştirilmiştir. Her zaman GNU +GPL koşulları altında dağıtılmıştır ve her kopyası özgür yazılımdır; fakat +onun geliştircileri, destek sözleşmeleri satarlar. Ne zaman pazarlamacıları, +gelecekteki müşterileri ile konuştuklarında, bazen müşterileri, +“Ticari bir derleyici ile daha güvende hissederiz.” derler; +Pazarlamacı, “GNU Ada <em>ticari</em> bir derleyicidir ile yanıtlar; +özgür yazılım olsa bile öyledir.”</p> + <p>GNU projesi için önemlilik sırası farklıdır: önemli olan şey GNU Ada +derleyicisinin özgür bir yazılım olmasıdır; ticari olup olmaması yalnızca +bir ayrıntıdır. Ancak, GNU Ada derleyicisinin ticari olmasından kaynaklanan +ek gelişmeler kesinlikle yararlıdır.</p> + <p>Lütfen, ticari özgür yazılımın mümkün olduğunun bilincini +yaygınlaştırılmasına yardımcı olun. Bunu, aslında “ özel mülk” +demek istediğinizde “ticari” demeyerek yapabilirsiniz.</p> + +<!-- If needed, change the copyright block at the bottom. In general, --> +<!-- all pages on the GNU web server should have the section about --> +<!-- verbatim copying. Please do NOT remove this without talking --> +<!-- with the webmasters first. --> +<!-- Please make sure the copyright date is consistent with the document --> +<!-- and that it is like this "2001, 2002" not this "2001-2002." --> +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<b>Çevirenin notları:</b> +<ol> +<li id="TransNote1"><a href="#RefTransNote1">^</a> <q>Free</q> sözcüğü, +İngilizce'de hem <q>özgür</q> hem de <q>ücretsiz</q> anlamlarına +gelmektedir. Bu farkın, özgür yazılıma karşı nasıl kullanıldığını göstermek +için asıl metindeki çeviriyi aynen bırakmayı uygun gördük.</li> +</ol></div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 1996, 1997, 1998, 2001, 2006, 2007, 2009, 2010, 2014, 2015, +2016, 2017, 2018, 2019 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +Sönmez Kartal +<a href="mailto:sz@szk0.org"><sz@szk0.org></a>, +2008. +</li> + +<li> +<a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> +<a href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, +2008, 2009. +</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2019.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html new file mode 100644 index 0000000..10926a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html @@ -0,0 +1,304 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/compromise.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Yıkıcı Tavizlerden Kaçınmak - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"> +<!-- + .quote { + font-size: 90%; + max-width: 30em; + padding: .5em 1.5em; + background-color: #ececec; + border-radius: 1em; + -moz-border-radius: 1em; + -khtml-border-radius: 1em; + -webkit-border-radius: 1em; + -opera-border-radius: 1em; + } + .quote.imgright { margin: .3em 1em 1em 1em; } + .quote { + font-style: italic; + } + .quote b { + font-style: normal; + font-weight: normal; + } + .imgleft { + width: 18em; + max-width: 100%; + } + +@media (max-width:50em) { + .imgleft, .imgright { + float: none; + display: block; + margin: auto; + } + .quote { + max-width: none; width: auto; + margin: 1em 10%; + } +} +@media (min-width:50em) { + .quote { max-width: 40%; } +} +--> + +</style> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/compromise.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Yıkıcı Tavizlerden Kaçınmak</h2> + +<address class="byline">yazan Richard Stallman</address> + +<blockquote class="quote imgright"><p>“Yirmi beş yıl önce <a href="/gnu/initial-announcement.html">27 Eylül +1983'te</a>, (GNU's Not Unix anlamındaki) GNU adı verilen tamamen özgür bir +işletim sistemi yaratma planını duyurdum. GNU sisteminin 25. yıl dönümünün +bir parçası olarak, topluluğumuzun yıkıcı tavizlerden nasıl kaçınabileceğine +ilişkin olarak bu yazıyı yazdım. Bu tavizlerden kaçınmanın yanında, <a +href="/help/help.html">GNU'ya</a> ve özgür yazılıma yardımcı olabileceğiniz +bir çok yol var. En temel yol <a +href="https://www.fsf.org/associate/support_freedom/join_fsf?referrer=4052">Özgür +Yazılım Vakfına</a> Üye olarak katılmanızdır.”—<b>Richard +Stallman</b></p></blockquote> + +<p>Özgür yazılım hareketi toplumsal bir değişimi amaçlar: <a +href="/philosophy/free-sw.html">bütün yazılımı özgür kılmak</a>, böylece +bütün özgür yazılım kullanıcıları özgür ve bir işbirliği topluluğunun +parçası olabilirler. Her özgür olmayan program, geliştiricisine kullanıcılar +üzerinde adaletsiz bir iktidar sağlar. Amacımız bu adaletsizliğe bir son +vermektir.</p> + +<p>Özgürlüğe ulaşmak için <a +href="http://www.fsf.org/bulletin/2008/spring/the-last-mile-is-always-the-hardest/">uzun +bir yol var</a>. Yazılım kullanıcılarının özgürlüğe sahip olmasının normal +karşılandığı bir dünyaya ulaşmak için bir çok adım ve bir çok yıl +gerekiyor. Bu adımların bazıları zor ve fedakarlık gerektiriyor. Bazı +adımlar, farklı amaçlara sahip insanlara taviz verdiğimizde kolaylaşabilir.</p> + +<p>Bu nedenle, <a href="http://www.fsf.org/">Özgür Yazılım Vakfı</a> bazı +tavizler veriyor, hatta bazıları oldukça büyük olan tavizler. Örneğin, <a +href="/licenses/gpl.html">GNU Genel Kamu Lisansının</a> (GNU GPL) +3. sürümünde patent hükümlerinde bazı tavizler verdik, böylece şirketler +GPLv3 ile kapsanan yazılımlara katkı sağlayabilecek ve bu yazılımları +dağıtabilecek ve böylece bu hükümlerin etkisi altında bazı patentleri +sağlayacak. </p> + +<img src="/graphics/gplv3-large.png" alt="[GPLv3 Logo]" class="imgleft" /> + +<p><a href="/licenses/lgpl.html">Kısıtlı GPL</a> lisansının amacı tavizdir: +özgür olmayan programlarda kullanımlarına olanak vermek üzere bazı belirli +özgür kütüphaneler için kullanıyoruz, çünkü yasal olarak bunu +engellediğimizde bu durum geliştiricilerin özel mülk kütüphaneleri tercih +etmesine yol açabilecektir. GNU programlarında, özgür olmayan başlıca +programlarla birlikte çalışması için kod kabul ediyor ve kullanıyoruz ve bu +durumu kullanıcıların özel mülk yazılım yerine GPL lisanslı programı +kullanmalarını teşvik etmek için belgelendirip, duyuruyoruz ama tersini +yapmıyoruz. Aynı fikirde olduğumuz belirli kampanyaları, arkasındaki +gruplarla tamamen anlaşamıyor olsak bile destekliyoruz.</p> + +<p>Ancak biz, topluluğumuzdaki başka bir çok kişinin yapmayı uygun bulduğu bazı +tavizleri reddediyoruz. Örneğin, biz sadece özgür olmayan yazılım içermeyen +veya kullanıcılarının özgür olmayan yazılım kurmasına yol açmayan <a +href="/distros/free-system-distribution-guidelines.html">GNU/Linux +dağıtımlarını destekliyoruz</a>. Özgür olmayan dağıtımları desteklemek, +<abbr title="yıkıcı (ing. ruinous) bir şeyin zarar görmesine, bozulmasına, +yok olmasına, ortadan kalkmasına yol açan, tahripkâr">yıkıcı</abbr> bir +taviz olacaktır.</p> + +<p>Tavizler, uzun dönem amaçlarımızın aleyhine çalıştığında yıkıcıdır. Bu +fikirler düzeyinde veya eylemler düzeyinde olabilir.</p> + +<p>Fikirler düzeyindeki yıkıcı tavizler, değiştirmeye uğraştığımız önermeleri +pekiştirenlerdir. Amacımız yazılım kullanıcılarının özgür olduğu bir dünya, +ancak çoğu bilgisayar kullanıcısı henüz özgürlüğü bir sorun olarak +algılamıyor. “Tüketici” değerlerini benimsemiş durumdalar, yani +herhangi bir programı sadece ücret ve kolaylık gibi pratik niteliklerle +değerlendiriyorlar.</p> + +<p>Dale Carnegie'nin klasik kişisel gelişim kitabı <cite>Nasıl arkadaşlarımızı +kazanır ve insanları etkileriz</cite>, birini bir şey yapmaya ikna etmenin +en etkin yolunun, onlara kendi değerlerine hitap eden görüşler sunmak +olduğunu söyler. Toplumumuza özgü tüketici değerlerine hitap edecek yollar +var. Örneğin, bedelsiz bir şekilde edinilen özgür yazılım kullanıcının +tasarruf etmesini sağlayabilir. Bir çok özgür program ayrıca kullanışlı ve +güvenilirdir. Bu pratik yararlardan söz etmek, bir çok kullanıcının, şimdi +bir kısmı oldukça başarılı olan çeşitli özgür programı benimsemesi için ikna +etmekte oldukça işe yaradı.</p> + +<p>Eğer amacınız daha fazla insanın özgür programları kullanmasını sağlamaksa, +özgürlük kavramı hakkında sessiz kalmaya ve sadece tüketici değerleri +açısından anlamı olan pratik avantajlara odaklanmaya karar +verebilirsiniz. Bunu “açık kaynak” terimi ve ilişkili söylem +yapıyor.</p> + +<p>Bu yaklaşım bizi sadece özgürlük amacından saptırmaya yarayacaktır. Özgür +yazılımı sadece kullanışlı bulduğu için kullanan insanlar, onu kullanmaya +daha elverişli olduğu sürece devam edecektir. Ve bu programların yanı sıra +kullanışlı özel mülk yazılımları kullanmamak için bir nedenleri +olmayacaktır.</p> + +<p>Açık kaynak felsefesi, tüketici değerlerini ön koşul olarak kabul edip, bu +değerlere hitap eder ve böylece bu değerleri onaylar ve pekiştirir. İşte bu +yüzden <a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">açık kaynağı +savunmuyoruz.</a></p> + +<img src="/graphics/gnulaptop.png" + alt="[Havada duran Laptoplu Gnu]" class="imgright" /> + +<p>Özgür bir topluluğu tamamen ve kalıcı olarak kurmak için, insanların özgür +yazılım kullanmalarını sağlamaktan fazlasını yapmalıyız. Yazılımı +“yurttaş değerleriyle”, yani kullanışlılık açısından değil, +kullanıcıların özgürlüğü ve topluluğa saygı duyup duymaması açısından +değerlendirme fikrini yaymamız gerekiyor. O zaman insanlar özel mülk +yazılımların etkileyici, kullanışlı özelliklerinin tuzağına düşmeyecektir.</p> + +<p>Yurttaş değerlerini teşvik etmek için, bu değerler hakkında konuşmalı ve +nasıl da eylemlerimizin temelini oluşturduklarını +göstermeliyiz. Eylemlerini, tüketici değerleriyle destekleyen Dale Carnegie +tipi tavizleri reddetmeliyiz.</p> + +<p>Bu, pratik avantajlardan söz etmeyeceğiz anlamına gelmiyor, söz edebiliriz +ve etmeliyiz. Bu durum yalnızca özgürlük yerine pratik avantajlar bütün +ilgiyi kendisine çektiğinde ve özgürlüğü arka plana ittiğinde bir +sorundur. Dolayısıyla, özgür yazılımın pratik avantajlarından söz ederken, +bunların özgür yazılımı tercih etmek için yalnızca <em>ek, ikincil</em> +gerekçeler olduğunu sıklıkla yinelemeliyiz.</p> + +<p>Dünyamızı ideallerimize uygun hale getirmemiz yeterli değildir, eylemlerimiz +de onlara uygun hale gelmelidir. Bu nedenle ortadan kaldırmayı amaçladığımız +şeyleri yapmayı veya meşrulaştırmayı içeren tavizlerden kaçınmalıyız.</p> + +<p>Örneğin, deneyimler <a href="/gnu/why-gnu-linux.html">GNU/Linux</a>'a bazı +özgür olmayan programlar koyduğunuzda bazı kullanıcıları çekebildiğinizi +gösteriyor. Bunun anlamı özgür olmayan bir uygulamanın veya (eskiden) <a +href="/philosophy/java-trap.html">Java</a> veya Flash programı veya belirli +donanım modellerini destekleyen özgür olmayan bir aygıt sürücüyle ancak bazı +kullanıcıların dikkatini çekebildiği anlamına geliyor.</p> + +<p>Bu tavizler çekici olabilir ancak amacı baltalamaktadır. Eğer özgür olmayan +bir yazılım dağıtır veya insanları ona doğru yönlendirirseniz, “özgür +olmayan yazılım bir adaletsizlik, bir toplumsal sorundur ve buna bir son +vermeliyiz” demekte zorluk çekebilirsiniz. Bu cümleyi söylemeye devam +etseniz bile, eylemleriniz bunu baltalayacaktır.</p> + +<p>Buradaki sorun, insanların özgür olmayan yazılım kurmaya <em>izinli</em> +veya <em>ehil</em> olup olmamaları değildir. Genel amaçlı bir sistem +kullanıcıların her istediğini yapmalarını sağlar ve izin verir. Buradaki +sorun, kullanıcıları özgür olmayan yazılıma doğru yönlendirmektir. Kendi +başlarına ne yaptıkları onların sorumluluğudur; bizim onlar için ne +yaptığımız, onları neye doğru yönlendirdiğimiz ise bizim +sorumluluğumuzdur. Kullanıcıları, bir çözüm olarak özel mülk yazılımlara +yönlendirmemeliyiz, çünkü sorunun kendisi özel mülk yazılımlardır.</p> + +<p>Yıkıcı taviz, sadece başkaları üzerindeki kötü bir etki değildir. Kendi +değerlerinizi de bilişsel uyumsuzluk aracılığıyla saptırabilir. Eğer belirli +değerleriniz varsa, ancak eylemleriniz başka, çelişen değerleri temsil +ediyorsa, bu çelişkiyi çözmek için büyük ihtimalle ya değerlerinizi ya da +eylemlerinizi değiştirmeniz gerekecektir. Bu yüzden, sadece pratik +avantajları öne süren veya insanlar özgür olmayan yazılıma yönlendiren +projeler, neredeyse her zaman kullanıcılara özgür olmayan yazılımın etik +olmadığını <em>söylemekten</em> bile çekinmektedir. Hem katılımcıları hem de +halk için tüketici değerlerini pekiştiriyorlar. Değerlerimizi doğru bir +hatta tutmak istiyorsak bu tavizleri reddetmeliyiz.</p> + +<p>Özgürlük amacından taviz vermeden özgür yazılıma geçmek istiyorsanız, <a +href="http://www.fsf.org/resources">FSF'nin kaynaklar bölümüne</a> +bakabilirsiniz. Özgür yazılımla çalışan donanım ve makine +yapılandırmalarını, kurabileceğiniz <a href="/distros/distros.html">tamamen +özgür GNU/Linux dağıtımlarını</a> ve %100 özgür yazılım ortamlarında çalışan +<a href="http://directory.fsf.org/">binlerce özgür yazılım paketini</a> +listeliyor. Topluluğun özgürlük yolunda kalması için yardımcı olmak +istiyorsanız, özgürlük ve topluluk değerlerinden söz edin ve bu değerleri +savunun.</p> + +<p>Daha hızlı gittiğiniz bir yol, eğer sizi yanlış yere götürüyorsa doğru bir +yol değildir. Tavizler tutkulu bir amaca ulaşmak için önemlidir, ancak sizi +amacınızdan saptıracak tavizlerden sakının.</p> + +<hr class="column-limit"/> + +<p> +Yaşamın başka bir alanındaki benzer bir örnek için <a +href="http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/jul/19/nudge-is-not-enough-behaviour-change"> +“Dürtmek” yeterli değil</a> yazısına bakabilirsiniz. +</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2008, 2009, 2014, 2015, 2017, 2018, 2019, 2020 <a +href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a>.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T.E. Kalaycı, 2019.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html new file mode 100644 index 0000000..31f0520 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html @@ -0,0 +1,1289 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/copyright-and-globalization.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bilgisayar Ağları Çağında Telif Hakları ve Küreselleşme - GNU Projesi - +Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/copyright-and-globalization.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bilgisayar Ağları Çağında Telif Hakları ve Küreselleşme</h2> + +<p> +<i>Aşağıdaki metin <abbr title="Massachusetts Institute of +Technology">MIT</abbr> İletişim Formunda 19 Nisan 2001 Perşembe günü 17:00 - +19:00 saatleri arasında yapılan konuşmanın düzenlenmiş çözümlemesidir</i></p> + +<p> +<b>DAVID THORBURN, yönetici</b>: Bugünkü konuşmacımız, Richard Stallman, +bilgisayar dünyasında efsanevi bir şahsiyettir ve kürsüyü onunla paylaşmak +için muhatap bulma çalışmalarındaki tecrübem öğreticiydi. Seçkin bir +<abbr>MIT</abbr> profesörü bana, Stallman’ın Kutsal Kitaba ait (bir çeşit +Eski Vasiyetname anekdot-dersindeki) bir hikayedeki karizmatik bir şahsiyet +olarak anlaşılması gerektiğini söylemişti. “Bir Musa ya da Yeremya, +daha çok bir Yeremya hayal edin” dedi. Ben de “Evet, bu çok +hayranlık duyulacak bir şey.”</p> +<p> +Kulağa harika geliyor. Dünyaya yaptığı katkı bana oldukça önemli geliyor. O +zaman sahneyi onunla paylaşma konusunda niçin isteksizsin?” Cevabı şu +şekildeydi: “Yeremya ya da Musa gibi, beni kolayca yenecektir. Onunla +aynı panelde bulunmayacağım ama hepimize gerçekten de yardım etmiş olan +dünyadaki yaşayan beş kişinin isimlerini soracak olursan, Richard Stallman +onlardan biri olurdu.”</p> +<p> +<b>RICHARD STALLMAN</b>: Konunun ne olduğunun açık olmaması durumunda, bu +forumun niçin internet yayını şeklinde olmasını reddettiğimi açıklayarak +başlayayım: İnternet yayını için kullandıkları yazılım, kullanıcının yayını +almak için belirli yazılımları indirmesini gerektirmektedir. Söz konusu +yazılım özgür yazılım değildir. Sıfır fiyata sahiptir ancak yalnızca +çalıştırılabilir biçimdedir, başka bir deyişle, gizemli bir sayı dizisinden +ibarettir.</p> +<p> +Ne yaptığı gizlidir. Bu yazılımı çalıştıramazsınız, değiştiremezsiniz ve +kesinlikle kendi değiştirilmiş sürümünüzü yayınlayamazsınız. Ve bunlar, +“özgür yazılım”ın tanımı için önemli özgürlükler arasındadır.</p> +<p> +Bu nedende, özgür yazılım için dürüst bir savunucu olacaksam, konuşmalar +yapıp daha sonra özgür olmayan yazılımı kullanmaları için insanlara baskı +yapamam. Kendi sunduğum gerekçeleri baltalıyor olurum. İlkelerimi ciddi bir +şekilde ele aldığımı göstermezsem, başka hiç kimsenin bunları ciddi bir +şekilde ele almasını bekleyemem.</p> +<p> +Ancak, bu konuşma özgür yazılım hakkında değildir. Yıllarca özgür yazılım +hareketi üzerinde çalıştıktan ve insanlar GNU işletim sisteminin bazı +parçalarını kullanmaya başladıktan sonra, insanların bana şu soruyu sormaya +başladığı konuşmaları yapmak için davet edilmeye başlandım: “Yazılım +kullanıcıları için olan fikirler nasıl diğer şeylere için de +genelleştirilir?”</p> +<p> +Ve tabi ki, insanlar şu gibi aptalca soruları da sordular: “Donanım da +özgür olmalı mıdır?” “Bu mikrofon da özgür olmalı mıdır?”</p> +<p> +Bu ne anlama gelmektedir? Bu, kopyalama ve değiştirme hakkına sahip olmanız +gerektiği anlamına mı gelmektedir? Değiştirme söz konusu olduğunda, +mikrofonu satın alırsanız, kimse değiştirmenize engel +olmayacaktır. Kopyalama söz konusu olduğunda, mikrofon zaten kopyalanabilir +bir şey değildir. “Uzay Yolu” filminin dışında, bu gibi şeyler +gerçek hayatta olamaz. Belki bir gün, nano-teknik analizörler ve +assembler'lar var olacaktır ve fiziksel bir nesnenin kopyalanması mümkün +olacaktır ve o zaman bu gibi fiziksel nesnelerin kopyalanıp kopyalanmaması +hususu önemli olmaya başlayacaktır. İnsanların gıdaları kopyalamasını +engellemeye çalışan tarım işi yapan firmaları göreceksiniz ve bu teknolojik +özellik var olacak olursa, bu, büyük bir politik konu olacaktır. Bunun olup +olmayacağını bilmiyorum; bu, yalnızca şu andaki bir tahmindir.</p> +<p> +Ancak diğer bilgi tipleri için, bu konu genişletilebilir çünkü bir +bilgisayarda saklanabilen her türlü bilgi kopyalanabilir ve +değiştirilebilir. Bu nedenle, özgür yazılımın etik hususları ve +kullanıcıların yazılımı kopyalama ve değiştirme hakkı hususları, yayınlanan +diğer bilgi tiplerine ilişkin sorularla aynıdır. Örneğin, kişisel bilgiler +gibi özel bilgiler hakkında konuşmuyorum, bu gibi bilgilerin kamuya hiçbir +zaman açılmaması gerekir. Gizli tutulması gerekmeyen yayınlanan şeylerin +kopyalarına sahip olması durumunda sahip olmanız gereken haklardan +bahsediyorum.</p> +<p> +Konu üzerindeki fikirlerimi açıklamak için, bilginin dağıtılmasının ve telif +hakkının tarihini özetlemek istiyorum. Eski dünyada, kitaplar kalemle ve +elle yazılmaktaydı ve okuma yazmayı bilen herkes mümkün olabildiğince bu +kitapları kopyalayabiliyorlardı. Bunu tüm gün yapan birileri, bu konuda daha +iyi olmayı bir şekilde öğrenirdi ancak diğerleri ile aralarında devasa bir +fark yoktu. Kopyalar her bir kerede bir tane yapıldığı için, büyük bir +ekonomik ölçek yoktu. On tane kopyanın hazırlanması bir tane kopyanın +hazırlanmasının on katı zaman alıyordu. Ayrıca bir merkezileştirme zorlaması +da yoktu, bir kitap herhangi bir yerde kopyalanabilirdi.</p> +<p> +Bu teknolojiden dolayı, kopyaların birbiriyle tamamen aynı olması zorunlu +olmadığı için, eski dünyada, bir kitabın kopyalanması ile yazılması arasında +aynı toplam fark yoktu. Arada anlamlı olan şeyler vardır. Yazarın fikrini +anlıyorlardı, örneğin bu oyunun Sofokles tarafından yazılmış olduğunu +biliyorlardı ancak bir kitabın yazılmasıyla kopyalanması arasında +yapabileceğiniz başka yararlı şeyler vardı. Örneğin, bir kitabın bir +parçasını kopyalayıp daha sonra bazı yeni sözcükler ve daha sonra bazı yeni +sözcükler yazabiliyordunuz. Bu “bir yorum yazılması” olarak +adlandırılmaktaydı. Bu yaygın bir şeydi ve bu yorumlar takdir görüyordu.</p> +<p> +Bir kitaptan bir pasaj kopyalayıp daha sonra bazı başka sözcükler yazıp ve +başka bir kitaptan bir pasaj kopyalayıp ve daha sonra biraz daha bir şeyler +yazıp kopyalama yapabilirdiniz, böylece kısa ve detaylı bir özet +oluşturabilirdiniz. Kısa ve detaylı özetler çok da yararlıydı. Kaybolan bazı +çalışmalar vardır ancak diğer kitaplarda bu kitapların alıntıları mevcuttur, +bu kitaplar orijinalden daha popüler olmuştur. Belki de bunun nedeni en +ilginç kısımların alınmasıdır. İnsanlar bunların çok sayıda kopyasını +oluşturmuştur ancak orijinali kopyalamakla uğraşmamışlardır çünkü orijinali +yeterince ilginç değildir.</p> +<p> +Şimdiye kadar anlatabildiklerimle, eski dünyada telif hakkı diye bir şey +yoktu. Bir kitabı kopyalamak isteyen herkes, kitabı kopyalayabiliyordu. Daha +sonra, matbaacılık gelişti ve kitaplar matbaada kopyalanmaya +başlandı. Öyleyse, matbaa tipi kopyalama, yalnızca kopyalamanın +kolaylaşmasındaki niceliksel bir gelişme değildi. Farklı kopyalama +çeşitlerini farklı bir şekilde etkiledi çünkü ekonomik açıdan gelişme +sağladı. Yazıyı ayarlamak büyük bir çalışma ve sayfanın özdeş kopyalarını +oluşturmak daha kolay bir çalışmaydı. Sonuçta kitapların kopyalanması +merkezileşmiş, büyük hacimli bir üretim çalışması haline gelmiştir. Belirli +herhangi bir kitabın kopyaları genellikle yalnızca birkaç yerde +yapılmaktaydı.</p> +<p> +Bu ayrıca sıradan okuyucuların kitapları etkin bir şekilde kopyalamadığı +anlamına da gelmekteydi, eğer bir matbaaya sahipseniz bunu +yapabilirdiniz. Bu nedenle bu, endüstriyel bir eylemdi.</p> +<p> +Matbaanın ilk birkaç yüzyılında, baskılı kitaplar elle kopyalamanın yerine +tamamen geçmemiştir. Elle kopyalanan kitaplar hâlâ yapılmaktaydı, bazen +zengin insanlar ve bazen de fakir insanlar tarafından bu +yapılmaktaydı. Zengin insanlar bunu yapmaktaydı çünkü özellikle çok güzel +olan bir kopyayla ne kadar zengin olduklarını göstereceklerdi ve fakir +insanlar bunu yapmaktaydı çünkü baskılı bir kopyayı alacak kadar paraları +yoktu ancak elle kopyalama yapacak kadar vakitleri vardı. Şarkıda da +söylendiği gibi, “Tek sahip olduğunuz şey vakitse, vakit nakit +değildir.”</p> +<p> +Bu nedenle, elle kopyalama belirli bir dereceye kadar hâlâ +yapılmaktaydı. Sanırım 1800'li yıllarda baskılı kitaplar, okuryazar fakir +insanların bile satın alabilecekleri kadar ucuzladı.</p> +<p> +Böylelikle telif hakkı matbaayla birlikte gelişti ve matbaa teknolojisiyle +endüstriyel düzenin etkisine sahip oldu. Okuyucuların yapabileceklerini +kısıtlamadı; yayıncıları ve yazarları kısıtladı. İngiltere’deki telif hakkı +başlangıçta bir sansür biçimindeydi. Kitabı yayınlamak için hükümetten izin +almanız gerekiyordu. Ancak zamanla bu fikir değişti. A.B.D. Anayasası +zamanında, insanlar, farklı bir telif hakkı amacı fikrine ulaştı ve +zannediyorum ki, bu fikir İngiltere’de de kabul gördü.</p> +<p> +AB.D. Anayasası için, yazarların bir telif hakkı ile yetkilendirilmesi +önerildi, bu, kitaplarının kopyalanması üzerindeki bir tekeldi. Bu öneri +reddedildi. Bunun yerine çok daha farklı bir öneri benimsendi, bu öneri +şuydu: ilerlemenin devam etmesi için, Kongre, bu tekelleri yaratacak bir +telif hakkı sistemi kurabilirdi. Bu nedenle A.B.D. anayasasına göre +tekeller, sahiplerinin iyiliği için değil, bilimin ilerlemesi için +varlardı. Tekeller, halka hizmet eden bir şeyler yapma yönünde +davranışlarını iyileştirmeleri için yazarlara verildi.</p> +<p> +Yani amaç, insanların okuyabilmesi için daha fazla kitabın yazılması ve +basılmasıydı. Ve bu [telif hakkının] edebi etkinliği artırmaya ve bilimsel +alanda ve diğer alanlardaki yazıların artmasına katkıda bulunduğuna ve +toplumun da bundan bir şeyler öğrendiğine inanıldı. Hizmet edilecek olan +amaç da budur. Özel tekellerin oluşturulması yalnızca bir amaca ilişkin bir +araçtır ve bu nihai hedef halka ilişkin bir hedeftir.</p> +<p> +Matbaa çağındaki telif hakkı temelde zararsızdı çünkü bu, endüstriyel bir +düzenlemeydi. Telif hakkı o zamanlar yalnızca yayıncıların ve yazarların +etkinliklerini kısıtlamaktaydı. Katı bir anlamda, bir bakıma elle kitapları +kopyalayan fakir insanlar da telif hakkını çiğniyorlardı. Ancak hiç kimse +hiçbir zaman telif hakkını onlara dayatmamıştı çünkü telif hakkı endüstriyel +bir düzenleme olarak anlaşılmaktaydı.</p> +<p> +Matbaa çağındaki telif hakkının uygulanması da kolaydı, çünkü telif hakkı +yayıncı ve yayıncıların var olduğu zamanlarda uygulanmalıydı ve yapı olarak +yayıncılar, kendilerini görünür hale getirirler. Kitap satıyorsanız, +insanlara kitapları nereden alabileceklerini söylemeniz gereklidir. Telif +hakkını dayatmak için, herkesin evine girmeniz gerekmez.</p> +<p> +Son olarak, telif hakkı söz konusu bu bağlamda yararlı bir sistem olmuş +olabilir. A.B.D.’deki çok bilgili kimseler tarafından telif hakkı bir +ticaret olarak görülmektedir, halkla yayıncılar arasındaki bir +pazarlıktır. Kamu, kopyalamak için doğal haklarından bazılarını verir ve bu +alışverişin sonunda, çıkarı, daha fazla sayıda kitabın yazılması ve +yayınlanması olur.</p> +<p> +Şimdi, bu avantajlı bir alışveriş midir? Kamu kopyalama yapamadığı için, bu +yalnızca matbaalarda etkin bir şekilde yapıldığından dolayı ve birçok +insanın kendi matbaası olmadığından dolayı, bunların sonucunda, kamu, +uygulayamadığı bir özgürlüğü feda etmektedir, bu özgürlüğün pratikte bir +değeri yoktur. Hayatınız için bir yan ürün olan bir şeye sahipseniz ve bu +şey yararızsa ve bu şeyi herhangi bir değere sahip olan başka bir şeyle +değiştirme imkânınız varsa, o zaman kazanmaktasınızdır. Bu, telif hakkının o +zamanlar avantajlı bir ticaret olabilmesinin nedenidir.</p> +<p> +Ancak bu bağlam değişmektedir ve bu telif hakkına ilişkin etik +değerlendirmemizi değiştirmelidir. Şimdi, etiğin temel ilkeleri, +teknolojideki ilerlemelerle değişmemektedir; bu gibi beklenmedik durumlarla +değiştirilmeyecek kadar temeldirler. Ancak herhangi bir belirli soru +hakkındaki kararımız, mevcut alternatiflerin sonuçlarıyla ilgilidir ve +bağlam değiştiğinde, belirli bir tercihin sonuçları değişebilir. Telif hakkı +kanunu alanında da bu durum gerçekleşmektedir çünkü matbaa çağı sona +ermektedir, artık yavaş yavaş bilgisayar ağların ın çağı gelmektedir.</p> +<p> +Bilgisayar ağları ve dijital bilgi teknolojisi bizi eski dünya gibi bir +dünyaya doğru götürmektedir, eski dünyada bilgiyi okuyabilen ve kullanabilen +herkes aynı zamanda kopyalayabiliyordu ve herkes gibi kolayca kopyalarını +oluşturabiliyordu. Günümüzde oluşturulan kopyalar mükemmel kopyalardır ve +bunlar, başka herhangi birinin yapabileceği kadar iyi kopyalardır. Böylece +merkezileşme ve matbaa ile devreye giren ekonomi ölçeği ve benzer +teknolojiler artık devam etmeyecektir.</p> +<p> +Bu değişen bağlam, telif hakkı kanununun çalışma şeklini +değiştirmektedir. Gördüğünüz gibi, telif hakkı kanunu artık endüstriyel bir +düzenleme olarak işlev görmemektedir; artık kamu üzerinde kötü bir +kısıtlayıcı etkisi vardır. Telif hakkı, yazarların çıkarlarını korumak için +yayıncılar üzerinde bir kısıtlamaydı. Şimdi ise, pratik amaçlar için, +yayıncıların çıkarlarını korumak için kamu üzerindeki bir +kısıtlamadır. Eskiden halkı kısıtlamamaktaydı. Şimdi ise [günümüzde] bu +doğru değildir. Bir bilgisayarınız varsa, yayıncılar, sizi, onların en +yüksek önceliğine göre kısıtlamaktadır. Telif hakkının dayatılması kolaydı +çünkü telif hakkı yayıncılar üzerindeki bir kısıtlamaydı ve yayıncıların +bulunması kolaydı ve ne yayınladıkları kolayca görülebilmekteydi. Şimdi ise, +telif hakkı her biriniz ve hepiniz için bir kısıtlamadır. Telif hakkının +dayatılması, gözetim, zorla denetim ve ciddi cezalandırmaları +gerektirmektedir ve A.B.D.’de ve diğer ülkelerde bunlara ilişkin yasaların +çıkarıldığını görmekteyiz.</p> +<p> +Telif hakkı halkın yaptığı avantajlı bir alışverişti çünkü kamu, +yaşayamadığı özgürlükleri feda etmekteydi. Ancak şimdi kamu bu özgürlükleri +yaşayabilmektedir. Size hiçbir yararı olmayan bir yan ürün üretmekte +olsaydınız ve bu ürünü satsaydınız ve daha sonra aniden, bu ürün için bir +kullanım alanı keşfetseydiniz ne yapardınız? Gerçekte bu ürünü harcayabilir, +kullanabilirsiniz. Ne yaparsınız? Hepsini alışverişte kullanmazsınız; +birazını elinizde tutarsınız. Ve halkın doğal olarak yapmak istediği şey de +budur. +Tercihini duyurabilme şansına sahip olduğunda, halkın yaptığı da budur; bu +özgürlüğün bir kısmını saklar ve bir kısmını da kullanır. Napster buna +ilişkin büyük bir örnektir, kamu, vazgeçmek yerine kopyalama özgürlüğünü +uygulamaya karar vermiştir. Telif hakkı kanununun günümüzün şartlarına uyum +sağlamasını sağlamak için yapacağımız en doğal şey, telif hakkı sahiplerinin +aldığı telif hakkı gücünü azaltmaktır: kamu üzerine getirdikleri +kısıtlamaların miktarını azaltmak ve halkın sahip olduğu özgürlüğü +artırmaktır.</p> +<p> +Ancak yayıncıların yapmak istediği şey bu değildir. Yapmak istedikleri, +bunun tam olarak zıddıdır. Yayıncılar, bilginin tüm kullanımının +kontrollerinde kalabildiği noktaya kadar telif hakkı güçlerini artırmak +istemektedir. Bu, telif hakkı gücünde örneği görülmemiş bir artış sağlayan +kanunlara neden olmuştur. Matbaa zamanında halkın sahip olmuş olduğu +özgürlükler alınmaktadır.</p> +<p> +Örneğin, e-kitaplara bakalım. E-kitaplar hakkında güçlükle kaçınabileceğiniz +çokça aldatmaca vardır. Brezilya’ya gidiyor olduğum bir uçuş sırasında +uçaktaki bir dergide, 10 ya da 20 yıl sonra hepimizin e-kitaplara geçeceğine +dair bir makale vardı. Açık bir şekilde, bu tip bir kampanya, bunun için +yatırım yapan biri tarafından yapılmaktadır. Bunu niçin yapıyorlar? +Bildiğinizi zannediyorum. Bunun nedeni, e-kitapların, baskılı kitapların +okuyucularının geçmişte ve hâlâ sahip oldukları özgürlüklerin bazılarını +alma olasılığına sahip olmasıdır, bu özgürlükler, örneğin, kitabınızı bir +arkadaşınıza ödünç verme özgürlüğü, halk kütüphanesinden kitap alma +özgürlüğü ya da kullanılmış kitap satma özgürlüğü ya da söz konusu belirli +kitabı kimin aldığına ilişkin veri tabanında bir kayıt bırakmaksızın bir +kopyayı satın alma özgürlüğü. Ve belki de bir kitabı iki defa okuma +özgürlüğü.</p> +<p> +Bunlar, yayıncıların almak istedikleri özgürlüklerdir ancak bunu baskılı +kitaplar için yapamazlar çünkü bu çok açık bir şekilde hak gaspı olacak ve +bir kamu muhalefetine neden olacaktır. Bu nedenle doğrudan olmayan bir +strateji bulmuşlardır. İlk olarak, hiçbir e-kitabın olmadığı durumda, +e-kitaplar için bu özgürlüklerin alınmasına ilişkin kanunları elde ederler; +bu nedenle hiçbir tartışma yoktur. E-kitapların özgürlüklerine alışmış ve +onları savunacak olan eski kullanıcıları yoktur. Bunu, 1998 yılındaki +Dijital Milenyum Telif Hakkı Hareketi ile elde ettiler. Daha sonra +e-kitapları devreye soktular ve yavaş yavaş herkesin baskılı kitaplardan +e-kitaplara geçmesini sağladılar ve sonuçta, okuyucular, farkına varmadan ve +kaybetmemek için savaşmadan bu özgürlükleri kaybettiler.</p> +<p> +İnsanların özgürlüğünü ellerinden almak için aynı zamanda benzer çabaların +diğer yayın tiplerinde de olduğunu görmekteyiz. Örneğin, DVD’ler sır olan, +sır olması planlanan, şifreli biçimde yayınlanmaktadır, böylece player +üzerinde belirli kısıtlamaları oluşturmak için bir sözleşme imzaladıysanız, +bir DVD player yapabilirsiniz, sonuçta kamu, yasal haklarını bile +kullanmaktan tamamen mahrum edilmektedir. Bu durum karşısında, Avrupa’daki +birkaç zeki yazılımcı, DVD’lerin biçimini anlamış ve DVD okuyabilen bir +özgür yazılım paketi yazmıştır1. Bu, satın almış olduğunuz DVD’yi seyretmek +için GNU+Linux işletim sisteminin üstünde özgür bir yazılımın kullanılmasını +mümkün kılmıştır, bu yapılması tamamen yasal olan bir şeydir. Bunu özgür +yazılım kullanarak yapabilirsiniz.</p> +<p> +Ancak film şirketleri bu duruma karşı çıkmış ve mahkemeye gitmiştir. Film +şirketlerinin çılgın bir bilim adamının olduğu ve birilerinin “Ama Doktor, +İnsanların bilmemesi gereken bazı şeyler var” dediği çok sayıda filmi +gördünüz. Kendi filmlerini çok fazla seyretmiş olmalılar ki DVD’lerin +biçimlerinin insanların bilmemesi gereken bir şey olduğuna +inanmaktadırlar. Ve DVD’lerin oynatılmasına ilişkin yazılımın sansürü için +resmi bir karar elde ettiler. Bu bilginin yasal olarak ulaşılabilir olduğu +A.B.D.’nin dışındaki siteye link kurulması bile yasaklanmıştır. Bu resmi +karara karşı yüksek mahkemeye başvurulmuştur. Söz konusu yüksek mahkemede +mahkeme dostu bir dava özeti imzaladım, gururla söyleyebilirim ki, söz +konusu savaşta oldukça küçük bir rolüm var.</p> +<p> +A.B.D. hükümeti doğrudan diğer tarafa müdahale etmiştir. Bu, Dijital +Milenyum Telif Hakkı Hareketi’nin ilk sırada geçtiğini göz önüne aldığımızda +şaşırtıcı değildir. Bunun nedeni, A.B.D.’deki seçim kampanyalarının finans +sistemidir, bu sistem, adayların seçilmeden önce şirketler tarafından satın +alındıkları yasal bir rüşvet sistemidir. Ve tabi ki, sahiplerinin kim +olduğunu bilmektedirler, kimin için çalıştıklarını ve şirkete daha fazla güç +sağlamak için kanunları kime yönelik yaptıklarını bilmektedirler.</p> +<p> +Söz konusu savaşta neler olacağını bilmiyoruz. Bu arada, Avustralya benzer +bir kanunu yürürlüğe koymuştur ve Avrupa, bir tanesini kabul etmek üzeredir; +bu nedenle, plan, dünya üzerinde bu bilginin insanlara sunulabildiği bir yer +bırakmamaktır. Ancak A.B.D. yayınlanmış olan bilginin dağıtılmasının +önlenmesi çalışmalarında dünya lideri olmayı sürdürmektedir.</p> +<p> +Ancak, A.B.D. bunun öncülüğünü yapan ilk ülke değildir. Sovyetler Birliği, +bu hususu çok önemli olarak görmüştür. Orada, izinsiz kopyalama ve yeniden +dağıtım Samizdat (ç.n.: yasadışı, yeraltı basın ) olarak biliniyordu ve bunu +bastırmak için, bir düzine yöntem geliştirdiler: İlk olarak, yasak +kopyalamayı önlemek için insanların neyi kopyaladıklarını kontrol etmek +amacıyla her bir kopyalama cihazı parçasını izleyen nöbetçiler +mevcuttu. İkinci olarak, yasak kopyalamayı yapan herkes için ciddi cezalar +vardı, örneğin yasak kopyalama yapanları Sibirya’ya +gönderilebilirdiniz. Üçüncü yöntem muhbirliğe yönelmek, herkesin komşularını +ve işbirliği yaptıkları insanları bilgi polisine ihbar etmesini +istemekti. Dördüncü olarak, sorumluluk verme yöntemi: “Sen! Sen şu grubu +izleyeceksin! Herhangi birini yasak kopyalama yaparken yakalarsam, hapse +gideceksin. Bu yüzden onları iyi izle.” Ve beşinci olarak, çocuklukta +başlayan, bu yasak kopyalamayı yapmanın insanlık için korkunç bir düşmanlık +olduğunu anlatan propaganda.</p> +<p> +A.B.D. bu önlemlerin tümünü şimdi kullanmaktadır. İlk olarak, nöbetçiler +kopyalama cihazlarını izlemektedir. Kopyalama mağazalarında, kopyaladığınız +şeyi kontrol eden nöbetçiler mevcuttur. Ancak bilgisayarınızda neyi +kopyaladığını izleyen nöbetçi insanlar pahalıya mal olmaktadır; işçilik +pahalıdır. Bu nedenle robot nöbetçileri kullanmaktadırlar. Bu, Dijital +Milenyum Telif Hakkı Hareketi’nin hedefidir. Bu yazılım bilgisayarınıza +girer; belirli verilere erişmenizin tek yolu budur ve kopyalama yapmanızı +önler.</p> +<p> +Şimdi bu yazılımı her hard diske sokmak için bir plan mevcuttur, böylece +birtakım İnternete bağlı sunuculardan izin almadan erişemeyeceğiniz bazı +dosyalar hard diskinizde mevcut olacaktır. Ve bu yazılımı atlamak ve hatta +diğer insanlara nasıl atlatılacağını açıklamak bile bir suç teşkil +etmektedir.</p> +<p> +İkinci olarak ciddi cezalar mevcuttur. Birkaç yıl öncesine kadar, bir +şeylerin kopyasını yaptıysanız ve yalnızca yararlı olmak adına bu kopyaları +arkadaşlarınıza verdiyseniz, bu bir suç değildi; A.B.D.’de bu hiçbir zaman +bir suç olmamıştı. Daha sonra bunu ağır bir suç yaptılar, komşunuzla +paylaşım yaptığınız için yıllarca hapse girebilirsiniz.</p> +<p> +Üçüncü olarak muhbirler mevcuttur. Televizyondaki ve Boston metrosundaki +reklamlarda görmüş olabilirsiniz, bu reklamlarda, çalışma arkadaşlarınızı +istihbarat polisine gammazlamanız istenmektedir, bu istihbarat polisi resmi +olarak Yazılım Yayıncıları Birliği şeklinde adlandırılmaktadır.</p> +<p> +Ve dördüncü olarak, toplu sorumluluk mevcuttur. A.B.D.’de İnternet hizmet +sağlayıcıları yükümlülük altına alınara bu gerçekleştirilmektedir, +müşterilerinin yolladığı her şeyden yasal olarak sorumlu hale +gelmişlerdir. Her zaman sorumlu tutulmaktan kurtulmalarının tek yolu, bir +şikayetten sonra iki hafta içinde bilgiyi kaldırmak ya da bağlantıyı kesmek +için değişmez bir prosedür sahibi olmalarıdır. Yalnızca birkaç gün önce, +bazı kötü politikalarından dolayı City Bank'ı eleştiren bir muhalif sitenin +erişiminin kesildiğini duydum. Şimdilerde, mahkemelerle uğraşmak yerine +yalnızca sitenizin bağlantısı kesilmektedir.</p> +<p> +Ve son olarak, çocukluktan başlayan propaganda mevcuttur. Bu, “korsan” +sözcüğünün kullanım amacıdır. Birkaç yıl öncesini düşünürseniz, “korsan”, +yazarına ücret ödemeyen yayıncılara verilen isimdi. Ancak şimdi, tanım +tamamen tersine döndü. Şimdi bu sözcük, yayıncının kontrolünden kaçan +vatandaşlar için kullanılmaktadır. Ancak insanlığa düşman olan bir kimsenin +bu yasak kopyalamayı yapacağını insanlara inandırmak için +kullanılmaktadır. “Komşunuzla paylaşmak bir gemiye saldırmanın ahlaken eş +değeridir.” Umarım ki, siz de böyle düşünmüyorsunuzdur ve düşünmüyorsanız, +kelimeyi bu şekilde kullanmayı reddedersiniz.</p> +<p> +Yayıncılar kanunların kendilerine daha fazla güç sağlamasını +istemektedir. Ayrıca, yayıncılar, telif hakkının süresini de uzatmaya +çalışıyorlar. A.B.D. Anayasası, telif hakkının belirli bir süreye sahip +olması gerektiğini söylemektedir ancak yayıncılar telif hakkının sonsuza +kadar sürmesini istemektedir. Buna rağmen, anayasal bir değişikliğin +sağlanması zor olacaktır, bu nedenle, aynı sonucu sağlayan daha kolay bir +yol bulmuşlardır. Her 20 yılda bir, önceki yayınları kapsayacak şekilde +telif hakkını 20 yıl uzatırlar. Dolayısıyla, sonuç, herhangi belirli bir +zamanda, telif hakkının nominal olarak belirli bir periyot boyunca sürmesi +ve belirli bir telif hakkının bir gün sona ermesidir. Ancak bu sona erme +zamanına hiçbir zaman ulaşılamayacaktır çünkü her 20 yılda bir telif hakkı +20 yıl uzatılacaktır; bu nedenle hiçbir çalışma yeniden halka +sunulmayacaktır. Bu, “taksit usülü kalıcı telif hakkı” olarak +adlandırılmıştır.</p> +<p> +Telif hakkını 20 yıl uzatan 1998 yılındaki kanun “Mickey Mouse Telif Hakkı +Uzatma Hareketi”1 olarak bilinmektedir çünkü bu kanunun ana sponsorlarından +biri de Disney’dir. Disney, Mickey Mouse üzerindeki telif hakkının sona +ereceğini fark etmiştir ve telif hakkından çok para kazandıkları için, bunun +meydana gelmesini istememiştir.</p> +<p> +Aslında bu konuşmanın orijinal başlığı, “Telif Hakkı ve Küreselleşme” +olmalıdır. Küreselleşmeye bakacak olursanız, göreceğiniz şey, +küreselleşmenin ekonomik etkinlik ya da gerçekte kanunlara ve politikalara +göre şirketlere güç kazandırmak için tasarlanmış özgür-ticaret anlaşmaları +adına gerçekleştirilen bazı politikalar tarafından +gerçekleştirildiğidir. Bunlar, gerçekten de özgür ticaret hakkında +değildir. Bunlar, gücün aktarılması hakkındadır: kanunlara karar vermek için +herhangi bir ülkenin, kendi çıkarlarını akla yatkın bir şekilde +değerlendirebilen vatandaşlarından gücün alınması ve bu gücün bu +vatandaşların çıkarlarını düşünmeyen işlere verilmesi hakkındadır.</p> +<p> +Görüşlerine göre, demokrasi problemdir ve bu anlaşmalar, problemi sona +erdirmek için planlanmıştır. Örneğin, <abbr title="North American Free Trade +Agreement">NAFTA</abbr>, şirketler başka bir ülkenin hükümetinin +şirketlerinin karlarına zarar verdiğini düşündükleri bir kanunda kurtulmak +için onlara dava açmalasına izin veren hükümler içeriyor. Böylelikle yabancı +firmalar, ülkenin vatandaşlarından daha fazla güce sahiptir.</p> +<p> +Bunun <abbr>NAFTA</abbr>’nın ötesine uzanması için girişimler +mevcuttur. Örneğin, bu ilkeyi, Güney Amerika’daki ve Karayiplerdeki tüm +ülkelere genişletmek Amerika’nın özgür ticaret alanının hedeflerinden +biridir ve çok uluslu bir ticari anlaşma, bunu tüm dünyaya yaymayı +hedeflemektedir.</p> +<p> +1990’larda gördüğümüz bir şey, bu anlaşmaların dünya genelinde, daha güçlü +ve kısıtlayıcı şekillerde telif hakkını dayatmaya başlaması olmuştur. Bu +anlaşmalar, özgür ticaret anlaşmaları değildir. Bunlar gerçekte, özgür +ticareti ortadan kaldırmak için, şirketlere dünyadaki ticaret üzerinde +kontrol yetkisi veren anlaşmalardır.</p> +<p> +A.B.D. 1800’lerde gelişmekte olan bir ülke iken, yabancı telif haklarını +tanımadı. Bu, dikkatli bir şekilde varılan akıllıca bir karardı. A.B.D.’nin +yabancı telif haklarını tanımasının dezavantajlı bir şey olduğu, paranın +dışarı gideceği ve iyi bir sonuç vermeyeceği bilinmekteydi.</p> +<p> +Aynı mantık bugün gelişmekte olan ülkeler için de geçerlidir ancak A.B.D. bu +ülkeleri kendi çıkarlarının aksine hareket etmeleri için zorlayacak yeterli +güce sahiptir. Aslında, bu bağlamda ülkelerin çıkarlarının konuşulması bir +hatadır. Nitekim toplumun kazancını herbir kişinin kendi zenginliğini +toplayarak değerlendiren hileli düşünceli eminim hepiniz +duymuşsunuzdur. Çalışan Amerikalılar $1 milyar kaybetse ve Bill Gates $2 +milyar kazansa, genel olarak Amerikalılar daha iyi duruma mı gelir? Bu +Amerika için iyi olur mu? Toplama bakarsanız, bu iyiymiş gibi +görünmektedir. Ancak, bu örnek gerçekten de değerlendirme için toplama +bakmanın hatalı bir yol olduğunu göstermektedir çünkü Bill Gates gerçekte $2 +milyara daha ihtiyaç duymamaktadır ancak diğer insanlar için $1 milyarlık +bir kayıp kötü olabilir. +Bu ticaret anlaşmalarının herhangi biri hakkındaki bir açıklamada, +insanların şu ya da bu ülkenin kazancı hakkında konuştuğunu duyduğunuzda, +her bir ülkede yaptıkları şey, herkesin gelirini toplamaktır. Zengin +insanlar ve fakir insanların gelirleri toplanmaktadır. Bu nedenle, aslında +bu hileli mantığı orada da uygulamak ve bunun zenginliğin ülke içindeki +dağılıma etkisini ve bu anlaşmanın bunu A.B.D.’de olduğu gibi daha da kötüye +götürüp götürmeyeceğini görmezken gelmek için bir bahanedir.</p> +<p> +Yani dünya genelinde telif hakkının zorlanması ile A.B.D.’nin çıkarlarına +gerçekten de hizmet edilmemektedir. Telif hakkının dayatılması belirli +şirket sahiplerinin çıkarınadır, bu şirket sahiplerinin birçoğu A.B.D.’dedir +ve bazıları da başka ülkelerdedir. Bu, herhangi bir anlamda halkın çıkarına +değildir.</p> +<p> +Ama bunu yapmanın ne anlamı vardır? İfade edildiği şekliyle telif hakkının +amacına inanıyorsak, örneğin, A.B.D. Anayasasında, ilerlemenin desteklenmesi +gibi, internet çağında hangi akıllıca politikalar kullanılacaktır? Açık bir +şekilde, artan telif hakkı gücünün yerine, halka, internetin ve dijital +teknolojinin faydalarını kullanabilecekleri belirli bir özgürlük bölgesi +sunmamız için, onları geri çekmemiz gereklidir. Ancak bu ne kadar ileri +gitmelidir? Bu, ilginç bir sorudur çünkü telif hakkını toplamda mutlaka +yürürlükten kaldırmamız gerektiğini düşünmüyorum. +Her ne kadar telif hakları çok fazla özgürlüğü alıyor olsa da; daha fazla +ilerleme için bazı özgürlüklerden vazgeçilmesi fikri belli seviyelerde hala +avantajlı olabilir. Ancak, bunu akıllıca düşünmek için, fark etmemiz gereken +ilk şey, bunu, tamamen tek biçimli hale getirmemiz için bir gerekçe +olmamasıdır. Tüm çalışma tipleri için, aynı pazarlığın yapılması üzerinde +ısrar etmek için bir neden yoktur.</p> +<p> +Gerçekte zaten günümüzde durum bu şekilde değildir çünkü müzik için birçok +istisnai durum mevcuttur. Müzik, telif hakkı kanunu altında çok farklı bir +şekilde değerlendirilmektedir. Ancak tek biçimlilik üzerindeki keyfi ısrar, +yayıncılar tarafından akıllı bir şekilde kullanılmaktadır. Yayıncılar, sıra +dışı özel bir durumu alır ve söz konusu bu özel durumda, telif hakkına sahip +olmanın avantajlı olacağı iddiasında bulunurlar. Daha sonra, tek +biçimliliğin korunması için, her şey için şu kadar telif hakkının olması +gerektiğini söylerler. Tabi ki, bu nedenle bu, daha çok, nadir bir özel +durum olsa ve gerçekte toplamda çok önemli olmasa bile, en güçlü tezi +kurabilecekleri özel durumu alırlar.</p> +<p> +Ancak belki de söz konusu belirli bir özel durum için bu kadar çok telif +hakkı olmalıdır. Satın aldığımız her şey için aynı ücreti ödemek zorunda +değiliz. Yeni bir araba için bin dolar iyi bir pazarlık olabilir. Bir kap +süt için ise bin dolar korkunç kötü bir pazarlıktır. Hayatın diğer +alanlarında satın aldığınız her şey için özel bir fiyat ödemeyecektiniz. O +zaman niçin burada ödüyorsunuz?</p> +<p> +Farklı iş tiplerine bakmamız gereklidir ve size bunu yapmanın bir yolunu +önereceğim.</p> +<p> +Bu, reçeteleri, bilgisayar programlarını, klavuzları ve kitapları, sözlük ve +ansiklopedi gibi referans çalışmaları içermektedir. Tüm bu fonksiyonel +çalışmalar için meselenin, yazılım için olanlarla aynı olduğuna ve aynı +sonuçların geçerli olduğuna inanmaktayım. İnsanlar, değiştirilmiş bir +sürümün yayınlanması için bile özgürlüğe sahip olmalıdır çünkü fonksiyonel +çalışmaların değiştirilmesi çok yararlıdır. İnsanların ihtiyaçları her zaman +aynı değildir. Bu kitabı, yapılması gereken bir işi yapmak için yazarsam, +yapmak istediğiniz bir işe ilişkin fikriniz farklı olabilir. Böylece sizin +için iyi olanı yapmak için bu çalışmayı değiştirmek istersiniz. +Bu noktada, sizinkilere benzer ihtiyaçları olan başka insanlar olabilir ve +değiştirilmiş sürümünuz onlar için yararlı olabilir. Yemek pişirmeyi bilen +herkes bunu bilmektedir ve yüzlerce yıldır bunu bilmektedir. Yemek +tariflerinin kopyalarının hazırlanması ve bunların başka insanlara sunulması +normaldir ve bir yemek tarifinin değiştirilmesi de normaldir. Yemek tarifini +değiştirir ve arkadaşlarınız için yemek pişirirseniz ve yemekten zevk +alırlarsa, size “Yemeğin tarifini verir misin?” diye sorarlar. O zaman +sürümünuzu yazıp arkadaşlarınıza kopyaları verebilirsiniz. Bu, özgür yazılım +topluluğunda yaptığımız şeyin aynısıdır.</p> +<p><a name="opinions"></a> Bu nedenle bu, işin bir kategorisidir. İkinci iş +kategorisi amacı, belirli insanların ne düşündüğünü söylemek olan +çalışmalardır. Onların amacı, bu insanlar hakkında konuşmaktır. Bu, örneğin, +yaşam öykülerini, fikirsel yazıları, bilimsel makaleleri, alış ve satış +tekliflerini, satış malı kataloglarını içermektedir. Bu çalışmaların temel +noktası, birilerinin ne düşündüğünü, ne gördüğünü ya da neye inandığını +söylemeleridir. Bunları değiştirmek, yazarları yanlış bir şekilde +sunacaktır; bu nedenle bunların değiştirilmesi, sosyal açıdan yararlı bir +eylem değildir. Bu nedenle, insanların yapmasına izin verilmesi gereken tek +şey aynen kopyalamadır.</p> +<p> +Sonraki soru şudur: İnsanların aynen ticari kopyalama yapma hakkı olmalı +mıdır? Ya da ticari olmayan aynen kopyalama yeterli midir? Gördüğünüz gibi, +bunlar, ayırt edebileceğimiz iki farklı eylemdir, böylece soruları da ayrı +olarak değerlendirebiliriz, ticari olmayan aynen kopyalama yapma hakkı ve +ticari aynen kopyalama yapma hakkı. Telif hakkının ticari aynen kopyalamayı +kapsaması ancak herkese ticari olmayan aynen kopyalama hakkının verilmesi +iyi bir uzlaşı olabilir. Bu şekilde, değiştirilmiş tüm sürümlerde olduğu +gibi, ticari aynen kopyalama üzerindeki telif hakkı, yalnızca yazarın +değiştirilmiş bir sürümü onaylayabildiği, hangi dereceye kadar olursa olsun, +bu çalışmaların yazılmasına destek olmak için şimdi sağladığıyla aynı geliri +sağlayacaktır.</p> +<p> +Ticari olmayan aynen kopyalamaya izin verilmesi, telif hakkının artık bundan +sonra herkesin evine girmesinin gerekli olmadığı anlamına gelmektedir. Telif +hakkı yeniden endüstriyel bir düzenleme haline gelir, dayatılması kolaydır +ve problemsizdir, ağır cezaları ve dayatılması için muhbirleri +gerektirmez. Bu nedenle, mevcut sistemin yararının çoğunu alır ve kötü +tarafının çoğunu bırakırız.</p> +<p> +Üçüncü iş kategorisi, estetik ya da eğlence işleridir, burada en önemli +şey, çalışmanın incelenmesinin duyumsanmasıdır. Şimdi bu çalışmalar için, +modifikasyon hususu çok zor bir husustur çünkü bir tarafta, bu çalışmaların +bir sanatçının görüşünü yansıttığı fikri vardır ve bunları değiştirmek söz +konusu görüşü bozmak etmektir. Diğer taraftan, toplumsal bilgi birikiminin +mevcut olduğu gerçeği söz konusudur, burada, bir çalışmayı değiştiren +insanlar, oldukça zengin olan bir sonuç üretir. Çalışma üreten +sanatçılarınız olsa bile, önceki çalışmalardan bir şeyler almak genelde çok +yararlıdır. Shakespeare’in oyunlarından bazıları, başka bir oyundan alınmış +bir hikayeyi kullanmıştır. Günümüzün telif hakkı kanunları o zamandan beri +yürürlükte olsaydı, o zaman bu oyunlar yasa dışı olurdu. +Estetik ya da sanatsal bir çalışmanın değiştirilmiş sürümlerinin +yayınlanması konusunda ne yapmamız gerektiği zor bir sorudur ve bu problemi +çözmek için, kategorinin ilâve alt bölümlerine bakmamız gerekli +olabilir. Örneğin, belki de bilgisayar oyun senaryoları bir şekilde +değerlendirilmelidir; belki de herkes, bunların değiştirilmiş sürümlerini +yayınlamakta özgür olmalıdır. Ama belki de, bir roman farklı bir şekilde +değerlendirilmelidir; belki de bu yüzden, ticari yayınlar, asıl yazarla bir +düzenleme yapılmasını gerektirmelidir.</p> +<p> +Bu estetik çalışmaların ticari olarak yayınlanması telif hakkı tarafından +kapsanırsa bu, günümüzdeki mevcut gelir akışının çoğunluğunun, şu anda +mevcut sistem tarafından sınırlı bir ölçekte desteklenen, [mevcut sistem] +çok kötü bir iş yapmaktadır, yazarlara ve müzisyenlere verilmesini +sağlayacaktır Bu nedenle bu, nu tip işlerde bulunan insanlara iltifatta +bulunulduğu bir durummuş gibi mantıklı bir uzlaşma olabilir.</p> +<p> +İnternet çağının başlamış olduğu bu çağa baktığımızda, geçişsel aşamayı +atlarsak, yazarların çalışmaları için para kazanabilecekleri başka bir yolu +gözümüzde canlandırabiliriz. Çalışmalarınız için para alabileceğiniz dijital +bir para sisteminin olduğunu hayal edin. +İnternet üzerinden başka birine para göndermenizi sağlayan dijital bir para +sisteminin de olduğunu hayal edin; bu, örneğin, şifreleme gibi çeşitli +yöntemler kullanılarak gerçekleştirilebilir. Ve bu estetik çalışmaların +aynen kopyalamasına izin verildiğini hayal edin. Ancak bu çalışmalar, öyle +bir şekilde yazılmıştır ki, birini seyrederken, okurken ya da oynatırken, +ekranın bir köşesinde bir kutu ortaya çıkmakta ve “Yazara ya da müzisyene +bir dolar göndermek için buraya tıklayın” yazısı ekranda görünmektedir. Ve +bu yazı ekranda öylece durmaktadır; yolunuza çıkmaz; kenardadır. Sizi meşgul +etmez ancak oradadır, size yazarları ve müzisyenleri desteklemenin iyi bir +şey olduğunu söyler.</p> +<p> +Okuduğunuz ya da dinlediğiniz çalışmayı severseniz, sonunda şunu +diyeceksiniz: “Bu insanlara neden bir dolar vermeyeyim ki? Yalnızca bir +dolar. Bu nedir ki? Bir şey kaybetmiş olmam.” Ve insanlar bir dolar +göndermeye başlayacaktır. Bunun iyi yanı, kopyalamayı yazarların ya da +müzisyenlerin dostu yapmasıdır. Birisi bir arkadaşına e-posta ile bir kopya +gönderince, o arkadaş da bu kişilere bir dolar gönderebilir. Gönderilen şeyi +gerçekten de severseniz, birden fazla kereler birer dolar gönderebilirsiniz +ve bu miktarlar, sanatçının kitabını ya da CD’sini alırsanız sanatçının +kazanacağından daha fazla olacaktır çünkü sanatçılar satıştan az kâr +etmektedirler. Yazarlar ve müzisyenler adına kamu üzerinde güç talep eden +aynı yayıncılar, yazarlara ve müzisyenlere küçük bir kâr oranı vermektedir.</p> +<p> +Size Courtney Love’ın “Salon” dergisindeki yazısını okumanızı tavsiye +ederim, bu yazı, müzisyenlere para ödemeden onların çalışmalarını kullanmayı +planlayan korsanlar hakkındadır. Bu korsanlar, ortalama olarak müzisyenlere +satış ücretlerinin % 4’ünü veren müzik şirketleridir. Tabi ki, çok başarılı +müzisyenler daha fazla ücret alır. Çok başarılı müzisyenler büyük satış +ücretlerinin % 4’ünden daha fazlasını alırlar, bu da, bir plak anlaşmasına +sahip müzisyenlerin büyük çoğunluğunun küçük satış ücretlerinin % 4’ünden +daha azını aldıkları anlamına gelmektedir.</p> +<p> +Sistemin çalışması şu şekildedir: Müzik firması reklama para harcar ve bu +masrafı, müzisyenlerin ilerlemesi için bir araç olarak değerlendirir, ancak +müzisyen bunun yararını hiçbir zaman görmez. Bu nedenle bir CD satın +aldığınızda, bu paranın belirli bir oranı müzisyene gidecek gibi +görünmektedir ancak gerçekte gitmez. Gerçekte, bu para reklam giderlerine +gider ve müzisyenler ancak çok başarılı oldukları zaman söz konusu paranın +bir kısmına sahip olur.</p> +<p> +Tabi ki, müzisyenler albüm sözleşmelerini, zengin ve başarılı olmuş +müzisyenlerden biri olma umuduyla imzalar. Bu nedenle, aslında müzisyenleri +çekmek için onlara bir piyango benzeri tuzak teklif edilmektedir. Müzikte +iyi olsalar bile, bu tuzağı görme konusunda dikkatli ve mantıklı +olamayabilirler. Bu nedenle anlaşmayı imzalarlar ve daha sonra kendileri +için tek sağlanan şey reklamdır. Niçin onların halkın kısıtlanmasını esas +alan ve satışı kolay olan kötü müziği bize sunan endüstriyel bir sistem ile +değil de başka bir şekilde reklam yapmalarını sağlamıyoruz? Bunun yerine, +dinleyicilerin, sevdikleri müzik topluluklarının müziklerini paylaşmasını +doğal tepkisini dinlemiyoruz? Müzik çalarlarda müzisyenlere bir dolar +göndermek için bu kutu ortaya çıksa, o zaman internet, müzisyenlere bu +reklamı sağlayan mekanizma olabilir, bu da zaten kayıt sözleşmelerinden +sağladıklarıyla aynı reklamdır.</p> +<p> +Mevcut telif hakkı sistemi, müzisyenleri destekleme işini kötü bir şekilde +yapmaktadır, bu tıpkı dünya ticaretinin Filipinler’deki ve Çin’deki yaşam +standartlarını yükseltme çalışması gibi kötüdür. Herkesin çalışma şartları +kötü olan bir işyerinde çalıştığı ve tüm ürünlerin, çalışma şartlarının kötü +olduğu işyerlerinde yapıldığı bu “yatırım kuşakları”na +sahipsiniz. Küreselleşme, deniz aşırı ülkelerdeki insanların yaşam +standartlarını yükseltmenin etkin olmayan bir yoludur. Örneğin, bir +Amerikalının bir işi yapmak için saatte yirmi dolar aldığını ve aynı işi +günde belki de altı dolar alan bir Meksikalıya verdiğinizi düşünün, burada +olan şey, Amerikan işçisinden büyük miktarda para almak, bunun küçük bir +oranını Meksikalı işçiye vermek ve geri kalanını firmaya vermektir. Bu +nedenle, hedefiniz Meksikalı işçilerin yaşam standartlarını yükseltmekse bu, +bunu yapmanın kötü bir yoludur.</p> +<p> +Aynı olgunun, telif hakkı endüstrisinde de aynen nasıl devam ettiğini görmek +ilginçtir. Kesinlikle bir şeyler hak eden bu işçiler adına, onlara küçük bir +miktar veren ölçüleri önermektesiniz ve gerçekte hayatlarımızı kontrol etmek +için şirketlerin gücünü desteklemektesiniz.</p> +<p> +Bunun yerine çok iyi bir sistemi koymaya çalışıyorsanız, daha iyi bir +alternatif haline gelmek için çok çalışmanız gerekmektedir. Mevcut sistemin +kötü olduğunu biliyorsanız, daha iyi bir alternatif bulmanız çok zor +değildir; günümüzde karşılaştırmanın standardı çok düşüktür. Telif hakkı +politikası hususlarını değerlendirirken, bunu her zaman aklımızda +tutmalıyız.</p> +<p> +Böylece söylemek istediğim şeylerin çoğunu söylemiş olduğumu +düşünüyorum. Yarın Kanada’da “Hasta Günü” Televizyon Programı var. Yarın, +Amerika Özgür Ticaret bölgesini yeni ülkelere genişletme çalışmalarını +nihayetlendirmek için yapılan zirvenin ilk günü. ve Quebec'de büyük bir +protesto planmakta. Bu protestoları engellemek için olağanüstü yöntemlerin +metotların kullanılmakta olduğunu gördük. Birçok Amerikalı normal zamanda +girmelerine izin verildiği sınırdan Kanada’ya giremez hale geldi. Protestocuları dışarıda tutmak için Quebec’in merkezi etrafında büyük bir +kale olarak kullanılmak üzere bir duvar inşa edildi. Bu anlaşmalara karşın +halkın protestosuna karşı çok sayıda farklı kirli oyun gördük. Hükümetin +sahip olduğu güçlerin, demokratik bir biçimde seçilmiş olan yöneticilerden +alınıp şirket sahiplerine ve atanmış uluslararası kurumlara verildikten +sonra bize kalan demokrasi her neyse, buna karşı olan halk protestosunun +baskısından arta kalan da odur.</p> +<p> +Hayatımın on yedi yılını özgür yazılım üzerine çalışarak geçirdim. Bunu, +dünyadaki en önemli politik husus olduğu için yapmadım. Bu alanı, iyi +birşeyler yapmak için yeteneklerimi kullanmam gerektiğini gördüğüm için bunu +yaptım. Ancak politikanın genel hususları gelişti ve günümüzde dünyadaki en +büyük politik mesele, şirketlere halkın ve hükümetlerin üstünde güç verme +eğilimine karşı gelmek oldu. Özgür yazılımı ve bugün açıklamakta olduğum +diğer bilgi tipleri için birleşik sorunları söz konusu büyük meselenin bir +parçası olarak görüyorum. Bu nedenle, kendimi doğrudan olmayan bir şekilde +bu husus üzerinde çalışırken buldum. Umarım ki, çalışmaya benim de bir +katkım olmuştur.</p> +<p> +<b>YANIT</b>:</p> +<p> +<b>THORBURN</b>: Bir dakika sonra soruları ve yorumları için dinleyicilere +döneceğiz. Ama önce kısa bir yanıt vereyim. Bana göre, Stallman’ın bize +sunduğu en güçlü ve en önemli açıklayıcı bilgiler iki kilit noktaya +sahiptir. İlki, telif hakkına ilişkin eski varsayımların, telif hakkının +eski kullanımlarının, uygun olmadığının fark edilmesidir; bilgisayar ve +bilgisayar ağlarının gelişmesiyle yıkılmışlardır. Bu açıkça görülebilir +basit bir husustur ancak önemlidir.</p> +<p> +İkincisi, dijital çağın entelektüel ve yaratıcı işçiliğin biçimlerini nasıl +ayırt ettiğimizi ve nasıl ağırlıklandırdığımızı yeniden değerlendirmemizi +gerektirmektedir. Bu farklı telif hakkı koruma tiplerinin ya da +seviyelerinin sistematik olarak tanımlanmaya çalışılması, bilgisayarın +gelişimiyle birlikte ortaya çıkan entelektüel çalışmaya ilişkin problemlerle +başa çıkmanın değerli bir yolu gibi görünmektedir.</p> +<p> +Ancak Stallman’ın söylediklerinin altında yatan başka bir temayı tespit +ettiğimi düşünüyorum ve bu tema doğrudan bilgisayarlar hakkında değildir +ancak daha geniş anlamda, hükümetin ve kurumların artan bir şekilde +hayatlarımız üzerinde uyguladıkları güç ve demokratik otorite +hakkındadır. Stallman’ın bu popülist ve birleşmeye karşı tarafı +geliştiricidir ancak aynı zamanda da indirgeyici ve potansiyel olarak +basitleştiricidir. Ve belki de idealistçidir. Örneğin, bir romancı ya da +şair ya da şarkı yazarı ya da bir müzikçi ya da akademik bir kitabın yazarı, +insanların yazarlara para ödemek zorunda olmadığı ancak para ödemeye +yüreklendirildiği bu yeni cesur dünyada geçimini nasıl sürdürsün? Başka bir +deyişle, bana öyle geliyor ki, mevcut uygulama ile Stallman’ın kuramsal +olasılıkları arasındaki fark hâlâ oldukça büyüktür.</p> +<p> +Bu nedenle, Stallman’ın konuşmasının bazı hususlarını açmasını ve spesifik +olarak, kendi telif hakkı sistemi altında “geleneksel yaratıcılar” olarak +adlandıracağımız yaratıcıları nasıl koruyacağına dair ilâve düşüncelerini +anlatmasını isteyerek konuşmamı sonlandırmak istiyorum.</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Her şeyden önce, telif hakkının yaptığı iş için “koruma” +ifadesini kullanmamalıyız. Telif hakkı insanları kısıtlamaktadır. “Koruma” +ifadesi, telif hakkı sahibi firmaların kullandığı bir propaganda +ifadesidir. “Koruma” ifadesi, bir şeyin bir şekilde zarar görmesinin +önlenmesi anlamına gelmektedir. Bir şarkının daha fazla sayıda kopyasının +çalınmasının şarkıya zarar vereceğini düşünmüyorum. Bir romanın daha fazla +sayıda kopyasının okunmasının da romana zarar vereceğini düşünmüyorum. Bu +nedenle bu ifadeyi kullanmayacağım. İnsanların yanlış tarafı korumasına +neden olduğunu düşünüyorum.</p> +<p> +Ayrıca “fikri mülkiyet” hakkında düşünülmesi kötü bir fikirdir, bunun iki +nedeni var: İlk olarak, alandaki en temel soruya ön yargı ile +yaklaşmaktadır, soru şudur: Bu şeylere nasıl yaklaşılmalıdır ve bunlar, +mülkiyet çeşidi olarak değerlendirilmeli midir? Alanı tanımlamak için “fikri +mülkiyet” ifadesinin kullanılması cevabın “evet” olduğu ön varsayımında +bulunmaktır, bu meseleye yaklaşımın yoludur, diğer yol değildir.</p> +<p> +İkinci olarak, bu aşırı genelleştirmeyi yüreklendirmektedir. fikri mülkiyet, +telif hakları, patentler, ticari markalar, ticaret sırları ve diğer bazı +şeyler gibi birbirinden bağımsız kökenlere sahip çeşitli farklı kanunların +bir arada bulunduğu bir sepettir. Bunlar neredeyse tamamen farklıdırlar; +ortak bir özellikleri yoktur. Ancak “fikri mülkiyet” ifadesini duyan +insanlar yanlış bir düşünceye yönlenir, özel alanlara uygulanan, fikri +mülkiyete ilişkin genel ilkenin mevcut olduğunu hayal ederler, kanunun bu +çeşitli alanlarının benzer olduğunu var sayarlar. Bu, neyin yapılmasının +doğru olduğuna ilişkin karışık düşüncelere neden olmakla kalmaz, ayrıca +insanların, kanunun gerçekte ne söylediğini anlamakta başarısız olmasına da +neden olur çünkü telif hakkı kanununun, patent kanununun ve ticari marka +kanununun benzer olduğunu varsayarlar, gerçekte bunlar birbirinden tamamen +farklıdır.</p> +<p> +Bu nedenle, kanunun ne söylediğinin dikkatli bir şekilde düşünülmesini ve +açık bir şekilde anlaşılmasını yüreklendirmek istiyorsanız, “fikri +mülkiyet” ifadesini kullanmayın. Telif hakları, patentler, ticari +markalar hakkında ya da hangi konu hakkında isterseniz konuşun. Ancak fikri +mülkiyet hakkında konuşmayın. fikri mülkiyete ilişkin fikir, aptalca bir +fikirdir. Benim fikri mülkiyet hakkında bir fikrim yok. Telif hakları, +patentler, ticari markalar hakkında fikirlerim var ve onlar birbirinden +farklı. Bunlara farklı düşünce süreçleriyle ulaştım çünkü bu kanun +maddeleri, birbirlerinden tamamen farklıdır.</p> +<p> +Her neyse, bu konu dışı sözü söylemiş oldum, bu benim için çok önemliydi.</p> +<p> +Şimdi asıl konumuza gelelim. Tabi ki, insanlardan sevdikleri yazarlar ve +müzisyenler için gönüllü olarak para ödemelerini isteme sisteminin ne kadar +iyi çalışacağını, şimdi göremeyiz. Açık olan şey şudur ki, bu gibi bir +sistemin ne kadar iyi çalışacağı bu ağa kaç kişinin katılacağı ile +orantılıdır ve bu sayı, önümüzdeki yıllarda birkaç katına çıkacaktır. Bunu +şimdi denersek, başarısız olabiliriz ve bu hiçbir şeyi kanıtlamayacaktır +çünkü şimdikinin on katı kadar insan katıldığında sistem çalışabilir.</p> +<p> +Diğer husus ise, bu dijital nakit ödeme sistemine sahip olmamamızdır; bu +nedenle bunu gerçekten de bugün deneyemeyiz. Bunun gibi bir şeyleri yapmaya +çalışabilirsiniz. Birilerine para ödemek için kullanabileceğiniz hizmetler +var, PayPal (İnternet üzerinden çalışan bir online ödeme sistemi) gibi +şeyler. Ancak PayPal ile herhangi birine ödeme yapmadan önce, birtakım +anlamsız formalitelerden geçmeniz ve kendiniz hakkında kişisel bilgi +vermeniz gereklidir ve bu sistemde ödeme yaptığınız kişinin kayıtları +toplanır. Bunu kötüye kullanmayacaklarına güvenebilir misiniz?</p> +<p> +Bir dolar ödemek sizin cesaretinizi kırmaz ama ödeme yaparken ki sıkıntı +sizin cesaretinizi kırabilir. Ödeme yapmak istediğinizde, ödeme yapmak +ağaçtan düşmek kadar kolay olmalıdır ve burada sizi paranın miktarından +başka vazgeçirecek bir faktör olmamalıdır. Ve paranın miktarı da küçük +olduğuna göre, bu sizi niye vazgeçirsin ki? Fanların müzisyenleri gerçekten +de sevebildiklerini biliyoruz ve Grateful Death gibi bazı grupların +fanlarını müziği kopyalama ve dağıtma konusunda cesaretlendirdiğini +biliyoruz. Bu grubun, müzikten para kazanmasında bir sorun olmamıştır çünkü +fanlarının müziklerini teybe çekmelerini ve bunları kopyalamalarını +cesaretlendirmişlerdir. Satışlarında bir düşme olmamıştır.</p> +<p> +Matbaadan internet çağına yavaş yavaş geçiyoruz ancak bu bir günde +olmuyor. İnsanlar hâlâ çok sayıda kaset ya da CD alıyor ve bu durum +muhtemelen yıllarca, belki de sonsuza kadar, sürecek. Bu devam ettiği +sürece, kaset ya da CD’lerin satışlarına uygulanan telif haklarının olması +bugün de olduğu gibi müzisyenleri desteklemeye devam edecek. Tabi ki, bu çok +iyi bir durum değil ama en azından durum daha da kötüleşmeyecek.</p> +<p> +<b>TARTIŞMA</b>:</p> +<p> +<b>SORU</b>: [İnternetten müzik/film indirme ve Stephen King’in +romanlarından birini internet üzerinden pazarlama girişimi1 hakkındaki yorum +ve soru.]</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Evet, ne yaptığını ve ne olduğunu duymak ilginç. Bunu ilk +duyduğumda mutlu oldum. Düşündüm ki, belki de halkı demir bir yumrukla +tutmaya çalışmayan bir dünyayı esas alan bir yaklaşımda bulunuyor. Daha +sonra, gördüm ki, Stephen King insanların ödeme yapmalarını istiyor. Bu +yaptığını açıklamak için, parça parça seri olarak bir roman yayınlıyordu ve +“Yeterince para kazanırsam, daha fazla eser yayınlarım” dedi. Ancak yazma +talebi aslında bir talep değildi. Okuyucuyu yıldırmaktaydı. Şunu söylüyordu: +“Ödeme yapmazsanız o zaman kötüsünüz. Ve sizin gibi kötü insanlar +çoğaldıkça, o zaman yazmayı bırakacağım.”</p> +<p> +Evet bu, açık bir şekilde halkın size para gönderme isteğinde olmasını +sağlamanın bir yolu değildir. Halkın sizi sevmesini sağlamanız gereklidir, +sizden korkmasını değil.</p> +<p> +<b>KONUŞMACI</b>: Belirli bir yüzde istiyordu, kesin yüzdeyi bilmiyorum, % +90 civarı sanırım, insanların belirli bir yüzdesinin belirli bir miktar para +göndermesini istiyordu, zannedersem bu para miktarı bir ya da iki dolardı ya +da o civarlarda bir şeydi. Eseri indirmeniz için adınızı ve e-posta +adresinizi ve bazı başka bilgileri girmeniz gerekiyordu ve birinci bölümden +sonra söz konusu kişi yüzdesine ulaşılamazsa, başka bir bölüm +yayınlamayacağını söyledi. Eseri indiren insanlara bu çok düşmanca geldi.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Telif hakkının olmadığı ancak insanların gönüllü bağışlar +yapmalarının istendiği sistem, aşırma yapan insanların kötüye kullanımlarına +açık değil mi?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Hayır. Önerdiğim şey bu değil. Hatırlayın, ticari dağıtımı +kapsayan telif hakkını öneriyorum ve yalnızca ticari olmayan aynen yeniden +dağıtıma izin veriyorum. Eğer eseri gerçek yazarın İnternet sitesindeki bir +bağlantı yerine kendi İnternet sitesindeki bir bağlantıya yönlendirmek için +değiştirirse, telif hakkını ihlal etmiş olacaktır ve bugün yargılandığı gibi +yargılanabilir.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Anlıyorum. Yani siz hâlâ telif hakkının olduğu bir dünyayı mı +hayal ediyorsunuz?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Evet. Söylemiş olduğum gibi, en azından bu tip çalışmalar +için. Ama her şey için bu durumun geçerli olması gerektiğini +söylemiyorum. Telif hakkı güçlerini tamamen ortadan kaldırmayı önermiyorum, +yalnızca azaltmayı öneriyorum.</p> +<p> +<b>THORBURN</b>: Richard, siz konuşurken aklıma gelen bir soruyu sormak +istiyorum, Stephen King'in reddettiği şekilde, neden bilgisayarın kendisinin +aracıları tamamen ortadan kaldırdığı, kişisel bir ilişkiyi kurabilecek bir +yöntemi düşünmüyorsunuz.</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Evet, aslında olabilir, söz konusu gönüllü bağış bunun bir +yoludur.</p> +<p> +<b>THORBURN</b>: Bunu bir yayıncı ile çalışmak olarak mı +değerlendiriyorsunuz?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Kesinlikle hayır. Umarım ki öyle olmaz çünkü görüyorsunuz +ki yayıncılar yazarları çok kötü bir şekilde sömürmektedir. Yayıncıların +temsilcilerine bunu sorduğunuzda, şöyle derler: “Evet, bir yazar bizi +istemezse, bizimle çalışmak için zorlanamaz.” Ama gerçekte, durumun böyle +olmaması için ellerinden geleni yapmaktadırlar. Örneğin, kopyalamanın +engellendiği yayın biçimleri önermektedirler ve bu biçimlerde yayın yapmak +için, büyük yayıncılardan kabul görmek gereklidir çünkü biçimi kimseye +söylemeyeceklerdir. Böylece oynatıcıların bu biçimlerde oynatacağı ve bu +oynatıcılar üzerinde oynatabileceğiniz herhangi bir şeyi almak isterseniz, +bunun yayıncılar aracılığıyla olacağı bir dünyayı hayal etmektedirler. +Bu nedenle, gerçekte, doğrudan yayın yapan bir yazar ya da müzisyene karşı +bir kanun yokken, doğrudan yayın gerçekleşemeyecek bir durumdur. Belki de +zengin olabilmenin çekiciliği de vardır. Şöyle derler: “Sizi halka +tanıtacağız ve belki de Beatles (çok başarılı bir grup) kadar zengin +olursunuz” ve tabi ki, çok az sayıda müzisyen bu şansı yakalamaktadır. Ancak +bu durum sanatçıları çeker ve kendilerini ömür boyu bağlayan anlaşmalara +imza atarlar.</p> +<p> +Yayıncılar, yazarlarla yaptıkları anlaşmalara saygı duyma konusunda çok +başarısızdırlar. Örneğin, kitap sözleşmeleri tipik olarak şunu ifade eder: +Bir kitap matbaadan çıkarsa, hakları yazara devrolur ancak yayıncılar bu +maddeye pek uymamaktadır. Genelde bu maddeye uymaları için zorlanmaları +gereklidir. Eserin hiçbir zaman matbaadan çıkmadığını ifade etmek için şimdi +de elektronik yayına başladıklarını söylerler; bu nedenle haklarını +yazarlara hiçbir zaman devretmezler. Yayıncıların fikri şudur: Yazarın +hiçbir nüfuzu olmadığında, anlaşma imzalatalım ve ondan sonra hiçbir gücü de +kalmasın; yalnızca yayıncının gücü olsun.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Çeşitli çalışma tipleri için, söz konusu çalışma tipi için +hangi yol uygunsa o yolda kullanıcının kopyalama yapma özgürlüğünü koruyan +özgür lisansların olması iyi midir?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: İnsanlar bunun üzerine çalışıyor. Ancak fonksiyonel olmayan +çalışmalar için, bir şey diğerinin yerine geçmez. Fonksiyonel bir çalışma +tipine bakalım, örneğin, bir kelime işlemcisini ele alalım. Birileri özgür +bir kelime işlemcisi yaparsa, onu kullanabilirsiniz; özgür olmayan kelime +işlemcilerine ihtiyacınız kalmaz. Ancak tek bir özgür şarkının özgür olmayan +tüm şarkıların yerine geçeceğini ya da tek bir özgür romanın özgür olmayan +tüm romanların yerine geçeceğini söyleyemem. Bu çalışma tipleri için durum +farklıdır. Bu nedenle basitçe yapmamız gereken şey, bu kanunların saygı +duyulmayı hak etmediğini görmemizdir. Komşunuzla eserleri paylaşmanız kötü +değildir ve birileri size komşunuzla paylaşım içinde olamayacağınızı +söylerse, onu dinlememelisiniz.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Fonksiyonel çalışmalar söz konusu olduğunda, sizin düşüncenize +göre, telif hakkının kaldırılmasına ilişkin ihtiyacı bu fonksiyonel +çalışmaları geliştirmek için gerekli ekonomik güdülere ilişkin ihtiyaçla +nasıl dengeliyorsunuz?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Her şeyden önce bu ekonomik güdünün insanların +zannettiğinden çok daha az gerekli olduğunu görmekteyiz. Özgür yazılım +hareketine bakın, özgür yazılım hareketinde, özgür yazılım geliştiren +100,000’in üzerinde yarı zamanlı çalışan gönüllü var. Ayrıca, insanların bu +çalışmaları kopyalamasını ve değiştirmesini engellemeden bunun için para +toplamanın başka yolları olduğunu da görmekteyiz. +Bu, özgür yazılım hareketinden çıkarılacak ilginç olan derstir. Bir +bilgisayarı kullanabilme ve diğer insanlarla paylaşma ve işbirliği yapma +özgürlüğü şansını vermesinin yanı sıra, onlara ödeme yapmaları konusunda +insanları zorlayan özel güçlerin var olmaması durumunda hiçbir zaman bu +işleri yapmayacakları da yanlıştır. Birçok insan ücret almasa da bu işleri +yapacaktır. O zaman örneğin monografilere baktığınızda, yalnızca çok temel +olanlar hariç olmak üzere bilimin birçok alanında ders kitabı olarak hizmet +veren monografilerde yazar bu işten para kazanmamaktadır. +Şu anda özgür bir ansiklopedi projemiz var ve bu proje gerçekte ticari bir +özgür ansiklopedi projesidir ve devam etmektedir. GNU ansiklopedisine +ilişkin bir projemiz vardı ancak lisansımızı benimsediklerinde bunu ticari +proje ile birleştirdik. Ocak ayında, ansiklopedilerindeki tüm yazılar için +GNU Özgür Belgeleme Lisansına döndüler. Ve biz de şunu ifade ettik: “Onlarla +kuvvetlerimizi birleştirelim ve insanları onlara katılmaları için +yüreklendirelim.” Bu, NUPEDIA olarak adlandırılmaktadır ve +http://www.gnu.org/encyclopedia adresine bakarsanız, buna ilişkin bir +bağlantı bulabilirsiniz. Böylece burada özgür bir yararlı bilgi tabanının +topluluk gelişimini, yazılımdan ansiklopediye genişlettik. Şu anda tüm bu +fonksiyonel çalışma alanlarında bu çalışmalar için ekonomik bir güdüye +ihtiyaç duymadığımız için memnunum.</p> +<p> +<b>THORBURN</b>: Diğer iki kategori [insanların düşünceleri ve eğlence] +hakkında ne düşünüyorsunuz?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Diğer iki iş kategorisi için, bunu bilmiyorum. İnsanların +bu işten para kazanma kaygısı olmaksızın bir gün romanlar yazıp +yazmayacağını bilmiyorum. Bolluk içindeki bir toplumda zannediyorum ki +olur. Bolluk içindeki topluma ulaşmak için yapmamız gereken şey, ekonomi ve +kanunlar üzerindeki kontrolden kurtulmaktır. Bu aslında tavuk mu yumurtadan +çıktı yumurta mı tavuktan çıktı problemidir, biliyorsunuz. Hangisini ilk +önce yaparız? İnsanların şirketler tarafından kontrol altında +tutulmadan....işle kontrollerini kaybetmeleri hariç olmak üzere insanların +para kazanmak zorunda olmadıkları bir dünyayı nasıl sağlarız? Ve kontrolü +nasıl ortadan kaldırırız? Bilmiyorum ama bu, ilk olarak uzlaşmacı bir telif +hakkı sistemi ve daha sonra ikinci olarak bu çalışmaları yazan kimselere +gelir sağlamanın bir yolu olarak uzlaşmalı bir telif hakkı sistemi +tarafından desteklenen gönüllü ödemeyi önermeye çalışmamın sebebidir.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Seçim kampanyalarının finansmanı sisteminden dolayı Amerikalı +politikacılar üzerinde ortak çıkarlarınızın gücü ve kontrolü altında bu +uzlaşmalı telif hakkı sistemini uygulamayı gerçekten de nasıl umuyorsunuz?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Bu beni üzüyor. Keşke bu sorunun cevabını bilseydim. Bu +gerçekten de çok zor bir problem. Bu problemi nasıl çözeceğimi bilseydim, +çözerdim ve dünyadaki hiçbir şey, beni daha da onurlu yapamazdı.</p> +<p> +<b>QUESTION</b>:. Şirketlerin kontrolü ile nasıl savaşırsınız? Davalarda +şirket lobilerinin sahip oldukları para toplamlarına baktığınızda, çok +yüksek olduğunu görürsünüz. Zannediyorum ki, konuştuğunuz DeCSS davası, +savunma tarafında 1,5 milyon dolar gibi bir fiyata mal olmaktadır. Şirket +tarafından ise ne gibi bir maliyete sahip olduğunu ise Tanrı bilir. Bu gibi +yüksek fiyatlarla nasıl başa çıkılacağına dair bir fikriniz var mı?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Bir fikrim var. Filmleri tamamen boykot etmeyi öneriyor +olsa idim, zannediyorum ki insanlar bu düşünceyi görmezden +geleceklerdir. Bunun çok radikal olduğunu düşünebilirler. Bu nedenle sonuç +olarak aynı noktaya varan biraz farklı bir düşüncemi açıklayayım, bu şudur: +iyi olduğunu düşünmeniz için geçerli bir sebebiniz yoksa bir filme +gitmeyin. Şimdi bu, uygulamada tüm Hollywood filmlerinin boykot edilmesi +gibi bir sonuç doğuracaktır. Bu, hemen hemen aynı anlamı taşımaktadır ancak +yoğunluk olarak çok farklıdır. İnsanların filmlerin iyi olup olmadığından +bağımsız çok sayıda nedenden ötürü sinemaya gittiğini fark ettim. Bu nedenle +bunu değiştirirseniz, bir filme yalnızca filmin iyi olduğuna dair geçerli +bir fikriniz olduğu için giderseniz, o zaman paradan iyi bir tasarruf +sağlarsınız.</p> +<p> +<b>THORBURN</b>: Zannediyorum ki bugün tüm bu konuşmayı anlamanın bir yolu, +toplumda her ne zaman radikal, potansiyel olarak dönüştürücü teknolojiler +ortaya çıkarsa, onları kimin kontrol altında tutacağına ilişkin bir +mücadelenin olacağını fark etmektir. Bugün geçmişte olan şeyi +tekrarlıyoruz. Bu nedenle bu açıdan bakıldığında, uzun vadede olabilecekler +için umutsuzluk ya da hatta kötümserlik için bir neden olmayabilir. Ancak +kısa vadede, metin ve görüntülerin kontrolüne ilişkin mücadeleler ve tüm +bilgi biçimlerine ilişkin mücadeleler sancılı ve yoğun olabilir. +Örneğin, bir medya hocası olarak, görüntülere erişimim, daha önceden hiç +olmayan bir şekilde son yıllarda kısıtlanmıştır. Filmlerden bile +alabileceğim durağan görüntüleri kullanmak istediğim bir yazı yazarsam, +kullanmak için izin alabilmem çok zordur ve bu durağan görüntülerin +kullanılması için alınan ücret, “adil kullanım” yasal hakkı ve +entelektüel araştırma hakkında iddialarda bulunduğum zaman çok daha +yüksektir. Bu nedenle, bu genişletilmiş dönüşümde, uzun vadeli etkilerin +aslında kısa vadede meydana gelen etkile kadar rahatsız edici +olmayabileceğini düşünüyorum. Ancak her durumda, Batı toplumunun tekrarlayan +bir ilkesi olan teknolojik kaynakların kontrolü üzerindeki mücadelenin +yenilenmiş bir sürümü olarak bu tecrübelerin tümünün anlaşılması gereklidir.</p> +<p> +Ayrıca daha eski teknolojilerin karmaşık bir konu olduğunun anlaşılması da +önemlidir. Örneğin, matbaanın İspanya’daki etkisi, İngiltere’deki ya da +Fransa’daki etkisinden radikal olarak farklıdır.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Telif hakkı ile ilgili açıklamaları dinlerken beni rahatsız +eden şeylerden biri de genelde şu açıklama ile konuya başlamalarıdır: “180 +derecelik bir değişiklik istiyoruz. Her türlü kontrol tipini bırakmak +istiyoruz.” Önerilen bu üç kategori altında yatan şeyin bir kısmı, telif +haklarında yararlı birşeylerin de olduğuna ilişkin kabuldür. Telif +haklarının şimdi gittiği yola ilişkin kritiklerin bazıları, gerçekte, süresi +bakımından patent ya da ticari markalar gibi korunması ve çalışması +gerektiğine inanmaktadır. Konuşmacımızın bu konuda bir strateji olarak yorum +yapıp yapmayacağını merak ediyorum.</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Telif hakkının ömrünün kısaltılmasının iyi bir fikir +olduğunu ben de düşünüyorum. Bir yayının telif haklarının 150 yıl kadar +sürmesi olasılığının olmasına ilişkin bir ihtiyacın olduğuna inanmıyorum, +mevcut kanuna göre bazı durumlarda telif hakkı gerçekten de 150 yıl kadar +olabilmektedir. Şimdi bir çalışma üzerinde 75 yıllık bir telif hakkının, +çalışmalarının üretimi için yeterli olmadığını söyleyen firmalar bile +vardır. Söz konusu bakış açısını desteklemek için 75 yıllık proje bilanço +föyleri sunan bu firmalara karşı çıkıyorum. Gerçekte istedikleri şey, eski +çalışmalar üzerindeki telif haklarını genişletebilmek, böylece bu +çalışmaların kullanımını kısıtlamaktır. Ancak bir yerlerde bir zaman +makineniz yoksa, bugün telif hakkını genişleterek daha fazla çalışmayı nasıl +cesaretlendirebileceğinizi bilmiyorum. Tabi ki, filmlerinden birinde bir +zaman makinesi de vardı. Belki de düşüncelerini bu zaman makinesi etkilemiş +olabilir.</p> +<p> +<b>SORU</b>“Adil kullanım” kavramını genişletmeyi düşündünüz mü ve bize +sunabileceğiniz herhangi bir fark var mı?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: İki iş kategorisi için herkese ticari olmayan aynen +kopyalama için izin verilmesi fikri adil kullanımın kapsamının +genişletilmesi olarak düşünülebilir. Halen bu, adil kullanımdan daha +büyüktür. Halkın daha fazla ilerleme için belirli özgürlükleri verdiğini +düşünüyorsanız, o zaman çeşitli farklı yerlerde çizgi çizebilirsiniz. Toplum +hangi özgürlükleri verir ve hangilerini vermez?</p> +<p> +<b>SORU</b>: Konuşmayı yalnızca birkaç dakika için uzatırsak, belirli +eğlence alanlarında kamusal yayın kavramına sahibiz. Bu nedenle, örneğin, +telif hakkı bizim zaman zaman mutlu Noel şarkıları söylememizi önlemez ancak +kamusal gösteriyi engeller. Ve sınırsız olan ve ticari olmayan aynen +kopyalamaya ilişkin adil kullanımın genişletilmesi yerine bundan daha az +olan ancak adil kullanımın mevcut kavramından daha fazlası olan bir şeylere +genişletilmesi hakkında düşünmenin yararlı olup olmayacağını merak +etmekteyim.</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Bunun yeterli olabildiğini düşünmekteydim ve daha sonra +Napster beni bunun aksi yönde olduğu konusunda ikna etti çünkü Napster, +kullanıcıları tarafından ticari olmayan aynen yeniden dağıtım için +kullanılmaktadır. Napster sunucusunun kendisi ticari bir eylemdir ancak +gerçekte içeriği sağlayan insanlar bunu ticari olmayan bir biçimde +yapmaktadır ve internet sitelerinde de oldukça kolay bir şekilde bunu +yapabilirler. Napster’in kullanımına ilişkin büyük heyecan ve ilgi bunun çok +yararlı olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, insanların, her şeyin aynı +kopyalarını ticari olmayan bir şekilde yeniden dağıtma hakkına sahip olması +gerektiği konusunda ikna oldum.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Tüm Napster sorusu için bana yakın zamanda önerilen bir +benzetme, halk kütüphanesi benzetmesiydi. Napster savlarını duyan +bazılarının bu benzerliği duymuş olduğunu zannediyorum. Bu konuda yorum +yapıp yapmayacağınızı merak ediyorum. Napster’ın devam etmesi ve üzerinde +kısıtlamaların olmaması gerektiğini savunan insanlar bazen şu gibi şeyler +söylemektedirler: “İnsanlar halk kütüphanesine gidip bir kitap ödünç +aldığında, bunun için ödeme yapmazlar ve herhangi ilâve bir ödeme olmaksızın +onlarca, yüzlerce kere ödünç alabilirler. Napster niçin farklı olsun?”</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Bu, tam olarak aynı şey değildir. Ancak yayıncılar halk +kütüphanelerini kullanım başına ödeme sistemine dönüştürmek istemektedir. Bu +nedenle halk kütüphanelerine de karşıdırlar.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Telif hakları ile ilgili bu fikirler Afrika’da kullanılmak +üzere ucuz ve genel ilaçların üretilmesi amacıyla ilgili patent kanunu +üzerinde belli hususlar için herhangi bir fikir öne sürebilir mi?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Hayır, mutlak olarak bir benzerlik yoktur. Patent hususları +telif hakkı hususlarından tamamen farklıdır. Birbirleriyle bir ilgilerinin +olduğu fikri “fikri mülkiyet” teriminin kullanılmasının ve insanları bu +hususları bir araya toplamak için cesaretlendirmeye çalışmanın kötü +sonuçlarından biridir çünkü duyduğunuz gibi, bir kopyanın fiyatının önemli +olan şey olmadığı hususlar hakkında konuşmaktayım. Ancak Afrika için AIDS +ilaçlarının üretilmesi hakkındaki ana husus nedir? Bu para hususudur, başka +bir husus değil, para hususudur.</p> +<p> +Şimdi üzerine konuştuğum husus ortaya çıkar çünkü dijital bilgi teknolojisi +her kullanıcıya kopya oluşturma imkanı sunmaktadır. Ancak bize ilaçların +kopyalarını oluşturma imkanı sağlayan bir sistem yoktur. Sahip olduğum bir +ilacı kopyalama imkanım yoktur. Gerçekte, kimsede bu imkan yoktur; ilaçlar, +bu şekilde yapılmazlar. Bu ilaçlar, genel ilaçlar ya da A.B.D.’den ithal +edilen ilaçlar olsun olmasın, yalnızca pahalı ve merkezileşmiş fabrikalarda +üretilebilir, az sayıdaki fabrikada üretileceklerdir ve buradaki temel +husus, maliyetlerinin ne kadar olduğu ve Afrika’daki insanların +ödeyebileceği bir fiyatta olup olmadıklarıdır.</p> +<p> +Bu nedenle bu, çok önemli ancak tamamen farklı bir husustur. Kopyalama +özgürlüğü konularında benzer patentlerle ilgili bir hususun ortaya çıktığı +tek bir alan vardır ve bu alan tarım alanıdır. Çünkü kopyaları olan belirli +patentli şeyler vardır, bunlar yaşayan şeylerdir. Yeniden ürettikleri zaman +kendilerini kopyalarlar. Bunun mutlaka aynen kopyalama olması gerekmez; +genleri karıştırırlar. Ancak gerçekte çiftçiler, yetiştirdikleri canlı +şeylerin kendilerini kopyalama özelliğini kullanmaktadırlar. Çiftçilik +temelde yetiştirdiğiniz şeyleri kopyalamaktır ve bu ürünleri her sene +kopyalamaya devam edersiniz. Bitki ve hayvan çeşitleri patentlendiğinde, +genler patentlendiğinde ve kullanıldığında, sonuç olarak çiftçiler bunları +kullanamaz hale gelir.</p> +<p> +Tarlasında patentli bir ürünün yetiştiği Kanadalı bir çiftçi vardır ve şu +ifadede bulunmuştur: “Kasıtlı olarak patentli bir ürün +yetiştirmedim. Rüzgar esti ve genlerdeki polenler tarlamda ürün +verdi”. Ancak bu çiftçiye bunun önemli olmadığı anlatıldı; bir şekilde +oluşan ürünü yok etmeliydi. Bu örnek, hükümetin bir tekelciye nasıl destek +olduğunu göstermektedir.</p> +<p> +Bu nedenle, bilgisayarda bir şeylerin kopyalanması konusunda uygulanan aynı +ilkeleri devam ettirerek, çiftçilerin de tohumlarını koruma ve ürünlerini +yetiştirme hakkına sahip olması gerektiğini düşünüyorum. Belki de tohum +firmalarını kapsayan patentlere sahip olabilirsiniz ancak bunlar, çiftçileri +kapsamamalıdır.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Lisanslamadan daha başarılı bir model vardır. Bunun hakkında +konuşabilir misiniz?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Tabi ki. Bildiğiniz gibi yanıtları bilmiyorum. Ancak özgür +ve fonksiyonel bilgi geliştirmek için önemli olduğuna inandığım şey +idealizmdir. İnsanların bu bilgilerin özgür olması gerektiğini bilmeleri +önemlidir, bilgi özgür olduğunda tam anlamıyla kullanılabilir. Bilgi kısıtlı +olduğunda, tam anlamıyla kullanılamaz. Özgür olmayan bilginin bunları bölmek +ve yardımsız bırakmak ve kontrol etmek için bir girişim olduğunu fark +etmeleri gereklidir. O zaman şu fikre sahip olabilirler: “Kullanmak +istediğimiz bilgileri oluşturmak için birlikte çalışalım, böylece bize ne +yapabileceğimizi dikte eden güçlü birtakım insanların kontrolü altına +girmeyelim.”</p> +<p> +Bu, [özgür yazılım topluluğunun gelişimini] büyük ölçüde güçlendirir. Diğer +farklı birçok alanda ne kadar işe yarayacağını bilmiyorum ama eğitim +alanında, ders kitaplarını düşündüğünüzde bunun yapılabilmesine ilişkin bir +yolun olacağını zannediyorum. Dünyada birçok öğretmen vardır, bunların +bazıları prestijli olmayan üniversitelerdedir, belki de bazıları lisededir +ve onlar için büyük bir talep yoktur. Ancak bu öğretmenlerin birçoğu +zekidir. Birçoğu konularını iyi bir şekilde bilmektedir ve çeşitli konular +hakkında ders kitapları yazabilir ve dünyayla paylaşabilirler ve bu +kitaplardan bilgi öğrenen insanların takdirini kazanabilirler.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Önerdiğim şey de bu. Ancak komik olan şey şu ki, ben eğitim +tarihini biliyorum. Yaptığım şey bu, eğitimsel, elektronik medya +projeleri. Bir örnek bulamadım. Sizin bildiğiniz bir örnek var mı?</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Hayır, yok. Bu özgür ansiklopediyi önermeye ve kaynağını +öğrenmeye yıllar önce başladım ve işlerin yürümesini sağlamanın muhtemelen +on yıl alacağını düşündüm. Şimdi çalışmakta olan bir ansiklopediye +sahibiz. Bu nedenle işler umduğumdan daha iyi bir şekilde devam +etmektedir. Zannediyorum ki gerekli olan şey, birkaç insanın birtakım özgür +ders kitapları yazmaya başlamasıdır. En çok ilgilendiğiniz konu ile ilgili +olarak bir kitap ya da bir bölümünü yazın. Bir kitabın birkaç bölümünü yazın +ve diğer insanları geri kalanını yazmaya çağırın.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Gerçekte aradığım şey bundan daha fazlası. Sizin yapı tipinizde +önemli olan şey, diğer herkesin katkıda bulunabileceği bir alt yapı sistemi +kuran birileridir. Malzemelere ilişkin bir katkı için herhangi bir yerde bir +K-üzerinden-12 alt yapı sistemi yoktur.</p> +<p> +Birçok yerden bilgi alabilirim ancak bunlar özgür lisanlar altında +yayınlanmamıştır, bu nedenle bunu, özgür bir ders kitabı yapmak için +kullanamam.</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Gerçekte, telif hakkı, gerçekleri kapsamaz. Telif hakkı +yalnızca kitabın yazılma şeklini kapsar. Bu nedenle, herhangi bir yerden bir +alanı öğrenebilir ve daha sonra bir kitap yazabilirsiniz ve isterseniz söz +konusu kitabı özgür yapabilirsiniz.</p> +<p> +<b>SORU</b>: Ancak okula giden bir öğrencinin ihtiyaç duyduğu tüm kitapları +kendim yazamam.</p> +<p> +<b>STALLMAN</b>: Evet, bu doğru. Ve ben de bütün özgür işletim sistemini +yazmadım. Bazı parçalarını yazdım ve diğer parçaları yazarak bana +katılmaları için diğer insanları davet ettim. Böylece bir örnek +oluşturdum. Şunu dedim: “Bu yönde ilerliyorum. Bana katılırsanız oraya +ulaşacağız.” Ve yeterli sayıda insan bu noktaya ulaşmamızda bize katıldı. Bu +nedenle bu devasa işi nasıl yapacağım açısından düşünürseniz, bu, korkutucu +olabilir. Bu nedenle buradaki ana nokta, olaya bu şekilde bakmamaktır. Şu +şekilde düşünün: Siz bir adım atıyorsunuz ve bundan sonra diğer insanlar da +adım atıyor ve birlikte sonunda işi bitiriyorsunuz.</p> +<p> +İnsanlığın kendisini yok etmeyeceğini varsayarak, özgür eğitim alt yapı +sistemini oluşturmak için bugün gösterdiğimiz çaba ve özgür eğitim kaynağı, +insanlık dünyada var olduğu sürece yararlı olacaktır. Bunun yapılması 20 yıl +bile sürse, ne olur ki? Bu nedenle, tüm işin büyüklüğü açısından düşünmeyin; +kendi yapacağınız parçanın büyüklüğü açısından düşünün. Bu, insanlara bunun +gerçekleştirilebileceğini gösterecektir, böylece diğerleri diğer parçaları +yapacaktır.</p> + + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu konuşma <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman SeçilmişYazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2001, 2007, 2008, 2012, 2014, 2018 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html new file mode 100644 index 0000000..c3e33a5 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html @@ -0,0 +1,193 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/drdobbs-letter.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Dr. Dobb'un Gazetesi editörüne mektup - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/drdobbs-letter.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Dr. Dobb'un Gazetesi editörüne mektup</h2> + +<p> +Değerli Editör, +</p> +<p> +Eminim ki, Tim O'Reilly’i ve beni “Açık kaynak” ile +bağdaştırmanın ne kadar alaycı olduğunun farkında değilsiniz. +</p> +<p> +Eğer House Un-American Activities Committee (HUAC) bana, “Açık kaynak +hareketini desteklediniz mi veya destekliyor musunuz?” diye sorsaydı, +gururla ve keyifle hayır derdim. 1984’ten beri <em>özgür yazılım</em> +—özgürlükte olduğu gibi özgür yazılım için mücadele +ediyorum. (Bkz. GNU Bildirisi, Dr. Dobb’un bülteni, Eylül 1985.) +</p> +<p> +Özgür yazılım, kabaca, yaptığı şeyi incelemekte, değiştirmekte, yeniden +dağıtmakta ve geliştirilmiş sürümlerini dağıtmakta özgür olduğunuz anlamına +gelir. (Ayrıntılı bilgi için <a +href="/philosophy/free-sw.html">http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html</a> +adresine bakınız.) Siz bu özgürlükleri hak ediyorsunuz; herkes hak +ediyor. Tüm kullanıcılar için olan bu özgürlükleri savunmak için, özgür +yazılım hareketi ruhu içerisinde, GNU Genel Kamu Lisansını (GPL), <a +href="/philosophy/gpl-american-way.html">Microsoft’un en büyük öfkesini</a> +ben yazdım. +</p> +<p> +Yıllar sonra, 1998’de, başka bir grup “açık kaynak” terimi +altında çalışmaya başladı. Özgür yazılım topluluğuna pratik yollarla katkıda +bulundular, ancak çok farklı görüşleri savunuyorlar. Bizim özgür yazılım +hareketinde öne sürdüğümüz özgürlük ve ahlak konularından titizlikle +kaçınıyorlar; yaptıkları şeylere neden olarak yalnızca kısa-dönemli pratik +kazançları gösteriyorlar. +</p> +<p> +“Açık kaynak” terimi için belirledikleri tanımlama, özgür +yazılımdan biraz daha geniş ve bu nedenle benim işimi de kapsıyor. Ancak GNU +GPL’i, “açık kaynak lisansı” olarak tanımlamak, Microsoft’un +yaptığı gibi, yanıltıcı olmaktan daha fazlası. GNU GPL, özgür yazılım +hareketinin sağlam felsefesini şekillendiriyor; açık kaynak hareketinden +gelmiyor. Ben açık kaynak hareketinin savunucusu değilim ve hiçbir zaman da +olmadım. +</p> +<p> +Tim O'Reilly, tersine, açık kaynak hareketinin destekçisidir, en azından +öyle söylediğini duyabilirsiniz. Ancak, sözcüklere değil de yapılan işlere +bakarsanız, O'Reilly Associates tarafından yayımlanan kullanım +kılavuzlarının birçoğu açık kaynak değil, yalnızca özgür niteliği +taşıyorlar. Az sayıdaki özgürlük başlıkları ise istisna. O’Reilly, kolayca +<abbr title="House Un-American Activities Committee">HUAC</abbr>’dan af +dileyebilir—“Evet, açık kaynak hakkında konuştum, ama gerçekte +bu konuda fazla bir şey yapmadım.” +</p> +<p> +Eğer O'Reilly gelecekte özgürlükte-olduğu-gibi özgür kitaplar satmaya +başlarsa, gerçek bir özgür yazılım destekçisi ya da en azından açık kaynak +yazılım destekçisi haline gelebilir. [Daha sonraları 2001’de, O'Reilly +Associates fazladan birkaç özgür kitap yayımladı. Bizler, özgür yazılım +topluluğuna yaptıkları bu katkıdan dolayı minnettarız ve onlardan bunun gibi +daha fazla katkılar bekliyoruz.] +</p> +<p> +FSF-Avrupa’nın yakın zamanda kurulması ve FSF-Hindistan’ın yakında göreve +başlayacak olmasıyla birlikte, özgür yazılım hareketi her zamankinden daha +da güçlü hale geliyor. Lütfen topluluğumuzdaki diğer hareketle bizi +karıştırmayın. +</p> +<p> +Saygılarımla, +</p> +<p> + Başkan Richard Stallman, Özgür Yazılım Vakfı +</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 3.0 US. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2000, 2007, 2014 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +<a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> +<a href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, +2008. +</li> + +<li> +Fatma Ekşioğlu +<a +href="mailto:fatma.eksioglu@gmail.com"><fatma.eksioglu@gmail.com></a>, +2007. +</li> + +<li> +Anıl Mevlüt Güven +<a +href="mailto:anilmevlutguven@mynet.com"><anilmevlutguven@mynet.com></a>, +2007. +</li> + +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/03/05 18:03:58 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html new file mode 100644 index 0000000..d0f9408 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html @@ -0,0 +1,135 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/floss-and-foss.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>ÖLAKY ve ÖAKY - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/floss-and-foss.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>ÖLAKY ve ÖAKY</h2> + +<p>yazan <strong>Richard Stallman</strong></p> + +<p>Özgür yazılım topluluğundaki iki politik taraf özgür yazılım hareketi ve +açık kaynaktır. Özgür yazılım hareketi <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">bilgisayar +kullanıcılarının özgürlüğü</a> için bir kampanyadır; özgür olmayan bir +programın kullanıcıları için adaletsizlik olduğunu söylüyoruz. Açık kaynak +tarafı, bu sorunu kullanıcılar açısından bir adalet hususu olarak görmekten +kaçınıyor ve savlarını <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">salt pratik +yararlara</a> dayandırıyor.</p> + +<p>İngilizcede “özgür yazılımın” fiyatı değil özgürlüğü +kastettiğini vurgulamak için bazen “free (libre) software” +şeklinde yazıyoruz, Fransızca veya İspanyolca özgürlük açısından özgür +anlamına gelen kelimeyi ekliyoruz. Bazı bağlamlarda sadece “libre +software” kullanmak da işe yarar.</p> + +<p>Özgür yazılım topluluğundaki geliştiricilerin kullandığı uygulama ve +yöntemleri inceleyen bir araştırmacı bu soruların geliştiricilerin politik +görüşlerinden bağımsız olduğuna karar verdi, böylece iki politik taraf +arasında bir tercihten açıkça kaçınmak için “Özgür/Libre ve Açık +Kaynak Yazılım” anlamında “ÖLAKY” terimini kullandı. Eğer +tarafsız olmak istiyorsanız, bu iyi bir yöntem, çünkü iki tarafın +isimlendirmelerini eşit derecede öne çıkarır.</p> + +<p>Başkaları, “Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” anlamındaki +“ÖAKY” terimini kullanırlar. Bu “ÖLAKY” ile aynı +anlamdadır ama daha az açıktır, çünkü İngilizcede “free” +kelimesinin <em>özgürlük</em> atıfta bulunduğunu ifade etmez. Ayrıca +“özgür yazılımı”, “açık kaynağa” göre daha az +görünür kılar, çünkü “açık kaynak” belirgin bir biçimde +sunarken, “özgür yazılım” bölünmüştür.</p> + +<p>“Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” bir başka şekilde de +yanıltıcıdır: “özgür ve açık kaynak” ifadesinin, iki farklı +bakış yerine tek bir bakış açısının ismi olduğunu öne sürer. Alanın bu +şekilde kavramsallaştırılması, özgür yazılım ve açık kaynağın temelde +anlaşamayan iki farklı politik konumlanış olduğu gerçeğini anlama önünde bir +engeldir.</p> + +<p>Bu yüzden, özgür yazılım ve açık kaynak arasında tarafsız kalmak +istiyorsanız, bunu başarmanın yolu “ÖAKK” değil, +“ÖLAKY” kullanmaktır.</p> + +<p>Biz, özgür yazılım hareketi olarak, bu politik sorun açısından tarafsız +kalmak istemediğimiz için bu terimlerin hiçbirini kullanmıyoruz. Özgürlükten +yanayız ve bunu her zaman, “özgür” ve “libre” veya +“özgür (libre)” kullanarak, gösteriyoruz.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> + +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2013, 2015, 2016 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html new file mode 100644 index 0000000..9d339a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html @@ -0,0 +1,252 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-doc.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım neden Özgür Belgelendirmeye ihtiyaç duyar - GNU Projesi - +Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/free-doc.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılım neden Özgür Belgelendirmeye ihtiyaç duyar</h2> + +<blockquote class="announcement"><p> +<a href="http://defectivebydesign.org/ebooks.html">E-kitapların tehlikeleri +hakkındaki posta listemize katılın</a>. +</p></blockquote> + +<ul> +<li><a href="/copyleft/fdl.html">GNU Özgür Belgeleme Lisansı</a></li> +</ul> + +<p> +Özgür işletim sistemlerimizdeki en büyük eksiklik yazılımda değildir, en +büyük eksiklik, sistemlerimize dâhil edebildiğimiz iyi özgür belgelerin +olmamasıdır. Bizim çoğu önemli programımız tam kılavuzlara sahip +değildir. Belgeleme, her türlü yazılım paketinin önemli bir parçasıdır; +önemli bir özgür yazılım paketi iyi bir özgür belgeyle birlikte +verilmediğinde, bu büyük bir eksikliktir. Günümüzde bu gibi eksikliklerimiz +vardır.</p> + +<p> +Yıllar önce, bir zamanlar, Perl öğrenebileceğimi düşünmüştüm. Özgür bir +kılavuzdan bir kopya edinmiş ancak bu kılavuzu okumakta zorlanmıştım. Perl +kullanıcılarına başka kılavuzlar olup olmadığını sorduğumda, daha iyi +anlatımlı kılavuzların olduğunu ancak bunların özgür olmadığını öğrenmiştim.</p> + +<p> +Bu neden oldu? İyi kılavuzların yazarları, onları kısıtlayıcı +koşullarla—kopyalama yok, değişiklik yok, kaynak dosyaları mevcut +değil—yayımlayan O'Reilly Associates için yazmışlardı, bu da onları +özgür olmayan kıldı ve böylece Özgür Dünya'nın dışında kaldılar.</p> + +<p> +Bu olay, bu tip bir olayın ilk meydana gelişi değildi ve (topluluğumuz için +büyük bir kayıptır ki) son olacak gibi de görünmüyordu. Özel mülk kılavuz +yayıncıları, o zamandan beri birçok yazarını kılavuzlarını kısıtlamaları +konusunda kandırmıştır. Birçok kereler, bir GNU kullanıcısının yazmakta +olduğu bir kılavuz konusunda bana hevesli bir şekilde bir şeyler anlattığını +duydum, bu kullanıcılar, bu yazdıklarıyla GNU projesine yardımcı olmak +istemişti, ve daha sonra, umutlarım söndü, çünkü bu kullanıcılar, bizim +kullanamayacağız şekilde bir yayıncı ile anlaşıp bir sözleşme imzaladığını +söyledi.</p> + +<p> +Programcıların iyi İngilizce yazamadıklarını göz önünde bulundurursak, +kılavuzların bu şekilde işlevsizleştiğini de görürüz.</p> + +<p> +Özgür yazılım gibi özgür belgeleme de ücretle ilgili değil özgürlükle ilgili +bir husustur. Bu kılavuzlarla ilgili sorun, O’Reilly Associates’in kopyalar +için bir ücret istemesi değildir, bununla ilgili bir sorun yoktur. (Özgür +Yazılım Vakfı özgür <a href="/doc/doc.html">GNU kılavuzları</a>nın <a +href="http://shop.fsf.org/category/books/">baskılı kopyalarını</a> da +satmaktadır.) Ancak GNU kılavuzları, kaynak kodu biçiminde sağlanabilirken, +özel mülk kılavuzlar yalnızca kâğıt biçiminde elde edilebilmektedir. GNU +kılavuzları kopyalama ve değiştirme izniyle birlikte gelir; Perl kılavuzları +için durum farklıdır. Bu kısıtlamalar problemlerdir.</p> + +<p> +Özgür bir belgeye ilişkin ölçütler, özgür yazılıma ilişkin ölçütlere oldukça +benzerdir: İkisi de tüm kullanıcılara belirli özgürlüklerin verilmesiyle +ilgilidir. Yeniden dağıtıma (ticari yeniden dağıtım dâhil olmak üzere) izin +verilebilir, böylece kılavuz, programın her kopyasıyla birlikte verilebilir, +bu çevrim içi ya da kâğıt biçiminde olabilir. Değiştirmeye ilişkin izin de +can alıcıdır.</p> + +<p> +Genel bir kural olarak, insanların tüm yazı ve kitap tiplerini değiştirme +izinlerinin olmasının gerekli olduğuna inanmıyorum. Yazılara ilişkin +hususların, yazılıma ilişkin hususlarla mutlaka aynı olması +gerekmez. Örneğin, bizim görüşlerimizi ve hareketlerimizi tanımlayan bu yazı +gibi yazıların değiştirilmesine sizin ve benim izin vermek zorunda +olduğumuzu düşünmüyorum.</p> + +<p> +Özgür yazılıma ilişkin belgeleme için değiştirme özgürlüğünün niçin can +alıcı olduğuna ilişkin belirli bir neden vardır. İnsanlar, yazılımı +değiştirme ve özelliklerine ekleme yapma ya da değiştirme hakkını +kullandıklarında, özenlilerse, kılavuzunu da değiştireceklerdir, böylece +değiştirilmiş programla doğru ve kullanılabilir belgeleme +sağlanabilecektir. Programcıların özen gösterip işlerini bitirmelerini +engelleyen bir kılavuz veya programı değiştirdiklerinde sıfırdan yeni bir +kılavuz yazmalarını gerektiren bir kılavuz, topluluğumuzun ihtiyaçlarını +karşılamaz.</p> + +<p> +Değişiklik üzerinde sınırsız bir yasak kabul edilemezken, değiştirme yöntemi +üzerindeki bazı sınır tipleri hiçbir problem oluşturmaz. Örneğin, orijinal +yazarın telif hakkı uyarısının, dağıtım terimlerinin ya da yazar listesinin +korunmasına ilişkin şartlar uygundur. Ayrıca değiştirilmiş sürümlerin +değiştirilmiş olduklarına dair uyarıyı içermelerini istemekte, hatta +silinemeyen ya da değiştirilemeyen bölümlere (söz konusu bölümler +teknik-olmayan başlıkları ele aldığı sürece) sahip olmakta da bir problem +yoktur. (Bazı GNU kılavuzlarında bu vardır.)</p> + +<p> +Bu şekildeki kısıtlamalar bir sorun teşkil etmez çünkü pratik bir konu +olarak, özenli programcıyı, kılavuzu, değiştirilmiş programa uyarlamaktan +alıkoymaz. Başka bir deyişle, özgür yazılım topluluğunun kılavuzun tam +kullanımını sağlamasını engellemezler.</p> + +<p> +Ancak, kılavuzun tüm <em>teknik</em> içeriğinin değiştirilebilmesi ve daha +sonra sonucun tüm genel ortamda tüm genel kanallar aracılığıyla dağıtılması +mümkün olmalıdır; aksi takdirde, kısıtlamalar topluluğu engeller, kılavuz +özgür değilse başka bir kılavuza ihtiyaç duyarız.</p> + +<p> +Maalesef, özel mülk bir kılavuz var olduğunda, başka bir kılavuz yazacak +birini bulmamız genellikle zordur. Temel engel, birçok kullanıcının özel +mülk bir kılavuzun yeterince iyi olduğunu düşünmesidir, bu nedenle, özgür +bir kılavuzun yazılmasına ihtiyaç olduğunu göremezler. Özgür işletim +sisteminin, doldurulması gereken bir boşluğa sahip olduğunu görmezler.</p> + +<p> +Kullanıcılar niçin özel mülk kılavuzların yeterince iyi olduğunu +düşünmektedir? Bazıları bu konuyu düşünmemiştir. Umarım ki bu yazı, bunu +değiştirmek için bir şeyler yapacaktır.</p> + +<p> +Diğer kullanıcılar, özel mülk kılavuzları, birçok insanın özel mülk +yazılımın kabul edilebilir olduğunu düşünmesiyle aynı nedenle kabul +edilebilir olarak değerlendirmektedir: tamamen pratik ölçütler üzerinden +değerlendirme yapmaktadırlar, özgürlüğü bir ölçüt olarak +kullanmamaktadırlar. Bu insanların böyle düşünmeye hakları vardır, ancak bu +fikirler, özgürlüğü içermeyen değerlerden kaynaklandıkları için, özgürlüğe +değer veren bizim gibi insanlar için yol gösterici değildir.</p> + +<p> +Lütfen bu konudaki görüşlerimizi daha fazla yayın. Kılavuzlarımızı özel mülk +şeklinde yayınlanmasından ötürü kaybetmeye devam etmekteyiz. Özel mülk +kılavuzların yeterli olmadığını söylersek, belki de, belge hazırlayarak +GNU’ya yardım etmek isteyen bir sonraki kimse, çok geç olmadan hepsinin +ötesinde öncelikle özgürlüğe önem vermesi gerektiğini fark edecektir.</p> + +<p> +Ayrıca ticari yayıncıları, özel mülk kılavuzlar yerine özgür, copyleft +edilmiş kılavuzlar satmak için de yüreklendirebiliriz. Bunu sağlamanın bir +yolu da, satın almadan önce bir kılavuzun dağıtımını kontrol etmek ve +copyleft olmayan kılavuzlardan çok copyleft kılavuzları tercih etmektir.</p> +<p> +[Not: Özgür Yazılım Vakfının, diğer yayıncılardan satın alınabilen özgür +kitapları listeleyen <a href="/doc/other-free-books.html">bir sayfamız</a> +vardır.]</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, +2006, 2007, 2009, 2015, 2016, 2019 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> + <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information, <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html new file mode 100644 index 0000000..509093d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html @@ -0,0 +1,404 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-software-even-more-important.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım Şimdi Çok Daha Önemli - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/free-software-even-more-important.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılım Şimdi Çok Daha Önemli</h2> + +<address class="byline">yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> + +<p><em>Bu makalenin büyük ölçüde düzenlenmiş bir sürümü <a +href="http://www.wired.com/opinion/2013/09/why-free-software-is-more-important-now-than-ever-before"> +Wired</a>'de yayımlandı.</em></p> + +<p><em>Bu fikirlerin <a +href="https://www.fsf.org/blogs/rms/20140407-geneva-tedx-talk-free-software-free-society/"> +14 dakikalık bir video sunumunu</a> izleyin.</em></p> + +<div class="announcement"> +<p> +<a href="/help/help.html">Özgür yazılım hareketine yardımcı olmak için +önerilen yollar</a> +</p> +</div> +<hr class="thin" /> + +<p>1983'ten bu yana Özgür Yazılım Hareketi, bilgisayar kullanıcılarının +özgürlüğü için kampanya yürütüyor, kullanıcıların, yazılımın denetimine +girmemeleri, tam aksine kullandıkları yazılımı denetlemeleri için. Bir +program kullanıcıların özgürlüğüne ve topluluğuna saygı duyduğunda ona +“özgür yazılım” diyoruz.</p> + +<p>Ayrıca bazen fiyattan değil, özgürlükten bahsettiğimizi vurgulamak için +“libre software” olarak da adlandırıyoruz. Photoshop gibi bazı +özel mülk (özgür olmayan) programlar çok pahalıdır; Flash Player gibi +bazıları ücretsiz olarak kullanılabilir, ama bu küçük bir detay. Her iki +durumda da bu programlar, geliştiricilerine kullanıcılar üzerinde bir +iktidar sağlar, kimsenin sahip olmaması gereken bir güç.</p> + +<p>Bu iki özgür olmayan programın ortak bir yanı var: İkisi de <em>kötücül +yazılım</em>. Yani her ikisi de kullanıcıya kötü davranmak üzere tasarlanmış +işlevlere sahipler. Günümüzde özel mülk yazılımlar genellikle kötücül +yazılımdır çünkü <a href="/proprietary/proprietary.html">güç geliştiricileri +yozlaştırır</a>. Bu rehber (Ocak 2020 itibarıyla) 450 farklı kötücül işlevi +listeliyor ancak bunlar kesinlikle buz dağının görünen kısmıdır.</p> + +<p>Özgür yazılımla kullanıcılar programı hem bireysel hem de toplu olarak +denetler. Böylece bilgisayarlarının ne yaptığını denetim altında tutmuş +olurlar (bu bilgisayarların <a +href="/philosophy/loyal-computers.html">sadık</a> olduğunu varsayarız ve +kullanıcıların programları, kendilerinden isteneni yapar).</p> + +<p>Özel mülk yazılımda program kullanıcıları denetler ve diğer bazı kişiler de +(geliştirici veya “sahibi”) programı denetler. Dolayısıyla özel +mülk program, geliştiriciye kullanıcıları üzerinde bir iktidar sağlar. Bu +özünde haksızlıktır; üstelik geliştiriciyi kullanıcılara başka şekillerde +kötü davranmaya teşvik eder.</p> + +<p>Özel mülk yazılımlar tamamen düpedüz kötü niyetli olmasa bile +geliştiricilerin <a +href="https://observer.com/2016/06/how-technology-hijacks-peoples-minds%E2%80%8A-%E2%80%8Afrom-a-magician-and-googles-design-ethicist/"> +onu bağımlılık yapan, denetleyen ve manipülatif</a> bir biçime getirmesine +yönelik özendiricidir. Bu makalenin yazarının da dediği gibi +geliştiricilerin bunu yapmama konusunda etik bir yükümlülüğü olduğunu +söyleyebilirsiniz, ancak genel olarak çıkarlarını takip ederler. Bunun +olmamasını istiyorsanız programın, kullanıcıların denetiminde olduğundan +emin olun.</p> + +<p>Özgürlük, kendi yaşamınız üzerinde denetim sahibi olmak +demektir. Hayatınızdaki faaliyetleri yürütmek için bir program +kullanıyorsanız özgürlüğünüz programı denetlemenize bağlıdır. Kullandığınız +programlar üzerinde denetim sahibi olmayı ve hayatınız için önemli olan bir +şeyi kullandığınızda daha fazlasını hak ediyorsunuz.</p> + +<p>Kullanıcıların program üzerindeki denetimi, dört <a +href="/philosophy/free-sw.html">temel özgürlük</a> gerektirir. +</p> + +<div class="important"> +<p>(0) Herhangi bir amaç için programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü.</p> + +<p>(1) Programın kaynak kodunu inceleme ve değiştirme özgürlüğü, böylece +program hesaplamayı sizin istediğiniz gibi yapar. Programlar, programcılar +tarafından (cebir ile birleştirilen İngilizce gibi) bir programlama dilinde +yazılır ve programın bu şekli “kaynak kod“dur. Programlamayı +bilen ve programın kaynak koduna sahip olan herkes kaynak kodunu okuyabilir, +çalışmasını anlayabilir ve hatta değiştirebilir. Elinizdeki tek şey +çalıştırılabilir biçim, bir dizi sayı olduğunda, her ne kadar bu biçim +bilgisayarın çalışması için verimli olsa da, bir insanın programı bu biçimde +anlaması, kavraması ve değiştirmesi çekilmez bir şekilde zordur.</p> + +<p>(2) Dilediğiniz zaman tıpatıp kopyalar hazırlama ve dağıtma özgürlüğü. (Bu +bir zorunluluk değildir; bunu yapmak senin seçimin. Program özgür ise bu +size birisinin size bir kopya sunma zorunluluğu olduğu veya ona bir kopya +sunma zorunluluğunuz olduğu anlamına gelmez. Bir programı kullanıcılara +özgürlük olmadan dağıtmak onlara kötü davranmaktır; ancak programı +dağıtmamayı seçmek—özel olarak kullanmak—kimseye kötü davranmak +anlamına gelmez.</p> + +<p>(3) Dilediğiniz zaman değiştirilmiş sürümlerin kopyalarını oluşturma ve +dağıtma özgürlüğü.</p> +</div> + +<p>İlk iki özgürlük, her kullanıcının program üzerinde bireysel denetim +uygulayabileceği anlamına gelir. Diğer iki özgürlükle birlikte herhangi bir +kullanıcı grubu birlikte program üzerinde <em>ortak denetim</em> +uygulayabilir. Dört özgürlüğün tamamı ile kullanıcılar programı tamamen +denetlerler. Bunlardan herhangi biri eksik veya yetersizse program özel mülk +(özgür olmayan) ve adaletsizdir.</p> + +<p>Yemek pişirme tarifleri, ders kitapları gibi eğitim çalışmaları, sözlükler +ve ansiklopediler gibi referans çalışmaları, metin paragraflarını +görüntülemek için yazı tipleri, insanların yapacağı donanımlar için devre +şemaları ve 3D yazıcıyla (yalnızca dekoratif değil) yararlı nesneler için +tasarımlar dahil olmak üzere pratik çalışmalar için başka türden çalışmalar +da kullanılır. Bunlar yazılım olmadığından açıkçası özgür yazılım hareketi +onları kapsamaz; fakat aynı mantık geçerlidir ve aynı sonuca götürür: Bu +çalışmalar da dört özgürlüğe sahip olmalıdır.</p> + +<p>Özgür bir program, istediğiniz şeyi yapmasını (veya sevmediğiniz bir şeyi +yapmamasını) sağlamak için onu kurcalamanıza izin verir. Mühürlü bir kutu +olarak özel mülk yazılıma alışık iseniz yazılımı kurcalamak saçma gelebilir +ancak Özgür Dünya'da yapılan yaygın bir şeydir ve programlamayı öğrenmek +için iyi bir yoldur. Geleneksel Amerikan hobisi arabaları kurcalamak bile +engellenmiş durumda, çünkü arabalarda artık özgür olmayan yazılım içeriyor.</p> + +<h3>Mülkiyetin Adaletsizliği</h3> + +<p>Kullanıcılar programı denetlemezse, program kullanıcıları denetler. Özel +mülk bir yazılım söz konusu olduğunda, programı denetleyen programın +geliştiricisi veya “sahibi” gibi bir varlık her zaman vardır, ve +bu sayede kullanıcıları üzerinde bir yetki kullanır. Özgür olmayan bir +program bir boyunduruk, adaletsiz iktidarın bir aracıdır.</p> + +<p>Acımasız durumlarda (bu durum oldukça olağan hâle geldi) <a +href="/proprietary/proprietary.html">özel mülk programlar kullanıcıları +gözetlemek, onları kısıtlamak, sansürlemek ve suistimal etmek için +tasarlanmıştır</a>. Örneğin; Apple'nin işletim sistemi <a +href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">iThings</a> bunların hepsini +yapıyor, Windows da ARM yongaları bulunan mobil cihazlarda aynısını +yapıyor. Windows, mobil telefon aygıt sürücüsü ve Windows için Google +Chrome; bazı şirketlerin izinsiz bir şekilde programı uzaktan +değiştirmelerine olanak tanıyan evrensel bir arka kapı içerir. Amazon +Kindle'nin kitapları silebilecek bir arka kapısı var.</p> + +<p>Nesnelerin internetinde özgür olmayan yazılımların kullanılması; onu, <a +href="http://ieet.org/index.php/IEET/more/rinesi20150806">“tele-pazarlamacıların +interneti”</a>ne ve de “gizlice dinleyenlerin interneti”ne +dönüştürecektir.</p> + +<p>Özgür olmayan yazılımın adaletsizliğini sona erdirmek amacıyla, özgür +yazılım hareketi, kullanıcıların kendilerini özgürleştirmeleri için özgür +programlar geliştirir. 1984'te özgür işletim sistemi <a +href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU</a>'yu geliştirerek başladık. Bugün +milyonlarca bilgisayar, çoğunlukla <a +href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux bileşeni</a> içerisinde GNU +kullanıyor.</p> + +<p>Bir programı kullanıcılara özgürlük olmadan dağıtmak, bu kullanıcılara kötü +davranmaktır; ancak programı dağıtmamayı seçmek kimseye kötü davranmak +anlamına gelmez. Bir program yazıp özel olarak kullanıyorsanız bu +başkalarını etkilemez. (İyilik yapma fırsatını kaçırıyorsunuz ama bu kötülük +yapmakla aynı şey değil.) Bu nedenle bütün yazılımların özgür olması +gerektiğini söylediğimizde her kopyasının dört özgürlüğe sahip olması +gerektiğini kastediyoruz, ancak bu birisinin size bir kopya sunma +zorunluluğu olduğu anlamına gelmez.</p> + +<h3>Özgür Olmayan Yazılım ve SaaSS</h3> + +<p>Özgür olmayan yazılım, şirketlerin insanların bilgisayarlarını denetim +altına almasının ilk yoluydu. Günümüzde bir Yazılım Yerine Hizmet veya SaaSS +(Service as a Software Substitute) olarak adlandırılan başka bir yol +vardır. Bu, bir başkasının sunucusunun kendi bilişim görevlerinizi yapmasına +izin vermek anlamına gelir.</p> + +<p>SaaSS, sunucudaki programların özgür olmadığı anlamına gelmez (çoğu zaman +öyle olsa da). Aksine SaaSS kullanmak, özgür olmayan bir program kullanmakla +aynı adaletsizliklere neden olur: Aynı kötü sonuca ulaşan iki farklı +yol. Bir SaaSS çeviri hizmeti örneğini düşünün: Kullanıcı, sunucuya metni +gönderir ve sunucu, onu çevirir (örneğin; İngilizceden İspanyolcaya) ve +çeviriyi kullanıcıya geri gönderir. Şimdi çeviri işi, kullanıcı yerine +sunucu operatörünün denetimi altındadır.</p> + +<p>SaaSS kullanıyorsanız sunucu operatörü bilişiminizi denetler. İlgili tüm +verilerin sunucu operatörüne emanet edilmesini gerektirir, bu da devlete +gösterme zorunluluğu doğurur, <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">hakikaten, bu +sunucu aslında kime hizmet ediyor?</a></p> + +<h3>Birincil ve İkincil Adaletsizlikler</h3> + +<p>Özel mülk programlar veya SaaSS kullandığınızda her şeyden önce kendi +kendinize kötülük yapmış oluyorsunuz çünkü bu durum, bazılarına sizin +üzerinizde haksız bir iktidar sağlar. Kendi iyiliğiniz için bundan +kaçınmalısınız. Paylaşmamaya söz verirseniz diğerlerine de kötülük yapmış +olursunuz. Böyle bir sözü tutmak fenalıktır ve tutmamak daha az kötüdür; +gerçekten dürüst olmak gerekirse böyle bir söz hiç verilmemelidir.</p> + +<p>Özgür olmayan yazılımı kullanmanın da benzer şekilde doğrudan başkalarının +üzerinde baskı oluşturduğu durumlar vardır. Skype çok açık bir örnektir: Bir +kişi özgür olmayan Skype istemci yazılımını kullandığında o yazılımı başka +bir kişinin de kullanmasını gerektirir, böylece her ikisi de özgürlüğünden +feragat etmiş olur. (Google Hangouts'ta da aynı sorun var.) Bu tür +programları kullanmayı önermek bile yanlıştır. Bir başkasının bilgisayarında +kurulmuş, kısa bir süre için olsa bile bu programları kullanmayı +reddetmeliyiz.</p> + +<p>Özgür olmayan programlar ve SaaSS kullanmanın bir diğer zararı failleri +ödüllendirmesi, bu programın veya “hizmetin” daha da +geliştirilmesi için teşvik edilmesi ve dolayısıyla daha fazla insanın +şirketin sıkı denetimi altına girmesine yol açmasıdır.</p> + +<p>Kullanıcı bir kamu kuruluşu veya okul olduğunda, bütün dolaylı zarar +biçimleri oldukça büyür.</p> + +<h3>Özgür Yazılım ve Devlet</h3> + +<p>Kamu kurumları, kendileri için değil, halk için vardır. Bilişim yaptıkları +zaman bunu halk için yapıyorlar. Bu bilişim üzerinde tam denetim sağlama +görevleri var, böylece halk için düzgün bir şekilde yapıldığından emin +olabilirler. (Bu devletin bilgisayımsal egemenliğini oluşturur.) Devletin +bilgisayarındaki denetimin özel ellere düşmesine asla izin verilmemelidir.</p> + +<p>Halkın bilişim denetimini korumak için, kamu kurumları hesaplamayı özel mülk +bir yazılımla (devletten başka bir şirketin denetiminde olan yazılımla) +yapmamalıdır. Ve bunu devlet dışında bir kuruluş tarafından programlanan ve +çalıştırılan bir hizmete emanet etmemelidirler (yoksa bu SaaSS olacaktır).</p> + +<p>Özel mülk yazılımın önemli bir durumda, mesela geliştiricisine karşı hiçbir +güvenliği yoktur. Ve geliştirici, başkalarının saldırmasına yardımcı +olabilir. <a +href="http://arstechnica.com/security/2013/06/nsa-gets-early-access-to-zero-day-data-from-microsoft-others/">Microsoft, +Windows hatalarını düzeltmeden önce NSA'ya (ABD hükûmeti dijital casusluk +kurumu) göstermektedir</a>. Apple'nin da aynı şekilde yapıp yapmadığını +bilmiyoruz ancak Apple da Microsoft ile aynı hükümet baskısı altında. Başka +bir ülkenin hükümeti bu yazılımı kullanıyorsa ulusal güvenliği tehlikeye +atar. NSA'nın hükümetinizin bilgisayarlarına girmesini istiyor musunuz? <a +href="/philosophy/government-free-software.html">Özgür yazılımı tanıtmak +için hükümetlere önerilen politikalarımızı</a> inceleyebilirsiniz.</p> + +<h3>Özgür Yazılım ve Eğitim</h3> + +<p>Okullar (bu ifade tüm eğitim faaliyetlerini içerir) toplumun geleceğini ne +öğrettikleriyle etkilerler. İyilik etkisi yaratmak için yalnızca özgür +yazılım öğretmelidirler. Özel mülk bir program öğretmek, eğitim görevine +aykırı bir şekilde, bağımlılık aşılamaktır. Özgür yazılım kullanımı eğitimi +alarak okullar toplumun geleceğini özgürlüğe yönlendirecek ve yetenekli +programcıların konularında uzmanlaşmasına yardımcı olacaktır.</p> + +<p>Ayrıca öğrencilere iş birliği yapma, diğer insanlara yardım etme +alışkanlığını öğreteceklerdir. Her sınıfın şu kurala sahip olması gerekiyor: +“Öğrenciler, bu sınıf bilgimizi paylaştığımız bir yerdir. Yazılımı +sınıfa getirirseniz kendiniz için saklayamazsınız. Aksine kopyaları sınıfın +geri kalanıyla paylaşmalısınız, başkalarının öğrenmek istemesi durumunda +programın kaynak kodu da dahil olmak üzere. Bu nedenle özel mülk yazılımı +sınıfa getirmek, tersine mühendislik yapmak dışında, yasaktır.”</p> + +<p>Özel mülk geliştiriciler; yazılımı paylaşmak ve değiştirmek isteyecek kadar +meraklı olanları engellemek için yeterince iyi olan öğrencileri +cezalandırmamızı isterdi. Bu kötü bir eğitimdir. Özgür yazılımın okullarda +kullanımı hakkında daha fazla bilgi için <a +href="/education/">http://www.gnu.org/education/</a> adresini ziyaret +edebilirsiniz.</p> + +<h3>Özgür Yazılım: “Avantajlar”dan Daha Fazlası</h3> + +<p>Sık sık özgür yazılımın “avantajlarını” tanımlamam +isteniyor. Fakat özgürlük söz konusu olduğunda “avantajlar” +zayıf bir ifade. Özgürlükten yoksun yaşam baskıdır ve bu, hayatımızdaki +diğer her faaliyetin yanı sıra bilişim için de geçerlidir. Programların +geliştiricilerine veya bilişim hizmetlerine, gerçekleştirdiğimiz bilişim +üzerinde denetim vermeyi reddetmeliyiz. Bu, bencil nedenlerden dolayı +yapılacak doğru şeydir; fakat salt bencil nedenler yok.</p> + +<p>Özgürlük, başkalarıyla iş birliği yapma özgürlüğünü içerir. İnsanların +özgürlüğü reddetmesi, bölünmelerini sağlamak anlamına gelir; bu onları +ezmeye yönelik bir planın başıdır. Özgür yazılım topluluğunda iş birliği +yapma özgürlüğünün önemini çok iyi biliyoruz çünkü çalışmalarımız örgütlü iş +birliğinden oluşuyor. Arkadaşınız ziyarete gelir ve bir program +kullandığınızı görürse bir kopya isteyebilir. Yeniden dağıtmanızı engelleyen +veya “yapmamanız gerektiğini” söyleyen bir program topluma +zararlıdır.</p> + +<p>Bilişimde, iş birliği, bir programın tıpatıp kopyalarının diğer +kullanıcılara yeniden dağıtılmasını içerir. Ayrıca değiştirilen +sürümlerinizi onlara dağıtmayı da içerir. Özgür yazılım bu iş birliği +biçimlerini teşvik ederken özel mülk yazılım bunları yasaklar. Kopyaların +yeniden dağıtılmasını yasaklar ve kullanıcıların kaynak koda erişimini +redderek, değişiklik yapmalarını engeller. SaaSS aynı etkilere sahiptir: +Bilgisayar kullanımınız başka birinin sunucusunda başka birinin bir +programın kopyası ile web üzerinden yapılırsa bunu göremez veya bilgisayar +kullanımınızı yapan yazılıma dokunamazsınız, böylece onu yeniden +dağıtamazsınız veya onu değiştiremezsiniz.</p> + +<h3>Sonuç</h3> + +<p>Kendi bilgisayarımızın denetimini hak ediyoruz; bu denetimi nasıl +kazanabiliriz? Sahip olduğumuz veya düzenli olarak kullandığımız +bilgisayarlardaki özgür olmayan yazılımları reddederek ve SaaSS'yi +reddederek. <a href="/licenses/license-recommendations.html"> Özgür yazılım +geliştirerek</a> (programcı olanlar için). Özgür olmayan yazılım veya SaaSS +geliştirmeyi veya tanıtmayı reddederek. <a href="/help/help.html">Bu +fikirleri başkalarına yayarak</a>.</p> + +<p>1984'ten bu yana biz ve binlerce kullanıcı bunu yaptık, böylece, şimdi +herkesin (programcı olsun veya olmasın) kullanabileceği özgür bir GNU/Linux +işletim sistemine sahibiz. Mücadelemize bir programcı veya aktivist olarak +katılın. Bütün bilgisayar kullanıcılarını özgürleştirelim.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2015, 2017, 2018, 2019, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/07 21:28:55 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html new file mode 100644 index 0000000..84ddd8f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html @@ -0,0 +1,160 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-software-intro.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım Hareketi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/free-software-intro.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılım Hareketi</h2> + +<p> +İnsanlar, <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> gibi özgür işletim +sistemlerini çeşitli nedenlerle kullanırlar. Birçok kullanıcı, pratik +nedenlerden dolayı kullanır: çünkü sistem güçlüdür, güvenilirdir veya +yazılımı gereksiniminiz olan şeye değiştirmenize uygundur. +</p> + +<p> +Bunlar iyi nedenlerdir, ancak ortada kolaylıktan daha fazla neden söz +konusudur. Bunlar özgürlüğünüz ve topluluğunuzdur. +</p> + +<p> +Özgür Yazılım Hareketi'nin arkasındaki fikir, bilgisayarın kullanıcılarının +<a href="/philosophy/why-free.html">istediklerinde özgürce bir topluluk +kurabilme özgürlüklerinin olmasıdır</a>. Her ne yapmak istiyorsanız, kaynak +kodunu değiştirerek, kendinize yardım etme özgürlüğünüz olmalıdır. Başka +insanlara programların kopyalarını dağıtarak, komşunuza yardım etme +özgürlüğünüz de olmalıdır. Aynı zamanda diğer insanların kullanabilmesi için +gelişmiş sürümleri yayınlayarak, kendi topluluğunuzu oluşturma özgürlüğünüz +de olmalıdır. +</p> + +<p> +Bir programın özgür yazılım olup olmadığı çoğunlukla lisansına +bağlıdır. Bununla birlikte, bir yazılım kaynak koduna erişemediğiniz için +veya donanımı değiştirilmiş bir sürümü yüklemenize izin vermediği (bu duruma +“tivoization” deniyor) için de özgür olmayan bir program +olabilir. +</p> + +<p> +Bizim <a href="/philosophy/free-sw.html">ayrıntılı özgür yazılım +tanımımız</a>, bir lisansın bir yazılımı özgür yazılım yapışını nasıl +değerlendirdiğimizi gösterir. Aynı zamanda özgür saydığımız diğer +lisansların getiri ve götürüleri ile özgür olmayan diğer lisansların neden +kabul edilemeyecek kadar sınırlandırıcı oldukları hakkında yazdığımız <a +href="/philosophy/essays-and-articles.html#LicensingFreeSoftware">bazı özel +durumlarla ilgili</a> yazılarımız da vardır. +</p> + +<p> +1998'de “açık kaynak” terimi bulundu ve <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">bizden tamamen farklı +görüşlerle</a> ilişkilendi. Bu görüşler özgür yazılımın sadece pratik +avantajlarına atıfta bulunur ve Özgür Yazılım Hareketinin ortaya koyduğu +özgürlük ve sosyal dayanışmanın derin konularından dikkatlice kaçınır. Açık +kaynak gidebildiği kadar iyidir, ancak konunun sadece yüzeyini +gösterir. Açık kaynak destekleyicileriyle yazılım geliştirme gibi pratik +konularda çalışmaktan çekinmiyoruz, ancak onların görüşlerine katılmıyoruz +ve onların isimleri altında çalışmayı reddediyoruz.</p> + +<p> +Eğer özgürlüğün ve topluluğun kendileri için önemli olduklarını +düşünüyorsanız, “özgür yazılım” terimini gururla kullanarak +lütfen bize katılın ve bu ifadenin yayılmasına yardımcı olun. +</p> +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 3.0 US. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1999, 2007, 2008, 2009, 2010 Free Software Foundation, Inc. +</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2011, 2019.</li> +<li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a +href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2008.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html new file mode 100644 index 0000000..fe35681 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html @@ -0,0 +1,753 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-sw.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım Nedir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"><!-- +.note { margin-left: 6%; margin-right: 6%; } +@media (min-width: 48em) { + .note { margin-top: .8em; } +} +--> +</style> +<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Özgür Yazılım Vakfı, Linux, Emacs, GCC, Unix, Özgür Yazılım, +İşletim Sistemi, GNU Kernel, HURD, GNU HURD, Hurd" /> +<meta http-equiv="Description" content="1983 yılından beri, bilgisayar kullanıcıları paylaşma ve geliştirme +özgürlüklerine sahip olabilmesi için Unix tarzı özgür GNU işletim sistemi +geliştiriliyor." /> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/free-sw.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılım Nedir?</h2> + +<div class="article"> +<h3>Özgür Yazılım Tanımı</h3> + +<blockquote class="note" id="fsf-licensing"><p style="font-size: 80%"> +Özgür Yazılım lisansları hakkında burada yanıtlanmamış bir sorunuz mu var? +Diğer <a href="http://www.fsf.org/licensing">lisanslama</a> kaynaklarına +bakabilirsiniz ve eğer gerekliyse FSF Uygunluk Labıyla <a +href="mailto:licensing@fsf.org">licensing@fsf.org</a> adresinden bağlantıya +girebilirsiniz.</p> +</blockquote> + +<div class="comment"> +<p> +Bu özgür yazılım tanımını, belirli bir yazılımın, özgür yazılım olarak +sayılmasının koşullarını açıkça göstermek için yapıyoruz. Arada sırada +açıklık getirmek veya güç algılanan hususlarla ilgili sorunları çözmek +amacıyla bu tanımı yeniden gözden geçiririz. Eğer yaptığımız değişikliklere +göz atmak isterseniz, lütfen daha fazla bilgi için aşağıdaki <a +href="#History">Tarihçe kısmına</a> bakınız. +</p> + +<p> +u“Açık kaynak” farklı bir şey: farklı değerlere dayanan oldukça +farklı bir felsefesi var. Uygulamadaki tanımı da farklı, ancak neredeyse +bütün açık kaynak programlar aslında özgür. Farklılığı <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> Neden “Açık +Kaynak” Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</a> yazısında açıklıyoruz. +</p> +</div> + +<p> +“Özgür yazılım”, kullanıcıların özgürlüğüne ve topluluğa saygı +duyan yazılım demektir. Kabataslak, <b>kullanıcıların bir yazılımı +çalıştırma, kopyalama, dağıtma, çalışma, değiştirme ve geliştirme +özgürlüğüne sahip olduğu</b> anlamına gelir. Öyleyse, “özgür +yazılım” bir fiyat değil, özgürlük meselesidir. İngilizcedeki "free" +kelimesinden kaynaklı olarak, bu kavramı anlamak için, “bedava +birayı” değil “ifade özgürlüğünü” düşünmek gerekiyor. Bazı +durumlarda, Fransızca ve İspanyolca'dan özgürün karşılığı olarak libre ödünç +alınarak “libre” yazılım kavramı da, yazılımın bedelsiz olduğu +değil özgür olduğunu kastetmek için kullanılıyor. +</p> + +<p> +Bu dört özgürlük için çaba harcıyoruz, çünkü herkesin bunları hak ettiğini +düşünüyoruz. Bu özgürlüklerle, kullanıcılar programı ve kendileri için +yaptığı şeyi (hem bireysel hem de kolektif olarak) denetlemiş +olur. Kullanıcıların programı denetlemediği durumda, ona “özgür +olmayan” veya “özel mülk” program diyoruz. Özgür olmayan +program kullanıcıları denetler ve geliştirici de programı; bu programı <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">adaletsiz +iktidarın bir aracı</a> kılar. +</p> + +<h4> Dört temel özgürlük</h4> + +<p> +Bir program, eğer kullanıcıları dört temel özgürlüğe sahipse bir özgür +yazılımdır: <a href="#f1">[1]</a> +</p> + +<ul class="important"> + <li>Herhangi bir amaç için, istediğiniz şekilde yazılımı çalıştırma özgürlüğü (0 +numaralı özgürlük).</li> + <li>Her ne istiyorsanız onu yaptırmak için programın nasıl çalıştığını ögrenmek +ve onu değiştirme özgürlüğü (1 numaralı özgürlük). Yazılımın kaynak koduna +ulaşmak, bu iş için ön koşuldur. + </li> + <li>Kopyaları dağıtma özgürlüğü, böylece başkalarına yardım edebilirsiniz (2 +numaralı özgürlük). + </li> + <li>Değiştirilmiş sürümlerinizin kopyalarını dağıtma özgürlüğü (3 numaralı +özgürlük). Böylece değişikliklerinizden yararlanması için tüm topluma bir +şans vermiş olursunuz. Kaynak koduna erişmek, bunun için bir ön koşuldur. + </li> +</ul> + +<p> +Bir program, kullanıcılarına bu özgürlükleri yeterince verdiğinde özgür bir +yazılımdır. Aksi durumda özgür değildir. Çeşitli özgür olmayan dağıtım +şemalarını, hangi açılardan özgür olmadıkları konusunda ayırt edebilsek de, +hepsini eşit derecede etik dışı kabul ediyoruz.</p> + +<p>Herhangi bir senaryoda, bu özgürlükler kullanmayı düşündüğümüz veya +başkalarını kullanmaya teşvik ettiğimiz bütün kodlara uygun +olmalıdır. Örneğin, bazı durumları çözmek için otomatik olarak bir B +programını çalıştıran bir A programını ele alalım. Eğer A'yı mevcut haliyle +dağıtmayı düşünüyorsak, bu durum kullanıcıların B'ye ihtiyaç duymasını +gerektirecektir, dolayısıyla hem A'nın hem de B'nin özgür olup olmadığını +değerlendirmemiz gerekiyor. Ancak, eğer A'yı B'yi kullanmayacak şekilde +değiştirmeyi düşünüyorsak, bu durumda sadece A'nın özgür olması yetecektir; +B'nin bu planla bir ilgisi yoktur.</p> + +<p> +“Özgür yazılım”, “ticari olmayan” demek değildir. Özgür bir program, ticari +kullanım, ticari geliştirme ve ticari dağıtım için kullanılabilir. Özgür +yazılımların ticari geliştirilmeleri artık alışılmadık bir durum değil; +artık özgür ticari yazılımlar çok önemlidir. Özgür yazılımın kopylarına +sahip olmak için ücret ödemeniz gerekebilir veya kopyaları hiçbir ücret +karşılığı olmadan da edinmiş olabilirsiniz. Kopyalara nasıl sahip +olduğunuzdan bağımsız olarak, herzaman için yazılımın kopyalama, değiştirme +ve hatta <a href="/philosophy/selling.html">kopyalarını satma</a> haklarına +sahipsinizdir. +</p> + +<p> +Özgür bir program, yazılımın herhangi bir kopyasını edinen bütün +kullanıcılara, yazılımı kapsayan özgür lisansın bütün koşullarına o zamana +kadar uymaları şartıyla, dört özgürlüğü sunmalıdır. Bazı kullanıcıları, bazı +özgürlüklerden mahrum etmek veya kullanıcıların özgürlükleri edinmek için +maddi veya ayni olarak ödeme yapmalarını gerektirmek, söz konusu +özgürlükleri vermemekle aynı şeydir ve dolayısıyla programı özgür olmayan +bir program kılar. +</p> + +<h3>Konuyu farklı noktalar açıklığa kavuşturmak</h3> + +<p>Bu yazının kalan kısmında, farklı hususlar üzerine, bir programın özgür +olabilmesi için özgürlüklerin ne dereceye kadar genişletilmesi gerektiğini +daha açık olarak anlatıyoruz.</p> + +<h4>Programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü</h4> + +<p> +Bir programı kullanma özgürlüğü demek, onu, herhangi bir bireyin ya da +kurumun, herhangi bir bilgisayar sistemi üzerinde, herhangi bir iş için +geliştirici ya da bir başka şey ile iletişim kurmak zorunluluğu olmadan +kullanabilmek demektir. Bu özgürlükte <em>kullanıcının</em> amacı önemlidir, +<em>geliştiricininki</em> değil; Sen, bir kullanıcı olarak kendi amaçların +için bir programı çalıştırmaya özgürsün ve eğer bir başkasına dağıtırsan, o +da kendi amaçları için programı çalıştırmaya özgürdür, ama kendi amaçlarınız +için onu zorlayamazsınız. +</p> + +<p> +Programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü, onu çalıştırmanızın +yasaklanmadığı veya durdurulmadığı anlamına gelir. Bu programın, ister +herhangi bir ortamda teknik yönden işlevli olsun, isterse de herhangi bir +belirli hesaplama faaliyeti olsun, hangi işlevsellikleri barındırdığından +bağımsızdır.</p> + +<p>Örneğin, eğer kod nedensiz bir şekilde anlamlı girdileri redderse veya hatta +koşulsuz bir şekilde çökerse, bu programın yararını azaltabilir, belki de +tamamen yararsız kılabilir. Ancak bu durum yine de kullanıcının programı +çalıştırma özgürlüğünü engellemez, dolayısıyla 0 nolu özgürlükle +çelişmez. Eğer program özgürse, kullanıcılar bu yarar kaybını +aşabilirler. Çünkü 1 ve 3 nolu özgürlükler kullanıcı ve topluluklara +nedensiz sıkıntılı kodları kaldırarak değiştirilmiş sürümleri oluşturma ve +dağıtma olanağı sunar.</p> + +<h4>Kaynak kodu inceleme ve değişiklikler yapma özgürlüğü</h4> + +<p> +1 ve 3 nolu özgürlüklerin (değişiklik yapma özgürlüğü ve değiştirilmiş +sürümleri yayınlama özgürlüğü) anlamlı olabilmesi için, programın kaynak +kodlarına erişiminiz gerekmektedir. Dolayısıyla, kaynak koda erişim özgür +yazılım için gerekli bir koşuldur. Gizlenmiş (obfuscated) “kaynak +kod” gerçek bir kaynak kod değildir ve kaynak kod olarak +değerlendirilemez. +</p> + +<p> +1 nolu özgürlük özgün sürümün yerine kendi değişiklik yaptığınız sürümü +kullanabilmenizi de içerir. Eğer program bir başkasının değişiklik yapılmış +sürümlerini çalıştıracak ancak sizinkileri reddedecek şekilde tasarlanmış +bir ürün ile birlikte geliyorsa (bu “tivolaştırma” veya +“tecrit” veya uygulayıcılarının kötücül terminolojisiyle +“güvenli açılış” olarak bilinen bir uygulama), 1 nolu özgürlük, +uygulanabilen bir özgürlük yerine bir yalan olacaktır. Bu ikili kodlar, +derlendikleri kaynak kodları özgür olsa ile özgür bir yazılım değillerdir. +</p> + +<p> +Bir program üzerinde değişiklik yapmanın önemli yollarından biri de, mevcut +özgür altyordam ve modülleri birleştirmektir. Eğer programın lisansı, var +olan bir bölümün içerisine ekleme yapamayacağınızı diyorsa, örneğin +eklediğiniz her kodun telif hakkı sahibi olmanız gerektiğini söylüyorsa, o +lisans, özgür olarak tanımlamak için çok kısıtlayıcıdır. +</p> + +<p> +Bir değişikliğin bir iyileştirme olup olmadığı öznel bir konudur. Eğer +değişiklik yapmanız, esasında, başka birinin iyileştirme olarak +tanımladığıyla sınırlıysa, bu program özgür değildir. +</p> + +<h4>İsterseniz yeniden dağıtma özgürlüğü: temel gereksinimler</h4> + +<p>Dağıtım özgürlüğü (2 ve 3 nolu özgürlükler) kopyaları, ister değiştirerek +ister değiştirmeden olsun, ister bedelsiz ister belirli bir bedel +karşılığında olsun, <a href="#exportcontrol">herhangi bir yerdeki herhangi +bir kişiye</a> yeniden dağıtma özgürlüğü ister anlamına gelir. Bunları +yapmakta özgür olmak demek, (başka şeylerin yanında) bunları yapmak için +başkasından izin almak veya birine bir ücret ödemek zorunda olmadığınız +anlamına gelir. +</p> + +<p> +Ayrıca değişiklikler yapmak ve bu değişiklikleri özel olarak kendi işinizde +veya oyununuzda kullanma özgürlüğünüz de olmalı. Değişikliklerinizi +yayımladığınızda da, hiç kimseyi haberdar etmenize gerek olmamalıdır. +</p> + +<p> +3 nolu özgürlük değiştirilmiş sürümleri özgür yazılım olarak dağıtma +özgürlüğüdür. Özgür bir lisans diğer şekillerdeki dağıtım biçimlerine de +izin verir; başka bir deyişle, <a +href="/copyleft/copyleft.html">copyleft</a> bir lisans olmak zorunda +değildir. Ancak, değiştirilmiş sürümlerin özgür olmayan olmasını gerektiren +bir lisans, özgür bir lisans olarak değerlendirilemez. +</p> + +<p> +Programın kopyalarının dağıtımı özgürlüğü, programın hem değiştirilmiş hem +de değiştirilmemiş, kaynak kodunda olduğu gibi ikili veya çalıştırılabilir +halini içermesi zorunludur. (Programları çalıştırılabilir halleri ile +dağıtmak kolayca yüklenebilen özgür işletim sistemleri için gerekiyor) Eğer, +belli bir yazılımın ikili ya da çalıştırılabilir bir biçimini oluşturmak +olanaksızsa (ki bazı diller bu özelliği desteklemiyor), o zaman sorun yok; +ancak, program, bu biçimlerden herhangi birine sokmanın bir yolunu +bulduğunuzda, programı yeniden dağıtmaya hakkınızın olması gerekir. +</p> + +<h4>Copyleft</h4> + +<p> +Özgür yazılımı dağıtma konusundaki birtakım kurallar, temel özgürlüklerle +çelişmediği sürece, kabul edilebilir. Örneğin, <a +href="/copyleft/copyleft.html">copyleft</a>, (basitçe söyleyecek olursak) +yazılımı dağıtırken, diğer insanların özgürlüklerini hiçe sayan kısıtlamalar +eklenememesi için konmuş kuraldır. Bu kural, merkezi özgürlükler ile +çelişmez; aksine onları korur. +</p> + +<p> +GNU projesinde, bu özgürlükleri herkes için yasal olarak korumak için +copyleft kullanıyoruz. <a href="/philosophy/pragmatic.html">Copyleft +kullanmanın daha iyi olduğuna</a> ilişkin önemli gerekçeler olduğunu +düşünüyoruz. Herşeye rağmen, <a +href="/philosophy/categories.html#Non-CopyleftedFreeSoftware">copyleft +olmayan özgür yazılımlar</a> da etiktir. “Özgür yazılım”, +“copyleft yazılım” ile diğer yazılım kategorileri ve bunların +birbirleriyle ilişkilerini görmek için <a +href="/philosophy/categories.html">Özgür Yazılım Kategorileri</a> sayfasını +inceleyebilirsiniz. +</p> + +<h4>Paketleme ve dağıtım ayrıntıları hakkındaki kurallar</h4> + +<p> +Yeniden düzenlenmiş bir sürümü paketlemeye dair kurallar, yeniden +düzenlenmiş sürümleri, yayınlama özgürlüğünüzü engellemediği sürece ya da +yeniden düzenlenmiş sürümler yapmanıza ve özel olarak kullanmanıza izin +verdiği sürece kabul edilebilirler. Bu yüzden, lisansın değiştirilmiş +sürümün adını değiştirmeyi, bir logoyu kaldırmayı veya değişiklikleri sizin +olarak belirlemeyi gerektirmesi kabul edilebilir. Bu gereksinimler, sizi +değişiklikleri dağıtmaktan alıkoyacak kadar külfetli olmadığı sürece +makuldur; zaten programa başka değişiklikler yapıyorsunuz, bir kaç +değişiklik daha yapmanız sorun olmayacaktır. +</p> + +<p> +“Eğer kendi sürümünüzü bu şekilde yayınlarsanız, şu şekilde de +yayınlamanız gerekir” şeklindeki kurallar da, aynı koşullar altında +kabul edilebilir olabilir. Kabul edilebilir bu kurallara bir örnek, +değiştirilmiş bir sürümü dağıttığınızda, önceki geliştiricinin de bir kopya +istemesi durumunda ona bir kopya göndermenizi söyleyen kuraldır. (Bu gibi +bir kuralın kendi sürümünüzü dağıtıp dağıtmamayı hala size bıraktığını +unutmayın). Kamusal kullanıma koyduğunuz sürümlerin kullanıcılarına da +yayınlamanızı gerektiren kurallar da kabul edilebilirdir. +</p> + +<p> +Bir lisansın, diğer programlardan başlatılması için kullanılan program +ismini değiştirmeyi gerektirmesi durumunda özel bir durum ortaya çıkar. Bu +etkin bir şekilde değiştirilmiş sürümünüzü yayınlamanızı, diğer programlar +tarafından çağrılan özgün programı değiştireceği için, engelleyecektir. Bu +tür bir gereksinim yalnızca, özgün programın ismini değiştirilmiş sürümde +takma bir ad olarak belirtmenize olanak sağlayan uygun bir takma adlandırma +yapısının olması durumunda kabul edilebilirdir.</p> + +<h4>İhracat düzenlemeleri</h4> + +<p> +Bazen devletin <a id="exportcontrol">ihracat denetimi yasaları</a> ve ticari +yaptırımları, yazılımınızın kopyalarını uluslararası dağıtma özgürlüğünüzü +kısıtlayabilir. Yazılım geliştiricileri, bu kısıtlamaları yeniden düzenleme +ya da ortadan kaldırma gücüne sahip değillerdir, ama yapabilecekleri ve +yapmaları gereken şey, yazılımın kullanma koşulu olarak bu yaptırımları +içermesini reddetmektir. Böylece bu kısıtlamalar, bu hükümetlerin yargı +yetkisi dışında kalan faaliyetleri ve kişileri etkilemeyecektir. Bu nedenle, +özgür yazılım lisansları, hiçbir ihracat kontrolü yasasına uyma +zorunluluğunu, bu olmazsa olmaz özgürlüklerin uygulanması için bir koşul +olarak gereksinim duymamalıdır. +</p> + +<p> +Lisansın kendisi için bir koşul olarak öne sürmeden ihracat düzenlemelerinin +varlığına sadece değinmek, kabul edilebilirdir, çünkü kullanıcıları +kısıtlamamaktadır. Eğer herhangi bir ihracat düzenlemesi özgür yazılım için +önemsiz ise, bir koşul olarak öne sürmek de fiili bir sorun olmayacaktır; +ancak, potansiyel bir sorundur, çünkü ihracat yasasında sonradan yapılacak +bir değişiklik, bu gereksinimi önemli hale getirebilir ve yazılım özgür +olmayan bir yazılım kılabilir. +</p> + +<h4>Yasal hususlar</h4> + +<p> +Bu özgürlüklerin gerçek olması için, yanlış bir şey yapmadığınız sürece, +değiştirilemez olmaları gerekir; eğer geliştirici, kendisine neden +verebilecek herhangi bir şey yapmadığınız halde, yazılımın lisansını +hükümsüz kılma veya geçmişe dönük olarak koşullarına yeni şartlar ekleme +gücüne sahipse, o yazılım özgür değildir. +</p> + +<p> +Özgür bir lisans, özgür olmayan bir programın lisansıyla uyum +gerektirmeyebilir. Bu yüzden, örneğin, eğer bir lisans “kullandığınız +bütün programların” lisanslarına uymanızı gerektiriyorsa, kullanıcının +özgür olmayan programları kullanması durumunda, bu lisans özgür olmayan +programların lisanslarıyla da bir uyum gerektireceği için, bu lisans özgür +olmayan bir lisans olmuş olur. +</p> + +<p> +Özgür bir lisansın hangi yargı hukukunun geçerli olduğunu veya hukuki +davaların nerede görülmesi gerektiğini veya her ikisini belirtmesi uygundur. +</p> + +<h4>Sözleşme tabanlı lisanslar</h4> + +<p> +Birçok özgür yazılım lisansı telif hakkına dayanır ve ne gibi +gereksinimlerin telif hakkına dayatılacağına dair sınırlamalar vardır. Eğer +bir telif hakkı tabanlı lisans, yukarıda açıkladığımız özgürlüklere saygı +gösteriyorsa, daha önce beklemediğimiz herhangi türden bir sorunla +karşılaşma olasılığımız zayıf olacaktır (aslında bu ara sıra olur). Buna +rağmen, bazı özgür yazılım lisansları sözleşmelere dayanmaktadır ve bazı +sözleşmeler, olağan kısıtlamalara geniş bir şekilde dayatılabilmektedir. Bu +da, bir lisansın kabul edilemez kısıtlamalara ve özgür olarak kabul +edilmemesine dair mümkün birçok yol olduğunu belirtir. +</p> + +<p> +Büyük olasılıkla, olabilecek tüm yolları burada listeleyemeyebiliriz. Eğer +bir sözleşme tabanlı lisans, kullanıcıyı telif hakkı tabanlı bir lisansın +yapamayacağı, alışılmadık bir şekilde kısıtlarsa ve burada meşru olarak +açıklanmamışsa, o halde bu konu hakkında düşünmemiz gerekir ve bunu +herhalde, özgür olmayan bir lisans olarak tanımlayacağızdır. +</p> + +<h4>Özgür yazılım hakkında konuşurken doğru kelimeleri kullanın</h4> + +<p> +Özgür yazılım hakkında konuşurken “bedava” veya +“hibe” gibi terimler kullanmaktan kaçınmak en iyisidir. Çünkü bu +terimler konunun özgürlükle ilgili değil, parayla ilgili olduğunu ima +edebilir. “Korsanlık” gibi bazı genel terimler, +desteklemeyeceğinizi umduğumuz bazı düşünceleri içeriyor. Bu terimler ile +ilgili bir tartışma için <a +href="/philosophy/words-to-avoid.html">Kullanmaktan Kaçınılması Gereken +Kelimeler ve Deyimler</a> sayfasına bakabilirsiniz. “<a +href="/philosophy/fs-translations.html">Özgür yazılım</a>” kavramının +birçok dile çevirisini içeren bir listemiz de var. +</p> + +<h4>Bu ölçütler nasıl yorumlanmalı</h4> + +<p> +Son olarak, özgür yazılım tanımında belirtilen kıstaslar gibi açıklamaların +dikkatli çevrilmesi gerektiğine dikkat çekmek istiyoruz. Bir yazılım +lisansının ögür yazılım lisansı olup olmadığna karar vermek için onu kesin +kelimelerle olduğu gibi ruhunun da uyup olmadığını da belirliyoruz. Eğer bir +yazılım lisansı, mantıksız kısıtlamalar içeriyorsa ve bu durumu buradaki +kıstaslar içinde açıklamadıysak bile, bu lisansı reddederiz. Bazen, bir +lisansın kabul edilebilir olup olmadığına karar verirken, lisans +gereksinimleri, kapsamlı düşünmeyi ya da bir avukatla görüşmeyi gerektiren +konuları içerebiliyor. Yeni bir konu hakkında bir sonuca vardığımızda, +mevcut lisansların neyi sınırladığını ya da sınırlamadığını açıkça belirtmek +için bu kıstaslar sıklıkla güncelliyoruz. +</p> + +<h4>Özgür lisanslarla ilgili yardım al</h4> + +<p> +Eğer bir lisansın, söz ettiğimiz kıstasları sağlayıp sağlamadığıyla +ilgileniyorsanız, <a href="/licenses/license-list.html">lisansların +listesi</a> sayfasına bakın. Eğer ilgili olduğunuz lisans, burada +listelenmemişse, tüm merak ettiklerinizi, bize <a +href="mailto:licensing@gnu.org"><licensing@gnu.org></a> adresine +eposta yollayarak sorabilirsiniz. +</p> + +<p> +Eğer yeni bir lisans yazmayı düşünüyorsanız, ilk olarak bu adrese yazarak +Özgür Yazılım Vakfı ile irtibat kurunuz. Değişik özgür yazılım lisanslarının +çoğalması, kullanıcıların lisansları anlayabilmek için daha fazla çaba sarf +edeceği anlamına gelir; belki size, gereksinimlerinizi karşılayabilecek +mevcut bir Özgür Yazılım lisansı bulmanızda yardımcı olabiliriz. +</p> + +<p> +Eğer bu olanaksızsa ve gerçekten yeni bir lisansa gereksiniminiz varsa, +bizim yardımımızla, lisansınızın bir özgür yazılım lisansı olduğunu temin +edebilir ve olası uygulama sorunlarından kurtulabilirsiniz. +</p> + +<h3 id="beyond-software">Yazılımın Yanında</h3> + +<p> +Yazılımın özgür olmasını gerektiren aynı nedenlerden ve kılavuzlar da +yazılımın bir etkili parçası olmasından dolayı <a +href="/philosophy/free-doc.html">yazılım kılavuzları da özgür olmalıdır</a>. +</p> + +<p> +Aynı görüşler diğer kullanışlı uygulamalar için de mantıklıdır — yani, +öğrenim ve başvuru işleri gibi kullanışlı bilgi sunan işler. <a +href="http://wikipedia.org">Wikipedia</a> en iyi bilinen örnek. +</p> + +<p> +Her hangi bir çalışma özgür <em>olabilir</em>, ve özgür yazılım tanımı da +her çeşit çalışmaya uygun <a href="http://freedomdefined.org/">özgür +kültürel çalışmalar</a> tanımına genişletildi. +</p> + +<h3 id="open-source">Açık Kaynak?</h3> + +<p> +Diğer bir grup, “özgür yazılım” kavramına yakın (ancak aynısı +olmayan) “açık kaynak” terimini kullanıyor. Biz, “özgür +yazılım” terimini tercih ediyoruz, çünkü bu terimin ücret yerine +özgürlüğü simgelediğini bir kere duyduğunuzda, bu terim artık size düşünce +özgürlüğünü çağrıştırır. Ancak “açık” kelimesi <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">asla özgürlüğe işaret +etmez</a>. +</p> +</div> + +<h3 id="History">Tarih</h3> + +<p>Arada sırada Özgür Yazılım Tanımını gözden geçirip düzeltiyoruz. Aşağıda +önemli değişikliklerin bir listesini, tam olarak neyin değiştiğini gösteren +bağlantılarla birlikte görebilirsiniz.</p> + +<ul> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.164&r2=1.165">Sürüm +1.165</a>: Kodtaki nedensiz sıkıntıların 0 nolu özgürlüğü çürütemeyeceği ve +1 ve 3 nolu özgürlüklerin kullanıcıların bu sıkıntıları kaldırmasına olanak +sağladığı açıklandı.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.152&r2=1.153">Sürüm +1.153</a>: Programı çalıştırma özgürlüğünün, hiçbir şeyin onu çalıştırmaktan +alıkoyamayacağı anlamına geldiği açıklandı.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.140&r2=1.141">Sürüm +1.141</a>: Hangi kodun özgür olması gerektiği açıklandı.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.134&r2=1.135">Sürüm +1.135</a>: Her seferinde 0. özgürlüğün programı istediğiniz gibi çalıştırma +özgürlüğü olduğu söylendi.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.133&r2=1.134">Sürüm +1.134</a>: 0. Özgürlük programın işlevselliğiyle ilgili bir husus değildir.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.130&r2=1.131">Sürüm +1.131</a>: Özgür bir lisansın başka bir programın özgür olmayan lisansıyla +uygunluk gerektirmeyebilir.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.128&r2=1.129">Sürüm +1.129</a>: Yasa seçimi ve forum tariflerinin seçimi açıkça belirtildi (bu +her zaman politikamızdı).</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.121&r2=1.122">Sürüm +1.122</a>: İhracat denetim gereksinimi, eğer gereksinim kolay değilse gerçek +bir sorundur; aksi durumda sadece olası bir sorundur.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.117&r2=1.118">Sürüm +1.118</a>: Açıklama: bu sorun değiştirme hakkınızı sınırlıyor, ne değişiklik +yaptığınızı değil. Ve değişiklik dediğimiz şey +“iyileştirmelerle” sınırlı değildir</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.110&r2=1.111">Sürüm +1.111</a>: 1.77 sürümü için, yalnızca geçmişe dönük <em>kısıtlamaların</em> +kabul edilemez olduğu belirtildi. Telif hakkı sahipleri, her zaman, +çalışmanın kullanımı için paralelde başka şekillerde yayınlamaya ilişkin ek +<em>izinler</em> verebilir.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.104&r2=1.105">Sürüm +1.105</a>: 1 nolu özgürlüğünün kısa bir cümlesinde, (halihazırda 1.80 +sürümünde belirtilmiş olan) aslında kendi değiştirilmiş sürümünüzü kendi +bilgi işleminiz için kullanmayı içerdiği hakkındaki husus ifade edildi.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.91&r2=1.92">Sürüm +1.92</a>: Gizlenmiş kodun kaynak kod olarak değerlendirilemeyeceği +açıklandı.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.89&r2=1.90">Sürüm +1.90</a>: 3 nolu özgürlüğün kendi değiştirdiğiniz veya geliştirdiğiniz +sürümlerin kopyalarını dağıtma hakkı anlamına geldiği, başkasının geliştirme +projesinde yer alma hakkı olmadığı açıklandı.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.88&r2=1.89">Sürüm +1.89</a>: 3 nolu özgürlük, değiştirilmiş sürümleri özgür yazılım olarak +yayınlama hakkını içerir.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.79&r2=1.80">Sürüm +1.80</a>: 1 numaralı özgürlük uygulanabilir olmalıdır, yalnızca teorik +değil; örn., tivolaştırma olmamalı.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.76&r2=1.77">Sürüm +1.77</a>: Tam bir yerini alma olmasa bile, lisansda geriye dönük +değişiklikler yapmanın kabuledilebilir olmadığını açıklığa kavuştur.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.73&r2=1.74">Sürüm +1.74</a>: Yeterince açık olmayan veya bazı yerlerde sözü geçen ancak +heryerde belirtilmemiş olan dört noktanın açıklamaları: +<ul> +<li>“İyileştirmeler”, lisans hangi türden değiştirilmiş sürümleri +yayımlayabileceğinizi önemli bir şekilde kısıtlayabilir anlamına gelmez. 3 +numaralı özgürlük yalnızca değişikliklerin değil, aynı zamanda değiştirilmiş +sürümlerin de dağıtılmasını içerir.</li> +<li>Varolan modüllerin birleştirilmesi ile, uygun şekilde lisansları olanlar +kastedilmiştir.</li> +<li>Dışarı aktarım kontrolleriyle ilgili noktanın neticesini açıkca belirt.</li> +<li>Bir lisans değişikliğini yürüre koymak eski lisansı feshetmeyi meydana +getirir.</li> +</ul> +</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.56&r2=1.57">Sürüm +1.57</a>: "Yazılımın Ötesinde" kısmını ekle.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.45&r2=1.46">Sürüm +1.46</a>: Özgürlükte kimin hangi neden için olursa olsun programı +çalıştırmasının önemini açıkla.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.40&r2=1.41">Sürüm +1.41</a>: Kontrata dayalı lisanslar hakkındaki sözleri açıklığa kavuştur.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.39&r2=1.40">Sürüm +1.40</a>: Özgür bir lisansın kendi değişikliklerinizi yaratmak için diğer +mevcut özgür lisansları kullanmanıza izin vermesi gerektiğini anlat.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.38&r2=1.39">Sürüm +1.39</a>: Bir lisansın, kamusal kullanıma açık koyulan bir yazılımın +sürümleri için kaynak kodunu sağlamayı gerekli kılmasının kabul edilebilir +olduğunu belirt.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.30&r2=1.31">Sürüm +1.31</a>: Bir lisansın, değişikliklerin sahibi olarak sizin kendinizi +göstermenizi mecbur kılmasının kabul edilebilir olduğunu belirt.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.22&r2=1.23">Sürüm +1.23</a>: Kontrat tabanlı lisanslar hakkındaki olası sorunlara işaret et.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.15&r2=1.16">Sürüm +1.16</a>: Çalıştırılabilir dosyaların dağıtılmasının neden önemli olduğunu +açıkla.</li> + +<li><a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.10&r2=1.11">Sürüm +1.11</a>: Özgür bir lisansın, dağıttığınız sürümlerin bir kopyasını talep +durumunda programın sahibine göndermenizi zorunlu kılabileceği belirtildi.</li> + +</ul> + +<p>Sürüm numaralarının araları açık, çünkü tanımı veya yorumlamalarını +değiştirmeyen başka değişiklikler de var. Örneğin bu liste kenardaki, +biçimlendirmedeki, imladaki, noktalamadaki veya sayfanın diğer +kısımlarındaki değişiklikleri içermiyor. Eğer yapılan değişikliklerin tam +bir listesine gözatmak isterseniz, bunu <a +href="http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&view=log">cvsweb +arayüzümüzden</a> yapabilirsiniz.</p> + +<h3 style="font-size:1em">Dipnotlar</h3> +<ol> +<li id="f1">0, 1, 2 ve 3 olarak numaralandırılmaları tarihseldir. 1990'lar civarında üç +özgürlük vardı ve 1, 2, ve 3 olarak numaralandırılmışlardı. Daha sonra +düşündük ki programı çalıştırma özgürlüğünden ayrıca söz +edilmeliydi. Şüphesiz diğer üç özgürlükten daha temeldi,böylece onlardan +önce gelmeliydi. Diğerlerini yeniden numaralandırmak yerine, onu 0 nolu +özgürlük olarak belirledik.</li> +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<b>Çevirmenin notları:</b> + +<ol> + +<li id="TransNote1"><a href="#RefTransNote1">^</a> “Free” sözcüğü +İngilizce'de hem “özgür” hem de “ücretsiz” anlamlarına gelmektedir. Bu +nedenden dolayı “free software” hem “özgür yazılım” hem de “ücretsiz +yazılım” olarak anlaşılabilir. Bu anlam karışıklığına bir açıklık getirmek +amacıyla özgün belgede bu noktada <em>To understand the concept, you should +think of “free” as in “free speech,” not as in “free beer”</em> açıklaması +getirilmiştir. Biz, İngilizce'de bulunan bu soruna ait bölümü Türkçe +çevirisinden tümüyle kaldırmayı uygun bulduk.</li> + +<li id="TransNote2"><a href="#RefTransNote2">^</a> <a +href="http://en.wikipedia.org/wiki/Tivoization">Tivoization</a></li> + +</ol></div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1996, 2002, 2004-2007, 2009-2019 Free Software Foundation, +Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2019.</li> +<li>Pınar Yanardağ <a +href="mailto:moonquelle@gmail.com"><moonquelle@gmail.com></a>, +2006.</li> +<li>Anıl Mevlüt Güven <a +href="mailto:anilmevlutguven@mynet.com"><anilmevlutguven@mynet.com></a>, +2007.</li> +<li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a +href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2008, 2009.</li> +<li>Sönmez Kartal <a href="mailto:sz@szk0.org"><sz@szk0.org></a>, +2008.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html new file mode 100644 index 0000000..977563f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html @@ -0,0 +1,205 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/fs-motives.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım Geliştirmenin Gerekçeleri - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/fs-motives.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılım Geliştirmenin Gerekçeleri</h2> + +<p>Yazılım geliştirmek için sadece tek bir basit gerekçe varmış gibi bir fikre +kapılmayın. İnsanları özgür yazılım geliştirmeye yöneltecek gerekçelerden +bazılarını bu yazıda paylaşıyoruz. +</p> + +<dl> +<dt>Eğlence</dt> + +<dd>Bazı insanlar için, genellikle çok iyi programcılar için, yazılım +geliştirmek, özellikle de kendilerine ne yapmaları gerektiğini söyleyen bir +patron olmadığında, bir eğlencedir.<br /> +Neredeyse bütün özgür yazılım geliştiricileri bu gerekçeyi paylaşır.</dd> + +<dt>Siyasi idealizm</dt> + +<dd>Özgürlüklerle dolu bir dünya kurma ve yazılım geliştiricilerinin +iktidarından kaçmak isteyen bilgisayar kullanıcılarına yardım etme arzusu. +</dd> + +<dt>Takdir toplamak</dt> + +<dd>Eğer başarılı ve kullanışlı bir özgür program geliştirirseniz kullanıcılar +sizi takdir eder. Bu durum da sizi epey iyi hissettirir. +</dd> + +<dt>Profesyonel İtibar</dt> + +<dd>Eğer başarılı ve kullanışlı bir özgür program geliştirirseniz, bu durum sizi +iyi bir programcı olarak göstermeye yetecektir. +</dd> + +<dt>Topluluk</dt> + +<dd>Herkese açık özgür yazılım projelerinde başka insanlarla birlikte ortaklaşa +çalışarak bir topluluğun içerisinde yer almak, birçok programcı için +nedendir.</dd> + +<dt>Eğitim</dt> + +<dd>Özgür bir yazılım geliştirirseniz, bu durum genellikle sizin teknik ve +sosyal özelliklerinizde önemli ölçüde bir ilerleme kaydetmenize olanak +sağlar; eğer öğretmenseniz, öğrencilerinizi mevcut bir özgür yazılım +projesinde yer almak veya özgür bir yazılım projesi geliştirmek amacıyla +özendirmeniz, onlar için mükemmel bir fırsattır.</dd> + +<dt>Minnettarlık</dt> + +<dd>Eğer yıllardan beri topluluğun özgür programlarını kullandıysanız ve bu +durum çalışmalarınız için önem taşıyorsa, programların geliştiricilerine +karşı minnettar ve borçlu hissediyor olabilirsiniz. Birçok insan için +kullanışlı bir program yazmanız, bu borcu ödemeniz için bir fırsattır. +</dd> + +<dt>Microsoft'a karşı duyulan nefret</dt> + +<dd> +<a href="/philosophy/microsoft.html">Eleştirileri salt Microsoft'la +odaklamak</a> yanlıştır. Microsoft gerçekten de, özgür olmayan bir yazılım +geliştirdiği için, kötü niyetlidir. Daha da kötüsü, <a +href="http://DefectiveByDesign.org">DRM</a>'i de içeren birçok nedenden +ötürü de çoğunlukla <a +href="/philosophy/proprietary/malware-microsoft.html">kötü amaçlı bir +yazılım</a> üretmesidir. Bununla birlikte, birçok başka şirket de bunları +yapıyor olsa da, günümüzde özgürlüğümüzün en büyük düşmanı <a +href="/philosophy/proprietary/malware-apple.html">Apple</a>'dır.<br /> + +Yine de, birçok insanın Microsoft'tan tümüyle nefret ettiğini ve bazılarının +bu duyguyla özgür yazılıma katkıda bulunduğu gerçeğini göz ardı etmeyelim. +</dd> + +<dt>Para</dt> + +<dd>Dikkate değer sayıda insan, özgür yazılım geliştirmek için bir ücret alıyor +veya bu çerçevede kendine bir iş alanı yaratıyor. +</dd> + +<dt>Daha iyi bir program kullanma isteği</dt> + +<dd>İnsanlar, genellikle, kullandıkları programları daha kullanışlı hale +getirmek için onları geliştirmek için çalışırlar. (Bazı eleştirmenler bundan +başka hiçbir gerekçe tanımıyorlar, ama insan doğasıyla ilgili çizdikleri +resim çok dar kapsamlı.) +</dd> + +</dl> + +<p>İnsan doğası karmaşıktır ve bir kişinin bir eyleminin birden fazla gerekçesi +olabilir.</p> + +<p>Her birey birbirinden farklıdır ve burada yazılmamış birçok farklı gerekçe +de olabilir. Eğer burada yer almayan bir gerekçe olduğunu düşünüyorsanız, +lütfen <a href="mailto:campaigns@gnu.org"><campaigns@gnu.org></a> adlı +adresimize e-posta atın. Eğer biz de birçok geliştiriciyi etkilediğini +düşündüğümüz başka gerekçeleri bulduğumuzda bu listeye ekleyeceğiz.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 3.0 US. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2009 Özgür Yazılım Vakfı</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +C.Y. <a +href="mailto:cyildizli@autistici.org"><cyildizli@autistici.org></a>, +2018. +</li> + +<li> +T.E. Kalayci, 2019. +</li> + +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/03/05 18:03:58 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html new file mode 100644 index 0000000..1208c86 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html @@ -0,0 +1,214 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/gates.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Kapılar değil, bariyerler - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/gates.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2> Kapılar<a href="#tn1"><sup>1</sup></a> değil, bariyerler </h2> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a><br /> +Kurucu, Özgür Yazılım Vakfı +</p> + +<blockquote> +<p><em>(Bu yazı <a href="http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/7487060.stm">BBC +News tarafından 2008'de yayımlanmıştır</a>.)</em></p> +</blockquote> + + <p>Bill Gates'in emekliliğine gösterilen bütün bu ilgi asıl hususu gözden +kaçırıyor. Asıl önemli olan ne Gates ne de Microsoft'tur, Microsoft'un +(diğer birçok yazılım şirketi gibi) müşterilerine dayattığı etik olmayan +kısıtlamalar sistemidir.</p> + + <p>Bu ifade sizi şaşırtabilir çünkü bilgisayarlarla ilgilenen çoğu insan +Microsoft hakkında güçlü hislere sahiptir. İş adamları ve onların itaatkar +politikacıları, birçok bilgisayar kullanıcısı için bir imparatorluk inşa +etme başarısına hayran kalıyor. Bilgisayar alanının dışındaki pek çok kişi; +Microsoft'a bilgisayarları ucuz ve hızlı hâle getirme ve elverişli grafiksel +kullanıcı arayüzleri gibi aslında yalnızca yararlandığı ilerlemeler için +saygı gösteriyor.</p> + + <p>Gates'in yoksul ülkelerdeki sağlık hizmetleri için iyilikseverliği bazı +insanların olumlu kanaatlarını kazandı. LA Times, onun vakfının parasının %5 +ila %10'unu yıllık olarak harcadığını ve geri kalanıyla yatırım yaptığını, +bazen de aynı yoksul ülkelerde çevresel bozulmaya ve hastalığa neden olduğu +ileri sürülen şirketlere yatırım yaptığını bildirdi. (2010 güncellemesi: +Gates Vakfı, tarımsal işletme devi Cargill ile <a +href="http://www.guardian.co.uk/global-development/poverty-matters/2010/sep/29/gates-foundation-gm-monsanto">Afrika'da +genetik olarak değiştirilmiş ürünlerin zorla kabul ettirilmesini +içerebilecek bir projeye</a> destek veriyor.)</p> + + <p>Birçok bilgisayar uzmanı; Gates ve Microsoft'tan özellikle nefret +ediyor. Onların bolca nedeni var. Microsoft sürekli olarak rekabet karşıtı +davranışlar sergilemektedir ve üç kez suçlu bulunmuştur. (Microsoft'u ikinci +hükümden kurtaran Bush, 2000 seçimleri için fon istemek üzere Microsoft ana +merkezine davet edildi. Microsoft Birleşik Krallık'ta Gordon Brown'un seçim +bölgesinde büyük bir ofis kurdu. Hem yasal hem de potansiyel olarak +yozlaşma.)</p> + + <p>Birçok kullanıcı kullanmasanız bile bilgisayarınızda Windows için ödeme +yapmanızı sağlayan perakende satış sözleşmeleri olan “Microsoft +vergisi”nden nefret eder. (Bazı ülkelerde bunu geri alabilirsiniz +ancak gereken çaba göz korkutucudur.) Ayrıca Dijital Kısıtlamalar Yönetimi +de vardır: Dosyalarınıza özgürce erişmenizi “engellemek” için +tasarlanmış yazılım özellikleri. (Kullanıcıların artan kısıtlaması, +Vista'nın ana ilerlemesi gibi görünüyor.)</p> + + <p>Sonra diğer yazılımlarla karşılıklı çalışmaya yönelik nedensiz uyumsuzluk ve +engeller var. (AB'nin Microsoft'tan arayüz belirtimlerini yayımlamasını +talep etmesinin nedeni budur.) Bu yıl Microsoft standart alt kurullarını +belgeler için kullanışsız, uygulanamaz ve patentli “açık +standart”ın ISO onayını edinmek üzere kendi destekçileriyle +doldurdu. (AB şimdi bunu inceliyor.)</p> + + <p>Bu eylemler kuşkusuz kabul edilemez, ancak yalıtılmış olaylar değildir. Çoğu +insanın tanımadığı daha derin bir yanlışın sistematik belirtileridir: özel +mülk yazılım.</p> + + <p>Microsoft'un yazılımı; kullanıcıları bölünmüş ve çaresiz kılan lisanslar +altında dağıtılır. Kopyaları başkalarıyla paylaşmaları yasaklandığından +kullanıcılar bölünmüştür. Kullanıcılar çaresizdir çünkü programcıların +okuyabileceği ve değiştirebileceği kaynak kodu yoktur.</p> + + <p>Bir programcıysanız ve yazılımı kendiniz veya başka birisi için değiştirmek +istiyorsanız değiştiremezsiniz. Eğer bir iş yapıyorsanız ve yazılımı +ihtiyaçlarınıza daha uygun hâle getirmek için bir programcıya ödeme yapmak +istiyorsanız yapamazsınız. Basitçe iyi bir komşuluk görevi olan arkadaşınız +ile paylaşmak için onu kopyalarsanız size “korsan” +diyorlar. Microsoft, komşunuza yardım etmenin bir gemiye saldırmakla aynı +ahlaki denklikte olduğuna inanmamızı sağlayacaktır.</p> + + <p>Microsoft'un yaptığı en önemli şey, bu adaletsiz toplumsal sistemi teşvik +etmektir. Gates, yazılımlarının kopyalarını paylaştıkları için +mikrobilgisayar kullanıcılarını azarlayan kötü şöhretli açık mektubu +nedeniyle kişisel olarak onunla tanımlanır. Aslında mektup “Seni +bölünmüş ve çaresiz tutmama izin vermiyorsan yazılımı geliştirmem ve +herhangi birine sahip olamayacaksın. Bana teslim ol ya da kaybol!” +diyordu.</p> + + <p>Ancak Gates özel mülk yazılımı icat etmedi ve binlerce başka şirket de aynı +şeyi yaptı. Bu (kim yaparsa yapsın) yanlış. Microsoft, Apple, Adobe ve +geriye kalanlar, sizin üzerinizde onlara güç sağlayan yazılımlar +sunar. Şirketlerdeki veya yöneticilerdeki bir değişiklik +önemsizdir. Değiştirmeniz gereken şey bu sistemdir.</p> + + <p>Özgür yazılım hareketi tamamen bununla ilgilidir. “Free”, +özgürlüğü kast eder: Kullanıcıların paylaşması ve değiştirebilmesi için +özgür olan yazılımlar yazar ve yayımlarız. Bunu sistematik olarak yapıyoruz; +bazılarımız ücretli, birçoğumuz gönüllü olarak. GNU/Linux dâhil olmak üzere +tam özgür işletim sistemimiz zaten var. Amacımız tam bir özgür yazılım +yelpazesi sunmaktır, böylece hiçbir bilgisayar kullanıcısı yazılım edinme +özgürlüğünden vazgeçmek için teşvik edilmeyecektir.</p> + + <p>1984'te özgür yazılım hareketini başlattığımda Gates'in mektubundan pek +haberdar değildim. Ama başkalarından benzer talepler duymuştum ve bir +yanıtım vardı: “Yazılımınız bizi bölünmüş ve çaresiz tutacaksa lütfen +geliştirmeyin. Onsuz daha iyiyiz. Bilgisayarlarımızı kullanmanın ve +özgürlüğümüzü korumanın başka yollarını bulacağız.”</p> + + <p>1992'de GNU işletim sistemi çekirdekle, Linux'le tamamlandığında onu +çalıştırmak için bir sihirbaz olmanız gerekiyordu. Günümüzde GNU/Linux, +kullanıcı dostudur: İspanya ve Hindistan'ın bazı bölgelerindeki okullarda +standarttır. Dünya çapında on milyonlarca kişi onu kullanıyor. Siz de +kullanabilirsiniz.</p> + + <p>Gates gitmiş olabilir ancak oluşturulmasına yardım ettiği özel mülk +yazılımın duvarları ve bariyerleri (şimdilik) kalmıştır. Onları sökmek bizim +elimizde.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<a id="tn1">[1]</a> Stallman, yazının başlığında Bill Gates'in soyadıyla +kelime oyunu yapıyor, Gates Türkçe'de Kapılar anlamına geliyor</div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 3.0 US. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2008 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/05/19 15:00:01 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html new file mode 100644 index 0000000..8f6a01b --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html @@ -0,0 +1,217 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/gnu-history.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.84 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU Sistemi'ne Genel Bakış - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<meta name="Keywords" content="GNU, GNU Projesi, FSF, Özgür Yazılım, Özgür Yazılım Vakfı, Tarihçe" /> + +<!--#include virtual="/gnu/po/gnu-history.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU Sistemi'ne Genel Bakış</h2> + +<p> +GNU işletim sistemi, Unix ile ileriye doğru uyumlu tam bir özgür yazılım +sistemidir. GNU, “"GNU's Not Unix" (GNU, Unix Değildir)” +anlamına gelir. <a href="/gnu/pronunciation.html">Sert bir g ile tek +hece</a> olarak telaffuz edilir. <a href="http://www.stallman.org/">Richard +Stallman</a>, Eylül 1983'te GNU Projesi'nin <a +href="/gnu/initial-announcement.html">İlk Duyurusunu</a> yaptı. Mart 1985'te +<a href="/gnu/manifesto.html">GNU Bildirisi</a> adlı daha uzun bir sürüm +yayımlandı. Bazı <a href="/gnu/manifesto.html#translations">diğer +dillere</a> çevrildi.</p> + +<p> +Birkaç gereksinimi karşıladığı için “GNU” adı seçildi; +Birincisi, “"GNU's Not Unix" (GNU, Unix Değildir)” ifadesinin +özyinelemeli bir kısaltmasıydı, ikincisi gerçek bir kelimeydi ve üçüncüsü +söylemek (veya <a +href="http://www.poppyfields.net/poppy/songs/gnu.html">Şarkı Söylemek</a>) +eğlenceliydi.</p> + +<p> +“Free software”deki “free” kelimesi fiyatla değil, +<a href="/philosophy/free-sw.html">özgürlükle</a> ilgilidir <a +href="#tn-1">(1)</a>. GNU yazılımı almak için ücret ödeyebilir veya +ödemezsiniz. Her iki durumda da yazılıma sahip olduğunuzda bunu kullanmak +için dört belirli özgürlüğünüz vardır. Programı dilediğiniz gibi çalıştırma +özgürlüğü; programı kopyalama ve arkadaşlarınıza ve iş arkadaşlarınıza verme +özgürlüğü; kaynak koduna tam erişim sağlayarak programı istediğiniz gibi +değiştirme özgürlüğü; geliştirilmiş bir sürümü dağıtma ve böylece topluluğun +oluşturulmasına yardım etme özgürlüğü. (GNU yazılımını yeniden dağıtırsanız +bir kopyayı aktarmanın fiziksel eylemi için bir ücret talep edebilir veya +kopyaları ücretsiz verebilirsiniz.)</p> + +<p> +GNU sistemini geliştirme projesine “GNU Projesi” denir. GNU +Projesi, 1983 yılında bilişim topluluğunda daha önceki günlerde egemen olan +iş birlikçi ruhu geri getirmenin (özel mülk yazılım sahipleri tarafından iş +birliğinin önüne konulan engelleri kaldırarak bir kez daha iş birliğini +mümkün kılmanın) bir yolu olarak tasarlandı.</p> + +<p> +1971'de Richard Stallman MIT'te kariyerine başladığında sadece <a +href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a> kullanan bir grupta +çalışıyordu. Bilgisayar şirketleri bile çoğu kez özgür yazılım +dağıtıyordu. Programcılar birbirleriyle iş birliği yapmakta özgürdü ve çoğu +zaman da yapıyorlardı.</p> + +<p> +1980'lere gelindiğinde neredeyse tüm yazılımlar <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">özel mülktü</a>, yani +kullanıcıların iş birliğini yasaklayan ve engelleyen sahipleri vardı. Bu, +GNU Projesi'ni gerekli kıldı.</p> + +<p> +Her bilgisayar kullanıcısının bir işletim sistemine ihtiyacı vardır; özgür +bir işletim sistemi yoksa özel mülk yazılıma başvurmadan bilgisayar +kullanmaya bile başlayamazsınız. Dolayısıyla özgür yazılım gündemindeki ilk +ögenin açıkça bir işletim sistemi olması gerekiyordu.</p> + +<p> +Genel tasarımı zaten kanıtlanmış ve taşınabilir olduğundan ve uyumluluk Unix +kullanıcılarının Unix'ten GNU'ya geçişini kolaylaştırdığı için işletim +sistemini Unix ile uyumlu hâle getirmeye karar verdik.</p> + +<p> +Unix benzeri bir işletim sistemi bir çekirdek, derleyiciler, düzenleyiciler, +metin biçimlendiricileri, e-posta yazılımı, grafiksel arayüzler, +kütüphaneler, oyunlar ve daha birçok şey içerir. Bu nedenle bütün işletim +sistemini yazmak oldukça kapsamlı bir iştir. Ocak 1984'te başladık. <a +href="http://fsf.org/"> Özgür Yazılım Vakfı</a>, başlangıçta GNU'nun +geliştirilmesine yardımcı olmak için fon toplamak amacıyla Ekim 1985'te +kuruldu.</p> + +<p>1990'a gelindiğinde biri hariç (çekirdek) bütün önemli bileşenleri bulduk +veya yazdık. Daha sonra 1991 yılında Unix benzeri bir çekirdek olan Linux; +Linus Torvalds tarafından 1991 yılında geliştirilmiş ve 1992'de özgür +yazılım yapılmıştır. Linux'u neredeyse eksiksiz GNU sistemiyle birleştirmek, +tam bir işletim sistemi olan GNU/Linux sistemi ile sonuçlandı. Tahminlere +göre on milyonlarca insan sıklıkla <a href="/distros/distros.html">GNU/Linux +dağıtımları</a> yoluyla GNU/Linux sistemleri kullanıyor. Linux'un ana sürümü +artık özgür olmayan aygıt yazılımı “blob'lar”ı içeriyor; özgür +yazılım aktivistleri, artık <a +href="http://directory.fsf.org/project/linux">Linux-libre</a> adı verilen +değiştirilmiş bir Linux sürümünü sürdürmektedir.</p> + +<p> +Ancak GNU Projesi çekirdek işletim sistemiyle sınırlı değildir. Birçok +kullanıcının sahip olmak istediği her türlü yazılımı sağlamayı +amaçlıyoruz. Buna uygulama yazılımları da dâhildir. Özgür yazılım uygulama +programlarının bir kataloğu için <a href="/directory">Özgür Yazılım +Dizini</a>'ne bakabilirsiniz.</p> + +<p> +Ayrıca bilgisayar uzmanı olmayan kullanıcılara da yazılım sağlamak +istiyoruz. Bu nedenle yeni başlayanların GNU sistemini kullanmasına yardımcı +olmak için <a href="http://www.gnome.org/">grafiksel bir masaüstü (GNOME +adlı)</a> de geliştirdik.</p> + +<p>Ayrıca oyunlar ve başka boş zaman araçları sunmak istiyoruz. Pek çok <a +href="http://directory.fsf.org/wiki/Category/Game">özgür oyun</a> +halihazırda mevcut.</p> + +<p> +Özgür yazılım ne kadar ileri gidebilir? <a +href="/philosophy/fighting-software-patents.html">Patent sistemi gibi +yasaların özgür yazılımı yasaklaması</a> dışında herhangi bir sınır +yoktur. Nihai hedef; bilgisayar kullanıcılarının yapmak istediği tüm işleri +yapması için özgür yazılım sağlamak ve böylece özel mülk yazılımı geçmişte +bırakmaktır.</p> + + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<p id="tn-1">(1) Türkçe'de Özgür Yazılım çevirisiyle, fiyat ve özgürlük +karmaşasını yaşamamış oluyoruz. Terimin Türkçesi doğrudan özgürlüğe atıfta +bulunuyor, dolayısıyla İngilizce'de açıklama gerektiren ücret-özgürlük +ikiliğini Türkçede açıklamaya gerek kalmıyor.</p></div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1996, 1997, 1998, 1999, 2001, 2002, 2003, 2005, 2007, 2009, +2012, 2014, 2017 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/05 05:30:06 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html new file mode 100644 index 0000000..c0f772f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html @@ -0,0 +1,1781 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/gnu-linux-faq.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.91 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU/Linux SSS - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/gnu-linux-faq.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU/Linux SSS, yazan Richard Stallman</h2> + +<div class="announcement"> + <blockquote><p>Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU Projesi</a>, <a +href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux?</a> ve <a +href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç Duymamış GNU +Kullanıcıları</a> başlıklı yazılarımızı da okuyabilirsiniz.</p></blockquote> +</div> + +<p> +İnsanlar, pek çok kimsenin “Linux” olarak adlandırdığı sistem +için, GNU/Linux adını kullandığımızı ve bu adın kullanılmasını önerdiğimizi +gördüklerinde pek çok soru sorabiliyorlar. İşte yaygın sorular ve +yanıtlarımız.</p> + +<ul> + +<li><a href="#why">Neden kullandığımız sistemi Linux olarak değil de GNU/Linux +olarak adlandırıyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#whycare">İsim neden önemli? </a></li> + +<li><a href="#what">GNU ve Linux arasındaki gerçek ilişki nedir?</a></li> + +<li><a href="#howerror">Neden çoğu insan sisteme “Linux” diyor?</a></li> + +<li><a href="#always">Her zaman “Linux” yerine +“GNU/Linux” mu demeliyiz?</a></li> + +<li><a href="#linuxalone">GNU olmasaydı Linux aynı başarıyı elde eder miydi?</a></li> + +<li><a href="#divide">İnsanları bu istekle bölmeseydiniz topluluk için daha iyi +olmaz mıydı?</a></li> + +<li><a href="#freespeech">GNU Projesi; bir bireyin sistemlere kendi seçeceği +herhangi bir ismi verebilme konusunda ifade özgürlüğünü desteklemiyor +mu?</a></li> + +<li><a href="#everyoneknows">Herkes GNU'nun sistemi geliştirmedeki rolünü +bildiğinden isimdeki “GNU/” söylenmese olmaz mı?</a></li> + +<li><a href="#everyoneknows2">GNU'nun bu sistemdeki rolünü bildiğime göre, hangi +ismi kullandığımın ne önemi var?</a></li> + +<li><a href="#windows">“GNU/Linux”'u “Linux” olarak +kısaltmak, “Microsoft Windows”u “Windows” olarak +kısaltmak gibi değil midir?</a></li> + +<li><a href="#tools">GNU, Linux içinde yer alan bir dizi programlama aracı değil +mi?</a></li> + +<li><a href="#osvskernel">Bir işletim sistemi ile bir çekirdek arasındaki fark +nedir?</a></li> + +<li><a href="#house">Bir sistemin çekirdeği bir evin temeli gibidir. Temeli +olmayan bir eve nasıl olur da tam gözüyle bakabiliriz?</a></li> + +<li><a href="#brain">Çekirdek sistemin beyni değil midir?</a></li> + +<li><a href="#kernelmost">Çekirdeği yazmak işletim sistemi geliştirmenin büyük +bir bölümü değil midir?</a></li> + +<li><a href="#nokernel">Bir işletim sisteminin çekirdeğe ihtiyacı var. GNU +Projesi bir çekirdek geliştirmediğine göre, sistem nasıl GNU oluyor?</a></li> + +<li><a href="#notinstallable">GNU adında bir şey bulamazsam ve kuramazsam +“GNU” nasıl bir işletim sistemi olabilir?</a></li> + +<li><a href="#afterkernel">Biz, tüm sisteme, çekirdeğin, yani Linux'un adını +veriyoruz. Bir işletim sistemine çekirdeğin adını vermek normal değil +midir?</a></li> + +<li><a href="#feel">Başka bir sistem “Linux hissine” sahip olabilir +mi?</a></li> + +<li><a href="#long">“GNU/Linux” ifadesindeki sorun, bunun çok uzun +olması… Daha kısa bir isim önerseniz nasıl olur?</a></li> + +<li><a href="#long1">“GliNUx” sistemi (“GNU/Linux” +yerine) olarak adlandırmaya ne dersiniz?</a></li> + +<li><a href="#long2">“GNU/Linux” ile ilgili sorun çok uzun +olmasıdır. Neden “GNU/” deme zahmetine girmeliyim?</a></li> + +<li><a href="#long3">Ne yazık ki “GNU/Linux” beş hecelidir. İnsanlar +bu kadar uzun bir terim kullanmayacak. Daha kısa bir tane bulamaz mısın?</a></li> + +<li><a href="#long4">Stallman her seferinde ona “Richard Matthew +Stallman” olarak seslenmemizi istemiyor. Öyleyse neden her zaman +“GNU/Linux” demeliyiz?</a></li> + +<li><a href="#justgnu">Linux ikincil bir katkı olduğuna göre, sistemi basitçe +“GNU” diye adlandırmak gerçeğe aykırı mı olurdu? </a></li> + +<li><a href="#trademarkfee">Eğer, bir ürün isminde “Linux” +kelimesini kullanırsam karşılığında ücret ödemem gerekir. Bu durum +“GNU/Linux” kelimesini kullandığım zaman da geçerli… Peki, ücret +ödememek için “Linux”u çıkarıp sadece “GNU”yu +kullanmam hatalı mı olur?</a></li> + +<li><a href="#many">Sistemin bugünkü haline pek çok başka projenin de katkısı +bulunmuştur; bunlar arasında TeX, X11, Apache, Perl ve başka pek çok program +sayılabilir. Savlarınıza göre onların da emeklerini saymamız gerekmiyor mu +(Fakat bu bizi anlamsız derecede uzun bir ada götürür.)</a></li> + +<li><a href="#systemd">systemd, günümüzde olduğu gibi GNU/Linux sisteminde +önemli bir rol oynamaktadır; onu GNU/systemd/Linux olarak adlandırmak +zorunda mıyız?</a></li> + +<li><a href="#others">Sistemin bugünkü haline başka pek çok proje de katkıda +bulunmuştur, fakat onlar sistemin XYZ/Linux şeklinde adlandırılması +konusunda ısrar etmiyorlar. Neden GNU'ya ayrıcalık tanıyalım?</a></li> + +<li><a href="#allsmall">GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale +gelmiştir. Dolayısıyla neden onun adını analım?</a></li> + +<li><a href="#manycompanies">Sistemin bugünkü şekline pek çok şirket de katkıda +bulunmuştur. Bu yüzden sistemi GNU/Red Hat/Novell/Linux olarak +adlandırmamız gerekmiyor mu?</a></li> + +<li><a href="#whyslash">Neden “GNU Linux” yerine +“GNU/Linux” yazıyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#pronounce">“GNU/Linux” ismi nasıl telafuz +ediliyor?</a></li> + +<li><a href="#whynoslash">Neden “GNU/Emacs” yerine “GNU +Emacs” yazıyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#whyorder">Neden “Linux/GNU” değil de, +“GNU/Linux”?</a></li> + +<li><a href="#distronames0">Dağıtımımın geliştiricileri buna “Falanca +Linux” diyorlar ancak bu, sistemin nelerden oluştuğu hakkında hiçbir +şey ifade etmiyor. Neden onu istedikleri gibi adlandırmasınlar ki?</a></li> + +<li><a href="#distronames">Benim dağıtımımın adı “Falanca Linux”; bu onun +gerçekten Linux olduğunu göstermez mi?</a></li> + +<li><a href="#distronames1">Benim dağıtımımın resmi ismi “Falanca +Linux”. Dağıtımı “Falanca Linux” dışında herhangi bir şey +ile isimlendirmek yanlış olmaz mı?</a></li> + +<li><a href="#companies">Tek tek kişilerden dağıtımları “GNU/Linux” +olarak adlandırmalarını istemek yerine, Mandrake, Red Hat ve IBM gibi +şirketlerden dağıtımlarını “GNU/Linux” olarak adlandırmalarını +istemek daha etkili olmaz mıydı?</a></li> + +<li><a href="#reserve">“GNU/Linux” ismini, tamamen özgür +yazılımlardan oluşan dağıtımlara saklamak daha iyi olmaz mı? Ne de olsa +GNU'nun ideali de budur.</a></li> + +<li><a href="#gnudist">Neden Linux'un bir GNU dağıtımını (sic) üretip bunu +GNU/Linux olarak adlandırmıyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#linuxgnu">Neden yalnızca “Linux GNU çekirdeğidir” +deyip mevcut GNU/Linux sürümlerinden birini “GNU” adı altında +yayınlamıyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#condemn">İlk zamanlarda da GNU Projesi, Linux kullanımını kınayıp +buna karşı çıkıyor muydu?</a></li> + +<li><a href="#wait">İnsanlardan GNU/Linux adını kullanmalarını istemekte neden +bu kadar geciktiniz?</a></li> + +<li><a href="#allgpled">GNU/ <i>isim</i> sözleşmesi GPL'li tüm programlara +uygulanmalı mıdır?</a></li> + +<li><a href="#unix">GNU, Unix'ten pek çok şey miras aldığına göre, isminde +“Unix”i kullanarak ona bir pay vermesi gerekiyor mu?</a></li> + +<li><a href="#bsd">“GNU/BSD” de dememiz gerekir mi?</a></li> + +<li><a href="#othersys">Eğer GNU araçlarını Windows üzerine kurarsam, bu benim +bir GNU/Windows sistemi kullandığım anlamına mı gelir?</a></li> + +<li><a href="#justlinux">Linux, GNU'suz kullanılamaz mı?</a></li> + +<li><a href="#howmuch">Sistemin GNU/Linux olması için GNU sisteminin ne kadarına +ihtiyaç var?</a></li> + +<li><a href="#linuxsyswithoutgnu">GNU içermeyen eksiksiz Linux sistemleri [sic] +var mı?</a></li> + +<li><a href="#usegnulinuxandandroid">GNU/Linux ve Android kullanmak +kastediliyorsa, “Linux” kullanmak demek doğru mu?</a></li> + +<li><a href="#helplinus">Neden sistemi “Linux” olarak isimlendirip, +Linus Torvalds'ın, topluluğumuzdaki medya maymunu imajını +güçlendirmiyoruz?</a></li> + +<li><a href="#claimlinux">Linus Torvalds'ın çalışmalarını GNU olarak +nitelendirmemiz yanlış olmaz mı?</a></li> + +<li><a href="#linusagreed">Linus Torvalds Linux'un yalnızca çekirdek olduğu +düşüncesine katılıyor mu?</a></li> + +<li><a href="#finishhurd">Neden GNU Hurd çekirdeğini bitirmiyor, GNU sistemini +bir bütün olarak yayımlamıyor ve GNU/Linux olarak adlandırılacak sorununu +unutmuyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#lost">Savaş zaten kaybedildi. Toplum kararını verdi. Biz de bunu +değiştiremeyiz. O halde neden hâlâ bunu düşünüp duruyoruz? </a></li> + +<li><a href="#whatgood">Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O +halde “GNU/Linux” dememin ne faydası var?</a></li> + +<li><a href="#explain">Sisteme “Linux” desek ve insanlara on +dakikalık bir açıklama ile sistemin gerçek kökenini öğretsek daha iyi olmaz +mı?</a></li> + +<li><a href="#treatment">Bazı insanlar, sisteme GNU/Linux demelerini +istediğinizde sizinle alay ediyorlar. Neden kendinizi bu muameleye maruz +bırakıyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#alienate">Bazıları sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizi +suçluyorlar. Onları kendinizden uzaklaştırarak kaybetmiyor musunuz?</a></li> + +<li><a href="#rename">Ne katkıda bulunmuş olursanız olun, işletim sisteminin +ismini değiştirmek meşru mudur?</a></li> + +<li><a href="#force">İnsanlara sistemi “GNU/Linux” diye +isimlendirmelerini dayatmak yanlış değil mi?</a></li> + +<li><a href="#whynotsue">Niçin bütün sistemi “Linux” olarak +isimlendiren insanları dava etmiyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#BSDlicense">Özgün BSD lisansı’nda, California Üniversitesi’nin +emeğinin takdir edilmesini sağlamak için reklam zorunluluğu getirilmek +istenmesine karşı çıktınız. Şimdi GNU Projesi'nde kendi emeğinizin takdir +edilmesini istemeniz ikiyüzlü bir davranış değil mi?</a></li> + +<li><a href="#require">İnsanların sistemi “GNU” olarak +isimlendirmesini zorunlu kılacak bir ifadeyi GNU GPL’ye yerleştirmeniz +gerekmiyor mu?</a></li> + +<li><a href="#deserve">GNU GPL'e, insanların sisteme “GNU” +demelerini zorunlu kılacak bir ifade yerleştirmediniz. O yüzden her şeyi hak +ediyorsunuz. Peki şimdi ne diye şikayet ediyorsunuz?</a></li> + +<li><a href="#contradict">Birçok insanın inandığı şeyle ters düşmeseniz daha iyi +olmaz mıydı?</a></li> + +<li><a href="#somanyright">Çoğu kimsenin, sistemi “Linux” olarak +adlandırması, bu isimlendirmeyi doğru kılmaz mı?</a></li> + +<li><a href="#knownname">Sistemi çoğu kullanıcının zaten bildiği bir adla +çağırmak daha iyi değil mi?</a></li> + +<li><a href="#winning">Birçok insan doğru-yanlış tartışmaları ile değil, neyin +kullanışlı olduğuyla veya kimin kazandığıyla ilgileniyor. Onların desteğini +almak için farklı bir yol izleseniz olmaz mıydı?</a></li> + +</ul> + +<dl> + +<dt id="why">Neden kullandığımız sistemi Linux olarak değil de GNU/Linux olarak +adlandırıyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#why">#why</a>)</span></dt> + +<dd>Çekirdek olarak Linux'u esas alan bir çok işletim sistemi dağıtımı, temel +olarak GNU işletim sisteminin değiştirilmiş sürümleridir. Biz GNU'yu +geliştirmeye, Linus Torvalds'ın çekirdeği yazmaya başlamasından yıllar önce, +1984 yılında başladık. Hedefimiz bütünüyle özgür bir işletim sistemi +geliştirmekti. Tabii ki, bütün parçaları kendimiz geliştirmedik, ama +geliştirilmesine öncülük ettik. Ana bileşenlerin çoğunu geliştirmek +suretiyle, bütün sisteme tek taraflı en büyük katkıyı biz sağladık. Ayrıca +temel bakış açısı da bize aitti. +<p> +Adil olmak açısından, en azından bizden de eşit derecede bahsedilmeli.</p> + +<p>Daha fazla açıklama için <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU +Sistemi</a> ve <a href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç +Duymamış GNU Kullanıcıları</a>; tarih için de <a +href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU Projesi</a> sayfalarına bakınız.</p> </dd> + +<dt id="whycare">Peki ad neden önemli? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#whycare">#whycare</a>)</span></dt> + +<dd>Linux'un (yani çekirdeğin) geliştiricileri, özgür yazılım topluluğuna +katkıda bulunsa da, çoğu özgürlüğü umursamıyor bile. Bütün sistemin Linux +olduğunu düşünen insanlar yanılgıya düşüp bu geliştiricilere gerçekte +topluluğumuzun tarihinde oynamadıkları bir rol atfetmeye +meylediyorlar. Sonuçta da bu geliştiricilerin görüşlerine haddinden fazla +itibar ediyorlar. +<p> +Sistemi GNU/Linux olarak adlandırmak, topluluğumuzu inşa etmede, sahip +olduğumuz idealizmin oynadığı rolün hakkını verir ve <a +href="/gnu/why-gnu-linux.html">bu ideallerin pratik öneminin insanlar +tarafından kavranmasına yardımcı olur</a>.</p> +</dd> + +<dt id="what">GNU ve Linux arasındaki gerçek ilişki nedir? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#what">#what</a>)</span></dt> + +<dd>GNU işletim sistemi ve Linux çekirdeği, tamamlayıcı işler yapan ayrı yazılım +projeleridir. Genellikle bir <a href="/distros/distros.html">GNU/Linux</a> +dağıtımında paketlenir ve birlikte kullanılır.</dd> + +<dt id="howerror">Nasıl oldu da çoğu kimse sistemi “Linux” olarak adlandırmayı +yeğledi? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#howerror">#howerror</a>)</span></dt> + +<dd>Sistemin “Linux” olarak adlandırılması, muğlaklığın düzeltici +bilgiye kıyasla daha hızlı yayılmasına bir örnektir. +<p> +Linux sözünü GNU sistemini de içerecek şekilde kullanan insanlar +yaptıklarının neye mal olduğunun farkında değillerdi. Dikkatlerini, sistemin +Linux tarafına yoğunlaştırdılar ve bu bileşimin büyük kısmının aslında GNU +olduğunu fark etmediler. Verdikleri isim ellerindeki sistemi tarif etmeye +uygun olmadığı halde, sistemi “Linux” olarak adlandırmaya +başladılar. Sorunun mahiyetini kavramamız ve insanlardan bu alışkanlıklarını +değiştirmelerini istemeye başlamamız birkaç yılımızı aldı. O zamana kadar da +bu kargaşa iyiden iyiye yayılmıştı.</p> +<p> +Sistemi “Linux” olarak adlandıran çoğu kimse, bunun neden doğru +bir şey olmadığını hiç duymamıştır. Onlar başkalarının bu ismi kullandığını +görmüşler, bunun da doğru olduğunu varsaymışlar. “Linux” adı, +aynı zamanda sistemin kökenine ilişkin de yanlış bir intiba yayıyor, çünkü +insanlar sistemin geçmişinin bu ada uygun olduğunu zannediyor. Örneğin, bu +insanlar sistemin gelişiminin 1991'de Linus Torvalds tarafından +başlatıldığına inanıyorlar. Bu yanlış intiba, sistemin “Linux” +olarak adlandırılması gerektiği düşüncesini de pekiştiriyor.</p> +<p> +Bu dosyadaki soruların çoğu, insanların alışkın oldukları adı kullanmalarını +haklı çıkarma girişimlerine işaret eder.</p> +</dd> + +<dt id="always">“Linux” yerine her zaman “GNU/Linux”u mu +kullanmalıyız? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#always">#always</a>)</span></dt> +<dd> +Her zaman değil, yalnızca bütün sistemden söz ederken. Eğer özellikle +çekirdekten söz ediyorsanız, geliştiricisinin seçtiği “Linux” +adını kullanabilirsiniz. +<p> +İnsanlar bütün sistemi “Linux” olarak adlandırdığında, sonuç +olarak bütün bir sisteme çekirdek ile aynı adı vermiş oluyorlar. Bu, birçok +karmaşıklığa neden olmaktadır, çünkü böyle bir kullanımda, biri bir şey +söylediğinde, çekirdekten mi yoksa tüm sistemden mi bahsedildiğini yalnızca +uzmanlar anlayabilir. Tüm sistemi “GNU/Linux”, çekirdeği de +“Linux” olarak adlandırarak, anlam karmaşasını önlemiş +olursunuz.</p> +</dd> + +<dt id="linuxalone">Eğer GNU diye bir şey olmasaydı Linux yine aynı başarıyı yakalayabilir +miydi? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#linuxalone">#linuxalone</a>)</span></dt> + +<dd> +Bahsettiğiniz alternatif dünyada, GNU/Linux tarzı bir şey var olmayacağı +gibi, herhalde özgür bir işletim sistemi de olmazdı. 1980'lerde GNU Projesi +ve (sonrasında) Berkeley CSRG haricinde hiç kimse özgür bir işletim sistemi +geliştirmeye kalkışmadı. (ki Berkeley CSRG'yi kodlarını özgürleştirmeye +davet eden de özel olarak GNU Projesi olmuştur). +<p> +Linus Torvalds, 1990 yılında Finlandiya'da GNU hakkındaki bir konuşmadan +kısmen etkilenmişti. Linus Torvalds bu etki olmadan da belki Unix benzeri +bir çekirdek yazabilirdi, ama muhtemelen bu özgür bir yazılım +olmazdı. Linux, 1992 yılında Linus onu GNU GPL altında yeniden yayımlayınca +özgür hale geldi. (0.12 versiyonunun sürüm notlarına bakınız.)</p> +<p> +Torvalds, Linux'u başka bir özgür yazılım lisansı altında yayımlamış olsaydı +bile, yalnız başına özgür bir çekirdek, dünya için çok da fazla bir anlam +ifade etmeyecekti. Linux'un anlamlılığı, tamamen özgür bir işletim sistemi +olan GNU/Linux gibi daha geniş bir çatıyla bütünleşmesinden ileri +gelmektedir.</p> +</dd> + +<dt id="divide">Topluluğu böyle bir istekle bölmeseniz topluluk için daha iyi olmaz mıydı? +<span class="anchor-reference-id">(<a href="#divide">#divide</a>)</span></dt> + +<dd> +İnsanlardan “GNU/Linux” demelerini istemekle onları bölmüş +olmuyoruz. Biz insanlardan, GNU Projesinin, GNU işletim sistemindeki emeğini +takdir etmesini istiyoruz. Bu herhangi bir kimseyi eleştirmek veya dışlamak +demek değildir. +<p> +Fakat, bizim böyle dememizden hoşlanmayan insanlar var. Böyle dediğimizde +bazen bu insanlardan aldığımız karşılık itilip kakılmak oluyor. Bazı +hallerde o kadar kabalaşıyorlar ki, acaba bizi kasten sindirip susturmaya mı +çalışıyorlar diye merak ediyor insan. Bu tavır bizi susturamaz, ama +topluluğu bölebilir. Dolayısıyla umarız onları tavırlarından vazgeçmeye ikna +edebilirsiniz.</p> +<p> +Fakat bu, topluluğumuzdaki bölünme açısından ikincil bir +nedendir. Topluluktaki en büyük bölünme; özgür yazılımı, toplumsal ve etik +bir konu olarak değerlendirip özel mülk yazılımları toplumsal bir sorun +olarak görenler ile (özgür yazılım hareketinin destekçileri), yalnızca +pratik yararlardan söz edip özgür yazılımı yalnızca verimli bir geliştirme +modeli olarak sunanlar (açık kaynak hareketi) arasındadır.</p> +<p> +Bu düşünce ayrılığı sırf bir ad sorunu değil, temel değerlerin birbirinden +farklı olması sorunudur. Bu düşünce ayrılığını görüp, bunun hakkında kafa +yormak topluluk için önemlidir. “Özgür yazılım” ve “açık +kaynak” bu iki bakış açısının pankartıdır. Bkz. <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">Açık Kaynak, Özgür +Yazılım Ruhunu Neden Iskalıyor?</a>.</p> +<p> +GNU Projesi'nin topluluğumuz içindeki rolüne insanlarca gösterilen ilgi +düzeyi ile değerler üzerindeki bu düşünce ayrılığı arasında kısmi bir +paralellik vardır. Özgürlüğe değer veren insanlar, sistemi daha çok +“GNU/Linux” olarak adlandırıyorlar ve sistemi +“GNU/Linux” olarak öğrenmiş insanlar, özgürlük ve topluluk +hakkındaki felsefi savlarımıza daha çok ilgi gösteriyorlar (Sistem için +seçilen adın toplum açısından gerçekten de bir farklılık göstergesi +olmasının nedeni de budur). Fakat, herkes sistemin gerçek kökenini ve doğru +ismini bilse bile bu fikir ayrılığı var olacaktır, çünkü sorun gerçekten +büyük. Bu fikir ayrılığı ancak ve ancak özgürlüğe değer veren bizler herkesi +ikna edebilirsek (ki pek kolay olmayacaktır) ya da tamamen bozguna uğrarsak +(böyle olmamasını ümit edelim) ortadan kalkacaktır.</p> +</dd> + +<dt id="freespeech">GNU Projesi; bir bireyin sistemlere kendi seçeceği herhangi bir ismi +verebilme konusunda ifade özgürlüğünü desteklemiyor mu? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#freespeech">#freespeech</a>)</span></dt> +<dd> +Elbette, işletim sistemini dilediğiniz şekilde adlandırmak konusunda ifade +özgürlüğünüzün olduğuna inanıyoruz. Biz, insanlardan sistemi GNU/Linux +olarak adlandırmalarını; GNU Projesi'ne adil davranılmasını sağlamak, +GNU’nun dayandığı özgürlük değerlerini yaymak ve sistemi var edenin o +özgürlük değerleri olduğundan başkalarını haberdar etmek için istiyoruz. +</dd> + +<dt id="everyoneknows">Herkes GNU'nun sistemi geliştirmedeki rolünü bildiğinden isimdeki +“GNU/” söylemeden geçilmiyor mu? <span +class="anchor-reference-id">(<a +href="#everyoneknows">#everyoneknows</a>)</span></dt> + +<dd>Deneyimlerimize göre, sistemin kullanıcıları ve genel olarak bilgisayar +kullanan insanlar, GNU sistemi hakkında çoğunlukla hiçbir şey +bilmiyor. Sistem hakkındaki birçok makale de “GNU” adından ya da +GNU'nun dayandığı ideallerden söz etmiyor. <a +href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç Duymamış GNU +Kullanıcıları</a> makalesinde bu durum ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. +<p> +Bunu söyleyen insanlar muhtemelen, bütün bilgisayar kurtlarını (geek) +kendisi gibi zanneden bilgisayar kurtlarıdır. Genellikle bilgisayar kurtları +GNU hakkında bir şeyler bilir, ama bunların çoğu GNU'nun ne olduğu hakkında +tamamen yanlış fikirlere sahiptir. Örneğin çoğu, GNU'yu bir <a +href="#tools">“araçlar”</a> bütünü veya araç geliştirmeye +yarayan bir proje zanneder.</p> +<p> +Bu soruda kullanılan ifadeler, bilindik şekilde, yaygın bir yanlış anlamaya +işaret etmektedir. Bir şeyi geliştirmede “GNU'nun rolü”'nden söz +ettiğinizde GNU'nun bir grup insan olduğunu varsayıyorsunuz. Ama GNU bir +işletim sistemidir. Bu veya başka bir faaliyette GNU'nun değil, ama GNU +Projesi'nin rolünden söz etmek mantıklı olabilir.</p> +</dd> + +<dt id="everyoneknows2">GNU'nun bu sistemdeki rolünü bildiğime göre, hangi ismi kullandığımın ne +önemi var? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#everyoneknows2">#everyoneknows2</a>)</span></dt> + +<dd> +Eğer kullandığınız kelimeler bilginizi yansıtmıyorsa, başkalarına da +öğretemezsiniz. GNU/Linux sistemini duymuş olan çoğu kimse, sistemin +“Linux” olduğunu, bunun Linus Torvalds tarafından ortaya +çıkarıldığını ve bu sistemin “açık kaynaklı” olarak +tasarlandığını zannediyorlar. Eğer doğrusunu onlara siz söylemezseniz kim +söyleyecek? +</dd> + +<dt id="windows">“GNU/Linux”u “Linux” olarak kısaltmak, +“Microsoft Windows”u “Windows” olarak kısaltmak gibi +değil midir? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#windows">#windows</a>)</span></dt> + +<dd> +Sık kullanılan bir adı kısaltmak, eğer kısaltma yanıltıcı değilse, +kullanışlıdır. +<p> +Gelişmiş ülkelerde, insanların çoğu “Windows”un Microsoft +tarafından yapılmış bir sistem olduğunu biliyor, bu yüzden “Microsoft +Windows”u “Windows” olarak kısaltmak, kimseyi sistemin +yapısı ve kökeni hakkında yanılgıya düşürmez. “GNU/Linux”u +“Linux” olarak kısaltmak ise, sistemin nereden geldiği konusunda +yanlış bir fikir verir.</p> +<p> +Esasında sorunun kendisi de yanıltıcı, çünkü GNU ve Microsoft aynı şeyler +değildir. Microsoft bir şirket, GNU ise bir işletim sistemidir.</p> +</dd> + +<dt id="tools">GNU, Linux içinde yer alan bir dizi programlama aracı değil midir? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#tools">#tools</a>)</span></dt> + +<dd> +Linux'un başlı başına bir işletim sistemi olduğunu düşünen insanlar, GNU +hakkında bir şeyler duyduklarında, genellikle GNU'nun ne olduğu ile ilgili +yanlış fikirlere kapılıyorlar. Bazı programlama araçlarımız tek başlarına +popüler olduklarından, insanlar GNU'nun bir programlar bütünü olduğunu (ki +buna çoğunlukla “programlama araçları” diyorlar) +zannedebiliyor. “GNU”nun bir işletim sistemi adı olduğu +düşüncesini, “Linux” olarak etiketlendirilmiş bir işletim +sistemi içinde kavramsal bir yapıya oturtmak zordur. +<p> +GNU Projesi, ismini GNU işletim sisteminden almıştır. Yani GNU Projesi, GNU +sistemini geliştirmek için kullanılan projedir. (Bkz. <a +href="/gnu/initial-announcement.html">1983 tarihli ilk duyuru</a>.)</p> +<p> +GCC, GNU Emacs, GAS, GLIBC, BASH, vs. programları geliştirdik, çünkü GNU +işletim sistemi için bunlara gereksinimimiz vardı. GNU Derleyici Seti GCC; +GNU işletim sistemi için yazdığımız bir derleyicidir. Bizler, yani GNU +Projesi'nde çalışan pek çok insan, GNU sistemi için Ghostscript, GNUCash, +GNU Chess ve GNOME'yi de geliştirdik.</p> +</dd> + +<dt id="osvskernel">Bir işletim sistemi ile bir çekirdek arasındaki fark nedir? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#osvskernel">#osvskernel</a>)</span></dt> + +<dd> +Bizim kavramı kullanış şeklimize göre bir işletim sistemi, geniş çaplı pek +çok işin yapılabilmesi amacıyla bilgisayarı kullanabilmeyi sağlayan +programlar bütünüdür. Genel amaçlı bir işletim sisteminin eksiksiz +olabilmesi için, bu sistemin birçok kullanıcının yapmayı isteyebileceği +bütün işleri kotarabilmesi gerekir. +<p> +Çekirdek, işletim sistemi içerisindeki programlardan biridir (makinenin +kaynaklarını, çalışan diğer programlara tahsis eden bir program). Çekirdek, +aynı zamanda öteki programları başlatma ve durdurma işini de yürütür.</p> +<p> +İşleri daha da karıştıracak şekilde, bazı insanlar, “çekirdeği” +kast ederek “işletim sistemi” terimini kullanırlar. Terimin bu +iki anlamda kullanımının geçmişi çok eskiye gider. “İşletim +sistemi”nin “çekirdeği” kast edecek şekilde kullanıldığını +ta 80'lerde yayımlanmış, sistem tasarımına ilişkin bazı kitaplarda +görüyoruz. Aynı zamanda (80'lerde) “Unix işletim sistemi” bütün +sistem programlarını kapsayacak şekilde kullanılıyordu. Berkeley'in Unix +sürümü ise oyunları bile içeriyordu. GNU'nun, Unix benzeri bir işletim +sistemi olmasını tasarladığımız için, “işletim sistemi” terimini biz de aynı +şekilde kullanıyoruz.</p> +<p> +Çoğu zaman insanlar, “Linux işletim sistemi”nden söz +ettiklerinde “işletim sistemi” terimini bizim kullandığımız +anlamıyla, eksiksiz bir programlar bütününü kastedecek şekilde +kullanıyorlar. Eğer kastettiğiniz şey buysa, lütfen buna +“GNU/Linux” deyin. Eğer yalnızca çekirdeği kastediyorsanız, o +halde doğru ad “Linux”tur. Ayrıca yazılımın hangi kısmından söz +ettiğinize ilişkin anlam karmaşasını gidermek için de lütfen +“çekirdek” kelimesini kullanınız.</p> +<p> +Eğer eksiksiz programlar bütünü için “işletim sistemi” yerine +“sistem dağıtımı” gibi başka terimler kullanmayı tercih ediyorsanız, +sakıncası yok. Sonrasında ise, GNU/Linux sistem dağıtımlarından söz etmek +gerekiyor.</p> +</dd> + +<dt id="house">Bir sistemin çekirdeği bir evin temeli gibidir. Temeli olmayan bir eve nasıl +olur da tam gözüyle bakabiliriz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#house">#house</a>)</span></dt> + +<dd> +Çekirdek bir evin temeli gibi değildir aslında, çünkü bir işletim sistemi +meydana getirmek bir ev inşa etmek gibi değildir. + +<p>Bir ev, bulunduğu yerde kesilip bir araya getirilen pek çok küçük parçadan +oluşur. Bu parçaların aşağıdan yukarıya doğru birleştirilmesi +gerekir. Dolayısıyla, temel inşa edilmeden önemli parçalar da inşa +edilemez. Böyle bir durumda sahip olduğunuz tek şey toprakta bir delikten +ibaret olacaktır.</p> + +<p> +Yukarıdaki durumun aksine, bir işletim sistemi, herhangi bir sırayla +geliştirilebilecek, birbirlerine sıkı sıkıya bağlı olmayan karmaşık +bileşenlerden oluşur. Bileşenlerin büyük kısmını geliştirdiğinizde, işin +büyük kısmı bitmiş demektir. Bu bir evden ziyade, Uluslararası Uzay +İstasyonuna benzer. Eğer Uzay İstasyonunun modüllerinin büyük bir kısmı +yörüngede ancak tek bir olmazsa olmaz modül bekleniyorsa, bu tablo 1992 +yılında GNU sisteminin içinde bulunduğu duruma benzetilebilir. +</p> +</dd> + +<dt id="brain">Çekirdek sistemin beyni değil midir? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#brain">#brain</a>)</span></dt> + +<dd> +Bir bilgisayar sistemi tam olarak bir insan bedeni gibi değildir ve hiçbir +parçası insan beyniyle kıyaslanabilecek bir rol oynamaz. +</dd> + +<dt id="kernelmost">Çekirdeği yazmak bir işletim sisteminin büyük bölümü değil midir? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#kernelmost">#kernelmost</a>)</span></dt> + +<dd> +Hayır, birçok bileşen çok fazla iş gerektirmektedir. +</dd> + +<dt id="nokernel">Bir işletim sisteminin çekirdeğe ihtiyacı var. GNU Projesi bir çekirdek +geliştirmediğine göre, sistem nasıl GNU oluyor?<span +class="anchor-reference-id">(<a href="#nokernel">#nokernel</a>)</span></dt> + +<dd> +Sistemi “Linux” olarak adlandırmayı öne süren insanlar çifte +standart uyguluyorlar. Bir işletim sisteminin derleyicilere, +düzenleyicilere, pencere sistemlerine, kütüphanelere ve çok daha fazlasına, +1983 yılında BSD sistemlerine denk olabilmek için bile yüzlerce programa +ihtiyacı var. Torvalds bunların herhangi birini geliştirmediğine göre, +sistem nasıl “Linux” olacak? + +<p> +Bu standart çok sıkı ve herhangi bir katkı sağlayan kişinin katkılarını +yargılamanın doğru yolu değil.</p> + +<p> +Linus Torvalds kullandığımız işletim sistemine önemli bir katkı sağladı; GNU +Projesi daha önce başladı ve çok daha fazlasını +sağladı. “GNU/Linux” ismi her birine itibarını sunuyor.</p> +</dd> + +<dt id="notinstallable">GNU adında bir şey bulamazsam ve kuramazsam “GNU” nasıl bir +işletim sistemi olabilir? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#notinstallable">#notinstallable</a>)</span></dt> + +<dd> +GNU'nun <a href="/distros/distros.html"> paketlenmiş ve kurulabilir +versiyonlarının</a> çoğu mevcuttur. Bunların hiçbirine basitçe GNU denmiyor +ancak GNU temelde oldukları şey. + +<p> +Kurulum için paketlenmiş GNU sistemini yayımlamayı umduk ancak bu plan +olaylar tarafından üstlenildi: 1992'de diğerleri zaten Linux içeren GNU +çeşitlerini paketliyordu. 1993 yılında başlayarak <a +href="/distros/common-distros.html#Debian">Debian GNU/Linux</a> adlı daha +iyi ve daha özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapma çabasına sponsor +olduk. Debian'ın kurucusu bu ismi çoktan seçmişti. Ondan sadece +“GNU” demesini istemedik çünkü bu henüz hazır olmayan GNU Hurd +çekirdeğine sahip bir sistem versiyonunun adıydı.</p> + +<p> +GNU Hurd çekirdeği asla yeterince hazır hâle gelmedi; sadece üzerinde +çalışmak isteyenler için tavsiye ediyoruz. Bu yüzden GNU’yu hiçbir zaman GNU +Hurd çekirdeğiyle paketlememiştik. Ancak Debian bu kombinasyonu Debian +GNU/Hurd olarak paketledi.</p> + +<p> +Şimdi Guix adında gelişmiş bir Scheme tabanlı paket yöneticisi ve <a +href="/software/guix">Guix System Distribution</a> veya GuixSD olarak +adlandırılan tam bir sistem dağıtımı geliştiriyoruz. Bu, GNU sisteminin +önemli bir bölümünün yeniden paketlenmesini içerir.</p> + +<p> +GNU paketlemesinin son basamağını GNU adı altında hiçbir zaman atmadık ancak +bu, GNU'nun ne tür bir şey olduğunu değiştirmiyor. GNU bir işletim +sistemidir.</p> +</dd> + +<dt id="afterkernel">Biz, tüm sisteme, çekirdeğin, yani Linux'un adını veriyoruz. Bir işletim +sistemine çekirdeğin adını vermek normal değil midir? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#afterkernel">#afterkernel</a>)</span></dt> + +<dd> +Böyle bir uygulama pek rastlanılan bir şey değil; “Linux” +isminin yanlış kullanımı dışında bu duruma bir örnek bulamadık. Normalde bir +işletim sistemi tek bir bütünleşik proje olarak geliştirilir ve +geliştiriciler sistemin bütünü için bir ad bulurlar. Çekirdeğin genellikle +ayrı bir ismi olmaz. İnsanlar “filancanın çekirdeği” veya +“filanca çekirdeği” derler. +<p> +Bu iki ifade eş anlamlı olarak kullanıldığı için, “Linux +çekirdeği” ifadesi kolaylıkla “Linux'un çekirdeği” +şeklinde yanlış anlaşılabilir. Bu anlamda, Linux'un çekirdekten daha öte bir +şey olduğunu ima eder. Bu tür bir yanlış anlamaya meydan vermemek için, +“çekirdek, Linux” veya “Linux (çekirdek)” biçiminde +söyleyip yazabilirsiniz.</p> +</dd> + +<dt id="feel">Başka bir sistem “Linux hissine” sahip olabilir mi? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#feel">#feel</a>)</span></dt> + +<dd> +Linux hissi diye bir şey yoktur çünkü Linux'un kullanıcı arayüzü +yoktur. Herhangi bir modern çekirdek gibi Linux da programları çalıştırmak +için bir temel oluşturur; kullanıcı arayüzleri sistemin başka yerlerine +aittir. GNU/Linux ile insan etkileşimi her zaman diğer programlardan geçer +ve bu his onlardan gelir. +</dd> + +<dt id="long">“GNU/Linux” ifadesindeki sorun, bunun çok uzun olması… Daha kısa +bir isim önerseniz nasıl olur? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#long">#long</a>)</span></dt> + +<dd> +Bir süreliğine “GNU” ve “Linux” adlarının birleşimi +olan “LiGNUx” adını denedik. Tepkiler çok olumsuzdu. İnsanlar, +“GNU/Linux”u daha çok benimsediler. +<p> +“GNU”, sistem için en kısa meşru isimdi, fakat <a +href="#justgnu"> aşağıda belirttiğimiz nedenlerden</a> dolayı onu +“GNU/Linux” olarak adlandırdık.</p> +</dd> + +<dt id="long1">“GliNUx” sistemi (“GNU/Linux” yerine) olarak +adlandırmaya ne dersiniz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#long1">#long1</a>)</span></dt> + +<dd> +<p>“GNU” ismi görünüşte “Glinux”'da görünmez, bu yüzden +çoğu insan orada olduğunu farketmezdi. “GliNUx” olarak büyük +harfle yazılsa bile çoğu insan GNU'ya referans içerdiğini farketmezdi.</p> + +<p>“GNU/Linux” yazmakla karşılaştırılabilir ancak +“GNU/” 'yu baskıya koymak o kadar küçük ki çoğu insan +okuyamıyordu.</p> +</dd> + +<dt id="long2">“GNU/Linux” ile ilgili sorun çok uzun olmasıdır. Neden +“GNU/” deme zahmetine girmeliyim? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#long2">#long2</a>)</span></dt> + +<dd> +<p>“GNU/”'yu söylemek veya yazmak sadece bir saniyenizi +alır. Geliştirdiğimiz sistemi takdir ederseniz çalışmamızı tanıtmak için bir +saniye bile ayıramaz mısınız?</p> +</dd> + +<dt id="long3">Ne yazık ki “GNU/Linux” beş hecelidir. İnsanlar bu kadar uzun +bir terim kullanmayacak. Daha kısa bir tane bulamaz mısın? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#long3">#long3</a>)</span></dt> +<dd><p>Aslında “GNU/Linux” sadece dört hecelidir. “Ne yazık +ki” beş heceli ancak insanlar bu kelimeyi kullanmak için isteksizlik +belirtisi göstermiyor.</p></dd> + +<dt id="long4">Stallman her seferinde ona “Richard Matthew Stallman” olarak +seslenmemizi istemiyor. Öyleyse neden her zaman “GNU/Linux” +demeliyiz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#long4">#uzun4</a>)</span></dt> +<dd> +<p>“Matthew” ismini kullanmamak Stallman'ın doğası, fikirleri veya +amacı hakkında hiç bir şeyi yanlış sunmayacaktır. “GNU” terimini +kullanmamak ise GNU/Linux sistemi hakkındaki şeyleri yanlış tanıtacaktır.</p> + +<p>Bu örnek, yaygın bir safsata gizleme şeklidir: yanıltıcı bir benzetme +içerisine gömme. Daha iyi bir benzetme “Neden Stallman'ı +‘Torvalds’ olarak çağırmıyoruz?” olacaktır. +</p></dd> + +<dt id="justgnu">Linux ikincil bir katkı olduğuna göre, sistemi basitçe “GNU” +diye adlandırmak gerçeğe aykırı mı olurdu? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#justgnu">#justgnu</a>)</span></dt> + +<dd> +Gerçeğe aykırı olmazdı, ama tutulacak en iyi yol değildir bu. Sisteme +yalnızca “GNU” demektense “GNU/Linux” dememizin +nedenleri şunlardır: + +<ul> +<li> +Sistem tamamen GNU değildir; farklı bir çekirdeği vardır (Linux). GNU/Linux +ile GNU'yu ayırt etmek yararlıdır.</li> +<li> +İnsanlardan Linus Torvalds'ın emeğini takdir etmekten +<em>vazgeçmelerini</em> istemek centilmence bir davranış olmazdı. Sisteme +önemli bir bileşen yazmıştır. Biz, sistemin geliştirilmesine başlamak ve +bunu sürdürmek konusundaki emeğimizin takdir edilmesini istiyoruz, fakat bu, +Linus'a, sistemi “Linux” olarak isimlendirenlerin bize +davrandığı gibi davranmamız gerektiği anlamına gelmiyor. Biz kesinlikle onun +politik görüşlerini paylaşmıyoruz, sisteme verdiği emeği inkar etmek yerine, +bu düşünce ayrılığını açık ve onurlu bir biçimde ele alıyoruz.</li> +<li> +Pek çok kimse sistemi, “Linux” olarak bildiği için, eğer biz +“GNU” dersek aynı sistemden bahsettiğimizi anlamayabilirler. Ama +eğer “GNU/Linux” dersek, kulaklarına çalınan bilgi ile bunun +arasında bağlantı kurabilirler.</li> +</ul><p></p> +</dd> + +<dt id="trademarkfee">Eğer, bir ürün isminde “Linux” kelimesini kullanırsam +karşılığında ücret ödemem gerekir. Bu durum “GNU/Linux” +kelimesini kullandığım zaman da geçerli… Peki, ücret ödememek için +“Linux”u çıkarıp sadece “GNU”yu kullanmam hatalı mı +olur? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#trademarkfee">#trademarkfee</a>)</span></dt> +<dd> +Sistemi “GNU” olarak adlandırmakta hiçbir sakınca +yoktur. Esasında sistemin kendisi de budur. Ancak Linus Torvalds'a da +emeğinin hakkını vermek hoş olacaktır, fakat bu ayrıcalığı verdiğiniz için +herhangi bir ödeme yapma zorunluluğunuz yoktur. +<p> +Dolayısıyla eğer sistemi “Linux” olarak adlandırmanın +karşılığında bir ücret ödemekten kurtulmak için sistemi sadece +“GNU” olarak adlandırmak isterseniz sizi tenkit etmeyiz.</p> +</dd> + +<dt id="many">Sistemin bugünkü haline pek çok başka projenin de katkısı bulunmuştur; +bunlar arasında TeX, X11, Apache, Perl ve başka pek çok program +sayılabilir. Savlarınıza göre onların da emeklerini saymamız gerekmiyor mu? +(Fakat bu bizi anlamsız derecede uzun bir ada götürür.) <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#many">#many</a>)</span></dt> + +<dd> +Bizim söylediğimiz şey, sistemin başlıca geliştiricisinin emeğini saymamız +gerektiğidir. Başlıca geliştirici GNU Projesidir ve sistem de temelde +GNU'dur. +<p> +Emeği takdir etmek konusunda daha kuvvetli düşünceleriniz varsa, bazı +ikincil katkıcıların da sistemin adı içinde anılması gerektiğine inanıyor +olabilirsiniz. Eğer böyleyse, buna karşı çıkmamız söz konusu bile +değil. Eğer X11'in sistemin ismi içinde anılmayı hak ettiğine inanıyorsanız +ve eğer canınız sisteme, GNU/X11/Linux demek istiyorsa deyin. Eğer Perl'in +anılmak konusunda yakındığını düşünüyorsanız ve canınız GNU/Linux/Perl +yazmak istiyorsa, buyurun yazın.</p> +<p> +GNU/X11/Apache/Linux/TeX/Perl/Python/FreeCiv gibi uzun bir adın saçma +olmasından dolayı, bu noktada bir sınır çizmeniz ve başka ikincil +katılımcıların isimlerini göz ardı etmeniz gerekecektir. Sınırın nerede +çizileceği konusunda belirgin bir tek nokta yoktur, bu yüzden sınırı nereden +çizmek isterseniz isteyin, biz buna karşı çıkmayacağız.</p> +<p> +Farklı sınır çizgileri belirlemek bizi sistem için farklı isimler seçmeye +götürür. Fakat sınır çizgisi hangi noktada çekilirse çekilsin, adil olma ve +emeği takdir etme kaygıları sonucunda belirlenemeyecek tek isim +“Linux”'tur. Başlıca katkıyı (GNU) es geçip, bütün payı ikincil +katkıya (Linux) vermek adil olamaz.</p> +</dd> + +<dt id="systemd">systemd, günümüzde olduğu gibi GNU/Linux sisteminde önemli bir rol +oynamaktadır; onu GNU/systemd/Linux olarak adlandırmak zorunda mıyız? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#others">#others</a>)</span></dt> + +<dd> +systemd oldukça önemli bir bileşendir ancak yine de ne çekirdek (Linux) +kadar ne de bir bütün olarak sistemin temeli (GNU) kadar önemlidir. Ancak +sistemi “GNU/systemd/Linux” olarak adlandırarak systemd'in +varlığını vurgulamak isterseniz bunu yapmakta yanlış hiçbir şey yoktur. +</dd> + +<dt id="others">Sistemin bugünkü haline başka pek çok proje de katkıda bulunmuştur, fakat +onlar sistemin XYZ/Linux şeklinde adlandırılması konusunda ısrar +etmiyorlar. Neden GNU'ya ayrıcalık tanıyalım? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#others">#others</a>)</span></dt> + +<dd> +Binlerce proje, bugünün GNU/Linux sistemlerinde yaygın olarak bulunan +programları geliştirmişlerdir. Katkılarından dolayı hepsi takdiri hak +etmişlerdir, fakat sistemin başlıca geliştiricileri olmadıkları için bizim +bahsettiğimiz şekilde isimlerinin anılmasını talep etmiyorlar. +<p> +GNU farklıdır, çünkü katkı olarak sunulmuş bir program olmaktan da, katkı +olarak sunulmuş bir programlar bütünü olmaktan da ötedir. GNU, sistemin +üzerine inşa edildiği iskelettir.</p> +</dd> + +<dt id="allsmall">GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale gelmiştir. Dolayısıyla +neden onun adını analım? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#allsmall">#allsmall</a>)</span></dt> +<dd> +2008 yılında gNewSense GNU/Linux dağıtımının “ana” deposunun +%15'ini GNU paketlerinin oluşturduğunu gördük. Linux ise deponun %1.5'ini +oluşturuyordu. Dolayısıyla aynı sav, üstelik daha bariz bir biçimde, sistemi +“Linux” olarak adlandırmak konusunda da geçerlidir. + +<p> +GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale gelmiştir. Linux ise +sistemin daha da küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Ama bu ikisi sistemin +özüdür. Sistem bu ikisinin birleşimiyle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla +“GNU/Linux” ifadesi hâlâ geçerli görünmektedir. +</p> +</dd> + +<dt id="manycompanies">Sistemin bugünkü şekline pek çok şirket de katkıda bulunmuştur. Bu yüzden +sistemi GNU/Red Hat/Novell/Linux olarak adlandırmamız gerekmiyor mu? +<span class="anchor-reference-id">(<a +href="#manycompanies">#manycompanies</a>)</span></dt> + +<dd> +<p> +GNU; Red Hat ya da Novell ile kıyaslanamaz; çünkü GNU bir şirket, bir +kuruluş, hatta bir etkinlik değildir. GNU bir işletim sistemidir. (GNU +Projesinden bahsettiğimizde, GNU sisteminin geliştirilmesini sağlayan +projeye işaret ediyoruz.) GNU/Linux sistemi GNU tabanlıdır, bu da GNU'nun +neden sistemin adında yer alması gerektiğini açıklar. +</p> +<p> +Bu şirketlerin, GNU/Linux sistemine yaptığı katkının çoğu GCC ve GNOME'u +içeren çeşitli GNU paketlerine verdikleri kod desteğinden oluşur. GNU/Linux +adını kullandığınızda, bu şirketlerle birlikte, geri kalan bütün GNU +geliştiricilerinin de emeğini takdir etmiş olursunuz. +</p> +</dd> + +<dt id="whyslash">Neden “GNU Linux” yerine “GNU/Linux” yazıyorsunuz? +<span class="anchor-reference-id">(<a href="#whyslash">#whyslash</a>)</span></dt> + +<dd> +İngilizce kurallarına göre, “GNU Linux” yapısında +“GNU” kelimesi “Linux” kelimesini tamlar. Bu da ya +“GNU'nun Linux sürümü” ya da “bir GNU paketi olan +Linux” anlamına gelebilir. Bu anlamlardan hiç biri mevcut duruma uygun +değildir. +<p> +Linux, bir GNU paketi değildir. Yani Linux, GNU Projesi'nin himayesi altında +geliştirilmedi ya da özellikle GNU Projesi'ne katkıda bulunmadı. Linus +Torvalds, Linux'u kendine ait bağımsız bir proje olarak yazdı. Dolayısıyla +“bir GNU paketi olan Linux” anlamı doğru değildir.</p> +<p> +Linux'un (çekirdek) farklı bir GNU sürümünden bahsetmiyoruz. Özgür GNU/Linux +dağıtımları, <a href="http://directory.fsf.org/project/linux">Linux'un +farklı sürümlerini</a>kullanırlar, çünkü “standart” sürümde +özgür olmayan aygıt yazılımı “blobları” (ikili büyük nesne) +vardır. Eğer bunlar GNU Projesi'nin bir parçası olsaydı, “GNU +Linux” ifadesi doğru olabilirdi, ancak biz bu ifadeyi kullanmak +istemezdik, çünkü epey kafa karıştırıcı olurdu.</p> +<p> +Çekirdek olarak Linux'u kullanmasıyla ayırt edilen bir GNU işletim sistemi +sürümünden söz ediyoruz. Aradaki yatık çizgi durumu ifade edebiliyor, çünkü +bu çizgi ifadeye “birleşim” anlamı katıyor (tıpkı +“Girdi/Çıktı” ifadesinde olduğu gibi...). Bu sistem GNU ile +Linux'un birleşimidir. Dolayısıyla adı “GNU/Linux”'tur.</p> +<p> +“Birleşimi” tarif etmek için başka yollar da vardır. Eğer artı +işaretinin daha açık olduğunu düşünüyorsanız, lütfen onu +kullanın. Fransızca'da tire işareti daha açıktır: “GNU-Linux”… +İspanyolca'da ise bazen “GNU con Linux” deriz.</p> +</dd> + +<dt id="pronounce">“GNU/Linux” ismi nasıl telafuz ediliyor? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#pronounce">#pronounce</a>)</span></dt> +<dd> +<p> +Lütfen ismi “GNU taksim Linux.” olarak telafuz edin. Eğer +taksimi telafuz etmezseniz, insanlar “GNU Linux,” dediğinizi +sanacaktır, buysa <a href="#whyslash">bileşim için uygun bir isim +değildir</a>. +</p> +</dd> + +<dt id="whynoslash">Neden “GNU/Emacs” yerine “GNU Emacs” yazıyorsunuz? +<span class="anchor-reference-id">(<a +href="#whynoslash">#whynoslash</a>)</span></dt> + +<dd> +<p> +İngilizce kurallarına göre, “GNU Emacs” yapısında +“GNU” kelimesi “Emacs” kelimesini niteler. Bu da, +bir GNU paketi olan Emacs adındaki bir programı tanımlar.</p> +<p> +“GNU/Emacs” ise işletim sistemi olan GNU ile program olan Emacs +birleşimi anlamına gelecektir. Bu program için bu uygun değildir, bu nedenle +“GNU/Emacs” ifadesi onu kastetmek için yanlıştır.</p> +</dd> + +<dt id="whyorder">Neden “Linux/GNU” değil de, “GNU/Linux”? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#whyorder">#whyorder</a>)</span></dt> + +<dd> +<p> +Doğru ve uygun olan, baş katkıyı ilk önce anmaktır. GNU'nun sisteme katkısı, +Linux'un katkısından sırf daha büyük ve sırf daha önce değildir, aynı +zamanda biz bütün faaliyeti başlatan kişileriz de...</p> +<p> +Ek olarak “GNU/Linux”; Linux'un sistemin en düşük seviyesi +olduğu ve GNU'nun teknik olarak daha yüksek seviyeleri doldurduğu gerçeğine +uyar.</p> +<p> +Fakat, eğer sisteme “Linux/GNU” demeyi tercih ediyorsanız, bu, +insanların şimdi çoğunlukla yaptığı gibi, GNU'yu tamamen göz ardı +etmelerinden ve sanki bütün sistem Linux'muş gibi göstermelerinden çok daha +iyidir.</p> +</dd> + +<dt id="distronames0">Dağıtımımın geliştiricileri buna “Falanca Linux” diyorlar ancak +bu, sistemin nelerden oluştuğu hakkında hiçbir şey ifade etmiyor. Neden onu +istedikleri gibi adlandırmasınlar ki? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#distronames0">#distronames0</a>)</span></dt> +<dd> +Bir sistemi “Falanca Linux” olarak adlandırmak; bunun Linux'un +bir türevi olduğunu ve insanların <a href="#distronames">bunu bu şekilde +anladığını</a> ima eder. + +<p> +Eğer bir GNU/Linux dağıtımını “Falanca BSD” olarak +adlandırırlarsa buna bir hata derdiniz. “Bu sistem BSD değil,” +onlara söylerdin. Eh, Linux de değil.</p> +</dd> + +<dt id="distronames">Benim dağıtımımın adı “Falanca Linux”; Bu onun gerçekten Linux +olduğunu göstermez mi? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#distronames">#distronames</a>)</span></dt> + +<dd> +<p>Bu, “Falanca Linux” dağıtımını yapan kişilerin yaygın hatayı +tekrar ettiği anlamına gelir. Debian, Dragora, Musix, Trisquel ve Venenux +gibi dağıtımların resmi adlarının bir parçası olarak GNU/Linux'u benimsemiş +olduklarını takdir ediyoruz ve farklı bir dağıtımla ilgilenirseniz aynı şeyi +yapmaya teşvik edeceğinizi umuyoruz.</p> +</dd> + +<dt id="distronames1">Benim dağıtımımın resmi ismi “Falanca Linux”. Dağıtımı +“Falanca Linux” dışında herhangi bir şey ile isimlendirmek +yanlış olmaz mı? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#distronames1">#distronames1</a>)</span></dt> + +<dd><p>“GNU”'yu “Linux”'a değiştirerek yanlış bilgi +yaydılar ve bunun versiyonunu “Falanca Linux” olarak +adlandırdıklarında yanlış bilgiyi “Falanca GNU/Linux” olarak +adlandırarak düzeltmeniz uygun olur.</p></dd> + +<dt id="companies">Tek tek kişilerden dağıtımları “GNU/Linux” olarak +adlandırmalarını istemek yerine, Mandrake, Red Hat ve IBM gibi şirketlerden +dağıtımlarını “GNU/Linux” olarak adlandırmalarını istemek daha +etkili olmaz mıydı? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#companies">#companies</a>)</span></dt> + +<dd> +Bu birini ya da diğerini seçme meselesi değil. Esasında biz şirketlerden, +kuruluşlardan ve tek tek kişilerden, herkesi haberdar etmemize yardımcı +olmalarını istiyoruz. Aslında, o şirketlerin üçüne de başvurduk. Mandrake, +zaman zaman “GNU/Linux” terimini kullanacağını söyledi, fakat +IBM ve Red Hat yardım etmeye pek istekli değillerdi. Hatta yöneticilerinden +biri, “Bu salt ticari bir karardır; biz sistemi ‘Linux’ +olarak adlandırarak daha fazla para kazanmayı umuyoruz,” +demişti. Başka bir deyişle, bu şirket için neyin doğru olduğunun önemi yok. +<p> +Biz onların bunu doğru yapmalarını sağlayamayız, fakat biz bu yol kolay +değil diye vazgeçecek insanlar da değiliz. IBM veya Red Hat kadar etkileme +gücünüz olmayabilir, ama yine de bize yardım edebilirsiniz. Sizinle birlikte +gidişatı, şirketlerin sistemi “GNU/Linux” diye adlandırarak daha +fazla kâr edeceği bir noktaya getirebiliriz.</p> +</dd> + +<dt id="reserve">“GNU/Linux” ismini, tamamen özgür yazılımlardan oluşan +dağıtımlara saklamak daha iyi olmaz mı? Ne de olsa GNU'nun ideali de +budur. <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#reserve">#reserve</a>)</span></dt> + +<dd> +GNU/Linux sistemine özgür olmayan yazılımların eklenmesine yönelik uygulama +topluluğumuz için büyük bir sorundur. Bu, kullanıcılara, özgür olmayan +yazılımların kabul edilebilir olduğunu ve bunları kullanmanın +“Linux”un ruhunun parçası olduğunu öğretir. Birçok +“Linux” Kullanıcı Grubu, amaçlarının bir parçası olarak +kullanıcılara özgür olmayan eklentileri kullanmalarında yardımcı +olmaktadır. Hatta bunlar satıcıları davet edip satış tanıtımı yapmalarına da +izin vermektedirler. Bu gruplar GNU/Linux kullanıcılarına “yardım +etmeyi” (buna özgür olmayan uygulamaları ve sürücüleri kullanmada +yardımcı olmak da dahildir) veya özgürlüğü feda ederek de olsa sistemi +popüler hale getirmeyi amaç edinmişlerdir. +<p> +Soru bu durumu nasıl değiştirebilirizdir.</p> +<p> +Linux ile birlikte GNU'yu kullanan topluluğun çoğu üyesi, kullandıkları +sistemin ne olduğunun farkında olmadığından, saflığını yitirmiş bu +sürümleri, “Bunlar aslında GNU değildir,” diyerek reddetmemiz, +kullanıcıların özgürlüğe daha fazla değer vermesini sağlamaz. Kullanıcılar +kastedilen mesajı almayacaklardır. Verecekleri cevap, “Biz bu +sistemlerin GNU olduğunu hiç bilmiyorduk ki,” olacaktır.</p> +<p> +Kullanıcıların özgürlük ile olan bağlantıyı görmelerini sağlamak için +tutulacak yol bunun tam tersidir: Yani onları bütün bu sistem sürümlerinin +<em>gerçekten de</em> birer GNU sürümü olduğu ve bütün bu sürümlerin, özel +olarak kullanıcıların özgürlüğü için var olan bir sistem üzerine kurulu +olduğu konusunda bilgilendirmek... Bu anlayış sayesinde kullanıcılar, özgür +olmayan yazılımları içeren dağıtımların doğru ve uygun birer “Linux +sürümü” olduğunu düşünmek yerine, bunların bozulmuş, saflığını +yitirmiş birer GNU sürümü olduğunu kavrayacaklardır.</p> +<p> +Sistemi GNU/Linux olarak adlandıran ve faaliyetlerinde GNU Projesi'nin +ideallerini temel alan GNU/Linux Kullanıcı Grupları kurmak epey faydalı +olacaktır. Eğer çevrenizdeki Linux Kullanıcı Grubu, yukarıda tarif edilen +ilkelere ilişkin eksiklikler taşıyorsa, bu grubun eğilimlerini (ve adını) +değiştirmek için grup içinde etkinlik yürütmenizi ya da yeni bir grup +oluşturmanızı öneriyoruz. Daha üstünkörü hedeflere odaklanmış insanların +kendi görüşlerini savunmaya hakları vardır, fakat onların sizi de +sürüklemesine izin vermeyin!</p> +</dd> + +<dt id="gnudist">Neden Linux'un bir GNU dağıtımını (sic) üretip bunu GNU/Linux olarak +adlandırmıyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#gnudist">#gnudist</a>)</span></dt> + +<dd> +Bütün “Linux” dağıtımları, aslında çekirdek olarak Linux'u +kullanan birer GNU sistemi sürümüdür. “GNU/Linux” teriminin +amacı, bu hususu anlatmaktır. Yeni bir dağıtım geliştirmek ve bunu yalnızca +“GNU/Linux” diye adlandırmak, vurgulamak istediğimiz hususu +bulanıklaştırır. +<p> +Bir GNU/Linux dağıtımı geliştirmek konusuna gelirsek, ki bunu daha önce +Debian GNU/Linux'un ilk geliştirilme aşamalarını fonladığımız zamanlarda +yapmıştık... Bunu yeniden yapmak artık pek faydalı görünmüyor. Böyle bir +çaba fazlasıyla iş yükü getirecek ve yeni dağıtım öteki dağıtımlara kıyasla +belirgin pratik avantajlar sağlamadığı sürece de hiç bir amaca hizmet +etmeyecektir.</p> +<p> +Bunun yerine gNewSense ve Ututo gibi %100 özgür GNU/Linux dağıtımlarının +geliştiricilerine yardımcı oluyoruz.</p> +</dd> + +<dt id="linuxgnu">Neden yalnızca “Linux GNU çekirdeğidir” deyip mevcut GNU/Linux +sürümlerinden birini “GNU” adı altında yayınlamıyorsunuz? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#linuxgnu">#linuxgnu</a>)</span></dt> + +<dd> +1992'de Linux'u GNU çekirdeği olarak benimsemek iyi bir fikir +olabilirdi. GNU Hurd'u çalıştırmayı başarmamızın ne kadar süreceğini o zaman +kavramış olsaydık, bunu yapabilirdik. (Ah! İşte öngörüsüzlük dedikleri...) +<p> +Eğer GNU/Linux'un var olan bir sürümünü alıp, onu “GNU” olarak +yeniden etiketlemiş olsaydık, GNU sisteminin bir sürümünü yapıp, onu +“Linux” olarak etiketlemek gibi olurdu bu. Böyle bir şey +yapmamız doğru olmazdı ve biz de bu şekilde davranmak istemiyoruz.</p> +</dd> + +<dt id="condemn">İlk zamanlarda da GNU Projesi, Linux kullanımını kınayıp buna karşı çıkıyor +muydu? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#condemn">#condemn</a>)</span></dt> + +<dd> +Biz, Linux'u çekirdeğimiz olarak benimsemedik, fakat Linux'u kınayıp ona +karşı da çıkmadık. 1993'te Debian GNU/Linux'un geliştirilmesini desteklemek +için neler yapabileceğimizi tartışmaya başladık. Aynı zamanda, Linux ile +kullanılmak üzere bazı GNU paketlerini değiştiren insanlarla işbirliği yapma +yollarını da aradık. Bu insanların yaptığı değişiklikleri, standart +sürümlere eklemek istedik, böylece bu GNU paketleri kurulur kurulmaz Linux +ile birlikte çalışabileceklerdi. Fakat yapılanlar genellikle anlık +değişikliklerdi ve taşınabilir özellikte değillerdi; bunların kurulum için +temizlenmeleri gerekiyordu. +<p> +GNU paketleri üzerinde değişiklik yapan insanlar, bizimle işbirliği yapmaya +pek yanaşmadılar. Hatta aralarından biri, bize GNU Projesi ile işbirliği +yapıp yapmamayı umursamadığını, çünkü kendisinin bir “Linux +kullanıcısı” olduğunu söyledi. Şaşkınlığa uğramıştık, çünkü GNU +paketlerini başka sistemlere aktaran insanlar, yaptıkları değişikliklerin +kurulabilir olması için genellikle bizimle çalışmak istiyorlardı. Ancak +temelde GNU tabanlı bir sistem geliştiren bu insanlar, bizimle çalışmayı +istemeyen ilk (hâlâ da neredeyse tek) grup oldu.</p> +<p> +İnsanların, GNU sisteminin bir sürümüne “Linux” adını +verdiklerini ve bu kargaşanın çalışmalarımıza köstek olduğunu gösteren ilk +deneyimdi bu bizim için.. Sisteme “GNU/Linux” demenizi istemek; +bu soruna ve “Linux” şeklindeki yanlış adlandırmadan ötürü oluşan başka +sorunlara karşı bizim verdiğimiz yanıttır.</p> +</dd> + +<dt id="wait">İnsanlardan GNU/Linux adını kullanmalarını istemekte neden bu kadar +geciktiniz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#wait">#wait</a>)</span></dt> + +<dd> +<p>Aslında gecikmedik. Bu konu hakkında geliştiriciler ve dağıtıcılarla, 1994 +yılında özel görüşmeler yapmaya başladık ve 1996'da daha halka açık bir +kampanya yürüttük. Gerekli olduğu sürece de devam edeceğiz.</p> +</dd> + +<dt id="allgpled">GNU/<i>ad</i> şablonunun bütün GPL'li programlara uygulanması gerekiyor mu? +<span class="anchor-reference-id">(<a href="#allgpled">#allgpled</a>)</span></dt> + +<dd> +Biz, tek bir programı asla “GNU/<i>ad</i>” şablonuna göre +adlandırmayız. Eğer bir program GNU paketi ise onu “GNU +<i>ad</i>” şeklinde adlandırabiliriz. +<p> +GNU işletim sistemi, birçok farklı programdan oluşmuştur. GNU'daki bazı +programlar GNU Projesi'nin bir parçası olarak yazılmıştır ya da özellikle +sisteme katkı olarak sunulmuştur. Bunlar, GNU paketleridir. Biz de +genellikle bunların adında “GNU” kelimesini kullanırız.</p> +<p> +Bir programı sisteme katkı olarak sunup bunu bir GNU paketi haline getirmek +isteyip istemediğine karar vermek, tamamen o programın geliştiricisine +kalmıştır. Eğer siz de bir program geliştirdiyseniz ve bunun bir GNU paketi +haline gelmesini istiyorsanız, lütfen <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine yazın. Böylece +biz de programı değerlendirip, almak isteyip istemediğimize karar +verebiliriz.</p> +<p> +GPL altında yayınlanmış tek tek her programa GNU ismini koymak adilce +olmazdı. Eğer bir program yazar ve onu GPL altında yayınlarsanız, bu, onun +GNU Projesi'nce yazıldığı ya da sizin onu bizim için yazdığınız anlamına +gelmez. Örneğin Linux (çekirdek), GNU GPL altında yayınlandı, fakat Linus, +bunu GNU Projesi’nin bir parçası olarak yazmamış, çalışmalarını bağımsız +yürütmüştür. Eğer birşey GNU paketi değilse, ondan GNU Projesi'nin payına +düşen de bir şey yoktur. Dolayısıyla da o programın ismine “GNU” +takısı getirmek uygun olmaz.</p> +<p> +Buna karşıt olarak, içindeki her bir program için olmasa bile, bütün olarak +GNU işletim sisteminde bir pay sahibi olmayı hak ediyoruz. Linux'a +başlanmadan yıllar önce, 1984'ten itibaren gösterdiğimiz azim ve kararlılık +sayesinde sistemin kendisi bir sistem olarak var olabilmiştir.</p> +<p> +Linux'un, içinde yer alarak popüler hale geldiği işletim sistemi, temelde +GNU işletim sistemiyle aynıydı. Aslında tamamen aynı değildi, çünkü GNU +işletim sistemi farklı bir çekirdeğe sahipti. Ama yine de çoğu yönden aynı +sistemdi. Bu sistem, GNU'nun bir çeşitlemesi idi. Yani adı GNU/Linux +sistemiydi.</p> +<p> +Linux, o sistemin türevlerinde, yani GNU/Linux sisteminin bugünkü +sürümlerinde birincil olarak kullanılmaya devam ediyor. Bu sistemlere kimlik +kazandıran bileşenler, bu sistemlerin merkezinde yer alan GNU ve +Linux'tur. Tek başına sadece Linux değil.</p> +</dd> + +<dt id="unix">GNU, Unix'ten pek çok şey miras aldığına göre, isminde “Unix”i +kullanarak ona bir pay vermesi gerekiyor mu? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#unix">#unix</a>)</span></dt> + +<dd> +Aslında GNU Unix'ten hiçbir şey miras almamıştır. Unix, sahipli bir +yazılımdı (hâlâ da öyle). Bu yüzden onun herhangi bir kodunu GNU içinde +kullanmak yasa dışı olurdu. Esasında bu bir tesadüf değildir: GNU'yu +geliştirmemizin nedenidir bu. Unix ya da o dönemdeki herhangi bir işletim +sistemini kullanarak özgür olamayacağımız için, bu sistemlerin yerine +koyabileceğimiz özgür bir sisteme gereksinim duyduk. Unix'ten herhangi bir +programı, hatta bunların parçalarını dahi kopyalamazdık; her şeyin baştan +yazılması gerekiyordu. +<p> +GNU'daki hiçbir kod, Unix'ten gelme değildir, fakat GNU Unix uyumlu bir +sistemdir. Bu yüzden, GNU içindeki birçok düşünce ve özellik, Unix'ten +gelmektedir. Açılımı “GNU's Not Unix” (GNU Unix Değildir) olan +“GNU” ismi, bu miras karşılığında Unix'e bir pay vermenin mizahi +bir yoludur. Bu isim belirlenirken, 70'lerde başlamış bir +“hacker” geleneği olan, kendini tekrar eden isimler türetme +uygulamasına bağlı kalınmıştır.</p> +<p> +Bu şekilde kendini tekrar eden isimlere ilk örnek TINT idi, (“TINT Is +Not TECO” — TINT TECO Değildir). TINT'in yazarı, TECO'yu başka +bir şekilde kodlamıştı (zaten farklı sistemler için pek çok farklı kodlama +örneği vardı), fakat ona “<em>falanca</em> TECO” gibi sıkıcı bir +ad vermektense, akıllıca ve eğlenceli bir isim +tasarladı. (“Hack”in anlamı da budur zaten: <a +href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html">oyunbaz bir zeka</a>.)</p> +<p> +Başka “hacker”lar da bu isme bayıldılar. Öyle ki biz de bu +yaklaşımı taklit ettik. Mevcut başka programlara çok benzeyen bir programı +sıfırdan yazıyorsanız, (o programın ismine “Klever” diyelim), +ona “MINK is not Klever” (MINK Klever Değildir) gibi kendini +tekrar eden bir ad verebilirsiniz. Aynı ruhla biz de Unix yerine yaptığımız +sistemi “GNU's Not Unix” (GNU Unix Değildir) diye adlandırdık.</p> +<p> +Tarihsel olarak, Unix'i geliştiren AT&T Unix'e benzeyen bir sistemin +isminde, bu sistem % 99 Unix'ten kopyalanmış bile olsa, “Unix” +kelimesinin kullanılması suretiyle kendisine bir pay verilmesini +istemiyordu. Hatta AT&T bu yolla kendisine pay veren herkesi dava +açmakla tehdit ediyordu. Bu nedenle Unix'in değişikliğe uğratılmasıyla +ortaya çıkmış bütün sürümler (hepsi de sahiplidir, tıpkı Unix gibi), +kendilerine “Unix” kelimesini içermeyen farklı isimler +seçmişlerdir.</p> +</dd> + +<dt id="bsd">“GNU/BSD” de dememiz gerekir mi? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#bsd">#bsd</a>)</span></dt> + +<dd> +BSD sistemlerini (FreeBSD, vb.) “GNU/BSD” sistemleri olarak +isimlendirmiyoruz, çünkü bu terim, BSD sistemlerinin tarihiyle uyuşmuyor. +<p> +BSD sistemi, 80'li yıllarda, özgür olmayan bir yazılım olarak UC Berkeley +tarafından geliştirildi ve 90'lı yıllarda özgür hale geldi. Bugün var olan +özgür bir işletim sistemi çok büyük bir olasılıkla ya GNU sisteminin ya da +BSD sisteminin bir çeşitlemesidir.</p> +<p> +İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi, GNU'nun bir çeşitlemesi olup +olmadığını soruyorlar. Değildir. BSD geliştiricileri, GNU Projesi örneğinden +esinlenerek kodlarını birer özgür yazılım haline getirmeye karar +vermişlerdir. GNU gönüllülerinin açık açık yaptığı çağrılar, onların kodları +özgürleştirmeye başlamak için ikna olmalarını sağlamıştır. Fakat BSD kodları +GNU'nunkiler ile pek örtüşmez.</p> +<p> +Tıpkı GNU sistemi ve bunun çeşitlemelerinin bazı BSD programlarını +kullanması gibi, BSD sistemleri de bugün bazı GNU paketlerini +kullanmaktadır. Fakat, bütün olarak bakılırsa, bunlar ayrı ayrı evrilmiş iki +farklı sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazıp GNU sistemine +eklemediler, bu yüzden GNU/BSD gibi bir isim duruma uygun değildir.</p> +<p> +GNU/Linux ve GNU arasındaki bağlantı daha yakındır ve bu yüzden +“GNU/Linux” ismi sistemin adı olmaya uygundur.</p> +<p> +GNU'nun, NetBSD çekirdeğini kullanan bir sürümü vardır. Geliştiricileri, onu +“Debian GNU/NetBSD” olarak isimlendiriyorlar, fakat NetBSD +sadece çekirdekten ibaret olmayan eksiksiz bir sistem olduğu için +“GNU/NetBSDçekirdeği” daha doğru olacaktır. Sistemin büyük kısmı +GNU/Linux sistemi ile aynı olduğu için, buna bir BSD sistemi denemez.</p> +</dd> + +<dt id="othersys">Eğer GNU araçlarını Windows üzerine kurarsam, bu benim bir GNU/Windows +sistemi kullandığım anlamına mı gelir? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#othersys">#othersys</a>)</span></dt> + +<dd> +“GNU/Linux” ile kastettiğimiz durumla aynı şey değildir bu. GNU +araçları GNU yazılımlarının birer parçasıdır. GNU yazılımları da GNU +sisteminin bir parçasıdır. Bunların altında ise GNU ile ortak hiçbir kod +içermeyen bambaşka bir işletim sistemi olacaktır. Neticede bu durum, +GNU/Linux'tan tamamen farklıdır. +</dd> + +<dt id="justlinux">Linux, GNU'suz kullanılamaz mı? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#justlinux">#justlinux</a>)</span></dt> + +<dd> +Linux bazı cihazlarda kendisi tarafından veya başka küçük programlarla +kullanılır. Bu küçük yazılım sistemleri GNU/Linux sisteminden çok +uzak. Kullanıcılar bunları PC'lere yüklemezler, örneğin; onları oldukça +heves kırıcı bulurlar. Bu küçük platformların GNU/Linux'tan ne kadar farklı +olduğunu göstermek için bu cihazların sadece Linux çalıştırdığını söylemek +faydalıdır. +</dd> + +<dt id="howmuch">Sistemin GNU/Linux olması için GNU sisteminin ne kadarına ihtiyaç var? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#howmuch">#howmuch</a>)</span></dt> + +<dd> +“Ne kadar” anlamlı bir soru değil çünkü GNU sisteminin kesin +sınırları yok. +<p> +GNU, bir topluluk tarafından sürdürülen bir işletim sistemidir. Yalnızca GNU +yazılım paketlerinden (belirli bir listeye sahip olduğumuz) çok daha +fazlasını içerir ve insanlar sürekli olarak daha fazla paket ekler. Bu +değişikliklere rağmen GNU sistemi olarak kalır ve bunu GNU/Linux yapmaya +zorlayan bir Linux ekler. GNU sisteminin bir parçasını kullanıyor ve parçayı +atlarsanız “ne kadar” kullandığınızı söylemenin anlamlı bir yolu +yoktur.</p> +<p> +Paket seviyesine bakarsak Linux, GNU/Linux sisteminde önemli bir +pakettir. Önemli bir GNU paketinin dahil edilmesi, eşit söz talebimizi haklı +çıkarmak için yeterlidir. +</p> +</dd> + +<dt id="linuxsyswithoutgnu">GNU olmadan tam Linux sistemleri [sic] var mı? <span +class="anchor-reference-id">(<a +href="#linuxsyswithoutgnu">#linuxsyswithoutgnu</a>)</span></dt> + +<dd> +GNU değil, Linux içeren bütün sistemler var; Android bir örnektir. Ancak +“Linux” sistemleri olarak adlandırmak bir hatadır, tıpkı GNU'yu +bir “Linux” sistemi olarak adlandırmak gibi bir hatadır. +<p> +Android, GNU/Linux sisteminden çok farklı çünkü ikisinin ortak kodu çok +az. Aslında,ortak olan tek şey Linux'tur.</p> +<p> +Tüm GNU/Linux sistemini Linux olarak adlandırırsanız “Android, Linux +içerir ancak Linux değildir çünkü her zamanki Linux [sic] kütüphanelerine ve +yardımcı programlarına sahip değildir [GNU sistemi anlamına gelir].”</p> +<p> +Android, GNU/Linux'un yaptığı kadar Linux içerir. Sahip olmadığı şey GNU +sistemi. Android bunu oldukça farklı çalışan Google yazılımı ile +değiştirir. Android'i GNU/Linux'tan farklı kılan şey GNU'nun olmamasıdır.</p> +</dd> + +<dt id="usegnulinuxandandroid">GNU/Linux kullanmak ve Android kullanmak demekse “Linux” +kullanmak doğru mu? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#usegnulinuxandandroidlinuxsyswithoutgnu">#usegnulinuxandandroidlinuxsyswithoutgnu</a>)</span></dt> + +<dd> +Alakası yok. Bu kullanım o kadar zorlama ki insanlar amaçlanan anlamı +anlamayacaklar. +<p> +Halk, Android'i “Linux” olarak kullanmaktan bahsetmeyi çok garip +bulacak. Sohbet etmek gibi bir şey, daha sonra kişinin bağırsaklarıyla veya +kişinin dolaşım sistemi ile konuştuğunu söylemek gibi.</p> +<p> +Halk, Linux'u gerçekte GNU/Linux iken her zamanki yanlış anlama yoluyla +kullanma fikrini anlaya<em>cak</em>tır: Tüm sistemi “Linux” +olarak düşünmek.</p> +<p> +Android kullanımı ve GNU/Linux kullanımı, araba kullanmak ve bisiklet sürmek +kadar farklıdır. İlk ikisinin de Linux içerdiği gerçeğinin onları +kullanmakla alakasızdır, tıpkı bir otomobilin ve bir bisikletin her ikisinin +de bir metal yapısına sahip olması onlrı kullanmakla alakasız olması +gibi. Araba ve bisiklet kullanmak hakkında konuşmak istiyorsanız +“metal nesnelere binmek”ten söz etmezsiniz (okuyucu ile oyun +oynamadığınız sürece). “Arabaları ve bisikletleri kullanmak” +dersiniz. Aynı şekilde GNU/Linux ve Android kullanımı hakkında konuşmanın +net yolu; “GNU/Linux ve Android kullanmak” demektir.</p> +</dd> + +<dt id="helplinus">Neden sistemi “Linux” olarak isimlendirip, Linus Torvalds'ın, +topluluğumuzdaki medya maymunu imajını güçlendirmiyoruz? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#helplinus">#helplinus</a>)</span></dt> + +<dd> +Linus Torvalds, kendi amaçları için bir “medya maymunu”dur (bu +tabir başka insanların seçimi, bizim değil). Onun amacı, sistemi daha +popüler hale getirmektir ve sistemin topluluk açısından değerinin, sırf +sunduğu pratik getirilerde yattığına inanır: Yani Güç, güvenilirlik ve kolay +erişilebilirlik... O hiç bir zaman, etik bir ilke olarak <a +href="/philosophy/why-free.html">işbirliği özgürlüğü</a>nü savunmadı. Bu +yüzden de insanlar “Linux” ismini bu ilkeyle bağdaştırmıyor. +<p> +Linus, özgür yazılım hareketinin ideallerini paylaşmadığını açık açık ifade +etti. İşinde yıllarca özgür olmayan yazılımlar geliştirdi (bunları da +“Linux”World Show'da geniş bir dinleyici kitlesine açıkladı) ve +Linux'un (çekirdek) geliştiricilerini, bu çekirdek üzerinde çalışabilmeleri +için kendisiyle birlikte özgür olmayan yazılımlar kullanmaya çağırdı. Hatta +daha da ileri gidip, teknik çalışmalarımızın toplumsal sonuçlarını göz önüne +almamız gerektiğini söyleyen mühendis ve bilim insanlarını azarladı. Bu da +aslında toplumun, atom bombasının geliştirilmesinden çıkardığı dersi +reddetmek demektir.</p> +<p> +Öğrenmek ve eğlenmek güdüsüyle özgür bir program yazmakta hiç bir yanlış yön +yoktur. Bu nedenle Linus'un yazmış olduğu çekirdek, topluluğumuz için önemli +bir katkıdır. Fakat bu güdüler, eksiksiz bir sistemin (GNU/Linux) var oluş +nedenini açıklayamayacağı gibi, gelecekteki özgürlüğümüzü güvence altına da +almayacaktır. Halk, bunu bilmelidir. Linus'un görüşlerini yaymaya hakkı +vardır. Fakat insanlar, söz konusu işletim sisteminin, Linus'un +görüşlerinden değil, özgürlük ideallerinden doğduğunu bilmelidir.</p> +</dd> + +<dt id="claimlinux">Linus Torvalds'ın çalışmalarını GNU olarak nitelendirmemiz yanlış olmaz mı? +<span class="anchor-reference-id">(<a +href="#claimlinux">#claimlinux</a>)</span></dt> + +<dd> +Yanlış olur, dolayısıyla biz öyle nitelendirmiyoruz. Torvalds'ın çalışması +Linux'tur (çekirdek). Biz bu çalışmayı GNU Projesi'ne atfetmemeye veya bunu +“GNU” olarak nitelendirmemeye özen gösteriyoruz. Biz tüm +sistemden söz ederken “GNU/Linux” adını kullanarak onun emeğini +takdir ediyoruz. +</dd> + + +<dt id="linusagreed">Linus Torvalds Linux'un yalnızca çekirdek olduğu düşüncesine katılıyor mu? +<span class="anchor-reference-id">(<a +href="#linusagreed">#linusagreed</a>)</span></dt> + +<dd> +<p>Bunu başlangıçta kabul ediyordu. En eski Linux sürüm notlarında şöyle der: +“<a +href="http://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">Linux +ile kullanılan araçların büyük bölümü GNU yazılımı olup bunlar GNU copyleft +lisansı altındadır. Bu araçlar dağıtımın içinde yer almaz. Daha fazla bilgi +için bana (veya GNU'ya) sorun”</a>.</p> +</dd> + +<dt id="finishhurd">Neden GNU Hurd çekirdeğini bitirmiyor, GNU sistemini bir bütün olarak +yayımlamıyor ve GNU/Linux olarak adlandırılacak soruyu unutmuyorsunuz? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#finishhurd">#finishhurd</a>)</span></dt> + +<dd> +Hangi çekirdeğin kullanılacağına bakılmaksızın GNU işletim sistemi için +takdir istiyoruz. + +<p>GNU Hurd'un Linux ile rekabet edebilecek kadar iyi çalışmasını sağlamak +büyük bir iş olacaktır ve bu açıkça gerekli değildir. Bir çekirdek olarak +Linux'ta etik olarak yanlış olan tek şey, aygıt yazılımı blob'unun +eklenmesidir; bu sorun için en iyi çözüm,<a +href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects"> blob'lar için özgür +ikameler geliştirmektir</a>.</p> +</dd> + +<dt id="lost">Savaş zaten kaybedildi. Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O +halde neden hâlâ bunu düşünüp duruyoruz? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#lost">#lost</a>)</span></dt> + +<dd> +Bu bir savaş değil. Bir eğitim seferberliği... Sisteme ne ad vereceğimiz, +yalnızca “toplum” tarafından bir anda alınabilecek tek bir karar +değildir: Her insan, her kuruluş hangi ismi kullanacağına kendisi karar +verebilir. Başkalarının “GNU/Linux” demesini sağlayamazsınız, +ama sisteme kendiniz “GNU/Linux” demeye karar +verebilirsiniz. Böyle yaparak da başkalarını eğitmeye yardımcı olmuş +olursunuz. +</dd> + +<dt id="whatgood">Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O halde +“GNU/Linux” dememin ne faydası var? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#whatgood">#whatgood</a>)</span></dt> + +<dd> +Bu, ya hep ya hiç durumu değildir: doğru-yanlış bilgiler öyle ya da böyle +farklı kişilerce yayılıyor. Eğer siz sisteme “GNU/Linux” +derseniz, sistemin doğru geçmişini, kökenini ve var olma nedenini +öğrenmeleri konusunda başkalarına yardımcı olmuş olursunuz. Yanlış +adlandırmayı her yerde tek başınıza, bizim düzelttiğimizden daha fazla +düzeltemezsiniz, ama yardım edebilirsiniz. Eğer yalnızca birkaç yüz insan, +sizin “GNU/Linux” terimini kullandığını görürse, önemli sayıda +insanı, çok az çaba ile, eğitmiş olursunuz. Onlardan bazıları da, bu doğruyu +başkalarına yayar. +</dd> + +<dt id="explain">Sisteme “Linux” desek ve insanlara on dakikalık bir açıklama ile +sistemin gerçek kökenini öğretsek daha iyi olmaz mı? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#explain">#explain</a>)</span></dt> + +<dd> +Eğer başkalarına bu yolla açıklama yaparak bize yardım ederseniz, çabanızı +takdir ederiz, fakat bu en iyi yöntem olmaz. Bu, sistemi “GNU/Linux” olarak +isimlendirmek kadar etkili olmayacak ve zamanınızı verimsiz kullanmanıza yol +açacaktır. +<p> +Etkisizdir, çünkü zihinlere yerleşmez ve tabii ki başkalarına +iletilemez. Açıklamanızı dinleyen kimi insanlar sizi dikkate alacak, hatta +sistemin kökenine ilişkin doğru resmi yakalayacaklardır. Ama kendileri +sistemden bahsederken sizin açıklamanızı başkalarına da aktaracakları pek +muhtemel değil. Büyük ihtimalle kendileri de sisteme yalnızca +“Linux” diyeceklerdir. Özellikle böyle bir niyetleri olmasa da +yanlış resmin yayılmasına yardımcı olacaklardır.</p> +<p> +Etkisizdir çünkü çok daha fazla zaman alır. “GNU/Linux” deyip +yazmak günde sadece birkaç saniyenizi alacaktır, dakikalarınızı değil. Bu +yolla daha fazla insana ulaşma şansınız olur. Yazarken ve söylerken Linux ve +GNU/Linux'u birbirinden ayırmak GNU Projesi’ne etkili bir biçimde yardım +etmenin en kolay yoludur.</p> +</dd> + +<dt id="treatment">Bazı insanlar, sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizinle alay +ediyorlar. Neden kendinizi bu muameleye maruz bırakıyorsunuz? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#treatment">#treatment</a>)</span></dt> + +<dd> +Sisteme “Linux” demek, insanlara sistemin geçmişi ve varoluş +nedeni hakkında yanlış bir izlenim veriyor. İsteğimizle alay eden insanlar +büyük ihtimalle bahsettiğimiz o yanlış resmi almışlardır. Bizim yaptığımız +çalışmaların aslında Linus tarafından yapıldığını zannediyorlar, bu yüzden +de emeğimizin takdir edilmesini istediğimizde bize gülüyorlar. Eğer doğruyu +bilselerdi, muhtemelen gülmezlerdi. +<p> +Neden insanların bazen bizimle alay etmesine sebep olan bir istekte bulunma +riskini göze alıyoruz? Çünkü bunun genellikle GNU Projesi'ne faydası dokunan +sonuçları oluyor. Amacımıza ulaşmak için hak etmediğimiz bir muameleye maruz +kalma riskini kabulleniyoruz.</p> +<p> +Eğer böyle beklenmedik derecede haksız bir durumun ortaya çıktığını +görürseniz, lütfen elinizi kolunuzu bağlayıp oturmayın. Size gülen insanlara +gerçek tarihi anlatın. İstediğiniz şeyin dayanağı olduğunu gördüklerinde, +birazcık mantık sahibi olanlar gülmeyi keseceklerdir.</p> +</dd> + +<dt id="alienate">Bazıları sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizi suçluyorlar. Onları +kendinizden uzaklaştırarak kaybetmiyor musunuz? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#alienate">#alienate</a>)</span></dt> + +<dd> +Pek sayılmaz. Sistemi geliştirmedeki rolümüzü takdir etmeyen insanlar bize +yardım etmek için muhtemelen önemli bir çaba sarf etmeyecektir. Eğer bunlar, +özgür yazılımlar yayınlamak gibi, bizim amaçlarımızı ilerletecek şekilde +çalışıyorlarsa da, bu büyük ihtimalle biz istediğimiz için değil, başka +ilgisiz sebeplerden dolayıdır. Aynı zamanda, bizim yaptığımız çalışmaları +başka birilerine atfetme alışkanlığını diğer insanlara da aşılayarak, başka +insanlardan yardım alma olanaklarımızı da sekteye uğratıyorlar. +<p> +Zaten işbirliği yapmaya pek de niyetli olmayanları kendimizden uzaklaştırmak +konusunda endişe etmenin de bir manası yoktur. Büyük bir problemi yaymaya +devam eden insanları kızdıracağız korkusuyla bu problemi düzeltmekten geri +durmamız kendi kendimizi baltalamamız demek olacaktır. Bu sebeple, yanlış +adlandırmayı düzeltme çabalarımızı sürdüreceğiz.</p> +</dd> + +<dt id="rename">Ne katkıda bulunmuş olursanız olun, işletim sisteminin ismini değiştirmek +meşru mudur? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#rename">#rename</a>)</span></dt> + +<dd> +Biz hiç bir şeyin ismini değiştirmiyoruz. Biz 1983 yılında sistemi +duyurduğumuzdan beri bunu “GNU” olarak isimlendiriyoruz. Yanlış +olan, sistemin adını “Linux” olarak değiştirmeye çalışan +insanların yaptıklarıdır.</dd> + +<dt id="force">İnsanlara sistemi “GNU/Linux” diye isimlendirmelerini dayatmak +yanlış değil mi? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#force">#force</a>)</span></dt> + +<dd> +İnsanlara bunu dayatmak yanlış olurdu. Zaten biz de böyle bir şeye +kalkışmıyoruz. Biz sisteme “GNU/Linux” diyoruz ve sizden de +böyle demenizi talep ediyoruz. +</dd> + +<dt id="whynotsue">Niçin bütün sistemi “Linux” olarak isimlendiren insanları dava +etmiyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#whynotsue">#whynotsue</a>)</span></dt> + +<dd> +Dava açmak için yasal zemin yok, fakat biz ifade özgürlüğüne inanan insanlar +olarak, böyle bir davranışa girmek istemezdik zaten. Biz insanlardan sisteme +“GNU/Linux” demelerini, doğrusu bu olduğu için istiyoruz. +</dd> + +<dt id="require">İnsanların sistemi “GNU” diye isimlendirmesini zorunlu kılacak +bir ifadeyi GNU GPL’ye yerleştirmeniz gerekmiyor mu? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#require">#require</a>)</span></dt> + +<dd> +GNU GPL'nin amacı, özgür yazılımların sahipli sürümlerini üretenlere karşı +kullanıcıların özgürlüğünü korumaktır. Sistemi “Linux” olarak +isimlendiren kullanıcıların, özgür olmayan yazılımları GNU/Linux +sistemlerine dahil etmek ya da bu iş için özgür olmayan yazılımlar +geliştirmek gibi, kullanıcıların özgürlüklerini sınırlayıcı şeyler yaptığı +doğrudur. Ama yalnızca sistemi “Linux” olarak isimlendirmek, tek +başına, kullanıcıların özgürlüklerini elinden almaz. GPL'nin, insanlara +sistem için kullanacakları isim konusunda kısıtlamalar getirmesi uygun +olmaz. +</dd> + +<dt id="BSDlicense">Özgün BSD lisansı’nda, California Üniversitesi’nin emeğinin takdir +edilmesini sağlamak için reklam zorunluluğu getirilmek istenmesine karşı +çıktınız. Şimdi GNU Projesi'nde kendi emeğinizin takdir edilmesini istemeniz +ikiyüzlü bir davranış değil mi? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#BSDlicense">#BSDlicense</a>)</span></dt> + +<dd> +GNU/Linux ismini bir lisans gereksinimi haline getirmek ikiyüzlü bir +davranış olurdu. Biz de bunu yapmıyoruz zaten. Biz sizden sadece +hakkettiğimiz payı vermenizi <em>istiyoruz</em>. + +<p> +Lütfen <a href="/licenses/bsd.html"> en az iki farklı BSD lisansı</a> +olduğunu unutmayın. Netlik için lütfen hangisi olduğunu belirtmeden +“BSD” lisansı terimini kullanmayın.</p> +</dd> + +<dt id="deserve">GNU GPL'e, insanların sisteme “GNU” demelerini zorunlu kılacak +bir ifade yerleştirmediniz. O yüzden her şeyi hak ediyorsunuz. Peki şimdi ne +diye şikayet ediyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#deserve">#deserve</a>)</span></dt> + +<dd> +Bu soru, son derece tartışmalı bir genel etik önermeyi doğru varsayıyor: +Buna göre eğer insanlar sizi kendilerine adil davranmaya zorlamazsa, +onlardan istediğiniz kadar faydalanmaya hak kazanmış oluyorsunuz. Başka bir +deyişle bu önerme, “güçlü olan haklıdır” sözünü savunuyor. +<p> +Umarız siz de bizim gibi, bu önermeye karşı çıkıyorsunuzdur.</p> +</dd> + +<dt id="contradict">Birçok insanın inandığı şeyle ters düşmeseniz daha iyi olmaz mıydı? <span +class="anchor-reference-id">(<a href="#contradict">#contradict</a>)</span></dt> + +<dd> +Yanlış yola sevk edilmiş insanların sayısı ne kadar fazla olursa olsun, +onlarla beraber yürüyebileceğimizi düşünmüyoruz. Umarız siz de hakikatin +önemli olduğuna karar verirsiniz. +<p> +Biz daha en başta, özel mülk yazılımların meşru ve makul olduğuna duyulan ve +pek çok insan tarafından paylaşılan inancı reddetmeseydik asla özgür bir +işletim sistemi geliştiremezdik.</p> +</dd> + +<dt id="somanyright">Çoğu kimsenin, sistemi “Linux” olarak adlandırması, bu +isimlendirmeyi doğru kılmaz mı? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#somanyright">#somanyright</a>)</span></dt> + +<dd> +Biz bir yanlışın popülerlik derecesinin, onu bir hakikat haline getirdiğini +düşünmüyoruz. +</dd> + +<dt id="knownname">Sistemi çoğu kullanıcının zaten bildiği bir adla çağırmak daha iyi değil mi? +<span class="anchor-reference-id">(<a +href="#knownname">#knownname</a>)</span></dt> + +<dd> +Kullanıcılar öğrenemezler. “GNU/Linux”, “Linux” +içerdiğinden ne hakkında bahsettiğinizi anlayacaklardır. Arada bir +“(çoğu zaman hatalı bir şekilde ‘Linux’ olarak +adlandırılır)” eklerseniz hepsi anlar. +</dd> + +<dt id="winning">Birçok insan doğru-yanlış tartışmaları ile değil, neyin kullanışlı olduğuyla +veya kimin kazandığıyla ilgileniyor. Onların desteğini almak için farklı bir +yol izleseniz olmaz mıydı? <span class="anchor-reference-id">(<a +href="#winning">#winning</a>)</span></dt> + +<dd> +Neyin kullanışlı olduğuyla ya da kimin kazandığıyla ilgilenmek hayata karşı +ahlak dışı bir bakış açısıdır. Özgür olmayan yazılımlar bu ahlak dışı +yaklaşımın bir örneğidir ve bundan beslenmektedirler. Bu yüzden uzun vadede +bu yaklaşıma boyun eğmek, kendi kendimizi baltalamak demek olacaktır. Neyin +doğru, neyin yanlış olduğunu ifade etmeye devam edeceğiz. +<p> +Umarız siz, doğru ve yanlışı önemseyenlerdensinizdir.</p> +</dd> + +</dl> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2001, 2006, 2007, 2008, 2010, 2011, 2013, 2014, 2015, 2016, +2017, 2018, 2020 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2020.</li> +<li>Fırat Özgül <a +href="mailto:ozgulfirat@gmail.com"><ozgulfirat@gmail.com></a>, +2008.</li> +<li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a +href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2005, 2008.</li> +<li>Anıl Mevlüt Güven <a +href="mailto:anilmevlutguven@mynet.com"><anilmevlutguven@mynet.com></a>, +2007.</li> +<li>Sanem Uçan <a +href="mailto:sanemucan@gmail.com"><sanemucan@gmail.com></a>, +2007.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 07:29:47 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html new file mode 100644 index 0000000..f0fdf95 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html @@ -0,0 +1,412 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/gnu-structure.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.91 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU Projesi'nin Yapısı ve Yönetimi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/gnu-structure.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU Projesi'nin Yapısı ve Yönetimi</h2> + +<address class="byline">yazanlar Brandon Invergo ve Richard Stallman</address> + +<p class="big"><strong>Sürüm 1.0.1</strong></p> + +<div class="announcement"> +<p>Bu belgenin bir <a href="/gnu/gnu-structure.org">Org sürümü</a> de +mevcuttur.</p> +</div> + +<hr class="thin" /> + +<p>GNU Projesi; <a href="/gnu/about-gnu.html">GNU işletim sistemini</a> +geliştirir ve sürdürür. GNU Projesi, bu çalışma ve ilgili diğer etkinlikler +yoluyla özgür yazılım hareketinin temel felsefesi olan <a +href="/philosophy/philosophy.html">yazılım özgürlüğünü</a> destekler ve +teşvik eder.</p> + +<p>Bir işletim sistemi, bir bilgisayarın yararlı işler yapmasını sağlayan +birçok yazılım bileşeninden oluşur. Çekirdek ve sürücüler gibi düşük düzeyli +işlevler için kod ve ayrıca sistem kütüphanelerinin yanı sıra kullanıcıların +doğrudan çalıştırdığı programları (yardımcı programlar, araçlar, uygulamalar +ve oyunlar) içerir. GNU işletim sistemi tüm bu yelpazedeki yazılımlardan +oluşur. Programların çoğu GNU Projesi tarafından özel olarak geliştirilmiş +ve yayımlanmıştır; bunlar “GNU paketleri” olarak +adlandırılır. GNU sistemi, GNU Projesi dışında diğer geliştiriciler +tarafından yayımlanan <a href="/philosophy/categories.html">özgür +program</a> olan bileşenler de içerir.</p> + +<p>Bir işletim sistemini oluşturan programların tutarlı bir şekilde çalışması +gerektiği gibi, GNU Projesi de tutarlı bir şekilde çalışmalıdır. Çalışmanın +çoğu belirli programlar geliştirmekten oluşur ancak bu programlar bağımsız +projeler değildir; dilediğimiz GNU sistemini oluşturmak için birbirleriyle +oldukça uyumlu olmaları gerekir. Bu nedenle, onlarca yıl boyunca, proje için +bir yapı geliştirdik. Hiçbiri yeni değil ama ilk kez hepsini tek bir yerde +belgeliyoruz.</p> + +<p>Özgür Yazılım Vakfı, GNU Projesi'ne birçok türde destek (kolaylıklar, +hizmetler) sağlar. Bu desteklerin nasıl işlediği bu belgenin kapsamı +dışındadır.</p> + +<h3 id="software-development-structure">Yazılım Geliştirme Yapısı</h3> + +<p>GNU Projesi'nin etkinliklerinin çoğu yazılım paketlerinin geliştirilmesinden +oluşmaktadır. GNU'nun yazılım geliştirmesi şu şekilde yapılandırılmıştır.</p> + +<h4 id="chief-gnuisance">Baş GNUisance</h4> + +<p>GNU Projesi, Baş GNUisance, projenin kurucusu Richard Stallman, tarafından +yönetilmektedir. Baş GNUisance ilke olarak genel felsefe ve standartlar da +dâhil olmak üzere tüm önemli kararlardan sorumludur ve bu kararların +yürütülmesi açısından projeyi yönlendirir. Baş GNUisance; yazılım +paketlerini GNU paketi olarak adlandırır veya gerektiğinde hizmetten çıkarır +ve bakımcıları görevlendirir.</p> + +<p>Uygulamada Baş GNUisance bu kararların çoğunu ve görevlerin çoğunu +başkalarına devreder ve bir GNU paketinin geliştirme özelliklerine nadiren +müdahale eder, ve bu genellikle sadece öneri şeklindedir.</p> + +<h4 id="assistant-gnuisances">Yardımcı GNUisance'ler</h4> + +<p><a href="mailto:maintainers@gnu.org">maintainers@gnu.org</a> adresiyle +erişilebilir olan bu ekip, GNU Yazılımı sahipleri için ilk irtibat +noktasıdır. Tüm proje boyunca geliştirme etkinliklerini takip ederler, +zamanında yayımlar sağlarlar, bakımcıların GNU'nun <a +href="/philosophy/">felsefesini</a> ve yönergelerini izleyip izlemediklerini +denetlerler ve ortaya çıkabilecek çatışmaları çözerler. Ayrıca bir +bakımcının görevi bıraktığı veya yeni bir gönüllünün mevcut bir paketi +sürdürmek için harekete geçtiği durumları (bu durumda Baş GNUisance adına +yeni bir bakımcı görevlendirebilirler) da ele alırlar.</p> + +<p>Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır. Bununla +birlikte belirli görevler için yardım genellikle kabul edilir ve ilgili GNU +gönüllüleri temasa geçebilirler.</p> + +<h4 id="maintainers">Paket bakımcıları</h4> + +<p>Her GNU yazılım paketinin Baş GNUisance veya yardımcı GNUisance'ler +tarafından görevlendirilen belirli bakımcıları vardır. Paket bakımcıları +yetkisi altında görevlendirildikleri ve nadiren görevden alan Baş +GNUisance'ye karşı sorumludur ve GNU Projesi adına üstlendikleri paketleri +geliştirmekle yükümlüdürler.</p> + +<p>Bakımcıların ilk görevlendirilmesi, bir program <a +href="/help/evaluation.html">GNU paketi olarak kabul edildiğinde</a> +yapılır. Bunlar normalde programı bir GNU paketi yapmayı kabul eden ana +geliştiricilerden bazılarıdır.</p> + +<p>Zamanla bakımcılar nadiren görevi bırakırlar. Bazı durumlarda biricik +bakımcı rolden ayrılır ve paketi bakımsız bırakır. Baş GNUisance genellikle +yardımcı GNUisance'lere yeni bakımcılar bulma ve görevlendirme yetkisi +verir. <a href="/server/takeaction.html#unmaint">Şu anda bakımı yapılmayan +paketlerin listesine bakabilirsiniz</a>. Eski bakımcılardan yeni bakımcılar +önermelerini istiyoruz ve bu önerileri dikkatle değerlendiriyoruz.</p> + +<p>Bir paketin bakımcıları, geliştirilmesine katkıda bulunmak için genellikle +başkalarını işe alır ve bazı teknik kararları onlara devreder. Ancak +bakımcılar, GNU Projesi'ne karşı sorumluluklarını yerine getirebilmeleri +için paketin tamamı üzerinde yetki sahibi olurlar.</p> + +<p>Bir bakımcının birincil sorumluluğu; GNU Projesi'nin felsefesi, misyonu, +politikaları ve genel kararları doğrultusunda iyi ve kullanışlı bir şekilde +programı geliştirmek ve sürdürmektir. Bakımcılar ayrıca paketlerinin GNU +Sistemi'nin geri kalanıyla uyumlu çalışmasını sağlamalıdır. Daha fazla bilgi +için <a href="/help/evaluation.html#whatmeans">bakımcıların temel görevleri +ve bir programın GNU paketi olmasının ne anlama geldiğini +okuyabilirsiniz</a>.</p> + +<p>Genel olarak bakımcılar yazılım paketlerinin üstlendiği teknik yönergeleri +belirler ve böylece paketler için günlük kararlar alırlar. Aynı şekilde +paketlerin birlikte uyumlu çalışmasını sağlarken bakımcılar doğrudan +birbirleriyle çalışabilirler ve biz de bunu teşvik ediyoruz. Baş GNUisance +bir veya daha fazla GNU paketini doğrudan etkileyen bir kararı nadiren +verir. Etkilenen paketlerin sahipleri GNU Projesi adına kararı yürütmekle +sorumludur.</p> + +<p>Bakımcıların belirli sorumlulukları ve GNU yazılımının bakımıyla ilgili +teknik yönlendirme hakkında daha eksiksiz bilgi <a href="/prep/maintain">GNU +Yazılımı Bakımcıları İçin Bilgiler</a> ve <a href="/prep/standards">GNU +Kodlama Standartları</a> belgelerinde bulunabilir.</p> + +<p>GNU paketi bakımcılarının felsefemize uymasını veya politikalarımızı +onaylamasını değil, yalnızca izlemelerini istiyoruz. Bakımcılar ve katkıda +bulunanlar; GNU yazılımı üzerinde yaptıkları çalışmalarda felsefemizi, +politikalarımızı ve ara sıra belirli kararlarımızı uygulamalıdır.</p> + +<h3 id="package-development-support">GNU Paket Geliştirme için Destek</h3> + +<p>Birçok ekip GNU paketlerinin geliştirilmesi ve yönetilmesi için çeşitli +şekillerde destek sağlarlar. Bu ekiplerin çoğunun onları yönlendirecek bir +koordinatörü vardır; çoğu durumda koordinatör aksi belirtilmedikçe doğrudan +Baş GNUisance'ye rapor verir. Kuşkuya düşerseniz öneri için <a +href="mailto:gvc@gnu.org">GNU Gönüllü Koordinatörleri</a> ile iletişime +geçebilirsiniz.</p> + +<h4 id="gnueval">Yazılım Değerlendirme</h4> + +<p><a href="mailto:gnueval@gnu.org">gnueval@gnu.org</a> adresindeki yazılım +değerlendirme ekibi, GNU paketleri olarak önerilen yazılım paketlerini +değerlendirir. Bu, yazılımın işlevselliğinin yanı sıra yazılım özgürlüğü ve +programın GNU sistemine nasıl uyduğu ile ilgili konuların dikkatle +değerlendirilmesini içerir.</p> + +<p>Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır. Savannah +üzerinde GNU olmayan yazılım değerlendirmesi ile ilgili önceden deneyim +tercih sebebidir.</p> + +<h4 id="gnueval-security">Yazılım Güvenliği Değerlendirmesi</h4> + +<p><a href="mailto:gnueval-security@gnu.org">gnueval-security@gnu.org</a> +adresindeki yazılım güvenliği değerlendirme ekibi, yazılım değerlendirme +ekibiyle birlikte çalışır. GNU'ya sunulan yazılımda herhangi bir güvenlik +sorunu olup olmadığını belirler.</p> + +<p>Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.</p> + +<h4 id="security">Güvenlik Ekibi</h4> + +<p><a href="mailto:security@gnu.org">Güvenlik Ekibi</a>, güvenlik hatalarının +zamanında çözülmesine yardımcı olur. GNU paketinin bakımcısı bir güvenlik +açığının raporuna yanıt vermezse raportör sorunu güvenlik ekibine +iletebilir. Sorunun acil olduğuna karar verilirse bir yama geliştirilebilir +ve paketin onarılmış bir sürümü yayımlanabilir. Bakımcılar ayrıca güvenlik +ekibinden paketlerinin güvenliğini sağlama konusunda öneri isteyebilirler.</p> + +<p>Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.</p> + +<h4 id="platform-testers">Platform Sınayıcıları</h4> + +<p><a +href="//lists.gnu.org/mailman/listinfo/platform-testers">platform-testers@gnu.org</a> +e-posta listesinin arkasındaki gönüllüler, doğru çalıştığından emin olmak +için GNU yazılımının farklı donanım platformlarındaki ön sürümlerini +sınarlar.</p> + +<p>Yeni gönüllüler bekliyoruz.</p> + +<h4 id="mentors">Danışmanlar</h4> + +<p>GNU Danışmanları (<a href="mailto:mentors@gnu.org">mentors@gnu.org</a>) yeni +yazılım bakımcılarına kılavuzluk etmeye gönüllüdür.</p> + +<p>Uzun süredir GNU bakımcılarından gönüllü olmalarını istiyoruz.</p> + +<h4 id="proofreaders">Düzeltmenler</h4> + +<p>Düzeltmenler listesi, İngilizce metinleri düzelterek GNU paketi +bakımcılarına yardımcı olmak için kullanılabilir. Düzeltme istemek için <a +href="mailto:proofreaders@gnu.org">proofreaders@gnu.org</a> adresine yazın.</p> + +<h3 id="other-teams-services">Diğer Ekipler ve Hizmetler</h3> + +<p>Diğer birkaç ekip GNU Projesi içindeki günlük işleyişi kolaylaştırır, +yönetir veya projenin belirli hedeflerini geliştirir.</p> + +<h4 id="gac">GNU Danışma Kurulu</h4> + +<p><a href="/contact/gnu-advisory.html">GNU Danışma Kurulu</a> (<abbr +title="GNU Advisory Committee">GAC</abbr>), Baş GNUisance'ye önerilerde +bulunmak için mevcuttur. Danışma Kurulu üyeleri Baş GNUisance tarafından +atanır. Danışma Kurulu genel olarak GNU Projesi adına GNU Projesi'nin +sağlığını izler ve olası tartışma konularını gündeme taşır.</p> + +<h4 id="savannah-hackers">Savannah Hacker'leri</h4> + +<p><a href="//savannah.gnu.org">Savannah</a>, GNU Projesi'nin yazılım işbirliği +platformudur. Kod depolarını, hata raporlama araçlarını, e-posta listesi +arayüzlerini ve daha fazlasını barındırır. Savannah, <a +href="mailto:savannah-hackers-public@gnu.org">Savannah Hacker'leri</a> <a +href="#tn1">[1]</a> tarafından yönetilmektedir. Savannah Hacker'leri, GNU +yazılımının hizmet üzerinde düzgün bir şekilde barındırılmasını sağlamanın +yanı sıra, yazılım işbirliği platformunda barındırılmak üzere GNU olmayan +yazılım başvurularını da değerlendirir.</p> + +<p>Yeni gönüllüler bekliyoruz.</p> + +<h4 id="webmasters">Web Yöneticileri</h4> + +<p><a href="/people/webmeisters.html">GNU Web Yöneticileri</a>; <a +href="/">https://www.gnu.org</a> adresindeki web sayfalarının bakımından ve +güncellenmesinden sorumludur.</p> + +<p>Web yöneticileri ayrıca özgür yazılım ve lisanslar gibi konularda kamu +tarafından gönderilen çeşitli soruları da (yanıt net olduğunda) +yanıtlar. Bir dağıtımı değerlendirmek, web yöneticisi olmak isteyen kişileri +değerlendirmek ve yansı listesini güncellemek için isteklerin ilk +filtrelemesini yaparlar.</p> + +<p>GNU Web Yöneticisi Grubu, <a href="mailto:chief-webmaster@gnu.org">Baş +GNUisance</a>'ye rapor veren Baş Web Yöneticisi tarafından yönetilir. Yeni +gönüllüler bekliyoruz. <a +href="/server/standards/webmaster-quiz.html">Gönüllü Web Yöneticisi +Sınavı</a>'na bakın.</p> + +<h4 id="web-translators">Web Çevirmenleri</h4> + +<p>Her dilin bir ekip koordinatörü tarafından yönetilen bir çeviri ekibi +vardır. Daha fazla bilgi için <a +href="/server/standards/README.translations.html">www.gnu.org adresindeki +Web Sayfalarını Çevirme Kılavuzu</a>'na bakabilirsiniz. Ekip +koordinatörleri, Baş GNUisance'ye rapor veren <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">GNU Çevirileri +Yöneticisi</a>'ne rapor verir.</p> + +<h4 id="list-helpers">Liste Yardımcıları</h4> + +<p><a href="//savannah.gnu.org/maintenance/ListHelperAntiSpam/">Listhelper</a>, +GNU e-posta listelerine gönderilen spam'ları yarı otomatik olarak yöneten +bir sistemdir. Çoğu spam, spam filtreleri tarafından yakalanır ancak spam +olmadığı tahmin edilen iletilerin kuyruğunu yönetmek için insan +denetleticiler de mevcuttur.</p> + +<p>Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.</p> + +<h4 id="gvc">GNU Gönüllü Koordinatörleri</h4> + +<p>GNU Gönüllü Koordinatörleri (<a href="mailto:gvc@gnu.org">gvc@gnu.org</a>), +yeni gönüllüleri GNU Projesi içinde uygun işlere yönlendirmeye yardımcı +olmaktadır</p> + +<p>Yeni <abbr title="GNU Volunteer Coordinators">GVC</abbr> gönüllüleri +bekliyoruz ancak önceden GNU içinde gönüllülük deneyimi olması (ve böylece +GNU Projesi hakkında çok geniş bilgi) oldukça önerilir.</p> + +<h4 id="education">GNU Eğitim Ekibi</h4> + +<p><a href="/education/">GNU Eğitim Ekibi</a>, eğitim ortamlarında GNU İşletim +Sistemi'nin benimsenmesini teşvik eder. Ayrıca okulları değerlendirir ve +okul yöneticileriyle konuşur.</p> + +<p>Yeni gönüllüler bekliyoruz.</p> + +<h4 id="standards">GNU Standartları Grubu</h4> + +<p>GNU Standartları Grubu, GNU kodlama standartlarını güncelleme önerilerini +değerlendirir. Herkes <a +href="//lists.gnu.org/mailman/listinfo/bug-standards">bug-standards</a> +e-posta listesinden bir öneri gönderebilir. Grup daha sonra tüm ayrıntıları +ve çıkarımları sonuçlandırmak için öneriyi tartışır ve değerlendirir. Daha +sonra teklifi, kararı veren Baş GNUisance'ye bir öneri şeklinde +sunarlar. Grup ayrıca belgede değişiklik yapmanın yanı sıra belgeyi web'de +güncellemekten de sorumludur.</p> + +<p>Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.</p> + +<h3 id="correcting-errors">Hataları Düzeltme</h3> + +<p>Mevcut yapının bu tanımlamasında, daha önce merkezi bir belge olmadığından +dolayı hatalar veya eksiklikler bulursak, bu belgenin hem <a +href="/gnu/gnu-structure.org">Org sürümünü</a> hem de <a +href="/gnu/gnu-structure.html">HTML sürümünü</a> üçüncü sürüm numarasını +ilerleterek güncelleyeceğiz. Eski sürümleri <a +href="/gnu/old-gnu-structure/">bir alt dizinde</a> saklayacağız.</p> + +<h3 id="future-changes">Yönetsel Yapıda Gelecekteki Değişiklikler</h3> + +<p>GNU Projesi'nin yönetsel yapısındaki değişikliklere, genellikle uygun GNU +Projesi tartışma listelerinde olmak üzere, GNU katkıcılarıyla danışmalara +başlandıktan sonra Baş GNUisance tarafından karar verilir. Bu danışmaların +amacı; akıllıca bir karar vermek için olası alternatifleri düşünmek ve ne +gibi iyi ve kötü etkileri olacağını öngörmektir.</p> + +<p>Kabul edilen değişiklikleri bildirmek için hem Org sürümü hem de HTML sürümü +(önceki bölüme bakınız) olan bu belgeyi güncelleyeceğiz ve birinci ve/veya +ikinci sürüm numarasını ilerleteceğiz. Eski sürümleri bir alt dizinde +saklayacağız.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.</div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2020 Brandon Invergo and Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:03 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..fcbc4f6 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html @@ -0,0 +1,163 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.84 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU'yu hiç duymamış olan GNU kullanıcıları - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/gnu-users-never-heard-of-gnu.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU'yu hiç duymamış olan GNU kullanıcıları</h2> + +<p><strong>yazan, <a href="http://www.stallman.org/">Richard +Stallman</a></strong></p> + +<div class="announcement"> + <blockquote><p>Bu konuda daha fazla bilgi için, <a href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux +SSS</a> ve <a href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux</a> sayfamıza +ve ayrıca <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU Projesi</a> +sayfamıza göz atabilirsiniz. +</p></blockquote> +</div> + +<p>Çoğu insan, GNU'yu hiç duymamıştır. GNU sistemini kullanan çoğu insan bile +GNU'yu duymamıştır, çünkü çoğu kişi ve şirket onlara sistemi +“Linux” adlandırmayı öğretiyor. Kuşkusuz, GNU kullanıcılarının +çoğu “Linux kullandıklarını” söylüyor ama bu araba yerine +“karbüratör kullandığınızı” veya “vites” +kullandığınızı söylemek gibi bir şey.</p> + +<p>Bununla beraber, GNU'yu bilen kişiler onu özgür yazılım hareketinin özgürlük +kavramı ilişkilendirir. Bu ilişki, rastlantısal değildir. GNU’nun +geliştirilmesini güdüleyen şey, bir bilgisayarın kullanmayı ve bu işi +özgürce yapmanızı sağlamaktır.</p> + +<p>“GNU/Linux” sisteminde “GNU” ismini ilk defa gören +biri neyi temsil ettiğini anında anlamayacaktır, ancak onu keşfetmeye bir +adım daha yaklaşacaktır. GNU ile özgürlük ve toplumsal dayanışma +hedeflerimiz arasındaki ilişki, GNU hakkında bilgi sahibi olan yüzbinlerce +GNU/Linux kullanıcısının zihninde yer alıyor. Vikipedi ve <a +href="/home.html">gnu.org</a> adresinde yer alıyor. Webte yer alıyor. Eğer +bu kullanıcılar GNU kelimesini aratırlarsa, GNU'nun temsil ettiği değerleri +bulacaklardır.</p> + +<p>Eğer aramazlarsa, bir şekilde karşılarına çıkacaktır. <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">“Açık +kaynak”</a> söylemi, insanları kullanıcıların özgürlükleri +düşüncesinden uzaklaştırmaya çalışsa da, tam olarak mümkün olmuyor. Hala GNU +ve özgür yazılım hakkında konuşuluyor ve böylece insanların GNU ile +karşılaşma ihtimalleri sürüyor. Karşılaşma gerçekleştiğinde, eğer +halihazırda GNU sistemi kullanıyorlarsa, GNU hakkındaki (özgürlük ve +topluluk üzerine bir kampanya çalışması gibi) bilgiler daha fazla +dikkatlerini çekecektir.</p> + +<p>Zamanla, sistemi “GNU/Linux” olarak adlandırmak, GNU sistemini +geliştirme amacımız olan özgürlük kavramını yaymaya yardımcı +olacaktır. Özgür yazılım hakkındaki tartışmaların bütünüyle pratiğe ilişkin +(ve dolayısıyla etikten söz etmeden) yapıldığı bir dünyada, topluluğumuz, bu +amaçların farkında olanlara, amaçları hatırlatıcı bir görevi de yerine +getirir. Sizden, sistemi “GNU/Linux” olarak adlandırmanızı +istediğimizde, toplumun özgür yazılım amaçlarının farkına varmasına yardım +etmenizi istemiş oluyoruz.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2006, 2007, 2013, 2014, 2015, 2017, 2019 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2019.</li> +<li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a +href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2008, 2009.</li> +<li>İşbaran Akçayır <a +href="mailto:isbaran@gmail.com"><isbaran@gmail.com></a>, 2007.</li> +<li>Anıl Mevlüt Güven <a +href="mailto:anilmevlutguven@mynet.com"><anilmevlutguven@mynet.com></a>, +2007.</li> +<li>Umut Odabaşı <a +href="mailto:umutodabasi85@gmail.com"><umutodabasi85@gmail.com></a>, +2007.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:21 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html new file mode 100644 index 0000000..673d8ec --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html @@ -0,0 +1,218 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/gnu.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU İşletim Sistemi - GNU projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<style type="text/css" media="print,screen"> +<!-- +#dynamic-duo { display: none; } +@media (min-width: 48em) { + #dynamic-duo { + display: block; + float: right; + width: 20em; + max-width: 40%; + text-align: center; + padding: .9em; + margin: .3em 0 1em 1.5em; + background: #f9f9f9; + border: .3em solid #acc890; + } + #dynamic-duo p strong { + font-size: 1.3em; + } + #dynamic-duo img { width: 100%; } +} +--> +<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /[.](ar|fa|he)/" --> +<!-- +@media (min-width: 48em) { + #dynamic-duo { + float: left; + margin: .3em 1.5em 1em 0; + } +} --> +<!--#endif --> + + + + +</style> + +<!--#include virtual="/gnu/po/gnu.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU İşletim Sistemi</h2> + +<div id="dynamic-duo"> +<p><strong>Dağıtımları indirin</strong></p> +<p><a href="/distros/free-distros.html"> +<img src="/graphics/gnu-and-penguin-color-300x276.jpg" alt="GNU ve Linux" /></a></p> +<p><em>Eğer kurmak için bütün bir sistem arıyorsanız, <a +href="/distros/free-distros.html">tamamen özgür yazılım olan GNU/Linux +dağıtımları listemize</a> bakabilirsiniz.</em></p> +</div> + +<ul> + <li><a href="/gnu/about-gnu.html">GNU İşletim Sistemi hakkında</a></li> + <li><a href="/gnu/gnu-history.html">GNU tarihine genel bir bakış</a></li> + <li><a href="/gnu/thegnuproject.html">Daha ayrıntılı bir GNU tarihi</a></li> + <li>Projenin <a href="/gnu/initial-announcement.html">ilk duyurusu</a></li> + <li><a href="/gnu/gnu-structure.html">GNU Projesi'nin Yapısı ve Yönetimi</a></li> + <li><a href="/gnu/manifesto.html">GNU Bildirisi</a></li> + <li><a href="/gnu/byte-interview.html">Richard Stallman ile BYTE röportajı</a> +(1986)</li> + <li><a href="/gnu/rms-lisp.html">Lisp Deneyimlerim ve GNU Emacs'ın +Geliştirilmesi</a> (yazan Richard Stallman)</li> + <li><a +href="http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DEFDE123AF932A25752C0A96F948260&sec=&spon=&pagewanted=1">Özgür +Yazılım için Tek Kişilik Mücadele</a>, Richard Stallman ve erken dönem GNU +geliştirmesine ilişkin bir makaledir, <cite>The New York Times</cite> +gazetesinde 11 Ocak 1989 yılında yayınlanmıştır. Bu makaledeki bir sorun, +propaganda terimi “fikri mülkiyet”i, tutarlı bir şeymiş gibi +kullanmasıdır. Bu terim öyle bir karışıktır ki, hakkında konuşmak <a +href="/philosophy/not-ipr.html">anlamsızdır</a>. Makale Symbolics konusunda +da muğlaktır. Stallman MIT'de çalışırken, bağımsız olarak, Symbolics'in +kendi MIT Lisp Makine Sistemi sürümünde yaptığı iyileştirmelere benzeyen ve +yerlerine geçecek iyileştirmeler yazması gerekiyordu.</li> + <li><a href="/philosophy/15-years-of-free-software.html">Özgür Yazılımın 15 +Yılı</a> (1999)</li> +</ul> + +<p>Stallman'ın 1983 Mayıs'ında ziyaret ederken Stanford duyuru panosu için +yazdığı iki makaleyi aşağıda bulabilirsiniz. GNU sistemini geliştirmeye +başlamaya doğru düşüncelerinizin bir kısmını gösteriyorlar. “Özgür +yazılım” terimini kullanmıyorlar, demek ki bu iki kelimeyi henüz bir +arada kullanmaya başlamamıştı.</p> + +<ul> + <li><a href="/gnu/why-programs-should-be-shared.html">Programlar Neden +Paylaşılmalıdır</a> (1983)</li> + <li><a href="/gnu/yes-give-it-away.html">Evet, Onu Verin</a> (1983)</li> +</ul> + + +<h3><a id="gnulinux"></a>GNU ve Linux</h3> + +<ul> + <li><a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU ve Linux arasındaki ilişki</a></li> + <li><a href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden ‘Linux sistemini’ +GNU/Linux olarak adlandırmalıyız</a></li> + <li><a href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu hiç duymamış olan +GNU kullanıcıları</a></li> + <li><a href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a></li> +</ul> + + +<h3><a id="misc"></a>Diğer GNU ile ilişkili kaynaklar</h3> + +<ul> + <li><a href="http://libreplanet.org/wiki/Group_list">GNU/Linux, GNU/Hurd, ve +özgür yazılım kullanıcı grupları</a></li> +</ul> + +<h3><a id="elsewhere"></a>GNU başka yerde</h3> + +<h4><a id="asteroid"></a>(9965) GNU</h4> + +<p>Ana kuşak asteroit <a +href="https://www.minorplanetcenter.net/db_search/show_object?object_id=9965">(9965) +GNU</a>, geçici ismi 1992 EF<sub>2</sub>, <a +href="https://www.minorplanetcenter.net/iau/ECS/MPCArchive/2000/MPC_20001111.pdf">Küçük +Gezegen Genelgesi 41571</a>'de adını GNU Projesi'nden alıyor. Asteroit, +Spacewatch kapsamında Kitt Peak dağında 5 Mart 1992'de keşfedildi.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2014, 2015, 2016, 2019, 2020 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2020.</li> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:22 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html new file mode 100644 index 0000000..aa798ac --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html @@ -0,0 +1,301 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/government-free-software.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılımı Teşvik etmek İçin Hükümetlerin Alabileceği Önlemler - GNU +Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/government-free-software.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılımı Teşvik etmek İçin Hükümetlerin Alabileceği Önlemler</h2> +<h3>Ve bunu yapmaları neden görevleridir</h3> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a></p> + +<p>Bu yazıda, devlet içinde özgür yazılımı teşvik etmek ve ülkenin geri +kalanını yazılım özgürlüğüne yönlendirmek için güçlü ve sağlam bir çaba +gösterilmesine yönelik politikalar önerilmektedir.</p> + +<p>Devletin görevi, halkın özgürlüğü ve refahı için toplumu örgütlemektir. Bu +görevin bilişim alanındaki bir yönü, kullanıcıları özgür yazılım kullanmaya +teşvik etmektir: <a href="/philosophy/free-sw.html">kullanıcıların +özgürlüğüne saygı duyan yazılım</a>. Özel mülk (özgür olmayan) bir program, +programı kullananların özgürlüğünü çiğner; bu devletin ortadan kaldırmak +için çalışması gereken toplumsal bir sorundur.</p> + +<p>Devletin bilişim bağımsızlığı (devletin kendi bilişimi üzerindeki denetimi) +gereği kendi bilgisayarlarında özgür yazılım konusunda ısrarcı +olmalıdır. Tüm kullanıcılar bilişimleri üzerinde denetim sahibi olmayı hak +ederler, ancak devletin, onların adına yaptığı bilişim faaliyetleri +üzerindeki denetimi sağlama konusunda halka karşı da bir sorumluluğu +vardır. Çoğu hükümet faaliyeti şimdi bilişime bağlıdır ve bu faaliyetler +üzerindeki denetimi, ilgili bilişim faaliyetleri üzerindeki denetimine +bağlıdır. Görevi kritik olan bir kurumda bu denetimi yitirmek ulusal +güvenliği zayıflatır.</p> + +<p>Devlet kurumlarının özgür yazılıma taşınması, tasarruf etme ve yerel yazılım +destek işletmelerini teşvik etme gibi ikincil yararlar da sağlayabilir.</p> + +<p>Bu metinde “devlet varlıkları” devletin her düzeyine işaret eder +ve okulları, kamu-özel sektör ortaklıkları, sözleşmeli okullar gibi büyük +ölçüde devlet tarafından finanse edilen faaliyetleri ve devlet tarafından +kontrol edilen veya devlet tarafından özel ayrıcalık veya işlevlerle kurulan +“özel” şirketleri içeren kamu kurumlarını ifade eder.</p> + +<h3>Eğitim</h3> +<p>En önemli politika eğitim ile ilgilidir, çünkü bu ülkenin geleceğini +şekillendirir:</p> + +<ul> +<li><b>Yalnızca özgür yazılım öğretin</b><br /> +Eğitim faaliyetleri veya en azından devlet kurumlarının faaliyetleri, +yalnızca özgür yazılımları öğretmelidir (bu nedenle, öğrencileri asla özgür +olmayan bir program kullanmaya yönlendirmemelidir) ve özgür yazılımda +ısrarcı olmanın yurttaşlık görevlerini öğretmelidir. Özgür olmayan bir +programı öğretmek, okulun görevine aykırı olan bağımlılığı öğretmektir.</li> +</ul> + +<h3>Devlet ve Halk</h3> +<p>Ayrıca, bireylerin ve kuruluşların kullandığı yazılımları etkileyen devlet +politikaları da çok önemlidir:</p> + +<ul> +<li><p><b>Asla özgür olmayan programları gerektirmeyin</b><br /> +Yasalar ve kamu sektörü uygulamaları, bireylerin veya kuruluşların özgür +olmayan bir program kullanmasını hiçbir zaman zorunlu kılmayacak veya +zorlamayacak şekilde değiştirilmelidir. Ayrıca, bu tür sonuçları ima eden +iletişim ve yayın uygulamalarından da vazgeçilmelidir (<a +href="http://www.defectivebydesign.org/what_is_drm">Dijital Kısıtlamalar +Yönetimi</a> de dahil).</p></li> + +<li><p><b>Yalnızca özgür yazılımı dağıtın</b><br /> +Bir devlet kurumu, web sayfalarında yer alan veya web sayfaları tarafından +belirtilen programlar da dahil olmak üzere bir yazılımı halka her +dağıttığında, bu yazılım özgür yazılım olarak dağıtılmalı ve özellikle özgür +yazılım içeren bir platformda çalışabilmelidir.</p></li> + +<li><p><b>Devlet web siteleri</b><br /> +Devlet tüzel kişiliği web siteleri ve ağ hizmetleri, kullanıcıların sırf +özgür yazılım aracılığıyla herhangi bir yarar yitimi olmadan +kullanabilecekleri şekilde tasarlanmalıdır.</p></li> + +<li><p><b>Özgür biçimler ve protokoller</b><br /> +Devlet kurumları, yalnızca, belirtimleri yayınlanmış, özgür yazılımlar +tarafından iyi desteklenen dosya biçimlerini ve iletişim protokollerini +kullanmalıdır. (“Standartlar” şeklinde belirtmedik, çünkü bunun +hem standartlaşmış arayüzler hem de standartlaşmamış arayüzler için geçerli +olması gerekiyor.) Örneğin, ses veya video kayıtlarını Flash veya özgür +olmayan kod çözücü gerektiren biçimlerde dağıtmamalı ve kamu kütüphaneleri +Dijital Kısıtlamalar Yönetimi ile çalışan eserleri dağıtmamalıdır.</p> + +<p>Devletlerin yayınları ve eserleri özgürlüğe saygılı biçimlerde dağıtma +politikasını desteklemek için, kendisi için geliştirilen tüm raporların +özgürlüğe saygılı biçimlerde sunulmasında ısrarcı olmalıdır.</p></li> + +<li><p><b>Bilgisayarları lisanslardan ayırın</b><br /> +Bilgisayarların satışı için özel mülk bir yazılım lisansı satın alınması +gerekmemeli. Satıcı, yasa gereği, alıcıya bilgisayarı özel mülkiyet +yazılımsız ve lisans ücretini ödemeden satın alma seçeneği sunmalıdır.</p> +<p>Dayatılan ödeme ikincil bir hatadır ve bizi özel mülk yazılımın temel +adaletsizliğinden, kullanımından kaynaklanan özgürlük yitiminden +uzaklaştırmamalıdır. Bununla birlikte, kullanıcıları bunun için ödeme +yapmaya zorlamak, belirli özel mülk yazılım geliştiricilerine, +kullanıcıların özgürlüğüne zarar veren ek bir haksız avantaj +sağlar. Devletin bu kötüye kullanımı önlemesi doğrudur.</p> +</li> +</ul> + +<h3>Bilişim Bağımsızlığı</h3> +<p>Devletin bilişim bağımsızlığını etkileyen bazı politikalar var. Devlet +kurumları, onu özel ellere bırakmak yerine, kendi bilişimi üzerinde denetim +sahibi olmalıdır. Bu noktalar akıllı telefonlar da dahil olmak üzere tüm +bilgisayarlar için geçerlidir.</p> + +<ul> +<li><p><b>Özgür yazılıma geçin</b><br /> +Devlet kurumları, özgür yazılımlara geçmeli ve geçici bir istisna dışında +herhangi bir özgür olmayan yazılımı kurmamalı veya kullanmaya devam +etmemelidir. Sadece bir kurum bu geçici istisnaları verme yetkisine sahip +olmalı ve sadece mücbir nedenler gösterildiğinde vermelidir. Bu kurumun +amacı istisna sayısını sıfıra indirmek olmalıdır.</p></li> + +<li><p><b>Özgür bilişim teknolojileri çözümleri geliştirin</b><br /> +Bir devlet kurumu, bir bilişim çözümünün geliştirilmesi için ödeme +yaptığında, sözleşme, özgür yazılım olarak teslim edilmesini ve hem +çalıştırma hem de geliştirmenin %100 özgür bir ortamda olabilecek şekilde +tasarlanmasını gerektirmelidir. Tüm sözleşmeler bunu gerektirmelidir, +böylece geliştirici bu gereksinimlere uymuyorsa, iş için ödeme yapılamaz.</p></li> + +<li><p><b>Özgür yazılıma göre bilgisayarlar seçin</b><br /> +Bir devlet kurumu bilgisayar satın aldığında veya kiraladığında, kendi +sınıfında herhangi bir özel yazılım olmadan çalışabilecek en yakın modeller +arasında seçim yapmalıdır. Devlet, her bilgisayar sınıfı için bu ölçüte +dayanarak yetkilendirilen modellerin bir listesini tutmalıdır. Hem kamunun +hem de devletin kullanabileceği modeller yalnızca devletin kullanımına +sunulan modellere tercih edilmelidir.</p></li> + +<li><p><b>Donanım üreticileriyle pazarlık edin</b><br /> +Devlet, özel mülk yazılım gerektirmeyen tüm ilgili ürün alanlarında uygun +donanım ürünlerinin pazarda (devlete ve halka) erişilebilirliğini sağlamak +için üreticilerle aktif olarak pazarlık yapmalıdır.</p></li> + +<li><p><b>Diğer devletlerle dayanışma içinde olun</b><br /> +Devlet, diğer devletleri uygun donanım ürünleri konusunda üreticilerle toplu +pazarlık yapmaya davet etmelidir. Birlikte daha fazla nüfuz sahibi +olacaklar.</p></li> +</ul> + +<h3>Bilişim Bağımsızlığı II</h3> +<p>Devletin bilişim bağımsızlığı (ve güvenliği), devletin işini yapan +bilgisayarlar üzerinde denetimi içerir. Bu, hizmet aynı kuruluş dalı altında +bir devlet kurumu tarafından yürütülmediği sürece <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine +Hizmet</a>'ten de, aynı zamanda devletin yanı sıra devletin bilişimi +üzerindeki denetimini azaltan diğer uygulamalardan da kaçınılmasını +gerektirir. Bu nedenle,</p> + +<ul> +<li><b>Bir devlet kendi bilgisayarlarını denetlemelidir</b><br /> +Devletin kullandığı her bilgisayar, onu kullanan aynı devlet şubesine ait +veya bu devlet tarafından kiralanmış olmalıdır ve bu şube, bilgisayara kimin +fiziksel olarak erişebileceğine, kimin bakım (donanım veya yazılım) +yapabileceğine, veya hangi yazılımın yüklü olması gerektiğine karar verme +hakkını üçüncü şahıslara terk etmemelidir. Bilgisayar taşınabilir değilse, +kullanımdayken devletin (sahibi veya kiracı olarak) sakini olduğu fiziksel +bir alanda olması gerekir.</li> +</ul> + +<h3>Geliştirmeyi etkileyin</h3> +<p>Devlet politikası özgür ve özgür olmayan yazılım geliştirmeyi etkiler:</p> + +<ul> +<li><p><b>Özgürlüğü teşvik edin</b><br /> +Devlet, geliştiricileri özgür yazılım oluşturmaya veya geliştirmeye ve +yazılımı herkesin kullanımına sunmaya, vergi indirimleri ve diğer mali +teşviklerle cesaretlendirmelidir. Tersine, özgür olmayan yazılımların +geliştirilmesi, dağıtımı veya kullanımı için böyle bir teşvik +verilmemelidir.</p></li> + +<li><p><b>Özgür olmayanları teşvik etmeyin</b><br /> +Özellikle, özel mülk yazılım geliştiricileri, okullara kopya +“bağışı” yapamamalı ve yazılımın nominal değeri için vergi +iadesi talebinde bulunmamalıdır. Özel mülk yazılım bir okulda meşru +değildir.</p></li> +</ul> + +<h3>E-atık</h3> +<p>Özgürlük e-atık anlamına gelmemelidir:</p> + +<ul> +<li><p><b>Değiştirilebilir yazılım</b><br /> +Birçok modern bilgisayar, önceden yüklenmiş yazılımlarını özgür yazılımlarla +değiştirmeyi imkansız hale getirmek için tasarlanmıştır. Bu yüzden onları +özgürleştirmenin tek yolu onları atmaktır. Bu uygulama topluma zararlıdır.</p> + +<p>Bu nedenle, üreticinin yükseltebileceği kurulu yazılımın tümü yerine +kullanıcıların geliştirmesini, kurmasını veya değiştirmesini engelleyen +donanım arabirimleri gizlenmiş veya kasıtlı kısıtlamalı (ikinci el değil) +yeni bir bilgisayar veya bilgisayar tabanlı bir ürün satmak, ithal etmek +veya dağıtmak yasadışı olmalı veya en azından ağır vergilendirme yoluyla +büyük ölçüde vazgeçirilmelidir. Bu, özellikle, bazı çevre birimleri için +arayüzlerin gizli olduğu veya farklı bir işletim sistemi kurmak için <a +href="/proprietary/proprietary-jails.html">“yazılım kırma” +(jailbreaking)</a> gereken tüm aygıtlar için geçerlidir. +</p></li> +</ul> + +<h3>Teknolojik tarafsızlık</h3> + +<p>Bu yazıdaki önlemlerle, devlet bilişim üzerindeki denetimi geri kazanabilir +ve ülkenin vatandaşlarını, işletmelerini ve örgütlerini kendi bilişim +faaliyetlerini denetlemeye yönlendirebilir. Ancak kimileri teknolojik +tarafsızlık “ilkesini” ihlal edeceği gerekçesiyle buna itiraz +ediyorlar.</p> + +<p>Teknolojik tarafsızlık fikri, devletin teknik seçimlere keyfi tercihler +dayatmamasıdır. Bunun geçerli bir ilke olup olmadığı tartışmalıdır, ancak +her durumda yalnızca teknik olan konularla sınırlıdır. Burada savunulan +önlemler etik, toplumsal ve politik önemi olan konulara yöneliktir, bu +nedenle <a +href="/philosophy/technological-neutrality.html"><em>teknolojik</em> +tarafsızlığın</a> kapsamı dışındadır. Sadece bir ülkeyi boyunduruk altına +almak isteyenler, hükümetinden kendi egemenliği veya vatandaşlarının +özgürlüğü konusunda “tarafsız” olmasını isteyebilir.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2011, 2015, 2016, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>Mert Gör <a +href="mailto:mertgor@dismail.de"><mertgor@dismail.de></a>, 2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/07/03 07:00:13 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html new file mode 100644 index 0000000..44fddde --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html @@ -0,0 +1,321 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/initial-announcement.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>İlk Duyuru - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/initial-announcement.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>İlk Duyuru</h2> + +<p> Bu, 27 Eylül 1983'te <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a> +tarafından yayınlanan GNU Projesi'nin özgün duyurusu.</p> + +<p> GNU Projesi'nin gerçek tarihi bu ilk plandan, birçok yönden +farklıdır. Örneğin; başlangıç Ocak 1984'e kadar ertelendi. <a +href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılımın</a> felsefi kavramlarının +birçoğu, birkaç yıl sonrasına kadar açıklığa kavuşmadı.</p> + +<h3>Özgür Unix!</h3> + +<p>Bu Şükran Günü'nü başlatarak GNU (Gnu's Not Unix [GNU, Unix Değildir] için) +adlı eksiksiz bir Unix uyumlu yazılım sistemi yazacağım ve onu kullanabilen +herkese bedava<a href="#f1">(1)</a> olarak vereceğim. Zaman, para, program +ve gereçlerin katkıları büyük ölçüde gereklidir.</p> + +<p>Başlangıç olarak GNU; bir çekirdek artı C programları yazmak ve çalıştırmak +için gereken tüm yardımcı programlar olacaktır: Düzenleyici, kabuk, C +derleyicisi, bağlayıcı, çevirici ve diğer birkaç şey. Bundan sonra bir metin +biçimlendiricisi, bir YACC, bir Empire oyunu, bir hesap tablosu programı ve +yüzlerce başka şey ekleyeceğiz. Sonunda normalde bir Unix sistemi ile +birlikte gelen her şeyi ve çevrim içi ve basılı kâğıt dokümantasyonu da +dâhil olmak üzere faydalı her şeyi sağlamayı umuyoruz.</p> + +<p>GNU, Unix programlarını çalıştırabilecek ancak Unix ile aynı +olmayacaktır. Diğer işletim sistemleri konusundaki deneyimlerimize dayanarak +uygun olan tüm iyileştirmeleri yapacağız. Özellikle daha uzun dosya +adlarına, dosya sürüm numaralarına, parçalanma veya bozulmaya dayanıklı bir +dosya sistemine, belki dosya adı tamamlamaya, uçbirimden bağımsız ekran +desteğine ve sonunda birkaç Lisp programının ve sıradan Unix programlarının +bir ekranı paylaşabileceği Lisp tabanlı bir pencere sistemine sahip olmayı +planlıyoruz. Hem C hem de Lisp, sistem programlama dilleri olarak +kullanılabilir. MIT'nin UUCP'den çok daha üstün olan chaosnet protokolüne +dayanan ağ yazılımımız olacak. Ayrıca UUCP ile uyumlu bir şeyimiz olabilir.</p> + + +<h3>Ben Kimim?</h3> + +<p>Ben çok örnek alınan orijinal EMACS düzenleyicisinin yaratıcısı Richard +Stallman, şimdi MIT'deki Yapay Zekâ Laboratuvarındayım. Derleyiciler, +düzenleyiciler, hata ayıklayıcılar, komut yorumlayıcıları, Incompatible +Timesharing System [Uyumsuz Zaman Paylaşımı Sistemi] ve Lisp Machine işletim +sistemi üzerinde yoğun bir şekilde çalıştım. ITS'de uçbirimden bağımsız +ekran desteğine öncülük ettim. Buna ek olarak Lisp makineleri için +parçalanmaya veya bozulmaya dayanıklı bir dosya sistemi ve iki pencere +sistemi uyguladım.</p> + +<h3>Neden GNU'yu Yazmalıyım</h3> + +<p>Altın kuralın bir programı beğendiğimde, programı beğenen diğer insanlarla +paylaşmam gerektirdiğini düşünüyorum. Ben vicdanı rahat biçimde bir gizlilik +sözleşmesi veya bir yazılım lisans sözleşmesi imzalayamıyorum.</p> + +<p>İlkeleri ihlal etmeden bilgisayarları kullanmaya devam edebilmem için, özgür +olmayan herhangi bir yazılım olmadan idare edebilmem için yeterli bir özgür +yazılım gövdesi oluşturmaya karar verdim.</p> + + +<h3>Nasıl Katkıda Bulunabilirsiniz</h3> + +<p>Bilgisayar üreticilerinden makine ve para bağışları istiyorum. Bireylerden +program ve çalışma bağışları bekliyorum.</p> + +<p>Bir bilgisayar üreticisi zaten bir makine sağlamayı teklif etti. Ama daha +fazlasını kullanabiliriz. Makineler bağışlarsanız bekleyebileceğiniz +sonuçlardan biri, GNU'nun o makinelerde erken bir tarihte +çalışacağıdır. Makine bir yerleşim bölgesinde çalışırsa ve karmaşık soğutma +veya güç gerektirmezse iyi olur.</p> + +<p>Bireysel programcılar, bazı Unix yardımcı programlarının uyumlu bir +kopyasını yazıp bana vererek katkıda bulunabilir. Çoğu proje için bu tür +yarı zamanlı dağıtılmış çalışmanın koordinasyonu çok zor olacaktır; bağımsız +olarak yazılan bölümler birlikte çalışmaz. Ancak belirli Unix'i değiştirme +görevi için bu sorun yoktur. Çoğu arabirim belirtimi, Unix uyumluluğu ile +belirlenmiştir. Her katkı Unix'in geri kalanıyla çalışıyorsa muhtemelen +GNU'nun geri kalanıyla birlikte de çalışacaktır.</p> + +<p>Para bağışı alırsam tam veya yarı zamanlı olarak birkaç kişiyi işe +alabilirim. Maaş yüksek olmayacak ama insanlığa yardım etmenin para kadar +önemli olduğunu bilen insanları arıyorum. Bunu kendini adamış insanların +başka bir şekilde geçimlerini sağlama ihtiyacını göz önünde bulundurarak tüm +enerjilerini GNU üzerinde çalışmaya adamalarını sağlamanın bir yolu olarak +görüyorum.</p> + + +<p>Daha fazla bilgi için benimle iletişime geçin.</p> + +<p>Arpanet postası:<br /> + RMS@MIT-MC.ARPA</p> + +<p>Usenet:<br /> + ...!mit-eddie!RMS@OZ<br /> + ...!mit-vax!RMS@OZ</p> + +<p>Birleşik Devletler Posta Adresi:<br /> + Richard Stallman<br /> + 166 Prospect St<br /> + Cambridge, MA 02139</p> + + +<h4 id="f1">“free” <a href="#tn-1">(2)</a> çevresinde çaresiz sözcük seçimi</h4> + +<p>Buradaki sözcük kullanımı dikkatsizdi. Amaç, hiç kimsenin GNU sistemini +kullanma <b>izni</b> için ödeme yapmak zorunda olmamasıydı. Ancak sözcükler +bunu netleştirmiyor ve insanlar bunları genellikle GNU kopyalarının her +zaman az veya hiçbir ücret ödemeden dağıtılması gerektiğini söyleyerek +yorumluyorlar. Asla niyet bu değildi.</p> + +<h3>Orijinal ileti</h3> + +<p>Tamlık için orijinal e-posta burada özgün biçiminde yeniden gösterilir.</p> + +<div dir="ltr"> +<pre><!--TRANSLATORS: Don't translate anything except the headers.--> + +From CSvax:pur-ee:inuxc!ixn5c!ihnp4!houxm!mhuxi!eagle!mit-vax!mit-eddie!RMS@MIT-OZ +From: RMS%MIT-OZ@mit-eddie +Newsgroups: net.unix-wizards,net.usoft +Subject: new Unix implementation +Date: Tue, 27-Sep-83 12:35:59 EST +Organization: MIT AI Lab, Cambridge, MA + +Free Unix! + +Starting this Thanksgiving I am going to write a complete +Unix-compatible software system called GNU (for Gnu's Not Unix), and +give it away free<a href="#f1">(1)</a> to everyone who can use it. +Contributions of time, money, programs and equipment are greatly +needed. + +To begin with, GNU will be a kernel plus all the utilities needed to +write and run C programs: editor, shell, C compiler, linker, +assembler, and a few other things. After this we will add a text +formatter, a YACC, an Empire game, a spreadsheet, and hundreds of +other things. We hope to supply, eventually, everything useful that +normally comes with a Unix system, and anything else useful, including +on-line and hardcopy documentation. + +GNU will be able to run Unix programs, but will not be identical +to Unix. We will make all improvements that are convenient, based +on our experience with other operating systems. In particular, +we plan to have longer filenames, file version numbers, a crashproof +file system, filename completion perhaps, terminal-independent +display support, and eventually a Lisp-based window system through +which several Lisp programs and ordinary Unix programs can share a screen. +Both C and Lisp will be available as system programming languages. +We will have network software based on MIT's chaosnet protocol, +far superior to UUCP. We may also have something compatible +with UUCP. + + +Who Am I? + +I am Richard Stallman, inventor of the original much-imitated EMACS +editor, now at the Artificial Intelligence Lab at MIT. I have worked +extensively on compilers, editors, debuggers, command interpreters, the +Incompatible Timesharing System and the Lisp Machine operating system. +I pioneered terminal-independent display support in ITS. In addition I +have implemented one crashproof file system and two window systems for +Lisp machines. + + +Why I Must Write GNU + +I consider that the golden rule requires that if I like a program I +must share it with other people who like it. I cannot in good +conscience sign a nondisclosure agreement or a software license +agreement. + +So that I can continue to use computers without violating my principles, +I have decided to put together a sufficient body of free software so that +I will be able to get along without any software that is not free. + + +How You Can Contribute + +I am asking computer manufacturers for donations of machines and money. +I'm asking individuals for donations of programs and work. + +One computer manufacturer has already offered to provide a machine. But +we could use more. One consequence you can expect if you donate +machines is that GNU will run on them at an early date. The machine had +better be able to operate in a residential area, and not require +sophisticated cooling or power. + +Individual programmers can contribute by writing a compatible duplicate +of some Unix utility and giving it to me. For most projects, such +part-time distributed work would be very hard to coordinate; the +independently-written parts would not work together. But for the +particular task of replacing Unix, this problem is absent. Most +interface specifications are fixed by Unix compatibility. If each +contribution works with the rest of Unix, it will probably work +with the rest of GNU. + +If I get donations of money, I may be able to hire a few people full or +part time. The salary won't be high, but I'm looking for people for +whom knowing they are helping humanity is as important as money. I view +this as a way of enabling dedicated people to devote their full energies to +working on GNU by sparing them the need to make a living in another way. + + +For more information, contact me. +Arpanet mail: + RMS@MIT-MC.ARPA + +Usenet: + ...!mit-eddie!RMS@OZ + ...!mit-vax!RMS@OZ + +US Snail: + Richard Stallman + 166 Prospect St + Cambridge, MA 02139 +</pre> +</div> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<p id="tn-1">(2) Türkçe'de Özgür Yazılım çevirisiyle, fiyat ve özgürlük +karmaşasını yaşamamış oluyoruz. Terimin Türkçesi doğrudan özgürlüğe atıfta +bulunuyor, dolayısıyla İngilizce'de açıklama gerektiren ücret-özgürlük +ikiliğini Türkçede açıklamaya gerek kalmıyor.</p></div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 3.0 US. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1983, 1999, 2007, 2008, 2009, 2013, 2014 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@yandex.com"><theflossinformation@yandex.com></a>, +2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/03/05 18:03:58 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html new file mode 100644 index 0000000..307fcb7 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html @@ -0,0 +1,333 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/javascript-trap.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>JavaScript Tuzağı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/javascript-trap.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>JavaScript Tuzağı</h2> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></p> + +<p><strong>Bilgisayarınızda web tarayıcınız aracılığıyla her gün farkında +olmadan özgür olmayan programlar çalıştırıyor olabilirsiniz.</strong></p> + +<!-- any links that used to point to the appendices should point to + free-your-javascript.html instead. --> +<blockquote> +<p>Web yöneticileri: Bir web sitesindeki JavaScript programlarının lisansını +belirtmenin <a href="/software/librejs/free-your-javascript.html">birkaç +yolu</a> vardır.</p> +</blockquote> + +<p>Özgür yazılım topluluğunda <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">özgür olmayan +herhangi bir programın kullanıcısına</a> kötü davrandığı fikri tanıdık +geliyor. Bazılarımız bilgisayarlarımızdaki tüm özel mülk yazılımları +reddederek özgürlüğümüzü savunuyoruz. Diğerleri özgür olmama durumunu +programa karşı bir darbe olarak kabul eder.</p> + +<p>Pek çok kullanıcı, bu sorunun tarayıcıların kurmayı önerdiği eklentiler için +geçerli olduğunun farkındadır, çünkü bu eklentiler özgür olabilirler de +olmayabilir de. Ancak tarayıcılar; size sormadıkları, hatta size hiç söz +etmedikleri başka özgür olmayan programları da çalıştırırlar, web +sayfalarının doğrudan veya bağlantı olarak içerdiği programlar. Bu +programlar çoğunlukla JavaScript ile yazılmış olsa da, diğer diller de +kullanılabilir.</p> + +<p>JavaScript (resmî olarak ECMAScript olarak adlandırılır ancak bu adı +kullanan azdır); bir zamanlar web sayfalarındaki sevimli ama önemsiz gezinme +ve görüntüleme özellikleri gibi küçük süsler için kullanılırdı. Bunları +gerçek yazılım olarak değil, yalnızca HTML dilinin uzantıları olarak kabul +etmek ve konuyu takmamak makbuldu.</p> + +<p>Bazı siteler hâlâ bu şekilde JavaScript kullansa da, çoğunluğu daha büyük +işler yapan büyük programlar için kullanıyor. Örneğin; Google Dokümanlar +tarayıcınıza Obfuscript diyebileceğimiz sıkıştırılmış bir biçimde yarım +megabaytlık bir JavaScript programı kurmaya çalışır. Bu sıkıştırılmış biçim, +kaynak kodundan, kodu okunabilir hâle getiren ek boşlukları ve anlaşılabilir +hâle getiren açıklayıcı yorumları silerek ve koddaki her anlamlı ismi keyfi +bir kısa adla değiştirerek yapılır, böylece sonuçta ne anlama geldiğini +anlayamayız.</p> + +<p><a href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılımın</a> anlamının bir +parçası, kullanıcıların programın kaynak koduna (planına) +erişebilmeleridir. Bir programın kaynak kodu; yardımcı aralıklar, açıklayıcı +yorumlar ve anlamlı adlar dahil olmak üzere programcıların değiştirmesi için +tercih edilen biçim anlamına gelir. Sıkıştırılmış kod; kaynak kodu yerine +sahte, işe yaramaz bir alternatiftir; bu programların gerçek kaynak kodu +kullanıcılar tarafından kullanılamaz, bu yüzden kullanıcılar bunu anlayamaz; +bu nedenle programlar özgür değildir.</p> + +<p>Özgür olmamaya ek olarak bu programların birçoğu <em>kötücül yazılımdır</em> +çünkü <a +href="http://github.com/w3c/fingerprinting-guidance/issues/8">kullanıcıyı +gizlice gözetlerler</a>. Daha da kötüsü, bazı siteler, <a +href="https://freedom-to-tinker.com/2017/11/15/no-boundaries-exfiltration-of-personal-data-by-session-replay-scripts/">sayfaya +bakan kullanıcının eylemlerini</a> kaydeden hizmetleri +kullanırlar. Hizmetler, söylendiğine göre, web sitesinin almaması gereken +bazı hassas verileri hariç tutmak için kayıtları “yeniden +düzenliyor”. Ancak bu güvenilir bir şekilde çalışsa bile bu +hizmetlerin tüm amacı web sitesine aslında erişmemesi gereken kişisel +veriler vermektir.</p> + +<p>Tarayıcılar normalde JavaScript programlarını ne zaman yüklediklerini size +söylemez. Bazı tarayıcılarda JavaScript'i tamamen devre dışı bırakmanın bir +yolu vardır ancak bu sorunun farkında olsanız bile anlaşılması zor olan +özgür olmayan programları tanımlamanız ve engellemeniz büyük zorluklar +doğuracaktır. Bununla birlikte özgür yazılım topluluğunda bile çoğu +kullanıcı bu sorunun farkında değildir; tarayıcıların sessizliği onu gizleme +eğilimindedir.</p> + +<p>Kaynak kodunu özgür bir yazılım lisansı altında dağıtarak bir JavaScript +programını özgür yazılım olarak yayımlamak mümkündür. Program kendi kendine +yetiyorsa, eğer işleyişi ve amacı içeri girdiği sayfadan bağımsızsa, bu iyi; +makinenizdeki bir dosyaya kopyalayabilir, değiştirebilir ve çalıştırmak için +bir tarayıcıyla bu dosyayı ziyaret edebilirsiniz. Ancak bu alışılmadık bir +durum.</p> + +<p>Genelde JavaScript programlarının belirli bir sayfa veya siteyle çalışması +amaçlanmıştır ve sayfa veya site bunların çalışmasına bağlıdır. Ardından +başka bir problem ortaya çıkıyor: Programın kaynağı mevcut olsa bile +tarayıcılar bu sayfayı veya siteyi ziyaret ederken değiştirilmiş +versiyonunuzu orijinal yerine çalıştırmak için bir yol sunmuyor. Prensipte +üstesinden gelmek çok zor olmasa da etki tivoizasyon ile +karşılaştırılabilir.</p> + +<p>JavaScript, web sitelerinin kullanıcıya gönderilen programlar için +kullandığı tek dil değildir. Flash, JavaScript'in genişletilmiş bir varyantı +aracılığıyla programlamayı destekler; yeterince eksiksiz bir özgür Flash +oynatıcımız olsa bile, özgür olmayan Flash programları ile ilgilenmemiz +gerekiyor. Silverlight'in Flash'a benzer bir sorun yaratması muhtemel +görünüyor, belki de daha da kötüsü, çünkü Microsoft bunu özgür olmayan kod +çözücüler için bir platform olarak kullanıyor. Silverlight için özgür bir +alternatif, normalde özgür alternatif kod çözücüleriyle birlikte gelmediği +sürece, özgür dünyanın işine yaramaz.</p> + +<p>Java uygulamacıkları da tarayıcıda çalışır ve benzer sorunları ortaya +çıkarır. Genel olarak herhangi bir uygulamacık sistemi bu tür bir sorun +taşır. Bir uygulamacık için özgür bir yürütme ortamına sahip olmanın bize +yararı ancak sorunla karşılaştırmak olur.</p> + +<p>Salt HTML ve CSS ile programlama teorik olarak mümkün olsa da, uygulamada bu +yetenek sınırlıdır ve sakıncalıdır; sadece bir şeyi yapmak için etkileyici +bir hack. Bu tür programlar özgür olmalı, fakat CSS 2019 itibareiyle +kullanıcıların özgürlüğü için ciddi bir sorun değil.</p> + +<p>Web sitelerinin yalnızca özgür olan (bazıları "açık" olduğunu +söylüyor), yani belgelendirmeleri yayınlanan ve gerçekleştirimlerinin özgür +olduğu biçimleri ve protokolleri aracılığıyla iletişim kurmasını isteyen +güçlü bir hareket gelişti. Ancak web sayfalarındaki JavaScript +programlarının varlığı bu ölçütü yetersiz kılmaktadır. JavaScript dilinin +kendisi bir biçim olarak özgürdür ve bir web sitesinde JavaScript kullanımı +mutlaka kötü olmak zorunda değildir. Ancak, yukarıda gördüğümüz gibi, +JavaScript programı özgür değilse, kötü de olabilir. Site kullanıcıya bir +program gönderdiğinde programın belgelenmiş ve engelsiz bir dilde yazılması +yeterli değildir; yazılan bu program da özgür olmalı. “Kullanıcıya +yalnızca özgür programları ileten” etik bir web sitesi için ölçütün +bir parçası haline gelmelidir.</p> + +<p>Özgür olmayan programların sessizce yüklenmesi ve çalıştırılması, "web +uygulamalarının" ortaya çıkardığı çeşitli sorunlardan sadece +biridir. "Web uygulaması" terimi, kullanıcılara sunulan yazılım +ile sunucu üzerinde çalışan yazılımlar arasındaki temel ayrımı göz ardı +etmek için tasarlanmıştır. Tarayıcıda çalışan özelleşmiş bir istemci +programı kastediliyor olabilir; özelleşmiş sunucu yazılımı kastediliyor +olabilir; özelleşmiş sunucu yazılımı ile birlikte çalışan özelleşmiş bir +istemci programı kastediliyor olabilir. İstemci ve sunucu tarafları; farklı +bir etik sorun ortaya çıkarmaktadır, sıkı bir şekilde entegre olmuş olsalar +bile tartışmasız tek bir programın bölümlerini oluştururlar. Bu makale +yalnızca istemci tarafındaki yazılım sorununu ele almaktadır. Sunucu +sorununu ayrıca ele alıyoruz.</p> + +<p>Pratik açıdan web sitelerinde anlaşılması zor olan özgür olmayan JavaScript +programları sorununu nasıl çözebiliriz? İlk adım, onu çalıştırmaktan +kaçınmaktır.</p> + +<p>"Anlaşılması zor olan" derken neyi kastediyoruz? Bu bir seviye +meselesidir, bu yüzden doğru bir cevap bulmak yerine iyi sonuçlar veren +basit bir ölçüt tasarlama meselesidir.</p> +<p> +Şu anki ölçütümüz, aşağıdaki koşullardan herhangi birini içeren bir +JavaScript programını anlaşılması zor bir program olarak değerlendirmektir:</p> + +<ul> + <li>harici bir komut dosyası olarak adlandırılır (başka bir sayfadan).</li> + + <li>50'den fazla eleman uzunluğunda bir dizi tanımlar.</li> + + <li>ilkel bir tipten başka bir şey çağıran adlandırılmış bir varlık (fonksiyon +veya metot) tanımlar.</li> + + <li>üçten fazla koşullu yapı ve döngü yapısı içeren adlandırılmış bir varlık +tanımlar.</li> + + <li>adlandırılmış tanımların dışındaki kod; sayfada daha fazla tanımlanan +ilkellerden ve fonksiyonlardan başka bir şey çağırır.</li> + + <li>adlandırılmış tanımların dışındaki kod; toplamda üçten fazla koşullu yapı ve +döngü yapısı içerir.</li> + + <li><b>eval</b> kullanır.</li> + + <li>Ajax çağrıları yapar.</li> + + <li><b><em>nesne</em>[<em>özellik</em>]</b> gibi, dinamik nesne özelliği erişimi +için köşeli parantez gösterimini kullanır.</li> + + <li>DOM'u değiştirir.</li> + + <li>programı yorumlamadan analiz etmesi zor olan ya da bu tür yapıları kullanan +betiklerle yüklü dinamik JavaScript yapılarını kullanır. Özellikle, bir +karakter dizisinden başka bir yapıyı belirli metotlarla kullanma +(<b>Obj.write</b>, <b>Obj.createElement</b> ve diğerleri).</li> +</ul> + +<p>JavaScript kodunun özgür olup olmadığını nasıl anlarız? <a +href="/licenses/javascript-labels.html">Ayrı bir makalede</a> bir web +sayfasındaki anlaşılması zor olan bir JavaScript programının kaynak kodunun +bulunduğu URL'yi ve biçimlendirilmiş yorumları kullanarak lisansını +belirtebileceği bir yöntem öneriyoruz.</p> + +<p>Son olarak web sayfalarındaki anlaşılması zor olan özgür olmayan +JavaScript'i tespit etmek ve engellemek için özgür tarayıcıları +değiştirmemiz gerekiyor. <a href="/software/librejs/">LibreJS</a> programı; +ziyaret ettiğiniz sayfalarda özgür olmayan, anlaşılması zor olan bir +JavaScript'i tespit eder ve engeller. LibreJS, IceCat'a dâhil edilmiştir ve +Firefox için bir eklenti olarak mevcuttur.</p> + +<p>Tarayıcı kullanıcılarının ayrıca belirli bir sayfada JavaScript +<em>yerine</em> kullanılacak JavaScript kodunu belirtmek için uygun bir +vasıtaya ihtiyacı vardır. (Belirtilen kod, bu sayfadaki özgür JavaScript +programının tamamen değiştirilmesi veya değiştirilmiş bir sürümü olabilir.) +Greasemonkey, bunu yapmaya en yakın eklentidir, ancak tam olarak bunu +yapamaz, çünkü bu program çalıştırılmadan önce bir sayfadaki JavaScript +kodunu değiştirmeyi garanti etmez. Yerel bir vekil sunucu kullanmak işe +yarar ancak bu da gerçek bir çözüm olmak için çok zahmetli. Güvenilir ve +uygun bir çözüm ve değişiklikleri paylaşmak için siteler oluşturmak +gerekir. GNU Projesi sadece özgür değişikliklere adanmış siteleri önermek +ister.</p> + +<p>Bu özellikler, bir web sayfasına dâhil olan bir JavaScript programının +gerçek ve pratik anlamda özgür olmasını mümkün kılacaktır. JavaScript artık +özgürlüğümüz için belirgin bir engel teşkil etmeyecek, şimdi C ve Java'nın +olduğundan daha fazla değil en azından. Kurulum için teklif edilen özgür +olmayan paketleri reddettiğimiz gibi, özgür olmayan, anlaşılması zor olan +JavaScript programlarını reddebilecek ve hatta değiştirebileceğiz. Böylece +web sitelerinin Javascript'lerini özgürleştirme kampanyamız da başlayabilir.</p> + +<p>Bu arada özgür olmayan bir JavaScript programını çalıştırmanın kabul +edilebilir olduğu bir durum var: Web sitesi operatörlerine sitedeki +JavaScript kodunu özgürleştirmeleri veya kaldırmaları gerektiğini söyleyen +bir şikayet göndermek. Lütfen bunu yapmak için geçici olarak JavaScript'i +etkinleştirmekten çekinmeyin, ancak elbette daha sonra tekrar devre dışı +bırakmayı unutmayın.</p> + +<!-- any links that used to point to the appendices should point to + free-your-javascript.html instead. --> +<blockquote> +<p>Web yöneticileri: Bir web sitesindeki JavaScript programlarının lisansını +belirtmenin <a href="/software/librejs/free-your-javascript.html">birkaç +yolu</a> vardır.</p> +</blockquote> + +<p><strong>Teşekkürler:</strong> <a href="/people/people.html#mattlee">Matt +Lee</a> ve <a href="http://ejohn.org">John Resig</a>'e önerdiğimiz ölçütleri +tanımlamamıza yardım ettikleri için ve sorunu dikkatime sunduğu için David +Parunakian'a teşekkür ediyorum.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2009-2013, 2016, 2017, 2018, 2019 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> + +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/27 19:08:05 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html new file mode 100644 index 0000000..fbdcda4 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html @@ -0,0 +1,303 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım, Özgür Toplum'a Giriş - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2><a href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</i>'na +Giriş</a></h2> + +<p> +Lawrence Lessig, Hukuk Profesörü, Stanford Hukuk Fakültesi +</p> + +<p> +Her nesil kendi filozofuna bir zamanın hayal gücünü yakalayan bir yazar ya +da sanatçıya sahiptir. Bazen bu filozoflar oldukları gibi tanınırlar; +genelde gerçek bağlantı kurulmadan önce nesillerin bunu anlamaları zaman +alır. Ancak bu filozoflar tanınsalar da tanınmasalar da, bir şiirin +fısıltısında ya da politik bir hareketin patlamasında da olsa, bir zaman, +ideallerini konuşan insanlar tarafından ortaya çıkarılır. +</p> +<p> +Bizim neslimizin bir filozofu var. O bir sanatçı ya da profesyonel bir yazar +değil. O bir programcı. Richard Stallman çalışmalarına programcı ve işletim +sistemi yazılımı hazırlayan bir mimar olarak <abbr title="Massachusetts +Institute of Technology">MIT</abbr>’nin laboratuarlarında başladı. Programcı +ve “Kod” olarak tanımlanan bir dünyada özgürlük için oluşturulan bir +hareketin mimarı olarak toplum yaşamının bir aşamasında kariyerini +oluşturdu. +</p> +<p> +“Kod”, bilgisayarları çalıştıran teknolojidir. Yazılımda yazılsa da +donanımda gömülü olsa da, kod, ilk olarak makinelerin çalışmasını +yönlendiren sözcükler halinde yazılan bir yönergeler topluluğudur. Bu +makineler, bilgisayarlar, hayatımızı gitgide daha çok tanımlamakta ve +kontrol etmektedir. Bu makineler, telefonların nasıl bağlandığını ve +televizyonda neyin gösterildiğini belirler. Bilgisayarlar, videonun bir +bilgisayara geniş bant bir bağlantı üzerinden gösterim yapabilip +yapamadığını belirler. Bir bilgisayarın üreticisine neyi geri raporladığını +kontrol ederler. Bu makineler bizi yönetir. Kod da bu makineleri yönetir. +</p> +<p> +Bu kod üzerinde nasıl bir kontrolümüz olmalıdır? Nasıl bir anlayış +olmalıdır? Olanaklı kıldığı kontrole uyum sağlamak için nasıl bir özgürlük +olmalıdır? Ne gibi bir güç olmalıdır? +</p> +<p> +Bu sorular Stallman’ın hayatının temelini oluşturmaktadır. Çalışmaları ve +sözcükleriyle, kodu “özgür” tutmanın önemini bizlere göstermiştir. Buradaki +özgürlük ifadesi kod yazan kimselere ücret ödenmemesi anlamına gelmemektedir +ancak yazılan kontrol kodlarının herkes için saydam olması ve uygun +görüldüğü şekilde herkesin ilgili kodları kontrol etme ve değiştirme hakkına +sahip olması anlamına gelmektedir. Bu “özgür yazılımdır”; “özgür yazılım” +kodla inşa edilmiş bir dünyaya ilişkin bir yanıttır. +</p> +<p> +“Free”. Stallman kendi adına bu anlam belirsizliği için +üzülmektedir. Üzülecek bir şey yoktur. Bulmacalar insanları düşünmeye zorlar +ve bu “özgür” ifadesi iyi bir bulmacayı teşkil etmektedir. Modern +Amerikalılara “özgür yazılım” ütopik, imkânsız bir şey gibi +gelmektedir. Hiçbir şey hatta bir öğle yemeği bile ücretsiz +değildir. Dünyayı yöneten en kritik makineleri yöneten en önemli sözcükler +nasıl “özgür - ücretsiz” olabilir ki? Aklı başında bir topluluk nasıl olur +da böyle bir idealin peşinde koşar? +</p> +<p> +“Özgür” sözcüğünün tınısı bizim bir fonksiyonumuzdur, ifadenin bir +fonksiyonu değildir. “Özgür” farklı anlamlara sahiptir, bunlardan yalnızca +bir tanesi “fiyat”a atıf yapar. Stallman’a göre, “özgür” ifadesinin çok daha +temel bir anlamı “özgür konuşma” ya da belki de daha net olarak “özgür +işçilik” ifadelerinde görülmektedir. Maliyet açısından özgür değil ancak +diğerleri tarafından kontrolünde sınırlı olmaması açısından özgür anlamına +gelmektedir. Özgür yazılım, tıpkı özgür kanunlar gibi saydam ve değişime +açık kontroldür ya da kontrollerini bilinir ve değişime açık hale +getirdiklerinde “özgür topluluğun” kanunları özgürdür. Stallman’ın “özgür +yazılım hareketinin” hedefi “özgür” hale getirerek değişime tâbi olan kodu +şeffaf hale getirmektir. +</p> +<p> +Bu şeffaf hale getirmenin mekanizması, GPL olarak adlandırılan bir lisans +aracılığıyla gerçekleştirilen “copyleft” olarak adlandırılan alışılagelmedik +bir şekilde akıllı olan bir yöntemdir. Copyright kanununun gücünü +kullanarak, “özgür yazılım” yalnızca açık ve değişikliğe tâbi olmasını +sağlamaz ayrıca “özgür yazılımı” (ve teknik açıdan “türevsel çalışma” olarak +da sayılan) alan ve kullanan diğer yazılımın da özgür olmasını sağlar. Özgür +bir yazılım programını kullanıyorsanız ve uyarlıyorsanız ve daha sonra bu +uyarlanmış sürümü insanlara sunuyorsanız, dağıtılan sürüm, uyarlanan sürüm +kadar özgür olmalıdır. Öyle olmalıdır aksi takdirde telif hakkı yasası ihlâl +edilmiş olacaktır. +</p> +<p> +“Özgür yazılımın” özgür toplumlar gibi düşmanları vardır. Microsoft, GPL’ye +karşın bir mücadele başlatmıştır, kendisini dinleyen herkesi GPL’nin +“tehlikeli” bir lisans olduğu konusunda uyarmaktadır. Ancak adlandırdığı +tehlikeler büyük ölçüde aldatıcıdır. Diğerleri, değiştirilmiş sürümlerin de +özgür olması konusunda GPL’nin ısrarındaki “baskıya” karşı +çıkmaktadır. Ancak şart demek baskı demek değildir. Milyonlarca dolar +ödemeden Office ürününün modifiye edilmiş sürümlerini dağıtmak için +kullanıcılarına izin vermeyi reddetmek Microsoft için bir baskı değilse, o +zaman GPL’nin özgür yazılımın değiştirilmiş sürümlerinin de özgür olması +konusunda baskı yapması da baskı değildir. +</p> +<p> +Stallman’ın mesajını çok aşırı olarak adlandıranlar da bulunabilir. Ancak bu +mesaj aşırı değildir. Gerçekte, açık anlamda, Stallman’ın çalışması, koddan +önce dünyada geleneğimizin gerçekleştirdiği özgürlüklerin basit bir +dönüşümüdür. “Özgür yazılım”, kod tarafından belirlenen dünyanın, koddan +önce dünyayı oluşturan geleneğimiz kadar “özgür” olmasını sağlamaktadır. +</p> +<p> +Örneğin, “Özgür bir toplum” kanunlar ile düzenlenir. Ancak, özgür herhangi +bir toplumun kanun aracılığıyla bu düzenleme üzerine getirdiği bazı +sınırlamalar mevcuttur. Düzenlemelerini düzenlenmiş olan kurallardan +saklayan hiçbir hükümet geleneğimizde yer alamaz. Kanunlar her şeyi kontrol +eder. Ancak bunu şeffaf bir şekilde yapar. Ve kanun, düzenlediği kimseler ya +da düzenlediği birimler (avukatlar, yasama meclisleri) tarafından +bilinebilir ve kontrol edilebilir olduğunda şeffaftır. +</p> +<p> +Kanun üzerindeki bu şart, bir yasama meclisinin çalışmasının kapsamının +dışına kadar uzanır. Amerikan mahkemelerindeki kanunun işleyişini +düşünün. Davacı tarafından davalarına bakılması için avukatlar +tutulmaktadır. Bazen dava açılır. Bu davaların açılmasının devamında, +avukatlar dava özeti yazarlar. Bu dava özetleri hakimler tarafından yazılan +düşünceleri etkiler. Bu düşünceler, belirli bir davayı kimin kazandığını ya +da belirli bir kanunun bir oluşum ile tutarlı olup olmadığını belirler. +</p> +<p> +Bu süreçteki tüm gereçler Stallman’in bahsettiği anlamda özgürdür. Yasal +dava özetleri başkalarının kullanması için açık ve özgürdür. Tezler +şeffaftır (ancak iyi olmayabilirler) ve yargılama asıl avukatların izni +alınmadan oluşturulabilir. Oluşturdukları düşünceler, daha sonraki dava +özetlerinde ifade edilebilir. Bunlar, başka bir dava özetine ya da düşünceye +kopyalanabilir ve bütünleştirilebilir. Amerikan kanununa ilişkin “kaynak +kodu” tasarım olarak ve ilke olarak herkesin alması için açık ve +özgürdür. Ve avukatlar bunu gerçekleştirir, bu daha önce gerçekleşen durumun +yeniden kullanılması aracılığıyla yaratıcılığını gerçekleştiren büyük bir +dava özetinin bir ölçüsüdür. Kaynak özgürdür; yaratıcılık ve ekonomi bunun +üzerine kurulmaktadır. +</p> +<p> +Bu özgür kodun (ve burada özgür yasal kodu ifade etmek istedim) ekonomisi, +avukatları zor durumda bırakmamaktadır. Oluşturdukları malzemenin herhangi +biri tarafından alınabilip kopyalanabilmesine rağmen, hukuk büroları büyük +dava özetleri üretme konusunda yeterli dürtüye sahiptir. Avukat bir +zanaatçıdır; avukatın ürünü kamuya aittir. Ancak zanaat insanlara ücretsiz +hizmet demek değildir. Avukatlara ücret ödenir; kamu, ücretsiz olarak bu +gibi bir çalışmayı talep etmez. Aksine bu ekonomi gelişmektedir, sonraki +çalışma öncekine eklenmektedir. +</p> +<p> +Farklı bir yasal işleyişi hayal edebilirdik, dava özetleri ve iddiaları +gizli tutulan; kuralların bir sonucu ifade ettiği ancak nedenleri ifade +etmediği. Kanunlar polis tarafından sağlanabilir ancak başka hiç kimseye +ifade edilmeyebilirdi. Bu durumda, işleyiş kuralı açıklanmaksızın işletilen +düzenlemeler mevcut olabilirdi. +</p> +<p> +Bu toplumu hayal edebilirdik, ama bu toplumu “özgür” olarak adlandırmayı +hayal edemezdik. Güdülerin daha iyi veya daha verimli olup olmaması, bu +toplumun özgür olarak bilinmesini gerektirmez. Özgür bir toplumdaki özgürlük +idealleri verimli uygulamadan daha fazlasını gerektirir. Bunun yerine +açıklık ve şeffaflık, kurulacak olan yasal sistemin kısıtlarıdır, liderler +tarafından onaylandığında eklenecek özellikler değildir. Yazılım koduyla +yönetilen bir yaşam da daha azıyla yetinmemelidir. +</p> +<p> +Kod yazımı bir dava değildir. Kod yazımı iyidir, zengindir ve daha +üretkendir. Ancak, kanun, yaratıcılığın ve güdülerin, üretilen ürünler +üzerinde nasıl mükemmel kontrole bağlı olmadığının açık bir örneğidir. Caz +ya da romanlar ya da mimari gibi, kanun da, daha önceki çalışma üzerine inşa +edilir. Bu ekleme ve değiştirme yaratıcılığın ta kendisidir. Ve özgür bir +toplum, en önemli kaynaklarının tam da bu anlamda özgür kalmasını sağlayan +bir toplumdur. +</p> +<p> +İlk defa olarak, bu kitap, detaylarını ve gücünü açık hale getirecek bir +şekilde Richard Stallman’ın denemelerini bir araya getirmektedir. Denemeler, +copyright' dan özgür yazılım hareketinin tarihine kadar geniş bir aralığı +kapsamaktadır. Denemeler, iyi bilinmeyen birçok tezi içermektedir ve +bunların arasında, dijital dünyada şüpheli copyright'ı ortaya çıkaran +değişen durumların kavranması güç örnekleri de mevcuttur. Bu güçlü adamın +düşüncesini anlamaya çalışanlar için, bir kaynak olarak hizmet edecektir, bu +güçlü adam, diğer her şekilde güçsüz bile olsa, fikirlerinde, duygularında +ve doğruluğunda güçlüdür. Bu, bu fikirleri benimseyen ve bu fikirler üzerine +başka fikirler kuran diğer insanlara esindirecektir. +</p> +<p> +Stallman’i iyi tanımıyorum. Ancak sert bir adam olduğunu bilecek kadar +tanıyorum. Genelde sinirli ve sabırsız bir adamdır. Öfkesi, düşmanlarına +olduğu kadar dostlarına da yansıyabilir. Uzlaşmadan uzaktır ve inatçıdır. +</p> +<p> +Sonunda dünyamız kodun gücü ve tehlikesini anladığında - kodun yasalar veya +yönetimler gibi şeffaf ve özgür olması gerektiğini sonunda gördüğünde - o +zaman bu uzlaşmadan uzak ve inatçı programcıya döneriz ve gerçekleştirmek +için savaştığı ülküyü fark ederiz: özgürlüğün ve bilginin derleyiciyi +kurtardığı özgürlüğün ve bilginin var olduğu bir dünya ülküsü. Ve +eylemleriyle ya da sözleriyle bu sonraki toplumun sahip olabileceği +özgürlüğü mümkün kılmak için hiçbir adamın bu kadar çok şey yapmadığını +görürüz. +</p> +<p> +Bu özgürlüğü henüz kazanmadık. Bunu korurken başarısız da +olabiliriz. Başarılı da olsak başarısız da olsak, bu denemelerde özgürlüğün +ne olabileceğine dair bir tablo sunulmuştur. Ve bu çalışmaları ve sözcükleri +oluşturan hayatta, Stallman gibi bu özgürlüğü yaratmak için savaşan herkes +için bir esin kaynağı vardır. +</p> + +<p> +<strong>Lawrence Lessig</strong><br /> +<strong>Hukuk Profesörü, Stanford Hukuk Fakültesi.</strong> +</p> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big"><a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite></a> +hakkında daha fazla bilgi edinin.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2002, 2013, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2009.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009. </li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..6ad4b4d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html @@ -0,0 +1,337 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/linux-and-gnu.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Linux ve GNU - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Özgür Yazılım Vakfı, Linux, Emacs, GCC, Unix, Özgür Yazılım, +İşletim Sistemi, GNU Çekirdeği, HURD, GNU HURD, Hurd" /> +<meta http-equiv="Description" content="1983 yılından bu yana bilgisayar kullanıcılarının kullandıkları yazılımı +paylaşma ve geliştirme özgürlüğüne sahip olabilmeleri için özgür Unix tarzı +işletim sistemi GNU geliştiriliyor." /> + +<!--#include virtual="/gnu/po/linux-and-gnu.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Linux ve GNU Sistemi</h2> + +<p><strong>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard +Stallman</a></strong></p> + +<div class="announcement"> + <blockquote><p>Daha fazla bilgi için ayrıca bkz. <a +href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a> ve <a +href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux?</a></p> + </blockquote> +</div> + +<p> +Birçok bilgisayar kullanıcısı, fark etmeden her gün <a +href="/philosophy/categories.html#TheGNUsystem">GNU sisteminin</a> +değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır. Tuhaf bir olayla bugün yaygın olarak +kullanılan GNU sürümüne genellikle “Linux” denir ve +kullanıcılarının çoğu temelde <a href="/gnu/gnu-history.html">GNU +Projesi</a> tarafından geliştirilen bir GNU sistemi olduğunun <a +href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">farkında değildir</a>.</p> + +<p> +Gerçekten bir Linux var ve bu insanlar onu kullanıyorlar ancak bu +kullandıkları sistemin sadece bir parçası. Linux çekirdektir: sistemdeki, +makinenin kaynaklarını çalıştırılan diğer programlara tahsis eden +program. Çekirdek bir işletim sisteminin önemli bir parçasıdır ancak tek +başına işe yaramaz; yalnızca tam bir işletim sistemi bağlamında +çalışabilir. Linux normalde GNU işletim sistemiyle birlikte kullanılır: Tüm +sistem temelde Linux eklenmiş GNU veya GNU/Linux'tur. Tüm sözümona +“Linux” dağıtımları gerçekte GNU/Linux dağıtımlarıdır.</p> + +<p> +Birçok kullanıcı Linux olan çekirdek ile “Linux” olarak +adlandırdıkları tüm sistem arasındaki farkı anlamıyor. İsmin belirsiz +kullanımı insanların anlamasına yardımcı olmuyor. Bu kullanıcılar genellikle +Linus Torvalds'ın tüm işletim sistemini 1991 yılında biraz yardımla +geliştirdiğini düşünüyor.</p> + +<p> +Programcılar genellikle Linux'un bir çekirdek olduğunu bilirler. Ancak genel +olarak Linux olarak adlandırılan tüm sistemi duydukları için genellikle +çekirdekten sonra tüm sistemi adlandırmayı haklı kılacak bir tarih +öngörmektedirler. Örneğin; birçoğu Linus Torvalds Linux'u, çekirdeği, +yazmayı bitirdiğinde kullanıcılarının onunla birlikte gitmek için diğer +özgür yazılımları aradıklarına ve Unix benzeri bir sistem yapmak için +gereken her şeyin zaten mevcut olduğunu (ortada neden yokken) keşfetti.</p> + +<p> +Buldukları şey tesadüf değildi— tamamlanmamış bir GNU +sistemiydi. Mevcut <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a> +bütün bir sisteme eklendi çünkü GNU Projesi 1984 yılından bu yana bir sistem +oluşturmak için çalışıyordu. <a href="/gnu/manifesto.html">GNU +Bildirisi</a>'nde GNU adı verilen özgür bir Unix benzeri sistem geliştirme +hedefini ortaya koymuştuk. GNU Projesi'nin <a +href="/gnu/initial-announcement.html">İlk Duyurusu</a> ayrıca GNU sistemi +için bazı orijinal planların ana hatlarını çiziyor. Linux başlatıldığında +GNU neredeyse bitmişti.</p> + +<p> +Çoğu özgür yazılım projesi, belirli bir iş için belirli bir program +geliştirme amacına sahiptir. Mesela Linus Torvalds Unix benzeri bir çekirdek +(Linux) yazmaya başladı; Donald Knuth bir metin biçimlendiricisi (TeX) +yazmaya başladı; Bob Scheifler bir pencere sistemi (X Pencere Sistemi) +geliştirmek için yola çıktı. Bu tür bir projenin katkısını projeden gelen +belirli programlarla ölçmek doğaldır.</p> + +<p> +GNU Projesi'nin katkısını bu şekilde ölçmeye çalışsaydık neyin sonucuna +varırdık? Bir CD-ROM sağlayıcı, kendi “Linux dağıtımı”nda <a +href="/philosophy/categories.html#GNUsoftware">GNU yazılımının</a>, toplam +kaynak kodunun yaklaşık %28 civarına denk oranıyla en büyük tekil grup +olduğunu ve eksiklikleri durumunda hiçbir sistemin olamayacağı temel başlıca +bileşenlerden bazılarını içerdiğini buldu. Linux'un kendisi yaklaşık %3 +idi. (2008'deki oranlar benzer: gNewSense'nin “main” deposunda +Linux %1,5 ve GNU paketleri %15'tir.) Dolayısıyla sistemde programları kimin +yazdığına bağlı olarak sistem için bir isim seçecekseniz eğer en uygun +yegane seçenek “GNU” olurdu.</p> + +<p> +Ancak bu, soruyu düşünmenin en derin yolu değildir. GNU Projesi; belirli +yazılım paketleri geliştirme projesi değildi, değil. Her ne kadar bunu +yapmamıza rağmen <a href="/software/gcc/">C derleyicisi geliştirmek için</a> +bir proje değildi. Bir metin düzenleyicisi geliştirmek bir proje değildi ama +yine de bir tane geliştirdik. GNU Projesi, <em>tamamen özgür bir Unix +benzeri sistem</em> geliştirmeyi amaçlıyordu: GNU'yu.</p> + +<p> +Birçok kişi sistemdeki özgür yazılıma büyük katkılarda bulundu ve hepsi +kendi yazılımları için övgüyü hak ediyor. Ancak bunun sadece yararlı +programlardan oluşan bir koleksiyon değil, <em>bütünleşik bir sistem</em> +olmasının nedeni; GNU Projesi'nin bu amaca sahip olmasıydı. Tam bir özgür +sistem oluşturmak için gereken programların bir listesini yaptık ve +sistematik olarak listedeki şeyleri yazdık, bulduk veya yazacak kişileri +bulduk. Onlar olmadan bir sisteme sahip olamayacağınız için temel ancak can +sıkıcı <a href="#unexciting">(1)</a> bileşenleri yazdık. Sistem +bileşenlerimizden bazıları, programlama araçları, programcılar arasında +kendi başlarına popüler hâle geldi ancak araç olmayan birçok bileşen de +yazdık <a href="#nottools">(2)</a>. Hatta bir satranç oyunu geliştirdik, GNU +Chess, çünkü bütün bir sistem de oyunlara ihtiyaç duyar.</p> + +<p> +90'lı yılların başlarında, çekirdek dışında tüm sistemi bir araya +getirmiştik. Mach'ın üzerinde çalışan bir <a +href="/software/hurd/hurd.html">GNU Hurd</a> çekirdeği geliştirmeye de +başlamıştık. Bu çekirdeği geliştirmek beklediğimizden çok daha zor oldu; <a +href="/software/hurd/hurd-and-linux.html">GNU Hurd 2001 yılında güvenilir +bir şekilde çalışmaya başladı</a> ancak insanların genel kullanımına hazır +olmaktan çok uzaktı.</p> + +<p> +Neyse ki Linux sayesinde Hurd'u beklemek zorunda değildik. Torvalds 1992'de +Linux'u yayımladıktan sonra GNU sistemindeki son büyük boşluğu kapatmış +oldu. İnsanlar daha sonra <a +href="http://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">Linux'u +GNU sistemi ile birleştirerek</a> tam bir özgür sistem yapabildiler: Linux'u +de içeren bir GNU sistemi sürümü. Başka bir deyişle GNU/Linux sistemi.</p> + +<p> +Birlikte iyi çalışmalarını sağlamak önemsiz bir iş değildi. Bazı GNU +bileşenleri<a href="#somecomponents">(3)</a> Linux ile çalışmak için önemli +değişikliklere ihtiyaç duydu. Tam bir sistemi “hemen +kullanılabilir” bir dağıtım olarak bütünleştirmek de büyük bir +işti. Sistemin nasıl kurulacağı ve önyükleneceği sorununu ele almayı +gerektiriyordu; bu, ele almadığımız bir sorun çünkü henüz o noktaya +gelmemiştik. Bu nedenle çeşitli sistem dağıtımlarını geliştiren insanlar çok +önemli çalışmalar yaptılar. Ancak, doğal olarak, kesinlikle birileri +tarafından yapılacak bir işti.</p> + +<p> +GNU Projesi, GNU sisteminin yanı sıra GNU/Linux sistemlerini de +destekliyor. <a href="http://fsf.org/">FSF</a>; Linux ile ilgili +eklentilerin GNU C kütüphanesine yeniden yazılmasını finanse etti, böylece +şimdi iyi bütünleştiler ve en yeni GNU/Linux sistemleri mevcut kütüphane +sürümünü hiçbir değişiklik olmadan kullanıyor. FSF ayrıca Debian +GNU/Linux'un gelişiminin erken bir aşamasını da finanse etti.</p> + +<p> +Bugün GNU/Linux sisteminin birçok farklı türü var (genellikle +“dağıtımlar” olarak adlandırılır). Birçoğu özgür olmayan +programları da içeriyor (geliştiricileri GNU'nun <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">“özgür +yazılım” felsefesi</a> yerine Linux ile ilişkili <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">“açık +kaynak” felsefesini</a> izliyor). Ancak <a +href="/distros/distros.html">tamamen özgür GNU/Linux dağıtımları</a> da +var. FSF, bunlardan birkaçı için bilgisayar olanaklarını desteklemektedir.</p> + +<p>Özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapmak sadece çeşitli özgür olmayan programları +ortadan kaldırmakla ilgili değildir. Günümüzde Linux'un normal sürümünde +özgür olmayan programlar da bulunmaktadır. Bu programların sistem +başladığında G/Ç aygıtlarına yüklenmesi amaçlanmıştır ve uzun sayı serileri +olarak Linux'un "kaynak kodu"na dâhil edilmiştir. Bu nedenle özgür GNU/Linux +dağıtımlarının sürdürülmesi artık <a +href="http://directory.fsf.org/project/linux">Linux'un özgür bir +sürümünün</a> de sürdürülmesini gerektirir.</p> + +<p>GNU/Linux kullansanız da kullanmasanız da lütfen “Linux” adını +muğlak bir şekilde kullanarak halkın kafasını karıştırmayın. Linux, sistemin +önemli başlıca bileşenlerinden biri olan çekirdektir. Bir bütün olarak +sistem temelde Linux ile birlikte GNU sistemidir. Bu bileşenden söz ederken +lütfen “GNU/Linux” olarak adlandırın.</p> + +<p> +Daha fazla referans için “GNU/Linux” hakkında bir bağlantı +vermek istiyorsanız bu sayfa ve <a +href="/gnu/the-gnu-project.html">http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html</a> +iyi seçimlerdir. Eğer Linux'tan, çekirdekten, söz ediyorsanız ve daha fazla +referans için bir bağlantı paylaşmak istiyorsanız <a +href="http://foldoc.org/linux">http://foldoc.org/linux</a> kullanışlı bir +URL'dir.</p> + +<h3>Dipnotlar</h3> + +<p> +GNU dışında başka bir proje de bağımsız olarak özgür bir Unix benzeri +işletim sistemi üretti. Bu sistem BSD olarak bilinir ve UC Berkeley'de +geliştirilmiştir. 80'lerde özgür değildi ancak 90'ların başında özgür +oldu. Bugün mevcut özgür bir işletim sistemi<a href="#newersystems">(4)</a> +neredeyse kesinlikle ya GNU sisteminin bir türü ya da bir çeşit BSD +sistemidir.</p> + +<p> +İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi bir GNU sürümü olup olmadığını +soruyorlar. BSD geliştiricileri; GNU Projesi örneğinden, kodlarını özgür bir +yazılım haline getirmek için ilham aldılar ve GNU aktivistlerinden gelen +belirgin itirazlar onları ikna etmeye yardımcı oldu ancak kodun GNU ile çok +az örtüşmesi vardı. BSD sistemleri günümüzde GNU sistemi ve çeşitlerinin +bazı BSD programları kullandığı gibi bazı GNU programları da kullanmaktadır; +ancak, bütün olarak ele alındığında, ayrı ayrı gelişen iki farklı +sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazmadı ve GNU sistemine +eklemedi ve GNU/BSD gibi bir isim duruma uymayacaktı.<a +href="#gnubsd">(5)</a></p> + +<h3>Notlar:</h3> +<ol> +<li> +<a id="unexciting"></a>Bu heyecansız ancak gerekli bileşenler GNU assembler +(GAS) ve bağlayıcıyı (GLD), her ikisi de artık <a +href="/software/binutils/">GNU Binutils</a> paketinin bir parçası, <a +href="/software/tar/">GNU tar</a> ve daha pek çok şeyi içerir.</li> + +<li> +<a id="nottools"></a>Örneğin; Bourne Again SHell (BASH), PostScript +yorumlayıcısı <a +href="/software/ghostscript/ghostscript.html">Ghostscript</a> ve <a +href="/software/libc/libc.html">GNU C kütüphanesi</a> programlama aracı +değildir. GNUCash, GNOME ve GNU Chess de değildir.</li> + +<li> +<a id="somecomponents"></a>Örneğin; <a href="/software/libc/libc.html">GNU C +kütüphanesi</a>.</li> + +<li> +<a id="newersystems"></a>Bu yazıldığından beri neredeyse tamamen özgür bir +Windows benzeri sistem geliştirildi ancak teknik olarak hiç GNU veya Unix +gibi değil, bu yüzden bu hususu gerçekten etkilemiyor. Solaris çekirdeğinin +çoğu özgürleştirildi ancak bunun dışında bir sistem yapmak isterseniz, +çekirdeğin eksik kısımlarını değiştirmenin yanı sıra, GNU veya BSD'ye de +koymanız gerekir.</li> + +<li> +<a id="gnubsd"></a>Öte yandan bu yazının yazılmasından sonraki yıllarda GNU +C Kütüphanesi, GNU sistemini bu çekirdekle birleştirmeyi kolaylaştıran BSD +çekirdeğinin çeşitli sürümlerine taşınmıştır. Tıpkı GNU/Linux'ta olduğu gibi +bunlar aslında GNU'nun çeşitleridir ve bu nedenle mesela sistemin +çekirdeğine bağlı olarak GNU/kFreeBSD ve GNU/kNetBSD olarak +adlandırılır. Tipik masa üstlerindeki sıradan kullanıcılar GNU/Linux ve +GNU/*BSD arasında farkı güçlükle görebilir.</li> + +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2007, 2014, 2015, 2016, +2017, 2019 Richard M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/05 05:30:06 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html new file mode 100644 index 0000000..54c7db2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html @@ -0,0 +1,786 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/manifesto.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU Bildirisi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/manifesto.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU Bildirisi</h2> + +<p> GNU Bildirisi (aşağıda yer almaktadır) <a +href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a> tarafından 1985 yılında +GNU işletim sistemini geliştirmek için destek isteme amacıyla +yazılmıştır. Metnin bir kısmı 1983'teki özgün duyurudan alınmıştır. 1987 +yılı boyunca, gelişmeleri açıklamak amacıyla küçük değişikliklere +uğramıştır; o tarihten sonra en iyisi değiştirmeden bırakmaktır.</p> + +<p>O zamandan beri, farklı anlatım biçimleri ile kaçınılabilecek ortak yanlış +anlamaları öğrendik ve bu yanlış anlamaları açıklamak için 1993'ten beri +dipnotlar ekledik.</p> + +<p>Eğer GNU/Linux sistemlerinden birini kurmak istiyorsanız, <a +href="/distros">%100 özgür yazılım olan GNU/Linux dağıtımlarından</a> birini +kullanmanızı öneriyoruz. Nasıl katkı sağlarım diyorsanız, <a +href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a> sayfasına bakabilirsiniz.</p> + +<p>GNU Projesi, Özgür Yazılım Hareketinin bir parçası, <a +href="/philosophy/free-sw.html">yazılım kullanıcıları için özgürlük</a> +mücadelesidir. GNU'yu, Özgür Yazılım Hareketi'nin etik ilkelerine katılmayan +kişilerin 1998 yılında ortaya attığı “açık kaynak” terimiyle +ilişkilendirmek yanlıştır. Bu terimi aynı alanda <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">etik olmayan bir +yaklaşımı</a> teşvik etmek için kullanıyorlar.</p> + +<h3 id="whats-gnu">GNU nedir? Gnu Unix Değildir!</h3> + +<p> + Gnu Unix Değildir [:Gnu’s Not Unix] anlamına gelen GNU, yazmakta olduğum +Unix-uyumlu yazılım sisteminin adıdır, bu yazılımı, kullanabilen herkese +özgür olarak verebilirim<a href="#f1">(1)</a>. Diğer çeşitli gönüllüler bana +yardım etmektedir. Zaman, para, program ve cihaz katkıları büyük ölçüde +gereklidir.</p> + +<p> + Şu anda, editör komutlarını yazmak için Lisp destekleyen bir Emacs metin +düzenleyicimiz, kaynak-seviyesi hata ayıklayıcımız, yacc-uyumlu derleyici +üretecimiz, bağlayıcımız ve 35 civarında özelliğimiz mevcuttur. Bir kabuk +(komut yorumlayıcı) hemen hemen tamamlanmıştır. Yeni bir taşınabilir +eniyileştirici C derleyicisi kendi kendini derlemiştir ve bu yıl piyasaya +sürülebilir. Bir başlangıç çekirdeği mevcuttur ancak Unix'e benzer biçimde +çalışmak için daha fazla birçok özellik gereklidir. Çekirdek ve derleyici +tamamlandığında, program gelişimi için uygun bir GNU sisteminin dağıtılması +mümkün olacaktır. Metin biçimlendirici olarak TEX'i kullanacağız ancak nroff +üzerine çalışmalar devam ediyor. Bunun yanı sıra, özgür ve taşınabilir X +Window Sistemini de kullanacağız. Bundan sonra, taşınabilir Common Lisp'i, +Empire oyununu, bir hesap çizelgesini ve yüzlerce başka şeyi ve çevrim içi +belgeyi ekleyeceğiz. Sonunda, bir Unix sisteminin sahip olduğu her şeyi ve +daha da fazlasını sağlamayı umuyoruz.</p> + +<p> + GNU, Unix programlarını çalıştırabilecektir ancak Unix’e özdeş +olmayacaktır. Diğer işletim sistemleriyle olan tecrübelerimizi temel alarak +elverişli olan tüm gelişmeleri gerçekleştireceğiz. Özellikle, daha uzun +dosya isimlerine, dosya sürüm numaralarına, sorunsuz bir dosya sistemine, +dosya adı tamamlama özelliğine, terminale-bağlı ekran desteğine ve belki de +sonunda çeşitli Lisp programlarının ve sıradan Unix programlarının bir +ekranı paylaşabildiği bir Lisp-tabanlı bir pencere sistemine sahip olmayı +planlamaktayız. Hem C hem de Lisp sistem programlama dilleri olarak mevcut +olacaktır. Haberleşme için İnternet protokollerini, UUCP’yi, MIT Chaosnet’i +desteklemeye çalışacağız.</p> + +<p> + GNU, sanal belleğe sahip olan ve 68000/16000 sınıfındaki makineleri +hedeflemektedir çünkü bunlar, çalıştırılabilecek en kolay makinelerdir. Daha +küçük makineler üzerinde çalışması için fazladan çaba, onu bunlar üzerinde +kullanmak isteyen kimselere kalmıştır.</p> + +<p> + Ciddi bir karışıklığı önlemek için, bu projenin adı olan ‘GNU’ sözcüğündeki +‘G’ harfini dikkatli telaffuz edin.</p> + +<h3 id="why-write">GNU'yu niçin yazmalıydım</h3> + +<p> + Benim Altın Kuralım şudur: Bir programı sevdiysem, bu programı seven +kimselerle onu paylaşmalıyım. Yazılım satıcıları kullanıcıları bölmek ve alt +etmek istemektedir, kullanıcıların birbiriyle yazılım paylaşmama konusunda +fikir birliği içinde olmasını isterler. Diğer kullanıcılarla bu şekilde +dayanışmayı kırmayı reddediyorum. Aklım başımda iken bu gibi bir yazılım +lisans anlaşmasını imzalamam. Yıllarca bu gibi eğilimlere ve diğer +soğukluklara karşı koymak için Yapay Zeka Laboratuarında çaba harcadım ancak +sonunda çok ileri gittiler: benim irademe karşı bazı şeylerin yapıldığı bir +kurumda kalamazdım.</p> + +<p> + Bilgisayarları onurlu bir biçimde kullanabilmek amacıyla, yeterli bir bütünü +oluşturacak özgür yazılımları bir araya getirmeye karar verdim. Bunu özgür +olmayan yazılımlar olmadan başaracaktım. MIT'in, GNU'yu yaymayı engelleyecek +herhangi bir yasal durum yaratmasını önlemek için YZ laboratuvarından istifa +ettim.<a href="#f2a">(2)</a></p> + +<h3 id="compatible">GNU niçin Unix ile Uyumlu Olacaktır</h3> + +<p> + Unix benim ideal sistemim değildir ancak çok kötü de sayılmaz. Unix’in temel +özellikleri iyi özellikler gibi görünmektedir ve zannediyorum ki Unix’in +eksiklerini tamamlayabilirim. Ve Unix ile uyumlu bir sistem başka birçok +insanın benimseyebileceği şekilde uygun olacaktır.</p> + +<h3 id="available">GNU Nasıl Erişebilir Olacaktır</h3> + +<p> + GNU kamu malı [:public domain] değildir. Herkesin GNU’yu değiştirme ve +yeniden dağıtma hakkı vardır ancak hiçbir dağıtıcının yeniden-dağıtımını +kısıtlamaya hakkı yoktur. Başka bir deyişle, <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">özel mülk</a> +değişikliklere izin verilmeyecektir. GNU’nun tüm sürümlerinin özgür +kalacağından emin olmak isterim.</p> + +<h3 id="why-help">Niçin Başka Birçok Programcı Yardım Etmek İstemektedir</h3> + +<p> + GNU konusunda heyecanlı olan ve yardım etmek isteyen çok sayıda programcı +ile karşılaştım.</p> + +<p> + Birçok programcı sistem yazılımının ticarileşmesi konusunda mutsuzdur. Bu +durum programcıların daha fazla para kazanmasını mümkün kılabilir ancak bu, +diğer programcıları arkadaş gibi hissetmeleri yerine onlarla çatışma içinde +gibi hissetmelerini gerektirir. Programcılar arasındaki temel arkadaşlık +ilişkisi programların paylaşılması konusundadır; ancak günümüzdeki pazarlama +düzenlemeleri, diğerlerini arkadaş olarak görmelerini +engellemektedir. Yazılım alıcısı, arkadaşlık ve kanuna uymak arasında bir +tercih yapmalıdır. Doğal olarak, birçoğu arkadaşlığın daha önemli olduğuna +karar verir. Ancak kanuna inanan diğerleri, her iki tercihte de rahat +olamazlar. Bu kimseler iyiliğe inanmaz hale gelir ve programlamanın yalnızca +para kazanmanın bir yolu olduğuna inanırlar.</p> + +<p> + Özel mülk programlar yerine GNU üzerinde çalışarak ve GNU’yu kullanarak, +herkese karşı kapısı açık - paylaşımcı olabilir ve kanunlara da +uyabiliriz. Ek olarak, GNU, bir esin kaynağı örneğidir ve paylaşma konusunda +başkalarının bize katılmasını sağlayan bir işaret gibidir. Bu bize özgür +olmayan yazılımı kullandığımızda mümkün olmayan bir ahenk duygusu +verir. Konuştuğum programcıların yaklaşık olarak yarısı için, bu, paranın +yerini alan önemli bir mutluluktur.</p> + +<h3 id="contribute">Nasıl Katkı Sunabilirsiniz</h3> + +<blockquote> +<p> +(Bu günlerdeki, çalışılabilecek yazılım görevleri için, <a +href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects">Yüksek Öncelikli Projeler +listesini</a> ve GNU yazılım paketleri için genel görev listesi olan <a +href="http://savannah.gnu.org/people/?type_id=1">GNU yardım aranıyor</a> +sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Katkı sağlamanın diğer yolları için,<a +href="/help/help.html">GNU işletim sistemine yardım etme +rehberini</a>inceleyebilirsiniz.) +</p> +</blockquote> + +<p> + Bilgisayar üreticilerine makine ve para bağışı yapmaları konusunda istekte +bulunuyorum. Bireylere program ve çalışma konusunda bağışta bulunmaları +konusunda istekte bulunuyorum.</p> + +<p> + Makine bağışlarsanız bekleyebileceğiniz bir sonuç, erken bir tarihte söz +konusu makinelerin üzerinde GNU'nun çalışmasıdır. Makineler bütün olmalıdır, +kullanmaya hazır sistemler olmalıdır, elverişli bir mekanda çalışması için +onaylı olmalıdır ve gelişmiş soğutma ya da güç gereksinimi içinde +olmamalıdır.</p> + +<p> + GNU için yarı zamanlı çalışma gerçekleştirmek için hevesli çok sayıda +programcının olduğunu gördüm. Birçok proje için, bu gibi yarı zamanlı olarak +dağıtılmış çalışmanın eşgüdümlenmesi çok zor olacaktır, bağımsız-olarak +yazılan parçalar birlikte çalışmayacaktır. Ancak Unix’in yerini alan belirli +bir iş için, böyle bir problem yoktur. Bütün bir Unix sistemi, yüzlerce +programı içermektedir, bunların her biri ayrı ayrı +belgelendirilmektedir. Birçok ara yüz belirtimi Unix uyumluluğu ile +sağlanmaktadır. Katkıda bulunan her birey tek bir Unix özelliği için uyumlu +bir parça yazabilir ve bir Unix sistemindeki orijinal parçanın yerine uygun +şekilde çalıştırabilirse, o zaman bu özellikler bir araya getirildiğinde +düzgün şekilde çalışacaktır. Murphy’nin1 beklenmedik birkaç problem +oluşturmasına izin verilse bile, bu bileşenlerin birleştirilmesi +uygulanabilir bir iş olacaktır. (Çekirdek daha yakın bir haberleşme +gerektirecektir ve küçük ve sıkı bir grup tarafından üzerinde +çalışılacaktır.)</p> + +<p> + Para bağışı alırsam, tam zamanlı ya da yarı zamanlı olarak birkaç kişiyi işe +alabilirim. Maaş, programcıların standartlarına göre yüksek olmayacaktır +ancak topluluk ruhunun oluşturulmasına para kazanmak kadar önem veren +kişileri arıyorum. Bunu, kendini bu işe adamış insanların tüm enerjilerini +GNU üzerinde çalışmaya ayırmalarını olanaklı kılmanın bir yolu olarak +görüyorum, bu insanlar hayatlarını kazanmak için başka bir yol tercih +edebilirler.</p> + +<h3 id="benefit">Niçin Tüm Bilgisayar Kullanıcıları Yararlanacaktır</h3> + +<p> + GNU yazıldıktan sonra, aynen hava almak gibi herkes iyi sistem yazılımını +ücretsiz bir şekilde edinebilecektir.<a href="#f2">(3)</a></p> + +<p> + Bu, herkesin Unix lisansının ücretini ödememesinden daha fazla bir şeyi +ifade etmektedir. Bu, sistem programlama çabasının çok zahmetli olan +kopyalama işinden kaçınılması anlamına gelmektedir. Bu çaba, bunun yerine +projede aşama kaydedilmesi için harcanabilir.</p> + +<p> + Bütün sistem kaynakları herkese açık olacaktır. Bunun bir sonucu olarak, +sistemde değişikliğe ihtiyaç duyan bir kullanıcı bu değişiklikleri kendi +başına yapma konusunda özgür olacaktır ya da bu değişiklikleri yaptırmak +için, bir programcı ya da firmaya para verecektir. Kullanıcılar, bundan +böyle kaynakların sahibi olan tek bir programlayıcının ya da firmanın +insafına kalmayacaktır ve değişiklik yapma hakkına sahip olacaklardır.</p> + +<p> + Okullar, sistem kodunu çalıştırmak ve daha da geliştirmek için tüm +öğrencileri cesaretlendirerek çok daha eğitici bir ortam +sağlayabilir. Harvard’ın bilgisayar laboratuarı, kaynaklarının kamuya açık +olmaması durumunda hiçbir programın sisteme kurulamayacağı politikasını +izlemekteydi ve belirli programları kurmayı reddederek bu kararlılığını +korudu. Bundan çok etkilenmiş ve ilham almıştım.</p> + +<p> + Son olarak, sistem yazılımına kimin sahip olduğu ve bu yazılımla ne yapılıp +yapılamayacağı özgür hale gelmektedir.</p> + +<p> + Kopyaların lisanslanması dahil olmak üzere bir programa insanlar tarafından +para ödenmesine ilişkin düzenlemeler, her zaman bir insanın ne kadar (başka +bir deyişle, hangi programlara) ödemesi gerektiğini belirlemek için gerekli +ağır düzenlemeler aracılığıyla toplum için ağır bir yük oluşturmaktadır. Ve +yalnızca bir polis devleti herkesi bu kurallara uymaya zorlayabilir. Havanın +büyük bir maliyette üretilmesinin gerekli olduğu bir uzay istasyonunu +değerlendirelim: her hava alanın havanın litresi başına ücretlendirilmesi +uygun olabilir ancak herkes faturaları ödeyebilse bile, sayaçlı gaz +maskesinin gündüz ve gece boyunca takılması tahammül edilemeyecek bir +durumdur. Ve maskeyi çıkarıp çıkarmayacağınızı görmek için her yere TV +kameralarının konulması ahlaka aykırıdır. Kişi başına vergi alınması ve +maskelerin atılması daha iyidir.</p> + +<p> + Bir programın tamamının ya da bir parçasının kopyalanması bir programcı için +nefes almak kadar doğal bir şeydir, aynı zamanda da üretkenliğini +artırır. Bu, özgür olmalıdır.</p> + +<h3 id="rebutted-objections">Bazı kimseler GNU’nun hedeflerine kolayca karşı çıkmaktadır</h3> + +<p id="support"> +<strong>"Özgür olursa yazılımı hiç kimse kullanmayacaktır, çünkü bu, +herhangi bir desteğe güvenilmeyeceği anlamına gelmektedir."</strong></p> + +<p> +<strong>"Desteği sağlamak üzere ödeme yapabilmek için programa ait bir ücret +almalısınız."</strong></p> + +<p> + İnsanlar, ek hizmetler içermeyen özgür GNU’yu almaktan ek hizmetleri içeren +GNU'ya ödeme yapmayı tercih ederlerse, GNU’yu özgür olarak edinen insanlara +yalnızca hizmet sağlayan bir firma kârda olacaktır.<a href="#f3">(4)</a></p> + +<p> + Gerçek bir programlama çalışmasındaki destek ile elinden tutma arasındaki +farkı anlamalıyız. Gerçek programlama çalışması, bir yazılım satıcısından +alınamayan bir şeydir. Probleminiz yeterince sayıda insanda yoksa, satıcı +size kaybolmanızı söyleyecektir.</p> + +<p> + İşiniz desteğe güvenmeyi gerektiriyorsa, buna sahip olmanın tek yolu gerekli +tüm kaynaklara ve araçlara sahip olmaktır. O zaman probleminizi çözmek için +herhangi birini tutabilirsiniz; herhangi tek bir insanın insafına +kalmazsınız. Unix'te, birçok iş için kaynakların fiyatı bu durumun ikinci +plana atılmasına neden olur. GNU için, bu, kolay olacaktır. Hâlâ uzman bir +kimsenin olmaması durumu var olabilir ancak bu problem dağıtım anlaşmalarına +bağlanamaz. GNU dünyanın tüm problemlerini ortadan kaldırmaz, yalnızca +bazılarını ortadan kaldırır.</p> + +<p> + Bu arada, bilgisayarlar hakkında hiçbir şey bilmeyen kullanıcılar, +ellerinden tutulmaya ihtiyaç duyarlar: kendilerinin de kolayca +yapabilecekleri ama nasıl yapacaklarını bilmedikleri şeylerin onlar için +yapılması gibi.</p> + +<p> + Yalnızca ellerinden tutma ve tamir hizmetini satan firmalar tarafından bu +gibi hizmetler sağlanabilir. İnsanlar para harcayıp hizmeti olan bir ürünü +almayı tercih ederlerse, ürünü ücretsiz bile alsalar, hizmete para vermeye +istekli olacaklardır. Hizmet firmaları kalite ve ücret konusunda rekabet +edecektir; kullanıcılar, herhangi birine bağlı olmayacaktır. Bu arada, +hizmete ihtiyaç duymayanlar, hizmete para ödemeden programı +kullanabilmelidir.</p> + +<p id="advertising"> +<strong>"Reklam vermeden çok sayıda insana ulaşamazsınız ve programı +desteklemek için para ödemelisiniz."</strong></p> + +<p> +<strong>"İnsanların özgürce sahip olabileceği bir program için reklam +vermenin bir anlamı yoktur."</strong></p> + +<p> + Çok sayıda bilgisayar kullanıcısını GNU gibi bir program hakkında +bilgilendirmek için kullanılabilecek çeşitli özgür ya da çok ucuz tanıtma +yolları vardır. Ancak reklam verilerek çok daha fazla sayıda +mikro-bilgisayar kullanıcısına ulaşılabileceği doğru bir yaklaşım +olabilir. Durum gerçekten de böyleyse, bir ücret karşılığında GNU’nun +kopyalanması ve postalanması hizmetinin reklamını veren bir şirket, reklam +ve daha fazlası için ödeme yapmaya yetecek kadar başarılı olmalıdır. Bu +şekilde, yalnızca reklamdan kâr yapan kullanıcılar program için ödeme +yapacaktır.</p> + +<p> + Diğer taraftan, birçok insan GNU’yu arkadaşlarından edinirse ve bu gibi +firmalar başarılı olamazsa, bu durum, GNU’yu yaymak için reklam vermenin +ille de gerekli olmadığını gösterecektir. Niçin özgür piyasanın savunucuları +buna özgür piyasanın karar vermesini istemiyor?<a href="#f4">(5)</a></p> + +<p id="competitive"> +<strong>"Firmam, rekabetçi bir durum elde etmek için özel mülk bir işletim +sistemine ihtiyaç duymaktadır."</strong></p> + +<p> + GNU işletim sistemi yazılımını rekabet alanından çıkaracaktır. Bu alanda bir +rekabet durumu elde edemeyeceksiniz ancak rakipleriniz de size fark +atamayacak. Siz ve rakipleriniz farklı alanlarda rekabet edeceksiniz, bu +konuda ortak yararınız olacaktır. İşiniz bir işletim sistemi satmaksa, +GNU’yu sevemeyeceksiniz ancak bu sizin için zorlayıcı bir durumdur. İşiniz +başka bir şeyle alakalıysa, GNU işletim sistemleri satmak gibi pahalı bir +işe atılmanızı engelleyecektir.</p> + +<p> + Her birine ilişkin maliyeti düşürerek birçok kullanıcıdan ve üreticiden +gelen hediyelerle GNU’nun gelişimini görmek isterdim.<a href="#f5">(6)</a></p> + +<p id="deserve"> +<strong>"Programcılar yaratıcılıkları için bir ödülü hak etmezler +mi?"</strong></p> + +<p> + Herhangi bir şey ödülü hak ediyorsa, bu, sosyal katkıdır. Yaratıcılık sosyal +bir katkı olabilir ancak bu yalnızca toplumun sonuçları kullanabildiği +ölçüdedir. Yeni programlar yarattıkları için programcılar ödüllendirilmeyi +hak ediyorlarsa, aynı mantıkla, bu programların kullanılmasını +kısıtlarlarsa, cezalandırılmayı da hak ederler.</p> + +<p id="reward"> +<strong>"Bir programcı yaratıcılığı için ödül isteme hakkına sahip olmamalı +mıdır?"</strong></p> + +<p> + Zarar verici yolların kullanılmaması şartıyla, çalışma için ücret istemekte +ya da bir kimsenin gelirini en üst seviyeye çıkarmak istemesinde bir yanlış +yoktur. Ancak günümüzde yazılım konusunda alışılageldik yollarda zarar +verici bir durum vardır.</p> + +<p> + Kullanımlarını kısıtlayarak bir programın kullanıcılarından para almak zarar +vericidir çünkü kısıtlamalar miktarı ve programın kullanılma şeklini +dşürür. Bu, insanlığın programdan edinebileceği zenginliği azaltır. Kasıtlı +bir kısıtlama durumu söz konusu olduğunda, bunun sonucu da kasıtlı zarardır.</p> + +<p> + İyi bir vatandaşın daha zengin olmak için bu gibi araçları kullanmamasının +nedeni şudur: herkes böyle yaparsa, ortak zararlardan dolayı hepimiz daha +fakir hale geleceğiz. Bu, Kantçı ahlaktır; ya da Altın Kuraldır. Herkesin +bilgilerini saklaması durumunda ortaya çıkacak sonuçlardan hoşlanmadığım +için, bir kişinin bile bilgiyi saklamasını hatalı görüyorum. Özel olarak, +birinin yaratıcılığı için ödüllendirilmesi isteği, genel olarak bu +yaratıcılığın tamamından ya da bir kısmından mahrum kalınmasını haklı +kılmaz.</p> + +<p id="starve"> +<strong>"Programlayıcılar açlıktan ölmeyecek midir?"</strong></p> + +<p> + Bu soruyu "hiç kimse programcı olmaya zorlanmamaktadır" diye +yanıtlayabilirim. Çoğumuz caddede durup gülümseyerek para kazanamayız. Sonuç +olarak, caddede durup gülümseyerek açlıktan öldüğümüz için kınanmayız. Başka +bir şeyler yaparız.</p> + +<p> + Ama bu yanlış yanıttır çünkü soruyu soranın üstü kapalı varsayımını kabul +etmektedir: yazılımın sahibi değilse, programcılara bir kuruş bile +ödenemez. Bu, ya hep ya hiçtir.</p> + +<p> + Programcıların açlıktan ölmeyecek olmalarının gerçek nedeni, programlama +için programcılara para ödenecek olmasının hâlâ mümkün olmasıdır; ancak +şimdiki kadar çok ödeme yapılmayacaktır.</p> + +<p> + Kopyalamanın kısıtlanması, yazılım piyasasında iş yapılmasının tek temeli +değildir. Bu en yaygın temeldir<a href="#f8">(7)</a> çünkü en çok parayı bu +getirmektedir. Yasaklanmış ya da müşteri tarafından reddedilmiş olsaydı, +yazılım işi, şimdi daha az kullanılan organizasyon temellerine doğru +kayardı. Herhangi bir iş tipini organize etmek için her zaman çeşitli yollar +mevcuttur.</p> + +<p> + Muhtemelen programlama, yeni temelde şimdi olduğu gibi kârlı +olmayacaktır. Ancak bu, bu değişikliğe karşı bir sav değildir. Satış +görevlilerinin şimdi kazandığı paraların bir haksızlık olduğu +düşünülmemektedir. Programcılar da aynısını yapsaydı, bu da bir haksızlık +olmayacaktı. (Uygulamada, hâlâ bundan çok daha fazlasını +gerçekleştireceklerdi.)</p> + +<p id="right-to-control"> +<strong>"İnsanlar yaratıcılıklarının nasıl kullanıldığını kontrol etme +hakkına sahip değil midir?"</strong></p> + +<p> +“Birinin fikirlerinin kullanımının kontrolü” gerçekte diğer insanların +hayatları üzerinde kontrol oluşturur ve genellikle yaşamlarını daha zor hale +getirmek için kullanılır.</p> + +<p> + Fikri mülkiyet [:intellectual property] <a href="#f6">(8)</a> hakları +üzerine dikkatli bir şekilde çalışan insanlar (avukatlar gibi) fikri +mülkiyete ilişkin hiçbir içkin hakkın olmadığını söyler. Hükümetin tanıdığı +fikri mülkiyet hakları, özel amaçlar için yasama organları tarafından +oluşturulmuştur.</p> + +<p> + Örneğin, patent sistemi, mucitlerin buluşlarının ayrıntılarını açıklaması +için kurulmuştur. Patent sisteminin amacı, mucitlerden çok topluma hizmet +etmektir. Bir patent için 17 yıllık bir zaman aralığı, son teknoloji +ürününün gelişiminin hızıyla karşılaştırıldığında kısaydı. Yalnızca, bir +lisans anlaşmasının maliyetinin ve uğraşının üretimin sağlanmasıyla +karşılaştırıldığında küçük kaldığı üreticiler arasındaki bir husus olduğu +için, patentler, genellikle çok zarar verici değildir. Patentli ürünleri +kullanan birçok bireyi engellemezler.</p> + +<p> + Eski zamanlarda telif hakkı fikri yoktu, o zamanlar, yazarlar, kurgusal +olmayan yazınlarda diğer yazarları sıklıkla kopyalamaktaydı. Bu uygulama +yararlı idi ve birçok yazarın çalışmasının kısmen olsa bile ayakta kalması +için tek yoldu. Telif hakkı sistemi, açık ve net bir şekilde yazarlığı +cesaretlendirmek amacıyla oluşturuldu. İcat edildiği bölge için ekonomik +olarak yalnızca bir baskıda kopyalanabilen kitaplar az zarar vericiydi ve +kitapları okuyan bireylerin çoğunu engellemedi.</p> + +<p> + Tüm fikri mülkiyet hakları yalnızca toplum tarafından verilen lisanslardır +çünkü hatalı ya da doğru bir şekilde, toplumun bütünü bu lisansların +verilmesinden kârlı çıkmaktadır. Ancak herhangi bir özel durumda, sormamız +gereken soru şudur: bu gibi bir lisansın verilmesiyle daha mı iyi olacağız? +Bir kimsenin yapması gereken bir hareketi nasıl lisanslıyoruz?</p> + +<p> + Günümüzde programların durumu, yüz yıl önceki kitapların durumundan çok daha +farklıdır. Bir programın kopyalanmasının en kolay yolu bir komşudan +diğerinedir, bir program farklı olan kaynak koduna ve nesne koduna sahiptir +ve bir program okuyup zevk almak yerine kullanılmaktadır, bir telif hakkını +zorlayan kimsenin hem materyalist hem de manevi açıdan topluma bir bütün +olarak zarar verme durumudur; bir kimse kanunların mümkün kılıp +kılmamasından bağımsız olarak bunu yapmamalıdır.</p> + +<p id="competition"> +<strong>"Rekabet bazı şeylerin daha iyi bir şekilde yapılmasını +sağlar."</strong></p> + +<p> + Rekabetin paradigması bir yarıştır: kazananı ödüllendirerek, herkesi daha +hızlı bir şekilde koşma konusunda cesaretlendiririz. Kapitalizm bu şekilde +çalıştığında, iyi bir iş yapmış olur; ancak bu sistemin savunucuları bu +sistemin her zaman bu şekilde çalıştığını varsayarak hatalı bir iş yapmış +olur. Koşucular, ödülün niçin sunulduğunu unutur ve kazanma konusunda aşırı +hırslanırlarsa, nasıl olursa olsun diyerek farklı stratejiler bulabilirler, +örneğin, diğer koşuculara saldırabilirler. Koşucular ciddi bir kavgaya +tutuşurlarsa, hepsi de yarışı geç bitireceklerdir.</p> + +<p> + Özel mülk ve gizli yazılım, ciddi bir kavgadaki koşucuların eş +değeridir. Üzgünüz ki, sahip olduğumuz tek hakem de bu kavgalara karşı +çıkmıyor gibi görünmektedir; bu hakem yalnızca bu kavgaları düzenlemektedir +(“Koştuğunuz her on metre için, birbirinize bir kere +vurabilirsiniz”). Gerçekte yapması gereken kavga edenleri ayırmak ve +dövüşmeye çalışan koşucuları cezalandırmak olmalıdır.</p> + +<p id="stop-programming"> +<strong>"Maddi bir hedefi olmayınca herkes program yapmayı durdurmayacak +mıdır?"</strong></p> + +<p> + Gerçekte, birçok insan mutlak olarak hiçbir parasal amacı olmaksızın program +yapacaktır. Programlama, bazı insanlar için karşı konulmaz bir büyüdür, bu +kimseler genellikle programlama konusunda en iyi olan kimselerdir. Bu +şekilde para kazanamadıklarını düşünseler bile, müzik işine devam eden çok +sayıda profesyonel müzisyen vardır.</p> + +<p> + Ancak genelde sıklıkla sorulmasına rağmen, gerçekte duruma uygun soru bu +değildir. Programcılara ilişkin ödeme ortadan kalkmayacak, yalnızca daha az +olacaktır. Böylece doğru soru şudur: herkes indirgenmiş bir parasal hedefe +göre mi programlama yapacaktır? Benim tecrübelerim durumun böyle olacağını +göstermektedir.</p> + +<p> + On yıldan daha uzun bir süre boyunca, dünyanın en iyi programcılarının +birçoğu, başka herhangi bir yerde kazanabileceklerinden çok daha az parayla +Yapay Zeka Laboratuvarında çalıştı. Çeşitli parasal-olmayan ödüller +kazandılar: örneğin, ün ve saygınlık gibi. Ve yaratıcılık da ayrıca bir +eğlence, kendi içinde bir ödüldü.</p> + +<p> + Daha sonra birçoğu, aynı ilginç işi çok daha fazla para kazanarak yapmak +için işlerini bıraktı.</p> + +<p> + Gerçekler şunu göstermektedir: insanlar zenginlerden farklı nedenler için +programlama yapacaktır; ancak aynı zamanda çok para kazanma şansına da sahip +olurlarsa, bu parayı kazanmayı bekleyecek ve talep edeceklerdir. Düşük ödeme +yapan organizasyonlar, rekabette yüksek ödeme yapan organizasyonlara göre +daha zayıftır ancak yüksek ödeme yapan organizasyonların yasaklanması +durumunda, kötü şeyler yapmaları gerekmez.</p> + +<p id="desperate"> +<strong>"Çaresiz bir şekilde programcılara ihtiyaç +duymaktayız. Komşularımıza yardım etmememizi isterlerse, buna uymamız +gerekir."</strong></p> + +<p> + Aslında bu tip bir isteğe uyacak kadar çaresiz değilsiniz. Unutmayın: +savunma için milyonlar harcanır ama vergi için bir kuruş bile verilmez!</p> + +<p id="living"> +<strong>"Programcılar bir şekilde yaşamlarını sürdürmek +zorundadır."</strong></p> + +<p> + Kısa vadede bu durum geçerlidir. Ancak, bir programın kullanım hakkını +satmaksızın programcıların yaşamlarını kazanmalarının çeşitli yolları +vardır. Bu yol şimdi alışılageldik bir yoldur çünkü programcılara ve iş +adamlarına en çok parayı getiren yol budur, çünkü para kazanmanın tek yolu +bu değildir. Bulmak isterseniz başka yollar da bulmak kolaydır. Aşağıda bir +kaç örnek görebilirsiniz.</p> + +<p> + Yeni bir bilgisayarı piyasaya süren bir üretici, işletim sistemlerinin yeni +donanıma taşınması için bir ücret ödeyecektir.</p> + +<p> + Öğretme, destek ve bakım hizmetleri için de programcıların kullanılması +gerekli olabilir.</p> + +<p> + Yeni fikirlere sahip insanlar, freeware (ücretsiz)<a href="#f7">(9)</a> +olarak programları dağıtabilir, memnun kullanıcılardan bağış isteyebilir ya +da destek hizmetlerini satabilir. Hâlihazırda bu şekilde başarılı bir +biçimde çalışan insanlarla karşılaştım.</p> + +<p> + İlişkili ihtiyaçlara sahip kullanıcılar kullanıcı grupları oluşturabilir ve +hak ödeyebilir. Bir grup, grup üyelerinin kullanmak istediği programları +yazmak için, programlama firmalarıyla anlaşma yapabilir.</p> + +<p> + Tüm geliştirme çeşitlerine bir Yazılım Vergisiyle finansman sağlanabilir:</p> + +<p> + Bir bilgisayarı satın alan herkesin yazılım vergisi olarak yüzde x’ini +ödemesinin gerekli olduğunu varsayalım. Hükümet, bunu, yazılım geliştirme +konusunda harcamak üzere NSF gibi bir birime verir.</p> + +<p> + Ancak bilgisayar alıcısının kendisi yazılım geliştiricisine bir bağışta +bulunursa, vergiye karşı kredi alabilir. Kendi tercihine göre projeye +bağışta bulunabilir çünkü ulaşılan sonuçları kullanmayı +ummaktadır. Ödemesinin gerekli olduğu toplam vergiye kadar olan miktarda +ödeme yapmak için kredi alabilir.</p> + +<p> + Toplam vergi oranı vergi ödeyenlerin oyuyla belirlenebilir, +vergilendirilecek miktara göre ağırlıklandırılır.</p> + +<p> + Sonuçlar:</p> + +<ul> +<li>Bilgisayar kullanan topluluk yazılım gelişimini destekler.</li> +<li>Bu topluluk, hangi destek seviyesinin gerekli olduğuna karar verir.</li> +<li>Paylarının hangi projelere harcandığına önem veren kullanıcılar, kendileri +için bunu seçebilir.</li> +</ul> +<p> + Uzun vadede, programların özgür hale getirilmesi, insanların yalnızca +yaşamlarını idame ettirmek için çok sıkı çalışmasının gerekli olmadığı +kıtlık-sonrası dünyaya doğru bir adımdır. İnsanlar, yasa yapma, aile +danışmanlığı, robot tamiri ve asteroit araştırması gibi gerekli işler +konusunda haftada on saat ayırdıktan sonra, kendilerini programlama gibi +eğlenceli olan etkinliklere adama konusunda özgür olacaktır. Programlama +sayesinde geçimini sağlamak için gerekli kazancı sağlayabilme ihtiyacı +olmayacaktır.</p> + +<p> + Gerçek üretkenliği sağlamak için tüm toplumun gerçekleştirmesi gereken iş +miktarını büyük ölçüde azalttık ancak bunun yalnızca çok az bir bölümü, +işçiler için boş vakte çevrildi çünkü üretken etkinliğe eşlik etmek için çok +miktarda üretken-olmayan etkinlik gereklidir. Bunun temel nedenleri, +bürokrasi ve rekabete karşı olan izometrik savaşlardır. Özgür yazılım, +yazılım üretimindeki bu sorunları büyük ölçüde azaltacaktır. Bunu, +üretkenlikteki teknik kazançların bizim için daha az çalışmaya dönüşmesi +için yapmalıyız.</p> + + +<h3 id="footnotes">Dipnotlar</h3> + +<!-- The anchors do not match the actual footnote numbers because of + revisions over time. And if a new footnote is added, the references + to existing footnotes that follow the new one must be changed. --> +<ol> +<li id="f1">Buradaki anlatım biçimi dikkatsizcedir. Amaç, GNU sistemini kullanma izni +için hiç kimsenin ücret ödemesinin gerekli olmayışıdır. Ancak sözcükler bu +durumu çok net anlatamamaktadır ve insanlar bunu genellikle GNU’nun +kopyalarının her zaman düşük bir ücretle ya da ücretsiz olarak dağıtılması +gerektiği olarak yorumlamaktadır. Amaç, hiçbir zaman bu değildir; daha +sonra, bildiride firmaların kâr için dağıtım hizmetini sağlama olanağı ifade +edilmektedir. Sonuç olarak, özgürlük anlamındaki “free” (ç.n. özellikle +İngilizce bırakılmıştır) ile ücret anlamındaki “free” arasındaki ayrımı +dikkatli bir şekilde yapmayı öğrendim. Özgür yazılım, kullanıcıların, +dağıtma ve değiştirme özgürlüğüne sahip oldukları yazılımdır. Bazı +kullanıcılar kopyaları ücretsiz olarak temin edebilirken bazıları kopyaları +edinmek için ödeme yapar – ve yazılımın daha da geliştirilmesi için +finansman bulunursa, o zaman durum daha da iyi olur. Önemli olan şey şudur: +Kopyaya sahip olan herhangi biri, bu kopyanın kullanımı konusunda diğer +insanlarla işbirliği yapma özgürlüğüne sahiptir.</li> + +<li id="f2a">“Vermek” [:give away] ifadesi, ücret ve özgürlük arasındaki +ayrımın doğru konulmadığını gösteren bir başka belirtidir. Günümüzde özgür +yazılımdan bahsederken bu ifadeden kaçınmanızı öneriyoruz. Ayrıntılı bir +açıklama için “<a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#GiveAwaySoftware">kafa karıştıran +kelimeler ve ifadeler</a>” bağlantısını ziyaret ediniz.</li> + +<li id="f2">Burada “free” kelimesinin iki farklı anlamı arasında dikkatli bir ayrım +yapamadığım başka bir durum var. Burada anlaşılan özgür ifadesi hatalı +değildir – ücretsiz olarak, arkadaşlarınızdan ya da İnternetten GNU +yazılımının kopyalarını alabilirsiniz. Ancak burada yanlış anlamı ifade +etmektedir.</li> + +<li id="f3">Buna benzer bir çok şirket günümüzde vardır.</li> + +<li id="f4">Bir firma olmaktan çok bir hayır kurumu olmasına rağmen, Özgür Yazılım Vakfı +10 yıldır finansmanının çoğunu dağıtım hizmetinden sağlamaktadır. <a +href="/order/order.html">FSF'den birşeyler satın alarak</a> çalışmasını +destekleyebilirsiniz. +</li> + +<li id="f5">GNU C Derleyicisinin devamlılığının desteklenmesi için, bir grup bilgisayar +firması 1991'de finansman sağladı.</li> + +<li id="f8">Özel mülk yazılımın yazılımda en yaygın para kazanma yolu olduğunu +söylemekle yanılmışım. Gerçekte en yaygın iş modeli özelleştirilmiş yazılım +geliştirilmesidir. Bu kiraların toplanması olasılığını önermemektedir, +böylece firmalar getiri edinmeye yönelik olarak gerçek çalışmayı +sürdürmelidir. Özelleştirilmiş yazılım iş dünyası özgür yazılım dünyasında +da varolmaya devam edecektir, fazla veya az değişmeden. Bu yüzden, çoğu +ücretli programcının özgür yazılım dünyasında daha az kazanmasını artık +beklemiyorum.</li> + +<li id="f6">1980lerde “fikri mülkiyet hakları” [:intellectual property] +“konusunda” konuşmanın ne kadar karışık olduğunu +farketmemiştim. Terim açıktır ki taraflıdır; çok kurnaz gerçek şudur ki çok +farklı konular üzerine tamamen farklı yasaları bir araya getirmektedir. Bu +günlerde kişilerin “fikri mülkiyet hakları” terimini tamamen +redetmesine çabalıyorum, başkaları bunun uyumlu, tutarlı bir konu olduğunu +sanmasın diye. Açık olmanın bir yolu patentleri, telif hakkını, ve markaları +ayrı ayrı tartışmaktır. <a href="/philosophy/not-ipr.html">Daha fazla +açıklamayla</a> bu terimin yaydığı karışıklık ve taraflılığı görebilirsiniz.</li> + +<li id="f7">Sonradan “özgür yazılım” ve “ücretsiz yazılım” +[:freeware] terimlerini ayırmayı öğrendik. "Ücretsiz yazılım" teriminin +anlamı dağıtmakta özgür olduğunuz, ancak genellikle kaynak kodu +çalışamayacağınız, değiştiremeyeceğinizdir, bu yüzden çoğu özgür yazılım +değildir. Daha fazla açıklama için <a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#Freeware">kafa karıştıran kelimeler ve +ifadeler</a> sayfasını ziyaret ediniz.</li> + +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1985, 1993, 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2014, 2015 +Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p> +Bu belgenin aynı kopyalarının yapılmasına veya herhangi bir ortamda +dağıtılmasına bu telif hakkı ve izin açıklamalarının aynen yer alması +koşuluyla ve dağıtıcının alıcıya aynı izni daha fazla dağıtım için vermesi +şartıyla izin verilmektedir. +<br /> +Değiştirilmiş sürümler yapılamaz. +</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2019, 2009.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:22 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html new file mode 100644 index 0000000..7a90d77 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html @@ -0,0 +1,712 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/misinterpreting-copyright.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Telif Hakkının Yanlış Yorumlanması - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/misinterpreting-copyright.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Telif Hakkının Yanlış Yorumlanması - Bir Dizi Hata</h2> + +<p>yazan <a href="http://stallman.org/"><strong>Richard Stallman</strong></a></p> + +<p> +Telif hakkı kanununda bazı garip ve tehlikeli şeyler oluyor. Amerikan +Anayasasında, telif hakkı, kullanıcıların çıkarınadır, başka bir deyişle, +kitap okuyan, müzik dinleyen ya da yazılım çalıştıran kişilerin çıkarınadır, +yayıncıların ya da yazarların çıkarına değildir. İnsanlar, kendilerine +“kendi çıkarları için” dayatılan telif hakkı kısıtlamalarına +uymamaya ve bu kısıtlamaları reddetmeye eğilimli oldukları halde, Amerikan +hükümeti daha fazla kısıtlama getirmektedir ve yeni ve ciddi cezalarla +insanları korkutmaya çalışmaktadır.</p> +<p> +Telif hakkı politikaları, ifade edilen amaçlarına nasıl tamamen karşı +gelmeye başladı? Ve onları nasıl yeniden çıkış amacına uygun hale +getirebiliriz? Anlamak için, Amerikan telif hakkı kanununun köküne bakarak +başlamalıyız: A.B.D. Anayasasına.</p> + +<h3>ABD Anayasasındaki Telif Hakkı</h3> +<p> +A.B.D. Anayasası tasarı haline getirildiğinde, yazarların bir telif hakkı +tekelince yetkilendirilmesi önerilmiş ve reddedilmiştir. A.B.D.’nin +kurucuları, telif hakkının yazarların doğal bir hakkı olmadığı ancak +ilerlemenin sağlanması için yazarlara verilen yapay bir ayrıcalık olduğu +gibi farklı bir dayanak noktasını benimsemiştir. Anayasa, aşağıdaki +paragrafla bir telif hakkı sistemine izin vermektedir (Madde I, Bölüm 8):</p> +<blockquote><p> +[Kongre şu güce sahip olmalıdır:] ilgili yazılarına ve keşiflerine özel +hakkı tanıyarak ve sınırlı zamanlar için yazarları ve mucitleri koruyarak +bilimin ve yararlı sanatların gelişmesine yardımcı olmalıdır. +</p></blockquote> +<p> +Yüksek Mahkeme tekrar tekrar bildirmiştir ki, telif hakkına sahip +çalışmaların kullanıcılara yarar sağlaması ilerlemenin gelişmesi anlamına +gelir. Örneğin, <em>Fox Filmi olan v. Doyal</em>’de, mahkeme şunu +söylemiştir:</p> +<blockquote><p> +A.B.D.'nin tek ilgisi ve [telif hakkı] tekeline danışmadaki birincil amaç, +yazarların emeğinden kamunun elde ettiği genel çıkarlarda yatar. +</p></blockquote> +<p> +Bu temel karar, telif hakkının niçin Anayasa tarafından +<b>istenmediğini</b>, yalnızca bir seçenek olarak <b>izin verildiğini</b>, +ve niçin “sınırlı süreler” boyunca süreceğinin varsayıldığını +açıklar. Telif hakkı doğal bir hak, yazarların hak ettikleri için sahip +oldukları bir hak olsaydı, belirli bir süre sonra bu haktan vazgeçilmesini +haklı kılan hiçbir neden olamayacaktı, bu tıpkı, herkesin evinin, yapımından +belirli bir süre sonra kamu malı haline gelmesi gibi bir şeyden farklı +olmazdı.</p> + +<h3>“Telif hakkı pazarlığı”</h3> +<p> +Telif hakkı sistemi, yayıncılara ve yazarlara ayrıcalık ve bu nedenle yarar +sağlayarak çalışmaktadır; ancak bunu onların iyiliği için yapmaz. Bunu daha +çok, davranışlarını iyileştirmek için yapar: yazarların daha fazla yazması +ve yayınlaması için bir güdü sağlamak için yapar. Sonuç olarak, hükümet, +kamunun doğal haklarını, kamunun yararına, kamuya daha çok yayınlanmış +çalışma sağlamak için harcar. Bazı bilginler bu kavramı “telif hakkı +pazarlığı” olarak adlandırır. Bu, tıpkı hükümetin, vergi verenlerin +paralarıyla bir karayolu ya da uçak satın alması gibidir, buradaki fark, +hükümetin para yerine özgürlüğümüzü harcamasıdır.</p> +<p> +Ama var olduğu şekliyle pazarlık kamu için iyi bir anlaşma mıdır? Birçok +alternatif pazarlık mümkündür; hangisi en iyisidir? Telif hakkı +politikasının her hususu, bu sorunun bir yanıtıdır. Sorunun yapısını yanlış +anlarsak, hususlar konusunda yanlış karar verebiliriz.</p> +<p> +Anayasa, yazarlara telif hakkı güçleri bahşedilmesine izin +verir. Uygulamada, yazarlar tipik olarak bu hakkı yayıncılara verir; bu +hakları kullananlar genelde yazarlar değil yayıncılardır ve kârın çoğu +yazarlara değil yayıncılara gider, yazarlar yalnızca bu işin küçük bir +oranını alır. Bu nedenle, telif hakkı güçlerini artırmak için uğraşan +genelde yayıncılardır. Hayalleri bir kenara bırakıp telif hakkı gerçeğini +daha iyi yansıtmak için, telif hakkı gücünün sahibi olarak burada +yazarlardan çok yayıncılara atıf yapılacaktır. Ayrıca telif hakkı olan +çalışmaların kullanıcılarına “okuyucu” olarak atıf +yapılmaktadır, ancak bu çalışmaların kullanılmasının her zaman okuma olduğu +anlamına gelmez, çünkü “kullanıcılar” uzakta ve soyuttur.</p> + +<h3>İlk hata: “dengenin bozulması”</h3> +<p> +Telif hakkı pazarlığı, ilk olarak kamuda oluşur: okuyucu kesime ilişkin +yarar, kendi içinde bir sonuçtur; yayıncılara ilişkin yarar (varsa) yalnızca +bu sonuca doğru bir araçtır. Okuyucuların ilgi alanları ve yayıncıların +çıkarları öncelik olarak farklıdır, eşit değildir. Telif hakkının amacının +yanlış yorumlanmasındaki ilk adım, yayıncıların, okuyucularla aynı önem +seviyesine çıkarılmasıdır.</p> +<p> +A.B.D. telif hakkı kanununun, yayıncıların ve okuyucuların çıkarları +arasındaki “dengeyi bozmak” anlamına geldiği genellikle +söylenmektedir. Bu değerlendirmeyi örnek olarak veren kimseler, bunu, +Anayasada ifade edilen temel konumun yeniden ifadesi olarak sunmaktadır; +başka bir deyişle, bu, telif hakkı pazarlığına eş değer olarak +varsayılmaktadır.</p> +<p> +Ancak iki yorumlama, eş değerden çok uzaktadır; kavramsal olarak +farklıdırlar ve anlam olarak da farklıdırlar. Denge kavramı, okuyucuların ve +yayıncıların çıkarlarının yalnızca nicel olarak onlara, “ne kadar +ağırlık” vermemiz gerektiği ve hangi işlemlere uygulandıkları +konusunda farklı olduğunu varsaymaktadır. “Paydaş” terimi +genelde olayı bu şekilde değerlendirmek için kullanılmaktadır; bir politika +kararındaki tüm çıkar tiplerinin eşit ölçüde önemli olduğunu +varsaymaktadır. Bu görüş, hükümetin telif hakkı pazarlığındaki katılımının +kökünde olan okuyucuların ve yayıncıların çıkarları arasındaki nitel ayrımı +reddetmektedir.</p> +<p> +Bu değişikliğin sonuçları geniş kapsamlıdır çünkü telif hakkı pazarlığında, +kamuya ilişkin büyük koruma, telif hakkı ayrıcalıklarının yalnızca +okuyucular adına haklı görülmesi fikri, yayıncılar adına haklı görülmemesi +fikri, “denge” değerlendirmesi ile elenmektedir. Yayıncıların +çıkarı, kendi içinde bir son olarak görüldüğü için, telif hakkı +ayrıcalıklarını haklı gösterebilir; başka bir deyişle, “denge” +kavramı, halktan başka biri adına haklı gösterilebilir.</p> +<p> +Pratik bir husus olarak, “denge” kavramının sonucu, telif hakkı +kanunundaki değişiklikler için olan savunmanın yükünü tersine +çevirmektir. Telif hakkı pazarlığı, belirli özgürlüklerden okuyucuları +vazgeçirme işini yayıncıların omuzlarına yıkmıştır. Denge kavramı pratikte +bu işi tersine çevirmektedir, çünkü yayıncıların ilâve ayrıcalıktan +faydalanacağına dair bir şüphe yoktur. Bu nedenle, okuyucuların bu faydadan +“ağır basmaya” yetecek ölçüde zarar gördükleri kanıtlanamazsa, +yayıncıların, talep ettikleri her türlü ayrıcalığı alabilecekleri sonucuna +varırız.</p> +<p> +Yayıncılar ve okuyucular arasındaki “dengenin bozulması” fikri, +okuyucuların, hak ettikleri önceliği almalarını engellerse, o zaman buna +karşı gelmeliyiz.</p> + +<h3>Neye karşı dengeleme?</h3> +<p> +Hükümet bir şeyler satın aldığında, kamunun yararına davranır; hükümetin +sorumluluğu, kamu için mümkün olan en iyi pazarlığı sağlamaktır, anlaşmadaki +diğer tarafın çıkarları ikinci planda kalmalıdır.Örneğin, inşaat +firmalarıyla karayolu inşa etmek için anlaşmalar imzalanırken, hükümet, +kamunun parasını mümkün olan en iyi şekilde değerlendirmeyi +hedeflemektedir. Hükümet birimleri, fiyatı aşağı çekmek için rekabetçi fiyat +tekliflerini kullanmaktadır.</p> +<p> +Örneğin, inşaat firmalarıyla karayolu inşa etmek için anlaşmalar +imzalanırken, hükümet, kamunun parasını mümkün olan en iyi şekilde +değerlendirmeyi hedeflemektedir. Hükümet birimleri, fiyatı aşağı çekmek için +rekabetçi fiyat tekliflerini kullanmaktadır.</p> +<p> +Yine pratik bir konu olarak, fiyat sıfır olamaz çünkü müteahhitler o kadar +düşük fiyat teklifi vermeyecektir. Özel önemle yetkilendirilmemelerine +rağmen, özgür bir toplumdaki vatandaşların genel haklarına sahiptirler ve +buna, avantajlı olmayan sözleşmeleri reddetme hakkı dahildir; en düşük fiyat +teklifi bile bazı müteahhitlerin para kazanması için yeterince yüksek +olacaktır. Bu nedenle, belirli bir tipteki denge mevcuttur. Ancak bu, her +biri özel önem isteğiyle iki çıkar arasında kasıtlı bir denge değildir. Bu, +kamu hedefi ve pazar kuvvetleri arasındaki bir dengedir. Hükümet, özgür +toplum ve özgür piyasa bağlamında yapabilecekleri en iyi pazarlık için vergi +veren vatandaşlar için en iyi sonucu elde etmeye çalışmaktadır.</p> +<p> +Telif hakkı pazarlığında, hükümet, paramız yerine özgürlüğümüzü +harcamaktadır. Özgürlük paradan daha değerlidir, bu nedenle hükümetin +özgürlüğümüzü tutumlu ve iyi bir şekilde harcaması, paramızı harcama +sorumluluğundan daha önemlidir. Hükümetler, yayıncıların çıkarlarını +toplumun özgürlüğüyle eşit tutmamalıdır.</p> + +<h3>“Denge” değil ama “alışveriş”</h3> +<p> +Okuyucuların çıkarlarının yayıncıların çıkarlarıyla dengelenmesi fikri, +telif hakkı politikasının değerlendirilmesi için yanlış bir yoldur ancak +gerçekte değerlendirilmesi gereken iki çıkar vardır: <b>okuyucuların</b> iki +çıkarı. Okuyucular, yayınlanmış çalışmaların kullanılmasında kendi +özgürlüklerine ilişkin bir çıkara sahiptir; duruma bağlı olarak, belirli bir +güdü sistemi vasıtasıyla bir yayının yüreklendirilmesiyle de +ilgilenebilirler.</p> +<p> +Telif hakkının açıklamalarında, “denge” sözcüğü, okuyucular ile +yayıncılar arasındaki “dengenin bozulması” fikri için belirli +bir duruma gelmiştir. Bu nedenle, kullanıcıların iki çıkarına ilişkin olarak +“denge” sözcüğünün kullanılması kafa karıştırıcı olabilir. <a +href="#footnote1">[1]</a> Başka bir terim gerekiyor.</p> +<p> +Genel olarak, bir taraf, kısmen çatışan iki hedefe sahip olduğunda ve bu +hedeflerin her ikisini de tamamen sağlayamadığında, bunu “değiş +tokuş” olarak adlandırırız. Bu nedenle, taraflar arasında “doğru +dengenin bozulması”ndan konuşmak yerine, “özgürlüğümüzü harcama +ve koruma arasında doğru alışverişin sağlanması” lafını kullanmalıyız.</p> + +<h3>İkinci hata: tek bir sonucun maksimize edilmesi</h3> +<p> +Telif hakkı politikasındaki ikinci hata, yayınlanan çalışmaların sayısının, +yalnızca artırılması değil, maksimize edilmesi hedefinin benimsenmesini +içermektedir. “Dengenin bozulması” kavramı, yayıncıları +okuyucularla aynı seviyeye getirmiştir; bu ikinci hata ise, yayıncıları +okuyucuların çok üstünde tutmaktadır.</p> +<p> +Bir şeyler satın aldığımızda, genelde depodaki tüm birimleri ya da en pahalı +modeli satın almayız. Bunun yerine, herhangi belirli bir maldan yalnızca +ihtiyaç duyduğumuzu alıp ve en yüksek kalite yerine yeterli kalitede bir +model seçerek, satın alacağımız diğer şeyler için para ayırırız. Azalan +getiri ilkesine göre, paramızın tamamını belirli bir ürüne harcamak, +kaynakların verimsiz harcanmasına neden olmaktadır; genelde başka bir +kullanım için bir miktar para ayırmayı tercih ederiz.</p> +<p> +Azalan getiri ilkesi, herhangi bir satın alma işlemine uygulandığı gibi +telif hakkı için de uygulanabilir. En çok vazgeçmemiz gereken özgürlükler, +en az özleyeceklerimiz olmalıdır, en büyük cesareti ise yayına +vermeliyiz. Yuvamıza daha yakın olan ek özgürlükleri verdiğimizde, her bir +feragatin, en sonuncusundan daha büyük bir fedakarlık olduğunu görürüz, bu +da, yazınsal işlemlerde daha küçük bir artış sağlar. Artış sıfır haline +gelmeden çok önce, artış fiyatına değmeyeceğini söyleyebiliriz; genel +sonucu, yayın miktarını arttırmak olan bir pazarlığı sağlarız ancak bunu da +mümkün olan en üst dereceye kadar sağlayamayız.</p> +<p> +Yayının maksimize edilmesi hedefinin kabul edilmesi, bu daha iyi ve daha +avantajlı olan tüm pazarlıkları reddetmektedir, kamunun tüm özgürlüğünü, +yalnızca biraz daha fazla yayın için, yayınlanmış çalışmaları kullanmak için +bırakması gerektiğini ifade eder.</p> + +<h3>Maksimizasyon söylemi</h3> +<p> +Uygulamada, özgürlüğün maliyetinden bağımsız olarak yayının maksimize +edilmesi hedefi, kamunun yayınları kopyalamasının yasalara aykırı, +adil-olmayan ve yapısal olarak yanlış bir hareket olduğunu ifade eden yaygın +bir söylemle desteklenmektedir. Örneğin, yayıncılar, kopyalama yapan +insanları “korsanlar” olarak adlandırır, aslında korsan, +gemilere saldıran kimse demektir, oysa yayıncılar bu ifadeyi komşusuyla +bilgi paylaşan kimseler için kullanmaktadır. (Bu karalayıcı ifade, eskiden +yazarlar tarafından izinli olmayan baskıları yayınlamak için kanuna uygun +yollar bulan yayıncıları tanımlamak için kullanılıyordu.) Bu söylem, telif +hakkı için olan Anayasal tabanı doğrudan reddetmektedir ancak kendini, +Amerikan kanun sisteminin sorgulanmayan geleneğini temsil edecek biçimde +sunmaktadır.</p> +<p> +“Korsan” ifadesi tipik olarak kabul görmektedir çünkü medyanın +tüm sınırlarını kapsamaktadır, böylece az sayıda insan bu ifadenin radikal +olduğunu fark etmektedir. Etkin bir ifadedir çünkü halkın bilgi kopyalaması +temel olarak yasal olmazsa, o zaman hiçbir zaman yayıncıların, özgürlüğümüzü +teslim etmemize ilişkin istemlerine karşı çıkamayız. Başka bir deyişle, +kamu, yayıncıların, bir miktar ek güç sahibi olmamalarının niçin gerekli +olduğunu göstermeye çağırıldığında, hepimizin en önemli nedeni olan, +“Kopyalamak istiyoruz” derhal elenir.</p> +<p> +Yan hususların kullanılması hariç olmak üzere, bu durum, artan telif hakkı +gücüne karşı savaşmamız için hiçbir yol bırakmaz. Ayrıca günümüzdeki daha +güçlü olan telif hakkı güçlerine karşı olan tutum, yan hususları ele +almaktadır ve kopyaları yasal bir kamu değeri olarak dağıtma özgürlüğünden +sözedilmesi bile imkânsız hale gelir.</p> +<p> +Pratik bir husus olarak, maksimizasyonun hedefi, yayıncıların aşağıdaki +söylemi iddia etmelerini mümkün kılmaktadır: “Satışlarımızı azaltmak +da belirli bir uygulama olabilir, ya da öyle olabileceğini düşündük, bu +nedenle, bu durumun yayını bilinmeyen bir miktar kadar azalttığını +varsayarız ve bu nedenle bu durum engellenmelidir.” Şu kötü sonuca +varırız: kamunun yararı, yayıncıların satışlarıyla ölçülmektedir ve Genel +Medya için iyi olan şey, A.B.D. için de iyidir.</p> + +<h3>Üçüncü hata: yayıncıların gücünün maksimuma çıkarılması</h3> +<p> +Yayıncılar, herhangi bir maliyette yayın çıktısını maksimuma çıkarma +politikasının onay görmesini sağladıktan sonra, sonraki adımları, bunun +onlara maksimum gücün verilmesini gerektirdiğini çıkarsamalarıdır, ki bunlar +telif hakkının bir çalışmanın hayal edilebilir tüm kullanımını kapsamasını +sağlamak ya da eş değer etkiyi sağlayacak “shrink wrap” +lisansları gibi bazı başka yasal araçları uygulamaktır.. “Adil +kullanım” ve “ilk satış hakkı”nın yürürlükten +kaldırılmasını gerektiren bu hedef, A.B.D.’nin eyaletlerinden, uluslararası +Anayasalara kadar tüm mevcut hükümet seviyelerinde uygulanmaktadır.</p> +<p> +Bu adım yanlıştır çünkü sert telif hakkı kuralları, yararlı yeni +çalışmaların oluşturulmasını engellemektedir. Örneğin, Shakespeare, +oyunlarından bazı noktaları, on yirmi yıl önce yayınlanmış diğer oyunlardan +almıştır, yani günümüzün telif hakkı kanunu o zamanlar etkin olsaydı, +Shakespeare’in oyunları yasadışı sayılmış olacaktı.</p> +<p> +En yüksek yayın oranını istemiş olsak bile, bunun kamuya maliyeti ne olursa +olsun, yayıncının gücünün maksimuma çıkarılması, bunu sağlamanın yanlış +yoludur. İlerlemeyi sağlamanın bir yolu olarak, bu, yanlış bir yoldur.</p> + +<h3>Üç hatanın sonuçları</h3> +<p> +Telif hakkı yasalarındaki mevcut eğilim, yayıncılara daha uzun zaman +periyotları boyunca daha geniş haklar verme yönündedir. Hata serisinden +bozulmuş olarak çıkan telif hakkının kavramsal tabanı, hayır demek için bir +temeli genellikle sunmaz. Yasa yapan kimseler, telif hakkının kamuya hizmet +ettiğini savunurken, yayıncılara gerçekte her istediğini verirler.</p> +<p> +Örneğin, S. 483’ü (telif hakkı döneminin 20 yıla çıkarılmasını isteyen 1995 +tarihli yasa tasarısı) devreye sokarken Senatör Hatch şunları söylemiştir:</p> + +<blockquote><p> +İnanıyorum ki, şu anda, telif hakkının mevcut durumunun yazarların +çıkarlarını korumakta olup olmadığı sorusunu ve yayınların korunma +durumunun, yeni yayın çalışmalarının oluşturulması için yeterli bir güdü +sağlamaya devam edip etmediği sorusunu sorduğumuz bir noktadayız. +</p></blockquote> +<p> +Bu yasa tasarısı, telif hakkını, 1920’lerden beri yazılmış olan halihazırda +yayınlanmış tüm çalışmalara da uyguladı. Bu değişiklik, yayıncılara +sağlanmış bir avantajdı, kamuya bir yararı yoktu çünkü, daha önceden +yayınlanmış kitap sayısını, önceki yayınları kapsayacak şekilde artırmanın +bir yolu yoktu. Ve de halkın, günümüzde anlam kazanan bir özgürlüğü +kaybetmesine neden olmaktaydı, kamu, eski dönemlerden kalan kitapların +yeniden dağıtılması özgürlüğünü kaybetti. Üç hatadan ikincisini barındıran +“<a href="/philosophy/words-to-avoid.html#Protection">koru</a>” +propaganda teriminin kullanımına dikkat edin.</p> +<p> +Yasa tasarısı ayrıca henüz yazılmamış çalışmaların telif haklarını da +kapsıyordu. Kira karşılığı yapılan çalışmalar için, telif hakkı, şu anki 75 +yıl yerine 95 yıl sürecekti. Teorik olarak, bu durum, yeni kitap yazma +güdüsünü artıracaktı; ancak bu fazladan güdüye ihtiyaç duyan herhangi bir +yayıncı, 2075 yılı için planlanmış bilanço föyleriyle bu iddiayı +kanıtlamalıdır.</p> +<p> +Söylememize gerek yok ki, kongre, yayıncıların iddialarını +sorgulamamaktaydı: telif hakkının kapsamını genişleten bu kanun 1998 yılında +çıkarıldı. Bu kanun, sponsorlarından biri olan ve yasa çıkarılmadan önce +ölen Sonny Bono Telif Hakkı Dönem Genişletme Hareketi olarak +adlandırıldı. Onun işlerine bakan dul eşi ise şu ifadede bulundu:</p> + +<blockquote><p> +Gerçekte Sonny telif hakkının sonsuza kadar sürmesini isterdi. Ekip bana bu +gibi bir değişikliğin Anayasaya zarar vereceğini söyledi. Telif hakkı +kanunlarımızı güçlendirmek için, hepinizi benimle birlikte çalışmaya davet +ediyorum. Bildiğiniz gibi, ayrıca Jack Valenti de telif hakkının sonsuza +kadar olması gerektiğini teklif etmektedir. Belki de komite, sonraki +kongrede bu hususu ele alabilir. +</p></blockquote> +<p> +Yüksek Mahkeme, Anayasanın ilerleme hedefine hizmet eden geçmişe dönük +genişlemelere yönelik yasayı değiştirmeyi amaçlayan bir davayı dinlemeyi +kabul etti. Mahkeme hususu yargılama sorumluluğundan el çekerek yanıt verdi; +Anayasa, telif hakkı için, sadece sözde bağlılık gerektiriyor.</p> +<p> +1997’da kabul edilen başka bir kanun, yayınlanmış herhangi bir çalışmanın +yeterince fazla sayıda kopyasının hazırlanmasını, bu kopyaları kibar olmak +adına arkadaşlarınıza verseniz bile, ağır bir suç olarak kabul etti. Önceden +bu, A.B.D.’de bir suç bile değildi.</p> +<p> +Bunlardan daha da kötü olan bir kanun olan Dijital Milenyum Telif Hakkı +Hareketi (DMCA), kısıtlamaları aşmayı, hatta nasıl aşılacağına ilişkin bilgi +vermeyi suç haline getirerek (bilgisayar kullanıcılarının zaten nefret +ettiği) o zamanlar “kopya koruması” denileni (şimdi <a +href="/proprietary/proprietary-drm.html">DRM</a> (Dijital Kısıtlamalar +Yönetimi) adı veriliyor) geri getirmek için tasarlandı. Bu kanun, +“Medya Şirketleri Hareketi ile Egemenlik” olarak +adlandırılmalıydı çünkü bu kanun, yayıncılara etkin bir şekilde kendi telif +hakkı kanunlarını yazma şansını vermekteydi. Bu kanun, bir çalışmanın +kullanımında istediğiniz kısıtlamaları dayatabileceğinizi söylemektedir ve +bu kısıtlamalar, çalışmanın birtakım şifreleme özelliği ya da lisans +yöneticisi içermesi şartıyla kanunun gücünü kullanır.</p> +<p> +Bu yasa tasarısı için sunulan dayanaklardan biri, telif hakkı gücünü +artırmak için yakın zamandaki bir anlaşmayı gerçeklemesiydi. Bu anlaşma, +Dünya <a href="/philosophy/not-ipr.html">Fikri Mülkiyet</a> Örgütü +tarafından yürürlüğe konmuştu, bu örgüt, Clinton yönetiminin baskısının +yardımıyla, telif hakkı tutma ve patent tutma çıkarları için çalışmaktaydı; +çünkü anlaşma yalnızca telif hakkı gücünü artırmaktaydı ve herhangi bir +ülkedeki kamu çıkarına hizmet edip etmediği şüpheliydi. Her durumda, kanun +tasarısı, anlaşmanın gerektirdiğinin üstüne çıktı.</p> +<p> +Kütüphaneler, bu yasa tasarısına, özellikle, “adil kullanım” +olarak değerlendirilen kopyalama biçimlerini engelleyen konulara karşı +konulmasına ilişkin kilit kaynaktı. Yayıncılar bu duruma nasıl tepki verdi? +Eski temsilci, günümüzde Amerikan Yayıncılar Birliği için lobici olan Pat +Schroeder, yayıncıların “[kütüphanelerin] istediği şeyle +yaşayamayacağını“ söyledi. Kütüphanelerin yalnızca mevcut durumun bir +kısmını korumak istediklerinden, yayıncıların, günümüze kadar yaşamlarını +nasıl sürdürdüklerini merak edebiliriz.</p> +<p> +Bu yasa tasarısına karşı olan benimle ve diğerleriyle yapılan bir görüşmede, +kongre üyesi Barney Frank, A.B.D. Anayasasının telif hakkına bakış açısının +nasıl önemsenmediğini gösterdi. Suçla ilgili cezalar tarafından desteklenen +yeni güçlerin acil olarak gerekli olduğunu söyledi çünkü “film +endüstrisinden” ve “müzik endüstrisinden” ve diğer +“endüstrilerden” korkulmaktaydı. Ona şunu sordum: “Ama bu +kamunun çıkarına mı?” Cevabı şöyleydi: “Niye kamunun çıkarını +soruyorsun? Bu yaratıcı insanlar, kamunun çıkarı için kendi haklarından +vazgeçmek zorunda değiller!” “Endüstri” para verip +çalıştırdığı “yaratıcı insanlarla” tanımlanmıştır, telif hakkı +onun yetkisi olarak değerlendirilmiştir ve Anayasa, ters yüz edilmiştir.</p> +<p> +DMCA yasası 1998 yılında çıkarıldı. Yasa çıkarıldığında, adil kullanımın +yasal olarak kalacağı söylendi ancak yayıncıların, uygulamadaki tüm +donanımları ve yazılımları yasaklamasına imkân verildi. Etkin olarak, adil +kullanım yasaklandı.</p> +<p> +Bu kanunu esas alarak, film endüstrisi DVD’lerinin okunması ve oynatılması +için özgür yazılıma ve hatta nasıl okunacaklarına ilişkin bilgiye bile +sansür uyguladı. 2001 yılının Nisan ayında, Amerikan Kayıt Endüstri +Birliği’nden (RIAA) gelen dava tehditleriyle Princeton Üniversitesindeki +Profesör Edward Felten’in gözü korkutulmuş ve profesör, kayıtlı müziğe +erişimi kısıtlamak için önerilmiş bir şifreleme sistemi hakkında +öğrendiklerini yazan bilimsel makalesini geri çekmişti.</p> +<p> +Ayrıca okurların geleneksel özgürlüklerinin birçoğunu alan e-kitapları +piyasada görmeye başladık, örneğin arkadaşınıza kitabınızı ödünç verme +özgürlüğü, kitabınızı kullanılmış kitap satılan yerlere satma özgürlüğü, +kütüphaneden kitap alma özgürlüğü, ortak bir veri bankasına adınızı +vermeksizin kitap satın alabilme özgürlüğü ve hatta kitabı iki defa okuma +özgürlüğü. Şifreli e-kitaplar, genel olarak bu etkinliklerin tümünü +kısıtlamaktadır, bu kitapları yalnızca sizleri kısıtlamak için tasarımlanmış +özel gizli yazılımlar ile okuyabilirsiniz.</p> +<p> +Bu şifreli, kısıtlanmış e-kitaplardan hiçbir zaman almayacağım ve umarım ki +siz de almazsınız. Bir e-kitap size geleneksel bir kağıt kitapla aynı +özgürlüğü sunmuyorsa, o kitabı kabul etmeyin!</p> +<p> +Kısıtlanmış e-kitapları okuyabilen yazılımı bağımsız olarak yayan herhangi +bir kimse aleyhinde dava açılabilir. Rus bir programcı olan Dmitry Sklyarov, +2001 yılında bir konferansta konuşmak için A.B.D.’de bulunduğu bir sırada +tutuklandı çünkü Rusya’da bu gibi bir program yazmıştı ve Rusya’da böyle bir +programın yazılması kanunlara aykırı değildi. Şimdi Rusya da bu tip +yazılımları yasaklamak için bir kanun hazırlamaktadır ve Avrupa Birliği +yakın zamanda bu gibi bir kanunu kabul etmiştir.</p> +<p> +Geniş bir pazara sahip olan e-kitaplar şimdiye kadar ticari bir +başarısızlığa imza atmıştır ama bunun nedeni okurların özgürlüklerini +korumak istemeleri değildir; bu durum başka nedenlere bağlıdır, örneğin, +bilgisayar ekranlarından kitap okumanın rahat olmaması gibi. Uzun vadede bu +mutlu durumun bizi korumasını bekleyemeyiz; e-kitapların gelişmesine +yardımcı olmak için sıradaki adım “elektronik kağıdın” +kullanılması olacaktır, elektronik kağıt, şifreli ve kısıtlandırılmış bir +e-kitabın içine indirilebildiği kitap benzeri bir nesnedir. Bu kağıt-benzeri +yüzey, günümüzün ekranlarından daha çekici olursa, o zaman özgürlüğümüzü +korumak için savaşmak zorunda kalacağız. Bu arada, e-kitaplar, girişimlerine +devam etmektedir: NYU ve diğer diş hekimliği ile ilgili okullar, +öğrencilerden, okul kitapları olarak kısıtlanmış e-kitapların satın +alınmasını istemektedir.</p> +<p> +Medya firmaları henüz tatmin olmamıştır. 2001 yılında, Disney-finansmanlı +Senatör Hollings, “Güvenlik Sistem Standardı ve Sertifikasyon +Hareketi” (SSSCA)<a href="#footnote2">[2]</a> olarak adlandırılan bir +yasa tasarısını önermiştir, bu yasa tasarısı, tüm bilgisayarların (ve diğer +dijital kayıt ve playback cihazlarının) hükümet yönetiminde kopya kısıtlama +sistemlerine sahip olmasını gerektirmektedir. Bu, onların nihai hedefleridir +ama ajandalarındaki ilk madde, dijital HDTV’yi oynatabilen her türlü +cihazın, bu cihazlar insanlar tarafından “kurcalanabilen” (başka +bir deyişle, kendi amaçlarına göre değiştirilebilen) bir şekilde +tasarlanmışsa, engellenmesidir. Özgür yazılım kullanıcıların +değiştirebildiği bir yazılım olduğu için, ilk defa burada, özgür yazılımı +belirli bir iş için açık bir şekilde yasaklayan önerilmiş bir kanunla karşı +karşıyayız. Diğer işlerin yasaklanması da kesin bir şekilde bunu takip +edecektir. FCC bu kuralı benimserse, GNU Radyo gibi mevcut özgür yazılımlar +sansürlenecektir.</p> +<p> +Bu yasa tasarılarının ve kuralların engellenmesi politik eylemleri +gerektirmektedir.<a href="#footnote3">[3]</a></p> + +<h3>Doğru pazarlığın sağlanması</h3> +<p> +Telif hakkı politikasına karar vermek için doğru yol nedir? Telif hakkı kamu +adına yapılan bir pazarlıksa, kamu çıkarını her şeyin üstünde +tutmalıdır. Kamunun özgürlüğünü satarken hükümetin görevi, yalnızca satması +gereken şeyi satmak ve bunu, mümkün olduğunca pahalıya satmaktır. En +azından, karşılaştırılabilir bir yayın seviyesi sağlarken, telif hakkını +mümkün olduğunca törpülemeliyiz.</p> +<p> +İnşaat projelerinde olduğu gibi, rekabete dayanan fiyat teklifiyle +özgürlükteki bu en düşük fiyatı bulamayacağımız durumda, bunu nasıl +bulabiliriz?</p> +<p> +Mümkün olan bir yöntem, telif hakkı ayrıcalıklarını adım adım azaltmak ve +sonuçları gözlemlemektir. Yayında ölçülebilir bir düşüş varsa ve bunların ne +zaman ortaya çıktığını görerek, kamunun çıkarları doğrultusunda , ne kadar +telif hakkı gücünün gerçekten de gerekli olduğunu öğreneceğiz. Bunu, +yayıncıların söyledikleriyle değil, gerçek gözlemle değerlendirebiliriz +çünkü yayıncılar, güçleri herhangi bir şekilde azaldığında, abartılı kötü +kader tahminleri yapma eğilimine sahiptir.</p> +<p> +Telif hakkı politikası, birbirinden bağımsız çok boyutlu bir meseledir. Bir +tane politika boyutu için gerekli minimumu bulduktan sonra, gerekli yayın +seviyesini korurken, telif hakkının diğer boyutlarının azaltılması hâlâ +mümkün olabilir.</p> +<p> +Telif hakkının önemli bir boyutu da telif hakkının süresidir, şu anda bu +süre genel olarak yüz yıl seviyesindedir. Tekelin on yıla düşürülmesi ve +çalışmanın yayınlandığı tarihten itibaren başlanması iyi bir ilk adım +olacaktır. Telif hakkının, türemiş çalışmaların hazırlanmasını kapsayan +başka bir yönü daha uzun bir dönem boyunca sürebilir.</p> +<p> +Niçin yayın tarihinden itibaren saymaya başlanıyor? Çünkü yayınlanmamış +çalışmalar üzerindeki telif hakkı, okurların özgürlüğünü doğrudan +kısıtlamamaktadır; kopyalarına sahip olmadığımız bir çalışmayı kopyalamamız +konusunda özgür olup olmamamız tartışma konusudur. Bu nedenle, yazarlara, +bir çalışmanın yayınlanması için daha uzun bir süre ayırmak zarar verici +değildir. Yazarlar (genelde yayından önce telif hakkına sahiptirler) telif +hakkı vadesinin sonunu ötelemek için yayının gecikmesini nadiren tercih +edecektir.</p> +<p> +Niçin on yıl? Çünkü bu güvenli bir öneridir; pratik temelde, bu +indirgemenin günümüzde genel uygulanabilirliği üzerinde küçük bir etkisinin +olacağına inanabiliriz. Birçok yayın tipinde ve türde, başarılı çalışmalar, +yalnızca birkaç yılda çok kârlıdır ve başarılı çalışmalar bile, on yıldan +önce baskıdan kalkmaktadır. yararlı ömrü on yıllarca olabilen referans +çalışmalar için bile, on yıllık telif hakkı yeterli olmalıdır: güncellenmiş +baskılar düzenli olarak yayınlanmaktadır ve birçok okur, on yaşındaki temel +sürümü kopyalamak yerine telif hakkı olan mevcut baskıyı satın almayı tercih +edecektir.</p> +<p> +On yıl yine de gerekli olandan daha uzun olabilir; olaylar bir kere +istikrara ulaştığında, sistemi ayarlamak için ek bir indirgemeye gitmeye +çalışabiliriz. Bir kitap fuarındaki telif hakları konulu bir panelde Edebi +bir anlaşmada telif hakkı üzerine bir panelde, on yıllık bir dönemi teklif +ettiğimde, yanımda oturan bir ünlü fantastik roman yazarı beş yılın +üstündeki herhangi bir şeyin tahammül edilemeyen bir şey olduğunu söyleyerek +öfkeli bir şekilde karşı çıkmıştı.</p> +<p> +Ancak aynı zaman aralığını tüm çalışma tiplerine uygulamamız gerekmez. En +ileri düzeyde telif hakkı politikası tekbiçimliliğinin sağlanması, kamunun +çıkarı için çok önemli değildir ve telif hakkı kanunu, halihazırda özel +kullanımlar ve yayın tipleri için birçok özel duruma sahiptir. Her karayolu +projesi için, ülkenin en pahalı bölgelerindeki en zor projeler için gerekli +olan oranların ödenmesi aptalcadır; aynı şekilde, tüm sanat tipleri için +herhangi bir tip için gerekli bulduğumuz özgürlükteki en yüksek fiyatla +“ödeme yapılması” da benzer şekilde aptalcadır.</p> +<p> +Bu nedenle, romanlar, sözlükler, bilgisayar programları, şarkılar, +senfoniler ve filmler farklı telif hakkı sürelerine sahip olmalıdır, böylece +her bir iş tipi için gerekli olan süreyi, bu gibi birçok çalışmanın +yayınlanması için gerekli olan süreye indirebiliriz. Belki de bir saatten +uzun süren filmlerin telif hakkı süresi yirmi-yıl olabilir çünkü bu +filmlerin üretilmesinin yüksek bir maliyeti vardır. Kendi alanımda, yani +bilgisayar programlamasında, üç yıl yeterlidir çünkü ürün çevrimleri bu +süreden bile kısadır.</p> +<p> +Telif hakkı politikasının başka bir boyutu adil kullanımdır: bu, yayınlanmış +bir çalışmanın tamamının ya da bir kısmının, telif hakkının olmasına rağmen, +yasal olarak izin verilen bir şekilde yeniden çoğaltılmasının bazı +yollarıdır. Telif hakkı gücünün bu boyutunun azaltılmasında doğal ilk adım, +özel küçük miktarlardaki çalışmanın, ticari ilişki içinde olmayan bireyler +arasında kopyalanmasına ve dağıtılmasına izin vermektir. Bu, telif hakkı +polisinin insanların özel hayatlarına girmesini önler ancak bu, yayınlanan +çalışmaların satışları üzerinde muhtemelen az etkiye sahip +olacaktır. (Shrink-wrap lisanslarının bu gibi kopyalamanın kısıtlanmasında +telif hakkının yerine geçmesi için kullanılamamasını sağlamak için başka +yasal adımların atılması gerekli olabilir.) Napster’da olan tecrübeler +göstermektedir ki, ticari olmayan aynen yeniden dağıtımın halka sunulmasına +da izin vermeliyiz, halkın büyük bir çoğunluğu kopyalamak ve paylaşmak +isterken ve bu çalışmaları yararlı bulurken, yalnızca acımasız önlemler +bunları durduracaktır ve kamu, istediği şeyi almayı hak etmektedir.</p> +<p> +Romanlar ve genel olarak eğlence için kullanılan çalışmalar için, ticari +olmayan aynen yeniden dağıtım, okuyucular için yeterli özgürlük +sağlayabilir. Fonksiyonel amaçlar için (işleri yaptırmak için) kullanılmakta +olan bilgisayar programları, gelişmiş bir sürümün yayınlanmasına ilişkin +özgürlüğü içererek bunun ötesinde ek özgürlükleri gerektirmektedir. Yazılım +kullanıcılarının sahip olması gereken özgürlüklerin açıklaması için, bu +kitaptaki “Özgür Yazılım Tanımına” bakınız. Ancak programın +yayınlanmasından itibaren yalnızca iki ya da üç yıllık bir gecikmeden sonra +bu özgürlüklerin evrensel olarak mevcut olması için bu, kabul edilebilir bir +uzlaşmadır.</p> +<p> +Bu gibi değişiklikler, telif haklarını, kamunun bu içerikleri kopyalamak +için dijital teknolojiyi kullanılması isteğiyle aynı çizgiye +getirir. Yayıncılar hiç şüphesiz ki bu önerileri “dengesiz” +bulacaktır; yayıncılar, insanları bilyelerini alıp eve gitmekle tehdit +edebilir ancak bunu gerçekten de yapmazlar, çünkü oyun yine de kârlıdır ve +bu, mevcut tek oyundur.</p> +<p> +Telif hakkı gücündeki indirgemeleri değerlendirdiğimizde, medya +firmalarının, bunu, son kullanıcı lisans anlaşmalarıyla değiştirmediğinden +emin olmalıyız. Telif haklarının ötesine geçen, kopyalama üzerinde kısıtlama +uygulamak için sözleşmelerin kullanılmasının engellenmesi gereklidir. Geniş +pazarlı sektörler için bu tip tartışılmamış kısıtlamalar A.B.D. hukuk +sisteminin standart bir parçası olmayı gerektirebilir.</p> + +<h3>Kişisel bir not</h3> +<p> +Ben resmi olarak bir bilim adamı değil, bir yazılım tasarımcısıyım. Telif +hakkı konularıyla aşina oldum çünkü İnternet dünyasında bunlardan kaçmanın +yolu yoktur. Otuz yıldır bilgisayar ve İnternet kullanan biri olarak, +kaybetmiş olduğum ve ileride kaybedebileceğim özgürlüklere değer +veriyorum. Bir yazar olarak, genelde yayıncılar tarafından yazarların telif +hakkı gücünü, ki daha sonra yazar tarafından yayıncılara devredilmektedir, +arttırmak için yazarlara atfedilmiş olan yarı ilahi <a +href="words-to-avoid.html#Creator">yaratıcı</a> romantik esrarı +reddedebilirim.</p> +<p> +Bu yazının çoğunluğu, kontrol edebileceğiniz gerçeklerden ve nedenlerden ve +üzerinde kendi fikirlerinizi oluşturabileceğiniz tekliflerden +oluşmaktadır. Ancak sizden yalnızca tek bir şeyi kabul etmenizi istiyorum: +benim gibi yazarlar sizin üzerinizde özel bir gücü hak etmiyor. Yazmış +olduğum yazılım ya da kitaplar için beni ödüllendirmek isterseniz, teşekkür +olarak bir çek kabul edebilirim, ama lütfen özgürlüğünüzü teslim etmeyin.</p> + +<h4>Dipnotlar</h4> +<ol> +<li> +<a id="footnote1"></a>“Sağlıklı karar almakla ağırlığı dengeleme +arasındaki karşılaştırmanın düşünüş şeklimizi nasıl sağlıksız bir şekilde +sınırladığına” ilişkin bir inceleme için Julian Sanchez’in <a +href="http://www.juliansanchez.com/2011/02/04/the-trouble-with-balance-metaphors/">“‘Denge’ +Metaforlarının Sorunu”</a> yazısına bakabilirsiniz.</li> +<li> +<a id="footnote2"></a>Telaffuz edilemeyen CBDTPA olarak adı +değiştirilmiştir, “Tüket Ama Hiçbirşey Programlamaya +Çalışma'nın” (Consume, But Don’t Try Programming Anything) kısaltması +olarak akılda tutulabilir ancak aslında “Tüketici Geniş Bant ve +Dijital Televizyon Promosyon Hareketinin” kısaltmasıdır.</li> +<li> +<a id="footnote3"></a>Yardım etmek isterseniz, <a +href="http://defectivebydesign.org">DefectiveByDesign.org</a>, <a +href="http://publicknowledge.org">publicknowledge.org</a> ve <a +href="http://www.eff.org">www.eff.org</a>.</li> +</ol> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman Seçilmiş Yazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2002, 2003, 2007, 2015, 2016, 2018 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html new file mode 100644 index 0000000..d1785b9 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html @@ -0,0 +1,353 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/not-ipr.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>“Fikri Mülkiyet” mi dediniz? Baştan Çıkaran Serap - GNU Projesi +- Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/not-ipr.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>“Fikri Mülkiyet” mi dediniz? Baştan Çıkaran Serap</h2> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard M. Stallman</a></p> + +<p> +Telif hakkını, patentleri ve markaları (üçü de ayrı ve farklı yasalar +kümesine sahip, birbirinden farklı şeyler olduğu halde) ve üstelik bir +düzine başka yasayı aynı kefeye koyup, “fikri mülkiyet” olarak +adlandırmak bir moda haline geldi. Bu çarpık ve muğlak terimin yaygınlaşması +bir rastlantıyla olmadı. Muğlaklıktan beslenen şirketler onu +savundular. Muğlaklığı ortadan kaldırmanın en temiz yolu, bu terimi tamamen +reddetmekle mümkündür. +</p> + +<p> +Stanford Hukuk Fakültesi'nden Profesör Mark Lemley'e göre “fikri +mülkiyet” teriminin yaygın kullanımı, Dünya “Fikri +Mülkiyet” Örgütünün (WIPO) 1967'deki kuruluşuyla birlikte ortaya çıkan +ve fiilen son yıllarda yaygınlaşan bir modadır. (WIPO resmi olarak bir BM +kuruluşudur, ancak gerçekte telif hakkı, patent ve marka sahiplerinin +çıkarlarını temsil etmektedir.) Yaygın kullanım <a +href="https://books.google.com/ngrams/graph?content=intellectual+property&year_start=1800&year_end=2008&corpus=15&smoothing=1&share=&direct_url=t1%3B%2Cintellectual%20property%3B%2Cc0">yaklaşık +1990</a>'a dayanmaktadır. (<a href="/graphics/seductivemirage.png">yerel +görüntü kopya</a>) +</p> + +<p> +Terimin görmesi zor olmayan bir taraflılığı var: telif hakları, patentler ve +markalar hakkında, fiziksel nesnelerin mülkiyet haklarıyla benzerlik kurarak +düşünmeyi önerir. (Bu benzetme telif hakları yasası, patent yasası ve marka +yasasının hukuk felsefelerine aykırıdır, ancak sadece uzmanlar bunu bilir.) +Bu yasalar fiziksel mülkiyet yasalarına hiç de benzemez, ancak bu terimin +kullanımı yasa koyucuların onları daha da benzeyecek şekilde değiştirmesine +yol açar. Bu değişiklik telif hakkı, patent ve marka yetkilerini uygulayan +şirketlerin de arzuladığı bir şey olduğu için, “fikri mülkiyet” +teriminin yarattığı taraflılık onların işine gelir. +</p> + +<p> +Taraflılık, terimi reddetmek için oldukça yeterlidir ve insanlar benden +bütün bu kategori için başka bir isim önermemi istediler ve hatta kendi +(sıklıkla mizahi) alternatiflerini de önerdiler. Bunların arasında IMP +(Imposed Monopoly Privileges - Dayatılan Tekel Ayrıcalıkları), GOLEM +(Government-Originated Legally Enforced Monopolies - Hükümet Kaynaklı Yasal +olarak Zorlanmış Tekeller) gibi öneriler vardı. Bazıları “münhasır +haklar rejimi”nden söz ederken, kısıtlamalara “haklar” +olarak gönderme yapması tam bir aynı anda iki zıt görüşe inanmadır. +</p> + +<p> +Bu alternatiflerden bazıları bir ilerleme olabilir, ancak “fikri +mülkiyet” terimini bir başka terimle değiştirmek bir hatadır. Başka +bir ad, terimin daha derin sorununu, aşırı genellemeyi +çözmeyecektir. “Fikri mülkiyet” gibi birleşik bir şey yoktur, bu +bir seraptır. İnsanların, onu uyumlu bir kategori olarak +anlamlandırmalarının nedeni, terimin yaygın kullanımının söz konusu yasalar +hakkında onları yanıltmış olmasıdır. +</p> + +<p> +“Fikri mülkiyet” terimi, en iyi ihtimalle bambaşka yasaları bir +araya toplamaya yönelik kapsayıcı bir terimdir. Bu çeşitli yasalar için +kullanılan tek bir terimi duyan hukukçu olmayan kişiler, hepsinin aynı +ilkeye dayandığını ve benzer işlevlere sahip olduğunu varsayma eğilimi +gösteriyor. +</p> + +<p> +Aslında gerçek bundan çok daha farklıdır. Bu yasalar ayrı şekillerde ortaya +çıkmışlar, farklı şekillerde evrimleşmişler, farklı faaliyetleri +kapsıyorlar, farklı kuralları içeriyorlar ve farklı kamu düzeni sorunları +ortaya çıkarıyorlar. +</p> + +<p> +Örneğin, telif hakkı yasası yazarlığı ve sanatı teşvik etmek amacıyla +tasarlanmıştır ve bir çalışmanın ifadesinin ayrıntılarını kapsar. Patent +yasası, yararlı fikirlerin yayınlanmasını, bir fikri yayınlayan kişiye o +fikir üzerinde geçici bir tekel verme uğruna (bazı alanlarda işe yarayan, +bazı alanlarda yaramayan), teşvik etmeyi amaçlamıştır. +</p> + +<p> +Marka yasası, buna karşın, herhangi bir faaliyeti desteklemeyi değil, sadece +satın alanların ne satın aldığını bilmelerini sağlamayı amaçlamıştı. Ancak +“fikri mülkiyet” teriminin etkisi altındaki yasa yapıcılar, onu +reklamcılık için teşvik sağlayan bir şemaya dönüştürdüler. Ve bunlar bu +terimin atıfta bulunduğu yasalardan sadece üç tanesi. +</p> + +<p> +Bu yasalar birbirinden bağımsız geliştirildiği için, her ayrıntıları +birbirinden farklıdır, temel amaçları ve yöntemleri ayrıdır. Bu nedenle, +eğer telif hakkı yasası hakkında bir gerçeği öğrendiğinizde, patent +yasasının farklı olduğunu varsaymanız mantıklı olacaktır. Çok seyrek +yanılacaksınız! +</p> + +<p> +Uygulamada, “fikri mülkiyet” kullanılarak formüle edilen +neredeyse bütün genel cümleler yanlış olacaktır. Örneğin, “onun” +amacının “yenilikçiliği teşvik etmek” olduğu iddialarıyla +karşılaşacaksınız, ancak bu yalnızca patent yasasına ve belki de bitki +türleri tekellerine uygundur. Telif hakları yasasının yenilikçilikle bir +ilgisi yok; bir pop şarkısı veya bir roman içerisinde yenilikçi hiç bir şey +olmasa bile telif hakkına sahiptir. Marka yasasının da yenilikçilikle ilgisi +yok; eğer “rms çay” diye bir çay dükkanı açsam, başka herkesin +sattığı çayların aynısı satsam bile bu muteber bir marka olacaktır. Ticaret +sırrı yasasının da yenilikçilikle bir ilgisi yok, belki yüzeysel bir ilgisi +olabilir; çay müşterilerimin listesi, yenilikçilikle alakası olmayan bir +ticari sır olacaktır.</p> + +<p> +“Fikri mülkiyet”in “yaratıcılıkla” ilgili olduğuna +ilişkin bir çok iddia da göreceksiniz, ancak gerçekte bu sadece telif +hakları yasasına uygundur. Patentlenebilir bir buluş için yaratıcılıktan +fazlası gerekir. Marka yasasının ve ticari sır yasasının yaratıcılıkla hiç +bir ilgisi yok; “rms çay” isminin hiç bir yaratıcılığı yok, ne +de çay müşterilerimin gizli listesinin.</p> + +<p> +İnsanlar sıklıkla, aslında çok daha geniş veya çok daha dar bir yasalar +kümesini kastettiklerinde “fikri mülkiyet” diyorlar. Örneğin, +zengin ülkeler yoksul ülkelere, onlardan para sızdırmak için sık sık +adaletsiz yasalar dayatıyorlar. Bu yasaların arasında “fikri +mülkiyet” yasaları olarak adlandırılanlar da, başka şekilde +adlandırılanlar da var. Bu uygulamayı eleştirenler bu etiketi kullanıyorlar, +çünkü bu terime aşinalar. Bu terimi kullanarak, sorunun doğasını yanlış +tanıtmış oluyorlar. Örneğin “kanun koyucu sömürgecilik” gibi +daha doğru bir terim kullanmak, sorunun özüne inecektir. +</p> + +<p> +Bu terim sadece meslekten olmayanların kafasını karıştırmıyor. Bu yasaları +öğreten hukuk profesörleri bile örneğin “fikri mülkiyet” +teriminin çekiciliğiyle kafa karışıklığı yaşıyor ve etkileniyorlar, ve +bildikleri gerçeklerle çelişen genel beyanlarda bulunuyorlar. Örneğin, bir +profesör 2006'da şunu yazmıştı: +</p> + +<blockquote><p> +Şimdi WIPO'nun katlarında çalışan torunlarının aksine, ABD anayasasının +kurucularının, fikri mülkiyete karşı ilkeli, rekabet yanlısı bir tutumu +vardı. Hakların gerekli olabileceğini biliyorlardı, ancak…kongrenin +elini bağladılar, gücünü bir çok açıdan kısıtladılar. +</p></blockquote> + +<p> +Bu cümle, ABD anayasasının, telif hakları yasası ve patent yasasına yetki +veren 1. Madde, 8. Bölüm, 8. fıkrasına atıfta bulunuyor. Oysa ki bu fıkranın +marka yasası, ticaret sırrı yasası veya diğer çeşitli yasalarla bir ilgisi +yok. “Fikri mülkiyet” terimi profesörün yanlış bir genelleme +yapmasına yol açıyor. +</p> + +<p> +“Fikri mülkiyet” terimi ayrıca basit düşünmeye de yol +açar. İnsanların, bu ayrı yasalardaki, belirli taraflar için yapay +ayrıcalıklar yaratma şeklindeki zayıf ortaklığa odaklanmasını ve özlerini +oluşturan ayrıntıları umursamamalarını doğurur: her bir yasanın kamu +üzerinde yarattığı belirli kısıtlamalar ve bunun yarattığı sonuçlar. Bu +basitçe biçime odaklanma, bütün bu sorunlara “ekonomikçi” bir +yaklaşımı cesaretlendirir. +</p> + +<p> +Burada, her zaman olduğu gibi, incelenmemiş varsayımların bir aracı olarak +iktisat işlev görür. Bunlar arasında, özgürlük ve yaşam biçimi önemsizken, +üretim miktarının önemli olması gibi, değerler hakkındaki varsayımlar ve +müzik üzerindeki telif haklarının müzisyenleri koruduğu, ilaçlar üzerindeki +patentlerin hayat kurtaran araştırmayı desteklediği gibi çoğunlukla yanlış +olan gerçeklere dayalı varsayımlar da vardır. +</p> + +<p> +Bir başka sorun da, “fikri mülkiyet” teriminde ima edilen geniş +ölçekte, çeşitli yasaların ortaya koyduğu belirli hususların neredeyse +görünmez olmasıdır. Her yasanın özgünlüklerinden ortaya çıkan bu hususlar, +tam da “fikri mülkiyet” teriminin insanları görmezden gelmeye +teşvik ettiği şeydir. Örneğin, telif hakkı yasasıyla ilişkili bir sorun, +müzik paylaşmaya izin verilip verilmeyeceğidir; patent yasasının bununla bir +ilgisi yoktur. Patent yasası yoksul ülkelerin hayat kurtaran ilaçları +üretmesine ve yaşam kurtarmak için ucuza satılmasına izin verilip +verilmeyeceği gibi hususları ortaya koyarken, telif hakları yasasının bu +gibi konularla bir ilgisi yoktur. +</p> + +<p> +Bu sorunların hiç biri doğası gereği tamamen ekonomik değildir ve ekonomik +olmayan yönleri birbirinden oldukça farklıdır. Onları dikkate almanın bir +temeli olarak yüzeysel ekonomik aşırı genellemeyi kullanmak, farklılıkları +yok saymak anlamına gelir. İki yasayı da aynı “fikri mülkiyet” +kefesine koymak, her biri hakkındaki açık düşünmeyi engeller. +</p> + +<p> +Bu yüzden, “fikri mülkiyet hususu” hakkındaki herhangi bir fikir +ve bu sözde kategori hakkında herhangi bir genelleme hemen hemen kesinlikle +aptalcadır. Eğer bütün bu yasaları tek bir konu olarak düşünürseniz, +fikrinizi, hiç biri de işe yaramayan, çok kapsamlı aşırı genellemelerin bir +buketinden seçme eğilimi göstereceksiniz. +</p> + +<p> +“Fikri mülkiyet”in reddedilmesi salt felsefi bir oyalanmaca +değildir. Terimin gerçek zararı da var. Apple bu terimi <a +href="https://www.theguardian.com/us-news/2017/mar/11/nebraska-farmers-right-to-repair-bill-stalls-apple">Nebraska'nın +“tamir hakkı” tasarısı hakkındaki tartışmayı çarpıtmak</a> için +kullandı. Sahte kavram Apple'a, müşterilerin ve devletin uymak zorunda +olduğu sözde bir ilke olarak, müşterilerin haklarıyla çelişse bile, gizlilik +tercihini kuşanması için bir yol sağladı.</p> + +<p> +Patentler veya telif hakları veya markalar veya diğer çeşitli farklı +yasaların ortaya koyduğu hususlar hakkında açıkça düşünmek istiyorsanız, ilk +adım onları bir araya getirme fikrinden vazgeçmek ve onlara farklı konular +olarak davranmak olmalıdır. İkinci adım, “fikri mülkiyet” +teriminin önerdiği basitleştirilmiş yansıtmaları ve dar bakış açılarını +reddetmektir. Bu hususların her birini ayrı ayrı, bütünlükleriyle ele almayı +düşünün ve böylece onları iyi bir şekilde değerlendirme şansına sahip +olabilirsiniz. +</p> + +<p>Ve WIPO'yu düzeltmeye gelince, <a +href="http://fsfe.org/projects/wipo/wiwo.en.html">WIPO'nun adını ve özünü +değiştirmeye ilişkin bir öneriyi şurada bulabilirsiniz</a>. +</p> + +<hr /> + +<p> +Ayrıca bkz. <a href="/philosophy/komongistan.html">The Curious History of +Komongistan (Busting the term “intellectual property”)</a>. +</p> + +<p> +Afrika'daki ülkeler, bu yasalardan çok daha benzerdir, ve +“Afrika” tutarlı coğrafik bir kavramdır; yine de <a +href="http://www.theguardian.com/world/2014/jan/24/africa-clinton">belirli +bir ülke yerine “Afrika'dan” söz etmek, büyük bir karışıklık +yaratır</a>. +</p> + +<p> +<a +href="http://torrentfreak.com/language-matters-framing-the-copyright-monopoly-so-we-can-keep-our-liberties-130714/"> +Rickard Falkvinge bu terimin reddedilmesini destekliyor</a>.</p> + +<p><a +href="http://www.locusmag.com/Perspectives/2016/11/cory-doctorow-sole-and-despotic-dominion/"> +Cory Doctorow'da </a>“fikri mülkiyet terimini” suçlu buluyor.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2004, 2006, 2010, 2013, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard +M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T.E. Kalaycı, 2019.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html new file mode 100644 index 0000000..5ccc72a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html @@ -0,0 +1,515 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/open-source-misses-the-point.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/open-source-misses-the-point.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</h2> + +<address class="byline">yazan Richard Stallman</address> + +<div class="article"> + +<blockquote class="comment"><p> +“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” terimi neredeyse +aynı program aralığını ifade eder. Ancak bu programlar hakkında farklı +değerlere dayalı derinden farklı şeyler söylüyorlar. Özgür yazılım hareketi, +bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve adalet +için bir harekettir. Aksine açık kaynak fikri temel olarak pratik +avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açık +kaynak ile aynı fikirde değiliz ve bu terimi kullanmıyoruz. +</p></blockquote> + +<p>Bir yazılımı “özgür” olarak adlandırdığımızda, bunun anlamı yazılımın <a +href="/philosophy/free-sw.html">kullanıcının temel özgürlüklerine</a> saygı +duymasıdır: çalıştırma, anlama ve değiştirme, ve kopyaları değişiklik +yaparak veya yapmayarak tekrar dağıtma özgürlüğü. Bu bir özgürlük +meselesidir, ücret değil, bu yüzden “bedava bira” yerine “konuşma +özgürlüğünü” akla getirmek gerekmektedir.</p> + +<p>Bu özgürlükler yaşamsal öneme sahiptir. Temeldirler, sadece birey olarak +kullanıcının hatırı için değil, ayrıca toplumun hepsi için temeldirler, +çünkü sosyal dayanışmayı - paylaşım ve işbirliği - +geliştirmektedirler. Kültürümüz ve yaşamsal etkinliklerimiz gittikçe daha +fazla sayısallaştıkça daha da önem kazanmaktadır. Sayısal ses, görüntü ve +kelimelerin olduğu bir dünyada, özgür yazılım genel olarak özgürlük içi asli +hale gelmektedir.</p> + +<p>Dünyadaki onlarca milyon insan şimdi özgür yazılımı kullanmaktadır; +Hindistan ve İspanya'daki bazı bölgelerindeki okullar öğrencilere özgür <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux işletim sistemi</a> kullanmayı +öğretmektedirler. Bu kullanıcıların çoğu, ne yazık ki, bu sistemi +geliştirmemizdeki ve özgür yazılım topluluğunu inşa etmemizdeki etik +nedenleri hiç duymamışlardır, çünkü günümüzde bu sistem ve topluluk +çoğunlukla “açık kaynak” olarak adlandırılmaktadır, bu kavrama +özgürlüğün zar zor dile getirildiği farklı bir felsefe yüklenmiştir.</p> + +<p>Özgür yazılım hareketi bilgisayar kullanıcılarının özgürlüğü için 1983'ten +beri kampanya yürütmektedir. 1984 yılında özgür işletim sistemi GNU'nun +geliştirmesini başlattık, böylece kullanıcıların özgürlüğünü engelleyen +özgür olmayan işletim sistemlerinden kaçınabilirdik. 1980'lerde, sistemin +temel bir çok bileşenini geliştirdik ve <a href="/licenses/gpl.html">GNU +Genel Kamu Lisansını</a> (GNU GPL) programın tüm kullanıcılarının +özgürlüğünü koruyacak bir lisans olarak tasarladık.</p> + +<p>Özgür yazılımın bazı kullanıcı ve geliştiricileri özgür yazılım hareketinin +amaçlarına katılmadılar. 1998 yılında, özgür yazılım topluluğunun bir kısmı +ayrıldı ve “açık kaynak” ismi üzerine kampanya başlattılar. Bu terim +başlangıçta “özgür yazılım” terimindeki yanlış anlamayı önlemek üzere +önerilmişti, ancak kısa zamanda özgür yazılım hareketindeki felsefik +görüşlerden oldukça farklı görüşlerle ilişkilendirildi.</p> + +<p>Açık kaynak destekçilerinin bir kısmı terimi “özgür yazılım için pazarlama +kampanyası” olarak düşündü, bu şekilde şirket yöneticilerine, duymak +istemeyecekleri doğru ve yanlış konularını gündeme getirmeden, yazılım'ın +pratik yararlarına dikkat çekeceklerdi. Diğer destekçiler özgür yazılım +hareketinin etik ve sosyal değerlerini açıkça redettiler. Görüşleri ne +olursa olsun, açık kaynak için kampanya yürütürken, bu değerleri ne +savundular ne de belirttiler. “Açık kaynak” terimi kısa sürede +sadece pratik değerlere dayanan fikir ve savlarla ilişkili bir hale +geldi. Bu pratik değerler arasında güçlü, güvenilir yazılım yapmak gibi +şeyler vardı. Açık kaynağın çoğu destekçisi bu duruma geldi, ve aynı +ilişkiyi yaptılar. “Açık kaynak” hakkındaki çoğu tartışma doğru +veya yanlışa aldırış etmiyor, sadece popülerlik ve başarıyı önemsiyor; işte +<a +href="http://www.linuxinsider.com/story/Open-Source-Is-Woven-Into-the-Latest-Hottest-Trends-78937.html"> +tipik bir örnek</a>. Açık kaynak destekçilerinin az bir kısmı bugünlerde +özgürlüğün de sorunun bir parçası olduğunu söylüyorlar, ancak bunu ifade +etmeyen çoğunluk içerisinde pek görünür değiller.</p> + +<p>İki terim neredeyse yazılımın aynı kategorisini tanımlamaktadır, ancak temel +olarak farklı değerleri taban alan farklı görüşlere dayanırlar. Özgür +yazılım hareketi için, özgür yazılım etik bir zorunluluktur, çünkü sadece +özgür yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyar. Farklı olarak, açık +kaynak felsefesi sadece pratik anlamda yazılım nasıl daha “iyi” yapabiliriz +konusunu önemser. Özgür olmayan yazılımın eldeki pratik problem için +değersiz bir çözüm olduğunu söyler.</p> + +<p>Ancak özgür yazılım hareketi için özgür olmayan yazılım sosyal bir sorundur +ve çözüm, onu kullanmayı bırakıp özgür yazılıma geçmektir.</p> + +<p>“Özgür yazılım” “Açık kaynak”. Eğer ikisi aynı +yazılımsa (veya <a href="/philosophy/free-open-overlap.html">neredeyse +aynıysa</a>), hangi ismi kullandığımızın bir önemi var mıdır? Evet, çünkü +farklı kelimeler farklı fikirleri ifade ederler. Başka bir isimdeki bir +özgür program bugün size aynı özgürlüğü verse de, kalıcı bir özgürlüğün +oluşturulması her şeyin ötesinde önce tüm insanlara özgürlüğün değerini +öğretmeye dayanır. Eğer bunu yapmakta yardımcı olmak istiyorsanız, +“özgür yazılım”dan konuşmak olmazsa olmazdır.</p> + +<p>Özgür yazılım hareketinde olan bizler açık kaynak kampını bir düşman olarak +düşünmüyoruz; düşman özel mülk (özgür olmayan) yazılımdır. Ama biz +insanların, bizim özgürlüğün tarafını tuttuğumuzu bilmelerini istiyoruz, bu +yüzden yanlış bir şekilde açık kaynak destekçileri olarak etiketlenmeyi +kabul etmiyoruz. Savunduğumuz “açık kaynak” değildir ve karşı +çıktığımız “kapalı kaynak” değildir. Bunu açıklığa kavuşturmak +için, bu terimleri kullanmaktan kaçınıyoruz. +</p> + +<h3>Özgür Yazılım ve Açık Kaynak Arasındaki Pratik Farklılıklar</h3> + +<p>Uygulamada açık kaynak, özgür yazılımınkinden biraz daha gevşek kriterleri +ifade ediyor. Bildiğimiz kadarıyla mevcut tüm özgür yazılım kaynak kodları, +açık kaynak niteliğindedir. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür bir +yazılımdır ancak istisnalar da vardır. İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar +çok kısıtlayıcı olduğundan özgür lisans olarak +nitelendirilmiyorlar. Örneğin; “Open Watcom” özgür değildir +çünkü lisansı değiştirilmiş bir sürüm oluşturulmasına ve özel olarak +kullanılmasına izin vermez. Neyse ki birkaç program bu tür lisansları +kullanmaktadır.</p> + +<p>İkincisi bir programın kaynak kodu copyleft olmadan zayıf bir lisans +taşıdığında çalıştırılabilir dosyaları ek özgür olmayan koşullar +taşıyabilir. Örneğin; <a +href="https://code.visualstudio.com/License/">Microsoft, Visual Studio ile +yapar.</a></p> + +<p>Bu çalıştırılabilir dosyalar yayımlanan kaynaklara tam olarak karşılık +gelirse açık kaynak olarak nitelendirilir ancak özgür yazılım +değildir. Bununla birlikte bu durumda kullanıcılar özgür yürütülebilir dosya +yapmak ve dağıtmak için kaynak kodu derleyebilir.</p> + +<p>Son olarak ve uygulamada en önemlisi; bilgisayar içeren birçok ürün, +kullanıcıların farklı çalıştırılabilir dosyaları yüklemelerini engellemek +için çalıştırılabilir programlarındaki imzaları kontrol eder; yalnızca bir +ayrıcalıklı şirket, aygıtta çalışabilen veya tüm özelliklerine erişebilen +çalıştırılabilir dosyalar yapabilir. Bu aygıtlara "tiranlar" diyoruz ve +uygulamaya "tivoizasyon" deniliyor. Üründen sonra (Tivo) ilk gördüğümüz +yerde. Çalıştırılabilir dosya; özgür kaynak kodundan yapılmış olsa ve +nominal olarak özgür lisans alsa bile kullanıcılar değiştirilmiş sürümlerini +çalıştıramazlar, böylece çalıştırılabilir dosya fiilen özgür değildir.</p> + +<p>Birçok Android ürünü, kaynak kodu GNU GPL versiyon 2 altında olsa bile +Linux'un özgür olmayan tivolaşmış çalıştırılabilir dosyalarını içerir. Bu +uygulamayı yasaklamak için GNU GPL versiyon 3'ü tasarladık.</p> + +<p>Açık kaynak için kriterler yalnızca kaynak kodunun lisanslanması ile +ilgilidir. Bu nedenle bu özgür olmayan çalıştırılabilir dosyalar; açık +kaynak ve özgür olan Linux gibi kaynak kodlarından yapıldığında açık +kaynaktır fakat özgür değildir.</p> + +<h3>“Özgür Yazılım” ve “Açık Kaynak” İle İlgili Başlıca Yanlış Anlamalar</h3> + +<p>“Özgür yazılım” terimi yanlış anlamaya açıktır (Ç.N.: İngilizce'si “free +software” için geçerlidir bu yanlış anlama): istenmeyen bir anlam “ücretsiz +bir şekilde edinebildiğiniz yazılım” terime uyduğu gibi, ayrıca istenen +anlam “kullanıcılara belirli özgürlükleri sağlayan yazılım” anlamını da +vermektedir. Bu sorunu özgür yazılımın tanımını yayınlayarak, ve “bedava +bira değil, özgür konuşmayı düşünün” ifadesiyle ele alıyoruz. Bu mükemmel +çözüm değildir, sorunu tamamen çözemez. Kafa karıştırmayan ve doğru bir +terim daha iyi olurdu, eğer başka bir problem yaratmıyorsa.</p> + +<p>Maalesef, İngilizce'deki tüm alternatiflerin kendine özgü sorunları +var. İnsanlar tarafından önerilen bir çok kelimeye baktık, ama hiçbiri çok +açık bir şekilde değiştirmenin doğru bir fikir olacağı kadar “doğru” +değildi. (Örneğin, bazı kapsamlarda Fransızca ve İspanyolca “libre” işe +yaramaktadır, ama Hindistan'daki insanlar bu kelimeyi hiç anlamamaktadır.) +“Özgür yazılım”la değiştirmek üzere önerilen her kelime bir çeşit anlamsal +soruna sahip - bunların içerisinde “açık kaynak yazılım”da var.</p> + +<p><a href="https://opensource.org/osd">“Açık kaynak yazılımın” +resmi tanımı</a> (Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya +alıntılamak için oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden +dolaylı olarak türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha +gevşektir. Bununla beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.</p> + +<p>Ancak, “açık kaynak yazılım” ifadesinin açık anlamı - ve çoğu insanın +olduğunu düşündüğü anlamı - “Kaynak koda bakabilirsiniz.” Bu ölçüt özgür +yazılım tanımından oldukça zayıftır, ayrıca açık kaynağın resmi tanımından +da oldukça zayıftır. Özgür veya açık kaynak olmayan bir çok programı da +içerir.</p> + +<p>“Açık kaynak”ın bu açık anlamı, savunulan anlam olmadığına göre, +çoğu insanın terimi yanlış anladığı sonucuna varabiliriz. Yazar Neal +Stephenson'a göre “Linux ‘açık kaynak’ yazılımdır basitçe +şu anlama gelir herkes kaynak kod dosyalarının kopyalarını alabilir” +Bilinçli bir şekilde “resmi” tanımı redettiğini veya +şüphelendiğini düşünmüyorum. Bence basitçe İngilizce dilinin +alışkanlıklarını uygulayarak terim için bir anlam ortaya çıkardı. <a +href="https://web.archive.org/web/20001011193422/http://da.state.ks.us/ITEC/TechArchPt6ver80.pdf">Kansas +eyaleti</a> benzer bir tanım yayınlamıştır: “Açık kaynak yazılım (OSS) +kullanın. OSS kaynak kodu özgürce ve kamusal olarak elde edilebilir, her ne +kadar bazı lisans anlaşmalarına bağlı olarak kod ile yapabildikleriniz +değişiklik gösterse de.”</p> + +<p><i>New York Times</i> özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır +uyguladığı kullanıcı beta testlerini (bazı kullanıcıların yazılımların ön +sürümlerini denemesi ve güvenilir geri bildirimler vermesi) kastederek <a +href="http://www.nytimes.com/external/gigaom/2009/02/07/07gigaom-the-brave-new-world-of-open-source-game-design-37415.html">terimin +anlamını esnekleştiren bir makale</a> yayınlamıştır.</p> + +<p>Terim ayrıca <a +href="http://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/aug/27/texas-teenager-water-purifier-toxic-e-waste-pollution">patentsiz +yayınlanan</a> teçhizat tasarımlarını da içerecek şekilde esnetilmiştir +. Patentsiz teçhizat tasarıları övgüye değer toplumsal katkılar olabilir, +ancak “kaynak koduyla” bir ilgileri yok.</p> + +<p>Açık kaynak destekçileri bu durumla resmi tanımlarını işaret ederek başa +çıkmaya çalışmaktadır, ancak bu düzeltici yaklaşım onlar için bize göre daha +az etkilidir. “Özgür yazılım” terimi (çn. İngilizcesi - “free software” +Türkçe'de tek bir anlamı vardır) iki doğal anlama sahiptir, bu anlamlardan +biri istenilen anlamdır, böylece eğer bir kişi “özgür konuşma, bedava bira +değil” fikrini edindiğinde bir daha yanlış anlamayacaktır. Ancak “açık +kaynak” terimi bir doğal anlama sahiptir, bu anlam destekçilerinin istediği +anlamdan farklıdır. Bu yüzden resmi tanımı açıklamanın ve doğrulamanın kısa +bir yolu yoktur. Bu karmaşayı daha da kötüleştirmektedir.</p> + +<p>“Açık kaynak” teriminin bir başka yanlış anlaşılması “GNU +GPL kullanmıyor” anlamına geldiği fikridir. Bu “özgür yazılım +GPL ile kapsanmış yazılım anlamına gelir” yanlış anlaşılmasıyla +birlikte görünme eğilimine sahiptir. Bunlar eşit derecede hatalıdır, çünkü +GNU GPL açık kaynak lisans olarak kabul edilmektedir, ve çoğu açık kaynak +lisansı özgür yazılım lisansı olarak nitelendirilmektedir. GNU GPL dışında +<a href="/licenses/license-list.html"> Birçok özgür yazılım lisansı da</a> +vardır.</p> + +<p>“Açık kaynak” terimi herhangi bir kaynak kodun olmadığı ve +yazılım lisanslamaya ilgisi olmayan yönetim, eğitim ve bilim gibi diğer +faaliyetlere uygulanarak da esnetildi. Bu faaliyetlerin tek ortak noktası +bir şekilde insanları katkı sunmaya davet etmesi. Terimi o kadar esnettiler +ki yalnızca “katılımcı” veya “şeffaf” veya bundan +daha azı anlamına gelir oldu. Daha da kötüsü, <a +href="http://www.nytimes.com/2013/03/17/opinion/sunday/morozov-open-and-closed.html"> +anlamsız bir moda sözcük haline geldi</a>.</p> + +<h3>Farklı Değerler Benzer Sonuçlara Götürebilir—Ama Her Zaman Değil</h3> + +<p>1960’lardaki radikal gruplar siyasal ayrışmalara itibar kazandırdılar; +siyasal yapılır bölünüyordu çünkü stratejilerinin ayrıntılarında +anlaşamıyorlardı ve ardından benzer temel hedef ve değerlere sahip olsalar +da iki kardeş grup birbirini düşman olarak görüyorlardı. Sağ kanat bunu tüm +solu eleştirmek için kullandı.</p> + +<p>Bazıları özgür yazılım hareketini, açık kaynak ile anlaşmazlığını radikal +grupların anlaşmazlığıyla karşılaştırma üzerinden kötülemeye +çalışır. Tersine de sahipler. Biz açık kaynak kampıyla temel hedef ve +değerlerden dolayı anlaşamıyoruz, ancak onların ve bizim bakış açımız çoğu +durumda aynı pratik davranışa yol açmaktadır - özgür yazılım geliştirmek +gibi.</p> + +<p>Sonuç olarak, özgür yazılım hareketinden ve açık kaynak kampından insanlar +yazılım geliştirme gibi pratik projeler üzerinde sıkça birlikte +çalışmaktadırlar. Bu kadar farklı felsefik görüşlerin farklı insanları aynı +projelere katkı sağlamaya güdülemesi dikkate değerdir. Bununla beraber, +temel olarak farklı bakış açılarının tamamen farklı eylemlerle sonuçlandığı +durumlar da vardır.</p> + +<p>Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir yapmak +üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu garanti +edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz olması +gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, program +kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. Özgür yazılım aktivistleri +ve açık kaynak heveslileri bu duruma oldukça farklı tepki gösterecektir.</p> + +<p>Salt açık kaynak heveslisi, özgür yazılım düşüncelerinden hiç etkilenmemiş +olan biri, “Bizim geliştirme modelimizi kullanmadan bu çok iyi çalışan +programı yapabildiğinize şaşırdım. Bir kopya edinebilir miyim?” +diyecektir. Bu tutum özgürlüğümüzü ortadan kaldıran tasarıları ödüllendirip, +özgürlüğün kaybına neden olacaktır.</p> + +<p>Özgür yazılım aktivisti ise “Programınız oldukça ilgi çekici, ancak +özgürlüğü daha fazla önemsiyorum. Bu yüzden programınızı reddediyorum. Bunun +yerine özgür bir alternatifin geliştirildiği bir projeyi +destekleyeceğim.“ Eğer özgürlüğümüze değer veriyorsak, onu korumak ve +savunmak için eylemeye geçeriz.</p> + +<h3>Güçlü, Güvenilir Yazılım Kötü Olabilir</h3> + +<p>Yazılımın güçlü ve güvenilir olmasını istememizin ana fikri yazılımın +kullanıcılara hizmet ettiği varsayımından gelir. Eğer güçlü ve güvenilir +ise, kullanıcılara daha iyi hizmet edecektir.</p> + +<p>Ama eğer özgürlüklerine saygı duyuyorsa o zaman yazılım kullanıcılara hizmet +ediyordur. Eğer yazılım kullanıcıları üzerine zincir koymak üzere +tasarlandıysa ne olacaktır? Bu durumda güçlülük zincirlerin daha iyi +kısıtladığı, güvenilirlik ise çıkarılmasının zorlaştığı anlamına +gelecektir. Kullanıcıları gözetlemek, kullanıcıları sınırlamak, arka +kapılar, ve dayatılmış yükseltmeler gibi kötü niyetli özellikler özel mülk +yazılımlarda oldukça yaygındır, ve bazı açık kaynak destekçileri bu +özellikleri açık kaynak programlarda da gerçekleştirmek istemektedir.</p> + +<p>Film ve kayıt şirketlerinin baskısı altında, bireyler için yazılımlar gün +geçtikçe artan şekilde kullanıcıları kısıtlamak üzere tasarlanmaktadır. Bu +kötü niyetli özellik “Sayısal Kısıtlamalar Yönetimi - Digital Restrictions +Management (DRM)” (<a +href="http://defectivebydesign.org/">DefectiveByDesign.org</a> adresini +ziyaret edin) olarak bilinmektedir ve bu özellik özgür yazılımın sağlamak +istediği özgürlük ruhunun antitezidir. Sadece ruhun değil: DRM'in hedefi +özgürlüğünü ayaklar altına almak olduğundan, DRM geliştiricileri DRM +gerçekleştiren yazılımı değiştirmenizi oldukça zorlaştırmakta, +imkansızlaştırmakta ve hatta yasadışı hale getirmektedir.</p> + +<p>Yine de bazı açık kaynak destekçileri “açık kaynak DRM” yazılım +önermişlerdir. Fikirleri şudur eğer şifrelenmiş ortama erişiminizi +kısıtlamak üzere tasarlanmış programların kaynak kodunu yayınlayarak ve +diğerlerinin onu değiştirmesini sağlayarak, sizin gibi kullanıcıları +kısıtlamak üzere çok daha güçlü ve güvenilir bir yazılım üreteceklerdir. Bu +yazılım daha sonra size değiştirme izni vermeyen aygıtlar üzerinde +ulaştırılacak.</p> + +<p>Yazılım açık kaynak olabilir, ve açık kaynak geliştirme modelini +kullanabilir, ancak onu çalıştıran kullanıcının özgürlüğüne saygı duymadığı +için özgür yazılım olmayacaktır. Eğer açık kaynak geliştirme modeli bu +yazılımı sizi kısıtlamakta daha güçlü ve güvenilir yapmakta başarılı olursa, +bu herşeyi daha da kötüleştirecektir.</p> + +<h3>Özgürlük Korkusu</h3> + +<p>Özgür yazılım hareketinden koparak açık kaynak kampını oluşturanlar için +başlangıçtaki ana güdü “özgür yazılım”ın etik fikirlerinin bazılarını +sıkıntılı bir duruma sokmasıdır. Bu doğrudur: özgürlük gibi etik konuları +ileri sürmek, sorumluluklardan ve yarardan bahsetmek, insanlardan normalde +yok sayacakları, davranışları etik mi gibi, şeyler hakkında düşünmelerini +istemektir. Bu bir rahatsızlığı ortaya çıkarabilir, ve bazı insanlar basitçe +zihinlerini buna kapatabilirler. Ancak bu durum bizim bu konular hakkında +konuşmayı bırakmamızı gerektirmez.</p> + +<p>Bu, her nasılsa, açık kaynak liderlerinin yapmaya karar verdiği şeydir. Etik +ve özgürlük hakkında sessiz kalarak, ve bazı özgür yazılımların sadece anlık +pratik yararlarından bahsederek yazılımı bazı kullanıcılara, özellikle +işletmelere, daha kolay “sattıklarını” farkettiler.</p> + +<p>Açık kaynak taraftarları bundan daha derin bir konu hakkında konuşmaya +başladıklarında, bu genellikle kaynak kodun insanlığa “armağan” +edilmesi oluyor. Bunu, etik bir gereklilik ötesinde, özel bir iyilik olarak +sunmak, özel mülkiyet kaynak kod dağıtımını etik olarak meşru olarak +varsayar.</p> + +<p>Bu yöntem etkili olduğunu kanıtladı, kendi şartlarıyla. Açık kaynak söylemi +çoğu işletmeyi ve bireyi özgür yazılım kullanmak ve hatta geliştirmek +yönünde ikna etti, bu da topluluğumuzun genişlemesine katkı sağladı -ama +sadece yüzeysel, pratik seviyede. Açık kaynak felsefesi, tamamen salt pratik +değerleriyle, özgür yazılımın daha derin anlaşılmasını engellemektedir; bir +çok insanı topluluğumuza getirmektedir, ama onlara savunmayı +öğretmemektedir. Bu iyidir, gidebildiği kadar, ama özgürlüğün güvenliğini +sağlamak için yeterli değildir. Kullanıcıları özgür yazılıma çekmek, kendi +özgürlüklerini savunacak şekle kavuşturacak yolun sadece bir parçasıdır.</p> + +<p>Yakın zamanda veya daha sonra bu kullanıcılar bazı pratik avantajlar için +özel mülk yazılım kullanmayı ikna edilecektir. Sayısız firma bu tarz +cazibeler sunmaktadır, hatta bazıları bedava kopyalar da +sunmaktadır. Kullanıcı neden reddetsin? Sadece eğer özgür yazılımın +kendisine sağladığı özgürlüğe değer vermeyi öğrendiyse, belirli bir özgür +yazılımın kendisine sağladığı teknik ve pratik kolaylıktan ziyade özgürlüğe +değer verdiği için. Bu fikri yaymak için, özgürlük hakkında +konuşmalıyız. Belli bir miktarda işletmelere yönelik “sessiz kalma” +yaklaşımı topluluk için yararlı olabilir, ama eğer özgürlük sevgisinin bir +ayrıksılık olarak görülmesi yaygınlaşırsa tehlikelidir.</p> + +<p>Tam olarak bu tehlikeli durumdayız. Özgür yazılımla uğraşan çoğu insan, +özellikle de dağıtımcılar, özgürlük hakkında oldukça az konuşuyorlar, çünkü +genellikle “ticari anlamda daha kabul edilebilir” olma +arayışındalar. Neredeyse bütün GNU/Linux işletim sistemi dağıtımları temel +özgür sisteme özel mülk paketler ekliyor ve kullanıcılarının bunu bir kusur +değil de avantaj olarak değerlendirmesini istiyor.</p> + +<p>Özel mülk eklenti yazılım ve kısımsal olarak özgür olmayan GNU/Linux +dağıtımları verimli bir zemin bulmuşlardır, çünkü topluluğumuzun büyük bir +kısmı yazılımlarıyla ilgili özgürlük konusunda ısrarcı değildir. Bu bir +rastlantı değildir. Çoğu GNU/Linux kullanıcısı sistemle “açık kaynak” +tartışmasıyla tanışmaktadır, bu tartışmada özgürlük bir amaç olarak +anlatılmamaktadır. Pratikler özgürlüğü desteklememekte ve özgürlüğün +hakkında konuşup elden ele geçmesine neden olmamaktadır. Bu eğilimi aşmak +için, özgürlük hakkında daha az değil, daha fazla konuşmamız gerekli.</p> + +<h3>“FLOSS” ve “FOSS”</h3> + +<p> “FLOSS” ve “FOSS” terimleri; <a +href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür yazılım ve açık kaynak</a> +arasında nötr olmak için kullanılır. Tarafsızlık sizin hedefiniz ise +“FLOSS” ikisinin de iyisidir çünkü gerçekten tarafsız. Fakat +özgürlük için ayağa kalkmak istiyorsan nötr bir terim kullanmak bu şekilde +olmaz. Özgürlük için ayağa kalkmak, insanlara özgürlüğü desteklediğinizi +göstermeyi gerektirir.</p> + +<h3>Tüketici Bilinci İçin Rakipler</h3> + +<p>“Özgür” ve “açık”, tüketici bilinci için +rakip. “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” farklı +fikirler ancak çoğu insanın yazılıma bakmasıyla aynı kavramsal alan için +rekabet ediyorlar. İnsanlar “açık kaynak” söyleme ve düşünme +alışkanlığı kazandıklarında bu, özgür yazılım hareketinin felsefesini +kavrama ve onun hakkında düşünmelerine engel teşkil eder. Bizi ve +yazılımımızı “açık” kelimesiyle ilişkilendirmeye zaten +gelmişlerse <em>başka</em> bir şeye dayandığımızı fark etmeden önce onları +entelektüel olarak şok etmemiz gerekebilir. “Açık” kelimesini +destekleyen herhangi bir aktivite, özgür yazılım hareketi fikirlerini +gizleyen perdeyi genişletme eğilimindedir.</p> + +<p>Bu nedenle özgür yazılım aktivistlerinin kendisini “açık” olarak +nitelendiren bir etkinlik üzerinde çalışmayı reddetmeleri önerilir. Faaliyet +kendi içinde iyi olsa bile yaptığınız her katkı açık kaynak fikrini +destekleyerek tarafınıza biraz zarar verir. Kendilerini “free” +ya da “libre” olarak adlandıran birçok iyi aktivite var. Bu +projelere yapılan her katkı, bir yandan da biraz ekstra fayda +sağlıyor. Aralarından seçim yapabileceğiniz pek çok faydalı projeyle neden +fazladan iyi olanı seçmiyorsunuz?</p> + +<h3>Sonuç</h3> + +<p>Açık kaynak savunucuları yeni kullanıcıları topluluğa çektikçe, biz özgür +yazılım aktivistleri özgürlük konusunu onların dikkatine çekme görevini +üstlenmeliyiz. her zamankinden daha fazla ve daha yüksek sesle “bu +özgür yazılımdır ve size özgürlük sağlar!” diye söylememiz +gerekiyor. Her “açık kaynak” yerine “özgür yazılım” +dediğinizde mücadelemize yardımcı olmuş olursunuz.</p> + +</div> + +<h4>Notlar</h4> + +<!-- The article is incomplete (#793776) as of 21st January 2013. +<p> + +Joe Barr's article, +<a href="http://www.itworld.com/LWD010523vcontrol4">“Live and +let license,”</a> gives his perspective on this issue.</p> +--> +<p> +Lakhani ve Wolf'un <a +href="http://ocw.mit.edu/courses/sloan-school-of-management/15-352-managing-innovation-emerging-trends-spring-2005/readings/lakhaniwolf.pdf">özgür +yazılım geliştiricilerinin güdüsü üzerine bildirisi</a> önemli oranda bir +kesimin yazılımın özgür olması gerektiği görüşüyle güdülendiğini +belirtmektedir. Bu sonuç, konuyu etik bir konu olarak ele alan görüşü +desteklemeyen SourceForge üzerindeki geliştiricilerin incelendiği gerçeğine +rağmendir.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> + +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2007, 2010, 2012, 2015, 2016, 2019, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <theflossinformation@yandex.com>, 2019.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2010.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html new file mode 100644 index 0000000..bdba1ef --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html @@ -0,0 +1,179 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/philosophy.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> +<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU Projesinin Felsefesi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/philosophy.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<div id="education-content"> + +<!--#include virtual="/philosophy/philosophy-menu.tr.html" --> +</div> + +<!-- id="education-content" --> +<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> +<!--#if expr="$OUTDATED_SINCE" --> +<!--#else --> +<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX" --> +<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="no" --> +<!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> +<!--#endif --> +<!--#endif --> +<h2>GNU Projesinin Felsefesi</h2> + +<blockquote><p> +Richard Stallman'ın konuşma kayıtları için <a +href="http://audio-video.gnu.org/">audio-video.gnu.org</a> adresine +bakabilirsiniz. +</p></blockquote> + +<p><em>Özgür Yazılım</em> kullanıcılarının özgürlüğe sahip olduğu +yazılımdır. (söz konusu olan fiyat değildir.) GNU işletim sistemini +kullanıcılar bilişim işlerinde özgürlüğe sahip olsun diye geliştirdik. </p> + +<p>Tam olarak özgür yazılım kullanıcıların <a +href="/philosophy/free-sw.html">dört temel özgürlüğe</a> sahip olduğu +anlamına gelir: (0) programı çalıştırma, (1) kaynak kodunu kullanarak onu +öğrenme ve değiştirme, (2) tamamen aynı kopyaları yeniden dağıtır, (3) +değiştirilmiş sürümleri dağıtma. </p> + +<p>Yazılım, (sandalye, sandviç, ve benzin gibi) maddi nesnelerden farklıdır, +çünkü çok daha kolay bir şekilde kopyalanabilir ve değiştirilebilir. Bu +kolaylıkları yazılımı yararlı kılar. Sadece geliştiricilerinin değil, +programın kullanıcılarının da bundan yararlanmakta özgür olması gerektiğini +düşünüyoruz.</p> + +<p>Daha ayrıntılı yazılar için, yukarıdaki menüden bir bölüm seçebilirsiniz.</p> + +<p>Ayrıca <a href="/philosophy/latest-articles.html">yakın geçmişte eklenmiş +olan yazıların</a> bir listesini de tutuyoruz.</p> + +<h3 id="introduction">Giriş</h3> + +<ul> + <li><a href="/philosophy/free-sw.html">Özgür Yazılım Nedir?</a></li> + <li><a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">Neden özgür +yazılımda ısrarcı olmalıyız</a></li> + <li><a href="/proprietary/proprietary.html">Özel mülk yazılım sıklıkla kötü +amaçlı yazılımdır</a></li> + <li><a href="/gnu/gnu.html">GNU/Linux tarihi</a></li> + <li><a href="/philosophy/pragmatic.html">Copyleft: Faydacı İdealizm</a></li> + <li><a href="/philosophy/free-doc.html">Özgür Yazılım neden Özgür +Belgelendirmeye ihtiyaç duyar</a></li> + <li><a href="/philosophy/selling.html">Özgür Yazılımın Satılması</a> uygundur!</li> + <li><a href="/philosophy/fs-motives.html">Özgür Yazılım Geliştirmenin +Gerekçeleri</a></li> + <li><a href="/philosophy/right-to-read.html">Okuma Hakkı: Distopik bir Kısa +Öykü</a>, yazan <a href="http://www.stallman.org/"> Richard Stallman</a></li> + <li><a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">Neden “Açık +Kaynak” Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</a></li> + <li><a href="/philosophy/when-free-software-isnt-practically-superior.html"> +Özgür Yazılımın (Pratik Olarak) Üstün Olmadığı Zaman</a></li> + <li><a href="/philosophy/government-free-software.html">Hükümetlerin özgür +yazılımı teşvik etmek için kullanabileceği önlemler</a></li> + <li><a href="/education/education.html">Eğitimde özgür yazılım</a></li> +</ul> + +<!-- please leave both these ID attributes here. ... --> +<!-- ... we removed this as an H$ section as it was duplicating the --> +<!-- same information on links.html, but it's possible that some users --> +<!-- have the URLs bookmarked or on their pages. -len --> +<div id="TOCFreedomOrganizations"> +<p id="FreedomOrganizations">Ayrıca <a href="/links/links.html#FreedomOrganizations">Bilgisayar +Geliştirme ve Elektronik İletişim alanlarında Özgürlük için Çalışan +Örgütlerin</a> bir listesini tutuyoruz.</p> +</div> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2013, 2015, 2016, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html new file mode 100644 index 0000000..0f9c62d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html @@ -0,0 +1,123 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/phone-anonymous-payment.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Telefonla Anonim Ödeme - GNU Projesi- Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/phone-anonymous-payment.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Telefonla Anonim Ödeme</h2> + +<p>yazan Richard Stallman</p> + +<p>İşte, bazı uygulamalar için yararlı olacak anonim bir ödeme sistemi için bir +fikir.</p> + +<ul> +<li>Satıcı herhangi bir arayan için dakika başına N dolar ücret alan bir telefon +numarası ayarlar.</li> + +<li>Müşteri bir kod seçer, (N dolar ödemeyi gerektiren) bu numarayı arar ve kodu +girer. Bir sesli yanıt sistemi kodu geri söyler, böylece müşteri kodu +onaylayabilir.</li> + +<li>Bu kod, N dolarlık bir ödemeyi betimler. Müşteri; onu bir web sitesine veya +bir kiosk'a girer ve her ne içinse onun ödemesi olur.</li> +</ul> + +<p>Bunun bir ön ödemeli telefonda telefon kartıyla veya başka herhangi +birisinin telefonuyla yapılması mümkün olmalıdır.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2018, 2019 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/05/13 06:29:47 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html new file mode 100644 index 0000000..dd661c3 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html @@ -0,0 +1,148 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/posting-videos.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.91 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Videolar Yayımlamak - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/posting-videos.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Videolar Yayımlamak</h2> + +<address class="byline">yazan Richard Stallman</address> +<hr class="thin" /> + +<p>Akış için bir video yayımlamak amacıyla “özgür yazılım temelli bir +akış platformu”na ihtiyacınız yoktur.</p> + +<p>Birisi bana “özgür yazılım temelli bir akış platformu”ndaki bir +video kaydını nereye yükleyebileceğini sordu. Ona şu şekilde yanıt verdim.</p> + +<ul> +<li> +<em>Platformun</em> hangi yazılıma dayandığı çok önemli değildir çünkü bu +siteyi kullanan insanlar üzerinde hiçbir etkisi yoktur. O yazılımı +çalıştırmıyorlar. Yaptıkları şey, siteyle konuşmak.</li> + +<li> +Kullanıcıların özgürlüğü için çok önemli soru, sitenin özgür olmayan +JavaScript kodu da dâhil olmak üzere özgür olmayan herhangi bir yazılım +çalıştırmayı gerektirip gerektirmediği veya buna yol açıp açmadığıdır.</li> + +<li> +Herhangi bir web sitesi, bir video dosyasını herhangi bir tarayıcının +<em>herhangi</em> bir JavaScript gerekmeden görüntüleyebileceği bir şekilde +barındırabilir. Yalnızca video dosyasını siteye koyun ve kullanıcılara +URL'sini söyleyin. Herhangi bir modern, grafiksel tarayıcı; bir video +dosyasına rastladığında onu akış şeklinde indirecektir.</li> + +<li> +“Video platformu” siteleri hakkında tek özel şey; hesap +oluşturma, videolar yükleme, onları izleyen kullanıcıları izleme ve bu +kullanıcıları kısıtlama gibi başka yardımcı yeteneklere sahip +olmalarıdır. Bunlara ihtiyacınız yok.</li> + +<li> +Videonun URL'sini dağıtmak ve kullanıcıların onu izlemesine olanak sağlamak +için tek ihtiyacınız olan dosyayı yayımlayabileceğiniz bir sitedir. Bu ya +kendi sunucunuzda çalışan ya da başka bir yerde barındırılan kendi web +siteniz olabilir.</li> +</ul> + +<p>Bu sitenin geri kalanına bağlı olarak başka kusurları veya ahlaki sorunları +olabilir ama en azından videoyu izleyen kullanıcılara doğrudan kötü +davranmaktan kaçınacaktır.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html new file mode 100644 index 0000000..ad57eec --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html @@ -0,0 +1,256 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/pragmatic.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Copyleft: Faydacı İdealizm - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/pragmatic.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Copyleft: Faydacı İdealizm</h2> + +<p> +Yazan: <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a></p> + +<p> +Bir insanın verdiği her karar, o insanın değerlerinden ve hedeflerinden +kaynaklanmaktadır. İnsanlar, birçok farklı hedefe ve değere sahip olabilir: +Ün, kar, sevgi, yaşam savaşı, eğlence ve özgürlük, bunlar, iyi bir insanın +sahip olabileceği hedeflerden bazılarıdır. Hedef, kendine olduğu kadar +başkalarına da yardım etmek olduğunda, buna idealizm deriz.</p> + +<p> +Özgür yazılım üzerindeki çalışmam, bir idealizm hedefiyle güdülenmiştir: +Özgürlüğü ve işbirliğini yaymak. <a +href="/philosophy/why-copyleft.html">Özgür yazılımın yayılmasını</a>, +işbirliğini engelleyen özel mülk yazılımın yerine geçmesini ve böylece +toplumumuzun daha iyi bir hale gelmesini istemekteyim.</p> +<p> +GNU Genel Kamu Lisansı’nın <a href="/copyleft">copyleft</a> olarak +yazılmasının temel nedeni budur. Ayrı bir dosyaya konulsa bile, GPL kapsamlı +bir programa eklenmiş tüm kodlar, özgür yazılım olmalıdır. Kodumu, özel mülk +yazılımda kullanım için değil, özgür yazılımda kullanım için elverişli hale +getirdim, bunu yazılım geliştiren başka insanları yüreklendirmek için +yaptım. Buna inanıyorum çünkü özel mülk yazılım geliştiricileri paylaşmamızı +önlemek için telif hakkını kullanmaktadır, işbirliği yapan bizim gibi +insanlar, işbirliği yapan diğer insanlara bir avantaj sağlamak için telif +hakkını kullanabilir: Bizim kodumuzu kullanabilirler.</p> +<p> +GNU GPL’yi kullanan herkes bu hedefe sahip değildir. Yıllar önce, benim bir +arkadaşımdan, copyleft edilmiş bir programı copyleft edilmemiş bir şekilde +yeniden yayması istenmişti ve arkadaşımın cevabı yaklaşık olarak şu +şekildeydi:</p> +<blockquote><p> +“Bazen özgür yazılım üzerinde çalışıyorum ve bazen özel mülk yazılım +üzerinde çalışıyorum, ama özel mülk yazılım üzerinde çalıştığımda, bana +<em>para ödenmesini</em> bekliyorum.” +</p></blockquote> + +<p> +Arkadaşım, çalışmasını, yazılımı paylaşan bir toplulukla paylaşmak istiyordu +ancak topluluğumuza girmesi yasak olacak ürünler yapan bir iş için yardımcı +olmakta bir neden göremiyordu. Onun hedefi benimkinden farklıydı ancak GNU +GPL’nin bu hedef için yararlı olduğunu düşünüyordu.</p> +<p> +Dünyada bir şey başarmak istiyorsanız, idealizm yeterli değildir, hedefi +gerçekleştirmek için çalışan bir yöntem seçmeniz gereklidir. Başka bir +deyişle, “faydacı” olmanız gereklidir. GPL faydacı mıdır? +Sonuçlarına bakalım.</p> +<p> +GNU C++’ı düşünelim. Niçin özgür bir C++ derleyicisine sahibiz? Bunun tek +nedeni, GNU GPL’nin bunun özgür olması gerektiğini söylemesidir. GNU C++, +GNU C derleyicisinden başlayan bir endüstri konsorsiyumu tarafından +geliştirilmiştir. MCC normalde çalışmasını mümkün olduğunca özel mülk bir +şekilde yapmaktadır. Ancak C++ ön ucunu özgür yazılım yaptılar çünkü GNU +GPL, C++ ön ucunu yaymalarının tek yolunun bu olduğunu söyledi. C++ önucu +birçok yeni dosyayı içermekteydi ancak GCC ile bağlantılı oldukları için, +GPL onlara uygulanmadı. Bunun topluluğumuza yararı açıkça görülmektedir.</p> +<p> +GNU Objective C’yi düşünelim. NeXT1, başlangıçta bu ön ucu özel mülk yapmak +istemiştir; bu ön ucun “.o” dosyaları olarak yayınlanmasını ve +kullanıcıların onların GCC’nin geri kalanıyla bağlantı kurmasını önermişler, +bunun GPL’nin şartlarına uygun olduğunu düşünmüşlerdir. Ancak avukatımız +bunun şartlardan kaçınmak olacağını söylemiş ve buna izin verilmemiştir. Ve +bu nedenle Objective C’yi ön uç özgür yazılım haline getirmişlerdir.</p> +<p> +Bu örnekler yıllar önce gerçekleşmiştir ancak GNU GPL bize daha fazla özgür +yazılım kazandırmaya devam etmektedir.</p> +<p> +Birçok GNU kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı tarafından +kapsanmaktadır ancak tümü kapsanmamaktadır. Genel GNU GPL tarafından +kapsanan bir GNU kütüphanesi Readline’dır, Readline, komut satırının +düzenlenmesi işlemini gerçekleştirir. Bir keresinde Readline’ı kullanmak +üzere tasarlanmış özgür olmayan bir program hakkında bir şeyler öğrenmiştim +ve geliştiriciye buna izin verilmediğini söylemiştim. Programdan komut +satırı düzenlenmesini çıkarabilirdi ancak gerçekte yaptığı şey, onu GPL +altında yeniden yaymaktı. İşte şimdi bu özgür yazılımdır.</p> +<p> +GCC’ye (ya da Emacs ya da Bash ya da Linux ya da her türlü GPL lisanslı +program) ilişkin çalışmaları yazan programcılar genellikle firmalar ya da +üniversiteler tarafından çalıştırılmaktadır. Programcı bu yaptığı +çalışmaları topluluğa iletmek istediğinde ve kodunu sonraki dağıtımda +gördüğünde, patronu şunu söyleyebilir:“Orada dur, senin kodun bize +aittir! Kodu paylaşmak istemiyoruz; geliştirilmiş sürümünü özel mülk bir +yazılım ürününe dönüştürmeye karar verdik.”</p> +<p> +Bu noktada GNU GPL yardıma koşar. Programcı, patrona bu özel mülk yazılım +ürününün telif hakkını bozacağını gösterir ve patron, yalnızca iki tercihe +sahip olduğunu fark eder: yeni kodu özgür yazılım olarak yaymak ya da hiç +yaymamak. Hemen hemen çoğu zaman, programcının istediği gibi davranmasına +izin verir ve kod, sonraki dağıtıma girer.</p> +<p> +GNU GPL İyi Adam [:Mr. Nice Guy] değildir. İnsanların yapmak istedikleri +şeylere bazen “hayır” der. Bunun kötü bir şey olduğunu söyleyen +kullanıcılar vardır. GPL, “özgür yazılım topluluğuna sokulması +gereken” bazı özel mülk yazılım geliştiricilerini “dışarıda +tutmaktadır.”</p> +<p> +Ancak bu geliştiricileri topluluğumuzun dışında bırakan biz değiliz; +girmemeyi onlar tercih etmektedir. Yazılımı özel mülk kılma kararları, +topluluktan uzak kalma kararlarıdır. Topluluğumuzda bulunmak istemeleri, +bizimle işbirliğine katılmak istedikleri anlamına gelmektedir; katılmak +istemezlerse, onları “topluluğumuza zorla sokamayız”.</p> +<p> +<em>Yapabileceğimiz</em> şey, onlara katılma nedeni sunmaktır. GNU GPL +mevcut yazılımınızdan bir güdü oluşturmak için tasarlanmıştır: +“Yazılımınızı özgür hale getirirseniz, bu kodu +kullanabilirsiniz.” Tabi ki, bu hepsinin kazanılmasını sağlamayacaktır +ancak bazen bunu sağlayacaktır.</p> +<p> +Özel mülk yazılım gelişimi, topluluğumuza bir şey kazandırmaz ancak özel +mülk yazılım geliştiricileri bizden sıklıkla yardım ister. Özgür yazılım +kullanıcıları, özgür yazılım geliştiricilerine kişisel bir şeyler, kabul +görme ve minnettarlık, sunabilir ancak bu, bir şirket size aşağıdaki ifadeyi +söylediğinde, çok çekici görünebilir: “Paketini özel mülk programa +koyalım ve o zaman programın binlerce insan tarafından +kullanılacaktır.”</p> +<p> +Bu teşvik edici ifade güçlü görünebilir ancak uzun vadede, buna karşı +koyarsak, bu hepimiz için daha iyi olur. Dolaylı bir şekilde geldiğinde, +teşvik edici ifade ve baskının fark edilmesi daha zordur çünkü bazı özgür +yazılım organizasyonları, özel mülk yazılımın beslenmesi politikasını +benimsemiştir. X Konsorsiyumu (ve ardından gelen Open Group) buna ilişkin +bir örnek sunar: Özel mülk yazılım yapan firmalar tarafından finansmanı +sağlandıktan sonra, programcıları copyleft’i kullanmamaları için ikna etmek +için çok uzun bir süre uğraşmışlardır. Open Group <a +href="/philosophy/x.html">X11R6.4’ü özgür olmayan yazılım haline +getirmeye</a> çalıştığında, bu baskıya dayanan ve karşı gelen bizim gibi +insanlar, bunu yaptığımız için mutluyuz.</p> +<p> +Eylül 1998'de, X11R6.4'ün özgür olmayan dağıtım şartlarıyla yayınlanmasından +aylar sonra, Open Group kararını değiştirip X11R6.3'ü dağıttığı copyleft +olmayan özgür yazılım lisansıyla tekrar dağıtırmış. Open Group, +teşekkürler—ancak bu geri çekiş kısıtlamaların <em>eklenebilir</em> +olduğu gerçeğinden ürettiğimiz sonuçları yanlışlamayacaktır</p> +<p> +Faydacı olarak konuşursak, daha büyük uzun vadeli hedefler hakkında +düşünülmesi, bu baskıya dayanma isteğinizi güçlendirecektir. Aklınızı, +tutarlı durarak oluşturabileceğiniz özgürlük ve topluluğa odaklarsanız, bunu +yapacak gücü kendinizde bulacaksınız. “Bir şeyler için ayakta durun +yoksa durup dururken düşersiniz.”</p> +<p> +Alaycılar özgürlükle ve toplulukla alay ederse ve “katı +realistler” tek idealin kar olduğunu söylerse, o zaman onları +görmezden gelin ve her zaman copyleft’i kullanın.</p> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 3.0 US. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1998, 2003 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2020.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html new file mode 100644 index 0000000..215f7eb --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html @@ -0,0 +1,233 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/push-copyright-aside.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bilim, Telif Hakkını Bir Kenara İtmelidir - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/push-copyright-aside.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bilim, Telif Hakkını Bir Kenara İtmelidir</h2> + +<p>yazan: <strong>Richard M. Stallman</strong></p> + +<p><em>Yazılım özgürlüğünün evrensel olması sonucuna ulaşan bir çok durum, +farklı şekillerde olsa da, diğer dışavurumcu çalışma biçimlerine de +uygundur. Bu yazı yazılım özgürlüğüyle ilişkili ilkelerin, edebiyat alanına +uygulanmasıyla ilgileniyor. Genel olarak, bu gibi sorunlar yazılım +özgürlüğüne özgü olsa da, bunun gibi yazıları da burada paylaşıyoruz, çünkü +Özgür Yazılıma ilgi duyan bir çok kişi bu ilkelerin yazılım dışındaki +alanlarda da nasıl uygulanabileceğini merak ediyorlar.</em></p> + +<p>(Bu yazı 2001 yılında <em>Nature</em> dergisinin <b>ağ</b> tartışmaları +forumunda yayınlanmıştır.)</p> + +<p>Bilimsel literatürün bilimsel bilgiyi yaymak ve bilimsel dergilerin bu +süreci kolaylaştırmak için var olduğu herkes tarafından bilinen bir +gerçektir. Bu nedenle, bilimsel literatürün kullanımına ilişkin kuralların, +bu hedefi gerçekleştirmeye yardımcı olmak için tasarlanması gerekir.</p> + +<p>Telif hakkı olarak bilinen ve şimdi sahip olduğumuz kurallar, büyük hacimli +üretim kopyalamasının yapısal olarak merkezi yöntemi olan baskılama +zamanında oluşturulmuştur. Bir baskılama ortamında, dergiler üzerindeki +telif hakkı yalnızca dergi yayıncılarını kısıtlamaktaydı, bir makaleyi +yayınlamak için izin almalarını gerektiriyordu, aksi takdirde aşırmacı +olacaklardı. Bu, makalelerin yazarları ya da okuyucuları olarak bilim +adamlarının ya da öğrencilerin yararlı çalışmalarına müdahale etmeksizin +dergilerin bilgiyi işletmesine ve yaymasına yardımcı oldu. Bu kurallar söz +konusu sisteme uygundur.</p> + +<p>Ancak bilimsel yayınların yayınlanması için kullanılan modern teknoloji, +World Wide Web'dir. Web üzerinde bilimsel makalelerin ve bilginin en iyi +şekilde dağıtılmasını hangi kurallar sağlayacaktır? Makaleler, herkes için +erişimi sağlayan özel mülk olmayan biçimlerde dağıtılmalıdır. Ve herkes +makaleleri “yansıtma” hakkına sahip olmalıdır; başka bir +deyişle, uygun atıfla bu makaleleri aynen yeniden yayınlama hakkına sahip +olmalıdır.</p> + +<p>Bu kurallar, elektronik biçimde dağıtıldıklarında gelecekteki ve geçmişteki +makalelere uygulanmalıdır. Ancak dergilerin kağıt yayınına uygulandığı +şekliyle mevcut telif hakkı sisteminin değiştirilmesi için hiçbir ciddi +gereksinim yoktur çünkü problem bu alanda değildir.</p> + +<p>Maalesef, öyle görünüyor ki, herkes bu makalenin başındaki gerçeklere +katılmamaktadır. Birçok dergi yayıncısı, bilimsel literatürün hedefinin, +bilim adamlarından ve öğrencilerden üye aidatı toplayarak, dergi +yayınlamalarını olanaklı kılmak olduğuna inanmaktadır. Bu gibi bir düşünce, +“niyetlerle sonuçların karıştırılması” olarak bilinmektedir.</p> + +<p>Yaklaşımları, bilimsel literatürü okuyabilecek ve bunun için ücret +ödeyebilecek kimselerin bile erişimini kısıtlamak olmuştur. Bilim +adamlarının yeni kurallar seçmelerini durdurmak için bir özür olarak, +İnternet için uygun olmasalar bile hâlâ yürürlükte olan telif hakkı kanununu +kullanmaktadırlar.</p> + +<p>Bilimsel işbirliği ve insanlığın geleceği için, bu yaklaşımı kökünden +reddetmeliyiz, yalnızca kurulmuş engelleyici sistemleri değil ayrıca onları +esinlendiren hatalı önceliklerini de reddetmeliyiz.</p> + +<p>Dergi yayıncıları bazen çevrimiçi erişimin, pahalı yüksek güçlü sunucu +makinelerini gerektirdiğini ve bu sunucular için ödeme yapmak için erişim +ücreti almak zorunda olduklarını ifade etmektedir. Bu “problem” +kendi “çözümünün” bir sonucudur. Herkese “yansıtma” +özgürlüğü verin, dünya genelinde kütüphaneler, isteği karşılamak için yansı +siteleri kuracaktır. Bu merkezi olmayan çözüm, bilgi dolu kayıtların kazara +kaybolmasına karşı koruma sağlarken, İnternet bant genişliği ihtiyaçlarını +azaltacak ve daha hızlı erişim sağlayacaktır.</p> + +<p>Yayıncılar ayrıca editörlere para ödemenin erişim ücreti alınması +gerektiğini söylemektedir. Editörlere ücret ödenmesi gerektiği varsayımını +kabul edelim; bu durum savımızı zayıflatmayacaktır. Tipik bir makale için +maliyet, araştırmayı üretmek için gerekli finansmanın maliyetinin % 1'i ile +%3'ü arasındadır. Maliyetin bu gibi küçük bir yüzdesi, sonuçların +kullanımının engellenmesini oldukça zor haklı gösterebilir.</p> + +<p>Bunun yerine, yayına hazırlamanın maliyeti telafi edilebilir, örneğin, bu, +bunları, araştırma sponsorlarına aktarabilen yazarlara sayfa ücretleri +ödenmesiyle sağlanabilir. Sponsorlar, buna aldırmayacaklardır, çünkü yayın +için, üniversite kütüphanesinin dergi aboneliği için ödedikleri ek +ücretlerle halen oldukça külfetli bir ödeme yapmaktadırlar. Araştırma +sponsorlarına yayına hazırlama maliyetlerini yüklemek için ekonomik modeli +değiştirerek, erişimin kısıtlanmasına ilişkin görünen ihtiyacı ortadan +kaldırabiliriz. Bir kurum ya da firmaya üye olmayan ve araştırma sponsoruna +sahip olmayan bir yazar, kurum-temelli yazarlardan zorla toplanan +maliyetlerle birlikte sayfa ücretlerinden muaf tutulmalıdır.</p> + +<p>Çevrimiçi yayınlara erişim için başka bir yol, bir derginin baskı +arşivlerinin çevrimiçi biçime dönüşümünün finansmanıdır. Bu işin yapılması +gereklidir ancak sonuca ilişkin engelleyici erişimi içermeyen finansmanın +alternatif yollarını aramalıyız. Çalışmanın kendisi herhangi bir zorluk +çıkarmayacak ya da artık daha fazla maliyet oluşturmayacaktır. Arşivlerin +sayısal hale getirilmesi ve erişimin kısıtlanmasıyla bunların çöpe atılması +kötü bir durumdur.</p> + +<p>ABD Anayasası, telif hakkının amacının “Bilimin İlerlemesini desteklemek” +olduğunu söylemektedir. Telif hakkı bilimin ilerlemesine engel olduğunda, +bilim, telif hakkını bir kenara itmelidir.</p> + +<hr /> + +Sonraki gelişmeler: + +<p>Bazı üniversiteler dergi yayıncılarının gücünü zorlayacak politikalar +benimsemiştir. Burada MIT'yi örnek olarak verebiliriz.<br/> +<a +href="https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/"> +https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/</a>. +Daha güçlü politikalar gerekiyor, yine de, bu bireysel yazarların +"çekilmesine" (yani boyun eğmesine) izin veriyor.</p> + +<p>ABD hükümeti bazı fonladığı araştırmalar için "kamusal erişim" olarak +bilinen gereksinimi dayatmıştır. Bu, bir sitedeki yayına herkes için belirli +bir süre boyunca görüntüleme hakkı gerektiriyor. Bu gereksinim olumlu bir +adımdır ama yetersizdir. Çünkü makalenin yeniden dağıtımı özgürlüğünü +barındırmıyor.</p> + +<p>İlginç bir biçimde, 2002 Budapeşte Açık Erişim Girişiminin "açık erişim" +kavramı yeniden dağıtım özgürlüğünü içeriyordu. Bu bildirgeyi, "açık" +kelimesinden hoşnutsuzluğuma rağmen, görüşün özünü doğru bulduğum için ben +de imzaladım.</p> + +<p>Ancak, son gülen "açık" kelimesi oldu: "açık erişim" için kampanya yürüten +etkili kişiler daha sonra yeniden dağıtım özgürlüğünü kendi amaçları +içerisinden kaldırdılar. <a +href="http://www.budapestopenaccessinitiative.org/">BOAI</a> görüşünü +savunmaya devam ediyorum ama şimdi "açık erişim" başka bir anlama geliyor, +ben bu ifadeyle "yeniden dağıtılabilir yayın" veya "yansılama özgürlüğü olan +yayın" anlamlarını kastediyorum.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2001, 2012, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + <li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> + <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> + <li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> + <li>Serkan Çapkan, 2009.</li> + <li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html new file mode 100644 index 0000000..639cabb --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html @@ -0,0 +1,618 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/right-to-read.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Okuma Hakkı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"><!-- +blockquote, .comment { + font-style: italic; +} +blockquote cite { + font-style: normal; +} +.announcement { + text-align: center; + background: #f5f5f5; + border-left: .3em solid #fc7; + border-right: .3em solid #fc7; + margin: 2.5em 0; +} +#AuthorsNote ul, #AuthorsNote li { + margin: 0; +} +#AuthorsNote li p { + margin: 1em 0; +} +.emph-box { + background: #f7f7f7; + border-color: #e74c3c; +} +#AuthorsNote p.emph-box { + margin: 1em 6%; +} +#BadNews li p { text-indent: -.8em; } +#BadNews li p:before { + content: "\021D2"; + display: inline; + position: relative; + right: .5em; +} +#BadNews p.emph-box { + margin: 2.5em 6% 1em; +} +#References { + margin: 3em 0 2em; +} +#References h3 { + font-size: 1.2em; +} +@media (min-width: 55em) { + #AuthorsNote .columns > + p:first-child, + #AuthorsNote li p.inline-block { + margin-top: 0; + } + .comment { text-align: center; } + .table { display: table; } + .table-cell { + display: table-cell; + width: 50%; + vertical-align: middle; + } + .left { padding-right: .75em; } + .right { padding-left: .75em; } + } +}--> +<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /[.](ar|fa|he)/" --> +<!-- +@media (min-width: 55em) { + .left { padding-left: .75em; } + .right { padding-right: .75em; } + } +}--> +<!--#endif --> + + + + +</style> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/right-to-read.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2 class="center">Okuma Hakkı</h2> + +<address class="byline center"> +yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> +<p class="center"> +<em>Bu yazı <cite>Communications of the ACM</cite> (Cilt 40, +Sayı 2) Şubat 1997 yayınında yer almıştır.</em></p> +<hr class="thin" /> + +<div class="article"> +<blockquote class="center comment"><p> + 2096 yılında Ay Şehrinde yayınlanan Ay Devriminin ataları hakkındaki +yazıların derlemesi olan +<cite>Tycho’ya Giden Yol</cite>dan alınmıştır. +</p></blockquote> + +<div class="columns"> +<p> +Dan Halbert için, Tycho’ya Giden Yol, fakültede Lissa Lenz bilgisayarını +ödünç almak istediğinde başladı. Lissa’nın bilgisayarı bozulmuştu ve başka +bir bilgisayar ödünç alamazsa, dönem ödevinden kalacaktı. Dan hariç +bilgisayarını isteyebileceği biri yoktu.</p> + +<p> +Bu durum, Dan’ı bir ikileme soktu. Lissa’ya yardım etmesi gerekiyordu, ama +ona bilgisayarını verse, Lissa kitaplarını okuyabilirdi. Başka birinin +kitaplarını okumasına izin verdiği için yıllarca hapse mahkum olması +gerçeğinin yanı sıra, yalnızca bu fikir onu şok etmeye yetti bile. Herkes +gibi, ona da ilkokuldan beri kitap paylaşımının kötü bir şey olduğu +öğretilmişti, bunu yalnızca korsanlar yapardı.</p> + +<p> +Ve SPA'nın, Yazılım Koruma Biriminin, onu yakalayamama ihtimali +düşüktü. Yazılım sınıfında, Dan, her kitabın Merkezi Lisanslamaya ne zaman +ve nerede ve kim tarafından okunduğunu raporlayan bir telif hakkı +izleyicisine [:monitor] sahip olduğunu öğrenmişti. (Merkez bu bilgileri +okuyucu korsanları yakalamak için kullandığı gibi, ayrıca kişisel ilgi +profillerini perakendecilere satmak için de kullanmaktaydı.) Bilgisayarının +ağa bir sonraki bağlanışında, Merkezi Lisanslama bu bilgiyi +bulacaktı. Bilgisayar sahibi olarak, o, suçu önlemediği için ciddi bir ceza +alabilirdi.</p> + +<p> +Tabi ki, Lissa kitaplarını okuma niyetinde olmayabilirdi. Bilgisayarı +yalnızca dönem ödevini yazmak için istemiş olabilirdi. Ancak Dan Lissa’nın +orta-sınıf bir aileden geldiğini ve okuma ücretleri hariç okul harcını zar +zor ödediğini biliyordu. Kitaplarını okumak, okuldan mezun olmasının tek +yolu olabilirdi. Dan bu durumu anladı; kendisi de okuduğu tüm araştırma +makalelerinin ücretini ödemek için borç almak zorunda kalmıştı. (bu +ücretlerin % 10’u makaleleri yazan araştırmacılara gitmekteydi; Dan akademik +kariyer yapmak istediği için, kendi araştırma makalelerine sıklıkla atıf +yapılırsa, bunların yeterli ücreti sağlayacağını ummaktaydı.)</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<div class="columns"> +<p> +Daha sonra, Dan, herhangi bir kimsenin, kütüphaneye gidip ücret ödemeden +makale ve hatta kitap okuyabileceğini öğrendi. Hükümetin kütüphane bağışları +olmaksızın binlerce sayfa okuyan bağımsız burslu öğrenciler vardı. Ancak +1990’larda, hem ticari hem de kâr amaçlı olmayan yayıncılar, erişim için +ücret talep etmeye başladı. 2047 yılı itibariyle, özgür erişim sağlayan +kütüphaneler geçmişte kalmıştı.</p> + +<p> +SPA ve Merkezi Lisanslama'dan kaçmanın elbette yolları vardı. Ancak bunlar +yasal değildi. Dan’ın yazılım sınıfında, Frank Martucci adında bir sınıf +arkadaşı vardı, Frank, yasa dışı bir hata ayıklama (debugging) aracı temin +etti ve bu aracı, kitap okurken, telif hakkı izleme kodunu atlatmak için +kullandı. Ancak çok sayıda arkadaşına bu hata ayıklayıcıdan bahsetti ve bu +arkadaşlarından biri, bir ödül karşılığında onu şikayet etti (borçta olan +öğrenciler ele vermeye yatkındılar). 2047 yılında Frank hapishanedeydi, +bunun nedeni yasak okuma yapması değil, hata ayıklayıcıyı bulundurmasıydı.</p> + +<p> +Dan daha sonra herkesin hata ayıklama araçlarına geçmişte sahip olabildiği +bir zaman olduğunu öğrendi. CD üzerinde edinilebilen ya da İnternetten +indirilebilen özgür hata ayıklama araçları bile vardı. Ancak sıradan +kullanıcılar, bunu, telif hakkı izleyicilerini atlatmak etmek için +kullanmaya başladığı için bir hakem, gerçek uygulamada, bunun, hata +ayıklayıcıların temel kullanımı haline geldiğine karar verdi. Bu, onların +yasa dışı olduğu anlamına gelmekteydi; hata ayıklayıcıların geliştiricileri +hapse gönderildi.</p> + +<p> +Tâbi ki programcılar hâlâ hata ayıklama araçlarına ihtiyaç duymaktaydı ancak +2047’de hata ayıklayıcı satıcıları yalnızca numaralı kopyaları, yalnızca +resmi olarak lisanslı ve bağlı programcılara dağıttı. Dan’ın yazılım +sınıfında kullandığı hata ayıklayıcı önemli bir güvenlik duvarının +[:firewall] arkasında tutulmaktaydı, bu nedenle bu, yalnızca sınıf +alıştırmaları için kullanılabilmekteydi.</p> + +<p> +Değiştirilmiş bir sistem çekirdeği kurularak, telif hakkı izleyicilerinin +atlatılması da mümkündü. Dan sonunda, özgür çekirdekleri de, hatta tamamen +özgür işletim sistemlerini de öğrendi, bu sistemler yüzyılın sonunda +vardı. Ancak bunlar, hata ayıklayıcılar gibi yasa dışıydı, ayrıca bir taneye +sahip olsanız bile, bilgisayarınızın kök [:root] şifresini bilmeden bir tane +kuramıyordunuz. Ve FBI ya da Microsoft Destek size şifreyi söylemezdi.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<div class="columns"> +<p> +Dan sonunda Lissa’ya bilgisayarını veremeyeceğine karar verdi. Ama ona +yardım etmek de istiyordu çünkü onu seviyordu. Lissa ile her konuşma fırsatı +Dan’ın içini mutlulukla dolduruyordu. Ve yardım istemek için Lissa’nın Dan’ı +seçmiş olması da Lissa’nın da Dan’ı sevdiği anlamına gelebilirdi.</p> + +<p> +Dan, daha da akla gelmeyen bir şey yaparak bu ikilemi çözdü, Lissa’ya +bilgisayarı verdi ve ona şifresini söyledi. Bu şekilde, Lissa kitaplarını +okursa, Merkezi Lisanslama kitapları Dan’ın okuduğunu düşünecekti. Bu, yine +de bir suçtu ama SPA, bu suçu otomatik olarak bulamazdı. Ancak Lissa +bildirirse bulabilirlerdi.</p> + +<p> +Tabi ki, Dan’ın Lissa’ya kendi şifresini vermiş olduğunu okul yönetimi fark +ederse, Lissa’nın bunu ne için kullandığına bağlı olmaksızın, ikisinin de +okul hayatları sona erecekti. Okulun politikası, bunun bir disiplin suçu +olduğu yönündeydi. Zararlı bir şey yapıp yapmamanız önemli değildi, suç, +yöneticilerin sizi kontrol etmesini zorlaştırmaktaydı. Okul yönetimi, bunun, +yasak bir şey yapmakta olduğunuz anlamına geldiğini varsaymaktaydı ve bu +yasak şeyin ne olduğunu bilmeleri gerekmezdi.</p> + +<p> +Öğrenciler genelde bu nedenle atılmamaktaydı, en azından doğrudan +değil. Bunun yerine, öğrencilerin okul bilgisayar sistemlerine girmeleri +yasaklanmakta ve bu da kaçınılmaz bir şekilde tüm derslerden kalmalarına +neden olmaktaydı.</p> + +<p> +Daha sonra, Dan, bu üniversite politikasının yalnızca, çok sayıda üniversite +öğrencisinin bilgisayar kullanmaya başladığı 1980’lerde başlamış olduğunu +öğrendi. Önceden, üniversiteler, öğrenci disiplininde farklı bir yaklaşıma +sahipti; üniversiteler, yalnızca şüphe yaratan etkinlikleri değil, zararlı +etkinlikleri cezalandırmaktaydı.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<div class="columns"> +<p> +Lissa, Dan’ı SPA’ya bildirmedi. Dan’ın Lissa’ya yardım etmesi kararı, +sonunda evlenmelerine kadar gitti ve ayrıca çocukken korsanlık hakkında +onlara ne öğretildiğini sorgulamalarını sağladı. Çift, Sovyetler Birliği ve +kopyalama konusundaki kısıtlamalar hakkında ve hatta orijinal Birleşik +Devletler Anayasası hakkında telif hakkının tarihini okumaya +başladı. Luna’ya taşındılar ve orada SPA’nın uzun kolundan benzer şekilde +kaçan başka insanları tanıdılar. 2062 yılında, Tycho İsyanı başladığında, +evrensel okuma hakkı, ana amaçlarından biri haline geldi.</p> +</div> + +<div class="reduced-width"> +<blockquote class="announcement"> +<p><a href="http://defectivebydesign.org/ebooks.html">E-kitapların tehlikeleri +hakkında e-posta listemize katılın</a>.</p> +</blockquote> +</div> + +<div id="AuthorsNote"> +<h3>Yazarın Notları</h3> + +<ul class="no-bullet"> +<li> +<div class="reduced-width"> +<p>Bu hikâye; gelecekte Dan Halbert'in gençliğini, “korsanları” +propaganda olarak kullanan haksız güçlerin şekillendirdiği baskıcı bir +toplumda tanımlayan, başkaları tarafından yazılacak olan tarihsel bir +makale. Bu yüzden o toplumun terminolojisini kullanır. İleriye dönük olarak +daha gözle görülür şekilde baskıcı bir şeye yansıtmaya çalıştım. <a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">“Korsanlığa”</a> +bakınız. +</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</li> + +<li> +<div class="reduced-width"> +<p>Ödünç verme veya kitap okuma konusunda bilgisayar tarafından zorlanan +kısıtlamalar, “Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (Digital Restrictions +Management)” için kısaltma olan DRM olarak bilinir. DRM'yi ortadan +kaldırmak için Özgür Yazılım Vakfı, <a +href="http://DefectiveByDesign.org">Defective by Design</a> kampanyasını +kurdu. Desteğinizi istiyoruz.</p> + +<p>Özgür Yazılım Vakfı ile ilgili olmayan ayrı bir organizasyon olan Electronic +Frontier Foundation, DRM'ye karşı da kampanya yapıyor.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</li> +</ul> + +<p class="comment"> +Aşağıdaki not, hikâyenin ilk yayınından bu yana birkaç kez güncellenmiştir.</p> + +<ul class="no-bullet"> +<li> +<div class="columns"> +<p> +Okuma hakkı için verilen savaş zaten mücadele ediliyor. Geçmiş +özgürlüklerimizin gizliliğe kapılmasının 50 yıl sürmesine rağmen yukarıda +açıklanan spesifik baskıcı kanun ve uygulamaların çoğu zaten önerilmiş; +bazıları ABD'de ve başka yerlerde kanuna girmiştir. ABD'de 1998 Dijital +Binyıl Telif Hakkı Yasası (DMCA [1998 Digital Millennium Copyright Act]), +DRM'yi suç işleyebilecek programların dağıtımını yaparak DRM olarak bilinen +bilgisayar tarafından uygulanan kısıtlamalara destek verdiğini açıkça +belirtti. Avrupa Birliği, 2001 yılı itibariyle bir telif hakkı yönergesinde +çok güçlü olmayan bir biçimde benzer kısıtlamalar getirmiştir.</p> + +<p> +ABD, bu tür kuralları dünyanın geri kalanına “serbest ticaret” +anlaşmaları yoluyla dayatma kampanyası yapıyor. <a +href="https://stallman.org/business-supremacy-treaties.html">İş üstünlüğü +anlaşmaları</a> onlar için daha uygun bir terimdir çünkü nominal olarak +demokratik devletlere iş egemenliği vermek için tasarlanmıştır. DMCA'nın +DRM'yi kıran programları kriminalleştirme politikası, bu anlaşmaların geniş +bir alanda uyguladığı haksız politikalardan biridir.</p> + +<p> +ABD; ikili anlaşmalar yoluyla Avustralya'ya, Panama'ya, Kolombiya'ya ve +Güney Kore'ye ve başka bir anlaşma ile CAFTA'dan Kosta Rika gibi ülkelere +DMCA gereklilikleri getirmiştir. Obama; kampanyayı iki yeni önerilen anlaşma +ile, TPP ve TTIP ile, artırdı. TPP; DMCA'yı ve diğer birçok yanlışlıkla +birlikte Pasifik Okyanusu'ndaki 12 ülkeye dayatacaktır. TTIP, Avrupa'da da +benzer kısıtlamalar uygular. Bütün bu anlaşmalar yenilmeli veya +kaldırılmalıdır.</p> + +<p> +World Wide Web Consortium bile telif hakkı sektörünün gölgesinde kalmıştır; +DRM sistemini web spesifikasyonlarının resmî bir parçası olarak onaylamanın +eşiğinde.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</li> + +<li> +<div class="table"> +<div class="table-cell left"> +<p class="emph-box"> +Özgür olmayan yazılım <a href="/proprietary/">birçok türde kötü eğilimli +özelliğe</a> sahip olma eğilimindedir; bu, <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">özgür olmayan bir +programa asla güvenemeyeceğiniz</a> sonucunu doğurur. Yalnızca özgür (free +[libre]) yazılımlarda ısrar etmeli ve özgür olmayan programları +reddetmeliyiz.</p> +</div> + +<p class="table-cell right"> +Windows Vista ile Microsoft, arka kapı yerleştirdiğini itiraf etti: +Microsoft, kullanıcılar kendilerini düşürmeyi düşünüyor olsa bile yazılım +“yükseltmelerini” zorla kurmak için kullanabilir. Ayrıca Vista +çalıştıran tüm makinelerin belirli bir aygıt sürücüsünü çalıştırmayı +reddetmelerini de sağlayabilir. Vista'nın kullanıcılar üzerindeki +kısıtlamasının asıl amacı, kullanıcıların üstesinden gelemeyecekleri DRM'yi +uygulamaktı. Tabii ki Windows 10 daha iyi değil.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</li> + +<li> +<div class="columns"> +<p> +Hikayedeki fikirlerden biri 2002 yılına kadar önerilmemişti. Bu fikir FBI’ın +ve Microsoft’un kişisel bilgisayarlar için kök şifreleri tutması ve onlara +sahip olmanıza izin vermemesi fikridir.</p> + +<p> +Bu şemanın savunucuları “güvenilir bilişim” ve +“Palladium” gibi eski sürüm isimlerini verdi ancak sonuçta +kullanılmaya başlandığı gibi “güvenli önyükleme” olarak +adlandırıldı.</p> + +<p> +Microsoft'un sakladığı şey geleneksel anlamda tam olarak bir şifre değil; +kimse terminalde yazmaz. Aksine bilgisayarınızda depolanan ikinci bir +anahtara karşılık gelen bir imza ve şifreleme anahtarıdır. Bu; Microsoft'un +ve potansiyel olarak Microsoft ile iş birliği yapan tüm web sitelerinin, +kullanıcının kendi bilgisayarında yapabilecekleri üzerinde en üst düzeyde +denetim sağlamasına olanak tanır. Microsoft, istendiğinde bu kontrolü FBI +adına kullanması muhtemeldir: <a +href="/proprietary/malware-microsoft.html">Windows’tan yararlanacak NSA +güvenlik hatalarını zaten göstermektedir</a>.</p> + +<p> +Güvenli önyükleme, kullanıcının imza anahtarını belirtmesine ve hangi +yazılımı imzalayacağına karar vermesine izin verecek şekilde +uygulanabilir. Uygulamada Windows 10 için tasarlanan PC'ler yalnızca +Microsoft'un anahtarını taşır ve makine sahibinin başka herhangi bir sistemi +(GNU/Linux gibi) kurup kuramayacağı Microsoft'un kontrolündedir. Buna +<em>kısıtlı önyükleme</em> diyoruz.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</li> + +<li> +<div class="columns"> +<p> +1997'de bu hikâye ilk yayınlandığı zaman SPA, SPA'nın tüm kullanıcıları +izlemesine izin vermelerini talep ederek küçük internet servis +sağlayıcılarını tehdit ediyordu. Çoğu ISS tehdit edildiğinde teslim oldu +çünkü mahkemeye geri dönmeyi göze alamazlardı. Bir ISP, California, +Oakland'daki Community ConneXion; talebi reddetti ve gerçekten dava +edildi. SPA daha sonra davayı düşürdü ancak DMCA aradığı gücü verdi.</p> + +<p> +Software Publishers Association'un temelini oluşturan SPA, Bussiness +Software Alliance tarafından polis rolündeki yerini aldı. BSA, bugün resmî +bir polis kuvveti değildir; gayriresmî olarak böyle davranır. Bir +zamanlardaki Sovyetler Birliği'ni andıran yöntemleri kullanarak insanları iş +arkadaşları ve arkadaşları hakkında bilgilendirmeye davet +ediyor. Arjantin'deki 2001'deki bir BSA terör kampanyası, yazılımı paylaşan +kişilerin cezaevinde tecavüze uğraması yönündeki hafif örtülü tehditlere +neden oldu.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</li> + +<li> +<div class="reduced-width"> +<p> +Yukarıda açıklanan üniversite güvenlik politikaları gerçektir. Örneğin, +giriş yaptığınızda, Chicago-bölgesi üniversitelerinden birindeki bir +bilgisayarda aşağıdaki mesajı görürsünüz:</p> + +<blockquote><p> +Bu sistem yalnızca yetkili kullanıcıların kullanımı içindir. Yetkisiz olarak +ya da yetkilerinin dışında bu bilgisayar sistemini kullanan bireylerin, tüm +işlemleri, sistem personeli tarafından izlenecek ve kaydedilecektir. Bu +sistem kullanılarak bireylerin düzgün olmayan bir şekilde izlenmesi ve +sistemin bakımda olması durumunda, yetkili kullanıcıların işlemleri de +izlenebilir. Bu sistemi kullanan kişi, bu gibi bir izlemenin olduğunu açık +ve net bir şekilde kabul etmektedir ve bu izlemenin sonucunda, yasal olmayan +bir işlem ya da Üniversite kurallarının çiğnenmesi gibi bir duruma +rastlanırsa, sistem personeli bu izleme sonucunu Üniversite yetkililerine +ve/veya kanun yürütme birimlerine bildirir. +</p></blockquote> + +<p> +Bu, Dördüncü Değişikliğe ilişkin ilginç bir yaklaşımdır: herkese ikna olması +için baskı uygulayın, böylece haklarından vazgeçsinler.</p> +</div> +</li> +</ul> +<div class="column-limit"></div> +</div> + +<div id="BadNews"> +<h3>Kötü Haber</h3> + +<p class="reduced-width"> +Okuma hakkı için verilen savaş bize karşı çıkıyor. Düşman örgütlendi ve biz +değiliz. +</p> + +<div class="columns"> +<p>Bugünün ticari e-kitapları <a +href="/philosophy/the-danger-of-ebooks.html">okuyucuların geleneksel +özgürlüklerini ortadan kaldırır</a>. Amazon'un “<a +href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Amazon Swindle</a>” +adını verdiğim e-kitap okuyucu ürünü, okuyucuları geleneksel kitap okuyucu +özgürlüklerinden çıkarmak için tasarlandığından birkaç kanıtlanmış <a +href="/proprietary/malware-kindle-swindle.html">Orwellian işlevselliğine</a> +sahip yazılım tarafından çalıştırılıyor. Bunlardan herhangi biri ürünü +tamamen reddetmeye çağırıyor:</p> + +<ul class="no-bullet"> +<li><p>Kullanıcının yaptığı her şeye casusluk yapar: Kullanıcının hangi kitabı +okuduğunu ve hangi sayfayı okuduğunu ve kullanıcının metni vurguladığını ve +kullanıcının girdiği tüm notları raporlar.</p></li> + +<li><p>Kullanıcıların kopya paylaşmasını engelleme amaçlı DRM'si vardır.</p></li> + +<li><p>Amazon'un herhangi bir kitabı uzaktan silebileceği bir arka kapısı +vardır. 2009'da George Orwell tarafından 1984'ün binlerce kopyasını sildi.</p></li> + +<li><p class="inline-block">Bütün bunların yeterince Orwellian olmaması durumunda Amazon'un yazılımı +uzaktan değiştirebildiği ve herhangi bir başka uygunsuzluk sunabileceği +evrensel bir arka kapı vardır.</p></li> +</ul> + +<p>Amazon'un e-kitap dağıtımı da baskıcı. Kullanıcıyı tanımlar ve kullanıcının +aldığı kitapları kaydeder. Ayrıca kullanıcıların kopyalarını başkalarıyla +paylaşmayacakları antisosyal bir sözleşmeyi kabul etmelerini +gerektirir. Vicdanım, böyle bir sözleşmeyi kabul etmem hâlinde daha az +kötülüğün buna karşı çıkıp kopyalarını paylaşacağını; ancak tamamen iyi +olmak için ilk başta buna katılmamamı söyler. Bu nedenle yazılım, e-kitap, +müzik veya başka bir şey için bu tür sözleşmeleri kabul etmeyi reddediyorum.</p> + +<p class="emph-box"> +Kötü haberi durdurmak ve iyi haberler oluşturmak istiyorsak örgütlenip +savaşmamız gerekir. Yardım için FSF'nin <a +href="http://defectivebydesign.org">Defective by Design</a> kampanyasına +abone olun. Çalışmamızı daha genel olarak desteklemek için <a +href="http://www.fsf.org/associate">FSF'ye katılabilirsiniz</a>. <a +href="/help/help.html">Çalışmamıza katılmanın yollarının bir listesi</a> de +var. +</p> +</div> +</div> +<div class="column-limit"></div> +</div> + +<div id="References"> +<h3>Kaynakça</h3> + +<ul> + <li>The administration's “White Paper”: Information Infrastructure +Task Force, Intellectual Property [<a +href="/philosophy/not-ipr.html">sic</a>] and the National Information +Infrastructure: The Report of the Working Group on Intellectual Property +[sic] Rights (1995).</li> + + <li><a href="http://www.wired.com/wired/archive/4.01/white.paper_pr.html">An +explanation of the White Paper: The Copyright Grab</a>, Pamela Samuelson, +<cite>Wired</cite>, January 1st, 1996.</li> + + <li><a href="http://www.law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm">Sold Out</a>, James +Boyle, <cite>New York Times</cite>, March 31, 1996.</li> + + <li><a +href="http://web.archive.org/web/20130508120533/http://www.interesting-people.org/archives/interesting-people/199611/msg00012.html">Public +Data or Private Data</a>, Dave Farber, <cite>Washington Post</cite>, +November 4, 1996.</li> + + <li><a +href="https://web.archive.org/web/20151113122141/http://public-domain.org/">Union +for the Public Domain (Kamusal Alan için Birlik)</a>—Telif hakları ve +patent güçlerinin genişlemesine karşı durmayı ve tersine çevirmeyi +hedefleyen bir organizasyon.</li> +</ul> +</div> + +<hr class="thin" /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1996, 2002, 2007, 2009, 2010, 2014, 2015, 2016, 2019, 2020 +Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2009.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html new file mode 100644 index 0000000..57914c5 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html @@ -0,0 +1,2078 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği</h2> + +<blockquote><p>Richard M. Stallman'ın “Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği” isimli, New +York'taki New York Üniversitesi'nde, 29 Mayıs 2001 tarihinde yaptığı +konuşmanın metnidir.</p></blockquote> + +<div class="announcement"> +<blockquote><p>Bu konuşmanın <a href="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.txt">düz +metin</a> sürümü ve <a href="/philosophy/rms-nyu-2001-summary.txt">özeti</a> +de vardır.</p></blockquote> +</div> + +<p><strong>URETSKY</strong>: Ben Mike Uretsky. Stern İşletme Fakültesi’ni +bitirdim. Ayrıca İleri Teknoloji Merkezi’nin Müdür Yardımcılarından +biriyim. Ve Bilgisayar Bilimi Departmanında hepimiz adına, sizlere burada +hoş geldiniz demek istiyorum. Size konuşmacıyı takdim edecek olan Ed’e +mikrofonu vermeden önce bazı açıklamalarda bulunmak istiyorum.</p> + +<p>Üniversitenin rolü, tartışmaların yapılması için uygun bir alan olması ve +ilginç tartışmaların yapılabilmesidir. Ve büyük bir üniversitenin rolü, +özellikle ilginç tartışmaların yapılabilmesidir. Ve bu özel sunum, bu +seminer bu kalıba girer. Açık kaynak tartışmasını özellikle ilginç +buluyorum. Bir anlamda….<i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Özgür yazılım yapıyorum. Açık kaynak farklı bir +harekettir. <i>[dinleyiciler güler] [Alkış]</i></p> + +<p><strong>URETSKY</strong>: 1960’larda ilgili alanda çalışmaya ilk +başladığımda, temel olarak yazılım özgürdü. Ve çevrimlere girdik. Özgür hale +geldi ve daha sonra pazarlarını genişletme ihtiyacında olan yazılım +üreticileri, bunu başka taraflara doğru çektiler. PC’nin girişiyle +gerçekleşen birçok hareket, tam olarak da benzer bir çevrim tipinde hareket +etti.</p> + +<p>Pierre Levy adında çok ilginç bir Fransız filozof vardır, bu filozof, +insanlığın refahını geliştirecek ilişki tiplerindeki değişim ile, yalnızca +teknolojiyle ilgili olarak değil ayrıca sosyal yeniden yapılanma, politik +yeniden yapılanma ile ilişkili olarak bu yöne doğru olan hareketten ve siber +aleme doğru olan hareketten bahsetmektedir. Ve bu tartışmanın söz konusu +yöndeki bir hareket olmasını ve bu tartışmanın, normalde Üniversitede bir +teselli gibi olan çok sayıda disiplinin sınırlarının ötesine giden bir şey +olmasını umuyoruz. Bazı çok ilginç tartışmaları dört gözle bekliyoruz. Ed?</p> + +<p><strong>SCHONBERG</strong>: Ben Courant Enstitüsü’ndeki Bilgisayar Bilimi +Departmanından Ed Schonberg. Hepinize öncelikle hoş geldiniz demek +istiyorum. Giriş konuşmasını yapanlar genellikle ve özellikle halka +sunumların yararsız bir kısmını yapanlardır ancak bu durumda, gerçekte +yararlı bir amaca hizmet etmektedirler, Mike’ın da kolayca gösterdiği gibi, +giriş konuşmasını yapan kişi, örneğin, hatalı açıklamalar yaparak, +tartışmanın parametrelerini ciddi ölçüde düzeltebilir ve <i>[dinleyiciler +güler]</i> keskin hale getirebilir.</p> + +<p>Bu nedenle, açıklamaya ihtiyaç duymayan birine anlatır gibi mümkün olan en +kısa girişi yapayım. Richard, yıllar önce MIT YZ Laboratuarında yazıcı +sürücüleri için kaynak kodunun elverişli olmamasına ilişkin problemlerden +küresel olarak düşünen ve yerel hareket eden biri için mükemmel bir +örnektir. Yazılımın nasıl oluşturulduğu, hangi fikri mülkiyet araçlarına +sahip olduğu ve yazılım topluluğunun gerçekte neyi temsil ettiği fikirlerini +yeniden incelemek için hepimizi zorlamış olan bağlı bir felsefe +geliştirmiştir. Richard Stallman’a hoş geldiniz demek +istiyorum. <i>[Alkış]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>Biri bana bir saat ödünç verebilir mi? +<i>[Dinleyiciler güler]</i> Teşekkür ederim. Bu vesileyle, bu platformda +olma imkânı verdikleri için Microsoft’a <i>[dinleyiciler güler]</i> teşekkür +ederim. Son birkaç haftadır, kitabı bir yerlerde kazara yasaklanmış olan bir +yazar gibi hissediyorum.<i>[dinleyiciler güler]</i> Ancak buna ilişkin +yazıların tümünde yanlış yazarın adı verilmektedir çünkü Microsoft GNU +GPL’yi açık kaynaklı bir lisans olarak tanımlamaktadır ve bunu izleyen baskı +kapsamının çoğunluğu buna uygundur. Tabi ki, insanların çoğunluğu, +çalışmamızın açık kaynakla işinin olmadığını fark etmemektedir, çünkü +insanlar “açık kaynak” ifadesini bulmadan önce işin çoğunu gerçekleştirdik.</p> + +<p>Özgür yazılım hareketindeyiz ve özgür yazılım hareketinin ne hakkında +olduğu, ne anlama geldiği, ne yaptığımız üzerine konuşacağım ve bu bir +işletme okulu tarafından desteklendiği için, özgür yazılımın işletmeyle +nasıl bir ilgisi olduğu hakkında ve sosyal hayatın bazı diğer alanları +hakkında bir şeyler söyleyeceğim.</p> + +<p>Şimdi, bazılarınız hayatında hiç bilgisayar programı yazmamış olabilir ama +belki de yemek pişirdiniz. Ve yemek pişirdiyseniz, çok mükemmel değilseniz, +muhtemelen yemek tariflerini kullandınız. Ve yemek tariflerini +kullandıysanız, bir arkadaşınızla muhtemelen bir yemek tarifinin kopyasını +paylaştınız. Ve tam anlamıyla bir acemi değilseniz, yemek tarifi alışverişi +yapmışsınızdır. Yemek tariflerinde belirli şeyler söylenmektedir ancak tam +olarak aynı şeyleri yapmanız gerekmez. İçeriklerden bazılarını +katmayabilirsiniz. Mantarı sevdiğiniz için biraz mantar +ekleyebilirsiniz. Doktorunuz tuzu azaltmanız gerektiğini söylediği için daha +az tuz koyabilirsiniz. Yeteneğinize göre daha büyük değişiklikler bile +yapabilirsiniz. Ve bir yemek tarifinde değişiklik yaptıysanız ve bu yemek +tarifine göre arkadaşlarınıza yemek pişirdiyseniz ve yemeği sevdilerse, size +şunu söyleyebilirler: “Tarifini bana da verir misin?” Ve o zaman ne +yaparsınız? Yemek tarifinin değişmiş halini yazıp arkadaşınıza bir kopyasını +verebilirsiniz. Bunlar, herhangi bir tipteki işlevsel olarak yararlı yemek +tarifleriyle yapabileceğiniz doğal şeylerdir.</p> + +<p>Şimdi yemek tarifi, bir bilgisayar programına çok benzemektedir. Bir +bilgisayar programı yemek tarifine çok benzemektedir: istediğiniz bir sonuca +ulaşmak için gerçekleştirilecek bir seri adımdan ibarettir. Bu nedenle, +yemek tarifleriyle yaptığınız şeyleri bilgisayar programlarıyla da yapmanız +çok doğaldır, örneğin, arkadaşınıza bir kopyasını vermek gibi. Farklı bir +işlevi görmesi için bilgisayar programını değiştirebilirsiniz de. Başka biri +için iyi bir iş görmüş olabilir ancak sizinki farklı bir iş olabilir. Bu +nedenle programı değiştirirsiniz. Ve değiştirdikten sonra, başka insanlar +için yararlı olabilir. Belki de sizin yaptığınız işe benzer bir iş için +kullanılacaktır. Bu nedenle, şu soruyu sorarlar: “Bana bilgisayar +programının bir kopyasını verir misin?” Tabi ki, kibar bir insan olduğunuz +için, bilgisayar programınızın bir kopyasını verirsiniz. Bu, nazik bir insan +olmanın yoludur.</p> + +<p>Bu nedenle, yemek tariflerinin kara kutular içine yerleştirildiği durumu +düşünün. Hangi içerikleri kullandığınızı göremezsiniz ve değiştiremezsiniz +ve arkadaşınıza bir kopyasını vermeye kalktığınızda size korsan dendiğini ve +yıllarca hapiste yattığınızı düşünün. Böyle bir dünya, yemek tariflerini +paylaşmaya alışmış insanlar için büyük bir zulümdür. Ancak özel mülk yazılım +dünyasında durum aynen böyledir. Bu, diğer insanlara karşı genel inceliğin +olmadığı ya da engellendiği bir dünyadır. </p> + +<p>Şimdi bunu neden farkettim? Bunu farkettim çünkü 1970’lerde yazılımı +paylaşan bir programcı birliğinin parçası olma şansına ulaşmıştım. Bu +topluluğun temelleri bilgisayarın başlangıcına dayanmaktadır. Ancak, +1970’lerde, insanların yazılımı paylaştığı bir topluluk zor bulunan bir +şeydi. Ve gerçekte bu uç bir durumdu çünkü çalıştığım laboratuarda, tüm +işletim sistemi, topluluğumuz tarafından geliştirilen yazılımdı ve bu +yazılımın herhangi bir kısmını herhangi bir kimseyle +paylaşmaktaydık. İsteyen herkes gelebiliyor ve bir kopya alabiliyordu ve ne +yapmak isterse yapıyordu. Bu programlar üzerinde hiçbir telif hakkı uyarısı +yoktu. İşbirliği bizim yaşam biçimimizdi. Ve bu yaşam şeklinde +güvendeydik. Bunun için savaşmıyorduk. Bunun için savaşmamız +gerekmiyordu. Sadece bu şekilde yaşıyorduk. Ve bildiğimiz kadarıyla, bu +şekilde yaşamayı sürdürecektik. Bu nedenle özgür yazılım vardı ama özgür +yazılım hareketi yoktu. </p> + +<p>Ama daha sonra topluluğumuz çeşitli felaketlerle yıkıldı. Sonunda tamamen +yok oldu. Sonunda tüm çalışmalarımız için kullandığımız PDP-10 bilgisayarı1 +ortadan kalktı. Sistemimiz olan, Uyumlu Olmayan Zaman Paylaşımlı Sistem, +1960’larda başlayarak yazılmıştı, bu nedenle assembler dilinde +yazılmıştı. 1960’larda bir işletim sistemi yazmak için assembler +kullanılmaktaydı. Bu nedenle, tabi ki, assembler dili belirli bir bilgisayar +mimarisi içindir; bunun devamı gelmezse, tüm çalışmanız boşa gider, işe +yaramaz. Ve bizim başımıza da bu geldi. 20 yıllık çalışma boşa gitti. </p> + +<p>Ancak bu durum meydana gelmeden önce, bu durum meydana geldiğinde ne +yapacağıma ilişkin olarak beni hazırlayan ve ne yapacağımı görmeme yardımcı +olan bir olay oldu çünkü belirli bir noktada, Xerox çalıştığım yer olan +Yapay Zeka Laboratuvarına bir lazer yazıcısı hediye etti ve bu hediye +gerçekten de güzel bir hediyeydi çünkü Xerox dışında birilerinin bir lazer +yazıcısına sahip olduğu ilk durumdu. Bu yazıcı çok hızlıydı, saniyede bir +sayfa yazıyordu, birçok anlamda çok iyiydi ancak güvenilir değildi çünkü +yüksek hızlı bir kopyalayıcının yazıcı olarak değiştirilmiş biçimiydi. Ve +bildiğiniz gibi kopyalayıcılarda sıkışma meydana gelmektedir ancak genelde +bu sıkışmayı çözecek birileri bulunur. Yazıcıda sıkışma oldu ve kimse +görmedi. Bu nedenle yazıcı uzun süre sorunlu halde kaldı.</p> + +<p>Biz de bu sorunu çözmek için bir fikir geliştirdik. Sistemi, yazıcı her ne +zaman bir sıkışma durumu yaşarsa, yazıcıyı çalıştıran makine zaman +paylaşımlı makinemize durumu bildirecek ve çıktı bekleyen kullanıcılara +yazıcıdaki problemi çözmelerini söyleyecek bir şekilde değiştirdik. Tabi ki +kullanıcılar, bir çıktı bekliyorlarsa ve yazıcıda sıkışma olduğunu +biliyorlarsa, sonsuza kadar oturup beklemeyecek ve sorunu çözeceklerdi. </p> + +<p>Ancak bu noktada tamamen felce uğradık çünkü söz konusu yazıcıyı çalıştıran +yazılım özgür yazılım değildi. Söz konusu yazılım yazıcı ile birlikte +gelmişti ve yalnızca bir ikiliydi (binary). Kaynak kodunu alamamıştık; +Xerox, kaynak kodunu bize vermemişti. Bu nedenle, programlayıcılar olarak +yetenekli olmamıza rağmen, ne de olsa kendi zaman paylaşımlı sistemimizi +yazmıştık, bu özelliği yazıcı yazılımına ekleme konusunda tamamıyla +çaresizdik. </p> + +<p>Ve beklemek zorundaydık. Çıktımızı almanız bir ya da iki saat sürüyordu +çünkü makine çoğu zaman sıkışma yapıyordu. Bir saat bekleyip “Sıkışacağını +biliyorum. Bir saat bekleyeceğim ve çıktımı alacağım” diyorduk ve daha sonra +tüm zaman boyunca sıkışmış olduğunu ve gerçekte başka kimsenin tamir +etmediğini gördük. Bu nedenle, biz tamir ettik ve yarım saat daha +bekledik. Daha sonra, geri döndük ve çıktı haline gelmeden önce yine +sıkıştığını gördük. Üç dakika basma işlemi yapıp otuz dakika +sıkışmaktaydı. Bu durum hayal kırıklığı yarattı. Ancak daha kötüsü, tamir +edebileceğimizi biliyor olmamızdı ancak kendi bencilliği için başka +birileri, yazılımı geliştirmemizi önleyerek bizi engellemekteydi. Bu nedenle +tabi ki bir miktar küskünlük hissettik.</p> + +<p>Ve daha sonra Carneige Mellon Üniversitesi’nden birilerinin söz konusu +yazılımın bir kopyasını aldığını duydum. Üniversiteyi ziyaret ediyordum, bu +nedenle ilgili kimsenin ofisine gittim ve dedim ki: “Merhaba, ben +MIT’denim. Yazıcı kaynak kodunun bir kopyasını alabilir miyim?” O da bana +dedi ki: “Hayır, kimseye kopya vermemeye söz verdim.” <i>[Dinleyiciler +güler]</i> Şaşırmıştım. Aynı zamanda da kızmıştım ve nasıl adil olacağıma +ilişkin hiçbir fikrim kalmamıştı. Belki de kapıyı çarptım. <i>[Dinleyiciler +güler]</i> Ve daha sonra da bu konuyu düşündüm çünkü yalnızca soyutlanmış +bir olay değil ayrıca önemli olan ve çok sayıda kimseyi etkileyen sosyal bir +fenomen görmekte olduğumu fark ettim.</p> + +<p>Şanslıydım, çünkü bu durumu yalnızca bir kere yaşadım. Diğer insanlar ise +her zaman bu durumla yaşamak zorundalar. Bu nedenle bu konuyu kapsamlı +olarak düşündüm. MIT’deki çalışma arkadaşları bizimle işbirliği yapmaktan +kaçındı. Bize ihanet etti. Ama bunu yalnızca bize karşı yapmadı. Bunu size +de yaptı <i>[Dinleyicilerden birini gösteriyor]</i>. Ve zannediyorum ki, +bunu size de yaptı. <i>[Başka bir dinleyiciyi +gösteriyor]</i>. <i>[Dinleyiciler gülüyor]</i> Ve bunu muhtemelen size de +yaptı <i>[Dinleyiciler arasında üçüncü bir dinleyiciyi gösteriyor]</i>. Bunu +bu odadaki insanların çoğuna yaptı, belki çok azınıza yapmadı, onlar da +zaten 1980’de henüz doğmamış olanlardır. Çünkü Dünya gezegeninin tüm nüfusu +ile işbirliği yapmayı reddetmeye söz verdi. Bir gizlilik anlaşması +imzaladı. </p> + +<p>Şimdi bu benim bir gizlilik anlaşmasıyla ilk doğrudan karşılaşmamdı ve bu +bana önemli bir ders verdi, bu önemli bir dersti çünkü birçok programcı bunu +hiçbir zaman öğrenmedi. Bu, benim bir gizlilik anlaşmasıyla ilk +karşılaşmamdı ve kurban bendim. Ben ve benim tüm laboratuarım kurbandı. Ve +bu bana gizlilik anlaşmalarının kurbanlarının var olduğunu gösterdi. Masum +değildiler. Zararsız değildiler. Birçok programcı bir gizlilik anlaşması +imzalamaya davet edildiğinde, ilk olarak bir gizlilik anlaşmasıyla +karşılaşmaktadır. Ve her zaman istek uyandırıcı bir şey vardır – bu +anlaşmayı imzalarlarsa bundan iyi bir sonuç elde edeceklerini düşünürler. Bu +nedenle özürler oluştururlar. Şöyle derler: “Ne olursa olsun bir kopya +alamayacak, bu nedenle onu yoksun bırakmak için niçin bir komploya +katılayım?” Şöyle derler: “Bu, bu işin her zaman yapıldığı yoldur. Buna +karşı kime gideyim?” Şöyle derler: “Bunu ben imzalamazsam başka biri +imzalayacak.” Vicdanlarını rahatlatmak için çeşitli bahaneler bulurlar.</p> + +<p>Ama birileri beni bir gizlilik anlaşması imzalamaya çağırdığında, vicdanım +zaten duyarlı hale gelmişti. Birisi bana yardım etmemeye söz verdiğinde ne +kadar sinirlenmiş olduğumu hatırladım ve laboratuvarım sorunumuzu çözdü. Ve +ben ise, bana hiç zarar vermemiş birine aynı şeyi yapamazdım. Birileri +benden nefret edilen bir düşmanla bazı yararlı bilgileri paylaşmamam için +söz vermemi isteseydi, evet derdim. Birileri kötü bir şeyler yapmışsa, bunu +hak etmektedir. Ancak yabancılar – bana hiç zarar vermemişlerdir. Bu gibi +bir hatalı muameleyi nasıl hak edebilirler? Herhangi birine ve herkese kötü +davranmaya başlayamazsınız. O zaman toplumda yırtıcı bir hayvan haline +gelirsiniz. Bu nedenle dedim ki: “Bana bu güzel yazılım paketini sunduğunuz +için çok teşekkür ederim. Ama talep ettiğiniz şartlarda bu paketi kabul +edemem, bu paket olmaksızın çalışacağım. Çok teşekkür ederim.” Ve böylece, +yazılım gibi genel olarak yararlı teknik bilgi için bir gizlilik anlaşması +imzalamadım.</p> + +<p>Şimdi farklı etik hususlara ilişkin başka bilgi tipleri vardır. Örneğin, +kişisel bilgiler vardır. Kendinizle erkek arkadaşınız arasındaki bir olay +hakkında konuşmak isterseniz ve benden bunu kimseye söylemememi isterseniz, +bunu sizin için sır olarak saklarım çünkü bu gerçekte yararlı bir teknik +bilgi değildir. En azından, muhtemelen genel olarak yararlı değildir +<i>[dinleyiciler güler]</i>. </p> + +<p>Bana harika yeni bir seks tekniği anlatma olasılığınız da vardır +[dinleyiciler güler] ve o zaman bunu toplumun geri kalanına aktarmayı görev +bilirim <i>[dinleyiciler güler]</i>, böylece tüm insanlar bundan +faydalanır. Bu nedenle, söz konusu söze bir şart koymalıyım. Kim neyi ister, +kim kime kızgındır ve bu gibi pembe dizi hususları hakkında sizin için gizli +tutabileceğim ayrıntılarsa; ancak toplumun bildiği için çok faydalandığı bir +husussa, o zaman bu bilgileri saklı tutmamalıyım. Görüyorsunuz, bilimin ve +teknolojinin hedefi, insanların hayatlarını daha iyi yaşamaları için +insanlık için yararlı bilgiler geliştirmektir. Söz konusu bilgileri saklı +tutmaya söz verirsek – gizli tutarsak – o zaman alanımızın misyonuna ihanet +ederiz. Ve bunu yapmamaya karar verdim.</p> + +<p>Ancak bu arada topluluğum çöktü ve bu da beni kötü bir duruma +soktu. Görüyorsunuz, tüm Uyumlu olmayan Zaman Paylaşımlı Sistem eskidi çünkü +PDP-10 eskiydi ve bu nedenle, eskiden yapmış olduğum gibi bir işletim +sistemi geliştiricisi olarak çalışmaya devam etmemin bir yolu yoktu. Bu, +topluluğun yazılımını kullanmama ve geliştirmeme, başka bir deyişle +topluluğun bir parçası olmama bağlıydı. Bu artık bir ihtimal değildi ve bu +da beni törel bir ikileme soktu. Ne yapacaktım? Çünkü en açık ihtimal, +vermiş olduğum karara karşı gelmek anlamına geliyordu. En açık ihtimal, +dünyadaki değişime kendimi uyarlamaktı. Bir şeylerin farklı olduğunu kabul +etmem ve bu ilkeleri bırakmam ve özel mülk işletim sistemleri için gizlilik +anlaşmaları imzalamaya başlamam ve muhtemelen özel mülk yazılım yazmam +gerekiyordu. Ancak kod yazmaktan zevk aldığımı ve para kazanabileceğimi – +özellikle MIT dışında yazarsam – ama sonunda kariyerimde geriye dönüp +baktığımda, “Hayatımı insanlar arasında duvarlar örmek için harcadım” +diyeceğimi ve hayatımdan utanç duyacağımı fark ettim. </p> + +<p>Bu nedenle başka bir alternatif aradım ve açık bir alternatif vardı. Yazılım +alanını bırakıp başka bir şeyler yapabilirdim. Başka bir özel kayda değer +yeteneğe sahip değildim ancak bir garson olabileceğimden +emindim. <i>[dinleyiciler güler]</i> Ancak şık bir restoranda çalışamazdım; +beni işe almazlardı <i>[dinleyiciler güler]</i> ancak başka bir yerlerde +garson olabilirdim. Ve birçok programcı bana şunu dedi: “Programcıları işe +alan insanlar şunu, şunu ve şunu talep etmektedir. Bu işleri yapmazsam, o +zaman açlıktan ölürüm.” Kullandıkları sözcükler böyleydi. Garson olarak +açlıktan ölmezsiniz. <i>[dinleyiciler güler]</i> Bu nedenle, gerçekte +tehlikede değilsiniz. Ancak – ve bu önemlidir, görüyorsunuz – bazen diğer +insanlara zarar veren bir şey yaparsınız ve bunu yapmasaydım ben daha çok +zarar görecektim diyerek kendinizi haklı çıkartırsınız. <em>Gerçekten</em> +de açlıktan ölseniz, özel mülk yazılım yazma konusunda +haklısınızdır. <i>[dinleyiciler güler]</i> Birileri size silah tutsa, o +zaman affedilebilir bir iş yaptığınızı söyleyebilirim. <i>[dinleyiciler +güler]</i> Ancak etik olmayan bir şeyler yapmayarak yaşantımı sürdürmenin +bir yolunu bulmuştum, bu nedenle bir bahane yoktu. Ancak garsonluk yapmanın +benim için eğlenceli bir iş olmayacağının farkına vardım, bir işletim +sistemi geliştiricisi olarak yeteneklerimi boşa harcamama neden +olacaktı. özel mülk yazılım geliştirmek ise yeteneklerimi kötüye kullanmak +olurdu. Diğer insanları özel mülk yazılım dünyasında yaşamak için +yüreklendirmek yeteneklerimi kötüye kullanmam anlamına gelirdi. Bu nedenle, +yeteneklerimi kötüye kullanmak yerine harcamak daha iyidir ancak hâlâ yine +de gerçekten de iyi değildir. </p> + +<p>Bu nedenlerden ötürü, başka bir alternatif aramaya karar verdim. Durumu +gerçekten de geliştirecek olan bir işletim sistemi geliştiricisi dünyayı +daha iyi bir yer haline getirmek için ne yapabilir? Ve gerçekten de gerekli +olanın bir işletim sistemi geliştiricisi olduğunu fark ettim. Problem ve +ikilem benim için ve herkes için mevcuttu çünkü modern bilgisayarlara +ilişkin mevcut işletim sistemlerinin tümü özel mülkydi. Özgür işletim +sistemleri eski, zamanı geçmiş bilgisayarlar içindi, değil mi? Bu nedenle +modern bilgisayarlar için – modern bir bilgisayarı alıp kullanmak +isterseniz, özel mülk bir işletim sistemi kullanmaya zorlanmaktaydınız. Bu +nedenle bir işletim sistemi geliştiricisi başka bir işletim sistemi yazar ve +daha sonra şunu derse: “Herkes gelsin ve bunu paylaşsın; hoş geldiniz” – bu, +herkese ikilemden bir çıkış yolu, başka bir alternatif sağlayacaktır. Bu +nedenle, problemi çözebilecek bir şeyler yapabileceğimi fark ettim. Bunu +yapmak için doğru özelliklere sahiptim. Ve bu, hayatımla ilgili +yapabileceğimi hayal ettiğim en yararlı şeydi. Ve bu, başka hiç kimsenin +çözmeye çalışmadığı bir problemdi. Bu yalnızca orada oturmak ve işlerin +kötüye gitmesini seyretmekti ve orada benden başka hiç kimse yoktu. Bu +nedenle şöyle hissettim: “Ben seçildim. Bu konu üzerinde çalışmam lazım. Ben +değilsem kim çalışacak ki?” Bu nedenle, özgür bir işletim sistemi +geliştirirken ya da geliştirmeye çalışırken...yaşlı bir halde tabi ki ölmeye +karar verdim. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p>Tabi ki, bunun nasıl bir işletim sistemi olması gerektiğine karar vermem +gerekiyordu. Bazı teknik tasarım kararlarının verilmesi gerekiyordu. Belirli +nedenlerden ötürü, sistemi Unix ile uyumlu bir sistem haline getirmeye karar +verdim. İlk olarak, gerçekten de sevdiğim bir işletim sisteminin kullanılmaz +hale geldiğini gördüm çünkü bu işletim sistemi, belirli bir bilgisayar tipi +için yazılmıştı. Bu durumun yeniden meydana gelmesini istemedim. Taşınabilir +bir sistemimizin olması gerekiyordu. Unix taşınabilir bir sistemdi. Bu +nedenle, Unix’in tasarımını izleseydim, taşınabilir ve çalıştırılabilir bir +sistem oluşturma şansına sahip olabilirdim. Ve dahası, <i>[kayıt anlaşılır +değil]</i> ayrıntıda niçin uyumlu bir sistem olmasın ki? Bunun nedeni, +kullanıcıların, uyumlu olmayan değişikliklerden nefret etmesidir. Sistemi en +sevdiğim şekilde tasarımlamış olsaydım ki böyle yapmak isterdim, eminim ki – +uyumlu olmayan bir şeyler üretmiş olurdum. Ayrıntılar farklı olurdu. Bu +nedenle sistemi yazsaydım, o zaman kullanıcılar bana şunu diyeceklerdi: “Bu +çok güzel, ancak uyumlu değil. Geçiş yapmak için çok fazla çalışma +gerekiyor. Unix yerine sizin sisteminizi kullanmamız çok zorlayıcı, bu +nedenle Unix’le çalışmaya devam edeceğiz”.</p> + +<p>İçinde insanların, bu özgür sistemi kullanan ve özgürlüğün ve işbirliğinin +faydalarının tadını çıkaran insanların olduğu bir topluluk oluşturmak +isteseydim, insanların kullanacağı, insanların kolay bir şekilde +dönebilecekleri ve başlangıçta başarısız olması için bir engelin olmadığı +bir sistem yapmak isterdim. Şimdi ise, sistemi Unix ile uyumlu hale +getirmek, tasarım kararlarının tümünü gerçekleştirmiştir çünkü Unix, birçok +parçadan oluşmaktadır ve bu parçalar, oldukça iyi bir şekilde klavuzları +yazılmış olan ara yüzler üzerinden haberleşmektedir. Bu nedenle, Unix ile +uyumlu olmak isterseniz, her bir parçayı birer birer uyumlu bir parça ile +değiştirmeniz gereklidir. Bu nedenle, kalan tasarım kararları bir parçanın +içindedir ve söz konusu parçayı kim yazmaya karar verirse, o kişi tarafından +gerçekleştirilebilir. Başlangıçta gerçekleştirilmeleri gerekmez. </p> + +<p>Çalışmayı başlatmak için tüm yapmamız gereken sistem için bir isim +bulmaktı. Şimdi, biz hacker’lar, bir program için her zaman komik ya da +haylaz bir isim ararız çünkü programın ismi ile eğlenen insanları düşünmek, +programı yazmanın eğlencesinin yarısı kadardır. <i>[dinleyiciler güler]</i> +Ve sözcüklerin baş harflerinden oluşan yinelemeli isimleri verme geleneğine +sahiptik, bu, yazmakta olduğunuz programın, mevcut bir programa benzer bir +isme sahip olduğu anlamına gelmektedir. Programınıza, şunu söyleyen ve +sözcüklerin baş harflerinden oluşan (akronim) yinelemeli bir isim +verebilirsiniz: bu, diğeri değil. Böylece örneğin, 1960’larda ve 1970’lerde +çok sayıda Tico metin editörü vardı ve bunlar genellikle birileri ya da +diğerleri TECO olarak adlandırılmaktaydı. Daha sonra akıllı bir hacker bunu +Tint olarak adlandırdı çünkü Tint, TECO Değildi – ilk yinelemeli +kısaltmaydı. 1975 yılında, ilk Emacs metin editörünü geliştirdim ve Emacs’in +birçok taklidi vardı ve bunların birçoğu biri ya da başka Emacs olarak +adlandırıldı ancak biri Fine olarak adlandırıldı, çünkü Fine Emacs Değildi +ve Sine vardı çünkü Sine Emacs Değildi ve Eine, çünkü Eine Emacs değildi ve +MINCE çünkü Mince Tamamen Emacs Değildi. <i>[dinleyiciler güler]</i> +Daraltılmış bir taklit vardı. Ve Eine daha sonra tamamen yeniden yazıldı ve +yeni sürüm Zwei olarak adlandırıldı, Başlangıçta Zwei Eine +İdi. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p>Bu nedenle, Bir şeyler Unix değil (Something’s not Unix) için yinelemeli bir +akronim aradım. Ve 26 harfin tümünü denedim ve hiçbirinin bir sözcük +oluşturmadığını fark ettim. <i>[dinleyiciler güler]</i> Hım, başka bir +yoldan denemeliydim. Bir küçültmeye karar verdim. Bu şekilde, Bir şeyler +Unix değil için üç harfli bir akronimim oldu. Ve harfleri denedim ve “GNU” +sözcüğüyle karşılaştım – “GNU” sözcüğü İngilizcedeki en komik +sözcüktür. <i>[dinleyiciler güler]</i> Bu oldu. Tabi ki, komik olmasının +nedeni, sözlüğe göre “yeni” olarak telaffuz edilmesiydi. İnsanların onu +kelime oyunu için kullanmasının nedeni de buydu. Ayrıca size söyleyeyim ki, +bu, Afrika’da yaşayan bir hayvanın adıdır. Ve Afrika telaffuzu, bu isim +üzerinde bir tıklama sesine sahipti. <i>[dinleyiciler güler]</i> Belki de +hâlâ öyledir. Ve böylece Avrupalı koloniciler, oraya vardıklarında, bu +tıklama sesini söylemeyi öğrenmekte sıkıntı çekmediler. Bu nedenle onu orada +bıraktılar ve bir ‘g’ yazdılar, bu da “telaffuz etmediğimiz başka bir sesin +burada olması gerektiği” anlamına gelmekteydi. <i>[dinleyiciler güler] </i> +Bu nedenle, bu gece Güney Afrika’ya gidiyorum ve onlardan rica edeceğim, +umarım ki, bana tıklama seslerini telaffuz etmeyi öğretecek birilerini +bulabilirler <i>[dinleyiciler güler]</i> böylece GNU’yu, bu bir hayvan adı +olduğunda, doğru şekilde telaffuz etmeyi öğreneceğim.</p> + +<p>Ancak bu sistemimizin adı olduğunda, doğru telaffuz “guh-NEW” dir, sert +‘g’yi telaffuz edin. “Yeni” işletim sistemi hakkında konuşuyorsanız, +insanların kafasını karıştıracaksınız çünkü halen bu konu hakkında 17 yıldır +çalışıyoruz, yani bu konu artık yeni değil. <i>[dinleyiciler güler]</i> +Ancak yine de yenidir ve her zaman da öyle olacaktır, GNU – kaç tane insan +yanlışlıkla onu Linux olarak adlandırırsa adlandırsın. <i>[dinleyiciler +güler]</i></p> + +<p>Bu nedenle, 1984 yılının Ocak ayında GNU’nun parçalarını yazmak için +MIT’deki işimden ayrıldım1. Ancak imkânlarını kullanmama izin verecek kadar +kibardılar. Bu arada, tüm parçaları yazacağımızı ve komple bir GNU sistemi +yapabileceğimizi düşündüm ve daha sonra şunu diyecektik: “Gelin ve alın” ve +insanlar, GNU’yu kullanmaya başlayacaklardı. Ancak durum böyle +olmadı. Yazdığım ilk parçalar, Unix’in bazı parçalarının yerine eşit +derecede iyi bir şekilde geçmekteydiler ve daha az hataya sahiptiler ancak +ciddi ölçüde heyecan verici değildiler. Hiç kimse özellikle onları alıp +kurmak istemiyordu. Ancak daha sonra 1984 yılının Eylül ayında GNU Emacs’i +yazmaya başladım, bu, Emacs’in ikinci implementasyonuydu ve 1985’in +başlarında, çalışıyordu. Tüm düzenleme işlemlerim için GNU Emacs’ı +kullanabiliyordum, bu, büyük bir rahatlamaydı çünkü Unix editörü olan vi’yı +öğrenmeye hiç niyetim yoktu. <i>[dinleyiciler güler]</i> Bu nedenle, o +zamana kadar, düzenleme işlemlerimi başka bir makinede yaptım ve dosyaları +network üzerinden kaydettim, böylece dosyaları test edebiliyordum. Ancak GNU +Emacs benim kullanabilmem için yeterince iyi bir şekilde çalıştığında, diğer +insanlar da onu kullanmak istemiştir.</p> + +<p>Bu nedenle, dağıtımın ayrıntılarını çalışmam gerekti. Tabi ki, yazarı +bilinmeyen FTP dizinine bir kopya koydum ve nette olan insanlar için bu iyi +bir durumdu – bir tar dosyasını taşıyabiliyorlardı ancak 1985 yılında nette +çok sayıda programcı yoktu. “Bir kopyasını nasıl temin edebilirim?” diyen +e-postalar gönderiyorlardı. Onları nasıl yanıtlayacağıma karar +vermeliydim. Şunu diyebilirdim: “Zamanımı daha fazla GNU yazılımı yazarak +harcamak istiyorum, bant yazarak zaman kaybetmek istemiyorum, bu nedenle +İnternette olan ve yazılımı indirmek isteyen ve sizin için bir banda koyacak +olan bir arkadaş bulun,” ve eminim ki, er ya da geç insanlar birtakım +arkadaşlar bulacaktı. Kopyaları alacaklardı. Ancak bir taraftan da +işsizdim. Gerçekte, 1984 yılının Ocak ayında MIT’den ayrıldığımdan beri +işsizdim. Bu nedenle, özgür yazılım üzerindeki çalışmam sayesinde para +kazanmanın bir yolunu aramaya başladım ve böylece bir özgür yazılım işine +başladım. Şu bildiride bulundum: “Bana 150 dolar gönderin ve ben de size +Emacs’ın bandını yollayayım.” Ve siparişler gelmeye başladı. Yılın ortası +itibariyle siparişler arttı.</p> + +<p>Ayda 8 ilâ 10 arasında sipariş alıyordum. Ve gerekli olursa, bu parayla +geçinebilirdim çünkü her zaman az parayla yaşamaya alışıktım. Temel olarak +bir öğrenci gibi yaşıyorum. Ve bunu seviyorum çünkü bu, paranın bana ne +yapmam gerektiğini söylemediği anlamına gelmektedir. Benim için neyin önemli +olduğunu düşünüyorsam onu yapabilirim. Bu, yapılmaya değer şeyleri yapmam +konusunda beni özgür kıldı. Tipik Amerikalıların pahalı yaşam +alışkanlıklarına gömülmemi önlemek için gerçek bir çaba gösterdim. Çünkü +pahalı yaşarsanız (50), o zaman parası olan insanlar hayatınızla ilgili +olarak ne yapmanız gerektiğini zorla kabul ettirir. Sizin için gerçekten de +önemli olan şeyi yapamazsınız. </p> + +<p>Bu iyiydi ancak insanlar bana şunu sormaktaydı: “Bu yazılım 150 dolar +tutuyorsa, nasıl özgür yazılım olur?” <i>[dinleyiciler güler]</i> Bunu +sormalarının nedeni, İngilizcedeki “free (özgür - ücretsiz)” sözcüğünün +çeşitli anlamlarıyla kafalarının karışmasıydı. Bir anlamı fiyata ve diğer +anlamı özgürlüğe atıf yapmaktadır. Özgür yazılım dediğimde, özgürlükten +bahsediyorum paradan değil. Özgür konuşmayı düşünün, ücretsiz birayı +değil. <i>[dinleyiciler güler]</i> Şimdi yani, hayatımın bu kadar çok yılını +programcıların daha az para kazanmasını sağlamaya adamadım. Hedefim bu +değil. Ben bir programcıyım ve para kazanmaya çok önem vermiyorum. Tüm +ömrümü para kazanmaya adamayacağım, para kazanmayı kafama takmıyorum. Ancak +– ahlak kuralları herkes için aynı olduğundan – para kazanan başka +programcılara karşı değilim. Ücretlerin düşük olmasını istemiyorum. Önemli +olan konu bu değil. Burada önemli olan konu özgürlük. Kullanan kişi +programcı olsun olmasın, yazılımı kullanan herkes için özgürlük.</p> + +<p>Bu noktada size özgür yazılımın tanımını vermeliyim. En iyisi bazı gerçek +ayrıntılara gireyim çünkü yalnızca “özgürlüğe inanıyorum” demek +saçmadır. İnanabileceğiniz birçok farklı özgürlük mevcuttur ve bunlar +birbiriyle çatışmaktadır, bu nedenle, gerçek politik soru şudur: Önemli +özgürlükler nelerdir, herkesin sahip olduğundan emin olduğumuz özgürlükler +midir?</p> + +<p>Şimdi, yazılımın kullanılmasına ilişkin belirli alan için söz konusu soruya +ilişkin cevabı vereceğim. Aşağıdaki özgürlüklere sahipseniz, bir program +sizin için “özgür yazılım”dır:</p> + +<ul> +<li>İlk olarak, Özgürlük Sıfır, programı istediğiniz amaç için, istediğiniz +şekilde çalıştırabilme özgürlüğüdür.</li> +<li>Özgürlük Bir, programı ihtiyaçlarınıza uygun olacak şekilde değiştirebilme +özgürlüğüdür.</li> +<li>Özgürlük İki, programın kopyalarını dağıtarak komşunuza yardım edebilme +özgürlüğüdür.</li> +<li>Ve son olarak Özgürlük Üç, gelişmiş sürümü yayınlayarak topluluğunuzu +oluşturma özgürlüğüdür, böylece başkaları da çalışmalarınızdan +faydalanabilir.</li> +</ul> + +<p>Bu özgürlüklerin tümüne sahipseniz, program sizin için özgür yazılımdır – ve +bu önemlidir. Bunu bu şekilde ifade etmemin nedeni budur. Bunun nedenini +daha sonra, GNU Genel Kamu Lisansı hakkında konuştuğumda açıklayacağım ama +şimdi özgür yazılımın ne olduğunu açıklayacağım, bu, çok daha temel bir +sorudur.</p> + +<p>Özgürlük Sıfır oldukça açıktır. Programı istediğiniz herhangi bir şekilde +çalıştırmanıza izin verilmezse, bu, oldukça kötü kısıtlayıcı bir +programdır. Ancak gerçekte, birçok program size en azından Özgürlük Sıfırı +sağlayacaktır. Ve Özgürlük Bir, İki ve Üçün bir sonucu olarak yasal biçimde +Özgürlük Sıfır bu özgürlükleri izler – telif hakkı kanununun çalışma biçimi +budur. Özgür yazılımı tipik yazılımdan ayıran özgürlükler Özgürlük Bir, İki +ve Üçtür, bu nedenle bu özgürlükleri ve niçin önemli olduklarını +açıklayacağım.</p> + +<p>Özgürlük Bir, programı ihtiyaçlarınıza uygun olacak şekilde değiştirebilme +özgürlüğüdür. Bu özgürlük, hataların ayıklanması anlamına gelebilir. Yeni +özelliklerin eklenmesi anlamına da gelebilir. Tüm hata mesajlarının +Navajo’ya dönüştürülmesi anlamına gelebilir. Herhangi bir değişiklik yapmak +isterseniz, söz konusu değişikliği özgürce yapabilmelisiniz. </p> + +<p>Şimdi, profesyonel programcılar bu özgürlüğü çok etkin bir şekilde +kullanabilir ancak profesyonel programcılar yalnızca bu özgürlüğü değil, tüm +özgürlükleri etkin bir şekilde kullanabilir. Akıllı bir kimse biraz +programlama öğrenebilir. Zor işler vardır ve kolay işler vardır ve çoğu +insan, zor işleri yapmaya yetecek kadar bilgi öğrenmeyecektir. Ancak birçok +insan, 50 yıl önce olduğu gibi, kolay işleri yapmaya yetecek kadar bilgi +öğrenebilir, çok sayıda Amerikalı erkek, araba tamir etmeyi öğrenmiştir, bu +durum da, ABD.’nin 2. Dünya Savaşında motorize bir orduya sahip olmasını ve +savaşı kazanmasını sağlamıştır. Bu tip insanlara sahip olmak çok önemlidir. </p> + +<p>Sosyal bir insansanız ve aslında teknolojiye hiç merakınız yoksa, bu durum +muhtemelen çok sayıda arkadaşınızın olduğu ve kendinize iyilik yaptırmak +konusunda iyi olduğunuz anlamına gelmektedir. <i>[dinleyiciler güler]</i> Bu +arkadaşlardan bazıları muhtemelen programcılardır. Böylece programlayıcı +arkadaşlarınızdan birine sorabilirsiniz. “Lütfen bunu benim için değiştirir +misin? Bu özelliği ekler misin?” Böylece, çok sayıda insan programdan +faydalanabilir.</p> + +<p>Şimdi, bu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, toplum için pratik ve maddi +kayıplara neden olur. Sizi, programınızın bir kölesi haline getirir. Lazer +yazıcısına göre bunun nasıl bir şey olduğunu açıklamıştım. Bu, bizim için +kötü bir şekilde çalışmıştır ve bu sorunu gideremezdik çünkü yazılımımızın +kölesiydik.</p> + +<p>Ama ayrıca bu durum, insanların moralini de etkilemektedir. Bilgisayarın +kullanılması sürekli olarak hayal kırıklığına uğratıcı bir durum +oluşturuyorsa ve insanlar onu kullanıyorsa, yaşamları da hayal kırıklığı +içinde olacaktır ve bunu işlerinde kullanıyorlarsa, işleri de onları hayal +kırıklığına uğratacaktır ve işlerinden nefret edeceklerdir. Ve biliyorsunuz, +insanlar bir konu hakkında hayal kırıklığına uğramamak için, o konuya önem +vermemeyi tercih eder. Böylece yaklaşımları şu şekilde olan insanlarla +karşılaşırsınız: “Bugün işimle uğraştım. Tüm yapmam gereken de +buydu. İlerleme kaydedemezsem, bu benim problemim değildir; bu, patronumun +problemidir.” Ve bu durum meydana geldiğinde, bu, bu insanlar için kötüdür +ve bu, toplumun bütünü için kötüdür. Bu, Özgürlük Birdir, kendinize yardım +etme özgürlüğüdür. </p> + +<p>Özgürlük İki, programınızın kopyalarını dağıtarak komşunuza yardım etme +özgürlüğünüzdür. Şimdi, düşünebilen ve öğrenebilen canlılar için, yararlı +bilginin paylaşılması önemli bir arkadaşlık işlevidir. Bu canlılar +bilgisayarı kullandıkları zaman, bu arkadaşlık işlevi yazılımın paylaşılması +biçimini almaktadır. Arkadaşlar birbirleriyle birçok şeyi +paylaşmaktadır. Arkadaşlar birbirine yardım eder. Bu, arkadaşlığın doğasında +vardır. Ve aslında, bu iyi niyet ruhu – komşunuza yardım etme ruhu, gönüllü +olarak – toplumun en önemli kaynağıdır. Yaşanabilir bir toplumla vahşi bir +toplum arasındaki farkı oluşturur. Binlerce yıldır dünyadaki büyük dinler +tarafından paylaşmanın önemi fark edilmiştir ve açık bir şekilde bu +davranışı yüreklendirmeye çalışmaktadırlar.</p> + +<p>Anaokuluna giderken, öğretmenlerimiz bize bu yaklaşımı benimsetmeye +çalışıyordu – paylaşmamızı sağlayarak paylaşmanın ruhunu benimsememizi +istiyorlardı. Paylaşırsak bunu öğrenebileceğimizi anlamışlardı. Bu nedenle +şöyle söylemekteydiler: “Okula şeker getirirseniz, hepsini kendiniz +yememelisiniz; bir kısmını başka çocuklarla paylaşmalısınız.” Toplum, bu +işbirliği ruhunu öğretmek için kurulmuştu. Ve niçin bunu yapmanız +gereklidir? Çünkü insanların hepsi işbirliği yapma taraftarı değildir. Bu, +insan ruhunun bir parçasıdır ve insan ruhunun başka parçaları da +vardır. İnsan doğasının çok sayıda parçası vardır. Bu nedenle, daha iyi bir +toplum istiyorsanız, paylaşma ruhunu cesaretlendirmek için çalışmanız +gereklidir. Bu, hiçbir zaman % 100 olamayacaktır. Bu, anlaşılabilir bir +durumdur. İnsanların kendilerine de özen göstermeleri gereklidir. Ancak bunu +biraz daha büyütebilirsek, hepimiz daha iyi durumda olacağız. </p> + +<p>Bugünlerde, ABD hükümetine göre, öğretmenler bunun tam tersini +yapmaktadır. “Johnny, yazılımı okula getirdin. Paylaşma. Hayır. Paylaşmak +yanlıştır. Paylaşmak senin bir korsan olduğun anlamına gelir.”</p> + +<p> “Korsan” dediklerinde ne demek isterler? Komşunuza yardım etmenin bir +gemiye saldırmakla ahlaki açıdan eş değer olduğunu +söylerler. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p>Buda ya da İsa bu konuda ne diyor? Şimdi en sevdiğiniz dini lideri ele +alın. Bilmiyorum, belki de Manson farklı bir şeyler söyler. <i>[dinleyiciler +güler]</i> L. Ron Hubbard’ın ne söyleyeceğini kim bilir ki? Ama …</p> + +<p><strong>SORU</strong>: <i>[İşitilememektedir]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Tabi ki, o ölmüştür. Ama bunu kabul +etmezler. Nedir?</p> + +<p><strong>SORU</strong>:Ölmüş olan başkaları da vardır. <i>[dinleyiciler +güler]</i> <i>[İşitilememektedir]</i> Charles Manson da +ölüdür. <i>[dinleyiciler güler]</i> Onlar ölüdür, İsa ölüdür, Buda +ölüdür…</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:Evet, bu doğru. <i>[dinleyiciler güler]</i> Bu +nedenle tahmin ediyorum ki, bu anlamda, L. Ron Hubbard diğerlerinden daha +kötü değil. <i>[dinleyiciler güler]</i> Her neyse – <i>[İşitilemez]</i></p> + +<p><strong>SORU</strong>:L. Ron her zaman özgür yazılım kullandı – bu, onu +Zanu’dan kurtardı. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>Her neyse, zannediyorum ki, bu, yazılımın özgür +olmasının gerekli olmasının en önemli nedenidir: toplumun en önemli +kaynağını kirletemeyiz. Bunun temiz hava ve temiz su gibi fiziksel bir +kaynak olmadığı doğrudur. Psikososyal bir kaynaktır ancak tüm bunlar için +gerçektir ve hayatlarımızda büyük bir fark yaratmaktadır. Yaptığımız +hareketler başka insanların düşüncelerini etkilemektedir. İnsanlara +“Birbirinizle paylaşmayın” dersek ve onlar da bizi dinlerlerse, toplum +üzerinde bir etkimiz olacaktır ve bu, iyi bir etki değildir. Bu, Özgürlük +İkidir, komşunuza yardım etme özgürlüğünüzdür.</p> + +<p>Bu arada, söz konusu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, yalnızca toplumun +psikososyal kaynağına zarar vermekle kalmaz ayrıca harcama uygulamalı, maddi +zarara da neden olur. Programın bir sahibi varsa ve bu sahip, kullanmak için +ödemesinin gerekli olduğu gidişatı düzenlerse, bazı insanlar şunu +diyeceklerdir: “Kafana takma, onsuz da yapabilirim”. Ve bu boşa harcamadır, +kasıtlı olarak boşa harcamaya neden olmaktadır. Ve tabi ki yazılım +hakkındaki ilginç şey, daha az kullanıcının daha az malzeme oluşturmanız +gerektiği anlamına gelmemesidir. Daha az sayıda insan araba satın alırsa, +daha az sayıda araba yapabilirsiniz. Burada bir tasarruf vardır. Araba +yapımı için tahsis edilecek ya da tahsis edilmeyecek kaynaklar +vardır. Böylece bir arabanın fiyatının olmasının iyi bir şey olduğunu +söyleyebilirsiniz. Gerçekten de ihtiyaç duyulmayan arabaların yapılması için +kaynaklar harcanmamış olur. Ancak her bir ilâve araba hiçbir kaynağı +kullanmasaydı, o zaman bu arabaların yapılmasından tasarruf sağlanmasının +bir anlamı olmayacaktı. Arabalar gibi fiziksel nesneler için, ilâve +nesneler, her bir numuneyi üretmek için kaynaklar kullanılacaktır.</p> + +<p>Ancak yazılım için bu durum doğru değildir. Herhangi biri, başka bir kopya +oluşturabilir. Ve bunun yapılması hemen hemen önemsizdir. Hiçbir kaynağı +gerektirmez, yalnızca çok azıcık elektrik gerektirir. Bu nedenle tasarrufunu +yapabileceğimiz bir şey yoktur, yazılımın kullanımı üzerindeki bu finansal +engelleyiciyi koyarak daha iyi tahsis edebileceğimiz bir kaynak +yoktur. İnsanların yazılıma uygulanmayan dayanak noktalarını esas alarak +çoğunlukla ekonomik muhakemenin sonuçlarını değerlendirdiğini ve dayanak +noktalarının uygulanabildiği hayatın başka alanlarından nakletmeye +çalıştıklarını fark edersiniz ve sonuçlar geçerli olabilir. İddia hiçbir +şeyi esas almadığında ve yazılım söz konusu olduğunda, sonuçları alırlar ve +yazılım için de geçerli olduğunu varsayarlar. Dayanak noktaları bu durumda +çalışmaz. Nerede geçerli olabildiğinin görülmesi için bu sonuca nasıl +ulaştığınızın ve hangi dayanak noktalarına bağlı olduğunun incelenmesi çok +önemlidir. Bu nedenle, bu Özgürlük İkidir, komşunuza yardım edebilme +özgürlüğünüzdür. </p> + +<p>Özgürlük Üç, yazılımın gelişmiş bir sürümünü yayınlayarak kendi +topluluğunuzu oluşturma özgürlüğünüzdür. İnsanlar bana şunu söylemekteydi: +“Yazılım özgür olursa, o zaman yazılım konusunda çalışmak için kimse para +almayacaktır, o zaman insanlar yazılım konusunda neden çalışsınlar?” Tabi +ki, özgür kelimesinin anlamını karıştırmaktadırlar, bu nedenle +değerlendirmeleri bir yanlış anlamayı esas almaktadır. Ancak, her durumda, +bu, onların teorisidir. Bugün, teoriyi deneysel gerçekle karşılaştırabiliriz +ve yüzlerce insana özgür yazılım yazmak için para ödenmekte olduğu ve +100,000’den fazla insanın ise gönüllü olarak çalıştığı gerçeğini +görürüz. Birçok farklı nedenle özgür yazılım üzerinde çalışan çok sayıda +insan vardır.</p> + +<p>GNU Emacs’ı – insanların gerçekten de kullanmak istediği ilk GNU sistem +parçasıdır – ilk olarak yayınladığım zaman ve kullanıcıları olmaya başladığı +zaman, bir süre sonra, şu gibi mesajlar aldım: “Kaynak kodunda bir hata +gördüm ve işte bu da çözümü.” Ve başka bir mesaj daha aldım, “Bu, yeni bir +özellik ekleme kodu.” Ve başka bir hata düzeltmesi daha aldım. Ve başka bir +yeni özellik daha aldım. Ve daha da başka mesajlar geldi, o kadar çok mesaj +geldi ki, bu kadar çok yardımın kullanılması büyük bir işti. Microsoft’un +böyle bir problemi yoktur. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p>Sonunda, insanlar bu fenomeni kaydetti. 1980’lerde, birçoğumuz özgür +yazılımın özgür olmayan yazılım kadar iyi olmayacağını düşündü çünkü +insanlara ödeme yapmak için çok paramız olmayacaktı. Ve tabi ki benim gibi +özgürlüğe ve topluma değer veren insanlar şunu dedi: “Özgür yazılımı her +şekilde kullanacağız.” Özgürlüğe sahip olmak için yalnızca birtakım teknik +elverişlilik konusunda biraz fedakarlık yapmaya değer. Ancak insanlar 1990 +yılı civarında yazılımımızın gerçekte daha iyi olduğunu söylemeye +başladı. Özgür yazılım, özel mülk alternatiflerinden daha güçlü ve +güvenilirdi. </p> + +<p>1990’ların başında, birileri, yazılımın güvenilirliğinin bilimsel ölçümüne +ilişkin bir yol buldu. İşte şimdi bahsedeceklerimi yaptı. Farklı sistemlerde +aynı işleri – tam olarak aynı işleri – yapan çeşitli karşılaştırılabilir +program gruplarını aldı. Çünkü belirli Unix benzeri temel özellikler +mevcuttu. Ve yaptıkları işler az çok aynı şeydi – ya da POSIX +spesifikasyonunu izliyorlardı – böylece yaptıkları işler anlamında tümü +aynıydı; ancak farklı insanlar tarafından sorunları gideriliyordu ve ayrı +olarak yazılmışlardı. Kod farklıydı. Bu nedenle, şunu diyorlardı: bu +programları alacak ve rastgele veriyle çalıştıracağız ve ne sıklıkta +çakıldıklarını ölçeceğiz. Böylece bunu ölçtüler ve en güvenilir program +grubu GNU programları oldu. özel mülk yazılım olan tüm ticari alternatifler +çok daha az güvenilirdi. Bu nedenle bunu yayınladı ve tüm geliştiricilere +anlattı. Birkaç yıl sonra, aynı deneyi en yeni sürümlerle de yaptı ve aynı +sonucu elde etti. GNU sürümleri en güvenilir olanlardı. Bildiğiniz gibi, GNU +sistemini kullanan kanser klinikleri ve 911 operasyonları vardır çünkü GNU +çok güvenilirdir ve güvenilirlik onlar için çok önemlidir. </p> + +<p>Her neyse, kullanıcıların bu çeşitli şeyleri yapmasına niçin izin verilmesi +gerektiği ve bu özgürlüklere sahip olması gerektiğine ilişkin temel neden +olarak bu belirli faydaya odaklanan bir insan grubu bile vardır. Beni +dinliyorsanız, özgür yazılım hareketi için konuşursak, nasıl bir toplumun +içinde yaşamak istediğimiz ve etik, iyi bir toplumun nasıl oluşturulduğu ve +pratik ve maddi çıkarlar gibi hususlar hakkında konuştuğumu fark +edersiniz. Bunlar çok önemlidir. Bu, özgür yazılım hareketidir. </p> + +<p>Açık kaynak hareketi – olarak adlandırılan bu diğer insan grubu yalnızca +pratik çıkarlardan bahsetmektedir. Bunun bir ilke hususu olduğunu inkar +etmektedirler. İnsanların komşularıyla paylaşma, programın ne yaptığını +görme ve sevmedikleri durumda programı değiştirme özgürlüğüne sahip olduğunu +inkar ederler. Ancak insanların bu özgürlüklere sahip olmasının iyi bir şey +olduğunu söylerler. Böylece firmalara giderler ve onlara şunu derler: +“İnsanların bunları yapmasına izin verirseniz, daha fazla para +kazanabilirsiniz.” Bu nedenle, görebileceğiniz şey, belirli bir dereceye +kadar budur, insanları benzer bir yöne sürerler ancak tamamıyla farklı – +temel olarak farklı felsefi nedenler için bunu yaparlar. </p> + +<p>En derin husus olarak, etik soruda, iki hareket birbiriyle uyumsuzdur. Özgür +yazılım hareketinde şunu deriz: “Bu özgürlükler hakkınızdır. İnsanlar, bu +şeyleri yapmanızı engellememelidir.” Açık kaynak hareketinde, şunu derler: +“Evet, isterlerse sizi durdurabilirler ancak bu şeyleri yapmanız için size +izin vermelerine tenezzül etmeleri için onları ikna etmeye çalışacağız.” +Bunu gerçekleştirdiler – belirli sayıda işyerini önemli yazılım parçalarını, +topluluğumuzda özgür yazılım olarak yayınlamaya ikna ettiler. Açık kaynak +hareketi, topluluğumuza büyük oranda katkıda bulunmuştur ve pratik +projelerde [onlarla] birlikte çalışırız. Ancak felsefi olarak, burada, büyük +bir anlaşmazlık mevcuttur.</p> + +<p>Maalesef, açık kaynak hareketi, iş hayatının en çok desteğini alan +harekettir ve çalışmamız hakkındaki birçok makale onu açık kaynak olarak +tanımlamaktadır ve çok sayıda insan, açık kaynak hareketinin bir parçası +olduğumuzu düşünmektedir. Bu nedenle, bu, bu ayrımı yapmamın +nedenidir. Topluluğumuzu oluşturan ve özgür işletim sistemini geliştiren +özgür yazılım hareketinin hâlâ burada olduğunu bilmenizi isterim – ve biz, +bu etik felsefenin tarafını tutacağız. Bunu bilmenizi isterim, bilmeden +başka birilerini yanlış yönlendirmenizi istemem.</p> + +<p>Ancak ayrıca, nerede durduğunuzu da bilmenizi isterim.</p> + +<p>Hangi hareketi desteklediğiniz size kalmıştır. Özgür yazılım hareketleriyle +ve benim görüşlerimle aynı fikirde olabilirsiniz. Açık kaynak hareketiyle +aynı fikirde olabilirsiniz. Ama her ikisiyle de farklı fikirlerde de +olabilirsiniz. Bu politik alanlarda nerede duracağınıza karar verin.</p> + +<p>Ancak özgür yazılım hareketiyle fikir birliği içindeyseniz – yaşamları bu +karar tarafından kontrol edilen ve yönlendirilen insanların bu konuda bir +fikir sahibi olmayı hak ettiklerini görürseniz – o zaman umarım ki, özgür +yazılım hareketiyle fikir birliği içinde olduğunuzu söyleyeceksiniz ve bunu +yapmanızın bir yolu, “özgür yazılım” terimini kullanmak ve insanların bizim +var olduğumuzu bilmelerini sağlamaya yardımcı olmaktır.</p> + +<p>Bu nedenle, Özgürlük Üç hem pratik olarak hem de psikososyal olarak çok +önemlidir. Bu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, pratik maddi zarara neden +olmaktadır çünkü bu topluluk gelişimi gerçekleşmez ve güçlü ve güvenilir +yazılım hazırlayamayız. Ayrıca, psikososyal zarara da neden olur, bu da +bilimsel işbirliğinin ruhunu etkiler – bu, insanlığın ortak bilgi birikimini +geliştirmek için birlikte çalışma fikridir. Gördüğünüz gibi, bilimdeki +ilerleme insanların birlikte çalışabilme gücüne bağlıdır. Ancak bugünlerde, +her bir küçük bilim adamı grubunun her bir bilim adamı ve mühendis takımıyla +bir savaştaymış gibi davrandığını görürsünüz. Ancak birbirleriyle paylaşımda +bulunmazlarsa, tümü geride tutulmuş olur.</p> + +<p>Böylece, bunlar, özgür yazılımı tipik yazılımdan ayıran üç +özgürlüktür. Özgürlük Bir, yazılımı kendi ihtiyaçlarınıza göre +değiştirebilme özgürlüğüdür. Özgürlük İki, kopyaları dağıtarak komşunuza +yardım edebilme özgürlüğüdür. Ve Özgürlük Üç, değişiklik yaparak ve diğer +insanların kullanması için yayınlayarak topluluğunuzun oluşmasına yardım +edebilme özgürlüğüdür. Tüm bu özgürlüklere sahipseniz, bu program sizin için +özgür yazılımdır. Şimdi, bunu niçin belirli bir kullanıcı açısından bu +şekilde tanımlamıyorum? Bu, sizin için özgür yazılım mıdır? +<i>[Dinleyicilerden birini gösterir.]</i> Bu, sizin için özgür yazılım +mıdır? <i>[Başka bir dinleyiciyi gösterir.]</i> Bu, sizin için özgür yazılım +mıdır? <i>[Başka bir dinleyiciyi gösterir.]</i> Evet?</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Özgürlük İki ile Özgürlük Üç arasındaki fark hakkında +biraz bilgi verir misiniz? <i>[işitilemiyor]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:Kesinlikle aralarında bir ilişki vardır çünkü +dağıtma özgürlüğünüz yoksa, kesinlikle değiştirilmiş bir sürümü dağıtma +özgürlüğünüz de yoktur ancak bunlar farklı işlemlerdir.</p> + +<p><strong>SORU</strong>:Oh.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Özgürlük İki, biliyorsunuz, okursunuz, bir +kopyasını hazırlarsınız ve arkadaşlarınıza verirsiniz, böylece şimdi +arkadaşınız da kullanabilir. Ya da belki de kopyalar hazırlayabilir ve +onları bir grup insana satabilirsiniz ve onlar da bu yazılımı +kullanabilirler.</p> + +<p>Özgürlük Üç, geliştirme yaptığınız – ya da en azından geliştirme yaptığınızı +düşündüğünüz ve bazı insanların sizinle farklı fikirde olduğu +özgürlüktür. Bu nedenle, fark budur. Bu arada, önemli bir nokta: Özgürlük +Bir ve Üç, kaynak koduna erişiminize bağlıdır. Çünkü “yalnızca ikili” +[:binary-only] olan bir programın değiştirilmesi çok zordur <i>[dinleyiciler +güler]</i> – tarih için dört basamak kullanmak gibi basit değişiklikler bile +– kaynak koduna sahip değilseniz, çok zordur. Bu nedenle, zorlama için, +uygulamadaki nedenler için, kaynak koduna erişim, özgür yazılım için bir ön +şarttır, bir şarttır. </p> + +<p>Böylece, bunu niçin <em>sizin için</em> özgür yazılım olup olmadığı +cinsinden tanımlıyorum? Bunun nedeni, bazen aynı yazılımın bazı insanlar +için özgür yazılımken, diğerleri için özgür olmayan yazılım +olabilmesidir. Şimdi, bu paradoksal bir durum gibi görünebilir, bu nedenle +bu durumun nasıl meydana geldiğini size göstereyim. Çok büyük bir örnek, bu +probleme ilişkin çok büyük bir örnek – belki de en büyük örnek – X Window +Sistemidir, bu sistem MIT’de geliştirilmiştir ve kendisini özgür yazılım +haline getiren bir lisans altında yayınlanmıştır. MIT lisansıyla beraber MIT +sürümünü aldıysanız, Özgürlük Bir, İki ve Üçe sahipsiniz. Bu, sizin için +özgür yazılımdır. Ancak kopyaları alanların arasında, Unix sistemlerini +dağıtan çeşitli bilgisayar üreticileri mevcuttur ve sistemleri üzerinde +çalıştırmak için X’te gerekli değişiklikleri yapmışlardır. Bildiğiniz gibi, +bu, X’in yüz binlerce satırından yalnızca birkaç bin satırdır. Ve daha +sonra, onu derlemişlerdir ve ikilileri (binary) Unix sistemine koymuşlardır +ve Unix sisteminin geri kalanı gibi aynı gizlilik sözleşmesi altında +dağıtmışlardır. Ve daha sonra, milyonlarca insan bu kopyaları almıştır. X +Window Sistemine sahiptiler ancak bu özgürlüklerin hiçbirine sahip +değildiler. Bu, <em>onlar</em> için özgür yazılım değildi.</p> + +<p>Bu nedenle, buradaki paradoks, ölçümü nerede yaptığınıza bağlı olarak X’in +özgür yazılım olup olmamasıydı. Geliştiricilerin grubundan gelen ölçümü +yaptıysanız, şunu diyebilirdiniz: “Tüm bu özgürlükleri gözlemliyorum. Bu, +özgür yazılımdır.” Ölçümleri kullanıcılar arasında yaptıysanız, şunu +diyecektiniz: “Birçok kullanıcı bu özgürlüklere sahip değil. Bu, özgür +yazılım değil.” X’i geliştirmiş insanlar bunu bir sorun olarak görmezler +çünkü hedefleri, esasen yalnızca popülerlik egosudur. Büyük bir profesyonel +başarı istemektedirler. Şunu hissetmek isterler: “Çok sayıda insan bizim +yazılımımızı kullanıyor.” Ve bu, doğrudur. Çok sayıda insan yazılımlarını +kullanıyordu ancak özgürlüğe sahip değildi. </p> + +<p>GNU Projesinde, GNU yazılımının başına aynı şey gelseydi, bu bir sorun +olurdu çünkü tek hedefimiz popüler olmak değil insanlara özgürlük sağlamak, +işbirliğini yüreklendirmek ve insanların işbirliği yapmalarını +sağlamaktır. Unutmayın, hiç kimseyi başka herhangi bir insanla işbirliği +yapmaya zorlamayın ancak herkesin işbirliği yaptığından emin olun, isterse +herkes bu özgürlüğe sahiptir. Milyonlarca insan GNU’nun özgür olmayan +sürümlerini çalıştırıyorsa, bu, bir başarı olmayacaktır. Her şey, hedefe +benzemeyen bir yola sapacaktır.</p> + +<p>Bu nedenle, bu durumun meydana gelmemesi için bir yol aradım. Sonunda +bulduğum metot, “copyleft” olarak adlandırılan metottu. Bu metot, copyleft +olarak adlandırılıyordu çünkü telif hakkını alıp ters çevirmek +şeklindeydi. <i>[dinleyiciler güler]</i> Yasal olarak, copyleft, telif +hakkını esas alarak çalışmaktadır. Mevcut telif hakkı kanununu +kullanmaktayız ancak bunu, çok farklı bir amacı sağlamak için +kullanırız. İşte şunu yaparız. Deriz ki, “Bu program telif hakkına +tâbidir”. Ve tabi ki, ön tanımlı olarak, bu, programın kopyalanmasının, +dağıtılmasının ya da değiştirilmesinin yasak olduğu anlamına +gelmektedir. Ancak daha sonra, şunu deriz: “Bunun kopyalarını dağıtma +yetkiniz var. Programı değiştirme yetkiniz var. değiştirilmiş ve +genişletilmiş sürümleri dağıtma hakkınız var. İstediğiniz gibi değiştirin.”</p> + +<p>Ancak bir şart vardır. Ve bu şart tabi ki, şartı içine koymamız için tüm bu +zorluklara girmemizin nedenidir. Şart şunu söyler: bu programın herhangi bir +parçasını içeren herhangi bir şeyi dağıttığınızda, tüm program bu aynı +ifadelerle dağıtılmalıdır, daha fazla ya da daha azı olmamalıdır. Bu +nedenle, programı değiştirebilir ve değiştirilmiş sürümü dağıtabilirsiniz +ancak bunu yaptığınızda, bunu sizden alan insanlar, sizin bizden aldığınız +özgürlükle aynı özgürlüğü almalıdır. Ve yalnızca programımızdan +kopyaladığınız kısımlar için değil, ayrıca sizden aldıkları söz konusu +programın diğer kısımları için de bu durum geçerlidir. Söz konusu programın +tümü, onlar için özgür yazılım olmalıdır.</p> + +<p>Bu programın değiştirilmesi ve yeniden dağıtılmasına ilişkin özgürlükler, +geri alınamaz haklar haline gelmektedir – bu, Bağımsızlık Deklarasyonuna +ilişkin bir kavramdır. Emin olduğunuz haklar sizden alınamaz. Copyleft +fikrini yapılandıran spesifik lisans, GNU Genel Kamu Lisansıdır, bu, +tartışmaya yol açan bir lisanstır çünkü gerçekten de topluluğumuzda parazit +gibi davranan kimselere hayır deme gücüne sahiptir.</p> + +<p>Özgürlüğün ideallerini takdir etmeyen çok sayıda insan mevcuttur. Ve bu +insanlar, yapmış olduğumuz çalışmaları alma ve özgür olmayan bir programı +dağıtma konusunda yeni bir başlangıç yapma ve insanların özgürlüklerini +bıraktırma konusunda çok çaba sarf etmektedir ve bunu gerçekleştirdiklerinde +çok mutlu olacaklardır. Sonuç olarak – bu insanların bunu yapmalarına izin +verirsek – bu özgür programları geliştiriyor olacağız ve kendi +programlarımızın gelişmiş sürümleriyle sürekli olarak rekabet etmek zorunda +kalacağız. Bu, eğlenceli bir durum değildir. </p> + +<p>Ayrıca çok sayıda insan şu duyguya kapılmaktadır: “Zamanımı gönüllü olarak +topluluğa adamak istiyorum ama niçin zamanımı gönüllü olarak söz konusu +firmanın özel mülk programına adayayım?” Bazı insanlar bunun kötü olmadığını +bile düşünebilir ancak bunu yapacaklarda kendilerine para ödenmesini +isterler. Ben, kişisel olarak, bunu hiç yapmazdım bile. </p> + +<p>Ancak bu insan grubunun her ikisinin de – benim gibi şunu diyenler: +“Topluluğumuzda sağlam bir yer edinmek isteyen bu özgür olmayan programa +yardım etmek istemiyorum” ya da şunu diyenler: “Onlar için çalışırım ama o +zaman bana para ödemeleri gerekir”, her iki grubun da GNU Genel Kamu +Lisansını kullanması için iyi bir nedeni vardır. Çünkü bu o firmaya şunu +der: “Benim çalışmamı alıp özgürlüğü olmayan bir şekilde +dağıtamazsın”. Bununla birlikte, X Windows lisansı gibi copyleft olmayan +lisanslar buna izin vermektedir. </p> + +<p>Lisans bakımından bu, iki özgür yazılım kategorisi arasındaki büyük +ayrımdır. Lisansın her kullanıcı için yazılımın özgürlüğünü korumasını +sağlayacağı şekilde copyleft edilen programlar vardır. Ve özgür olmayan +sürümlerin izin verildiği copyleft edilmeyen programlar mevcuttur. Söz +konusu programın özgürlüğünü kaldırabilirsiniz. Özgür olmayan sürümlerde +edinebilirsiniz. </p> + +<p>Ve bu problem günümüzde de mevcuttur. X Windows’un özgür olmayan sürümleri +hâlâ özgür işletim sistemlerinde kullanılmaktadır. X Windows’un özgür +olmayan sürümü hariç olmak üzere gerçekten de desteklenmeyen donanımlar bile +mevcuttur. Ve bu, topluluğumuzda büyük bir problemdir. Bununla birlikte, X +Windows’un kötü bir şey olduğunu söyleyemem. Geliştiricilerin +yapabilecekleri olası en iyi şeyi yapmadıklarını söyleyebilirim. Ancak +hepimizin kullanabileceği çok sayıda yazılım yayınlamışlardır. </p> + +<p>Mükemmelden daha azı ile kötü arasında büyük bir fark vardır. İyi ve kötünün +birçok derecesi vardır. Mutlak olarak olası en iyi şeyi yapmadıysan, o zaman +iyi değilsin gibi ayartıcı ifadelere karşı koymalıyız. X Windows’u +geliştiren insanlar topluluğumuza büyük bir katkıda bulunmuştur. Ancak daha +iyi yapabilecekleri bir şeyler vardır. Programın bazı parçalarını copyleft +edebilirlerdi ve özgürlüğü inkâr eden sürümlerin başkaları tarafından +dağıtılmasını önleyebilirlerdi. </p> + +<p>GNU Genel Kamu Lisansı’nın özgürlüğünüzü koruduğu ve özgürlüğünüzü korumak +için telif hakkı kanununu kullandığı gerçeği, tabi ki, bugün Microsoft’un +ona saldırmasının nedenidir. Görüyorsunuz, Microsoft, yazdığımız kodların +tümünü almak ve özel mülk programlarına koymak istemektedir, birilerine +geliştirme yapmak istemektedir, ya da yalnızca uyumsuz değişikliklere +ihtiyaç duyarlar. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p>Microsoft’un pazarlama gücüyle, sürümlerinin bizimkilerin yerine geçmesi +için daha iyi bir yazılım oluşturmaları gerekmez. Tek yapmaları gereken +farklı ve uyumsuz bir yazılım hazırlamaktır. Ve daha sonra bunu herkesin +masaüstüne koymaktır. Bu nedenle gerçekte GNU GPL’yi sevmezler. Çünkü GNU +GPL onların bunu yapmalarına izin vermez. “Kapsama ve genişletme”ye izin +vermez. Programlarınızda kodumuzu paylaşmak istiyorsanız, bunu +yapabilirsiniz der. Ancak yalnızca benzerleri paylaşmanız gerektiğini +söyler. Yaptığınız değişiklikler, bizim paylaşmamıza izin verilen +değişiklikler olmalıdır. Bu nedenle bu, iki yollu bir işbirliğidir, gerçek +bir işbirliğidir. </p> + +<p>IBM ve HP gibi büyük firmalar bile – bu temelde bizim yazılımımızı +kullanmayı istemektedir. IBM ve HP GNU yazılımına büyük katkılarda +bulunmuştur. Ve onlar da, başka özgür yazılımlar geliştirmiştir. Ancak +Microsoft bunu yapmak istememiştir, bu nedenle işyerlerinin GPL ile başa +çıkamadığını söylemişlerdir. Bu işyerleri IBM ve HP ve Sun’ı içermiyorsa, o +zaman haklı olabilirler. [Dinleyiciler güler] Bu konu hakkında daha sonra +açıklama yapacağım. </p> + +<p>Tarihsel hikayeyi bitirmeliyim. Görüyorsunuz, 1984 yılında yalnızca birtakım +özgür yazılım yazmak için değil ayrıca çok daha tutarlı bir şeyler yapmak +için yola çıktık: tamamen özgür yazılım olan bir işletim sistemi geliştirmek +istedik. Bu bizim parça ardına parça ardına parça yazmamız gerektiği +anlamına gelmekteydi. Tabi ki, her zaman kısa yolları arıyorduk. İş o kadar +büyüktü ki, insanlar hiçbir zaman bitiremeyeceğimizi söylüyordu. Bitirme +şansımız olduğunu düşündüm ancak açık bir şekilde, kısa yollara bakmaya +değerdi. Bu nedenle bakınmaya devam ettik. Benimseyebildiğimiz, burayla +irtibatlandırabildiğimiz ve böylece baştan yazmak zorunda olmadığımız başka +birilerinin yazdığı herhangi bir program var mıdır? Örneğin, X Window +sistemi vardır. Copyleft edilmediği doğrudur ancak bu, özgür yazılımdır, bu +nedenle onu kullanabiliriz. </p> + +<p>Şimdi, ilk günden GNU’ya bir pencere sistemi koymak istedim. GNU’ya +başlamadan önce MIT’de birtakım pencere sistemleri yazdım. Ve Unix’in 1984 +yılında herhangi bir pencere sistemine sahip olmamasına rağmen, GNU’nun bir +pencere sistemine sahip olmasına karar verdim. Ancak hiçbir zaman bir GNU +pencere sistemi yazmayı beceremedik çünkü X birlikte geldi. Ve ben de şunu +dedim: “Yapmamızın gerekli olmadığı büyük bir iş. X’i kullanacağız.” Şunu +dedim: X’i alalım ve GNU sistemine koyalım. Ve uygun olduğunda, GNU’nun +diğer kısımlarının X ile birlikte çalışmasını sağlayacağız. Ve metin +biçimlendiricisı TEX gibi ya da Berkeley’den birtakım kütüphane kodları gibi +başka insanlar tarafından yazılmış olan başka yazılım parçalarını bulduk. O +zamanlar Berkeley Unix vardı ancak bu, özgür yazılım değildi. Bu kütüphane +kodu, başlangıç olarak, Berkeley’deki kayan nokta üzerinde araştırma yapan +farklı bir gruba aitti. Ve bu nedenle, bu parçalara uyduk. </p> + +<p>1985 yılının Ekim ayında, Özgür Yazılım Vakfını kurduk. Bu nedenle, lütfen +GNU Projesinin ilk proje olduğunu unutmayın. Özgür Yazılım Vakfı, GNU +Projesinden hemen hemen iki yıl sonra geldi. Ve Özgür Yazılım Vakfı yazılımı +paylaşmak ve değiştirmek için özgürlüğü sağlamak üzere fon toplayan vergiden +muaf bir hayır kurumudur. Ve 1980’lerde, fonlarımızla yaptığımız temel +şeylerden biri, GNU’nun parçalarının yazılması için birilerini tutmak +oldu. Ve kabuk [:shell] ve C kütüphanesi gibi önemli programlar, diğer +programların parçaları gibi bu şekilde yazılmıştı. Çok önemli olan ancak +heyecan verici olmayan <i>[dinleyiciler güler]</i> <code>tar</code> +programı, bu şekilde yazılmıştı. GNU’nun bir kısmının da bu şekilde yazılmış +olduğuna inanmaktayım. Ve böylece hedefimize yaklaşmaktayız.</p> + +<p>1991 yılı itibariyle, eksik olan yalnızca tek bir büyük kısım vardı ve bu da +çekirdekti. Şimdi, niçin çekirdeği geciktirdim? Bu, muhtemelen işleri hangi +sırada yaptığınızın önemli olmamasından kaynaklanmaktadır, en azından teknik +açıdan durum böyledir. Her şekilde işlerin tümünü yapmanız gereklidir. Ve +kısmen, başka bir yerlerde bir çekirdekte bir başlangıç bulabileceğimizi +umduğum içindir. Ve bunu başardık. Carnegie Mellon’da geliştirilmiş olan +Mach’ı bulduk. Ve bu, tüm çekirdek değildi; çekirdeğin alt yarısıydı. Bu +nedenle, üst yarıyı; dosya sistemi, network kodu, vb. gibi bir şeyler +yazmamız gerekti. Ancak Mach’ın üstünde çalışarak, esas olarak kullanıcı +programları olarak çalışmaktadırlar, bu nedenle hatalarının ayıklanması daha +kolay olmalıdır. Aynı zamanda çalışan gerçek bir kaynak seviyesi hata +ayıklayıcıyla hata ayıklayabilirsiniz. Bu şekilde, çekirdeğin daha yüksek +seviyedeki parçalarını daha kısa sürede yaptırmamızın daha uygun olacağını +düşündüm. Birbirine mesajlar gönderen bu asenkron çoklu kullanımlı +süreçlerin hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu ortaya çıkmıştır. Ve +önyükleme yapmak için kullandığımız Mach tabanlı sistem korkunç bir hata +ayıklama ortamına sahipti ve güvenilmezdi. GNU çekirdeğinin çalıştırılması +bizim yıllarımızı aldı.</p> + +<p>Ancak neyse ki, topluluğumuzun GNU çekirdeğini beklemesi gerekmiyordu. Çünkü +1991 yılında, Linus Torvalds, Linux olarak adlandırılan başka bir özgür +çekirdeği geliştirdi. Eski moda tek parça tasarımı kullandı ve çalışmasını, +bizimkilerin çalışmasından çok daha hızlı bir şekilde aldığı ortaya +çıktı. Bu nedenle belki de, bu, yapmış olduğum hatalardan biridir: bu +tasarım kararı yapmış olduğun hatalardan biridir. Her neyse, ilk başta Linux +hakkında bir şey bilmiyorduk çünkü GNU Projesini bildiği halde, bunun +hakkında konuşmak için hiçbir zaman bizimle temas kurmadı. Ancak bunu, +netteki diğer insanlara ve yerlere bildirdi. Ve bu nedenle diğer insanlar, +tam bir işletim sistemi elde etmek için Linux’ı GNU sisteminin geri +kalanıyla birleştirdi. Esasen, GNU artı Linux birleşimini oluşturdular.</p> + +<p>Ancak ne yaptıklarını görmüyorlardı. İşte, şunu dediler: “Bir çekirdeğimiz +var – bakınalım ve çekirdekle bir araya getirebileceğimiz başka hangi +parçaların olduğunu görelim.” Bu nedenle, etraflarına bakındılar – ve işte, +ihtiyaç duydukları her şey mevcuttu. Ne kadar şanslıyız +dediler. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Tümü burada. İhtiyaç duyduğumuz her +şeyi bulabiliriz. Tüm bu farklı şeyleri alalım ve bir araya getirelim ve bir +sistem elde edelim.</p> + +<p>Buldukları şeylerin çoğunun GNU sisteminin parçaları olduğunu +bilmiyorlardı. Bu nedenle, Linux’ı GNU sistemindeki boşluğa doldurduklarının +farkında değildiler. Linux’ı alıp Linux’tan bir sistem yaptıklarını +düşünüyorlardı. Bu nedenle bunu bir Linux sistemi olarak adlandırdılar.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: <i>[İşitilememektedir]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Sizi duyamadım - efendim?</p> + +<p><strong>SORU</strong>: <i>[İşitilememektedir]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Güzel, sadece o değil, biliyorsun, dar +görüşlülük.</p> + +<p><strong>SORU</strong>:Ancak bu durum, X Window Sistemini ve Mach’ı bulmaktan +daha şanslı bir durum değil midir?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:Doğru. Buradaki fark, X’i ve Mach’ı geliştiren +insanlar, tam bir özgür işletim sistemi geliştirme hedefine sahip +değildiler. Bunu isteyen yalnızca bizdik. Ve, sistemin var olmasını sağlayan +bizim yoğun çabalarımızdı. Gerçekte başka herhangi bir projeden çok sistemin +daha büyük bir parçasını oluşturduk. Tesadüf yoktur, çünkü bu insanlar – +sistemin yararlı kısımlarını yazmıştır. Ancak bunu, sistemin tamamlanmasını +istedikleri için yapmamışlardır. Başka nedenleri vardı.</p> + +<p>Şimdi X’i geliştiren insanlar – iyi bir proje olduğunu düşündükleri network +üzerinden pencere sistemini tasarımlamışlardır ve gerçekten de bu iyi bir +proje olmuştur. Ve bu, bizim iyi bir özgür işletim sistemi yapmamızı +sağlamıştır. Ancak umdukları bu değildir. Hatta bunun hakkında +düşünmemişlerdir bile. Bu, bir kazaydı. Kazara bundan faydalandılar. Şimdi, +yaptıklarının kötü bir şey olduğunu söylemiyorum. Büyük bir özgür yazılım +projesi gerçekleştirdiler. Bu, iyi bir şeydir. Ancak esas vizyona sahip +değildirler. Bu vizyon GNU Projesindedir. </p> + +<p>Ve, bu nedenle, biz, her küçük parçayı başka birilerine hazırlatmayan +birileriyiz. Ve <code>tar</code> ya da <code>mv</code> gibi tamamen sıkıcı +ve romantiklikten uzak olsa bile <i>[Dinleyiciler güler]</i>, bunu +yaptık. Ya da <code>ld</code> gibi – bildiğiniz gibi, <code>ld</code>’de çok +heyecan verici bir şeyler yoktur ancak ben bir tane yazdım. <i>[Dinleyiciler +güler]</i> Ve minimal disk I/O’su kaplaması için çaba gösterdim böylece daha +hızlı olmuştur ve daha büyük programları kontrol edebilmektedir. İyi iş +çıkarmayı severim; bir programı yazarken, program hakkında birçok şeyi +geliştirmek isterim. Ancak bunu yapmamın nedeni, daha iyi bir Id için parlak +fikirlerimin olması değildi. Bunu yapmamın nedeni, özgür bir programa +ihtiyaç duymamızdı. Ve başka birinin bunu yapmasını bekleyemezdik. Bu +nedenle, bunu yapmamız ya da başka birilerine yaptırmamız gerekliydi.</p> + +<p>Bu nedenle, bu noktada binlerce insanın ya da projenin bu sisteme +katılmasına rağmen, bu sistemin var olmasının nedeni olan bir proje +mevcuttur ve bu da GNU Projesidir. Bu <em>sistem</em> temelde GNU +Sistemidir, o zamandan beri başka şeyler de eklenmiştir. </p> + +<p>Sistemi Linux olarak adlandırmak GNU Projesi için büyük bir övünç olmuştur +çünkü normalde yapmış olduğumuz şeyler için itibar kazanmayız. Çekirdeğin, +Linux’ın çok yararlı bir özgür yazılım parçası olduğunu düşünüyorum ve onun +hakkında yalnızca iyi şeyler söyleyebilirim. Aslında, onun hakkında +söyleyecek kötü şeyler de bulabilirim. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ancak +temelde iyi şeyler söyleyebilirim. Ancak GNU sisteminin “Linux” olarak +adlandırılması yalnızca bir hatadır. Sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızı +rica ederim ve böylece itibardan da faydalanabiliriz.</p> + +<p><strong>SORU</strong>:Bir maskota ihtiyacınız var! Dolgulu bir hayvan alın! +<i>[Dinleyiciler güler]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:Bir tane var.</p> + +<p><strong>SORU</strong>:Var mı?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:Bizim bir hayvanımız var – bir gnu +(antilop). <i>[dinleyiciler güler]</i> Böylece, evet, bir penguen +çizdiğinizde, yanına bir de gnu çizin. <i>[dinleyiciler güler]</i> Ancak +soruları sona saklayalım. Daha anlatacak çok şeyim var.</p> + +<p>Bu arada, niçin bu konuyla bu kadar ilgiliyim? Bu itibar hususunu ortaya +koymak için, sizin canınızı niye sıkıyorum ve belki de sizin gözünüzdeki +değerimi neden düşürüyorum? <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bunu yaptığımda, +bazı insanlar bunu egomu beslemek için yaptığımı düşünebilir, öyle değil mi? +Tabi ki, bu programı “Stallmanix” olarak adlandırmanızı istemiyorum, öyle +değil mi? <i>[Dinleyiciler güler]</i> <i>[Alkış]</i></p> + +<p>Sizden bunu GNU olarak adlandırmanızı istiyorum çünkü GNU Projesinin +itibarının olmasını istiyorum. Ve bunun için çok spesifik bir neden vardır, +bu, herhangi birinin itibar kazanmasından çok daha önemlidir. Görüyorsunuz, +bugünlerde, topluluğumuza göz atacak olursanız, onun hakkında konuşan ve +yazan kimseler GNU’yu ifade bile etmez ve özgürlüğün bu amaçlarından – bu +politik ve sosyal ideallerden – bahsetmezler. Çünkü onların [başka bir +deyişle, bunların] geldikleri yer GNU’dur. </p> + +<p>Linux’la ilgili fikirler – felsefesi çok farklıdır. Bu, temelde Linus +Torvalds’ın apolitik felsefesidir. Bu nedenle, insanlar tüm sistemin Linux +olduğunu düşündüklerinde, şu şekilde düşünme eğilimdedirler: “Oh, bu, Linus +Torvalds tarafından başlatılmış olmalıdır. Felsefesini dikkatli bir şekilde +incelemeliyiz.” Ve GNU felsefesini duyduklarında, şunu derler: “Bu çok +idealistçi bir yaklaşım, korkunç şekilde uygulanamaz olması lazım. Ben bir +Linux kullanıcısıyım, GNU kullanıcısı değil.” [Dinleyiciler güler]</p> + +<p>Ne ironi! Yalnızca bilselerdi! Hoşlandıkları – ya da bazı durumlarda +sevdikleri ve vahşice üzerinden geçtikleri – sistemin politik felsefenin +gerçek kıldığı bu şeyin bizim idealimiz olduğunu bilselerdi. </p> + +<p>Yine de bizimle fikir birliği içinde olmazlardı. Ancak en azından bunu ciddi +bir şekilde hesaba katmak, bu konu hakkında düşünmek ve bir şans vermek için +bir nedenleri olurdu. Bunun, hayatlarıyla nasıl bir ilişkisinin olduğunu +görürlerdi. Şunu fark etselerdi: “GNU sistemini kullanıyorum. Bu da GNU +felsefesidir. Bu felsefe, hoşlandığım bu sistemin var olma nedenidir,” o +zaman bunu en azından çok daha açık bir zihinle değerlendirirlerdi. Bu, +herkesin bu konuda fikir birliği içinde olacağı anlamına gelmez. İnsanlar +farklı şeyler düşünür. Bu uygundur – insanlar kendileri karar +vermelidirler. Ancak bu felsefenin sağladığı sonuçlar için itibarının +yararını sağlamasını isterim.</p> + +<p>Topluluğumuza göz atarsak, hemen hemen her yerde kurumların sistemi Linux +olarak adlandırdığını görürüz. Muhabirler bunu genelde Linux olarak +adlandırmaktadır. Bu, doğru değildir ancak bunu yaparlar. Sistemi paketleyen +firmalar sistemi genelde [Linux] olarak adlandırır. Ve bu muhabirlerin +birçoğu, makale yazdıklarında, bunu genelde politik bir husus ya da sosyal +bir husus olarak görmezler. Buna genelde safça bir iş sorusu ya da hangi +firmaların az ya da çok başarılı olacağı olarak bakarlar, bu, temelde toplum +için küçük bir sorudur. Ve insanların kullanımı için GNU/Linux sistemini +paketleyen firmalara baktığınızda, bu firmaların birçoğu bu sistemi Linux +olarak adlandırmaktadır. Ve tümü de bu sisteme özgür olmayan yazılım ekler.</p> + +<p>GNU GPL, kodu alırsanız ve GPL kapsamlı bir programdan birtakım kodları +alırsanız ve daha büyük bir program oluşturmak için bir miktar daha fazla +kod eklerseniz, söz konusu tüm programın GPL altında yayınlanması +gerektiğini söyler. Ancak aynı disk (hard disk ya da CD) üzerine ayrı +programlar koyabilirsiniz ve bunların başka lisansları olabilir. Bu, +yalnızca toplama olarak değerlendirilir ve esasen aynı zamanda iki programın +birilerine dağıtılması, hakkında herhangi bir şey söyleyebileceğimiz bir +durum değildir. Bu nedenle, gerçekte, bu durum doğru değildir – bazen doğru +olmasını ummaktayım – bir firma bir üründe GPL kapsamlı bir programı +kullanırsa, tüm ürün özgür yazılım olmalıdır. Bu ürün, söz konusu aralığa +girmez – söz konusu kapsamda değildir. Bu ürün, tüm programdır. Emsallerine +uygun bir şekilde birbiriyle iletişim kuran – örneğin, birbirine mesaj +gönderen – iki ayrı program mevcutsa, o zaman bu iki program genellikle +yasal olarak ayrıdır. Bu nedenle, bu firmalar, sisteme özgür olmayan yazılım +ekleyerek, kullanıcılara, felsefi ve politik açıdan çok kötü bir fikir +vermektedir. Kullanıcılara şunu söylemektedirler: “Özgür olmayan yazılımın +kullanılması iyidir. Hatta bunu hediye olarak veriyoruz.”</p> + +<p>GNU/Linux sisteminin kullanımı hakkındaki dergilere baktığınız zaman, +çoğunluğunun şu şekilde bir başlığa sahip olduğunu görürsünüz: +“Linux-bir-şeyler-ya-da-diğer-şeyler.” Böylece sistemi çoğunlukla Linux +olarak adlandırırlar. Ve bu dergiler, GNU/Linux sisteminin üstünde +çalıştırabileceğiniz özgür olmayan yazılıma ilişkin reklamlarla +doludur. Şimdi, bu reklamlar ortak bir mesaja sahiptir. Şöyle demektedirler: +“Özgür olmayan yazılım sizin için iyidir. O kadar iyidir ki, bu yazılıma +sahip olmak için <em>para</em> bile ödeyebilirsiniz.” [Dinleyiciler güler]</p> + +<p>Ve bu şeyleri “katma değer paketleri” olarak adlandırırız, bu, onların +değerleri hakkında bir ifade sağlar. Şöyle demektedirler: Özgürlüğü değil, +pratik elverişliliği değerlendirin. Ve bu değerlerle fikir birliği içinde +değilim, bu nedenle onları “özgürlüğü eksilmiş paketler” olarak +adlandırıyorum. [Dinleyiciler güler] Özgür bir işletim sistemi kurduysanız, +o zaman şimdi özgür dünyada yaşıyorsunuz demektir. Yıllardır size vermek +için uğraştığımız özgürlüğün faydalarının tadını çıkarın. Bu paketler, size +bir zincir üzerinde eğilme imkânını vermektedir. </p> + +<p>Ve GNU/Linux sisteminin kullanımına adanmış ticari gösterilere bakarsanız, +bu gösteriler, kendilerini “Linux” gösterileri olarak adlandırmaktadır. Ve +özgür olmayan yazılımı sergileyen satış reyonlarıyla doludurlar, özellikle, +onay damgasını özgür olmayan yazılımın üzerine vururlar. Bu nedenle, +toplumumuzda baktığımız her yerde, kurumlar özgür olmayan yazılımı +desteklemektedir, GNU’nun kendisi için geliştirildiği özgürlük fikrini +tamamen yadsırlar. Ve insanların özgürlük fikriyle karşı karşıya +gelebilecekleri tek yer, GNU ile ve özgür yazılımla ilişkilidir. Bu nedenle +sizden sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızı istememin nedeni +budur. Lütfen insanları sistemin nereden ve niçin geldiği konusunda +bilgilendirin.</p> + +<p>Tabi ki, yalnızca bu ismi kullanarak, tarihsel bir açıklama +yapmayacaksınız. Dört ekstra karakter girebilir ve GNU/Linux’ı +yazabilirsiniz; iki ekstra hece söyleyebilirsiniz. Ancak GNU/Linux Windows +2000’den daha az heceden oluşmaktadır. [Dinleyiciler güler] Onlara çok fazla +şey anlatmıyorsunuz ancak onları hazırlıyorsunuz, böylece GNU hakkında bir +şeyler öğrenecekler ve konunun ne olduğunu duyduklarında, bunun kendileriyle +ve yaşamlarıyla nasıl bir ilişkisinin olduğunu göreceklerdir. Ve bu, +doğrudan büyük bir fark yaratmaktadır. Bu nedenle, lütfen bize yardım edin. </p> + +<p>Microsoft, GPL’i “açık kaynaklı bir lisans” olarak adlandırdı. İnsanların, +ana husus olarak özgürlük açısından düşünüyor olmalarını +istemediler. İnsanları, Microsoft ürünlerini seçeceklerse, tüketici olarak +dar bir şekilde düşünmeye ve tabi ki tüketiciler olarak çok rasyonel bir +şekilde düşünmemeye davet ettiklerini bulacaksınız. Ancak insanların +vatandaş ya da devlet adamı gibi düşünmesini istemezler, Bu, onlar için +zıttır, düşmancadır. En azından mevcut iş modellerine karşı zıttır.</p> + +<p>Şimdi, özgür yazılım nasıl…evet, özgür yazılımın toplumumuzla nasıl +bir ilişkisinin olduğunu anlatabilirim. Bazılarınız için önemli olabilecek +ikinci bir başlık ise özgür yazılımın işle nasıl bir ilgisi +olduğudur. Şimdi, gerçekte, özgür yazılım iş için <em>büyük</em> ölçüde +yararlıdır. Ne de olsa, gelişmiş ülkelerdeki birçok işyerinde yazılım +kullanılmaktadır. Yalnızca küçük bir kısmı yazılım geliştirmektedir. </p> + +<p>Ve özgür yazılım, yazılım kullanan herhangi bir firma için büyük ölçüde +avantajlıdır çünkü bu, kontrolün sizde olduğunu göstermektedir. Temel +olarak, özgür yazılım, kullanıcıların, programın ne yaptığına ilişkin +kontrole sahip oldukları anlamına gelmektedir. Münferit olarak ya da toplu +olarak, yeterince dikkatli olurlarsa, durum böyledir. Yeterince dikkat +gösteren herkes, bazı etkileri uygulayabilir. Dikkat etmezseniz, satın +almazsınız. O zaman başka insanların tercih ettiklerini kullanırsınız. Ancak +dikkat eder, özen gösterirseniz, o zaman söyleyecek bir şeyleriniz +olur. özel mülk yazılım söz konusu olduğunda, söyleyecek bir şeyiniz olmaz. </p> + +<p>Özgür yazılımla, değiştirmek istediğiniz şeyleri değiştirebilirsiniz. Ve +firmanızda programlayıcıların olup olmaması fark etmez; bu, +iyidir. Binanızdaki duvarları hareket ettirmek isterseniz, bir marangozluk +firması olmanız gerekmez. Bir marangoz bulup, “Bu işi yapmak için ne kadar +para istersin?” diye sormanız yeterlidir. Ve kullandığınız yazılımı +değiştirmek isterseniz, bir programlama firması olmanız gerekmez. Tek +yapmanız gereken bir programlama firmasına gidip şunu söylemektir: “Bu +özellikleri implement etmek için ne kadar para istersiniz? Ve ne zamana +bitirirsiniz?” Ve işi yapmazlarsa, gidip başka birilerini bulabilirsiniz.</p> + +<p>Destek için özgür bir piyasa mevcuttur. Bu nedenle destekle ilgilenen her +türlü işyeri, özgür yazılımda büyük bir avantaj bulacaktır. özel mülk +yazılımla, destek bir tekeldir çünkü bir firma, bu, Microsoft’un paylaşılan +bir kaynak programı ise kaynak koduna sahiptir – ya da belki de yüklü bir +miktar para ödeyen az sayıda firma kaynak koduna sahiptir – ancak, bu sayı +çok azdır. Bu nedenle, sizin için çok fazla sayıda olası kaynak mevcut +değildir. Ve bu, gerçekten de büyük bir dev değilseniz, sizinle +ilgilenmedikleri anlamına gelmektedir. Firmanız, sizin işinizi +kaybederlerse, bu duruma önem vermelerini gerektirecek kadar önemli +değildir. Bir kere programı kullandığınızda, onlar için desteği almakta +kilitlendiğinizi anlarlar çünkü farklı bir programa geçmek çok büyük bir +iştir. Bu nedenle, bir hatanın raporlanması ayrıcalığının ödenmesi gibi +şeylerle karşılaşırsınız. [Dinleyiciler güler] Ve bir kere ödeme yaptıktan +sonra, şöyle derler: “İyi, tamam, hata raporunuzu kaydettik. Ve birkaç ay +içinde, bir yükseltme [:upgrade] satın alabilirsiniz ve bu hatayı giderip +gidermediğimizi görebilirsiniz.” [Dinleyiciler güler]</p> + +<p>Özgür yazılıma ilişkin destek sağlayıcıları, bundan ucuz +kurtulamaz. Müşterileri memnun etmek zorundadırlar. Tabi ki, birçok iyi +bedava destek alabilirsiniz. Probleminizi İnternetten gönderirsiniz. Ertesi +gün bir yanıt alabilirsiniz. Ancak bu, tabi ki garantili değildir. Güvende +olmak isterseniz, en iyisi bir firma ile anlaşma yapın ve onlara ücret +ödeyin. Ve bu, tabi ki, özgür yazılım işinin çalışma şekillerinden +birisidir. </p> + +<p>Yazılım kullanan işler için özgür yazılımın başka bir avantajı, güven ve +gizliliktir. Ve bu, bireyler için de geçerlidir ancak bunu, işyerleri +bağlamında gündeme getirdim. İşte, bir program özel mülk olduğunda, +gerçekten de ne yaptığını bile söyleyemezsiniz.</p> + +<p>Bunların hakkında bir şeyler biliyorsanız, hoşlanmayacağınız bir şekilde +kasıtlı olarak ortaya konan özelliklere sahip olabilir. Örneğin, +geliştiricinin makinenize girmesine izin veren bir arka kapıya sahip +olabilir. Yaptığınız işlere burnunu sokabilir ve bilgileri geri +gönderebilir. Bu, yaygın bir durumdur. Birtakım Microsoft yazılımları bunu +yapmaktadır. Ancak bunu yapan yalnızca Microsoft değildir. Kullanıcının +işine burnunu sokan başka özel mülk programlar mevcuttur. Ve bunu yaptıkları +zaman fark edemezsiniz bile. Ve tabi ki, geliştiricinin tamamen dürüst +olduğu varsayıldığında bile, her programcı hata yapar. Bunlar, güvenliğinizi +etkileyen ve kimseden kaynaklanmayan hatalar olabilir. Ancak buradaki ana +nokta şudur: Bu, özgür yazılım değildir, bu hataları bulamazsınız. Ve bu +hataları gideremezsiniz.</p> + +<p>Hiç kimse, çalıştırdığı her programın kaynağını kontrol etmek için gereken +zamana sahip değildir. Bunu yapmayacaksınız. Ancak özgür yazılımla, büyük +bir topluluk mevcuttur ve bu toplulukta olayları kontrol eden insanlar +vardır. Ve onların kontrolünden faydalanırsınız çünkü kazara bir hata varsa, +ki kesinlikle vardır, zaman zaman, herhangi bir programda, bu hatayı +bulabilir ve giderebilirler. Ve yakalanacaklarını düşündükleri zaman, +insanların, kasıtlı bir Truva atı (kullanılacağı bilgisayara bilerek hasar +verme amacıyla hazırlanmış bilgisayar programı) ya da burnunu sokan bir +özelliği koyma ihtimali çok daha düşüktür. özel mülk yazılım +geliştiricileri, yakalanmayacaklarını düşünür. Bu durumun tespit edilmeden +geçeceğini düşünürler. Ancak özgür bir yazılım geliştiricisi insanların ona +bakacağını ve orada olduğunu göreceğini bilir. Topluluğumuzda, +kullanıcıların hoşlanmayacakları bir şekilde boğazlarına bastırarak bu +durumdan kurtulmayı düşünmeyiz. Biliriz ki, kullanıcılar bundan hoşlanmazsa, +bu özelliğe sahip olmayan değiştirilmiş bir sürüm hazırlanacaktır. Ve daha +sonra tümü de söz konusu sürümü kullanarak çalışmaya başlayacaktır.</p> + +<p>Gerçekte, muhtemelen bu özelliği koymayacağımız sonucunu hepimiz +çıkarabiliriz, yeterince adım önceden bunu anlayabiliriz. Ne de olsa, özgür +bir program yazıyorsunuz; insanların sürümünüzdenhoşlanmasını istersiniz; +birçok insanın nefret edeceği bir özelliği koymazsınız ve kendinizinki +yerine başka bir değiştirilmiş sürümü kullanmazsınız. Böylece, özgür yazılım +dünyasında kralın kullanıcı olduğunu fark edersiniz. özel mülk yazılım +dünyasında, kral, müşteri değildir. Çünkü siz yalnızca bir +müşterisinizdir. Kullandığınız yazılımda söz hakkınız yoktur.</p> + +<p>Bu anlamda, özgür yazılım, demokrasinin işlemesi için yeni bir +mekanizmadır. Şimdi Stanford’da olan Profesör Lessig, bir kanun çeşidi +olarak söz konusu kod fonksiyonlarını söylemiştir. Tüm amaçlar ve hedefler +için herkesin kullandığı kod hakkında yazan her kimse, insanların +hayatlarını belirleyen kanunlar yazmaktadır. Özgür yazılım söz konusu +olduğunda, bu kanunlar demokratik bir şekilde yazılır. Ancak bu, klasik +demokrasi biçimi değildir – büyük bir seçim yapıp şunu demiyoruz: “Herkes, +bu işin nasıl yapılmasını istiyorsa ona göre oy versin.” [Dinleyiciler +güler] Bunun yerine, temel olarak şunu diyoruz: özelliğin şu şekilde +implement edilmesini isteyenler, o şekilde yapsın. Ve söz konusu özelliği +söz konusu şekilde gerçekleştirmek için çalışmak isterseniz, öyle +yaparsınız. Ve bir şekilde ya da diğer şekilde yapılır, değil mi? Ve böylece +çok sayıda insan bu şekilde isterse, bu şekilde yapılacaktır. Bu şekilde, +herkes, gitmek istediği yönde basitçe adımlar atarak sosyal karara katkıda +bulunur. </p> + +<p>Ve kişisel olarak istediğiniz kadar adım atmakta özgürsünüz. Bir işyeri, +atmalarının yararlı olduğu kadar adımı atmakta özgürdür. Ve tüm bu şeyleri +topladığınızda, bu, yazılımın hangi yönde gittiğini söyler.</p> + +<p>Ve mevcut birtakım programlardan – genellikle büyük parçalardan – bazı +parçaların alınması ve daha sonra kendinize ait belirli miktardaki kodun +yazılması ve ihtiyacınızı tam olarak karşılayan bir programın hazırlanması +tabi ki çok yararlıdır; mevcut birtakım özgür yazılım paketlerinden büyük +parçaları alamazsanız, tamamını yeni baştan yazmak size pahalıya mal +olacaktır.</p> + +<p>Kralın kullanıcı olduğu gerçeğinden kaynaklanan başka bir şey de, uyumluluk +ve standardizasyon konusunda çok iyi olma eğilimimizdir. Niçin? Çünkü +kullanıcılar bundan hoşlanmaktadır. Kullanıcılar, içinde büyük +uyumsuzlukların olduğu bir programı reddedecektir. Şimdi, bazen belirli bir +uyumsuzluk tipine ilişkin ihtiyacı olan belirli bir kullanıcı grubu vardır +ve o zaman ona sahip olacaklardır. Bu tamamdır. Ancak kullanıcılar bir +standardı izlemek istediklerinde, biz geliştiriciler de bunu izlemeliyiz ve +bunu biliriz. Ve bunu yaparız. Bunun zıttı olarak, özel mülk yazılım +geliştiricilerine bakarsanız, genellikle kasıtlı olarak bir standardı +izlememeyi avantajlı bulurlar ve bunun nedeni, bu şekilde kullanıcıya bir +avantaj sağladıklarını düşündükleri için <em>değil</em>, ancak daha çok +kullanıcı üzerinde bir şeyler dayattıkları, kullanıcıyı kilitledikleri +içindir. Ve özel mülk yazılım geliştiricilerinin zaman zaman dosya +biçimlerinde değişiklikler yaptıklarını görürsünüz, bunun tek nedeni, +insanların en yeni sürümü satın almalarını sağlamaktır. </p> + +<p>Arşivciler şimdi bir problem bulmaktadır, on yıl önce bilgisayarlarda +yazılan dosyalara genellikle erişilememektedir; bunlar, şimdi kaybolmuş olan +özel mülk yazılımla yazılan dosyalardır. Bu dosyalar özgür yazılımla +yazılmış olsalardı, güncelleştirilebilip çalıştırılabilirlerdi. Ve söz +konusu kayıtlar kaybolmazdı, erişilemeyen duruma gelmezdi. NPR'de bile bu +konuda şikayetler vardı ve çözüm olarak özgür yazılım +önerilmekteydi. Aslında, kendi verilerinizi saklamak için özgür olmayan +programı kullanarak, kendinizi tuzağa düşürüyorsunuz.</p> + +<p>Böylece, özgür yazılımın birçok işi nasıl etkilediğini anlattım. Ancak, +yazılım işi olan bu özel dar alanı nasıl etkilemektedir? Evet, bu sorunun +cevabı, çoğunlukla hemen hemen hiç etkilemediğidir. Ve bana anlatılanlardan, +bunun nedeni, yazılım endüstrisinin % 90’ının özel yazılımın gelişimine +ayrılmasıdır, başka bir deyişle, yayınlanmayan yazılıma ayrılmasıdır. Özel +yazılım için, bu husus ya da özgür ya da özel mülk olma hususu gündeme +gelmez. Gördüğünüz gibi, buradaki husus, siz kullanıcıların yazılımı +değiştirmek ve yeniden dağıtmak için özgür olup olmadığınızdır. Yalnızca tek +bir kullanıcı varsa ve söz konusu kullanıcı haklara sahipse, o zaman problem +yoktur. Söz konusu kullanıcı tüm bu şeyleri yapmakta özgürdür. Bu nedenle, +aslında, kaynak kodunu ve tüm hakları alma konusunda ısrar ediyorlarsa, +firma içinde kullanım için bir firma tarafından geliştirilen her türlü özel +program özgür yazılımdır.</p> + +<p>Bu husus, bir saatteki ya da bir mikrodalga fırındaki ya da bir otomobilin +ateşleme sistemindeki yazılım için söz konusu değildir çünkü bu durumlarda, +kurmak için yazılım indirmezsiniz. Kullanıcı söz konusu olduğu sürece, bu, +gerçek bir bilgisayar değildir, bu nedenle, etik açıdan önemli olmaya +yetecek kadar bu hususları büyütmez. Bu nedenle, en önemli kısım için, +yazılım endüstrisi, olduğu gibi gitmeye devam edecektir. Ve ilginç şey şudur +ki, bu gibi büyük bir iş oranı endüstrinin ilgili kısmında olduğu için, +özgür yazılım işi için hiçbir olasılık olmasa bile, özgür yazılım +geliştiricileri, özel yazılım yazmak için günlük işler +alabilirler. [Dinleyiciler güler] Bunlardan çok fazla vardır; oran çok +büyüktür.</p> + +<p>Ancak görüldüğü gibi, özgür yazılım işi vardır. Özgür yazılım firmaları +vardır ve katılacağım basın toplantısında, birkaç özgür yazılım firmasından +insanlar bize katılacaktır. Ve tabi ki, özgür yazılım işi olmayan ancak +yayınlamak için yararlı özgür yazılım parçaları geliştiren firmalar da +vardır ve onların geliştirdiği özgür yazılım önemli ölçüdedir.</p> + +<p>Şimdi, şu soruyu sorarız: özgür yazılım iş dünyası nasıl çalışmaktadır? +Bazıları kopyaları satmaktadır. Kopyalamakta özgürsünüzdür ancak yine de +ayda binlerce kopya satabilirler. Ve diğerleri, destek ve çeşitli hizmet +tiplerini satmaktadır. Kişisel olarak ben, 1980’lerin ikinci yarısı boyunca, +özgür yazılım destek hizmetleri sattım. Temel olarak saatte $200 için, +yazmış olduğum GNU yazılımında değiştirmemi istediğiniz her şeyi +değiştiririm dedim. Evet, bu, ciddi bir ücrettir ancak bu, benim geliştirmiş +olduğum bir programdı ve çok daha kısa bir sürede aynı işi +gerçekleştirebileceğimi insanlar anladı. [Dinleyiciler güler] Ve bu şekilde +ekmeğimi kazandım. Aslında, daha önce yaptığımdan daha fazlasını +yaptım. Ayrıca dersler de verdim. Ve 1990 yılına kadar bunu yapmayı +sürdürdüm. 1990 yılında büyük bir ödül kazandım ve bunu yapmayı bıraktım.</p> + +<p>Ancak 1990 yılında, Cygnus Support (Cygnus Destek) adında ilk ortak özgür +yazılım işi oluşturuldu. Ve onların işi, benim yaptığım şeyle aynı tip şeyi +yapmaktı. İhtiyaç duysaydım kesinlikle onlar için çalışabilirdim. Ancak +ihtiyaç duymadım ve herhangi bir firmadan bağımsız kalsaydım bunun hareket +için iyi olacağını hissettim. Bu şekilde, herhangi bir çıkar çatışması +olmaksızın çeşitli özgür ve özgür olmayan yazılım firmaları için iyi ve kötü +şeyler söyleyebilirdim. Harekete daha fazla hizmet edebileceğimi +hissettim. Ancak yaşamımı kazanmak için buna ihtiyaç duysaydım, onlar için +çalışacaktım. Bu, içinde bulunmak adına etik bir iştir. Onlarla iş yapmak +için utanmama hiç gerek yoktu. Ve söz konusu firma ilk yılında kârdaydı. Çok +az ana para ile, üç kurucusunun sahip olduğu para ile oluşturulmuştu. Ve her +geçen yıl daha da büyüdüler ve kârlı oldular, sonunda iyice büyümek +istediler, açgözlü oldular, dış yatırımcılara açıldılar ve daha sonra her +şeyi bozdular. Ancak açgözlü olmadan önce, yıllarını başarı içinde +geçirdiler.</p> + +<p>Bu, özgür yazılım hakkındaki heyecan verici şeylerden birini +göstermektedir. Özgür yazılım, özgür yazılım geliştirmek için anapara +sağlamanızın gerekli olmadığını göstermektedir. Demek istiyorum ki, ana para +yararlıdır; yardımcı olabilir. Bir miktar anapara toplayabilirseniz, insan +tutabilir ve bu insanlara kod yazdırabilirsiniz. Ancak az sayıda insanla çok +iş başarabilirsiniz. Aslında, özgür yazılımı geliştiren süreçin çok etkin +olması, dünyanın özgür yazılıma geçmesi için önemli nedenlerden biridir. Ve +bu, ayrıca Microsoft’un söylediğini yalanlar, Microsoft, GNU GPL’nin kötü +olduğunu söyler çünkü özgür olmayan yazılımı geliştirmek için anapara +toplamak, özgür yazılımımızı alıp bizimle paylaşmayacakları programlara +kodumuzu koymak onlar için zorlaşır. Temel olarak, bu şekilde anaparayı +yükseltmelerine ihtiyaç duymamaktayız. Her şekilde işi yaptırırız. İşi zaten +yaptırıyoruz.</p> + +<p>İnsanlar, bizim hiçbir zaman tamamen özgür bir işletim sistemi +yapamayacağımızı söylemekteydiler. Şimdi bunu ve ilâve olarak önemli bir +oranı daha gerçekleştirdik. Ve söyleyebilirim ki, dünyanın tüm genel amaçlı +olarak yayınlanan yazılımını geliştirmemize az kaldı. Ve bunu, +kullanıcılardan % 90’ından fazlasının henüz bizim özgür yazılımımızı +kullanmadığı bir dünyada başardık. Bu, dünyadaki tüm Web sunucularının +yarısından fazlasının Web sunucusu olarak Apache ile GNU/Linux üzerinde +çalıştığı bir dünyada gerçekleşmiştir.</p> + +<p><strong>SORU</strong>:[Duyulamıyor] … Daha önce ne dediniz, Linux mı?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:GNU/Linux dedim.</p> + +<p><strong>SORU</strong>:Öyle mi dediniz?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>:Evet, çekirdek hakkında konuşuyorsam, onu Linux +olarak adlandırırım. Biliyorsunuz, bu, onun adıdır. Çekirdek Linus Torvalds +tarafından yazılmıştır ve yazara duyulan saygıdan ötürü, bu çekirdeği +yalnızca onun verdiği isimle adlandırabiliriz.</p> + +<p>Genel olarak, iş dünyasında, birçok kullanıcı GNU/Linux’ı +kullanmamaktadır. Birçok ev kullanıcısı henüz bizim sistemimizi +kullanmamaktadır. Ev kullanıcıları da sistemimizi kullanmaya başladığında, +özgür yazılım için 10 kat daha fazla gönüllü ve 10 kat daha fazla müşteri +sağlayacağız. Ve bu bizi büyütecektir. Bu nedenle, bu noktada, bu işi +yapabileceğimiz konusunda oldukça güvenim var.</p> + +<p>Ve bu önemlidir çünkü Microsoft bizim çaresiz hissetmemizi +istemektedir. Şöyle derler: “Çalıştırılacak yazılıma sahip olmanızın tek +yolu, yeniliğe sahip olmanızın tek yolu, gücü bize vermenizle +sağlanabilir. Biz baskınız. Çalıştırdığınız programla ne yapabileceğinizi +kontrol edelim, böylece sizden çok para alabiliriz ve bu paranın belirli bir +oranını yazılım geliştirmek için kullanıp geri kalanını kâr yaparız.”</p> + +<p>Hiçbir zaman çaresiz hissetmemelisiniz. Çok çaresiz hissedip özgürlüğünüzü +feda etmemelisiniz. Bu çok tehlikelidir.</p> + +<p>Microsoft’un, yalnızca Microsoft olmamakla beraber özgür yazılımı +desteklemeyen insanların genelde benimsediği değer sistemi, kısa vadeli +kârdır: Bu sene ne kadar para kazanacağım? Bugün ne kadar iş yaptırabilirim? +Kısa vadeli düşünme ve dar düşünme. Onların varsayımına göre, birilerinin +özgürlük adına fedakarlık yapması saçmadır.</p> + +<p>Dün yurttaşlarının özgürlüğü için fedakarlık yapmış olan Amerikalılar +hakkında birçok insan konuşma yapıyordu. Bu insanların bazıları büyük +fedakarlıklar yapmışlardı. Ülkemizde herkesin duyduğu özgürlük çeşitleri +için yaşamlarını bile feda etmişlerdi. (En azından bazı durumlarda; tahmin +ederim ki, Vietnam’daki savaşı burada görmezden gelmeliyiz.)</p> + +<p><i>[Editörün notu: Önceki gün, Yurt Şehitleri anma günüydü, kahramanların +anıldığı bir ABD tatil günüydü.]</i></p> + +<p>Ancak neyse ki, yazılımın kullanılmasındaki özgürlüğümüzün korunması bu gibi +büyük fedakarlıkları gerektirmemektedir. Grafiksel Kullanıcı Ara yüzü (GUI) +programınız henüz yoksa, komut satırı ara yüzünün öğrenilmesi gibi yalnızca +küçük ve az fedakarlıklar yeterlidir. Bunu bu şekilde yapmak için özgür bir +yazılım paketine sahip olmadığımız için, bu, işin bu şekilde yapılması +gibidir. Birkaç yılda sahip olabileceğiniz gibi, belirli bir özgür yazılım +paketini geliştirecek olan bir firmaya bir miktar paranın ödenmesi +gibidir. Bunlar, hepimizin yapabileceği küçük fedakarlıklardır. Ve uzun +vadede, bundan fayda görürüz. Bildiğiniz gibi, bir fedakarlıktan çok bir +yatırım gibidir. Toplumumuzun gelişmesinde bizim için iyi olduğunu bilmek +için, yalnızca söz konusu yatırımdan kimin beş on senti alacağını saymadan +yeterli uzun vadeli görüşe sahip olmamız gereklidir.</p> + +<p>Böylece, bu noktada, anlatacaklarım sona erdi.</p> + +<p>Tony Stanco tarafından önerilen özgür yazılım işine ilişkin yeni bir +yaklaşımın olduğunu ifade etmek isterim, bu yaklaşım “Özgür Geliştiriciler” +olarak adlandırılmaktadır ve organizasyona katılan tüm yazılım +geliştiricilere kârdan belirli bir oranın verilmesini uman belirli bir iş +yapısını içermektedir. Ve halen Hindistan’da bazı büyük hükümet yazılım +geliştirme sözleşmelerinin gerçekleştirilmesini ummaktadırlar çünkü taban +olarak özgür yazılımı kullanıyor olacaklardır, bu şekilde büyük maliyet +tasarrufu sağlamayı planlamaktadırlar.</p> + +<p>Ve şimdi sorularınızı bekliyorum.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: <i>[İşitilememektedir]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Biraz yüksek sesle konuşabilir misiniz lütfen? +Sizi gerçekten duyamıyorum.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Microsoft gibi bir firma bir özgür yazılım +sözleşmesini nasıl içerebilir?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Microsoft aslında eylemlerinin birçoğunu +hizmetlere kaydırmayı planlamaktadır. Ve yapmayı planladıkları şey kirli ve +tehlikeli bir şeydir, zikzak biçiminde hizmetleri birini diğerine olacak +şekilde bağlamayı planlamaktadırlar. Böylece bu hizmeti kullanmak için, bu +Microsoft programını kullanıyor olmanız gereklidir, bu da, bu hizmeti ve bu +Microsoft programını kullanmanız gerektiği anlamına gelecektir … böylece +tümü birbiriyle ilişkilidir. Planları budur. </p> + +<p>Şimdi, ilginç olan şey, bu hizmetlerin satılmasının özgür yazılım ya da +özgür olmayan yazılım etik hususunu gündeme getirmemesidir. Onlar için, net +üzerinden bu hizmetleri satan bu gibi işyerlerinin olması çok iyi +olabilir. Ancak, Microsoft’un planladığı, yazılım ve hizmetler üzerinde daha +bile büyük bir tekel, daha bile büyük bir kilit elde etmek için onları +kullanmaktır ve bu, yakın zamanda bir makalede açıklanmıştır. Diğer +insanlar, bunun, neti Microsoft Firma Kasabasına dönüştürdüğünü söylemiştir.</p> + +<p>Ve bu bağlantılıdır çünkü Microsoft anti güven mahkemesindeki asliye +mahkemesi Microsoft’un – anlamsız bir şekilde, hiçbir işe yaramayacak +biçimde – işletim sistemi kısmına ve uygulama kısmına bölünmesini +önermiştir. </p> + +<p>Ancak o makaleyi gördükten sonra, şimdi yalnızca emsallerine uygun bir +şekilde birbirleriyle başa çıkmalarını gerektirmek için Microsoft’un +hizmetler kısmına ve yazılım kısmına bölünmesinin yararlı ve etkin bir +yolunu görmekteyim, hizmetler ara yüzlerini yayınlamalıdır, böylece +hizmetlerle konuşabilmek için herkes bir istemci yazabilir ve tahmin +ediyorum ki, hizmeti almak için ödeme yapmaları gereklidir. Evet, bu +tamamdır. Bu, tamamen farklı bir konudur. </p> + +<p>Microsoft bu şekilde […] başka bir deyişle, hizmetler ve yazılım +şeklinde bölünürse, Microsoft hizmetleriyle rekabete girmek için +yazılımlarını kullanamayacaklardır. Ve Microsoft yazılımıyla rekabete girmek +için hizmetleri kullanamayacaklardır. Ve özgür yazılım yapabileceğiz ve +belki de siz insanlar bunu Microsoft hizmetleriyle konuşmak için +kullanacaksınız, bu bizim için önemli değildir.</p> + +<p>Çünkü ne de olsa, Microsoft’un birçok insana boyun eğdiren özel mülk yazılım +firması olmasına rağmen – diğerleri daha az insana boyun eğdirmiştir, bu, +uğraşma isteğinden kaynaklanmamaktadır; [dinleyiciler güler] o kadar çok +sayıda insana boyun eğdirmeyi başaramamışlardır. Bu nedenle, problem +yalnızca ve yalnızca Microsoft değildir. Microsoft, çözmeye çalıştığımız +problemin yalnızca en büyük örneğidir, işbirliği yapmak ve etik bir toplum +oluşturmak için kullanıcıların özgürlüğünü alan özel mülk yazılımdır. Bu +nedenle, bu platform için bana imkân vermiş olsalar bile, Microsoft üzerine +çok fazla odaklanmamalıyız. Bu, onları çok önemli yapmaz. Bu, hepsi ve +hepsinin sonu değildir.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Daha önceden, açık kaynaklı yazılımla özgür yazılım +arasındaki felsefi farkları açıklıyordunuz. Yalnızca Intel platformlarını +desteklerlerken, GNU/Linux dağıtımlarının mevcut eğilimi hakkında nasıl +hissediyorsunuz? Ve gitgide daha az sayıda programcının doğru şekilde +programlama yaptığı ve herhangi bir yerde derleme yapacak olan yazılımı +hazırladığı görülmektedir? Ve basitçe Intel sistemlerinde çalışan yazılımın +hazırlandığı görülmektedir?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Burada etik bir husus görmüyorum. Ancak, +gerçekte, bilgisayar üreten firmalar, bazen GNU/Linux sistemini bilgisayara +taşımaktadır. HP açık bir şekilde bunu yakın bir zamanda yapmıştır. Ve +Windows’un bir portu için ödeme yapma konusunda canlarını sıkmamışlardı, +çünkü bu, çok fazla maliyete sahip olacaktı. Ancak zannediyorum ki +GNU/Linux’ın desteklenmesi birkaç ay boyunca beş mühendisin çalışmasını +gerektirecekti. Bu, kolayca yapılabilir bir şeydi.</p> + +<p>Şimdi tabi ki, insanların <code>autoconf</code>’u kullanmasını öneriyorum, +autoconf, programlarınızı taşınabilir hale getirmeyi kolaylaştıran bir GNU +paketidir. Bunu yapmaları için onları yüreklendiriyorum. Ya da sistemin söz +konusu sürümünde derlenmeyen bir hatayı başka birileri giderdiğinde ve size +gönderdiğinde, o zaman bunu göz önünde bulundurmalısınız. Ancak bunu etik +bir husus olarak görmüyorum.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: İki yorum. Birisi: Yakın zamanda, MIT’de +konuştunuz. Kopyasını okudum. Ve birileri, patentler hakkında bir şeyler +sordu ve siz dediniz ki “patentler tamamen farklı bir konudur. Bu konuda +yorumum yok.”</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Patentler hakkında aslında söyleyecek çok +şeyim var ama bu, bir saati bulur. [Dinleyiciler güler]</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Şunu demek istedim: Bana öyle geliyor ki, burada +önemli bir husus var. Demek istiyorum ki, bu konsepti almaya çalışırken, +firmaların, kendileri için bir tekel biçimi oluşturmaya çalışırken Devletin +gücünü kullanmak isterlerse, patentler ve telif hakkı gibi şeyleri sert +özellik olarak adlandırmalarının bir nedeni vardır. Ve böylece, bu şeyler +hakkındaki yaygın olan şey, aynı hususlar etrafında dolaşmaları değildir +ancak söz konusu motivasyon, gerçekten de genel hizmet hususu değildir ama +özel çıkarları için firmaların tekel sağlama motivasyonudur. </p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Anlıyorum. Ama, iyi, yanıtlamak istiyorum çünkü +çok fazla zaman yok. Bu yüzden bunu yanıtlamak istiyorum.</p> + +<p>Onların istediğinin bu olduğu konusunda haklısınız. Ancak fikri mülkiyet +terimini kullanmak istemelerinin başka bir nedeni vardır. Bunun nedeni, +insanların, telif hakkı hususları ya da patent hususları hakkında dikkatli +bir şekilde düşünmesini istememeleridir. Telif hakkı kanunu ve patent kanunu +tamamen farklı olduğu için, yazılım telif haklarının ve yazılım +patentlerinin etkileri tamamen farklıdır. </p> + +<p>Yazılım patentleri, programcıları belirli program tiplerini yazmaktan +alıkoydukları için, programcılar üzerindeki bir kısıtlamadır ancak telif +hakkı bunu yapmaz. Telif hakkı söz konusu olduğunda, en azından kendi +kendinize yazıyorsanız, dağıtmanıza izin verilmektedir. Bu nedenle, bu +hususların ayrılması çok önemlidir.</p> + +<p>Bunların, çok düşük bir seviyede ortak bir özelliği vardır ve diğer her şey +farklıdır. Bu nedenle, lütfen, açık bir şekilde düşünmeyi cesaretlendirmek +için, telif hakkını ve patentleri tartışın. Ancak fikri mülkiyeti +tartışmayın. fikri mülkiyet hakkında bir fikrim yoktur. Telif hakları, +patentler ve yazılım hakkında düşüncelerim vardır. </p> + +<p><strong>SORU</strong>: Başlangıçta fonksiyonel bir dilin, yemek tarifleri +gibi, bilgisayar programları olduğunu ifade ettiniz. Ancak yemek +tariflerinden bilgisayar programlarına ve İngilizce dilinden bilgisayar +programlarına büyük bir geçiş vardır – “fonksiyonel dil”in tanımı çok +geniştir. DVD konusunda bu, neden olan problemi oluşturmaktadır. </p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Hususlar, doğadaki fonksiyonel olmayan şeylerden +ötürü kısmen benzer ancak kısmen de farklıdır. Hususun bir kısmı aktarılır +ancak tamamı aktarılmaz. Maalesef, bu da bir saatlik bir konuşma ile +açıklanabilir. Bu konuya burada girmek için yeterli vaktimiz yok. Ancak şunu +söylemek isterim ki, yazılımla aynı anlamda tüm fonksiyonel çalışmalar özgür +olmalıdır. Biliyorsunuz, ders kitapları, belgeler, sözlükler ve tarifler +özgür olmalıdır.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Yalnızca online müziği merak ediyordum. Bir yandan +öbür yana oluşturulmuş benzerlikler ve farklar mevcuttur.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Yayınlanan her türlü bilgi için sahip +olmamız gereken minimum özgürlük bu yayını ticari olmayan bir şekilde +yeniden aynen dağıtma özgürlüğüdür. Fonksiyonel çalışmalar için, +değiştirilmiş bir sürümü ticari olarak yayınlama özgürlüğüne ihtiyaç duyarız +çünkü bu, toplum için çok yararlıdır. Fonksiyonel olmayan çalışmalar için – +insanları eğlendirecek ya da estetik olacak ya da belirli bir insanın +görüşlerini ifade edecek olan şeyler, biliyorsunuz – belki de +değiştirilmemelidir. Ve bu belki de onların tüm ticari dağıtımını kapsayan +telif hakkına sahip olunmasının tamam olduğu anlamına gelmektedir. </p> + +<p>Lütfen unutmayın ki, A.B.D. Anayasasına göre, telif hakkının amacı halkın +yararlanmasıdır. Telif hakkı, belirli özel tarafların davranışını +değiştirmek böylece daha fazla kitap yayınlamalarını sağlamak içindir. Ve +bunun yararı, toplumun hususları tartışmasının ve öğrenmesinin +sağlanmasıdır. Ve, bildiğiniz gibi, literatürümüz vardır. Bilimsel +çalışmalarımız vardır. Hedef, bunu cesaretlendirmektir. Telif hakları, +yazarların iyiliği için değil, yalnızca yayıncıların iyiliği içindir. Telif +hakkı, okuyucuların ve insanlar yazdığında ve diğerleri okuduğunda +gerçekleşen bilgi alışverişinden faydalananların iyiliğinedir. Ve bu hedefle +fikir birliği içerisindeyim.</p> + +<p>Ancak bilgisayar ağları çağında, yöntem, artık inanılabilen ve makul bir +yöntem değildir çünkü şimdi herkesin özel hayatına giren ve herkes için +terör estiren katı kanunları gerektirmektedir. Komşunuzla paylaşımda +bulunduğunuz için yıllarınız hapiste geçer. Matbaa zamanında durum böyle +değildi. O zamanlar telif hakkı endüstriyel bir düzenlemeydi. Yayıncıları +kısıtlamaktaydı. Şimdi yayıncılar tarafından kamu üzerine dayatılan bir +kısıtlamadır. Bu nedenle güç ilişkisi, aynı kanun yürürlükte olsa bile, 180 +derece döndü.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Böylece başka bir müzikten müzik yapmak gibi bir şeye +sahip olabilir misiniz?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Bu ilginç …</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Ve benzersiz, yeni çalışmalar, işte, hâlâ çok +miktarda işbirliği var.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Ve bunun muhtemelen adil kullanım +kavramını gerektirdiğini düşünüyorum. Kesinlikle birkaç saniyelik numune +yapmak ve bunu bazı müziksel çalışmaların hazırlanmasında kullanmak, açık +bir şekilde bu, adil kullanım olmalıdır. Bu konu hakkında düşünürseniz, adil +kullanıma ilişkin standart fikir bunu içermektedir. Mahkemeler fikir birliği +içinde olurlarsa, emin değilim, ama olmalılar. Sistemde mevcut olduğu +haliyle gerçek bir değişiklik var olmayacaktır.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Özel mülk biçimlerde genel bilgilerin yayınlanması +hakkında ne düşünüyorsunuz?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Bu olmamalıdır. Hükümet, vatandaşlardan herhangi +bir şekilde ya da herhangi bir yönde kendisiyle haberleşmeleri için ya da +kendisine erişmeleri için özgür olmayan bir programın kullanılmasını hiçbir +zaman istememelidir. </p> + +<p><strong>SORU</strong>: Şimdi söyleyeceğim şeyi yani GNU/Linux kullanıcısı +olmuştum.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Teşekkürler. <i>[dinleyiciler güler]</i></p> + +<p><strong>SORU</strong>: …son dört yıldır. Benim için problemli ve +hepimiz için önemli olan şeylerden biri de zannediyorum ki Web’e göz +atmaktır. </p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Evet.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: GNU/Linux sisteminin kullanılmasındaki zayıf +noktalardan bir tanesi Web’de tarama yapılmasıdır çünkü bu konudaki yaygın +araç Netscape’tir…</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: …ve özgür yazılım değildir.</p> + +<p>Bu soruyu yanıtlayayım. Daha fazlasını elde etme adına ana noktaya +varayım. Evet. İnsanların GNU/Linux sistemlerinde Netscape Navigatör’ü +kullanma eğilimlerinde büyük bir artış vardır. Gerçekte, ticari olarak +paketlenmiş tüm sistemlerde Netscape Navigatör otomatik olarak +vardır. Böylece bu, ironik bir durumdur: özgür bir işletim sistemi +geliştirmek için çok çalıştık ve şimdi mağazaya gittiğinizde, orada +GNU/Linux’ın sürümlerini bulabilirsiniz, çoğu Linux olarak +adlandırılmaktadır ve özgür değildirler. Neyse, bazıları özgürdür +aslında. Ancak Netscape Navigatör ve belki de başka özgür olmayan programlar +da var olabilir. Bu nedenle, gerçekte ne yaptığınızı bilmiyorsanız, özgür +bir sistemin bulunması çok zordur. Ya da tabi ki, Netscape Navigatörü +kuramazsınız. </p> + +<p>Şimdi, gerçekte, yıllardır özgür Web tarayıcıları mevcuttur. Lynx olarak +adlandırılan ve eskiden kullandığım özgür bir Web tarayıcısı vardır: +Grafiksel olmayan özgür bir Web tarayıcısıdır; yalnızca metinden +ibarettir. Bunun büyük bir avantajı vardır, bunda reklamları +görmezsiniz. [Dinleyiciler güler] [Alkış]</p> + +<p>Ama her neyse, Mozilla olarak adlandırılan ve kullanabileceğiniz noktaya +ulaşan özgür bir grafik arayüzlü proje vardır. Ve ben onu arada sırada +kullanıyorum. </p> + +<p><strong>SORU</strong>: Konqueror 2.01 çok iyidir.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Evet, Tamam. Bu, başka bir özgür grafiksel +arayüzlü tarayıcıdır. Böylece, sonunda tahmin ediyorum ki bu problemi +çözüyoruz.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Bana özgür yazılımla açık kaynak arasındaki +felsefi/etik ayrımdan bahsedebilir misiniz? Bunların uzlaştırılamaz olduğunu +mu hissediyorsunuz? …</p> + +<p>[Kayıtlar arasında kaset değiştiriliyor; sorunun sonu ve cevabın başı +eksiktir]</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: … bir özgürlüğe ve etiğe. Ya da sizin +henüz söylediğiniz gibi, umarım ki, siz firmalar, bizim bu şeyleri yapmamıza +izin vermemizin daha kârlı olduğuna karar verirsiniz. </p> + +<p>Ancak, söylediğim gibi, çok sayıdaki pratik çalışmada, bir kimsenin +politikasının ne olduğu gerçekten de fark etmemektedir. Bir kimse GNU +projesine yardımcı olmayı teklif ettiğinde, şunu demeyiz: “Bizim +politikalarımızla fikir birliği içinde olmanız gereklidir.” Bir GNU +paketinde, sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızın gerekli olduğunu ve +bunları özgür yazılım olarak adlandırmanız gerektiğini söyleriz. GNU Projesi +hakkında konuşmadığınızda ne söylediğiniz, size kalmıştır.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Yeni büyük makinelerini satmak amacıyla hükümet +birimleri için IBM firması bir kampanya başlatmıştır, satış noktası olarak +Linux’ı kullanmışlar ve Linux olarak adlandırmışlardır. </p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Evet. Tabi ki, bunlar gerçekten de GNU/Linux +sistemleridir. [Dinleyiciler güler]</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Bu doğrudur. En üstteki satış elemanına söyleyin. GNU +hakkında bir şey bilmiyor. </p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Kime söylemeliyim?</p> + +<p><strong>SORU</strong>: En üstteki satış elemanı.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Ya, evet. Buradaki problem, avantajları için +söylemek istedikleri şeylere halihazırda dikkatli bir şekilde karar vermiş +olmalarıdır. Ve bunu tanımlamanın daha doğru, daha adil ya da daha kesin +yolunun ne olduğu hususu, bu gibi bir firma için önemli olan temel husus +değildir. Evet, şimdi bazı küçük firmalarda, bir patron olacaktır. Ve patron +bu gibi hususlar hakkında düşünmekteyse, bu şekilde bir karara +varabilir. Ancak bu çok büyük bir ortaklık değildir. Bu, bir utançtır, +ayıptır. </p> + +<p>IBM’in yaptığı şey hakkında daha önemli ve daha bağımsız bir husus +vardır. “Linux”a bir milyar dolar yatırdıklarını söylüyorlar. Ancak belki de +“Linux”a ifadesindeki a’yı da çift tırnak içine almalıyım çünkü bu paranın +bir kısmı insanların özgür yazılım geliştirmesi için harcanmaktadır. Bu +gerçekten de topluluğumuz için büyük bir katkıdır. Ancak diğer kısımları, +insanlara özel mülk yazılım yazmaları ya da özel mülk yazılımı GNU/Linux’ın +üstünde çalıştırmak üzere taşımak için ödeme yapmaktadır ve bu, topluluğumuz +için bir katkı değildir. Ancak IBM, tümünü bunda toplamaktadır. Bunların +bazıları reklam olabilir, bu da kısmen bir katkıdır ancak kısmen de +yanlıştır. Bu nedenle, bu, karmaşık bir durumdur. Yaptıkları şeylerden +bazıları katkıdır ve bazıları değildir, ancak bunlar da kesin değildir. Ve +hepsini bir araya toplayıp “Vav! IBM’den bir milyar dolar aldım” +diyemezsiniz. [Dinleyiciler güler] Bu, olayların aşırı derecede +basitleştirilmesidir.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Genel Kamu Lisansı’na ilişkin düşünceler hakkında +biraz bilgi verebilir misiniz?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Şimdi, burada — özür dilerim, sorusunu +şimdi yanıtlıyorum. <i>[Laughter]</i></p> + +<p><strong>SCHONBERG</strong>: Basın toplantısı için zaman ayırmak istiyor +musunuz? Yoksa burada mı devam etmek istiyorsunuz?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Basın toplantısı için kimler burada? Çok fazla +basın yok. Oh, üç - Tamam. Eğer herkesin sorusunu yanıtlamak üzere on dakika +gibi bir şey istesek kabul eder misiniz? Tamam. O zaman, herkesin sorusunu +yanıtlamayla devam edelim.</p> + +<p>GNU GPL’ye yol açan düşünceler mi? Bunun bir kısmı, topluluğun özgürlüğünü, +X Windows’ta tanımladığım fenomenlere karşı korumak istememdi, bu durum +diğer programlarda da meydana geldi. Aslında, bu husus hakkında düşünürken, +X Windows henüz yayınlanmamıştı. Ancak bu problemin başka özgür programlarda +meydana geldiğini görmüştüm. Örneğin, TeX gibi. Kullanıcıların tümünün +özgürlüğe sahip olduğundan emin olmak istedim. Aksi takdirde, bir program +yazabileceğimi ve çok sayıda insanın programı kullanacağını düşündüm, ancak +o insanların özgürlüğü olmayacaktı. Ve bunun ana noktası nedir?</p> + +<p>Ancak düşündüğüm diğer bir husus, topluluğa, bunun bir paspas olmadığı +duygusunu vermekti, bu, ortalıkta dolanan herhangi bir parazite av olmadığı +duygusuydu. Copyleft’i kullanmıyorsanız, esas olarak şunu diyorsunuzdur: +[Uysal bir şekilde konuşarak] “Kodumu al. Ne istersen yap. Hayır demem.” +Böylece herhangi biri gelip şunu diyebilir: [kesinkes konuşarak] “A, bunun +özgür olmayan bir sürümünü yapmak istiyorum. O zaman bunu alacağım.” Ve daha +sonra, tabi ki, muhtemelen bazı geliştirmeler eklediler, bu özgür olmayan +sürümler kullanıcılara çekici geldi ve özgür sürümlerin yerini aldı. Ve o +zaman, neyi başarmış oldunuz? Yalnızca bir özel mülk yazılım projesine +katkıda bulunmuş oldunuz. </p> + +<p>Ve insanlar bu durumun meydana geldiğini gördüğünde, benim yaptığım şeyi +diğer insanların aldığını gördüklerinde ve insanlar hiçbir zaman geri +vermediğinde, bu, moral bozucu bir durum olabilir. Ve bu yalnızca +spekülasyon değildir. Bunun gerçekleştiğini gördüm. Bu, 1970’lerde üyesi +olduğum eski topluluğu bozmak için meydana gelen şeyin bir parçasıdır. Bazı +insanlar işbirliğinden uzaklaşmaya başladı. Ve biz de bu şekilde kâr +yaptıklarını varsaydık. Kesinlikle kâr yaptıklarını düşünüyor gibi +davrandılar. Ve biz de, ortaklığımızı alabileceğimizi ve geri +vermeyebileceğimizi fark ettik. Ve bu konu hakkında yapabileceğimiz hiçbir +şey yoktu. Çok umutsuzluk vericiydi. Bizim gibi bu eğilimden hoşlanmayan +insanlar bir tartışma bile yaşadılar ancak bunu nasıl durdurabileceğimize +ilişkin bir fikrimiz yoktu.</p> + +<p>GPL bunu durdurmak için tasarımlanmıştır. Şöyle der: Evet, topluluğa girmek +ve bu kodu kullanmak konusunda özgürsünüz. Her türlü işi yapmak için bu kodu +kullanabilirsiniz. Ancak değiştirilmiş bir sürümü yayınlarsanız, bunu, +topluluğumuza, topluluğumuzun bir kısmına, özgür dünyanın bir kısmına +yayınlamanız gereklidir.</p> + +<p>Bu nedenle, gerçekte, insanların bizim çalışmalarımızdan faydalanmasının ve +herhangi bir yazılım yazmak zorunda olmamanız gibi bir katkısının +olmamasının hâlâ birçok yolu vardır. Birçok insan GNU/Linux’ı kullanmakta ve +hiçbir yazılım yazmamaktadır. Bizim için bir şeyler yapmanız gibi bir şart +yoktur. Ancak belirli bir şey yaparsanız, buna katkıda bulunmanız +gerekir. Bu nedenle, bu, bizim topluluğumuzun bir paspas olmadığı anlamına +gelmektedir. Ve zannediyorum ki, bu durum insanlara şunu hissetme gücü +verdi: Evet, herkes tarafından ayakaltına alınmayacağız. Bunun karşısında +ayakta duracağız.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Evet sorum şuydu, özgür ancak copyleft edilmemiş +yazılım dikkate alındığında, herhangi bir kimse bu yazılımı alıp özel mülk +hale getirebileceği için, birilerinin bu yazılımı alıp üzerinde bazı +değişiklikler yapıp sonuçtaki yazılımı GPL altında yayınlaması mümkün müdür?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Evet, bu mümkündür.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: O zaman bu, gelecekteki tüm kopyaların GPL’lenmesine +neden olacaktır.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: O açıdan öyle. Ancak neden bunu yapmadığımızın +nedenleri şunlardır.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Hım?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Neden genellikle bunu yapmıyoruz, açıklamama izin +verin.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Tamam, evet.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: İsteseydik, X Windows’u alıp GPL kapsamlı bir +kopya hazırlayıp bunda değişiklikler yapabilirdik. Ancak X Window’un, +GPL’lenmesi yerine geliştirilmesi üzerinde çalışan çok daha büyük bir grup +vardır. Bu nedenle, bunu yaparsak, onlardan bir şeyler eşelemiş olurduk. Ve +bu, iyi bir davranış değildir. Ve onlar, bizim topluluğumuzun bir +parçasıdır, topluluğumuza katkıda bulunmaktadırlar.</p> + +<p>İkinci olarak, bu bize geri tepecektir çünkü X üzerinde bizim yapacağımızdan +çok daha fazla iş yapmaktadırlar. Bu nedenle, bizim sürümümüz onların +sürümünden daha kötü olacaktır ve insanlar, bizim sürümümüzü +kullanmayacaktır, neden başımızı derde sokalım ki?</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Mmm hmm.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Bu nedenle, bir insan X Windows’a birtakım +geliştirmeler ilâve ettiğinde, o insanın yapması gereken şey bence X +geliştirme takımıyla işbirliği yapmaktır. Bu ilâveleri onlara gönderin ve +kendi bildikleri gibi kullanmalarına izin verin. Çünkü çok önemli bir özgür +yazılım parçası geliştirmektedirler. Onlarla işbirliği yapmak bizim için +iyidir. </p> + +<p><strong>SORU</strong>: Yaklaşık iki yıl önceki özgür olmayan açık kaynağa +çok yakın olan X Konsorsiyumu hariç olmak üzere…</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Aslında, o açık kaynak <em>değildi</em>. Açık +kaynak olduğunu söylemiş olabilirler. Öyle söylemiş olup olmadıklarını +hatırlamıyorum. Ama açık kaynak değildi. Kısıtlıydı. Zannediyorum ki ticari +olarak dağıtamıyordunuz. Ya da ticari olarak değiştirilmiş bir sürümünü ya +da benzeri bir şeyleri dağıtamıyordunuz. Bu, hem Özgür Yazılım hareketi hem +de Açık Kaynak hareketi tarafından kabul edilemez olan bir kısıtlamaydı. </p> + +<p>Ve evet, bu, copyleft olmayan bir lisansın sizi maruz bıraktığı bir +durumdur. Aslında, X Konsorsiyumunun çok katı bir politikası vardı. Şunu +demekteydiler: Programınız azıcık bile copyleft edilmiş olsa, dağıtmayız +bile. Dağıtımımıza koymayacağız.</p> + +<p>Böylece, çok sayıda insan bu şekilde copyleft etmeme konusunda baskıya +uğramıştır. Ve sonuçta, daha sonra onların tüm yazılımları çok açıktı. Bir +geliştiriciye her şeye aşırı izin verme konusunda baskı yapmış olan +insanlar, daha sonra “Tamam, şimdi kısıtlamalar getirebiliriz” dediklerinde, +bu onların çok da etik olmayan hareketler yaptıklarını göstermiştir.</p> + +<p>Ancak bu durumda, X’in alternatif bir GPL kapsamlı sürümünü elde etmek için +kaynakları gerçekten de zar zor toplamak ister miydik? Ve bunu yapmamızın +hiçbir anlamı olmayacaktı. Yapmamız gereken başka birçok şey vardır. Bunun +yerine onları yapalım. X geliştiricileriyle işbirliği yapabiliriz. </p> + +<p><strong>SORU</strong>: GNU’nun ticari bir marka olduğu konusunda bir +yorumunuz var mı? Ve ticari markalara izin vererek bunu, GNU Genel Kamu +Lisansının bir parçası olarak içermek pratik midir?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Aslında, GNU üzerinde ticari marka kaydı +uygulamaktayız. Ancak, bunun bir önemi yok. Bunun sebebini açıklamak uzun +sürer.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Ticari markanın GPL kapsamlı programlarda +görüntülenmesine gereksinim duyardınız.</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Hayır, öyle zannetmiyorum. Lisanslar tekil +programları kapsamaktadır. Ve belirli bir program GNU Projesinin parçasıysa, +hiç kimse bu konu hakkında yalan söylemez. Bir bütün olarak sistemin ismi +farklı bir husustur. Ve bu, bir yan husustur. Daha fazla tartışılmaya +değmez.</p> + +<p><strong>SORU</strong>: Bir düğme olsaydı ve bu düğmeye bastığınızda, bütün +firmaları yazılımlarını özgürleştirmeye zorlayabilseydiniz, bu düğmeye basar +mıydınız?</p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Bu düğmeyi yalnızca yayınlanan yazılımlar için +kullanırdım. İnsanların özel olarak bir program yazıp onu özel olarak +kullanma hakkına sahip olduğunu düşünüyorum. Ve bu düşüncem, firmaları da +içermektedir. Bu, gizlilik hususudur. Ve bu doğrudur, yazılımın halka +açılmamasının yanlış olduğu zamanlar da olabilir, örneğin, insanlık için çok +yararlı bir yazılım insanlardan gizli tutuluyorsa, bu yanlış bir +durumdur. Bu yanlıştır, ancak farklı bir yanlış tipidir. Aynı alanda +olmasına rağmen, farklı bir husustur. </p> + +<p>Ama evet, bence yayınlanan tüm yazılımlar özgür yazılım olmalıdır. Ve +unutmayın ki, bu yazılımlar özgür yazılım olmadığında, bunun nedeni, +hükümetin müdahalesidir. Hükümet, yazılımın özgür olmayan yazılım olması +için müdahale etmektedir. Hükümet, programların sahiplerine verilmek üzere +özel yasal güçler oluşturmaktadır, böylece belirli şekillerde programları +kullanmamızı polis gücüyle önleyebilir. Bu nedenle kesinlikle bunun bir sona +erdirilmesini isterim. </p> + +<p><strong>SCHONBERG</strong>: Richard’ın sunumu, önemli oranda entelektüel +enerji oluşturmuştur. Umarım ki, bu enerjinin bir kısmı özgür yazılımın +kullanılmasına ve muhtemelen de yazılmasına dönüşür.</p> + +<p>Bu konuyu burada sona erdirmeliyiz. Şunu söylemek isterim ki Richard politik +ve ahlaksal seviyede kamuoyunda nihai politik durumundan dolayı bilinen bir +uzmanlık alanına girmiştir ve bu, bizim uzmanlık alanımızda emsali +görülmemiş bir davranıştır. Ve bunun için ona çok borçluyuz. Şimdi bir ara +olduğunu belirtmek isterim.</p> + +<p><i> [Dinleyiciler alkışlar]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: İstediğiniz zaman gitmekte özgürsünüz, +biliyorsunuz. <i>[dinleyiciler güler]</i> Sizi burada köle olarak +tutmuyorum.</p> + +<p><i>[dinleyiciler dağılır…]</i></p> + +<p><i>[çakışan konuşmalar…]</i></p> + +<p><strong>STALLMAN</strong>: Son bir şey. Ağ sayfamız: www.gnu.org</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2001, 2005, 2006, 2014, 2015, 2016 Richard M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2009.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009. </li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html new file mode 100644 index 0000000..0f24ad8 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html @@ -0,0 +1,181 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/saying-no-even-once.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.92 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Adaletsiz Bilişime Bir Kez Bile Hayır Demek Yararlıdır - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/saying-no-even-once.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Adaletsiz Bilişime Bir Kez Bile Hayır Demek Yararlıdır</h2> + +<address class="byline">yazan Richard Stallman</address> +<hr class="thin" /> + +<p class="italic">GNU Projesi'nin her zaman %100 <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür +yazılım</a> çalıştırmanızı talep ettiği şeklinde bir yanlış anlama var. Daha +az özgür herhangi bir şey (%90?) söz konusu olduğunda size defol +diyebileceğimizi söylüyorlar. Gerçekten oldukça uzak bir söylem.</p> + +<p>Nihai hedefimiz <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">herkes için +dijital özgürlük</a>, özgür olmayan yazılımsız bir dünya. Dijital özgürlük +için kampanya yapmayı hedefimiz haline getiren bazılarımız, özgür olmayan +tüm programları reddediyor. Ancak pratik anlamda bu hedefe doğru küçük bir +adım bile iyidir. Damlaya damlaya göl olur. Özgür olmayan bir program +kurmadığınız her seferinde veya o gün onu çalıştırmamaya karar verdiğinizde, +bu özgürlüğünüze doğru atılmış bir adımdır. Başkalarıyla özgür olmayan bir +program çalıştırmayı her reddettiğinizde onlara uzun vadeli düşünmenin +bilgili bir örneğini göstermiş olursunuz. Bu dünyanın özgürlüğüne doğru bir +adımdır.</p> + +<p>Özgür olmayan programlardan oluşan bir ağa yakalanırsanız kesinlikle +gövdenizden birkaç tutamı koparma şansı arıyorsunuz. Her kopardığınız bir +tutam ilerlemedir.</p> + +<p>Bir etkinlikte insanlara “Zoom'u daha az kullanmayı +yeğlerim—lütfen bugün beni katmayın.” dediğiniz her durum özgür +yazılım hareketine yardımcı olur. “Bunu seninle yapmak istiyorum ancak +diğer taraftan bunu Zoom'la yapmayı reddetmeye karar verdim.“ Daha +önce özgür olmayan yazılımı kabul ettiyseniz şunu söyleyebilirsiniz: +“Katılmak istiyorum ancak kullandığımız yazılım bizim için iyi +değil. Onu daha az kullanmam gerektiğine karar verdim.” Arada bir +onları özgür yazılım kullanmaya ikna edebilirsiniz. En azından bazı +insanların özgürlük uğruna katılımı reddedecek kadar özgürlüğü önemsediğini +öğrenecekler.</p> + +<p>Bir sefer Skype aracılığıyla birisiyle veya bir grupla sohbete hayır +derseniz yardımcı olursunuz. Bir sefer WhatsApp, Facebook veya Slack +aracılığıyla sohbete hayır derseniz yardımcı olursunuz. Bir sefer Google +Dokümanlar aracılığıyla bir şeyi düzenlemeye hayır derseniz yardımcı +olursunuz. eventbrite.com'a veya meetup.com'a bir toplantı için kaydolmaya +hayır derseniz yardımcı olursunuz. Bir kuruluşa “portal”ını veya +uygulamasını kullanmayacağınızı söylerseniz, bunun yerine onlarla işinizi +telefonla görürseniz, bu yardımcı olur. Tabii ki reddetmenize bağlı +kalırsanız (kuşkusuz nazik bir katılıkla) ve başkalarının fikrinizi +değiştirmesine izin vermezseniz daha fazla yardımcı olmuş olursunuz.</p> + +<p>Adımlar birikir. Başka bir gün özgür olmayan programı yeniden +reddettiğinizde yine yardımcı olmuş olacaksınız. Haftada birkaç kez hayır +derseniz, bu zamanla birikir. İnsanlar hayır dediğinizi gördüğünde, bu bir +kez olsa bile, sizi örnek almaları konusunda ilham vermiş olabilirsiniz.</p> + +<p>Tutarlı bir şekilde yardım etmek için bu reddi sıkı bir bir uygulama hâline +getirebilirsiniz ancak arada sırada reddetmek de yardımcı +olacaktır. Toplulukların körü körüne kabul ettiği özgür olmayan programların +birçoğunu reddederseniz daha fazla yardım etmiş olursunuz. Onların hepsini +reddetmek ister misiniz? Buna şimdi karar vermeye gerek yok.</p> + +<p>Bu yüzden birine şunu söyleyin: “Beni davet ettiğiniz için teşekkür +ederim ancak Zoom/Skype/WhatsApp/hangisi olursa olsun özgürlüğü reddeden bir +programdır ve kullanıcılarını hemen hemen kesinlikle gözetler; lütfen beni +katmayın. Ben başka bir dünya istiyorum ve bugün bunu kullanmayı reddederek +o dünyaya doğru bir adım atıyorum.”</p> + +<p>FSF, adaletsiz sistemlerin gerçekleştirdiği her türlü iletişim için <a +href="https://www.fsf.org/blogs/community/better-than-zoom-try-these-free-software-tools-for-staying-in-touch">özgürlüğe +saygılı yöntemler</a> önerir. Bunlardan biri kullanılabilir olduğunda +“eğer bu konuşmayı XYZ ile veya başka bir özgür yazılım ile yapacaksak +katılabilirim.” de diyebilirsiniz.</p> + +<p>Bir adım atabilirsiniz. Ve o adımdan hemen sonra, er ya da geç, yeniden +yapabilirsiniz. Sonunda pratiklerinizi değiştirdiğinizi fark edebilirsiniz; +bazı özgür olmayan programlara hayır demeye alışırsanız, çoğu zaman, hatta +belki de her zaman bunu yapabilirsiniz. Yalnızca bir özgürlük çoğalması elde +etmekle kalmayacaksınız; konuyla ilgili farkındalık yaratarak tüm +topluluğunuza yardım etmiş olacaksınız.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and contributing translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html new file mode 100644 index 0000000..ab51ec6 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html @@ -0,0 +1,275 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/selling.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgür Yazılımın Satılması - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/selling.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgür Yazılımın Satılması</h2> + +<p><em><a href="/philosophy/selling-exceptions.html">Örneğin GNU GPL gibi özgür +yazılım lisanslarında satış ayrıcalıkları fikirleri hakkında bazı +görüşler</a> de ayrıca mevcuttur.</em></p> + +<p> +Birçok insan inanmaktadır ki, GNU Projesi’nin ruhu, yazılımın kopyalarının +dağıtılması için ücret alınmamasını gerektirir ya da mümkün olduğunca düşük +bir ücretin (maliyeti karşılayacak kadar) alınmasını gerektirir.</p> + +<p> +Gerçekte, <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılımın</a> dağıtımını +yapan insanların mümkün olduğunca veya istedikleri kadar ücretlendirme +yapmasını istiyoruz. Eğer bir lisans kullanıcıların kopyalarüretmesini ve +satışını engelliyorsa, özgür olmayan bir lisanstır. Bu size şaşırtıcı +geldiyse, lütfen okumaya devam edin.</p> + +<p> +“Özgür” (çn. Free) sözcüğü temelde iki genel anlama sahiptir; +ücrete ya da özgürlüğe atıf yapabilir. “Özgür yazılım” hakkında +konuştuğumuzda, ücret hakkında değil, özgürlük hakkında konuşuyoruz . Özel +olarak, bu, bir kullanıcının, değişiklik yaparak veya yapmayarak programı +çalıştırma, değiştirme ve yeniden dağıtma konusunda özgür olduğu anlamına +gelmektedir.</p> + +<p> +Özgür programlar bazen ücretsiz olarak ve bazen de azımsanmayacak bir ücret +karşılığında dağıtılır. Genellikle aynı program, farklı yerlerden her iki +şekilde de sağlanabilir. Ücretten bağımsız olarak, program özgürdür çünkü +kullanıcıların kullanım özgürlüğü vardır.</p> + +<p> +<a href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">Özgür olmayan +programlar</a> genellikle yüksek bir fiyata satılır ancak bazen satış +yerleri, size ücretsiz olarak bir kopya vereceklerdir. Ancak bu durum, bu +gibi yazılımların özgür yazılım olmalarını sağlamaz. Ücretli veya ücretsiz +olsun, program özgür değildir, çünkü kullanıcıların özgürlüğü yoktur.</p> + +<p> +Özgür yazılım bir ücret konusu olmadığına göre, düşük bir fiyat, daha özgür +değildir ya da özgüre yakın değildir. Bu nedenle, özgür yazılımın +kopyalarını yeniden dağıtıyorsanız, azımsanmayacak bir ücret alabilir ve +<em>para kazanabilirsiniz</em>. Özgür yazılımın yeniden dağıtılması iyi ve +mantıklı bir harekettir; bunu yaparsanız bundan kar da sağlayabilirsiniz.</p> + +<p> +Özgür yazılım bir topluluk projesidir ve özgür yazılıma bağlı olan herkes, +topluluğu oluşturmanın yollarını aramalıdır. Bir dağıtıcı için bunu +gerçekleştirmenin bir yolu, karınızın bir kısmını <a +href="/fsf/fsf.html">Özgür Yazılım Vakfı</a>'na ya da başka bir özgür +yazılım geliştirme projesine vermektir. Finansman gelişimi sayesinde, özgür +yazılım dünyasını geliştirebilirsiniz.</p> + +<p> +<strong>Özgür yazılımın dağıtılması, geliştirme için finansman sağlamak +adına bir fırsattır. Bunu boşa harcamayın!</strong></p> + +<p> +Finansmana destek sağlamak için, bazı ekstralara sahip olmanız +gereklidir. Çok düşük ücret alırsanız, gelişimi desteklemek için ayıracak +paranız olmayacaktır.</p> + + +<h3>Daha Yüksek Bir Dağıtım Ücreti Bazı Kullanıcılara Zarar Verir Mi?</h3> + +<p> +İnsanlar bazen, yüksek bir dağıtım ücretinin, fazla paraya sahip olmayan +kullanıcıları özgür yazılımın dışında bırakacağından korkmaktadır. Özel <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">mülk yazılımla</a>, +yüksek fiyat tam olarak bu duruma neden olur, ancak özgür yazılım farklıdır.</p> + +<p> +Fark, özgür yazılımın doğal olarak yayılma eğiliminde olmasıdır ve bunu +sağlamanın birçok yolu vardır.</p> + +<p> +Yazılım istifçileri, standart ücreti ödemeksizin özel mülk bir programı +çalıştırmanızı önlemek için elinden geleni yapmaktadır. Bu, fiyat yüksekse, +bazı kullanıcıların programı kullanmalarını zorlaştırır.</p> + +<p> +Özgür yazılımla, kullanıcılar, yazılımı kullanmak için, dağıtım ücretini +ödemek zorunda değildir. Programı bir arkadaşlarından kopyalayabilirler ya +da ağ erişimine sahip bir arkadaşları aracılığıyla edinebilirler. Ya da çok +sayıda kullanıcı bir araya gelip, tek bir CD-ROM’un fiyatını paylaşabilir, +daha sonra da yazılımı kullanabilirler. Yazılım özgür olduğunda, yüksek bir +CD-ROM fiyatı büyük bir engel değildir.</p> + + +<h3>Daha Yüksek Bir Dağıtım Fiyatı Özgür Yazılımın Kullanımını Azaltır Mı?</h3> + +<p> +Başka bir konu da, özgür yazılımın popülerliğine ilişkindir. İnsanlar, +dağıtım için yüksek bir fiyatın kullanıcı sayısını azaltacağını ya da düşük +bir fiyatın kullanıcıları yüreklendireceğini düşünmektedirler.</p> + +<p> +Özel mülk yazılım için bu durum doğrudur, ancak özgür yazılım +farklıdır. Kopyaların alınması için birçok yol varken, dağıtım hizmetinin +fiyatının popülerlik üzerinde daha az etkisi vardır.</p> + +<p> +Uzun vadede, özgür yazılımı kaç kişinin kullandığı temel olarak özgür +yazılımın ne kadar çok şey yapabildiğiyle ve özgür yazılımın kullanımının ne +kadar kolay olduğuyla belirlenir. Özgür yazılımla yapmak istedikleri bütün +işleri yapamazlarsa, birçok kullanıcı özel mülk yazılımı kullanmaya devam +edecektir. Bu nedenle, uzun vadede kullanıcı sayısını artırmak istiyorsak, +her şeyin ötesinde, daha fazla özgür yazılım geliştirmeliyiz.</p> + +<p> +Bunu gerçekleştirmenin en doğrudan yolu, gerekli <a +href="http://savannah.gnu.org/projects/tasklist">özgür yazılım</a>ı veya <a +href="/doc/doc.html">kılavuzları</a> sizin yazmanızdır. Yazmak yerine +dağıtımla uğraşıyorsanız, yardımcı olabileceğiniz en iyi yol, başkalarının +özgür yazılım yazması için finansman sağlamaktır.</p> + + +<h3>“Yazılımın Satılması” Terimi Kafa Karıştırıcı da Olabilir</h3> + +<p> +Kesin şekilde konuşursak, “satış“ para karşılığında malların +ticareti, değiş tokuşu anlamına gelmektedir. Özgür bir programın bir +kopyasının satılması yasaldır ve bunu destekleriz.</p> + +<p> +Ancak, insanlar <a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#SellSoftware">“yazılımın +satılmasını“</a> düşündüklerinde, birçok firmanın yaptığı şekilde +yapmayı düşünürler: özgür yazılım yapmak yerine yazılımı özel mülk yapmak.</p> + +<p> +Bu yazıda olduğu gibi ayrımları iyi yapmayacaksanız, “yazılımın +satılması” teriminin kullanılmamasının daha iyi olacağını ve bunun +yerine başka bir sözcüğün seçilmesi gerektiğini düşünürüz. Örneğin, +“bir ücret karşılığında özgür yazılımın dağıtılması” +diyebilirsiniz, bu daha net bir tanımdır.</p> + + +<h3>Yüksek ya da Düşük Ücretler ve GNU GPL</h3> + +<p> +Özel bir durum hariç olmak üzere, <a href="/copyleft/gpl.html">GNU Genel +Kamu Lisansı</a>’nın (GNU GPL) özgür yazılımın bir kopyası için ne kadar +ücretlendirme yapabileceğiniz hakkında hiçbir şartı yoktur. Bir kuruş, lira +ya da milyon lira olarak ücretlendirme yapabilirsiniz. Bu size ve pazara +kalmıştır, bu nedenle, kimse bir kopya için milyon lira ödemek istemezse +bize şikayette bulunmayın.</p> + +<p> +Tek istisnai durum, tüm kaynak kodu yerine karşılık gelen ikili (binary) +kodun dağıtıldığı durumdur. Bunu yapanlardan, GNU GPL tarafından talebe göre +kaynak kodunu sağlamaları istenmektedir. Kaynak kodu için ücret üzerinde +herhangi bir sınırın olmadığı durumda, herhangi birinin ödeyemeyeceği kadar +yüksek bir ücret isteyebilirler, örneğin milyon lira gibi, ve bu nedenle +gerçekte gizlerken, kaynak kodunu yayınlıyor gibi görünebilirler. Bu +nedenle, bu durumda, kullanıcının özgürlüğünü sağlamak için, <a +href="/licenses/gpl.html#section6">kaynağa ilişkin ücreti sınırlandırmamız +gereklidir</a>. Ancak sıradan durumlarda, dağıtım ücretlerini +sınırlandırmanın haklı bir tarafı yoktur, bu nedenle sınırlandırmayız.</p> + +<p> +Bazen eylemleri, GNU GPL’nin izin verdiği sınırı aşan firmalar, izin +istemekte ve “GNU yazılımı için ücret almayacaklarını” ya da bu +gibi şeyleri söylemektedir. Bu şekilde hiçbir yere varamazlar. Özgür yazılım +özgürlükle ilgilidir ve GPL’nin uygulanması özgürlüğün +savunulmasıdır. Kullanıcıların özgürlüklerini savunduğumuz zaman, dağıtım +ücretinin ne kadar olduğu gibi yan konularla meşgul olmayız. Özgürlük önemli +bir konudur, bütün konudur ve tek konudur.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1996, 1997, 1998, 2001, 2007, 2015, 2016, 2017, 2018 Free +Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> + <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <theflossinformation@yandex.com>, 2019.</li> +<li>T. E. Kalayci 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html new file mode 100644 index 0000000..5f285ca --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html @@ -0,0 +1,931 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/shouldbefree.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Yazılım Niçin Özgür Olmalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/shouldbefree.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Yazılım Niçin Özgür Olmalıdır</h2> + +<p> +yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a></p> +<h3 id="introduction">Giriş</h3> +<p> +Yazılımın varlığı, kullanımına ilişkin kararların nasıl verilmesi gerektiği +sorusunu gündeme getirmektedir. Örneğin, bir programın kopyasına sahip bir +bireyin, kopya isteyen başka bir bireyle karşılaştığını varsayalım. Bu +bireylerin programı kopyalaması mümkündür; bunun gerçekleşip +gerçekleşmeyeceğine kim karar vermelidir? İlgili bireyler mi? Ya da “sahip” +olarak adlandırılan başka bir taraf mı?</p> +<p> + Yazılım geliştiricileri, tipik olarak bu soruları, cevaba ilişkin ölçüti, +geliştiricilerin kârını maksimuma çıkarma varsayımına bağlı olarak +değerlendirmektedir. İşin politik gücü, hükümetin hem bu ölçütleri hem de +geliştiriciler tarafından önerilen cevabı benimsemesine neden olmuştur: +programın, tipik olarak geliştirilmesinde bulunan bir şirket olan bir sahibi +vardır.</p> +<p> + Aynı soruyu farklı bir ölçüt kullanarak değerlendirmek istiyorum: genel +olarak toplumun refahı ve özgürlüğünü göz önünde bulundurarak.</p> +<p> + Bu yanıt, mevcut kanun tarafından belirlenemez, kanun, etiğe uymalıdır, +bunun tersi olmamalıdır. Olası yanıtları sunabilmesine rağmen, mevcut +uygulama bu sorunun cevabını vermez. yanıtlandırmanın tek yolu, yazılım +sahibinin tanımlanması ile kimlerin zarar gördüğü, zararın niçin ve ne kadar +olduğu ve kime yardım ettiğinin görülmesidir. Başka bir deyişle, ürünlerin +üretilmesi kadar, bir bütün olarak toplum tarafında tam anlamıyla özgürlüğü +de dikkate alarak bir maliyet-kâr analizi gerçekleştirmeliyiz.</p> +<p> + Bu yazıda, sahipliğin var olmasının etkilerini açıklayacak ve sonuçların +zararlı olduğunu göstereceğim. Vardığım sonuç, programcıların, yazmış +olduğumuz yazılımı, paylaşma, yeniden dağıtma, üzerinde çalışma ve +geliştirme konusunda yüreklendirme görevine sahip olduğudur: başka bir +deyişle, <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a> yazma +konusunda insanları yüreklendirmek görevimizdir.<a href="#f1">(1)</a></p> + +<h3 id="owner-justification">Yazılım Sahipleri Güçlerini Nasıl Haklı Gösterir</h3> +<p> + Programların mülkiyet altında olduğu mevcut sistemden faydalananlar, +programları sahiplenme isteklerini desteklemek için iki sav sunar: duygusal +sav ve ekonomik sav.</p> +<p> + Duygusal sav şu şekildedir: “Alın terimi, kalbimi, ruhumu bu programa +koydum. Bu program <em>ben</em>den gelmektedir, bu program +<em>benim</em>dir!”</p> +<p> + Bu savın yanlış olduğunun kanıtlanması gerekmez. Bağlılık duygusu, +kendilerine uygun olduğunda programcıların kazandığı bir duygudur; +kaçınılmaz bir duygu değildir. Örneğin, aynı programcıların, bir maaş +karşılığında yazılımlarının tüm haklarını büyük bir firmaya devrettiği +durumu düşünelim; duygusal bağlılık esrarengiz bir şekilde ortadan +kaybolur. Bunun zıttı olarak, çalışmalarına imzalarını bile atmayan ortaçağ +zamanlarının büyük sanatçılarını ve zanaatçılarını düşünelim. Onlara göre, +sanatçının adı önemli değildi. Önemli olan çalışmanın yapılması, ve hizmet +edeceği amaçtı. Bu görüş, yüzlerce yıl hüküm sürdü.</p> +<p> + Ekonomik sav şu şekildedir: “Zengin olmak istiyorum (genellikle +“ekmeğini kazanmak” ifadesiyle karıştırılmaktadır) ve +programlama yaparak zengin olmama izin vermezseniz, o zaman programlama +yapmayacağım. Herkes benim gibidir, bu nedenle, hiç kimse program +yapmayacaktır. Ve o zaman elinizde hiçbir program olmayacak!” Bu +tehdit, genellikle arkadaşça bir tavsiye altında gizlenmektedir.</p> +<p> + Daha sonra bu tehdidin niçin bir blöf olduğunu açıklayacağım. İlk olarak, +savın başka bir biçiminde görülebilir olan bir kapalı varsayıma işaret +etmek istiyorum.</p> +<p> + Bu ifade etme, hiçbir programın olmadığı durumla özel mülk bir programın +sosyal yararının karşılaştırılmasıyla başlar ve daha sonra bir bütün olarak +özel mülk yazılım gelişiminin yararlı olduğu ve cesaretlendirilmesi +gerektiği sonucuna varır. Buradaki yanlış mantık, iki sonucun, özel mülk +yazılımın olması durumu ile hiçbir yazılımın olmaması durumu, +karşılaştırılmasındadır ve başka hiçbir olasılığın olmadığı +varsayılmaktadır.</p> +<p> + Yazılım telif hakkı sistemi söz konusu olduğunda, yazılım gelişimi +genellikle yazılımın kullanımını kontrol eden bir sahibin varlığıyla +ilişkilidir. Bu ilişki var olduğu sürece, her zaman özel mülk yazılımın var +olması ya da hiçbir yazılımın var olmaması seçeneğiyle karşı karşıya +kalırız. Ancak, bu ilişki yapısal ya da önlenemeyen bir ilişki değildir; bu, +sorgulamakta olduğumuz özel sosyal/yasal kararın bir sonucudur: bu, yazılım +sahipliğinin olup olmaması kararıdır. Özel mülk yazılımın var olması - +hiçbir yazılımın var olmaması arasındaki tercihin formülize edilmesi, +sorgulanmayı gerektirmektedir.</p> + +<h3 id="against-having-owners">Sahiplerin Olmasına Karşı Sav</h3> +<p> + Şu anda soru şudur: “Yazılımın gelişimi, kullanımının kısıtlanması +amacıyla sahiplerinin olmasıyla ilişkilendirilmeli midir?”</p> +<p> + Buna karar vermek için, bu iki eylemin her birinin toplum üzerindeki +etkisini birbirinden bağımsız olarak değerlendirmemiz gerekir: yazılımın +geliştirilmesinin etkisi (dağıtım terimlerinden bağımsız olarak) ve +kullanımının sınırlanmasının etkisi (yazılımın geliştirilmiş olduğu +varsayılarak). Bu eylemlerden biri yararlı ve diğeri de zararlı ise, o zaman +ilişkiyi bırakmamız ve yalnızca yararlı olan eylemi gerçekleştirmemiz daha +iyidir.</p> +<p> + Bu durumu farklı bir şekilde ortaya koyarsak, halihazırda geliştirilmiş olan +bir programın dağıtılmasının kısıtlanması toplum için zararlı ise, o zaman +etik bir yazılım geliştiricisi, bu seçeneği reddedecektir.</p> +<p> + Paylaşmanın kısıtlanmasının etkisini belirlemek için, kısıtlı (başka bir +deyişle, özel mülk) bir programın toplum için değerini, aynı programın +herkes için ulaşılabilir olduğu durumdaki değeriyle karşılaştırmamız +gerekir. Bu, iki dünyanın karşılaştırılması anlamına gelmektedir.</p> +<p> + Bu çözümleme, ayrıca şu şekilde yapılan basit karşı savı da +yanıtlamaktadır. “komşuya programın bir kopyasının verilmesinin yararı, +programın sahibine verilen zarar nedeniyle yok olmaktadır.” Bu karşı sav, +zararın ve faydanın eşit büyüklükte olduğunu varsaymaktadır. Çözümleme, iki +büyüklüğün karşılaştırılmasını içermektedir ve faydanın daha büyük olduğunu +göstermektedir.</p> +<p> + Bu savı açıklığa kavuşturmak için, bu savı başka bir alana uygulayalım: yol +inşaatı.</p> +<p> + Bütün yolların finansmanı geçiş ücretleriyle sağlanabilir. Bu, tüm cadde +köşelerinde geçiş ücreti stantlarının olmasını gerektirecektir. Bu gibi bir +sistem, yolları iyileştirmek için büyük bir istenç sağlayacaktır. Ayrıca +herhangi belirli bir yolun kullanıcılarının söz konusu yol için ödeme +yapmasına neden olacaktır. Ancak, geçiş ücreti standı, düzgün bir biçimde +araba sürülmesine ilişkin yapay bir engeldir, yapaydır çünkü yolların ya da +arabaların nasıl çalıştığının bir sonucu değildir.</p> +<p> + Yararları açısından ücretli ve ücretsiz yolları karşılaştırırsak, geçiş +ücreti stantlarına sahip olmayan yolların inşaatının ve çalıştırılmasının +daha ucuz olduğunu, daha güvenli ve kullanımının daha etkin olduğunu +görürüz<a href="#f2">(2)</a>. Fakir bir ülkede, geçiş ücretleri, yolları +birçok vatandaş için daha elverişsiz hale getirmektedir. Bu nedenle, geçiş +ücreti standı olmayan yollar, topluma daha düşük maliyette daha fazla fayda +sunmaktadır; toplum için daha çok tercih edilmektedir. Bu nedenle toplumun, +yolların finansmanını geçiş ücreti stantları yerine başka bir şekilde +sağlaması gereklidir. Bir kere inşaa edildikten sonra, yolların kullanımı +ücretsiz olmalıdır.</p> +<p> + Geçiş ücreti stantlarının savunucuları finansmanın sağlanması için <em>tek +yol</em> olarak bu stantları önerdiklerinde, mevcut tercih olanaklarını +bozarlar. Geçiş ücreti stantları finansman sağlamaktadır ancak başka bir +şeyi daha yapmaktadır: aslında, yolun kalitesini bozmaktadır. Geçiş ücretli +yol, ücretsiz (özgür) yol kadar iyi değildir; bu, ücretsiz yolların yerine +geçiş ücretli yolların geçeceği anlamına geliyorsa, daha iyi ya da teknik +olarak üstün yolların iyi bir sonuç vermeyebileceğini gösterir.</p> +<p> + Tabi ki, ücretsiz bir yolun inşaatının da maliyeti vardır ve bu maliyeti, +kamunun bir şekilde ödemesi şarttır. Ancak, bu, geçiş ücreti stantlarının +önlenemez olduğu anlamına gelmez. Her iki durumda da ücret ödemesi gereken +bizler için, ücretsiz bir yolun satın alınması paramızın daha iyi +değerlendirilmesini sağlayacaktır.</p> +<p> + Geçiş ücreti olan bir yolun, hiç yolun olmamasından daha kötü olduğunu +söylemiyorum. Bu, geçiş ücretinin hiç kimsenin yolu kullanamayacağı kadar +yüksek olduğu durumda geçerli olurdu, ancak bu, bir geçiş ücreti toplayıcısı +için muhtemel olmayan bir politikadır. Ancak, geçiş ücreti stantları önemli +harcama ve elverişsizliğe neden olduğu sürece, finansmanın daha az +engelleyici bir biçimde sağlanması daha iyidir.</p> +<p> + Yazılım gelişimine aynı savı uygulayarak, şimdi yararlı yazılım programları +için “geçiş ücreti stantlarının” olmasının topluma pahalıya mal olduğunu +göstereceğim: programların oluşturulmasının daha pahalıya mal olmasına, +ortaya çıkan ürünün daha pahalı olmasına ve kullanımının daha az tatmin +edici ve daha verimsiz olmasına neden olmaktadır. Bunu, program yapısının +başka bir şekilde desteklenmesi gerektiği sonucu izleyecektir. Daha sonra, +yazılım gelişiminin desteklenmesi ve (gerçekte gerekli olduğu dereceye +kadar) finanse edilmesi için başka yöntemleri açıklamaya devam edeceğim.</p> + +<h4 id="harm-done">Yazılımın Engellenmesi ile Verilen Zarar</h4> +<p> + Bir an için bir programın geliştirilmiş olduğunu ve gelişimi için her türlü +gerekli bedelin ödendiğini düşünün; şimdi toplum, programı özel mülk yapmak +ya da özgür paylaşım ve kullanım için izin vermek arasında bir tercih +yapmalıdır. Programın varlığı ve ulaşılabilirliği istenen bir şeydir.<a +href="#f3">(3)</a></p> +<p> + Programın dağıtımı ve değiştirilmesi üzerindeki sınırlamalar kullanımını +kolaylaştıramaz. Bu sınırlamalar yalnızca zarar vericidir. Bu nedenle +etkileri yalnızca olumsuz olabilir. Ancak ne kadar? Ve ne çeşit?</p> +<p> + Bu gibi bir engellemeden dolayı üç farklı maddi zarar seviyesi vardır:</p> + +<ul> +<li>Daha az sayıda insan programı kullanmaktadır.</li> + +<li>Kullanıcıların hiçbiri programı uyarlayamaz ya da onaramaz.</li> + +<li>Diğer geliştiriciler programdan bir şeyler öğrenemez ya da yeni çalışmalar +için programı temel alamaz.</li> +</ul> + +<p> + Her bir maddi zarar seviyesi, eşlik eden bir psiko-sosyal zarar biçimine +sahiptir. Bu, insanların kararlarının sonraki duyguları, yaklaşımları ve +yatkınlıkları üzerindeki etkisine gönderme yapmaktadır. İnsanların düşünme +yollarındaki bu değişiklikler daha sonra diğer insanlarla ilişkilerinde ek +bir etkiye sahip olacaktır ve maddi sonuçlara neden olabilir.</p> +<p> + Maddi zararın üç seviyesi, programın katabildiği değerin bir kısmını +tüketebilir ancak sıfıra indiremez. Programın değerinin neredeyse tümünü +harcarlarsa, o zaman programın yazılması en azından programı geliştirmek +için harcanan emek şeklinde topluma zarar verir. Satılması kârlı olan bir +program birtakım net doğrudan maddi fayda sağlamalıdır.</p> +<p> + Ancak, eşlik eden psiko-sosyal zarar hesaba katıldığında, özel mülk yazılım +gelişiminin verebildiği zararın bir sınırı yoktur.</p> + +<h4 id="obstructing-use">Programların Kullanımının Sınırlandırılması</h4> +<p> + İlk zarar seviyesi, programın basit bir biçimde kullanımına engel +olmaktadır. Bir programın kopyalanması hemen hemen sıfır marjinal maliyete +sahiptir (ve işi kendiniz yaparak bu maliyeti ödeyebilirsiniz), bu nedenle +özgür bir piyasada, hemen hemen sıfır fiyata sahip olacaktır. Lisans ücreti, +programın kullanılmasına ilişkin önemli bir engelleyici etkendir. Geniş +çaplı olarak yararlı olan bir program özel mülk ise, çok daha az sayıda +insan bu programı kullanacaktır.</p> +<p> + Bir programın topluma sağlayacağı toplam katkının programa bir sahip +atanmasıyla azalacağı kolayca görülebilir. Programı kullanmak için ödeme +yapması gereken programın her bir potansiyel kullanıcısı, ödeme yapmayı +seçebilir ya da programı kullanmaktan vazgeçebilir. Kullanıcı ödeme yapmayı +tercih ettiği zaman, iki taraf arasında toplamı sıfır olan bir para +transferi gerçekleşmektedir. Ancak bir kimse programın kullanımından +vazgeçmeye karar verdiğinde, bu durum, o kimseye zarar verir ve de bu +durumun kimseye yararı olmaz. Negatif sayılarla sıfırların toplamı negatif +olmalıdır.</p> +<p> + Ancak bu, programı geliştirmek için gerekli çalışma miktarını +azaltmamaktadır. Sonuç olarak, saatlik çalışma başına sağlanan kullanıcı +memnuniyeti açısından tüm sürecin verimi azalır.</p> +<p> + Bu, programlar, arabalar, sandalyeler ya da sandviçlerin kopyaları +arasındaki önemli farklı yansıtır. Bilim kurgu filmlerinin dışında fiziksel +nesneler için hiçbir kopyalama makinesi yoktur. Ancak programların +kopyalanması kolaydır; herhangi bir kimse, çok az çabayla istendiği kadar +kopya oluşturabilir. Fiziksel nesneler için bu geçerli değildir çünkü madde +korunmaktadır: her bir yeni kopya, ilk kopyanın yapılış şekliyle aynı +şekilde hammaddelerden yapılmalıdır.</p> +<p> + Maddi nesneler söz konusu olduğunda, bu nesnelerin kullanımına ilişkin +engelleyici durum anlamlıdır çünkü daha az nesnenin satın alınması, bu +nesneleri yapmak için daha az hammadde ve çalışmanın gerekli olduğu anlamına +gelmektedir. Genelde üretim süreci üzerine dağıtılmış bir başlangıç +maliyetinin ve bir geliştirme maliyetinin olduğu gerçektir. Ancak üretimin +marjinal maliyeti önemli olduğu sürece, geliştirme maliyetinin bir kısmının +eklenmesi niteliksel bir fark yaratmamaktadır. Ve sıradan kullanıcıların +özgürlüğünde kısıtlamaların olmasını gerektirmemektedir.</p> +<p> + Ancak, aksi takdirde özgür olacak olan bir şey üzerinde bir fiyatın +dayatılması niteliksel bir değişikliktir. Yazılım dağıtımı için merkezi +olarak dayatılan bir ücret güçlü bir engelleyici durum haline gelmektedir.</p> +<p> + Dahası, şimdi uygulandığı gibi merkezi üretim, yazılımın kopyalarının +sunulması aracı olarak bile etkin değildir. Bu sistem gereksiz paketleme, +dünya genelinde çok sayıda paketin taşınması ve satış için depolanmasındaki +fiziksel disklerin ya da teyplerin iliştirilmesini içermektedir. Bu maliyet, +işin yapılmasının masrafı olarak sunulmaktadır; gerçekte, sahiplerin olması +nedeniyle oluşan boşa harcamanın bir kısmıdır.</p> + +<h4 id="damaging-social-cohesion">Sosyal Uyumun Zarar Görmesi</h4> +<p> + Kendinizin ve komşunuzun belirli bir programın çalışmasını yararlı +bulacağını varsayın. Komşunuz açısından etik olarak bakıldığında, durumun +uygun bir şekilde gerçekleşmesinin programın her ikiniz tarafından +kullanılmasını mümkün kılacağını hissetmelisiniz. Programın yalnızca biriniz +tarafından kullanılması ve diğerinin kısıtlanması önerisi, ara bozucu bir +öneridir komşunuz da siz de bu durumu kabul edemezsiniz.</p> +<p> + Tipik bir yazılım lisans anlaşması imzalamak komşunuza ihanet etmek anlamına +gelmektedir: “Komşumu bu programdan mahrum bırakmaya söz veriyorum böylece +kendim için bir kopya edinebilirim.” Bu gibi tercihler yapan insanlar, +komşulara yardım etmenin önemini basit görerek kendilerini haklı göstermek +için iç psikolojik baskı hisseder, bu nedenle toplum ruhu zayıflar. Bu, +programın kullanımından insanları vazgeçirmenin maddi zararıyla ilişkili +olan psiko-sosyal zarardır.</p> +<p> + Birçok kullanıcı, paylaşmanın reddedilmesinin hatalı olduğunu bilinçaltında +hissetmektedir, bu nedenle bu kullanıcılar, lisansları ve kanunları +görmezden gelmeye karar verir ve her şekilde programları paylaşırlar. Ancak +genellikle bunu yaptıkları için suçlu hissederler. İyi komşu olmak için +kuralları çiğnemenin gerekli olduğunu bilirler ancak kanunlara yine de önem +verirler ve iyi bir komşu olmanın (ki öyledirler) utanç verici ya da +ahlaksızca olduğu sonucuna varırlar. Bu da psiko-sosyal bir zarar çeşididir +ancak bu lisansların ve kanunların hiçbir törel güce sahip olmadığına karar +vererek bundan kaçınılabilir.</p> +<p> + Programcılar ayrıca, çalışmalarını birçok kullanıcının kullanmasına izin +verilmeyeceğini bilerek psikolojik zarar da görmektedir. Bu durum, siniklik +ya da inkâr davranışına yol açmaktadır. Bir programcı, teknik olarak heyecan +verici bulduğu çalışmayı coşkulu bir şekilde tanımlayabilir; o zaman +“Kullanmama izin verilecek mi?” sorusunu duyduğunda yüzü düşer ve cevabın +hayır olduğunu itiraf eder. Cesareti kırılmış hissetmemek için, çoğunlukla +bu gerçeği görmezden gelir ya da bu konunun önemini en aza indirmek için +sinik bir tutum benimser.</p> +<p> + Reagan döneminden beri, A.B.D.’deki en büyük eksiklik konusu, teknik yenilik +değil daha çok toplumun iyiliği için birlikte çalışma isteğidir. Toplum için +birlikte çalışma isteği harcanarak teknik yeniliğin yüreklendirilmesi +anlamsızdır.</p> + +<h4 id="custom-adaptation">Programların Uyarlanmasının Engellenmesi</h4> +<p> + Maddi zararın ikinci seviyesi programların uyarlanamamasıdır. Yazılımın +değişikliklerinin kolaylaşması eski teknolojiye göre en büyük avantajlardan +biridir. Ancak piyasada mevcut yazılımların birçoğu, satın alındıktan sonra +bile değişiklik için elverişli değildir. Bir kara kutu gibi, almanız ya da +bırakmanız için uygundur, hepsi bu.</p> +<p> + Çalıştırabileceğimiz bir program, anlamı kapalı olan bir sayı serisinden +oluşmaktadır. Hiç kimse, hatta iyi bir programcı bile, programın başka bir +şey yapması için bu sayıları kolayca değiştiremez.</p> +<p> + Programcılar normalde bir programın “kaynak kodu” ile çalışır, bu kaynak +kodu, Fortran ya da C gibi bir programlama dilinde +yazılmaktadır. Kullanılmakta olan verileri ve programın parçalarını +göstermek için isimleri kullanır ve toplama için + ve çıkarma için – gibi +sembollerle işlemleri temsil eder. Programcıların, programları okuması ve +değiştirmesine yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Burada bir örnek +mevcuttur; bu örnek, bir düzlemdeki iki nokta arasındaki uzaklığı hesaplamak +için kullanılan bir programdır:</p> + +<pre> + float + distance (p0, p1) + struct point p0, p1; + { + float xdist = p1.x - p0.x; + float ydist = p1.y - p0.y; + return sqrt (xdist * xdist + ydist * ydist); + } +</pre> +<p> + Burada husus kaynak kodun tam olarak ne anlama geldiği değildir; cebir gibi +gözükmesidir, ve bu programlama dilini bilen bir kişi onu anlamlı ve açık +bulacaktır. Buna karşın, bu yazıyı yazdığım sırada kullandığım +bilgisayardaki haliyle çalıştırılabilir biçimde aynı programı aşağıda +görebilirsiniz: +</p> + +<pre> + 1314258944 -232267772 -231844864 1634862 + 1411907592 -231844736 2159150 1420296208 + -234880989 -234879837 -234879966 -232295424 + 1644167167 -3214848 1090581031 1962942495 + 572518958 -803143692 1314803317 +</pre> + +<p> + Kaynak kodu, programın her kullanıcısı için (en azından potansiyel olarak) +yararlıdır. Ancak birçok kullanıcının, kaynak kodunun kopyalarına sahip +olmasına izin verilmez. Genelde hiç kimse ondan bir şeyler öğrenmesin diye, +özel mülk bir programın kaynak kodu, sahibi tarafından gizli +tutulur. Kullanıcılar, yalnızca bilgisayarın çalıştıracağı anlaşılmaz sayı +dosyalarını almaktadır. Bu, programın, yalnızca programın sahibi tarafından +değiştirilebileceği anlamına gelmektedir.</p> +<p> + Bir arkadaşım, bir keresinde bana bir bankada altı ay programcı olarak +çalıştığını ve piyasada bulunan programlara benzer bir program yazdığını +anlatmıştı. Piyasadan mevcut programa ilişkin kaynak kodunu alabilirse, +kolayca ihtiyaçlarına göre ayarlayabileceğini söylemişti. Banka, bunu almak +için ödeme yapmak konusunda istekliydi ancak buna izin verilmemekteydi, +kaynak kodu sırdı. Bu nedenle, altı ay çalışması gerekliydi, bu, bu büyük +üründe hatırı sayılır bir çalışmaydı ancak gerçekte boşa giden bir +çalışmaydı.</p> +<p> + <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> Yapay Zeka +Laboratuarı 1977 yılı civarında Xerox’tan hediye olarak bir grafik yazıcısı +aldı. Bu yazıcı, birçok yararlı ekleme yaptığımız özgür yazılım tarafından +çalıştırılmaktaydı. Örneğin, yazılım, bir yazdırma işinin tamamlanması +üzerine bir kullanıcıyı derhal bilgilendirecekti. Yazıcıda ne zaman kağıt +sıkışması ya da kağıtsız kalma gibi bir sorun olsa, yazılım, derhal yazdırma +işlerini sıraya koyarak tüm kullanıcıları bilgilendirmekteydi. Bu özellikler +düzgün çalışmayı sağlamaktaydı.</p> +<p> + Daha sonra Xerox, YZ Laboratuarına, ilk lazer yazıcılarından biri olan daha +yeni, daha hızlı bir yazıcı verdi. Bu yazıcı, bu iş için atanan bir +bilgisayarda çalışan özel mülk bir yazılım tarafından sürülmekteydi, bu +nedenle en sevdiğimiz özelliklerin hiçbirini ekleyemedik. Bir yazdırma işi, +bu bilgisayara gönderildiğinde ancak iş gerçekten de yazdırıldığında (ve +gecikme genelde önemli orandaydı) bir bildirim almıyorduk. İşin gerçekten de +ne zaman yazdırıldığının bulunması için bir yol yoktu; yalnızca tahmin +yürütebiliyordunuz. Ve bir kağıt sıkışması olduğunda, hiç kimse +bilgilendirilmiyordu, bu nedenle yazıcı genellikle hiç kimse tarafından +tamir edilmeden bir saat öylece duruyordu.</p> +<p> + YZ Laboratuarındaki sistem programcıları muhtemelen programın orijinal +yazarları gibi bu gibi problemleri çözebilmekteydi. Xerox, bu gibi +problemlerin çözülmesiyle ilgilenmiyordu ve bizi bu konuda engellemeyi +tercih etti, bu nedenle problemleri kabul etmeye zorlandık. Bu problemler +hiçbir zaman giderilmedi.</p> +<p> + Birçok iyi programcı bu hüsranı yaşadı. Banka, derme çatma hazırlanmış olan +programdan yeni bir program yazarak problemi çözmeyi başarmıştı ancak ne +kadar yetenekli olursa olsun tipik bir kullanıcının tek yapabileceği şey +vazgeçmekti.</p> +<p> + Bu vazgeçiş, insanda kendine güven anlamında psiko-sosyal zarara neden +olmaktadır. İhtiyaçlarınıza uygun olarak yeniden düzenleyemeyeceğiniz bir +evde yaşamak cesaret kırıcıdır. Birinin hayatının diğer yönlerini +etkileyecek şekilde yayılabilen kabullenmeye ve cesaret kırmaya neden +olur. Bu şekilde hisseden insanlar mutsuzdur ve iyi çalışma yapamazlar.</p> +<p> + Yemek tariflerinin yazılımla aynı şekilde biriktirilmiş olduğu durumu hayal +edin. Şöyle diyebilirsiniz: “Tuzunu azaltarak bu yemek tarifini nasıl +değiştiririm?“ ve büyük şef şu şekilde yanıt verir: “Beynimin ve +damak tadımın bir sonucu olan benim yemek tarifime, tarifi kurcalamaya +çalışarak nasıl hakaret edersin? Yemek tarifimi değiştirme ve onu daha güzel +yapma hakkına sahip değilsin!”</p> +<p> + “Ama doktorum tuz yememem gerektiğini söyledi! Ne yapabilirim? Benim +için tuzu çıkaramaz mısınız?”</p> +<p> + “Bunu memnuniyetle yaparım; ücretim yalnızca $50,000’dir.” +(Sahibin değişiklikler üzerinde tekeli olduğu için, ücret yüksektir.) +“Ancak, şimdi zamanım yok. Deniz Kuvvetleri Departmanı'na gemi +bisküvileri için yeni bir tarif tasarlamam gerekiyor. İki yıl sonra sizin +işinizi görürüm.”</p> + +<h4 id="software-development">Yazılım Geliştirmenin Engellenmesi</h4> +<p> + Üçüncü maddi zarar seviyesi, yazılım geliştirmeyi etkilemektedir. Yazılım +geliştirme, bir kimsenin mevcut bir programı aldığı ve yeni bir özellik için +parçalarını yeniden yazdığı ve daha sonra başka bir insanın başka bir +özellik eklemek için parçaları yeniden yazdığı evrimsel bir süreç olarak +alışılageldi ve bazı durumlarda, bu yirmi yıllık bir periyot boyunca devam +etti. Bu arada, programın parçaları, başka programların başlangıçlarını +oluşturmak üzere alınacak ve orada kullanılacaktır.</p> +<p> + Sahiplerin var olması bu gelişim tipini engellemektedir, bir program +geliştirilirken, derme çatma olarak hazırlanmış bir parçadan çalışılmaya +başlanmasını gerekli kılmaktadır. Ayrıca genç pratisyenlerin, yararlı +teknikleri öğrenmek için mevcut programları çalışmasını ya da hatta büyük +programların yapılandırılabilmesini de önler.</p> +<p> + Sahipler ayrıca eğitimi de önlemektedir. Bilgisayar bölümünde büyük bir +programın kaynak kodunu hiçbir zaman görmemiş zeki öğrencilerle +karşılaştım. Küçük programları yazma konusunda başarılı olabilirler ancak +başkalarının nasıl yaptığını göremezlerse, büyük programları yazma konusunda +farklı özellikleri öğrenmeye başlayamazlar.</p> +<p> + Herhangi bir entelektüel alanda, birileri diğerlerinin omuzlarına çıkarsa, +daha büyük yüksekliklere ulaşabilirler. Ancak yazılım alanında artık buna +izin verilmemektedir, <em>kendi firmanızda</em> diğer insanların omuzlarına +çıkabilirsiniz.</p> +<p> + İlgili psiko-sosyal zarar, ülkeleri savaşta olsa bile, bilim adamlarının iş +birliği yapmasını sağlayacak kadar güçlü olmuş olan bilimsel işbirliğinin +ruhunu etkilemektedir. Bu ruhta, laboratuarlarını Pasifik’teki bir adada +bırakan Japon oşinograflar, ABD Deniz Kuvvetleri için çalışmalarını dikkatli +bir şekilde korumuş ve çalışmalarına iyi bakmaları için ABD Deniz +Kuvvetlerine bir not bırakmışlardır.</p> +<p> + Kâra ilişkin uyuşmazlık, uluslar arası uyuşmazlığın ayırdığına zarar +vermiştir. Bugünlerde, birçok alandaki bilim adamı, deneyini diğerlerinin +tekrarlamasını olanaklı kılmak için yayınlarında yeterince bilgi +vermemektedirler. Yalnızca okuyucuların ne kadarını yapabileceklerine +şaşırmalarına yetecek kadar bilgi sunarlar. Bu, rapor halinde sunulan kaynak +kodunun genelde sır olduğu bilgisayar biliminde de kesinlikle benzer +şekildedir.</p> + +<h4 id="does-not-matter-how">Paylaşımın Nasıl Kısıtlandığı Önemli Değildir</h4> +<p> + İnsanların bir programın kopyalanması, değiştirilmesi ve üzerine bazı yapı +taşlarının konulmasının önlenmesinin etkilerini açıkladım. Bu engellemenin +nasıl gerçekleştiğini açıklamadım çünkü bu, sonucu etkilememektedir. Kopya +koruması ya da telif hakkı, lisanslar ya da şifreleme ya da <abbr +title="Read-only Memory">ROM</abbr> kartları ya da donanım seri numaraları +ndan hangisi ile yapılırsa yapılsın, kullanımı önlemede <em>başarılı</em> +olursa, zarar vericidir.</p> +<p> + Kullanıcılar, bu yöntemlerin bazılarını diğerlerinden daha uygunsuz +bulmaktadır. Zannediyorum ki, en çok nefret edilen metotlar, hedeflerini +gerçekleştiren metotlardır.</p> + +<h4 id="should-be-free">Yazılım Özgür Olmalıdır</h4> +<p> + Bir programın sahibinin olmasının, programın değiştirilmesinin ya da +kopyalanmasının kısıtlanmasının, engelleyici olduğunu göstermiştim. Negatif +etkileri yaygın ve önemlidir. Ortaya çıkan sonuç toplumda, programlar için +sahipler olmamalıdır.</p> +<p> + Toplumun ihtiyaç duyduğu şeyi anlamanın başka bir yolu özgür yazılımdır ve +özel mülk yazılım kötü bir ikamedir. Bunun cesaretlendirilmesi ihtiyaç +duyduğumuz şeyi almanın gerçekçi bir yolu değildir.</p> +<p> + Vaclav Havel, bize şunu tavsiye etmiştir: “Bir şey için, başarılı olma +şansına sahip olduğu için değil, iyi olduğu için savaşın.” Özel mülk +yazılım yapan bir şirket, kendi dar anlamında başarı şansına sahiptir ancak +bu, toplum için iyi olan şey değildir.</p> + +<h3 id="why-develop">İnsanlar Niçin Yazılım Geliştireceklerdir</h3> +<p> + Telif hakkını insanları yazılım geliştirmeye cesaretlendiren bir araç olarak +kabul edersek, ilk başta daha az yazılım geliştirilecektir ancak söz konusu +yazılım daha yararlı olacaktır. Genel olarak sağlanan kullanıcı +memnuniyetinin daha az olup olmayacağı açık değildir; ancak öyleyse ya da +herhangi bir şekilde bu kullanıcı memnuniyetini arttırmak istersek, gelişimi +yüreklendirmek için başka yollar vardır, tıpkı yollarda para toplamak için +geçiş ücreti stantlarının dışında başka alternatiflerin de olması +gibi. Bunun nasıl olabileceği hakkında konuşmadan önce, ilk olarak yapay +cesaretlendirmenin gerçekten ne kadar gerekli olduğunu sorgulamak isterim.</p> + +<h4 id="fun">Programlama Eğlencelidir</h4> +<p> + Örneğin, para için yapılacak olmasını göz ardı edersek, yol inşaatı gibi az +sayıda kimsenin girişeceği bazı işler vardır. Zengin olma şansının düşük +olduğu bazı başka çalışma ve sanat dalları mevcuttur, insanlar bu gibi +işlere meraklarından ya da toplum tarafından algılanan değerlerinden ötürü +girer. Buna ilişkin örnekler, matematiksel mantığı, klasik müziği ve +arkeolojiyi ve çalışan insanlar arasındaki politik organizasyonu +kapsamaktadır. İnsanlar, finansmanı sağlanan mevcut birkaç konum için acı +bir şekilde olmaktan çok üzgün bir şekilde rekabet eder. Hatta güçleri +yeterse, ilgili alanda çalışmak için para bile ödeyebilirler.</p> +<p> + Bu gibi bir alan, zengin olma şansını sunmaya başlarsa, bir anda kendini +değiştirebilir. Bir çalışan zengin olursa, diğerleri de aynı imkânı talep +eder. Kısa zamanda, tümü, zevk için yapmakta oldukları şey için büyük +miktarlarda para isteyebilirler. Birkaç yıl geçtiğinde, ilgili alanla +ilişkili herkes, büyük maddi çıkar olmaksızın işin yapılmasına saçma gözüyle +bakacaktır. Sosyal planlayıcılara, bunu gerçekleştirmek için gerekli olan +özel tedbirleri ve tekeli oluşturarak bu kârların mümkün olmasını +sağlamaları konusunda baskı yapacaklardır.</p> +<p> + Bu değişim, 1980'lerde bilgisayar programcılığı alanında +gerçekleşti. 1970'lerde, “bilgisayar bağımlılığı” adlı makaleler +vardı: kullanıcılar “çevrim içi oluyorlardı” ve +haftada-yüz-dolarlık alışkanlıkları vardı. Genel olarak insanların +evliliklerini bile sona erdirmeye yetecek kadar programlamayı sevdikleri +düşünülüyordu. Günümüzde, genel olarak hiç kimsenin yüksek bir ücret almadan +programlama yapmadığı anlaşılmaktadır. İnsanlar, o zaman bildikleri şeyi +unutmuşlar.</p> +<p> + Belirli bir zamanda birçok insanın yüksek ücret için belirli bir alanda +çalışacağı doğruyken, bunun hâlâ doğru olması gerekmez. Toplumun da bunu +yüreklendirmesi ile, değişimin dinamiği tersine işleyebilir. İnsanların +zengin olma ihtimalini ortadan kaldırırsak, o zaman bir süre sonra, +davranışlarını yeniden ayarladıkları zaman, insanlar, bir kere daha yeniden +başarının zevki için ilgili alanda çalışmaya can atacaklardır.</p> +<p> + Buradaki soru şudur: “Programcılara nasıl ücret ödenebilir?” Bu soru, +programcılara bir servet ödenmesinin gerekmediği fark edildiğinde, daha +kolay bir soru haline gelmektedir. Sade bir yaşantının sağlanması daha +kolaydır.</p> + +<h4 id="funding">Özgür Yazılımın Finansmanı</h4> +<p> + Programcılara ücret ödeyen kurumların yazılım evleri olması gerekmez. Bunu +yapabilecek birçok başka kurum mevcuttur.</p> +<p> + Donanım üreticileri, yazılımın kullanımını kontrol edemeseler bile, yazılım +gelişimini desteklemeyi önemli bulmaktadır. 1970 yılında, yazılımlarının +çoğu özgürdü çünkü kısıtlamayı düşünmüyorlardı. Günümüzde, konsorsiyumlara +katılmaya ilişkin artan istekleri, yazılıma sahip olmanın onlar için +gerçekten de önemli olan şey olmadığını fark ettiklerini göstermektedir.</p> +<p> + Üniversiteler, birçok programlama projesi gerçekleştirmektedir. Günümüzde, +üniversiteler, genellikle elde ettikleri sonuçları satmaktadır ancak +1970’lerde satmamaktaydılar. Yazılım satmalarına izin verilmese, +üniversitelerin özgür yazılım geliştirip geliştirmeyeceğine ilişkin bir +şüphe var mıdır? Bu projeler, şimdi özel mülk yazılım gelişimini destekleyen +hükümet anlaşmalarıyla desteklenebilir.</p> +<p> + Günümüzde üniversite araştırmacılarının bir sistem geliştirmek, sistemi +tamamlanana kadar geliştirmek ve projeyi “tamamlanmış” olarak adlandırmak +için ödenek alması ve daha sonra projeyi gerçekten de bitirdikleri ve +kullanılır hale getirdikleri şirketleri kurmaları yaygındır. Bazen +tamamlanmamış sürümü “özgür” olarak adlandırırlar; gerçekten de bozulmuş +iseler, bunun yerine, üniversiteden özel bir lisans alırlar. Bu bir sır +değildir; ilgili herkes tarafından açık bir şekilde kabul +edilmektedir. Ancak araştırmacılar bu gibi şeyleri yapma isteğine açık +değillerse, yine de araştırmayı gerçekleştireceklerdir.</p> +<p> + Özgür yazılım geliştiren programcılar, yazılımla ilgili hizmetleri satarak +yaşamlarını sağlayabilirler. <a href="/software/gcc/">GNU C +derleyicisini</a> yeni donanıma taşımak ve <a href="/software/emacs/">GNU +Emacs</a>’a kullanıcı ara yüzü uzantıları yapmak üzere +tutulmuştum. (Gerçekleştirilmesi tamamlandıktan sonra bu gelişmeleri kamuya +sundum.) Ayrıca ders verdim ve bunun için de ücret aldım.</p> +<p> + Bu şekilde çalışan tek ben değilim; şimdi bundan başka hiçbir iş yapmayan +başarılı ve büyüyen bir şirket var. Ayrıca GNU sisteminin özgür yazılımı +için ticari olarak destek sağlayan başka birçok firma bulunmaktadır. Bu, +bağımsız yazılım destek endüstrisinin başlangıcıdır, özgür yazılım baskın +hale gelirse, oldukça büyüyecek olan bir endüstridir. Çok zengin olanlar +dışındaki kullanıcılara, özel mülk yazılım için mevcut olmayan bir seçeneği +sunmaktadır.</p> +<p> + <a href="/fsf/fsf.html">Özgür Yazılım Vakfı</a> gibi yeni vakıflar da +programcıları finanse edebilir. Kurumun gelirlerinin çoğu, posta vasıtasıyla +disk ve teyp alan kullanıcılar tarafından sağlanmaktadır. Teypler üzerindeki +yazılım ücretsizdir, bu, her kullanıcının yazılımı kopyalama ve değiştirme +özgürlüğünün olduğu anlamına gelmektedir ancak birçoğu kopyaları almak için +ödeme yapmaktadır. (“Özgür yazılımın” ücretle ilgili değil +özgürlükle ilgili olduğunu unutmayın.) Halihazırda bir kopyaya sahip bazı +kullanıcılar, hak ettiğimizi düşündükleri bir katkıyı sağlamak için teyp +sipariş etmektedir. Vakıf ayrıca bilgisayar üreticilerinden önemli oranda +bağış da almaktadır.</p> +<p> + Özgür Yazılım Vakfı bir bağış kurumudur ve geliri, mümkün olduğunca fazla +sayıda programcı tutmak için harcanmaktadır. Bir şirket olarak kurulmuş +olsaydı, aynı ücretle aynı özgür yazılımı kamuya dağıtarak, kurucusu için +çok iyi bir servet sağlayabilirdi.</p> +<p> + Vakıf bir bağış kurumu olduğu için, programcılar genelde başka bir yerde +kazanacaklarının yarı parasına Vakıf için çalışmaktadır. Bunu yapmaktadırlar +çünkü bürokrasimiz yoktur ve çünkü çalışmalarının kullanımının +engellenmeyeceğini bilmenin memnuniyeti içindedirler. Hepsinin ötesinde, +programlama eğlenceli bir iştir. Buna ek olarak, gönüllüler de bizim için +birçok yararlı program yazmıştır. (Teknik yazarlar bile gönüllüdür.)</p> +<p> + Bu, müzik ve sanatta olduğu gibi programlamanın çok etkileyici olduğunu +doğrular. Hiç kimsenin programlama yapmayacağından korkmamıza gerek yoktur.</p> + +<h4 id="owe">Kullanıcılar Geliştiricilere Ne Borçludur?</h4> +<p> + Yazılım kullanıcılarının, yazılımın desteklenmesine katkıda bulunmak için +manevi bir zorunluluk hissetmesi için iyi bir neden vardır. Özgür yazılımın +geliştiricileri, kullanıcıların eylemlerine katkıda bulunmaktadır ve özgür +yazılım geliştiricilerine bunu sürdürmeleri için finansman sağlamak +kullanıcıların uzun vadede ilgilendikleri bir husustur ve adildir.</p> +<p> + Ancak, bu husus, özel mülk yazılım geliştiricileri için geçerli değildir +çünkü kısıtlamalar, bir ödülden çok bir cezayı gerektirmektedir.</p> +<p> + Bu nedenle burada bir ikilem vardır: yararlı yazılımın geliştiricisi, +kullanıcıların desteğine hak kazanmaktadır ancak bu manevi zorunluluğun bir +gereksinime dönüştürülmesine ilişkin her türlü girişim, zorunluluğa ilişkin +temele zarar vermektedir. Geliştirici, bir ödülü hak edebilir ya da talep +edebilir ancak bunların her ikisi de aynı anda olamaz.</p> +<p> + Bu ikilem ile karşı karşıya kalan etik bir yazılım geliştiricinin, ödülü hak +edecek şekilde davranacağına inanıyorum fakat tabiki kullanıcılardan gönüllü +bağışı da rica etmelidir. Sonuç olarak, kullanıcılar, tıpkı kamuya ait radyo +ve televizyon istasyonlarını desteklemeyi öğrendikleri gibi baskı olmaksızın +geliştiricileri desteklemeyi de öğrenecektir.</p> + +<h3 id="productivity">Yazılım Üretkenliği Nedir? </h3> +<p> + Yazılım özgür olsaydı, hâlâ programcılar olacaktı ancak daha az sayıda +olacaktı. Bu durum toplum için kötü olur muydu?</p> +<p> + İlle de öyle olması gerekmez. Günümüzde gelişmiş toplumlar, 1900 yılında +olduğundan daha az sayıda çiftçiye sahiptir ancak bunun toplum için kötü +olmadığını düşünmekteyiz çünkü daha az sayıda çiftçi, birçok çiftçinin +sağladığından daha fazla gıda sağlamaktadır. Bunu gelişmiş üretkenlik olarak +adlandırırız. Özgür yazılım, talebi karşılamak için çok daha az sayıda +programcıya ihtiyaç duymaktadır çünkü her seviyede yazılım üretkenliği +artmıştır:</p> + +<ul> +<li> Geliştirilen her bir program daha geniş kullanıma sahiptir.</li> +<li> Derme çatma hazırlanmış bir şeyden başlamak yerine isteğe göre uyarlamak +için mevcut programlar uyarlanabilir.</li> +<li> Programcılar daha iyi bir şekilde eğitilir.</li> +<li> Tekrarlayan geliştirme çabaları elenir.</li> +</ul> + +<p> + Daha az sayıda programcının işe alınmasına neden olacağını ifade ederek +işbirliğine karşı çıkanlar, gerçekte artmış üretkenliğe karşı +çıkmaktadır. Aslında bu insanlar genelde yazılım endüstrisinin artmış +üretkenliğe ihtiyaç duyduğuna ilişkin geniş çaplı olan inancı kabul +etmektedirler. Peki bu nasıl olur?</p> +<p> + “Yazılım üretkenliği” iki farklı anlama gelebilir: tüm yazılım gelişiminin +genel üretkenliği ya da özel olarak projelerin üretkenliği. Genel +üretkenlik, toplumun geliştirmek istediği bir şeydir ve bunu +gerçekleştirmenin en doğrudan yolu, bunu engelleyen, işbirliğine ilişkin +yapay engelleri ortadan kaldırmaktır. Ancak “yazılım üretkenliği” alanını +çalışan araştırmacılar, yalnızca geliştirmenin zor teknolojik gelişmeleri +gerektirdiği ikinci ve sınırlı ifadeye odaklanmaktadır.</p> + +<h3 id="competition">Rekabet Önlenemez Bir Şey Midir?</h3> +<p> + İnsanların rakiplerini geçmek için yarışmaya çalışmaları önlenemez bir şey +midir? Belki de öyledir. Ancak rekabet zararlı bir şey değildir; zararlı +olan şey <em>savaş</em>tır.</p> +<p> + Rekabet etmenin birçok yolu vardır. Rekabet, daha da fazlasını elde etmeye +ve diğerlerinin yaptığından daha iyisini yapmaya çalışmaktan +ibarettir. Örneğin, eskiden, programlama dehaları arasında rekabet vardı, +bilgisayarın en şaşırtıcı şeyi yapmasını sağlama yarışı ya da belirli bir iş +için en kısa ya da en hızlı programı kimin yazacağına ilişkin yarış. Bu +rekabet tipi, iyi bir <em>centilmenlik</em> ruhunun korunması şartıyla +herkes için yararlı olabilir.</p> +<p> + Yapıcı rekabet insanları iyi çalışmalar yapmak üzere yüreklendirmek için +yeterli olan rekabettir. Bazı insanlar, dünyadaki tüm ülkeleri ziyaret eden +ilk insan olmak için rekabet etmektedir; bazıları bu uğurda bir servet +harcamaktadır. Ancak rakiplerinin çölleşmiş adalarda karaya oturmaları için +gemi kaptanlarına rüşvet vermemektedirler. En iyi olanın kazanmasına rıza +göstermektedirler.</p> +<p> + İnsanlar kendilerini geliştirmek yerine birbirlerine engel olmaya çalışmaya +başladıklarında, rekabet savaş haline gelir, “En iyi olan kazansın” +felsefesinin yerini “En iyi olsam da olmasam da ben kazanayım” felsefesi +alır. Özel mülk yazılım zararlıdır, bunun nedeni yalnızca bir rekabet biçimi +olması değil ayrıca toplumumuzun vatandaşları arasındaki bir savaş biçimi +olmasıdır.</p> +<p> + İş hayatındaki rekabetin mutlaka savaş olarak adlandırılması +gerekmez. Örneğin, iki market rekabet ettiğinde, tüm çabaları kendi +müşterilerini artırmaktır, rakibini sabote etmek değildir. Ancak bu, iş +etiğine özel bir bağlılık göstermemektedir; daha çok, fiziksel şiddetin +olmadığı bu iş hayatı çizgisinde savaş için az faaliyet alanı vardır. Tüm iş +alanları bu karakteristiği paylaşmamaktadır. Herkesin gelişmesini sağlayan +bilgilerin saklanması da bir savaş çeşididir.</p> +<p> + Ticaret ideolojisi, insanların, rekabetle başa çıkmak için istek uyandıran +şeye dayanmalarını sağlamaz. Bazı savaş tipleri, anti tekel kanunlarla +yasaklanmıştır ancak yöneticiler bu kanunları ilkesel olarak savaşı +reddedecek şekilde genişletmek yerine özel olarak yasaklanmamış başka savaş +biçimlerini icat etmektedir. Toplumun, ayrılıkçı bir sivil savaşın ekonomik +eşdeğerinde kaynağı israf edilmektedir.</p> + +<h3 id="communism">“Niçin Rusya’ya Taşınmıyorsunuz?”</h3> +<p> + ABD’de uç derecede hiçbirşeye karışmama bencilliğinde olanlar hariç herhangi +bir fikir savunucusu, bu suçlamayı genellikle duymuştur. Örneğin bu suçlama, +özgür dünyanın diğer tüm endüstrileşmiş toplumlarında olduğu gibi, ulusal +bir sağlık bakım sisteminin olması gerektiğini savunanlara da +yöneltilmiştir. Evrensel olarak gelişmiş toplumlarda olduğu gibi, sanat +dallarına kamusal desteği savunanlara da yöneltilmiştir. İnsanların halkın +iyiliği için hissettiği sorumluluk, Amerika’da Komünizm olarak +tanımlanmaktadır. Ancak bu fikirler ne kadar benzerdir?</p> +<p> + Sovyetler Birliği’nde uygulandığı şekliyle komünizm, halkın iyiliği için +olduğu varsayılan ancak gerçekte Komünist partinin üyelerinin iyiliği için +çalışan bir merkezi kontrol sistemidir. Ve kopyalama cihazları yasal olmayan +kopyalamayı önlemek için sıkı bir şekilde korunmaktadır.</p> +<p> + Amerikan yazılım telif hakkı sistemi, bir programın dağıtılması üzerinde +merkezi kontrol uygular ve yasal olmayan kopyalamayı önlemek için kopyalama +cihazlarını, otomatik kopya koruma sistemleriyle korur.</p> +<p> + Bunun tersi olarak, insanların kendi işlemlerine karar vermekte özgür +oldukları bir sistem inşa etmeye çalışmaktayım; özellikle, insanlar +komşularına yardım etme konusunda ve günlük hayatlarında kullandıkları +araçları geliştirme ve değiştirme konusunda özgür olmalıdırlar. Bu, gönüllü +iş birliği ve yetkiyi merkezden alarak dağıtmayı esas alan bir sistemdir.</p> +<p> + Bu nedenle, fikirleri, Rusya Komünizmine benzerlikleriyle yargılayacak +olursak, burada yazılım sahipleri Komünistlerdir.</p> + +<h3 id="premises">Önermeler Sorusu</h3> +<p> + Bu yazıda yazılım kullanıcısının bir yazardan ya da hatta bir yazarın +çalışanından daha az önemli olmadığı varsayımını yapmaktayım. Başka bir +deyişle, hangi davranış tipinin en iyisi olduğuna karar verdiğimizde, +yazılım kullanıcılarıyla yazarların ilgi alanları ve ihtiyaçları eşit öneme +sahiptir.</p> +<p> + Bu önerme evrensel olarak kabul edilmemiştir. Birçok insan, bir yazarın +patronunun temelde başka herhangi birinden daha önemli olduğunu +düşünmektedir. Örneğin, şu ifade yaygındır: Yazılımınların sahibinin +olmasının amacı, yazarın patronuna hak ettiği avantajı sağlamaktır, bunun +halkı nasıl etkileyeceği önemli değildir.</p> +<p> + Bu önermelerin kanıtlanması ya da çürütülmesinin bir yolu yoktur. Kanıt, +ortak önermeleri gerektirir. Bu nedenle, söylemekte olduklarımın birçoğu, +yalnızca kullandığım önermelere katılanlara ya da en azından sonuçlarının ne +olduğuyla ilgilenenlere yöneliktir. Ürün sahiplerinin herkesten önemli +olduğunu düşünenler için, bu yazı basit bir şekilde önemsizdir.</p> +<p> + Ancak niçin bir çok Amerikalı, belirli insanları diğer herkesin üstünde +tutan bir önermeyi kabul etsin ki? Bunun nedeni kısmen bu önermenin Amerikan +toplumunun hukuksal geleneğinin bir parçası olmasıdır. Bazı insanlar, bu +önermeden şüphe duyulmasının toplumun temelinde sorunların olduğu anlamına +geldiğini hisseder.</p> +<p> + Bu insanların, bu önermenin hukuksal geleneğimizin bir parçası olmadığını +bilmeleri önemlidir. Hiçbir zaman da olmamıştır.</p> +<p> + Öyle ki Anayasa, telif hakkının amacının “Bilimin ve Yararlı Sanatların +İlerlemesini desteklemek” olduğunu söylemektedir. Üst Kurul, bunun üzerinde +özenle çalışmıştır ve <em>Fox Film v. Doyal</em>’de şu ifadeyi kullanmıştır: +“A.B.D.’nin tek çıkarı ve [telif hakkı] tekelin görüşülmesindeki temel +hedef, halkın yazarlardan edindiği genel faydalarda bulunmaktadır.”</p> +<p> + Anayasa ya da Üst Kurulla fikir birliği içinde olmamız gerekmez. (Bir +zamanlar, her ikisi de köleliğe göz yummuştur.) Bu nedenle, fikirleri +sahibin üstünlüğü önermesini çürütmemektedir. Umarım ki, bunun, geleneksel +bir varsayımdan çok, bir radikal sağ varsayımı olduğunun farkına varılması +çekiciliğini azaltacaktır.</p> + +<h3 id="conclusion">Sonuç</h3> +<p> + Toplumumuzun komşuya yardım edilmesini yüreklendirdiğini düşünmek isteriz; +ancak birilerini karşı duruş gösterdikleri için her ödüllendirişimizde ya da +bu şekilde kazandıkları onları takdir ettiğiömizde, eleştirel mesajlar +alırız.</p> +<p> + Yazılım karaborsacılığı, kişisel yarar için toplum çıkarının önemsenmemesine +itibar etmeme isteğimizin bir parçasıdır. Bu önemsememeyi Ronald Reagan’dan +Jim Bakker’a, Ivan Boesky’den Exxon’a, batan bankalardan başarısız okullara +kadar her yerde görebiliriz. Bunu, evsiz ve hapishanedeki insan sayısının +büyüklüğünden ölçebiliriz. Anti sosyal ruh kendi kendini beslemektedir çünkü +diğer insanların bize yardım etmeyeceğini gördükçe, onlara yardım etmek de o +kadar saçma görünmektedir. Bu nedenle toplum vahşileşmektedir.</p> +<p> + Vahşi bir ormanda yaşamak istemiyorsak, davranışlarımızı +değiştirmeliyiz. İyi bir vatandaşın uygun olduğu zaman işbirliği yapan biri +olduğu, birilerinden alma konusunda başarılı biri olmadığı mesajını +göndermeye başlamalıyız. Umarım ki, özgür yazılım hareketi buna katkıda +bulunacaktır: en azından bir alanda, vahşi orman yerine, gönüllü işbirliğini +yüreklendiren ve bunu esas alarak çalışan daha etkin bir sistemle bunu elde +edeceğiz.</p> + + +<h3 id="footnotes">Dipnotlar</h3> + +<ol> +<li id="f1">“Free software”'deki “free” sözcüğü, özgürlüğe atıf yapmaktadır, fiyata atıf +yapmamaktadır; özgür bir programın bir kopyası için ödenen ücret sıfır ya da +çok düşük bir ücret ya da (nadiren) oldukça yüksek bir ücret olabilir.</li> + +<li id="f2">Kirlilik ve trafik tıkanması hususları bu sonucu değiştirmemektedir. Genel +olarak insanları araba sürmekten vazgeçirmek için araba sürmeyi daha pahalı +hale getirmek istersek, bunu, geçiş ücreti stantlarını kullanarak yapmak +daha dezavantajlıdır, geçiş ücreti stantları tıkanıklığı +artırmaktadır. Benzin üzerine vergi koymak daha iyidir. Benzer şekilde, +maksimum sürme hızının sınırlandırılmasıyla güvenliğin geliştirilmesi +isteği, buna ilişkin değildir; herhangi belirli bir hız sınırı için özgür +erişimli bir yol, durmaları ve gecikmeleri önleyerek ortalama sürme hızını +artırmaktadır.</li> + +<li id="f3">Toplumun beğenmemesinden dolayı piyasadan çekilen Lotus Marketplace kişisel +bilgi veri tabanı gibi belirli bir bilgisayar programı hiç olmaması gereken +zararlı bir şey olarak değerlendirilebilir. Söylediğim şeylerin çoğu bu +durum için geçerli değildir ancak sahibin, programı daha elverişsiz hale +getirmesi zemininde bir sahibin olması için tartışmak daha az +anlamlıdır. Program sahibi, programın elverişliliğini tamamen ortadan +kaldırmaz, ancak kullanımı zarar verici olarak değerlendirilen bir program +söz konusu olduğunda bu, istenen bir durumdur.</li> +</ol> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite> +kitabında yayınlanmıştır</a>.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 1991, 1992, 1998, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010, 2017, 2018, +2020 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html new file mode 100644 index 0000000..e3a3faa --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html @@ -0,0 +1,644 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/surveillance-vs-democracy.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"><!-- +#intro { margin: 2em auto 1.5em; } +.pict.wide { width: 23em; } +.pict p { margin-top: .2em; } +@media (min-width: 55em) { + #intro { max-width: 55em; } + .pict.wide { margin-bottom: 0; } +} +--> +</style> + +<!-- GNUN: localize URL /graphics/dog.small.jpg --> +<!--#include virtual="/philosophy/po/surveillance-vs-democracy.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2 class="center">Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir?</h2> + +<address class="byline center">yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> + +<!-- rms: I deleted the link because of Wired's announced + anti-ad-block system --> +<blockquote class="center"><p><em>Bu makalenin bir sürümü ilk olarak Ekim 2013'te +<cite>Wired</cite>'de yayımlandı.<br /> +Ayrıca Nisan 2018'de, <cite>The Guardian</cite>'da yayımlanan “<a +href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/apr/03/facebook-abusing-data-law-privacy-big-tech-surveillance">Kişisel +Verilerinizi Güvende Tutmak İçin Radikal Bir Öneri</a>” başlıklı +yazıyı da okumayı dikkate alın.</em></p></blockquote> + +<div class="article"> + +<div id="intro"> +<div class="pict wide"> +<a href="/graphics/dog.html"> +<img src="/graphics/dog.small.jpg" alt="Bilgisayar ekranında çıkan üç reklamı merak eden bir köpeğin karikatürü..." /></a> +<p>“Köpek olduğumu nasıl öğrendiler?”</p> +</div> + +<p>Edward Snowden'in açıklamaları sayesinde toplumdaki mevcut gözetim düzeyinin +insan haklarıyla uyumlu olmadığını biliyoruz. ABD ve başka yerlerdeki +muhaliflerin, kaynakların ve gazetecilerin tekrar tekrar taciz edilmesi ve +kovuşturulması bu durumu doğruluyor. Genel gözetim seviyesini azaltmamız +gerekiyor ama ne kadar? Güvence altına almamız gereken, <em>hoş +görebileceğimiz azami gözetim düzeyi</em> tam olarak ne kadar? Bu; gözetimin +demokrasinin işleyişini engellemeye başladığı, ifşacıların (Snowden gibi) +yakalanma olasılığının yüksek olduğu düzeydir.</p> +</div> +<div class="columns" style="clear:both"> +<p>Hükûmet gizliliği ile karşı karşıya kaldığımızda, insanlar olarak <a +href="https://www.eff.org/deeplinks/2013/11/reddit-tpp-ama">devletin ne +yaptığını öğrenmek için</a> ifşacılara ihtiyacımız var. (Bu 2019'da tekrar +bize hatırlatıldı, çünkü çeşitli ifşacılar, <a +href="https://www.commondreams.org/views/2019/09/27/trumps-ukraine-scandal-shows-why-whistleblowers-are-so-vital-democracy">Trump'un +Ukrayna cumhurbaşkanına para sızdırma girişimi hakkında</a> bilgi +sızdırdılar.) Ancak günümüzün gözetimi; potansiyel ifşacıları korkutuyor, bu +da çok fazla olduğu anlamına geliyor. Demokratik devlet üzerindeki +demokratik kontrolümüzü geri kazanmak için gözetimi ifşacıların güvende +olduklarını bildikleri bir noktaya indirmeliyiz.</p> + +<p><a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">1983'ten beri +savunduğum gibi</a> özgür/libre yazılımı kullanmak; dijital yaşamlarımızı +denetim altına almak için attığımız ilk adım ve gözetimi önlemeyi de +içeriyor. Özgür olmayan yazılıma güvenemeyiz; NSA, kendi bilgisayarlarımızı +ve yönlendiricilerimizi istila etmek için özgür olmayan yazılımlarda +güvenlik zayıflıkları <a +href="https://web.archive.org/web/20130622044225/http://blogs.computerworlduk.com/open-enterprise/2013/06/how-can-any-company-ever-trust-microsoft-again/index.htm">kullanır</a> +ve hatta <a +href="http://www.theguardian.com/world/2013/sep/05/nsa-gchq-encryption-codes-security">oluşturur</a>. +Özgür yazılım bize kendi bilgisayarlarımızı denetleme imkanı sunuyor ancak +<a href="http://www.wired.com/opinion/2013/10/149481/">bu durum, internette +dolaştığımızda gizliliğimizi korumuyor</a>.</p> + +<p>ABD'deki <a +href="http://www.theguardian.com/world/2013/oct/10/nsa-surveillance-patriot-act-author-bill">“ulusal +gözetim güçlerini azaltmak” için iki partili mevzuat</a> hazırlanıyor, +ancak bu mevzuat hükûmetin sanal dosyalarımızı kullanmasını sınırlamaya +dayanıyor. Eğer “ifşacıyı yakalamak” onu teşhis etmek için +yeterli bir erişim gerekçesiyse, bu sınırlama ifşacıları korumak için +yeterli olmaz. Daha da fazlasını yapmamız gerekiyor.</p> +</div> + +<h3 class="subheader" style="clear: both">Demokraside Gözetim Üst Sınırı</h3> + +<div class="columns"> +<p>İfşacılar suçları ve yalanları açığa vurmaya cesaret edemezlerse hükümetimiz +ve kurumlarımız üzerindeki son denetimimizi kaybederiz. Bu nedenle devletin +bir haberciyle kimin konuştuğunu öğrenmesini sağlayan gözetim aşırı +gözetimdir, demokrasinin dayanabileceğinden daha fazla.</p> + +<p>İsimsiz bir ABD hükümeti yetkilisi, 2011’de gazetecilere <a +href="http://www.rcfp.org/browse-media-law-resources/news-media-law/news-media-and-law-summer-2011/lessons-wye-river">ABD’nin +habercilere mahkeme celbi göndermeyeceğini çünkü “Kiminle +konuştuğumuzu bildiklerini” söyledi.</a> Bazen <a +href="http://www.theguardian.com/media/2013/sep/24/yemen-leak-sachtleben-guilty-associated-press">bunu +bulmak için gazetecilerin telefon arama kayıtları için mahkeme celbi</a> +çıkarılmaktadır ancak Snowden bize ABD’deki herkesin tüm telefon arama +kayıtları için mahkeme talebi olduğunu ve her zaman <a +href="https://www.theguardian.com/world/interactive/2013/jun/06/verizon-telephone-data-court-order">Verizon'dan</a> +ve <a +href="http://www.marketwatch.com/story/nsa-data-mining-digs-into-networks-beyond-verizon-2013-06-07">diğer +şirketlerden</a> aldıklarını göstermiştir.</p> + +<p>Muhalefet ve muhalif faaliyetlerin, üzerlerinde kirli numaralar oynamaya +istekli devletlerden sır saklaması gerekiyor. ACLU, ABD hükümetinin <a +href="http://www.aclu.org/files/assets/Spyfiles_2_0.pdf">barışçıl muhalif +gruplara aralarında teröristlerin var olduğu bahanesiyle sızma konusundaki +sistematik uygulamasını</a> göstermiştir. Gözetimin çok fazla olduğu nokta, +devletin bilinen bir gazeteci veya bilinen bir muhalifle kimin konuştuğunu +bulabildiği noktadır.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Bilgi Bir Kez Toplanırsa Kötüye Kullanılacak</h3> + +<div class="columns"> +<p id="willbemisused">İnsanlar genel gözetim düzeyinin çok yüksek olduğunu kabul ettiğinde ilk +müdahaleleri biriken verilere erişim konusunda sınırlar önermek +şeklindedir. Bu kulağa hoş geliyor ancak hükümetin kurallara uyduğunu +varsaysak bile sorunu pek de çözmeyecek. (NSA, <a +href="http://www.wired.com/threatlevel/2013/09/nsa-violations/">NSA'yı etkin +bir şekilde sorumlu tutamadığını</a> söyleyen FISA mahkemesini yanıltmıştı.) +Bir suç şüphesi, erişim için temel teşkil edecektir; bu yüzden bir ifşacı +“casusluk” ile suçlandığında “casus”u bulmak, +biriken malzemeye erişmek için bir bahane olacaktır.</p> + +<p>Uygulamada devlet kurumlarının gözetim verilerini kullanma kurallarını +yerine getirmek için bahaneler oluşturmasını bile bekleyemeyiz, çünkü ABD +kuruluşları zaten <a +href="https://theintercept.com/2018/01/09/dark-side-fbi-dea-illegal-searches-secret-evidence/"> +kuralları çiğnemek için yalan söylemektedir</a>. Bu kurallara ciddi bir +şekilde uyulması amaçlanmamıştır; aksine, bunlar istersek inanabileceğimiz +bir masaldır.</p> + +<p>Ek olarak devletin gözetim personeli, verileri kişisel nedenlerden dolayı +kötüye kullanacaktır. Bazı NSA ajanları, <a +href="http://www.theguardian.com/world/2013/aug/24/nsa-analysts-abused-surveillance-systems">âşıklarını +“LOVEINT” adlı bir uygulamada—geçmiş, şimdiki veya +diledikleri gibi—izlemek için ABD gözetim sistemlerini +kullandı</a>. NSA bunu birkaç kez yakalayıp cezalandırdığını söylüyor; kaç +kez yakalanmadığını bilmiyoruz. Ancak bu olaylar bizi şaşırtmamalı çünkü +polis uzun süredir <a +href="https://web.archive.org/web/20160401102120/http://www.sweetliberty.org/issues/privacy/lein1.htm#.V_mKlYbb69I">çekici +bir kişinin izini sürmek için ehliyet kayıtlarına erişimini uzun süredir +kullanıyordu</a>, bir buluşma için bir plaka işletme olarak bilinen bir +uygulama. Bu uygulama <a +href="https://theyarewatching.org/issues/risks-increase-once-data-shared">yeni +dijital sistemlerle</a> genişletildi. 2016 yılında bir savcı, <a +href="http://gizmodo.com/government-officials-cant-stop-spying-on-their-crushes-1789490933"> +romantik bir takıntının nesnesi olan birinin telefonunu dinleme</a> +yetkisini almak için hakimlerin imzalarını almakla suçlandı. AP, <a +href="https://apnews.com/699236946e3140659fff8a2362e16f43">ABD'deki birçok +başka durumu da</a> biliyor. +</p> + +<p>Gözetim verileri, yasak olsa bile, her zaman başka amaçlar için +kullanılacaktır. Veriler toplanıp, devletin erişme olanağı olduktan sonra <a +href="http://falkvinge.net/2012/03/17/collected-personal-data-will-always-be-used-against-the-citizens/">Avrupa</a>, +<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_American_internment">ABD</a> +ve en son <a +href="http://www.cbc.ca/news/world/terrifying-how-a-single-line-of-computer-code-put-thousands-of-innocent-turks-in-jail-1.4495021">Türkiye</a>'den +gelen örneklerin gösterdiği gibi bu verileri korkunç şekillerde kötüye +kullanabilir. (Türkiye'nin Bylock programını gerçekten kimin kullandığına +dair kafa karışıklığı, insanları keyfî olarak kullandıkları için +cezalandırmanın temel kasıtlı adaletsizliğini daha da kötüleştirdi.) +</p> + +<p>Devlet tarafından toplanan kişisel verilerin, sunucuların güvenliğini aşan +harici bilgisayar güvenlik kırıcıları, <a +href="https://www.techdirt.com/articles/20150612/16334231330/second-opm-hack-revealed-even-worse-than-first.shtml">ve +hatta düşman devletler için çalışan güvenlik kırıcıları</a>, tarafından elde +edilmesi olasıdır.</p> + +<p>Hükûmetler <a +href="http://www.nytimes.com/2015/06/22/world/europe/macedonia-government-is-blamed-for-wiretapping-scandal.html">doğrudan +demokrasiyi altüst etmek</a> için kitlesel gözetim kabiliyetini kolaylıkla +kullanabilirler.</p> + +<p>Devletin erişebileceği toplam gözetim, devletin herhangi bir kişiye karşı +büyük bir zarf atma eylemine girişmesini sağlar. Gazeteciliği ve demokrasiyi +güvenli hâle getirmek için devlet tarafından kolayca erişilebilen veri +birikimini sınırlandırmalıyız.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Gizlilik İçin Güçlü Koruma Teknik Olmalı</h3> + +<div class="columns"> +<p>Electronik Cephe Vakfı ve diğer kuruluşlar, <a +href="https://necessaryandproportionate.org">kitlesel gözetim ihlallerini +önlemek</a> için tasarlanmış bir dizi yasal ilke önermektedir. Bu ilkeler, +çok önemli bir biçimde, ifşacılar için açık yasal korumayı içeriyor; bunun +bir sonucu olarak, eğer tamamen benimsenir ve sonsuza dek istisnasız +uygulanırlarsa, demokratik özgürlükleri korumak için yeterli olacaklardır.</p> + +<p>Bununla birlikte bu tür yasal korumalar güvencesizdir: Yakın tarihin +gösterdiği gibi yürürlükten kaldırılabilir (FISA Değişiklik Yasası'nda +olduğu gibi), askıya alınabilir veya <a +href="http://www.nytimes.com/2009/04/16/us/16nsa.html">göz ardı +edilebilir</a>.</p> + +<p>Bu arada demagoglar her zamanki bahaneleri kitlesel gözetim için zemin +olarak gösterecekler; herhangi bir terörist saldırı, sadece bir avuç insanın +ölümüne neden olsa bile, bir fırsat sunması için abartılacaktır.</p> + +<p>Verilere erişime ilişkin sınırlamalar bir kenara bırakılırsa hiç yoklarmış +gibi olacaktır: yıllardır biriken dosyalar aniden devlet ve kuruluşları +tarafından kötüye kullanım için mevcut olacak ve şayet şirketler tarafından +toplanmışsa, onların özel kötüye kullanımına da açık olacaklar. Eğer, +bununla birlikte, herkes hakkında dosya toplanmasını durdurursak, ne bu +dosyalar mevcut olacak ne de onları geriye dönük olarak toplamak mümkün +olacak. Yeni bağnaz bir düzenin gözetimi yeni baştan kurması gerekecek ve +ancak ondan sonra veri toplayabilecektir. Bu yasayı duraklatmak veya geçici +olarak yok saymak söz konusuysa eğer, bu fikir zar zor mantıklıdır.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">İlk olarak, Akılsız Olma</h3> + +<div class="columns"> +<p>Gizliliğe sahip olmak için şunu unutmamalısınız: Gizliliğini korumak zorunda +olan ilk olarak sizsiniz. Kendinizi web sitelerine tanıtmaktan kaçının, Tor +ile iletişime geçin ve sitelerin ziyaretçileri izlemek için kullandıkları +şemaları engelleyen tarayıcıları kullanın. E-posta içeriğini şifrelemek için +GNU Privacy Guard'ı kullanın. Eşyalar için nakit ödeme yapın.</p> + +<p>Kendi verilerinizi saklayın; verilerinizi şirketin “elverişli” +bir sunucusunda saklamayın. Ancak dosyaları bir arşive koymanız ve sunucuya +yüklemeden önce kendi bilgisayarınızda özgür bir yazılımla birlikte +dosyaların adları da dâhil olmak üzere tüm arşivi şifrelemeniz koşuluyla bir +veri yedeklemesini ticari bir hizmete emanet etmek güvenlidir.</p> + +<p>Gizlilik uğruna özgür olmayan yazılımlardan kaçınmalısınız; bilgisayarınızın +işlevlerinin denetimini şirketlere verirseniz <a +href="/malware/proprietary-surveillance.html">sizi gözetlemeleri +olasıdır</a>. <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine +Hizmetten</a> kaçının; başkalarına bilişiminizin nasıl yapıldığının +denetimini vermenin yanı sıra ilgili tüm verileri şirketin sunucusuna teslim +etmenizi gerektirir.</p> + +<p>Arkadaşlarınızın ve tanıdıklarınızın gizliliğini de koruyun. Onlarla nasıl +iletişim kuracağınız dışında <a +href="http://bits.blogs.nytimes.com/2014/05/21/in-cybersecurity-sometimes-the-weakest-link-is-a-family-member/">kişisel +bilgilerini vermeyin</a> ve hiçbir web sitesine e-posta veya telefon rehberi +listenizi asla vermeyin. Facebook gibi bir şirkete arkadaşlarınız hakkında +bir gazetede yayımlamak istemedikleri hiçbir şey söylemeyin. Daha da iyisi +Facebook tarafından hiç kullanılmayın. Başkalarının gizliliğini feragat +etmeye zorladıklarından, sizinkini ifşa etmekten mutlu olsanız bile +kullanıcıların gerçek adlarını vermelerini gerektiren iletişim sistemlerini +reddedin.</p> + +<p>Kendini korumak esastır ancak en katı kendini koruma bile kendinize ait +olmayan sistemlerde veya sistemlerden gizliliğinizi korumak için +yetersizdir. Başkalarıyla iletişim kurduğumuzda veya şehirde dolaşırken +gizliliğimiz toplumun uygulamalarına bağlıdır. İletişimimizi ve +hareketlerimizi ortaya çıkaran sistemlerden bazılarını önleyebiliriz, +hepsini değil. Açıkçası daha iyi bir çözüm, tüm bu sistemlerin meşru +şüpheliler dışındaki insanları denetlemeyi bırakmasıdır.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Her Sistemi Gizlilik İçin Tasarlamalıyız</h3> + +<div class="columns"> +<p>Kitlesel bir gözetim toplumu istemiyorsak gözetimi bir tür sosyal kirlilik +olarak değerlendirmeli ve fiziksel yapının çevresel etkilerini +sınırladığımız gibi her yeni dijital sistemin gözetim etkisini +sınırlamalıyız.</p> + +<p>Örneğin; elektrik şirketinin “akıllı” sayaçları; güç kaynağının, +kullanıcıların genel olarak kullanıcılarla nasıl karşılaştırılacağı da dâhil +olmak üzere her bir müşterinin elektrik kullanımıyla ilgili anlık bilgileri +göndermek için kullanılır. Bu, genel gözetim temelinde uygulanır ancak +herhangi bir gözetim gerektirmez. Enerji şirketinin bir konut mahallesindeki +ortalama kullanımı; toplam kullanıcı sayısını abone sayısına bölerek +hesaplaması ve sayaçlara göndermesi kolay olacaktır. Her müşterinin sayacı, +istediği süre içinde kullanımını, o dönemin ortalama kullanım modeliyle +karşılaştırabilir. Gözetim olmadan da aynı fayda!</p> + +<p>Bu gizliliği tüm dijital sistemlerimizde tasarlamamız gerekiyor [<a +href="#ambientprivacy">1</a>].</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Veri Toplamak İçin Çare: Dağınık Bırakmak</h3> + +<div class="columns"> +<p>İzlemeyi gizlilik için güvenli hale getirmenin bir yolu; <a +name="dispersal">verileri dağınık ve erişime elverişsiz tutmaktır</a>. Eski +moda güvenlik kameraları gizlilik(<a href="#privatespace">*</a>) için tehdit +değildi. Kayıt tesislerinde saklanırdı ve en fazla birkaç hafta +tutulurdu. Bu kayıtlara erişme zorluğundan dolayı hiçbir zaman çok olarak +yapılmazdı; yalnızca birinin suç bildirdiği yerlerde erişilebilirdi. Her gün +milyonlarca kaseti fiziksel olarak toplamak, izlemek ya da kopyalamak mümkün +olmazdı.</p> + +<p>Günümüzde güvenlik kameraları, gözetim kameraları hâline gelmiştir: +İnternete bağlanırlar, böylece kayıtlar bir veri merkezinde toplanabilir ve +sonsuza dek saklanabilir. Detroit'te polisler; herhangi bir anda ve sürekli +onlara bakabilmek için <a +href="https://eu.detroitnews.com/story/news/local/detroit-city/2018/01/23/detroit-green-light/109524794/">gözetim +kameralarına sınırsız erişim</a> sağlama konusunda işletmelere baskı +yapıyorlar. Bu zaten tehlikeli ama daha da kötüye gidecek. Yüz tanıma +alanındaki ilerlemeler, şüpheli gazetecilerin kiminle konuştuğunu görmek +için her zaman sokakta izlenebileceği günü getirebilir.</p> + +<p>İnternet'e bağlı kameralar çoğu zaman kötü bir dijital güvenliğe sahiptir, +bu da <a +href="https://www.csoonline.com/article/2221934/cia-wants-to-spy-on-you-through-your-appliances.html">herkesin +bu kameraların gördüklerini izleyebileceği</a> anlamına gelir. Bu; internete +bağlı kameraları güvenlik ve gizlilik için büyük bir tehdit hâline +getirir. Gizliliğin uğruna, insanlar tarafından taşınan durumlar hariç, +nerede ve ne zaman kabul edildiğini hedefleyen İnternet bağlantılı +kameraların kullanımını yasaklamalıyız. Herkes zaman zaman fotoğraf ve video +kaydı göndermekte özgür olmalıdır ancak İnternet'te bu tür verilerin +sistematik birikimi sınırlı olmalıdır.</p> + +<p><a name="privatespace"><b>*</b></a> Burada güvenlik kamerasının bir +mağazanın içine ya da sokağa işaret ettiğini varsayıyorum. Birinin özel bir +alanına bakan, başka birine ait herhangi bir kamera gizliliği ihlal ediyor +ancak bu başka bir konu.</p> +</div> + +<h3 id="digitalcash" class="subheader">İnternet Ticareti Gözetimi İçin Çare</h3> + +<div class="columns"> +<p>Çoğu veri toplama, insanların kendi dijital faaliyetlerinden +gelir. Genellikle veriler ilk önce şirketler tarafından toplanır. Ancak +gizlilik ve demokrasi tehdidi söz konusu olduğunda gözetimin doğrudan devlet +tarafından yapılıp yapılmadığı veya bir şirkete havale edilip edilmediği +önemli değildir. Çünkü şirketlerin topladığı veriler devlet tarafından +sistematik olarak kullanılabilir durumdadır.</p> + +<p>NSA, PRISM aracılığıyla <a +href="https://www.commondreams.org/headline/2013/08/23-2">birçok büyük +İnternet şirketinin veri tabanına girmiştir</a>. AT&T 1987'den beri tüm +telefon kayıtlarını kaydetti ve talep üzerine arama yapmak için <a +href="http://www.nytimes.com/2013/09/02/us/drug-agents-use-vast-phone-trove-eclipsing-nsas.html?_r=0">DEA'nın +kullanımına açtı</a>. Açıkça konuşursak ABD hükûmeti bu verilere sahip değil +ancak uygulamada sahip de olabilir. Bazı şirketler, <a +href="https://www.eff.org/who-has-your-back-government-data-requests-2015">hükûmet +veri taleplerine mümkün olduğunca sınırlı bir şekilde karşı koydukları</a> +için övülse de, bu durum, verileri ilk etapta toplayarak yarattıkları +zararları sadece kısmen telafi edebilmektedir. Ek olarak bu şirketlerin +birçoğu verileri doğrudan yanlış kullanır veya veri komisyoncularına sunar.</p> + +<p>Bu nedenle gazeteciliği ve demokrasiyi güvenli kılma hedefi, sadece devlet +tarafından değil, herhangi bir kuruluş tarafından insanlar hakkında toplanan +verileri azaltmayı gerektirir. Dijital sistemleri, kullanıcıları hakkında +veri toplamayacak şekilde yeniden tasarlamalıyız. İşlemlerimiz hakkında +dijital verilere ihtiyaç duymaları durumunda bizimle olan ilişkilerinde +doğal olarak gerekli olanın ötesinde kısa bir süreden fazla tutmalarına izin +verilmemelidir.</p> + +<p>İnternet'in şu andaki gözetim düzeyinin sebeplerinden biri; sitelerin +kullanıcıların etkinliklerini ve eğilimlerini izlemeye dayalı reklamcılık +yoluyla finanse edilmesidir. Bu salt bir sıkıntıyı, görmezden gelmeyi +öğrenebileceğimiz reklamcılığı, bilelim veya bilmeyelim, bir gözetim +sistemine dönüştürür. İnternet üzerinden yapılan alımlar da kullanıcılarını +izler. Ve hepimiz biliyoruz ki “gizlilik politikaları”, +gizliliği ihlal etmek için onu korumak konusundaki taahhütlerden daha çok, +bahanelerdir.</p> + +<p>Her iki sorunu da anonim ödemeler sistemini (ödemeyi yapanın anonim olduğu) +benimseyerek düzeltebiliriz. (Alacaklıların vergilerinden kaçınmalarına +yardım etmek istemiyoruz.) <a +href="http://www.wired.com/opinion/2013/05/lets-cut-through-the-bitcoin-hype/">Bitcoin +anonim değildir</a> ancak Bitcoin ile anonim olarak ödeme yapmanın yolları +vardır. Bununla birlikte <a +href="http://www.wired.com/wired/archive/2.12/emoney_pr.html">dijital para +için teknoloji ilk olarak 1980'lerde geliştirilmiştir</a>; bunu yapmak için +GNU yazılımı, <a href="http://taler.net/">GNU Taler</a> olarak +adlandırılır. Şimdi sadece uygun iş düzenlemelerine ve devletin onları +engellememesine ihtiyacımız var.</p> + +<p>Anonim ödemeler için bir başka olası yöntem ise <a +href="https://stallman.org/articles/anonymous-payments-thru-phones.html">ön +ödemeli telefon kartları</a> kullanmaktır. Daha az kullanışlı ancak +uygulanması çok kolaydır.</p> + +<p>Sitelerin kişisel veri toplanmasından kaynaklanan diğer bir tehdit; güvenlik +kırıcılarının girebileceği, alabileceği ve kötüye kullanabileceğidir. Buna +müşterilerin kredi kartı bilgileri de dahildir. Anonim bir ödeme sistemi bu +tehlikeye son verir: site sizin hakkınızda hiçbir şey bilmiyorsa, sitedeki +bir güvenlik açığı size zarar veremez.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Seyahat Gözetimi İçin Çare</h3> + +<div class="columns"> +<p>Dijital ücret tahsilatını anonim ödemeye dönüştürmeliyiz (örneğin; dijital +nakit kullanarak). Plaka tanıma sistemleri <a +href="https://www.eff.org/deeplinks/2018/11/eff-and-muckrock-release-records-and-data-200-law-enforcement-agencies-automated">tüm +araçların plakalarını tanır</a> ve <a +href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/whos_watching_you/8064333.stm">veriler +süresiz olarak tutulabilir</a>; kanunen mahkeme kararları tarafından aranan +araçlar listesinde bulunan plaka numaralarını fark etmesi ve kaydetmesi +istenmelidir. Daha az güvenli bir alternatif; tüm arabaları yerel olarak +ancak birkaç günlüğüne kaydeder ve tüm verileri İnternet üzerinden sağlamaz; +verilere erişim, mahkeme kararıyla verilen plaka numaralarının listesini +aramakla sınırlı olmalıdır.</p> + +<p>ABD'deki “uçuşa yasaklılar listesi”, <a +href="https://www.aclu.org/blog/national-security-technology-and-liberty-racial-justice/victory-federal-court-recognizes">yargılanmadan +ceza</a> olduğu için kaldırılmalıdır.</p> + +<p>Kendisi ve bagajı daha dikkatli aranacaklar listesi olması kabul edilebilir +ve iç hatlarda anonim yolcular bu listede varmış gibi davranılabilir. Aynı +zamanda vatandaş olmayanların, ülkeye girişlerine izin yoksa, ülkeye giriş +uçuşlarına binmelerine izin verilmemesi de kabul edilebilir. Bu, tüm meşru +amaçlar için yeterli olmalıdır.</p> + +<p>Birçok toplu taşıma sistemi, ödeme için bir tür akıllı kart veya RFID +kullanır. Bu sistemler kişisel verileri toplar: Bir keresinde nakit para +dışında herhangi bir şeyle ödeme yapma hatası yaparsanız kartı adınızla +kalıcı olarak ilişkilendirirler. Ayrıca her kartla ilişkili tüm seyahatleri +kaydederler. Bu bilgiler topluca kitlesel gözetime tekabül eder. Bu veri +toplama azaltılmalıdır.</p> + +<p>Navigasyon servisleri gözetleme yapar: Kullanıcının bilgisayarı harita +servisine kullanıcının yerini ve kullanıcının nereye gitmek istediğini +söyler; daha sonra sunucu rotayı belirler ve onu görüntüleyen kullanıcının +bilgisayarına geri gönderir. Günümüzde sunucu muhtemelen kullanıcının +konumlarını kaydeder çünkü onu engelleyecek hiçbir şey yoktur. Bu gözetleme +kendiliğinden gerekli değildir ve yeniden tasarım bunu önleyebilir: +Kullanıcının bilgisayarındaki özgür/libre yazılım, ilgili bölgelere ait +harita verilerini indirebilir (daha önce indirilmediyse), rotayı +hesaplayabilir ve kullanıcının nereye gideceğini veya nereye gitmek +istediğini başka birine söylemeden görüntüleyebilir.</p> + +<p>Ödünç alınan bisiklet vb. için sistemler, ödünç alan kimsenin kimliğinin +yalnızca ögenin ödünç alındığı istasyonun içinde bilineceği şekilde +tasarlanabilir. Ödünç alma işlemi tüm istasyonlara ögenin tükendiğini +bildirir, böylece kullanıcı onu herhangi bir istasyonda (genel olarak farklı +bir tane) iade ettiğinde o istasyon nerede ve ne zaman ödünç alınacağını +bilir. Diğer istasyona ögenin artık kullanılmadığını bildirir. Aynı zamanda +kullanıcının faturasını hesaplar ve (birkaç rastgele dakika bekledikten +sonra) bir istasyon halkası boyunca merkeze gönderir, böylece merkezin +faturanın hangi istasyondan geldiğini bulamamasını sağlar. Bu yapıldığında +geri dönüş istasyonu işlemle ilgili her şeyi unutacaktır. Bir öge çok uzun +süre dışarıda kalırsa, ödünç alınan istasyon merkeze bilgi verebilir; bu +durumda ödünç alan kimsenin kimliğini derhal gönderebilir.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">İletişim Dosyaları İçin Çare</h3> + +<div class="columns"> +<p>İnternet servis sağlayıcıları ve telefon şirketleri, kullanıcılarının +kişileri (tarama, telefon görüşmeleri vb.) hakkında kapsamlı veri +tutarlar. Cep telefonlarıyla <a +href="http://www.zeit.de/digital/datenschutz/2011-03/data-protection-malte-spitz">kullanıcının +fiziksel konumunu da kaydederler</a>. Bu dosyaları uzun süre saklarlar: +AT&T örneğinde 30 yıldan fazla. Yakında <a +href="http://www.wired.com/opinion/2013/10/the-trojan-horse-of-the-latest-iphone-with-the-m7-coprocessor-we-all-become-qs-activity-trackers/">kullanıcının +vücut faaliyetlerini bile kaydedecekler</a>. <a +href="https://www.aclu.org/blog/national-security-technology-and-liberty/it-sure-sounds-nsa-tracking-your-location">NSA'nın +cep telefonu konum verilerini toplu olarak topladığı</a> da görülüyor.</p> + +<p>Sistemlerin bu gibi dosyaları oluşturduğu yerlerde gözlenmeyen iletişim +mümkün değildir. Bu yüzden onları oluşturmak veya saklamak yasa dışı +olmalıdır. İSS'lerin ve telefon şirketlerinin belirli bir partiyi denetlemek +için mahkeme emri olmadan bu bilgiyi çok uzun süre saklamasına izin +verilmemelidir.</p> + +<p>Bu çözüm tamamen ikna edici değildir çünkü hükümetin ürettiği tüm bilgileri +derhâl toplamasını fiziksel olarak engellemeyecektir, bu da <a +href="http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/06/nsa-phone-records-verizon-court-order">ABD’nin +bazı veya tüm şirketlerinde yaptığıdır</a>. Bunu yasayla yasaklamaya +güvenmemiz gerekirdi. Ancak, ilgili yasanın (PAT RIOT Yasası) uygulamayı +açıkça yasaklamadığı mevcut durumdan daha iyi olurdu. Ayrıca hükümet bu tür +bir gözetime devam etseydi, o zamandan önce yapılan herkesin telefon +görüşmeleri hakkında veri alamazdı.</p> + +<p>Kime e-posta gönderdiğiniz konusunda gizlilik için sizin ve başkalarının +sizin kendi hükümetinizle asla iş birliği yapamayacak bir ülkede olan +e-posta hizmetlerini ve şifrelemeyi kullanarak iletişim kurmak basit bir +kısmi çözümdür. Bununla birlikte Ladar Levison (ABD gözetiminin tamamen +bozmaya çalıştığı posta servisi Lavabit'in sahibi) oldukça sofistike bir +şifreleme sistemi fikrine sahipti: e-posta hizmetiniz yalnızca e-posta +hizmetimin bir kullanıcısına e-posta gönderdiğinizi bilecek ve e-posta +hizmetim sadece e-posta hizmetinizin bir kullanıcısından e-posta aldığımı +bilecek, ancak sizin bana e-posta gönderdiğinizin belirlenmesi zor olacaktı.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Ancak Biraz Gözetim Gerekli</h3> + +<div class="columns"> +<p>Devletin suçluları bulabilmesi için, mahkeme emri uyarınca belirli suçları +veya belirli planlanmış suç şüphelerini araştırabilmesi gerekir. İnternet +ile telefon konuşmalarını dinleme gücü doğal olarak İnternet bağlantılarına +dinleme gücüne kadar uzar. Bu gücün, politik nedenlerden dolayı kötüye +kullanımı kolaydır ancak aynı zamanda gereklidir. Neyse ki, (tavsiye ettiğim +gibi) eğer olaydan önce dijital sistemlerin büyük miktarda dosya +biriktirmesini önlersek, olaydan sonra ifşacıların bulunması kolay +olmayacaktır.</p> + +<p>Polis gibi devlet tarafından verilen özel güce sahip kişiler; gizlilik +haklarını kaybeder ve izlenmelidir. (Aslında polisin, özellikle +protestocular ve <a +href="https://web.archive.org/web/20131025014556/http://photographyisnotacrime.com/2013/10/23/jeff-gray-arrested-recording-cops-days-becoming-pinac-partner/">fotoğrafçılar</a> +hakkında çok sık yaptıklarından ötürü, yalancı şahitlik için “<a +href="https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Police_perjury&oldid=552608302">testilying</a>” +şeklinde kendi jargon terimleri vardır.) Kaliforniya'da, her zaman polisin +video kamera kullanmasını gerektiren bir şehirde, <a +href="http://www.motherjones.com/kevin-drum/2013/08/ubiquitous-surveillance-police-edition">güç +kullanımlarının %60 oranında düştüğü</a> bulundu. ACLU bundan yana.</p> + +<p><a +href="https://web.archive.org/web/20171019220057/http://action.citizen.org/p/dia/action3/common/public/?action_KEY=12266">Şirketler +insan değildir ve insan haklarına sahip değillerdir</a>. İşletmelerin +kimyasal, biyolojik, nükleer, mali, bilgisayımsal (örneğin; <a +href="http://DefectiveByDesign.org">DRM</a>) veya siyasal (örneğin; +lobicilik) tehlikelere neden olabilecek süreçlerin ayrıntılarını topluma, +halkın refahı için gerekli olan her düzeyde yayımlamasını istemek +meşrudur. Bu faaliyetlerin tehlikeleri (BP petrol sızıntısını, Fukushima +erimesini ve 2008 vergi krizini düşünün), terörizmi gölgede bırakır.</p> + +<p>Ancak gazetecilik bir işin parçası olarak yapılsa bile gözetimden +korunmalıdır.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<div class="reduced-width"> +<p>Dijital teknoloji; hareketlerimizin, eylemlerimizin ve iletişimimizin +gözetim düzeyinde büyük bir artışa neden oldu. 1990'larda yaşadığımızdan çok +daha fazlası ve 1980'lerde <a +href="https://hbr.org/2013/06/your-iphone-works-for-the-secret-police">Demir +Perde'nin ardında yaşayan insanların deneyimlediğinden çok daha fazlası</a> +söz konusu, ve toplanmış verilerin devlet tarafından kullanımına ilişkin +yasal sınırlar bunu değiştirmeyecektir.</p> + +<p>Şirketler daha fazla müdahaleci gözetim tasarlıyorlar. Bazıları, Facebook +gibi şirketlere bağlı olan, her yana yayılmış gözetimin, <a +href="https://www.theguardian.com/technology/2015/aug/10/internet-of-things-predictable-people">insanların +nasıl düşündükleri</a> üzerinde derin etkileri olacağını düşünüyor. Bu tür +olasılıklar tahmin edilemez değildir; fakat demokrasiye tehdit, dayanaksız +bir görüş değildir. Bugün var ve görünür durumda.</p> + +<p>Özgür ülkelerimizin daha önce ciddi bir gözetim açığından muzdarip +olduklarına ve Sovyetler Birliği ve Doğu Almanya'dan daha fazla +gözetlenmeleri gerektiğine inanmıyorsak bu artışı tersine çevirmeliyiz. Bu, +insanlar hakkında büyük veri birikiminin durdurulmasını gerektirir.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<h3 style="font-size: 1.2em">Son Not</h3> +<ol> +<li id="ambientprivacy"><em>İzlenmeme</em> durumu <a +href="https://idlewords.com/2019/06/the_new_wilderness.htm">ortam +gizliliği</a> olarak adlandırılmıştır.</li> +</ol> +</div> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@yandex.com"><theflossinformation@yandex.com></a>, +2019</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:13 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html new file mode 100644 index 0000000..5636291 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html @@ -0,0 +1,1113 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/thegnuproject.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU Projesi Hakkında - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, GNU Projesi, FSF, Özgür Yazılım, Özgür Yazılım Vakfı, Tarihçe" /> + +<!--#include virtual="/gnu/po/thegnuproject.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU Projesi</h2> + +<p> +yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a></p> + +<blockquote> +<p> +Orijinali <em>Açık Kaynaklar</em> kitabında yayınlanmıştır. Richard Stallman +<a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">hiç bir zaman +“açık kaynak” destekçisi olmamıştır</a>, ancak özgür yazılım +hareketinin fikirlerinin kitapta eksik kalmaması için bu yazıyla kitaba +katkıda bulunmuştur. +</p> +<p> +Neden <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">kullandığımız +yazılımın özgür olacağı konusunda ısrar etmek</a> her zamankinden daha +önemli. +</p> +</blockquote> + +<h3>İlk yazılım paylaşma topluluğu</h3> +<p> +1971 yılında <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> +Yapay Zekâ Laboratuvarında çalışmaya başladığımda, yıllarca varlığını +sürdürmüş bir yazılım paylaşım topluluğunun bir parçası haline +geldim. Yazılımların paylaşılması özel topluluğumuzla sınırlı değildi; bu, +bilgisayar tarihi kadar eskiydi, tariflerin paylaşılmasının aşçılık kadar +eski olması gibi. Ancak bunu çok iyi bir şekilde başardık.</p> +<p> +YZ Laboratuvarı, zamanın en büyük bilgisayarlarından biri olan Digital <abbr +title="Programmed Data Processor">PDP</abbr>-10 için laboratuvar ekibi +hacker’larının tasarladığı ve assembler dilinde yazdığı <abbr +title="Incompatible Timesharing System">ITS</abbr> (Uyuşmaz Zaman Paylaşımlı +Sistem) olarak adlandırılan bir zaman paylaşımlı işletim sistemini +kullanmaktaydı. Bu topluluğun bir üyesi, YZ laboratuvar sistem hacker’ı +olarak, benim görevim bu sistemi daha da geliştirmekti.</p> +<p> +Yazılımımızı “özgür yazılım” olarak adlandırmadık çünkü o zamanlar bu terim +yoktu ancak gerçekte bu özgür yazılımdı. Başka bir üniversiteden ya da +firmadan insanlar programımızı almak ve kullanmak istedikleri zaman, buna +memnuniyetle izin veriyorduk. Birinin pek bilinmeyen ve ilginç bir program +kullandığını görürseniz, her zaman kaynak kodunu görmek istersiniz, böylece +kaynak kodunu okur, değiştirir ya da yeni bir program oluşturmak için, +parçalayıp başka şekilde birleştirirsiniz.</p> +<p> +(1) Yaygın medyada “güvenlik kırıcısı”nı ifade etmek için +“hacker”ın kullanılması kafa karışıklığı yaratır. Biz hacker’lar +bu ifadeyi kabul etmeyiz ve hacker’ın kelime anlamı olarak +“programlamayı seven, oyuncu zekadan veya bunların bir bileşiminden +hoşlanan kimse” tanımını kullanmayı tercih ederiz. <a +href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html">Hacking üzerine</a> +başlıklı yazıma bakabilirsiniz.</p> + +<h3>Topluluğun Çöküşü</h3> +<p> +1980’lerin başlarında Digital'in PDP-10 bilgisayarı üretiminin sona +ermesiyle durum büyük ölçüde değişti. 60larda şık ve güçlü olan mimarisi, +80lerde uygun hale gelen daha geniş adres uzaylarına doğal olarak +genişleyemedi. Bunun anlamı ITS'ye yönelik olarak yazılmış olan bütün +programların geçersiz hale gelmesiydi.</p> +<p> +YZ laboratuvarı zaten çökmüştü. 1981 yılında, Symbolics firması YZ +Laboratuvarındaki hacker’ların hemen hemen hepsini işten çıkardı ve bu +topluluk dağıldı. (Steven Levy tarafından yazılan Hackers kitabı bu olayları +anlatmaktadır ve ayrıca bu topluluğa ilişkin açık bir tablo sunmaktadır.) YZ +Laboratuvarı 1982 yılında yeni bir PDP-10 satın aldığında, yöneticileri, +yeni makine üzerinde ITS yerine özgür olmayan bir zaman paylaşımlı sistemi +kullanmaya karar verdi.</p> +<p> +VAX ya da 68020 gibi zamanın modern bilgisayarları kendi işletim +sistemlerine sahipti ancak bu işletim sistemlerinin hiçbiri özgür yazılım +değildi: çalıştırılabilir bir kopya elde etmek için, bir gizlilik anlaşması +imzalamanız gerekliydi.</p> +<p> +Bu, bir bilgisayarın kullanımındaki ilk aşamanın komşunuza yardım etmemeye +söz vermeniz olduğu anlamına geliyordu. Bu duruma göre, bir topluluğun +işbirliği yapması yasaktı. Özel mülk yazılım sahipleri tarafından ortaya +konan kural şuydu: “Komşunuzla bilgi paylaşırsanız siz bir +korsansınız. Herhangi bir değişiklik isterseniz, bu değişikliğin yapılmasını +bizden rica edin.”</p> +<p> +Özel mülk yazılım sosyal sistemi (yazılımı paylaşmanıza ya da değiştirmenize +izin vermeyen sistem) anti-sosyaldir, etik değildir, basitçe ifade edilirse +yanlıştır, bu durum bazı okuyucular için şaşırtıcı olabilir. Ama toplumu +bölen ve kullanıcıları çaresiz bırakan bir sistem hakkında başka ne +söyleyebiliriz? Bu fikri şaşırtıcı bulan okuyucular bu özel mülk yazılım +sosyal sistemini verildiği gibi almış olabilir ya da özel mülk yazılım +işlerinin önerdiği şekilde değerlendirebilir. Yazılım yayıncıları, +insanları, bu konuya yönelik tek bir bakış açısı olduğuna inandırmak için +uzun ve zorlu bir çalışma yürütmüşlerdir.</p> +<p> +Yazılım yayıncıları “” “almak” ya “<a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">korsanlığı</a> +durdurmak” hakkında konuştukları zaman, gerçekte <em>söyledikleri</em> +şey ikincil öneme sahiptir. Bu ifadelerin gerçek mesajı, ifade edilmeyen +varsayımlardadır; insanların üzerine kafa yormadan bunları kabul etmesi +beklenmektedir. Şimdi bunları inceleyelim.</p> +<p> +Yapılan varsayımlardan biri şudur: Yazılım firmaları yazılımı sahiplenme ve +tüm kullanıcıları üzerinde güce sahip olma gibi sorgulanamayan doğal bir +hakka sahiptir (Bu doğal bir haksa, o zaman topluma ne kadar zarar verdiği +önemli değildir, buna karşı koyamayız.). Amerikan Anayasası ve yasal +geleneği bu görüşe karşı çıkmaktadır; telif hakkı doğal bir hak değildir +ancak telif hakkı kullanıcıların doğal kopyalama hakkını sınırlandıran ve +hükümet tarafından dayatılan yapay bir tekeldir.</p> +<p> +İfade edilmeyen başka bir varsayım, yazılım hakkındaki önemli tek şeyin size +hangi işleri yapmaya izin verdiğidir, biz bilgisayar kullanıcılarının ne tür +topluluklara sahip olmaya izinli olduğumuza aldırmamalıyız.</p> +<p> +Üçüncü bir varsayım, bir firmaya programın kullanıcıları üzerinde güç +sunmazsak, kullanılabilir bir yazılıma sahip olmayacağımızdır (ya da şu ya +da bu belirli işi gerçekleştiren bir programa asla sahip +olamayacağımızdır). Özgür yazılım hareketinin üzerlerine zincir vurmadan da +çok sayıda yararlı yazılım üretebileceğini göstermesinden önce bu varsayım +uygunmuş gibi görünmüş olabilir.</p> +<p> +Eğer bu yaklaşımları kabul etmeyi reddedersek ve bu konuları basit bir +sağduyu ile, kullanıcıları öncelleyerek irdelersek, çok farklı bir sonuca +varırız. Bilgisayar kullanıcıları, ihtiyaçlarına uygun olması için +programlarını değiştirme ve yazılımlarını paylaşma konusunda özgür olmalıdır +çünkü diğer insanlara yardımcı olmak toplumun temelidir.</p> +<p> +Burada bu sonuca varmayı açıklamaya yetecek yer kalmadı, bu yüzden +okuyuculara <a href="/philosophy/why-free.html"> +http://www.gnu.org/philosophy/why-free.html</a> ve <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html"> +http://www.gnu.org/philosophy/free-software-even-more-important.html</a> +sayfalarını öneririm. +</p> + +<h3>Yalın Ahlaki Seçim</h3> +<p> +Topluluğumuzun sona ermesiyle, daha önceki gibi devam etmek mümkün +değildi. Bunun yerine, bir yalın ahlaki seçimle karşı karşıya geldim.</p> +<p> +Kolay seçenek özel mülk yazılım dünyasına katılmak ve gizlilik anlaşmaları +imzalamak ve hacker arkadaşlarıma yardımcı olmamaya söz vermekti. Muhtemel +olarak ben de bu gibi anlaşmalara uygun olarak hazırlanan yazılımlar +geliştiriyor olacaktım, böylece diğer insanların da hacker arkadaşlarına +ihanet etmesine ilişkin baskıyı arttıracaktım.</p> +<p> +Bu şekilde para kazanacaktım ve belki de kod yazmaktan da zevk +alacaktım. Ama iş hayatımın sonunda, insanları bölmek için duvarlar inşa +ettiğim yılları görecek ve yıllarımı dünyayı daha kötü bir yer haline +getirmekle geçirmiş olduğumu fark edecektim.</p> +<p> +Birileri yazıcımıza ait kontrol programı için kaynak kodunu bana ve MIT YZ +laboratuvarına vermek istemediğinde, bir gizlilik anlaşmasının alıcı ucunda +olduğumu anladım. (Bu programdaki belirli özelliklerin olmaması yazıcının +kullanımını bozmaktaydı.) Bu nedenle, bu gibi anlaşmaların masum olduğunu +kendime söyleyemem. Yazıcı programı benimle paylaşılmayınca çok sinirlendim; +vazgeçip, arkamı dönüp ben de aynı şeyi bir başkasına yapamazdım.</p> +<p> +Kolay olan ancak hoş olmayan başka bir seçenek bilgisayar alanını tamamen +bırakmaktı. Böylece yeteneklerim kötüye kullanılmamış olacaktı ama boşa +harcanmış olacaktı. Bilgisayar kullanıcılarını bölme ve sınırlama konusunda +suçlamayı hak etmeyecektim ama bu, bir şekilde gerçekleşecekti.</p> +<p> +Bu nedenle, bir programcının iyi bir şeyler yapabilmesi için bir yol +aradım. Kendi kendime, bir topluluğu yeniden mümkün hale getirebilecek bir +programı yazıp yazamayacağımı sordum?</p> +<p> +Yanıt açıktı: ilk olarak ihtiyaç duyulan şey bir işletim sistemiydi. İşletim +sistemi, bir bilgisayarın kullanılabilmesi için gerekli yazılımdı. Bir +işletim sistemiyle, birçok şey yapabilirsiniz; ancak işletim sisteminiz +olmazsa, bilgisayarı çalıştıramazsınız. Özgür bir işletim sistemiyle, yine +işbirliği yapan bir hacker topluluğumuz olabilir ve herkesi bu topluluğa +katılmaya davet edebiliriz. Ve herkes, arkadaşlarını mahrum etmeden bir +bilgisayarı kullanabilir.</p> +<p> +Bir işletim sistemi geliştiricisi olarak, bu iş için doğru yeteneklere +sahiptim. Bu nedenle, hak ettiğim başarıyı elde edebileceğimi düşünmesem de, +bu iş için seçilmiş kişi olduğumu düşünüyordum. Sistemi Unix ile uyumlu +olacak şekilde seçtim, böylece sistem taşınabilir bir sistem haline geldi ve +böylece Unix kullanıcıları kolayca bu sisteme dönebildi. Hacker geleneğini +takiben özyinelemeli bir isim olan GNU (<cite>GNU's Not Unix</cite>) ismi +seçilmişti. <a href="/gnu/pronunciation.html">Sert bir g ile tek hece</a> +şeklinde telaffuz ediliyor.</p> +<p> +Bir işletim sistemi, yalnızca diğer programları çalıştırmak için yeterli +olan bir öz anlamına gelmemektedir. 1970’lerde, her işletim sistemi, komut +işlemcilerini, assembler’ları, derleyicileri, yorumlayıcıları, hata ayıklama +birimlerini (debugger), metin düzenleyicilerini ve çok daha fazlasını +içermekteydi . ITS’te, Multics’te, VMS’te ve Unix’te bunlar vardı. GNU +işletim sistemi de bunları içerecekti.</p> +<p> +Daha sonra Hillel’e atfedilen (1) şu sözleri duydum:</p> + +<blockquote><p> + Ben kendim için değilsem, benim için olacak kimdir?<br /> + Ben yalnızca kendim içinsem, ben neyim?<br /> + Şimdi değilse, ne zaman? +</p></blockquote> +<p> +GNU Projesini başlatma kararı benzer bir ruhu esas almaktadır.</p> +<p> +Bir ateist olarak, dini liderleri izlemiyorum ama bazen dini liderlerden +birinin söylediği bir sözü beğendiğimi fark ediyorum.</p> + +<h3>“Free Software”'deki “Free” Özgürlük Anlamındadır</h3> +<p> +“Free Software” (İngilizce'de “Free” hem özgür hem de ücretsiz anlamlarına +gelmektedir) ifadesi bazen yanlış anlaşılmaktadır, buradaki “free” +ifadesinin ücretle bir ilgisi yoktur. Burada “free” ifadesi özgürlükle +ilgilidir. Bu nedenle, burada özgür yazılımın tanımı.</p> + +<p>Aşağıdaki şartlar yerine getirildiğinde, sizin gibi belirli bir kullanıcı +için, bir program özgür bir yazılımdır:</p> + +<ul> + <li>Programı herhangi bir amaçla, istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğüne +sahipseniz.</li> + + <li>İhtiyaçlarınıza uygun olacak şekilde programı değiştirme özgürlüğüne +sahipseniz. (Bu özgürlüğü, uygulamada etkin hale getirmek için, kaynak +koduna erişebilmelisiniz, çünkü kaynak kodu olmaksızın bir programda +değişiklikler yapmak aşırı zordur.)</li> + + <li>Kopyaları ücretsiz olarak ya da belirli bir ücret karşılığında yeniden +dağıtma özgürlüğüne sahipseniz.</li> + + <li>Toplumun gelişmelerden faydalanmasını sağlamak için, programın değiştirilmiş +sürümlerini dağıtma özgürlüğüne sahipseniz.</li> +</ul> +<p> +“Özgür” (Free) özgürlüğe atıf yaptığı ve fiyata atıf yapmadığı için, +kopyaların ve özgür yazılımın satılması arasında bir çatışma +yoktur. Gerçekte, kopyaları satma özgürlüğü çok önemlidir: CD-ROM’larda +satılan özgür yazılım koleksiyonları, toplum için önemlidir ve bunların +satılması, özgür yazılımın gelişimi için gerekli paranın toplanması için +önemlidir. Bu nedenle, insanların bu koleksiyonlara ekleyemediği bir program +özgür yazılım değildir.</p> +<p> +“Özgür”ün (Free kelimesinin İngilizce'deki) anlam belirsizliğinden dolayı, +insanlar uzun süre alternatif bir ifade arayışına girmiştir ancak hiç kimse +uygun bir alternatif bulamamıştır. İngiliz Dili, başka herhangi bir dilden +daha fazla sözcüğe ve nüansa sahiptir ancak özgürlükteki gibi “özgür” +anlamına gelen basit, belirsizlikten uzak bir sözcüğü içermemektedir, +“zincirsiz” anlamca en yakın gelen sözcüktür. “Özgür bırakılmış”, “özgürlük” +ve “açık” yanlış bir anlama ya da başka bazı dezavantajlara sahiptir.</p> + +<h3>GNU Yazılımı ve GNU Sistemi</h3> +<p> +Bütün bir sistem geliştirmek çok büyük bir projedir. Sonuca ulaşmak için, +her mümkün olduğunda, özgür yazılımın mevcut parçalarını uyarlamaya ve +kullanmaya karar verdim. Örneğin, başlangıçta temel metin biçimlendirici +olarak TeX’i kullanmaya karar verdim, GNU için başka bir pencere sistemi +yazmak yerine X Window Sistemini kullanmaya karar verdim.</p> +<p> +Bu kararlar ve benzeri nedenlerden dolayı, GNU sistemi tüm GNU yazılımının +koleksiyonuyla aynı değildir. GNU sistemi, GNU yazılımı olmayan, kendi +amaçları için diğer insanlar ve projeler tarafından geliştirilen ancak özgür +yazılım oldukları için kullanabildiğimiz programları içerir.</p> + +<h3>Projenin Başlatılması</h3> +<p> +1984 yılının Ocak ayında MIT’deki görevimden ayrıldım ve GNU yazılımını +geliştirmeye başladım. MIT’den ayrılmam gerekliydi, çünkü MIT’nin GNU’nun +özgür yazılım olarak dağıtımını kısıtlamasını istemiyordum. Ekipte +kalsaydım, MIT bu çalışmayı sahiplenebilirdi ve kendi dağıtım kurallarını +dayatabilirdi ve hatta bu çalışmayı özel mülk yazılım paketine +dönüştürebilirdi. Çalışmaların sonuçsuz kalmasını ve başarısız olmasını +istemiyordum, amacım yeni bir yazılım paylaşım topluluğu oluşturmaktı.</p> +<p> +Bununla birlikte, o zamanlarda MIT YZ Laboratuvarının başında bulunan +Profesör Winston, beni, kibarca laboratuvarın olanaklarını kullanmaya devam +etmem yönünde teşvik etti.</p> + +<h3>İlk Adımlar</h3> +<p> +GNU Projesine başlamadan kısa süre önce, VUCK olarak da bilinen Özgür +Üniversite Derleyici Kitini duymuştum. (Hollanda dilinde “özgür” kelimesi +<em>v</em> harfi ile yazılmaktadır) Bu, C ve Pascal dahil olmak üzere çok +sayıda dili kontrol etmek ve çok sayıdaki hedef makineyi desteklemek için +tasarlanmış bir derleyiciydi. GNU’nun bunu kullanıp kullanamayacağını sormak +için yazarına yazdım.</p> +<p> +Alaycı bir yanıt yazdı, üniversitenin özgür olduğunu ancak derleyicinin +özgür olmadığını söyledi. Bu nedenle, GNU Projesi için ilk programımın +çok-dilli çok platformlu bir derleyici olmasına karar verdim.</p> +<p> +Tüm derleyiciyi kendi kendime yazma ihtiyacımı önleme umuduyla, Pastel +derleyicisine ilişkin kaynak kodu edindim, Pastel derleyicisi, Lawrence +Livermore Laboratuarında geliştirilmiş çok-platformlu bir +derleyiciydi. Kendisinin de yazılmış olduğu, Pascal'ın sistem programlama +dili olarak tasarlanmış genişletilmiş bir sürümünü destekliyordu. Bir C ön +ucu [:front-end] ekledim ve Motorola 68000 bilgisayarına yüklemeye +başladım. Derleyicinin megabaytlarca yığıt [:stack] alanına ihtiyaç +duyduğunu ve mevcut 68000 Unix sisteminin yalnızca 64k’ya izin verdiğini +fark ettiğimde bundan vazgeçtim.</p> +<p> +Daha sonra, Pastel derleyicisinin tüm giriş dosyasını bir sözdizim ağacına +ayrıştırarak çalıştığını, tüm sözdizim ağacını bir “yönerge” +zincirine dönüştürdüğünü ve daha sonra, herhangi bir depolama alanını +boşaltmaksızın tüm çıkış dosyasını ürettiğini fark ettim. Bu noktada, yeni +bir derleyici yazmam gerektiği sonucuna vardım. Bu yeni derleyici şimdi +<abbr title="GNU Compiler Collection">GCC</abbr> olarak bilinmektedir; +içinde Pastel derleyicisi kullanılmamaktadır ancak yazmış olduğum C ön ucunu +uyarlamayı ve kullanmayı sağladım. Ancak bunu birkaç yıl sonra +gerçekleştirdim; ilk olarak, GNU Emacs üzerinde çalıştım.</p> + +<h3>GNU Emacs</h3> +<p> +1984 yılının Eylül ayında GNU Emacs üzerinde çalışmaya başladım ve 1985 +yılında, GNU Emacs kullanılabilir olmaya başladı. Bu, düzenleme işlemleri +için Unix sistemlerini kullanmaya başlamamı olanaklı kıldı; vi ya da ed’i +kullanmayı öğrenme konusunda bir ilgim yoktu, o zamana kadar düzenleme +işlemlerimi diğer makineler üzerinde gerçekleştirmiştim.</p> +<p> +Bu noktada, insanlar, GNU Emacs’i kullanmayı istediler, bu durum da GNU +Emacs’in nasıl dağıtılacağı sorusunu gündeme getirdi. Tabi ki, GNU Emacs’i, +kullandığım MIT bilgisayarındaki ftp sunucusuna, anonim olarak +erişilebilecek şekilde koydum. (Bu bilgisayar, başka bir deyişle, +prep.ai.mit.edu, bu nedenle temel GNU ftp dağıtım bölgesi haline geldi; +birkaç yıl sonra devreden çıkarıldıktan sonra, alan adını yeni sunucumuza +yönlendirdik) Ancak, bu zaman zarfında, ilgili insanların birçoğu İnternette +değildi ve ftp ile bir kopyasını alamadı. Bu nedenle, şu soru ortaya çıktı: +onlara ne diyecektim?</p> +<p> +Şöyle diyebilirdim: “Ağ üzerinde olan ve sizin için bir kopya alacak +olan bir arkadaşınızı bulun”. Ya da orijinal PDP-10 Emacs’ta yaptığımı +yapacaktım: “Bana bir teyp ve <abbr title="Self-addressed Stamped +Envelope">SASE</abbr> gönderin ve ben de size üzerinde Emacs olacak şekilde +bunu size geri göndereyim.” Ama işsizdim ve özgür yazılımdan para +kazanmanın yollarını arıyordum. Bu nedenle, $150 karşılığında isteyen +herkese bir teyp gönderebileceğimi duyurdum. Bu şekilde, özgür yazılım +dağıtım işine başladım, böylece, günümüzde Linux-tabanlı GNU sistemlerini +dağıtan firmalar için öncü oldum.</p> + +<h3>Bir program her kullanıcı için özgür müdür?</h3> +<p> +Bir program yazarının elinden çıktığında özgür yazılımsa, bu, programın +kopyasına sahip herkes için mutlaka özgür yazılım olacağı anlamına +gelmez. Örneğin, <a +href="/philosophy/categories.html#PublicDomainSoftware">kamuya ait +yazılım</a> (telif hakkına sahip olmayan yazılım) özgür yazılımdır; ancak +herkes, bunun özel mülk değiştirilmiş bir sürümünü oluşturabilir. Benzer +şekilde, birçok özgür program telif hakkına sahiptir ancak değiştirilmiş +özel mülk sürümlere izin veren basit izin lisansları altında dağıtılmıştır.</p> +<p> +Bu problemin faydacı örneği, X Window Sistemidir. Bu sistem, MIT tarafından +geliştirilmiş ve bir izin lisansıyla özgür yazılım olarak yayınlanmış olup, +çeşitli bilgisayar firmaları tarafından benimsenmiştir. Bu firmalar, +yalnızca ikili [:binary] biçimde özel mülk Unix sistemlerine X’i eklemiş ve +aynı anlaşma ile kapsanmıştır. X’in bu kopyaları, bundan böyle Unix’in +olduğundan daha fazla özgür yazılım değildir.</p> +<p> +X Window Sisteminin geliştiricileri bunu bir problem olarak görmemişler , bu +durumun meydana gelmesini beklemişlerdir. Hedefleri özgürlük değildi, +yalnızca “başarıydı” ve başarı “fazla sayıda kullanıcıya sahip olmak” olarak +tanımlanmaktaydı. Kullanıcıların özgürlüğe sahip olup olmamaları umurlarında +değildi, tek istedikleri çok sayıda kullanıcıya sahip olmaktı.</p> +<p> +Bu durum, “Bu program özgür mü?” sorusuna farklı yanıtlar veren iki farklı +özgürlük derecesi hesaplama yönteminin olduğu bir paradoks durumuna neden +olmaktadır. MIT sürümünün dağıtım terimleri cinsinden sağlanan özgürlük +derecesini esas alarak değerlendirme yaptıysanız, X’in özgür yazılım +olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak, X’in ortalama kullanıcısının özgürlüğünü +ölçerseniz, o zaman Özel mülk yazılım olduğunu söylemeniz gereklidir. Birçok +X kullanıcısı, Unix sistemleriyle birlikte verilen özel mülk sürümleri +kullanmaktadır, özgür sürümü kullanmamaktadır.</p> + +<h3>Copyleft ve GNU GPL</h3> +<p> +GNU’nun hedefi yalnızca popüler olmak değil kullanıcılara özgürlük de +sağlamaktır. Bu nedenle, GNU yazılımının özel mülk yazılıma dönüştürülmesini +önleyen dağıtım terimlerini kullanmamız gereklidir. Kullandığımız yöntem +copyleft yöntemidir. (1)</p> +<p> +Copyleft, telif hakkı kanununu kullanır ancak genel amacının tersine hizmet +etmesi için onu ters yüz eder: yazılımı özel hale getirmek yerine, yazılımı +özgür tutmanın bir aracı haline gelir.</p> +<p> +Copyleft’in temel fikri, herkese, programı çalıştırma, değiştirme, +değiştirilmiş sürümleri dağıtma hakkını vermek, ancak özel kısıtlamalar +ekleme iznini vermemektir. Bu nedenle, “özgür yazılımı” tanımlayan önemli +özgürlükler, yazılımın kopyasına sahip herkes için mevcuttur; bu, geri +alınamaz bir haktır.</p> +<p> +Etkin bir copyleft için, değiştirilmiş sürümler de özgür olmalıdır. Bu, +yayınlanırsa, bizimkileri esas alan çalışmaların, topluluğumuz için +erişilebilir olmasını sağlar. Programcı olarak çalışan kimseler GNU +yazılımını değiştirmek için gönüllü olduklarında, copyleft, “Bu +değişiklikleri paylaşamazsın çünkü programın özel mülk sürümünü oluşturmak +için bu değişiklikleri kullanacağım” denmesini önler.</p> +<p> +Programın her kullanıcısı için özgürlüğü sağlamak istersek, değişikliklerin +özgür olması gerektiğine ilişkin şart önemlidir. X Window Sistemini +özelleştiren firmalar, genellikle X Window’u sistemlerine ve donanımına +taşımak için bazı değişiklikler yapmıştır. Bu değişiklikler X’in üstün +derecesiyle karşılaştırıldığında küçüktü ancak önemsiz +değildi. Değişikliklerin yapılması kullanıcıların özgürlüklerinin inkâr +edilmesine ilişkin bir özürse, herkesin bu bahaneden yararlanması kolaydır.</p> +<p> +İlgili bir konu da özgür bir programın özgür olmayan kodla +birleştirilmesidir. Bu gibi bir birleşim özgürlükten uzak olacaktır; özgür +olmayan kısım için eksik olan özgürlükler bütün için de eksik olacaktır. Bu +gibi birleşimlere izin verilmesi, bir gemiyi batırmaya yetecek büyüklükte +deliklerin açılmasına neden olur. Bu nedenle, copyleft için önemli bir şart +bu deliği tıkamaktır: copyleft edilmiş bir programla birleştirilmiş ya da bu +gibi bir programa eklenmiş herhangi bir şey, birleştirilmiş daha büyük +sürümün de özgür ve copyleft olmasını gerektirecektir.</p> +<p> +Birçok GNU yazılımı için kullandığımız copyleft’in özel gerçekleştirimi, GNU +Genel Kamu Lisansı ya da kısaca GNU GPL’dir. Bazı özel durumlarda ve +ortamlarda kullanılan diğer copyleft tipleri de mevcuttur. GNU kullanım +kılavuzu da copyleft edilir ancak çok daha basit bir copyleft tipi +kullanırlar çünkü GNU GPL’nin karmaşıklığı kılavuzlar için gerekmez. (2)</p> +<p> +(1) 1984 ya da 1985 yılında, Don Hopkins (hayal gücü çok geniş olan bir +adam) bana bir mektup gönderdi. Mektubunda birçok komik şey yazıyordu, şu da +bunlardan biriydi: “Copyleft , tüm hakları ters çevrilmiştir”. “Copyleft” +sözcüğünü o zamanlar geliştirmekte olduğum dağıtım kavramını adlandırmak +için kullanmıştım.</p> + +<p> +(2) Şimdi belgeleme için <a href="/licenses/fdl.html">GNU Özgür Belgeleme +Lisansı</a>nı kullanıyoruz.</p> + +<h3>Özgür Yazılım Vakfı</h3> + +<p>Emacs’ın kullanımına ilişkin ilgi arttıkça, başka insanlar GNU Projesine +dahil oldular ve o zaman yeniden destek almamızın zamanının geldiğine karar +verdik. Böylece 1985 yılınca özgür yazılım geliişimi için vergiden muaf bir +hayır kurumu olan <a href="http://www.fsf.org/">Özgür Yazılım Vakfını</a> +(FSF) kurduk. <abbr title="Free Software Foundation">FSF</abbr> ayrıca Emacs +bant dağıtım işini de ele aldı; daha sonra, banda diğer özgür yazılımları +(hem GNU hem de GNU-olmayan) ekleyerek ve özgür kılavuzları satarak bu işi +genişletti.</p> + +<p>FSF'nin gelirlerinin çoğu özgür yazılımın ve ilgili diğer hizmetlerin +satışından gelmektedir (hepsi de yeniden dağıtma ve değiştirme +özgürlüklerine sahip kaynak kod CD-ROMları, çalıştırılabilir dosya içeren +CD-ROMlar, güzel basılmış kılavuzlar), ve Deluxe Dağıtımlarını (burada sizin +seçeceğiniz dağıtım için tüm özgür yazılım koleksiyonu yer alıyor) +satmaktadır. Günümüzde FSF hala <a href="http://shop.fsf.org/"> kılavuzlar +ve diğer gereçlerisatsa da</a>, gelirlerinin büyük bir kısmını üyelerinin +aidatlarından sağlıyor. FSF'ye <a href="http://fsf.org/join">fsf.org</a> +bağlantısından üye olabilirsiniz.</p> + +<p>Özgür Yazılım Vakfı çalışanları bazı GNU yazılım paketlerini yazmış ve +ellerinde tutmuştur. Bunlardan tanınmış iki tanesi C kütüphanesi ve kabuktur +(shell). GNU C kütüphanesi, GNU/Linux sisteminde çalışan her programın Linux +ile haberleşmek için kullandığı şeydir. Özgür Yazılım Vakfında çalışan +Roland McGrath tarafından geliştirilmiştir. Birçok GNU/Linux sisteminde +kullanılan kabuk <abbr title="Bourne Again Shell">BASH</abbr>’tır, Bourne +Again Shell (1), bu kabuk, FSF çalışanı olan Brian Fox tarafından +geliştirilmiştir.</p> + +<p>Bu programların geliştirilmesini destekledik çünkü GNU Projesi yalnızca +araçlar ya da bir geliştirme ortamı hakkında değildi. Hedefimiz tam bir +işletim sistemiydi ve bu programlar söz konusu hedef için gerekliydi.</p> + +<p>(1) “Bourne again Shell” “Bourne Shell” adı üzerinde bir şakadır, bu, +Unix’teki genel kabuktur.</p> + +<h3>Özgür Yazılım Desteği</h3> + +<p>Özgür yazılım felsefesi, bazı yaygın ticari uygulamayı reddeder ancak +ticarete karşı değildir. İşyerleri kullanıcıların özgürlüğüne saygı +duyduğunda, onlara başarı dileriz.</p> + +<p>Emacs’ın kopyalarının satılması, bir çeşit özgür yazılım ticaretini +gösterir. FSF bu işi devraldığında, geçimimi sağlamak için başka bir yol +gerekti. Geçimimi, geliştirmiş olduğum özgür yazılıma ilişkin hizmetlerin +satılmasıyla sağladım. Bu, GNU Emacs’ın nasıl programlanacağı ve GCC’nin ve +yazılım gelişiminin nasıl uyarlanacağı (çoğunlukla GCC’yi yeni platformlara +taşıyan) gibi konular için eğitim vermeyi de içermektedir.</p> + +<p>Günümüzde özgür yazılım ticaretinin bu tiplerinin her biri belirli sayıda +kurum tarafından uygulanmaktadır. Bazıları, CD-ROM üzerinde özgür yazılım +koleksiyonları dağıtmaktadır; diğerleri, çeşitli seviyelerde destek +satmaktadır, bu destek: kullanıcı sorularının yanıtlanması, sorunların +giderilmesi ve büyük ve yeni özelliklerin eklenmesini içerir. Yeni özgür +yazılım ürünlerinin başlatılmasını esas alan özgür yazılım firmalarını +görmeye başladık bile.</p> + +<p>Yine de dikkatli olun, kendilerini “açık kaynak” terimiyle +ilişkilendiren bazı firmalar, özgür yazılımla çalışan özgür olmayan yazılımı +esas almaktadır. Bunlar özgür yazılım firmaları değildir, bunlar, özel mülk +yazılım firmalarıdır, ürünleri kullanıcıları özgürlükten +uzaklaştırmaktadır. Onlar bu progrmları “katma değerli paketler” +olarak adlandırırlar, bu terim benimsememizi istedikleri değerleri yansıtır: +özgürlükten önce kazanç. Özgürlüğe daha çok değer veriyorsak, bunları +“özgürlüğü eksiltilmiş” ürünler olarak adlandırmalıyız.</p> + +<h3>Teknik hedefler</h3> + +<p>GNU’nun temel hedefi, özgür yazılımı sağlamaktır. GNU’nun UNIX’e göre teknik +bir avantajı olmasa da, sosyal bir avantajı vardır, kullanıcıların birlik +olmasına imkân verir ve etik bir avantajı vardır, kullanıcıların özgürlüğüne +saygı duyar.</p> + +<p>Ancak iyi uygulamaların bilinen standartlarının çalışmaya uygulanması +doğaldı, örneğin rastgele sabit büyüklükteki sınırları önlemek için veri +yapılarının dinamik olarak tahsis edilmesi ve anlamlı olan her yerde mümkün +olan tüm 8-bitli kodların kontrol edilmesi gibi.</p> + +<p>Ek olarak, 16-bit makineleri (GNU sistemi tamamlandığında, 32-bit makineler +geçerli olacaktır) desteklememeye ve megabaytı geçmedikçe bellek kullanımını +azaltmak için çaba göstermemeye karar vererek Unix’in küçük bellek büyüklüğü +üzerine odaklanmasını reddettik. Çok büyük dosyalarla işlem yapılmasının çok +önemli olmadığı programlarda, programcıların, tüm giriş dosyasını çekirdekte +okumasını, daha sonra içeriğini I/O konusunda tedirginliğe kapılmaksızın +taramasını sağladık.</p> + +<p>Bu kararlar, birçok GNU programının Unix benzerlerini, güvenilirlik ve hız +açısından geçmesini mümkün kılmıştır.</p> + +<h3>Bağışlanan Bilgisayarlar</h3> + +<p>GNU Projesinin ünü arttıkça, insanlar, üzerlerinde Unix çalışan makinelerini +projeye bağışlamaya başladı. Bunlar çok yararlıydı çünkü GNU’nun +bileşenlerini geliştirmenin en kolay yolu, bunu bir Unix sistemi üzerinde +gerçekleştirmek ve söz konusu sistemin bileşenlerini birer birer +değiştirmekti. Ancak bu durum etik bir sorunu ortaya çıkardı: Unix’in bir +kopyasına sahip olmamız doğru mudur.</p> + +<p>Unix, özel mülk bir yazılımdı (hâlâ da öyledir) ve GNU Projesinin felsefesi, +özel mülk yazılım kullanmamamız gerektiğini söyler. Ancak, aynı mantık +uygulandığında şu sonuca varılır: kendini korurken şiddet uygulanabilir, +insanların özel mülk paketi kullanmalarını durdurmasına yardımcı olan özgür +programı kullanabilmek için özel mülk paketin kullanılması mantıklıdır.</p> + +<p>Savunulabilir bir durum olmasına rağmen, bu durum yine de kötü bir +durumdur. Günümüzde, Unix’in hiçbir kopyasına sahip değiliz çünkü bu +kopyaların yerine özgür işletim sistemlerini yerleştirdik. Bir makinenin +işletim sistemini özgür bir işletim sistemiyle değiştiremediysek, bunun +yerine makineyi değiştirirdik.</p> + +<h3>GNU Görev Listesi</h3> + +<p>GNU Projesi ilerledikçe ve artan sayıda sistem bileşeni bulundukça ya da +geliştirildikçe, artık kalan eksiklerin bir listesinin yapılması yararlı bir +hale geldi. Eksik parçaları yazmak için geliştiricileri işe almaktaydık. Bu +liste, GNU Görev Listesi olarak bilinmeye başladı. Eksik Unix bileşenlerine +ek olarak, gerçekten tam bir sistemin sahip olmasının gerekli olduğunu +düşündüğümüz diğer yararlı yazılım ve belgeleme projelerini listeledik.</p> + +<p>Günümüzde (1), GNU Görev Listesinde ancak birkaç tane Unix bileşeni +kalmıştır, bu işler (birkaç tane önemsiz iş hariç olmak üzere) +gerçekleştirilmiştir. Ancak, liste, bazılarının “uygulamalar” olarak +adlandırabildiği projelerle doludur. Dar bir kullanıcı grubundan daha +fazlasını gerektiren herhangi bir program, işletim sistemine eklenecek +yararlı bir birimdir.</p> + +<p>Oyunlar bile görev listesine dahildir ve başlangıçtan beri durum +böyledir. Unix’te oyunlar vardı, bu nedenle doğal olarak GNU’da da +olmalıydı. Ancak oyunlar için uyumluluk söz konusu değildi, bu nedenle, +Unix’in sahip olduğu oyun listesini izlemedik. Bunun yerine, kullanıcıların +sevebildiği farklı oyun tipi çeşitlerini listeledik.</p> + +<p>(1) Bu 1998'de yazıldı. 2009'da artık uzun bir görev listesi +tutmuyoruz. Topluluk o kadar hızlı özgür yazılım geliştiriyor ki hepsini +bile takip edemiyoruz. Bunun yerine Yüksek Öncelikli Projelerin bir listesi +var, insanları daha çok yazmaya teşvik etmek istediğimiz çok daha kısa bir +projeler listesi.</p> + +<h3>GNU Kütüphane GPL</h3> + +<p>GNU C kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı (1) olarak adlandırılan +ve özel mülk yazılımla kütüphane arasında bağlantı kurma iznini sağlayan +özel bir copyleft tipini kullanmaktadır. Bu istisnai durumun nedeni nedir?</p> + +<p>Bu bir ilke sorunu değildir; özel mülk yazılım ürünlerinin kodumuzu içermesi +konusunda yetkilendirilmesini söyleyen bir ilke yoktur. (Bizimle paylaşmayı +reddeden bir projeye niye katılalım?) C kütüphanesi ya da herhangi bir +kütüphane için LGPL kullanılması bir strateji hususudur.</p> + +<p>C kütüphanesi genel bir işi başarmıştır; özel mülk her sistem ya da +derleyici bir C kütüphanesine sahiptir. Bu nedenle, C kütüphanemizi yalnızca +özgür yazılıma açık kılmak özgür yazılıma hiçbir avantaj sağlamayacaktır, bu +yalnızca kütüphanemizin kullanımını engelleyecektir.</p> + +<p>Bir sistem bu kurala uymayan bir durumdur: GNU sisteminde (ve bu, +GNU/Linux’ı içerir) GNU C kütüphanesi, tek C kütüphanesidir. Böylece, GNU C +kütüphanesinin dağıtım terimleri, GNU sistemi için özel mülk bir programın +derlenmesinin mümkün olup olmadığını belirler. GNU sistemi üzerinde özel +mülk uygulamalara izin vermek için etik bir neden yoktur ancak stratejik +açıdan, onlara imkân vermemek, özgür uygulamaların geliştirilmesini +cesaretlendirmekten ziyade GNU sisteminin kullanımına yönelik cesareti +kıracaktır. Bu, GPL Kütüphane kullanımının C kütüphanesi için iyi bir +strateji olmasının nedenidir.</p> + +<p>Diğer kütüphaneler için, stratejik karar her duruma özgü bir şekilde +oluşturulmalıdır. Bir kütüphane belirli program tiplerinin yazılmasına +yardımcı olan özel bir işi gerçekleştirdiğinde, o zaman bunu GPL altında +yayarak sadece özgür programlarda kullanımını sınırlandırmak diğer özgür +yazılım geliştiricilerine yardımcı olmanın bir yolu olacaktır, bu da özel +mülk yazılıma karşı onlara bir avantaj sağlayacaktır.</p> + +<p>GNU Readline’ı değerlendirelim, bu, BASH için komut satırının düzenlenmesini +sağlayan bir kütüphanedir. Readline, sıradan GNU GPL altında yayılır, GPL +kütüphane altında dağıtılmaz. Bu muhtemelen Readline’ın kullanım miktarını +azaltır ancak bizim için bir kayıp yoktur. Bu arada, özgür yazılım için en +azından bir tane yararlı uygulama belirli olarak gerçekleştirilmiştir +böylece Readline kullanılabilir ve bu, toplum için gerçek bir kazançtır.</p> + +<p>Özel mülk yazılım geliştiricileri, paranın sağladığı avantajlara sahiptir; +özgür yazılım geliştiricilerinin, birbirleri için avantajlı durumlar +oluşturması gerekir. Umarım, günün birinde özel mülk yazılımlar için eşleri +olmayan GPL ile lisanslanmış geniş kütüphane kolleksiyonlarına sahip +olacağız, bu kütüphaneler yeni özgür yazılımlar için inşa birimlerini +oluşturacak ve daha fazla özgür yazılım geliştirmesi için önemli bir avantaj +sağlayacaklar.</p> + +<p>(1) Bu lisans şimdi GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı adını almıştır, +kütüphanelerin onu kullanması gerektiği fikrini vermemek için. Ayrıntılı +bilgi için <a href="/philosophy/why-not-lgpl.html">Bir sonraki kütüphaneniz +için neden Kısıtlı GPL kullanmamalısınız</a> yazısına bakabilirsiniz.</p> + +<h3>Arzuyu kaşımak?</h3> +<p> +Eric Raymond, “Her iyi yazılım çalışması, geliştiricinin kişisel ve güçlü +bir arzusunun ortaya çıkmasıyla başlar” der. Bu söz bazı durumlarda doğrudur +ancak GNU yazılımının birçok esas parçası tam bir özgür işletim sistemine +sahip olmak için geliştirilmiştir. Bunlar, bir bakış açısından ve bir +plandan gelmektedir, bir dürtüden değil.</p> +<p> +Örneğin, GNU C kütüphanesini geliştirdik çünkü Unix-benzeri bir sistem bir C +kütüphanesine, ihtiyaç duyar, Bourne Again Shell’i (BASH) geliştirdik çünkü +Unix-benzeri bir sistem bir kabuğa ihtiyaç duyar ve Unix-benzeri bir sistem +bir tar programına ihtiyaç duyduğu için GNU tar’ı geliştirdik. Kendi +programlarım için de aynısı geçerlidir: GNU C derleyicisi, GNU Emacs, GDB ve +GNU Make.</p> +<p> +Bazı GNU programları özgürlüğümüze ilişkin bazı tehditlerle başa çıkmak için +geliştirilmiştir. Bu nedenle, Compress programının yerine geçmesi için +gzip’i geliştirdik, bu program, <abbr title="Lempel-Ziv-Welch">LZW</abbr> +patentlerinden dolayı kayıptır. LessTif’i geliştirdik ve yakın zamanda +belirli özel mülk kütüphaneler nedeniyle oluşan problemleri halletmek için +<abbr title="GNU Network Object Model Environment">GNOME</abbr> ve Harmony’i +başlattık (aşağıdaki “özgür olmayan kütüphaneler” bölümüne bakınız). Özgür +olmayan gözde şifreleme yazılımının yerine geçmesi için GNU Gizlilik +Kılavuzunu geliştirmekteyiz çünkü kullanıcılar gizlilik ve özgürlük arasında +bir tercih yapmak zorunda kalmamalıdır.</p> +<p> +Tabi ki, bu programları yazan insanlar çalışmayla ilgilenmeye başlamıştır ve +kendi ihtiyaçları ve çıkarları için, çeşitli insanlar tarafından bunlara +birçok özellik eklenmiştir. Ancak programların var olma nedeni bu değildir.</p> + +<h3>Beklenmedik gelişmeler</h3> +<p> +GNU Projesinin başlangıcında, tüm GNU sistemini geliştirebileceğimizi ve +daha sonra bir bütün olarak yayınlayabileceğimizi hayal etmiştim. Ancak +durum böyle olmadı.</p> +<p> +GNU sisteminin her bir bileşeni bir Unix sisteminde gerçekleştirildiği için, +bütün bir GNU sisteminin var olmasından çok önce her bir bileşen Unix +sistemlerinde çalışabilmeliydi. Bu programların bazıları gözde hale geldi ve +kullanıcılar, bunları, çeşitli uyumsuz Unix sürümlerine ve bazen de diğer +sistemlere genişletmeye ve taşımaya başladı.</p> +<p> +Süreç, bu programların çok daha güçlü olmasını sağladı ve hem maddi destek +sağladı, hem de destekçileri GNU Projesine çekti. Ancak bu en az özellikli, +çalışır bir sistemin tamamlanmasını da yıllarca geciktirdi çünkü GNU +geliştiricilerinin zamanı, birbiri ardına eksik bir bileşenin yazılmasından +çok, bu bileşenlerin devamlılığının sağlanmasına ve mevcut bileşenlere yeni +özelliklerin eklenmesine harcandı.</p> + +<h3>GNU Hurd</h3> +<p> +1990 yılı itibariyle, GNU sistemi hemen hemen tamamlanmıştı; tek temel eksik +bileşen, çekirdekti. Çekirdeğimizi, Mach’ın en üstünde çalışan sunucu +süreçleri kümesi olarak gerçekleştirmeye karar verdik. Mach, Carnegie Mellon +Üniversitesinde ve daha sonra Utah Üniversitesinde geliştirilen bir +mikro-çekirdektir; GNU Hurd, Mach'ın üstünde çalışan sunucu topluluğudur ve +Unix çekirdeğinin çeşitli işlemlerini gerçekleştirir. Mach'ın, söz verilmiş +olduğu gibi özgür yazılım olarak dağıtılmasını beklerken, geliştirmenin +başlaması gecikti.</p> +<p> +Bu tasarımın seçilmesinin bir nedeni, işin en zor kısmı olarak görülen +aşamadan kaçınılmasıydı: kaynak-seviyesinde bir hata ayıklayıcı [:debugger] +olmaksızın çekirdek programındaki hataların ayıklanması. İşin bu kısmı +hâlihazırda Mach’da gerçekleştirilmişti ve GDB ile kullanıcı programları +olarak Hurd sunucularının hatalarının ayıklanmasını ummuştuk. Ancak bunun +mümkün kılınması uzun zaman aldı ve birbirine mesaj gönderen çok-kullanımlı +sunucuların hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu fark edildi. Hurd +çalışmasının gerçekleştirilmesi yıllara yayıldı.</p> + +<h3>Alix</h3> +<p> +GNU çekirdeğinin başlangıçta Hurd olarak adlandırılacağı +düşünülmemekteydi. Orijinal adı Alix’ti, o zamanlar sevgilim olan kadının +adıydı. Bir Unix sistem yöneticisi olan Alix, Unix sistem sürümleri için +isminin bir birime verilmesi gerektiğini şaka yollu olarak söylerdi: +arkadaşlarına, “Benim adımın bir çekirdeğe verilmesi lazım” derdi. Hiçbir +şey söylemezdim ancak çekirdeğe Alix adını vererek ona sürpriz yapmaya karar +verdim.</p> +<p> +Ancak daha sonra durum değişti. Michael Bushnell (şimdi Thomas), çekirdeğin +ana geliştiricisi, Hurd adını tercih etti ve Alix’in yalnızca çekirdeğin +belirli bir kısmının adı olmasına karar verdi, bu kısım sistem çağrılarını +alan ve Hurd sunucularına mesaj göndererek kontrol eden kısımdır.</p> +<p> +Sonunda Alix ve ben ayrıldık ve Alix, adını değiştirdi; bundan bağımsız +olarak, Hurd tasarımı değiştirildi, böylece C kütüphanesi sunuculara +doğrudan mesajlar göndermeye başladı ve bu durum Alix bileşeninin tasarımdan +çıkarılmasına neden oldu.</p> +<p> +Ancak bu olaylar meydana gelmeden önce, Alix’in bir arkadaşı, Hurd kaynak +kodunda Alix ismine rastladı ve Alix’e bunu söyledi. Böylece Alix kendi adı +verilen çekirdeği öğrenmiş oldu.</p> + +<h3>Linux ve GNU/Linux</h3> +<p> +GNU Hurd; üretim kullanımı için uygun değildir ve ne olacağını +bilemeyiz. Yeteneğe dayalı tasarım; doğrudan tasarımın esnekliğinden +kaynaklanan sorunlara sahiptir ve çözümlerin var olup olmadığı açık +değildir.</p> + +<p> +GNU Hurd, normal kullanım (production use) için hazır değildi. Neyse ki, +başka bir çekirdek ortaya çıktı. 1991 yılında, Linus Torvalds Unix’e uyumlu +bir çekirdek geliştirdi ve bunu Linux olarak adlandırdı. İlk başta özel +mülktü ama 1992 yılında onu özgür yazılım yaptı; henüz tamamlanmamış GNU +sistemiyle Linux’un birleşmesi bütün bir özgür işletim sistemine neden +oldu. (Bunların birleştirilmesi de tabi ki kendi içinde önemli bir +işti). Günümüzde GNU sisteminin bir sürümünün çalıştırılması Linux +sayesindedir.</p> +<p> +Çekirdek olarak GNU sisteminin Linux’la birleşiminin oluşumunu ifade etmek +için bu sistemi <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> olarak +adlandırırız. Lütfen bütün sistemi “Linux” olarak adlandırma +hatasına düşmeyin, çünkü bu bizim çalışmamızı başkasına mal etmek +olur. Lütfen <a href="/gnu/gnu-linux-faq.html"> bizden de eşit derecede söz +edin</a>.</p> + +<h3>Geleceğimizde Ortaya Çıkabilecek Sorunlar</h3> +<p> +Geniş özgür yazılım çeşitlerini geliştirmek konusundaki yeteneğimizi +kanıtladık. Ancak bu, bizim yenilmez ve durdurulamaz olduğumuz anlamına +gelmemektedir. Çeşitli sorunlar, özgür yazılımın geleceğini belirsiz hale +getirmektedir; bunların yerine getirilmesi sadık çalışmaları ve sabrı +gerektirecek ve bu bazen yıllarca sürecektir. Bu, insanların özgürlüklerine +değer vermeleri ve onu kimsenin almasına izin vermemeleri konusunda +kararlılık göstermesini gerektirecektir.</p> +<p> +Aşağıdaki dört bölüm bu hususları açıklamaktadır.</p> + +<h3>Gizli Donanım</h3> +<p> +Donanım üreticileri, donanım belirtimlerini sır olarak saklama +eğilimindedir. Bu durum, Linux’ın ve XFree86’nın yeni bir donanımı +desteklemesini sağlayan özgür sürücülerin yazılmasını +zorlaştırmaktadır. Günümüzde bütün özgür sistemlere sahibiz ancak yarının +bilgisayarlarını destekleyemezsek, yarın bunlara da sahip olamayacağız.</p> +<p> +Bu problemle başa çıkmanın iki yolu vardır. Programcılar, donanımı nasıl +destekleyeceklerini belirlemek için tersine mühendisliği [:reverse +engineering] gerçekleştirebilir. Geri kalanımız, özgür yazılım tarafından +desteklenen donanımı seçebilir; sayımız arttıkça, belirtimlerin gizliliği +kendi kendine terk edilen bir politika haline gelecektir.</p> +<p> +Tersine mühendislik önemli bir iştir; bunu üstlenebilecek yeterli +kararlılığa sahip programcılarımız var mı? Evet, özgür yazılımın bir ilke +konusu olduğuna ve özgür olmayan sürücülerin dayanılmaz olduğuna dair güçlü +bir duygu oluşturursak olabilir. Ve çoğumuz özgür sürücüleri kullanmak için +fazladan para harcarsak ya da hatta biraz fazladan zaman harcarsak? Evet, +özgürlüğe sahip olma kararlılığı yaygınsa bu olabilir.</p> +<p> +(2008 notu: bu konu BIOS'a da genişletilebilir. Özgür bir BIOS vardır, <a +href="http://www.libreboot.org/">LibreBoot</a>; sorun (bir coreboot dağıtımı +olan) LibreBoot'un özgür olmayan “bloblar” olmadan onları +destekleyebilmesini sağlamak için makine belirtimlerini elde etmektir.)</p> + +<h3>Özgür olmayan Kütüphaneler</h3> +<p> +Özgür işletim sistemleri üzerinde çalışan özgür olmayan bir kütüphane, özgür +yazılım geliştiricileri için bir tuzaktır. Kütüphanenin çekici özellikleri +yemdir; kütüphaneyi kullanırsanız, tuzağa düşersiniz çünkü programınız özgür +bir işletim sisteminin bir parçası olamaz. (Daha doğrusu, programı dahil +edebiliriz ancak eksik kütüphane ile <em>çalışmayacaktır</em>). Daha da +kötüsü, özel mülk kütüphaneyi kullanan bir program gözde hale gelirse, +şüpheci olmayan diğer programcıları da tuzağa düşürebilir.</p> +<p> +Bu probleme ilişkin ilk örnek, 80’lerdeki Motif araç-kitiydi. O zamanlar, +özgür yazılımların mevcut olmamasına rağmen, daha sonra onlar için Motif +probleminin oluşacağı açıktı. GNU Projesi buna iki şekilde yanıt verdi: ayrı +özgür yazılım projelerinin özgür X araç-kiti bilgisayar ekranındaki tuş, +buton, çubuk gibi unsurlardan her birinin desteklemesini isteyerek ve +birilerinin Motif için özgür bir yedek hazırlamasını isteyerek. Bu iş yıllar +aldı; Hungry Programcıları tarafından geliştirilen LessTif, yalnızca 1997’de +birçok Motif uygulamasını desteklemek için yeterince güçlü hale geldi.</p> +<p> +1996 ile 1998 yılları arasında, Qt olarak adlandırılan özgür olmayan başka +bir Grafiksel Kullanıcı Ara Yüzü (<abbr title="Graphical User +Interface">GUI</abbr>) araç-kiti kütüphanesi özgür yazılım koleksiyonunda, +masaüstü <abbr title="K Desktop Environment">KDE</abbr>'de kullanıldı.</p> +<p> +Özgür GNU/Linux sistemleri KDE’yi kullanmadı çünkü bu kütüphaneyi +kullanamazdık. Ancak, sistemlerine özgür yazılımın eklenmesi konusunda +duyarlı olmayan bazı ticari GNU/Linux sistem dağıtıcıları, sistemlerine +KDE’yi ekledi, daha fazla özelliğe ancak daha az özgürlüğe sahip bir sistem +ürettiler. KDE> grubu, daha fazla sayıda programcının Qt’yi kullanmasını +destekledi ve milyonlarca yeni “Linux kullanıcısı” bununla ilgili bir +problemin var olduğu fikrine inanmadılar. Bu durum korkutucu görünüyordu.</p> +<p> +Özgür yazılım topluluğu probleme iki şekilde yanıt verdi: GNOME ve Harmony.</p> +<p> +GNOME, açık adıyla, GNU Network Object Model Environment (GNU Ağ Nesne Model +Ortamı), GNU’nun masaüstü projesidir. 1997 yılında Miguel de Icaza +tarafından başlatılmıştır ve Red Hat Software’in desteğiyle +geliştirilmiştir, GNOME, benzer masaüstü özellikleri sağlamak için +oluşturulmuştur ancak özgür yazılımları kullanır. Teknik avantajları da +vardır, yalnızca C++’ı değil, çeşitli dilleri de destekler. Ancak temel +amacı özgürlüktür: özgür olmayan hiçbir yazılıma ihtiyaç duymaz.</p> +<p> +Harmony, uyumlu bir değiştirme kütüphanesidir, Qt’yi kullanmaksızın KDE +yazılımının çalıştırılmasını mümkün kılmak için tasarlanmıştır.</p> +<p> +1998 yılının Kasım ayında, Qt’nin geliştiricileri, bir lisans değişikliğini +anons etti, bu lisans değişikliğinin gerçekleşmesiyle, Qt özgür yazılım +haline gelmekteydi. Bundan emin olmanın bir yolu yoktur ancak bana kalırsa +bu, QT'nin özgür olmamasından kaynaklanan soruna topluluğun verdiği yanıttan +kaynaklanmaktadır. (Yeni lisans elverişsiz ve eşitlikten uzaktır, bu +nedenle, Qt’nin kullanımının önlenmesi istenmektedir.)</p> +<p> +[not: Eylül 2000'de Qt GNU GPL olarak yayınlanmıştır, bu problem +çözülmüştür.]</p> +<p> +Sonraki özgür olmayan kütüphaneye karşı nasıl bir tepki vereceğiz? Tüm +topluluk tuzaktan uzak kalmanın gerekliliğini anlayacak mı? Ya da birçoğumuz +kullanışlılık için özgürlükten vazgeçecek mi ya da büyük bir problem mi +ortaya çıkacak? Geleceğimiz felsefemize bağlıdır.</p> + +<h3>Yazılım Patentleri</h3> +<p> +Karşılaştığımız en büyük tehdit yazılım patentlerinden gelmektedir, bu +patentler, özgür yazılıma yirmi yıla kadar varabilen algoritma ve özellik +sınırları koyabilir. LZW sıkıştırma algoritma patentleri 1983’te +uygulanmıştı ve hâlâ uygun şekilde sıkıştırılmış <abbr title="Graphics +Interchange Format">GIF</abbr>’ler üretmek için özgür yazılımı +yayınlayamıyoruz. [2009 yılı itibariyle süreleri doldu.] 1998 yılında, bir +patent grubunun tehdidi altında, <abbr title="MPEG-1 Audio Layer +3">MP3</abbr> sıkıştırma ses programı üreten özgür bir program dağıtımdan +kaldırılmıştı. [2017 itibariyle bu patentlerin de süresi doldu, bakın ne +kadar uzun bekledik.] +</p> +<p> +Patentlerle başa çıkmanın yolları vardır: bir patentin geçersiz olduğuna +ilişkin bir kanıt araştırabiliriz ve bir işi yapmanın alternatif yollarına +bakabiliriz. Ancak bu yöntemlerin her biri yalnızca bazen çalışır; bu iki +yöntem de başarısız olduğunda, patent, tüm özgür yazılımı, kullanıcıların +istediği birtakım özelliklerden mahrum bırakmaya zorlayabilir. Uzun bir süre +sonra patentlerin süresi dolar, ama o zamana kadar ne yapacağız?</p> +<p> +Özgürlük adına özgür yazılıma değer veren bizim gibi insanlar her durumda +özgür yazılımla kalacaktır. İşlerimizi hallederken patentli özellikleri +kullanmayacağız. Ancak teknik açıdan daha üstün olmasını bekledikleri için +özgür yazılıma değer verenler, patent onu geri tuttuğunda, bunu bir +başarısızlık olarak adlandırma eğilimindedir. Bu nedenle, yazılım +geliştirmenin “pazar” modelinin ve özgür yazılımın güvenilirliği ve gücünün +pratik etkililiği hakkında konuşmak yararlı iken, burada +durmamalıyız. Özgürlük ve ilke hakkında konuşmalıyız.</p> + +<h3>Özgür Belgeleme</h3> +<p> +Özgür işletim sistemlerimizdeki en büyük eksiklik yazılımda değildir, en +büyük eksiklik, sistemlerimize dahil edebildiğimiz iyi özgür belgelerin +olmamasıdır. Belgeleme, her türlü yazılım paketinin önemli bir parçasıdır; +önemli bir özgür yazılım paketi iyi bir özgür belgeyle birlikte +verilmediğinde, bu büyük bir eksiktir. Günümüzde bu gibi eksiklerimiz +vardır.</p> +<p> +Özgür belgeleme, tıpkı özgür yazılım gibi, bir özgürlük konusudur, ücretle +ilgili değildir. Özgür bir kılavuza ilişkin ölçütler özgür yazılıma ilişkin +ölçütlere oldukça benzerdir: bu, tüm kullanıcılara belirli özgürlükler +verilmesi hususudur. Yeniden dağıtıma (ticari satış dahil olmak üzere) izin +verilmelidir, bu, çevrim-içi olarak ya da kağıt biçiminde olabilir, böylece +kılavuz, programın her kopyasıyla birlikte verilebilir.</p> +<p> +Değiştirmeye ilişkin izin de önemlidir. Genel kural olarak, insanların tüm +makale ve kitap tiplerini değiştirme iznine sahip olmasının gerekli olduğuna +inanmıyorum. Örneğin, işlemlerimizi ve görüşlerimizi tanımlayan bu gibi +makaleleri değiştirmek için izin vermek zorunda olduğumuzu sanmıyorum.</p> +<p> +Ancak, özgür yazılımın belgelerinin değiştirilme özgürlüğünün önemli +olmasının belirli bir nedeni vardır. İnsanlar, yazılımı değiştirme hakkını +kullandıklarında ve özelliklerine ekleme yaptıklarında ya da özelliklerini +değiştirdiklerinde, vicdanlı davranır ve özenlilerse kılavuzları da +değiştireceklerdir, böylece değiştirilmiş programla birlikte doğru ve +kullanılabilir belgeleri de sağlayacaklardır. Programcıların özenli +olmalarına izin vermeyen ve işi tanımlamayan özgür olmayan bir kılavuz, +topluluğun ihtiyaçlarını karşılamaz.</p> +<p> +Değişikliklerin nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin bazı sınırlamalar hiçbir +problem oluşturmaz. Örneğin, asıl yazarın telif hakkı uyarısının +korunmasına ilişkin şartlar, dağıtım ifadeleri ve yazar listesi +uygundur. Ayrıca değiştirilmiş sürümlerde uyarı bulunmasının gerekli olması +ve bu kısımların teknik-olmayan başlıkları ele almaları durumunda, +silinemeyen ya da değiştirilemeyen kısımlara sahip olma konusunda bir +problem yoktur. Değişikliklerin nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin bazı +sınırlamalar hiçbir problem oluşturmaz. Örneğin, asıl yazarın telif hakkı +uyarısının korunmasına ilişkin şartlar, dağıtım ifadeleri ve yazar listesi +uygundur. Ayrıca değiştirilmiş sürümlerde uyarı bulunmasının gerekli olması +ve bu kısımların teknik-olmayan başlıkları ele almaları durumunda, +silinemeyen ya da değiştirilemeyen kısımlara sahip olma konusunda bir +problem yoktur.</p> +<p> +Ancak, kılavuzun tüm “teknik” içeriğinin değiştirilmesi ve daha sonra tüm +genel kanallar üzerinden tüm genel ortamlarda sonucun dağıtılması mümkün +olmalıdır; aksi takdirde, kısıtlamalar topluluğu engellemektedir, kılavuz +özgür değildir ve başka bir kılavuza ihtiyaç duyarız.</p> +<p> +Özgür yazılım geliştiricileri tam bir özgür belge çeşitliliği oluşturma +bilincine ve kararlılığına sahip olacak mıdır? Yine, geleceğimiz felsefeye +bağlıdır.</p> + +<h3>Özgürlük Hakkında Konuşmalıyız</h3> +<p> +Günümüzde Debian GNU/Linux ve Red Hat Linux gibi GNU/Linux sistemlerinin on +milyon kullanıcısının var olduğu tahmin edilmektedir. Özgür yazılım öyle +pratik avantajlar sunmuştur ki, kullanıcılar tamamen uygulamaya ilişkin +nedenlerden dolayı özgür yazılımı kullanmaktadır, uygulamaktadır.</p> +<p> +Bunun iyi sonuçları ortadadır: özgür yazılımın geliştirilmesiyle daha fazla +ilgilenildiğinde, yazılım işleri için daha fazla müşteri mevcuttur, bu da +özel mülk yazılım ürünleri yerine ticari özgür yazılımın geliştirilmesi için +firmaların daha fazla cesaretlendirilmesi için olanak demektir.</p> +<p> +Ancak yazılıma olan ilgi yazılımın esas aldığı felsefenin bilincinden daha +hızlı bir şekilde büyümektedir ve bu durum soruna neden olmaktadır. Yukarıda +açıklanan sorunlarla ve tehditlerle başa çıkma özelliği, özgürlük için +direnme isteğine bağlıdır. Topluluğumuzun bu isteğe sahip olduğundan emin +olmak için, topluluğumuza girdiklerinde yeni kullanıcılara bu fikri yaymamız +gereklidir.</p> +<p> +Ancak bunu yapmakta başarısız olmaktayız: yeni kullanıcıları topluluğumuza +çekme çabaları, topluluğumuzun temel bilgilerini öğretme çabalarını +fazlasıyla geride bırakmaktadır. Her ikisini de gerçekleştirmemiz ve iki +çabayı da dengede tutmamız gereklidir.</p> + +<h3>“Açık Kaynak”</h3> +<p> +Yeni kullanıcılara özgürlüğü öğretmek 1998 yılında daha zor hale geldi çünkü +topluluğun bir kısmı “özgür yazılım” terimi yerine “açık kaynak yazılımı” +terimini kullanmaya karar verdi.</p> +<p> +Bu terimi destekleyen bazıları, “özgür” teriminin “bedava” terimiyle +karıştırılmasını önlemeyi hedefledi, bu geçerli bir hedefti. Ancak +diğerleri, özgür yazılım hareketini ve GNU Projesini güdüleyen ilkenin +ruhunu bir kenara koydu ve bunun yerine yöneticilere ve işyeri +kullanıcılarına yöneldi, bunların çoğu kârı özgürlüğün, toplumun ve ilkenin +üstünde tuttu. Bu nedenle, “açık kaynak” konusu, yüksek-kaliteli ve güçlü +yazılımın gerçekleştirilmesi potansiyeline odaklanmaktadır ancak özgürlük, +toplum ve ilke fikirlerinden uzak durmaktadır.</p> +<p> +“Linux” dergileri bunun açık bir örneğidir, GNU/Linux’la çalışan özel mülk +yazılım için ilanlarla doludurlar. Sıradaki Motif ya da Qt ortaya +çıktığında, bu dergiler programcıları bundan uzak durması konusunda uyaracak +mı yoksa onun için reklam mı yayınlayacaklar?</p> +<p> +Ticaretin desteklenmesi topluma birçok şekilde katkı sağlayabilir; diğer her +şey eşit olduğunda, bu yararlıdır. Ancak özgürlük ve ilke hakkında daha az +konuşarak desteklerini kazanmak çok kötü sonuçlar doğurabilir; bu, sosyal +yardımlaşma ve yurttaşların eğitimindeki dengesizlği daha da +kötüleştirecektir.</p> +<p> +“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” yaklaşık olarak aynı yazılım kategorisini +tanımlar ancak yazılım hakkında ve değerler hakkında farklı şeyler +söyler. GNU Projesi, yalnızca teknolojinin değil özgürlüğün de önemli +olduğunu ifade etmek için “özgür yazılım” ifadesini kullanmaya devam eder.</p> + +<h3>Deneyin!</h3> +<p> +Yoda’nın felsefesi (“’Deneme’ yoktur”) iyi ve zekice görünmektedir ancak bu, +benim için geçerli değildir. İşi yapıp yapamayacağım konusunda tedirginken +aslında işin çoğunu yaparım ve hedefi gerçekleştirsem bile, hedefi yakalamak +için yeterli olup olmadığım konusunda emin değilimdir. Ama en azından +denedim çünkü düşmanım ile şehrim arasında benden başka hiç kimse +yoktu. Şaşırtıcı bir şekilde, bazen başarılı oldum.</p> +<p> +Bazen başarısız oldum; bazı şehirlerim düştü. O zaman tehdit altında olan +başka bir şehir buldum ve başka bir savaş için hazırlandım. Zaman içinde, +tehditleri aramayı ve kendimi tehditlerle şehrim arasına koymayı öğrendim ve +diğer hacker’ların gelip bana katılmaları konusunda çağrı yaptım.</p> +<p> +Bugünlerde yalnız değilim. Bana destek olan hacker’ları gördüğümde bir +rahatlama ve neşe duyuyorum ve bu şehrin, en azından şimdilik, +dayanabileceğini görüyorum. Ancak tehlike her geçen yıl büyüyor ve şimdi +Microsoft açık bir şekilde topluluğumuzu hedef aldı. Özgürlüğün geleceğini +veremeyiz. Teslim olmayalım! Özgürlüğümüzü korumak istiyorsak, her zaman +hazır olmalıyız.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1998, 2001, 2002, 2005, 2006, 2007, 2008, 2010, 2014, 2015, +2017, 2018, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +The FLOSS Information <theflossinformation@yandex.com>, 2019. +2009. +</li> +<li> +T. E. Kalaycı, 2009. +</li> + +<li> +Çiğdem Özşar, 2009. +</li> + +<li> +Birkan Sarıfakıoğlu, 2009. +</li> + +<li> +Serkan Çapkan, 2009. +</li> + +<li> +İzlem Gözükeleş, 2009. +</li> + +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/07/12 05:29:38 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html new file mode 100644 index 0000000..8980ce2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html @@ -0,0 +1,213 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/university.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Üniversitede Çalışmanız Durumunda Özgür Yazılımın Yayınlanması - GNU Projesi +- Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/university.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Üniversitede Çalışmanız Durumunda Özgür Yazılımın Yayınlanması</h2> + +<p> +Özgür Yazılım Hareketi’nde, bilgisayar kullanıcılarının kullandıkları +yazılımı değiştirme ve yeniden dağıtma özgürlüğüne sahip olmaları +gerektiğine inanmaktayız. Özgür yazılımdaki “özgür” (çn. “free”) ifadesi +özgürlüğe atıf yapmaktadır: Kullanıcıların, yazılımı çalıştırma, değiştirme +ve yeniden dağıtma özgürlüğünün olduğu anlamına gelmektedir. Özgür yazılım +insanlığın ortak bilgi birikimine katkıda bulunurken, özgür olmayan yazılım +buna katkıda bulunmaz. Bu nedenle üniversiteler, bilim adamlarını ve burslu +öğrencilerini çalışmalarını yayınlamaları konusunda yüreklendirdikleri gibi, +insanlığın ortak bilgi birikiminin gelişmesi için özgür yazılımı da +yüreklendirmelidir.</p> + +<p> +Ne yazık ki, üniversite yöneticileri, yazılıma (ve bilime) karşı tutucu bir +yaklaşıma sahiptir; programları gelir kaynağı olarak görmekte, insanlığın +ortak bilgi birikimine katkıda bulunacak fırsatlar olarak +görmemektedirler. Özgür yazılım geliştiricileri, hemen hemen 20 yıldır bu +eğilimle mücadele etmektedir.</p> + +<p> +1984 yılında <a href="/gnu/thegnuproject.html">GNU işletim sistemini</a> +geliştirmeye başladığında, yaptığım ilk şey, MIT’deki görevimi +bırakmaktı. Bunu özellikle, MIT lisans ofisinin GNU’yu özgür yazılım olarak +yayınlamamı engellememesi için yaptım. Değişiklik yapılmış tüm sürümlerin +özgür yazılım olmasını sağlayan GNU’da programların lisanslanması için bir +yaklaşım planladım, bu <a href="/licenses/gpl.html">GNU Genel Kamu +Lisansına</a> (GNU GPL) evrilen bir yaklaşımdır ve kullanmama izin vermeleri +için MIT yönetiminden ricada bulunmak zorunda kalmak istemiyordum.</p> + +<p> +Yıllar geçtikçe, yazılımı yalnızca satılacak bir şey olarak gören +yöneticilerle nasıl başa çıkılacağına ilişkin öneriler için, üniversite +üyeleri, sıklıkla Özgür Yazılım Vakfı’na geldiler. Özel olarak finansmanı +sağlanan projeler için bile iyi bir yöntem, çalışmalarınızın, GNU GPL +altında yayınlanan mevcut bir programı esas almasıdır. O zaman yöneticilere +şunu söyleyebilirsiniz: “GNU GPL altında olmadığı takdirde +değiştirilmiş sürümü yayınlamamıza izin verilmemektedir, başka herhangi bir +yol, telif hakkı ihlali olacaktır.” Dolar işaretleri gözlerinden +silindikten sonra, genel olarak bunu özgür yazılım olarak yayınlamaya razı +olacaklardır.</p> + +<p> +Ayrıca finans sponsorunuzdan da yardım isteyebilirsiniz. NYU’daki bir grup, +Amerikan Hava Kuvvetleri’nden destekle GNU Ada Derleyicisini +geliştirdiğinde, sözleşme, çalışmanın sonucunda ortaya çıkan kodun, Özgür +Yazılım Vakfı’na bağışlanmasını gerektirmiştir. Düzenlemeyi ilk olarak +sponsorla çalışın, daha sonra kibar bir şekilde, üniversite yönetimine, +yeniden pazarlığa açık olmadığınızı gösterin. Üniversite yönetimi, +sözleşmesiz olmasındansa, özgür yazılım geliştirmek için sözleşmeli +çalışmayı tercih eder, bu nedenle, muhtemelen devam edeceklerdir.</p> + +<p> +Ne yaparsanız yapın, hususu erken ele alın, kesinlikle programın yarısı +bitmeden önce ele alın. Bu noktada, üniversitenin size hala ihtiyacı vardır, +böylece sert oynayabilirsiniz: Yazılımın özgür yazılım olması konusunda (ve +sizin özgür yazılım lisansı tercihiniz konusunda) fikir birliğine +varmışlarsa, yönetime programı bitireceğinizi, kullanılabilir hale +getireceğinizi söyleyin. Aksi takdirde bu konu üzerine, hakkında bir makale +yazmaya yetecek kadar çalışacaksınız ve yayınlamaya yetecek kadar iyi bir +sürümü asla oluşturamayacaksınız. Yöneticiler, tercihlerinin, üniversiteye +kredi sağlayan özgür bir yazılım paketi olduğunu bildiklerinde, genellikle +ilk söz edileni seçeceklerdir.</p> +<p> +FSF bazen üniversitenizi GNU Genel Kamu Lisansını veya GPL sürüm 3'ü kabul +etmeye ikna edebilir. Yalnız başınıza yapamazsanız, lütfen bizim yardımımıza +başvurmayı düşünün. Bununla ilgili olarak licensing@fsf.org adresine konusu +“urgent” olan bir e-posta atabilirsiniz.</p> + +<p> +Üniversitelerin hepsinin tutucu politikaları yoktur. Ön tanımlı olarak, +Teksas Üniversitesi, geliştirilen tüm yazılımlarının, GNU Genel Kamu Lisansı +altında özgür yazılım olarak yayınlanması politikasına +sahiptir. Brezilya’daki üniversiteler ve Hindistan Haydarabat’taki Hindistan +Bilgi Teknoloji Enstitüsü, GPL altında yazılımın yayılmasına ilişkin +politikalara sahiptir. İlk olarak fakülte desteği geliştirilerek, +üniversitenizde bu gibi bir politikayı kurabilirsiniz. Bu konuyu, ilkelerden +biri olarak sunun: üniversite insanlığın ortak bilgi birikimini geliştirme +görevine sahip midir ya da tek amacı kendi varlığını sürdürmek midir?</p> + +<p> +Üniversiteyi ikna etmekte, özgür yazılım hareketinde yaptığımız gibi, +kararlı ve etik bir perspektif kullanarak konuya yaklaşmanız size yardımcı +olacaktır. Toplumla etik bir ilişki için, yazılımın bütün toplum için özgür +olması gerekiyor.</p> + +<p> +Birçok özgür yazılım geliştiricisi, bunu yapmalarının uygulamaya yönelik +pratik nedenlerini itiraf etmektedir: yazılımı daha güçlü ve güvenilir hale +getirmek için bir yol olarak diğerleriyle yazılımı paylaşma ve onlara +değiştirme izni vermeye taraftardırlar. Bu değerler, özgür yazılım +geliştirmek için sizi yüreklendiriyorsa, katkınız için teşekkür +ederiz. Ancak üniversite yöneticileri, programı özgür olmayan hale +getirmeniz için sizi kandırmaya çalıştıklarında, bu değerler size sağlam bir +dayanak olmayacaktır.</p> + +<p> +Örneğin, size şunu söyleyebilirler “Alabileceğimiz tüm parayla, bunu +daha bile güçlü ve güvenilir ” Bu ifade, sonunda doğru çıkmayabilir +ancak bunu çürütmek zordur. “yalnızca akademik kullanım için +ücretsiz” şeklinde sunmak için bir lisans önerebilirler, bu da halka, +özgürlüğü hak etmediklerini söyler ve bunun akademik işbirliğini +sağlayacağını iddia ederler ve ihtiyaç duyduğunuz tek şeyin bu olduğunu +söylerler.</p> + +<p> +Faydacı değerlerden başlarsanız, bu çıkışsız önerileri reddetmek için iyi +bir neden sunmanız zordur ancak dayanağınızın temeli etik ve politik +değerler olursa, bunu kolayca başarabilirsiniz. Kullanıcıların özgürlüğüne +mal olacak şekilde bir programın güçlü ve güvenilir kılınmasının iyi tarafı +nedir? Üniversitelerin dışında olduğu kadar içinde de özgürlük uygulanmamalı +mıdır? Özgürlük ve toplum hedefleriniz arasındaysa, yanıtlar açıktır. Özgür +yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyarken, özgür olmayan yazılım bu +özgürlüğü yadsır.</p> + +<p> +Hiçbir şey sizin kararınızı, toplumun özgürlüğünün sizlere bağlı olduğunu +bilmek kadar güçlendiremez.</p> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2002 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-Türetilemez 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + <li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> + <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> + <li>Birkan Sarıfakıoğlu,2009.</li> + <li>Serkan Çapkan,2009.</li> + <li>İzlem Gözükeleş,2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html new file mode 100644 index 0000000..ab6a368 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html @@ -0,0 +1,140 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/upgrade-windows.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.87 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Windows Kurulumunu Yükseltmenin Doğru Yolu Nedir? - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/upgrade-windows.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Windows Kurulumunu Yükseltmenin Doğru Yolu Nedir?</h2> + +<p>yazan Richard Stallman</p> + +<p>Bilişim alanında, kullanıcıları “güvenlik” düzeltmelerini almak +için Windows'un daha yeni sürümlerine (ve diğer özgür olmayan programlara) +“yükseltmeye” zorlamak yaygın bir uygulamadır. Bu uygulama, bu +programların kullanıcıya iyi davranmak üzere tasarlanmış dürüst bir yazılım +olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bunun böyle olmasını beklemediğimiz gibi, +Windows için durumun hiç de böyle olmadığını biliyoruz. Bu nedenle farklı +bir öneri sunuyoruz.</p> + +<p>Aslında Windows'un yeni sürümleri yayımlanmadan önce açıklar +içeriyor. Çeşitli kötücül işlevselliklerle tasarlanmışlardır (Bkz. “<a +href="/proprietary/malware-microsoft.html">Microsoft'un Yazılımı Kötücül +Yazılımdır</a>).”</p> + +<p>Daha yeni Windows sürümleri ek kötücül işlevsellikler içerir; Microsoft'a +kullanıcılar üzerinde kullanabileceği çok fazla iktidar sağlar. Bu, daha +yeni bir sürüme geçmemenin bir nedenidir. Bazı kullanıcılar için daha yeni +bir sürüme geçmek Microsoft'u para ile ödüllendirmeyi ve hatta yeni bir +bilgisayar satın almayı gerektirebilir. Bunu teşvik etmeyi pek istemiyoruz!</p> + +<p>Bu nedenle kullanıcıları daha yeni sürümlere geçmeye teşvik ederek +Microsoft'u desteklemeyi reddediyoruz; Windows'un istemeden yapılan +kusurlarının, kasıtlı yapılanlardan daha önemli olduğunu düşünmüyoruz.</p> + +<p>Windows'un herhangi bir sürümünü kullananlara önerimiz, <a +href="https://upgradefromwindows.org">GNU/Linux'a yükseltmeleridir</a>.</p> + +<p>Windows'un herhangi bir sürümünde (veya GNU benzeri olmayan herhangi bir +sistemde) GNU paketlerini desteklemek, GNU Projesi'nin temel misyonunun bir +parçası değildir. Sloganımız, “En iyi GNU/Linux'ta çalışır” +şeklindedir. Bu desteği sürdürmek isteyen kullanıcılarla iş birliği +yapıyoruz, çünkü zor olmadığında iş birliği de yapabiliriz. Bunu yapmayı +sürdürme sorumluluğumuz yok ancak olanaklı olduğu ve bizi durdurmadığı +sürece durmak için hiçbir nedenimiz yok.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2019 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/27 19:08:05 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html new file mode 100644 index 0000000..c643606 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html @@ -0,0 +1,209 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/whats-wrong-with-youtube.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.92 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>YouTube'de Neler Yanlış - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/whats-wrong-with-youtube.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>YouTube'de Neler Yanlış</h2> + +<p> +YouTube hususi bir durumdur. Eylül 2020 itibariyle, YouTube videolarını +özgür olmayan herhangi bir yazılım çalıştırmadan, hatta Tor aracılığıyla +erişerek, bazı “Invidious” aracı siteleri aracılığıyla izlemek +mümkündür.</p> + +<p> +Onlarla birlikte LibreJS kullanmanızı öneriyoruz. Invidious sitelerinin +hepsi aynı değil: bazıları özgür olmayan JavaScript kodu olmadan girmenize +izin vermiyor. Ayrıca, bu sitelerdeki çoğu JavaScript kodu özgür bir lisansa +sahip olsa da, bir dosya, handlers.js buna sahip değil. LibreJS çalışmasını +engelliyor ve videoları izlemek yine de mümkün.</p> + +<p> +Ayrıca Youtube'de video izlemek için doğrudan erişime olanak sağlayan, +ViewTube adında özgür bir Firefox eklentisi de var. GNU tarayıcısı IceCat'ta +halihazırda kurulu geliyor, Firefox'a da yükleyebiliyorsunuz. Özgür program +youtube-dl de mevcut; sitenin JavaScript kodundan veriyi alıyor ancak bu +kodu çalıştırmıyor. Fakat youtube.com, Tor aracılığıyla gelmeniz durumunda +bu erişim yollarını engelleyecektir.</p> + +<p> +Bu erişim yöntemlerinin bir sonucu olarak, YouTube'ye video yüklemek, onları +şimdilik özgür yazılım dünyasının kapsama alanı içerisinde tutar. Bu iyi bir +şey ve umuyoruz ki böyle de devam eder, ancak bu yöntemlerin çalışmaya devam +etmesine güvenemeyiz. Eklenti 2019 yılında, YouTube'deki bir değişiklikten +dolayı bir kere bozulmuştu. Düzeltilmiş eklenti bir kaç hafta sonra tekrar +yayınlandı. Gelecek sefere ne olacağını kim bilebilir? Bu nedenle, +YouTube'ye video göndermek, Google özgür erişim yönünde bir çaba sergileyene +kadar kırılgandır.</p> + +<p> +YouTube üzerindeki bir videoya atıfta bulunurken lütfen youtube.com alan +adını (veya takma isimlerinden birini) kullanmayın. Bunun yerine, Tor +aracılığıyla ziyarete izin veren (lütfen deneyin!) bir Invidious aracı +sitesinden birine atıfta bulunun. Bu bozulmaya karşı güvenlidir: eğer +herhangi bir şey bozulursa, insanların özgür olmayan yazılım kullanmalarına +yol açmak yerine bağlantınız başarısız olacaktır.</p> + +<h2>YouTube'de Başka Neler <em>Yanlıştı</em></h2> + +<p>Video yayımlamak veya videolara atıfta bulunmak için bir yer olarak YouTube +hakkında önceden, 2019'a kadar söylediklerimiz aşağıdadır.</p> + +<ul> +<li>YouTube'nin normal kullanımı, özgür olmayan yazılımların kullanımını +gerektirir. + + <ul> + <li>HTML5 modunda <a href="/philosophy/javascript-trap.html">özgür olmayan bir +JavaScript programı</a> çalıştırmayı gerektirir. Bazı videolar için ayrıca +özel mülk tarayıcılara ve Firefox'a dâhil edilen ancak <a +href="/software/icecat">IceCat</a> dâhil GNU tarayıcılarına dâhil olmayan +özgür olmayan Adobe DRM yazılımını da gerektirir.</li> + + <li>(Modası geçmiş) HTML5 olmayan modda özgür olmayan Flash Player'in +kullanımını gerektirir. Kullanıcılara Flash Player kurmalarını bile söyler.</li> + </ul> +</li> + +<li>Özgür olmayan yazılım olmadan YouTube sayfalarını bile +göremezsiniz. Günümüzde özgür olmayan JavaScript kodunu çalıştırmazsanız +tarayıcı penceresi boş görünüyor.</li> + +<li>YouTube, insanların kopya indirmesini engellemeye çalışır. Bazı videolar +için özgür olmayan JavaScript kodu, tarayıcının bir kopyasını kaydetmesine +izin vermez. Bu, DRM'nin bir biçimidir. +</li> + +<li>Bazı YouTube sayfaları için videoyu indirebilen özgür bir program (<a +href="https://www.npmjs.com/package/ytdl">ytdl</a>) var ancak tarayıcıda +erişim için tam bir özgür yazılım çözümü yok. +</li> + +<li> +“ContentID tam olarak YouTube'nin yapmadığını iddia ettiği şeydir: <a +href="https://boingboing.net/2018/12/26/youtube-let-a-contentid-scamme.html">Hukuku +işe karıştırmadan [yayınların] sahipliğine özel olarak aracılık +etmek</a>.” +</li> + +</ul> + +<p>YouTube ile ilgili olarak, (eğer varsa) YouTube sunucularındaki özgür +olmayan yazılım ahlaki bir boykot nedeni <em>değildir</em>. Olası YouTube +kullanıcıları olarak sunucuların herhangi bir özgür olmayan yazılım +çalıştırıp çalıştırmadıklarını söyleyemeyiz, dolayısıyla bunun bizim +üzerimizde hiçbir etkisi yoktur, bu nedenle bize karşı yaptığı bir kötülük +yoktur.</p> + +<p>YouTube sunucularında çalışan herhangi bir özgür olmayan program varsa, +Google'nin kendi gerçekleştirdiği bilişimin bu yönü üzerindeki Google +denetimini reddederek Google'ye kötü davranırlar. Google'nin eğer varsa bu +özgür olmayan programları kullanmayı bırakarak özgürlüğünü geri kazanmasını +umuyoruz. Ancak bu programlar YouTube <em>kullanıcılarına</em> kötü +davranmaz, bu yüzden onlar bu hizmeti <em>kullanmayı</em> reddetmek için bir +neden değildir.</p> + +<p>YouTube sunucularında çalışan tüm yazılımların özgür olması da mümkündür, ya +yayımlanmış özgür yazılım ya da özel, yayımlanmamış özgür yazılım.</p> + +<hr /> + +<p>Videoyu görüntülemek amacıyla özgür olmayan bir yazılım gerektirmeden +yayımlamak için videoyu sıradan bir web sitesine Ogg Theora veya WebM +dosyası olarak yerleştirebilirsiniz. Çok fazla indirme trafiği olacağından +kaygılanıyorsanız bir torrent paylaşabilirsiniz ve insanların bu şekilde +indirmesini önerebilirsiniz.</p> + +<p>Özgür yazılım kullanarak web'de video yayımlamanın başka bir yolu da <a +href="http://mediagoblin.org/">GNU MediaGoblin</a>'dir. İdeal olarak <a +href="http://docs.mediagoblin.org/">kendi sunucunuzu</a> kurarsınız veya +aileniz ve arkadaşlarınız için bir tane çalıştırırsınız ancak <a +href="https://wiki.mediagoblin.org/Live_instances">herkese açık +sunucular</a>a da yükleyebilirsiniz.</p> + +<p>Lütfen, yapabiliyorsanız, <a +href="https://wiki.mediagoblin.org/HackingHowto">GNU MediaGoblin'e katkıda +bulunun</a>.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/09/22 18:00:19 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html new file mode 100644 index 0000000..84a6ef0 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html @@ -0,0 +1,219 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/when-free-software-isnt-practically-superior.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title> Özgür Yazılımın (Pratik Olarak) Üstün Olmadığı Zaman - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/when-free-software-isnt-practically-superior.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2> Özgür Yazılımın (Pratik Olarak) Üstün Olmadığı Zaman</h2> + +<p> +yazan: <a href="https://mako.cc/writing/"><strong>Benjamin Mako +Hill</strong></a></p> + +<p>Açık Kaynak Girişimi'nin misyonu şöyledir: “Açık kaynak ayrı ayrı +izleyicilerin gözden geçirme gücünü ve sürecin şeffaflığını kullanan bir +yazılım geliştirme yöntemidir. Açık kaynağın vaatleri daha iyi kalite, daha +yüksek güvenilirlik, daha fazla esneklik, daha düşük maliyet ve talancı +satıcıya bağımlılığın sona ermesidir.”</p> + +<p>On yıldan fazla bir süredir, Özgür Yazılım Vakfı, özgür yazılım hareketinin +bu “açık kaynak” nitelendirmesine karşı çıkıyor. Özgür yazılım +savunucuları öncelikle bu ifadeye karşı çıktılar, çünkü “açık +kaynak”, temel özgürlük mesajımızı vurgulamayı ve hareketimizin, +geliştirdiğimiz yazılımın başarısındaki rolünü açıkça gizlemeye çabalamaktan +başka bir şey değildir. “Açık kaynağın” esasen kötü bir şey +olduğunu savunduk, çünkü bu durum insanları yazılım özgürlüğünü konuşmaktan +alıkoymaktadır. Fakat açık kaynak ifadesine karşı dikkatli olmamızı +gerektirecek başka bir neden daha var. Misyonda da açıklanan temel açık +kaynak görüşü, genel olarak doğru değil.</p> + +<p>Her ne kadar Açık Kaynak Girişimi “açık kaynak vaadinin daha iyi +kalite, daha yüksek güvenilirlik, daha fazla esneklik” olduğunu öne +sürse de, bu vaat her zaman gerçekleşmez. Her ne kadar bu gerçeği her zaman +belirtmesek de, erken aşamadaki özgür bir yazılım projesinin herhangi bir +kullanıcısı, özgür yazılımın, tamamen pratik terimlerle kendi rakiplerine +karşı her zaman elverişli olmadığını açıklayabilir. Özgür yazılım bazen +düşük kalitede olabilir. Bazen güvenilmez olabilir. Bazen esnek +olmayabilir. Eğer insanlar argümanları açık kaynak lehine ciddiye alırlarsa, +açık kaynağın neden “vaadine” dayanmadığını açıklamalı ve özel +mülkiyet araçların daha iyi bir seçim olacağı sonucuna +varmalıdır. Yapabileceğimiz başka hiçbir şey yok.</p> + +<p>Richard Stallman, <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">Neden Açık Kaynak Özgür +Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</a> makalesinde durumu şöyle açıklıyor: +“Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir +yapmak üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu +garanti edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz +olması gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, +program kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. ”</p> + +<p>Açık kaynak için, düşük kaliteli yazılım açıklanamayan bir problemdir veya +yazılımdan tamamen kaçınmak için bir nedendir. Özgür yazılım için, üzerinde +çalışılması gereken bir problemdir. Özgür yazılım savunucuları için, +aksaklıklar ve eksik özellikler asla bir utanç kaynağı +değildir. Kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyan herhangi bir özgür yazılım, +özel mülkiyet bir rakipten daha güçlü bir doğal avantaja sahiptir. Başka +sorunları olsa bile, özgür yazılım her zaman özgürlüğe sahiptir.</p> + +<p>Elbette, her bir özgür yazılım bir yerlerden başlamak zorundadır. Örnek +olarak, yepyeni bir yazılım, yerleşik bir özel mülkiyet araçtan daha fazla +özelliğe sahip olmayabilir. Projeler birçok hatayla başlar ve zamanla +gelişir. Açık kaynak savunucuları, bir projenin zaman içinde ve şans yoluyla +yararlı olacağı iddiasında olsa da, özgür yazılım projeleri, özgür bir +yazılım savunucusuna daha ilk günden önemli katkıları +yansıtır. Kullanıcıların teknolojilerini denetlemelerini sağlayan her bir +yazılım, bir adım ileridedir. Bir projenin gelişmesi, kalitesinin artması +kekin üzerine krema yapmak gibidir.</p> + +<p>İkincisi, belki de daha da kötüsü, açık kaynak tanımının kalbinde yer alan +işbirlikçi, dağıtık, akran denetimli geliştirme sürecinin özgür yazılım +(veya “açık kaynak”) lisanslı projelerin büyük çoğunluğuyla çok +az benzerlik göstermesidir.</p> + +<p><a href="/software/repo-criteria.html">Özgür yazılım barındırma siteleri +olan</a> SourceForge ve <a href="http://sv.gnu.org">Savannah</a>'ı inceleyen +çeşitli akademik çalışmalar, çevrimiçi kod yükleyen birçok özgür yazılım +geliştiricisinin zaten doğrudan işi yürüttüğünü göstermiştir. Özgür yazılım +projelerinin büyük çoğunluğu özellikle işbirlikçi değil. SourceForge'da +özgür bir yazılım projesine katkıda bulunanların sayısının ortancası: +Bir. Sadece bir geliştirici. SourceForge projelerinin yüzde doksan beşi en +fazla beş katkıda bulunan kişi içeriyor. Bu özgür yazılım projelerinin +yarısından fazlası, hatta birkaç başarılı sürüm çıkaran ve sık sık indirilen +birçok proje bile, dışarıdan az yardım alan tek bir geliştiricinin eseridir.</p> + +<p>İşbirlikçi geliştirmenin ve “dağıtık akran değerlendirmesi”nin +gücünü vurgulayarak, açık kaynaklı yaklaşımların, özgür yazılım projelerinin +büyük çoğunluğunun neden kullanılması veya onlara katkıda bulunulması +gerektiği hakkında söyleyebileceği çok az şey var gibi +görünüyor. İşbirliğinin öne sürülen faydaları, işbirliği olmadığında +gerçekleştirilemediğinden, özgür gelişim projelerinin büyük çoğunluğu, özel +mülkiyet bir rakip için hiçbir teknik avantaja sahip değildir.</p> + +<p>Özgür yazılım savunucuları için, aynı projelerin her biri önemli başarılar +olarak görülüyor. Her bir özgür yazılım kullanıcılarının özgürlüğüne saygı +duyduğundan dolayı, yazılım özgürlüğünün savunucuları, her bir özgür +yazılımın, özel mülkiyet rakiplerine kıyasla, hatta daha fazla özellik +içeren bir rakiple karşılaştırılsa bile, doğal bir etik avantajla +başladığını öne sürer. Pratik avantajlar üzerindeki özgürlüğü vurgulayarak, +özgür yazılımın savunuculuğu, açık kaynağın çoğu zaman sahip olmadığı bir +teknik gerçekliğe dayanır. Özgür yazılım daha iyi olduğunda, bu gerçeği +kutlayabiliriz. Daha iyi olmadığında, bunu özgür yazılım savunuculuğunun +lanet olası bir eleştirisi olarak veya söz konusu yazılımın kullanımına +karşı zorlayıcı bir argüman olarak görmemize gerek yok.</p> + +<p>Açık kaynak savunucuları, özgürce geliştirilen yazılımların zaman içinde +özel mülkiyet yazılımlardan daha iyi olması gerektiği ve zaman içinde daha +iyi olacakları tezini savunmalıdır. Özgür yazılım destekçileri bunun yerine +“Özgür yazılımı nasıl daha iyi hale getirebiliriz?” diye +sorabilirler. Özgür yazılım ifadesinde, yüksek kaliteli yazılım amacı nihai +amaç değildir. Özgür yazılım geliştiricileri, kullanıcılarına iyi hizmet +veren işlevsel, esnek bir yazılım oluşturmak için çaba göstermelidir. Ancak +bu, hem daha kolay hem de çok daha önemli olan, özgürlüklerine saygı duyma +ve özgürlüklerini koruma amacını gerçekleştirmek için yapılması gereken +yegane yol değildir.</p> + +<p>Elbette, yüksek kaliteli yazılım oluşturulurken işbirliğinin önemli bir rolü +olacağı savını yadsımamıza gerek yok. Başarılı olmuş birçok özgür yazılım +projesinde, açıkça böyle olduğu görülmektedir. İşbirliğinin faydaları, +ideolojiye uymayı reddeden kanıtlar karşısında çantada keklik sayılacak bir +şey olmak yerine anlaşılması, desteklenmesi ve üzerinde çalışılması gereken +bir şey haline geldi.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1999-2011 Benjamin Mako Hill</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/us/deed.tr">Creative +Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 3.0 Birleşik Devletler Lisansı</a> ile +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>C.Y. <a +href="mailto:cyildizli@autistici.org"><cyildizli@autistici.org></a>, +2019.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2019.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html new file mode 100644 index 0000000..3bdf48a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html @@ -0,0 +1,485 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bu Sunucu Gerçekte Kime Hizmet Ediyor? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/who-does-that-server-really-serve.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bu sunucu gerçekte kime hizmet ediyor?</h2> + +<p>yazan <strong>Richard Stallman</strong></p> + +<blockquote><p>(İlk sürüm <a +href="http://www.bostonreview.net/richard-stallman-free-software-DRM">Boston +Review</a>'de yayımlandı.)</p></blockquote> + +<p><strong>İnternet'te, özel mülk yazılım, özgürlüğünüzü kaybetmenin tek yolu +değildir. Yazılım Yerine Hizmet veya SaaSS, bir başkasına bilişiminiz +üzerinde yetki vermenin bir başka yoludur.</strong></p> + +<p>Temel nokta şudur: Bir başkasının yazdığı bir program üzerinde (eğer +özgürse) denetim sahibi olabilirsiniz, fakat başka birinin çalıştırdığı bir +hizmet üzerinde hiçbir zaman denetim sahibi olamazsınız, bu nedenle asla +temelde bir programın yapabileceği bir hizmeti kullanmayın.</p> + + +<p>SaaSS, bir programın kopyanızı çalıştırmak için başkası tarafından uygulanan +bir hizmeti kullanmak anlamına gelir. Terim bize ait; makaleler ve reklamlar +bu terimi kullanmaz ve bir hizmetin SaaSS olup olmadığını size +söylemez. Bunun yerine bazıları kötü eğilimli, bazıları iyi başka +uygulamalarla birlikte SaaSS’yi bir öbek haline getiren, muğlak ve dikkat +dağıtıcı bir terim olan “bulut”u kullanacaklardır. Bu sayfadaki +açıklama ve örneklerle bir hizmetin SaaSS olup olmadığını anlayabilirsiniz.</p> + +<h3>Arka Plan: Özel Mülk Yazılım, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?</h3> + +<p>Dijital teknoloji size özgürlük verebilir; aynı zamanda özgürlüğünüzü +elinizden alabilir. Bilişimimiz üzerindeki denetimimize karşı ilk tehdit +özel mülk yazılımdan geldi: Sahipleri (Apple veya Microsoft gibi bir şirket) +denetlediği için kullanıcıların denetleyemediği yazılımlar. Sahipler; casus +yazılım, arka kapılar ve <a href="http://DefectiveByDesign.org">Dijital +Kısıtlamalar Yönetimi (Digital Restrictions Management [DRM])</a> +(propagandalarında “Dijital Haklar Yönetimi [Digital Rights +Management]” olarak söz edilir) gibi kötücül özellikleri ekleyerek bu +haksız güçten yararlanırlar.</p> + +<p>Bu soruna sunduğumuz çözüm; özgür yazılım geliştirmek ve özel mülk yazılımı +reddetmektir. Özgür yazılım, bir kullanıcı olarak, dört temel özgürlüğe +sahip olduğunuz anlamına gelir: (0) Programı istediğiniz gibi +çalıştırmak, (1) kaynak kodunu incelemek ve istediğiniz şekilde +değiştirmek, (2) eksiksiz kopyalarını yeniden dağıtmak ve +(3) değiştirilmiş sürümlerin kopyalarını yeniden dağıtmak. (<a +href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılım tanımına</a> bakınız.)</p> + +<p>Özgür yazılımla, biz kullanıcılar, bilişimimizin denetimini geri +alırız. Özel mülk yazılım hâlâ var ancak onları hayatımızın dışında +tutabiliriz ve çoğumuz bunu zaten yapıyor. Bununla birlikte artık +bilişimimizin denetiminden vazgeçmenin başka cazip bir yolu var: Yazılım +yerine Hizmet (Service as a Software Substitute [SaaSS]). Özgürlüğümüz +uğruna bunu da reddetmeliyiz.</p> + +<h3>Yazılım Yerine Hizmet, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?</h3> + +<p>Yazılım yerine Hizmet (SaaSS); bir hizmetin, bir programın kopyasını +çalıştırmak için onun yerine kullanılması anlamına gelir. Somut olarak +birisinin belirli bilişim işlemlerini yapan bir ağ sunucusu oluşturduğu +(örneğin; bir fotoğrafı değiştirmek, metni başka bir dile çevirmek vb.), +sonra da kullanıcıları bu sunucu üzerinden bilişim yapmaya davet ettiği +anlamına gelir. Sunucunun bir kullanıcısı verilerini sunucuya gönderir, bu +sayede sağlanan veriler üzerinde <em>kendi bilişimini</em> yapar ve sonuçlar +kendisine geri gönderilir veya doğrudan onun adına hareket eder.</p> + +<p>Bilişim <em>kendisinindir</em>, çünkü, varsayımsal olarak, temelde kendi +bilgisayarında bir program çalıştırarak (bu programın kendisinde o anda +mevcut olup olmadığına bakılmaksızın) da yapabilir. Bu varsayımın böyle +olmadığı durumlarda SaaSS değildir.</p> + +<p>Bu sunucular, kullanıcıların sahip oldukları yazılımlardan çok daha +kaçınılmaz biçimde denetimi ele alıyorlar. Özel mülk yazılımla kullanıcılar +genellikle kaynak kodunu değil, yürütülebilir bir dosya alırlar. Bu; +çalışmakta olan kodu incelemeyi zorlaştırır, bu nedenle programın gerçekte +ne yaptığını belirlemek ve değiştirmek zordur.</p> + +<p>SaaSS ile kullanıcılar bilişimlerini yapan yürütülebilir bir dosyaya bile +sahip değillerdir: kullanıcıların göremediği veya dokunamadığı başka birinin +sunucusundadır. Bu nedenle gerçekte ne yaptığını saptamaları imkânsızdır ve +onu değiştirmek de imkânsızdır.</p> + +<p>Ayrıca SaaSS otomatik olarak belirli özel mülk yazılımların kötücül +özelliklerine eş değer sonuçlara yol açar.</p> + +<p> Örneğin; bazı özel mülk programlar casus yazılımdır: Program, <a +href="/philosophy/proprietary-surveillance.html">kullanıcıların bilişim +etkinlikleri hakkında veri gönderir</a>. Microsoft Windows, kullanıcıların +etkinlikleriyle ilgili bilgileri Microsoft'a gönderir. Windows Media Player, +her kullanıcının izlediklerini veya dinlediklerini bildirir. Amazon Kindle; +kullanıcının hangi kitaplarda, hangi sayfalara baktığını ve ne zaman +olduğunu bildirir. Angry Birds kullanıcının coğrafi konum geçmişini +bildirir.</p> + +<p>Özel mülk yazılımların aksine SaaSS, kullanıcının verilerini elde etmek için +gizli kod gerektirmez. Bunun yerine kullanıcıların kullanabilmeleri için +verilerini sunucuya göndermeleri gerekir. Bu, casus yazılımlarla aynı etkiye +sahiptir: Sunucu operatörü verileri alır—SaaSS'nin doğası gereği hiç +bir özel çaba göstermeden. Örneğin, kızının herhangi bir fotoğrafını hiç +yayımlamayı düşünmeyen Amy Webb, fotoğraflarını düzenlemek için SaaSS +(Instagram) kullanarak hata yaptı. Sonunda <a +href="http://www.slate.com/articles/technology/data_mine_1/2013/09/privacy_facebook_kids_don_t_post_photos_of_your_kids_on_social_media.html">oradan +sızdılar</a>. +</p> + +<p>Teorik olarak benzer biçimli şifreleme (homomorphic encryption), bir gün +gelecekteki SaaSS hizmetlerinin kullanıcıların gönderdiği verilerin bir +kısmını anlayamayacak şekilde yapılandırılabileceği noktaya gelebilir. Bu +tür hizmetler, kullanıcıların merakla gözetlenmemesi için +<em>kurulabilir</em>; bu, onların gizlice gözetlemeyeceği anlamına gelmez.</p> + +<p>Bazı özel mülk işletim sistemlerinde, bazı kişilerin yazılım +değişikliklerini uzaktan yüklemesine izin veren evrensel bir arka kapı +bulunur. Örneğin; Windows, Microsoft'un makinedeki herhangi bir yazılımı +zorla değiştirebileceği evrensel bir arka kapıya sahiptir. Neredeyse tüm +taşınabilir telefonlarda da var. Bazı sahipli uygulamaların evrensel arka +kapıları da vardır; mesela GNU/Linux için Steam istemcisi, geliştiricinin +değiştirilmiş sürümleri uzaktan yüklemesine izin verir.</p> + +<p>SaaSS ile sunucu operatörü, sunucuda kullanılan yazılımı +değiştirebilir. Onun bilgisayarı olduğu için bunu yapabilmelidir; ancak +sonuç, evrensel bir arka kapıya sahip özel mülk bir uygulama programı +kullanmakla aynıdır: Birisi, kullanıcının bilişiminin nasıl yapıldığına dair +sessizce değişiklikler dayatma gücüne sahiptir.</p> + +<p>Dolayısıyla SaaSS, özel mülk yazılımın casus yazılım ve evrensel bir arka +kapı ile çalışmasına eş değerdir. Sunucu operatörüne kullanıcının haksız bir +yetki vermesini sağlar ve bu yetki karşı koymamız gereken bir şeydir.</p> + +<h3>SaaSS ve SaaS</h3> + +<p>Başlangıçta bu sorunlu uygulamaya Hizmet Olarak Yazılım anlamına gelen SaaS +adını verdik. Bu, kullanıcılara kopyalarını sunmak yerine bir sunucuda +yazılım oluşturmak için yaygın olarak kullanılan bir terimdi ve bu sorunun +ortaya çıktığı durumları tam olarak tanımladığını düşündük.</p> + +<p>Daha sonra SaaS teriminin bazen iletişim hizmetleri, bu sorunun +uygulanamadığı etkinlikler, için kullanıldığının farkına vardık. Buna ek +olarak “Hizmet Olarak Yazılım” terimi, uygulamanın +<em>neden</em> kötü olduğunu açıklamıyor. Bu yüzden kötü uygulamayı daha net +bir şekilde tanımlayan ve bu konuda neyin kötü olduğunu söyleyen +“Yazılım Yerine Hizmet” terimini kullandık.</p> + +<h3>SaaSS Sorununu Özel Mülk Yazılım Sorunundan Ayırt Etmek</h3> + +<p>SaaSS ve özel yazılımlar benzer zararlı sonuçlara yol açar ancak yöntemleri +farklıdır. Özel mülk bir yazılımda yöntem; değiştirilmesi zor ve/veya yasa +dışı olan bir kopyaya sahip olmanız ve kullanmanızdır. SaaSS ile yöntem, +bilişiminizi yapan kopyaya sahip olmamanızdır.</p> + +<p>Bu iki mesele çoğu zaman karışıktır ve bunun böyle olması şans ederi +değil. Web geliştiricileri; sunucu yazılımını tarayıcınızda, makinenizde +çalışan programlarla birlikte kümelemek için belirsiz “web +uygulaması” terimini kullanır. Bazı web sayfaları sizi +bilgilendirmeden tarayıcınıza önemsiz, hatta büyük JavaScript programları +yükler. <a href="/philosophy/javascript-trap.html">Bu JavaScript programları +özgür olmadığında</a> diğer tüm özgür olmayan yazılımlarla aynı türde bir +adaletsizliğe neden olurlar. Bununla birlikte burada hizmetin kendisinin +kullanılması ile ilgileniyoruz.</p> + +<p>Birçok özgür yazılım destekçisi, SaaSS sorununun sunucular için özgür +yazılım geliştirerek çözüleceğini varsaymaktadır. Sunucu operatörü hatırına +sunucudaki programlar özgür olmalı; özel mülk olmaları durumunda +programların geliştiricilerinin/sahiplerinin sunucu üzerinde bir gücü +olur. Bu sunucu operatörüne haksızlıktır ve sunucunun kullanıcılarına hiçbir +şekilde yardımı dokunmaz. Ancak sunucudaki programlar özgür olursa bile, +<em>sunucunun kullanıcılarını</em> SaaSS'nin etkilerinden korumaz. Bu +programlar sunucu operatörünü özgürleştirir, sunucunun kullanıcılarını +değil.</p> + +<p>Sunucu yazılımı kaynak kodunu yayımlamak topluluğa yarar sağlar: Uygun +şekilde yetenekli kullanıcıların benzer sunucuları kurmalarını, belki de +yazılımı değiştirmelerini sağlar. <a +href="/licenses/license-recommendations.html">GNU Affero GPL'yi sunucularda +sıkça kullanılan programların lisansı olarak kullanmanızı öneririz</a>.</p> + +<p>Ancak bu sunuculardan hiçbiri, <em>sizin</em> sunucunuz olmadıkça (makinenin +mülkünüz olup olmadığına bakılmaksızın yazılımı denetlemeniz anlamında), +üzerinde yaptığınız bilişim üzerinde denetiminiz yoktur. Arkadaşınızın +yazılıma kendi bilgisayarınızda bakmasına izin vermiş olmanız gibi bazı +işler için arkadaşınızın sunucusuna güvenmeniz sorun değildir. Bunun dışında +kalan bütün sunucular sizin için SaaSS olacaktır. SaaSS sizi daima sunucu +operatörünün yetkisine tabi kılar ve tek çaresi <em>SaaSS +kullanmamaktır!</em> Sizin tarafınızdan sağlanan verilerle, kendi bilişim +işleriniz için başkasının sunucusunu kullanmayın.</p> + +<p>Bu konu; “açık” ve “özgür” arasındaki farkın +derinliğini göstermektedir. Açık kaynak olan kaynak kodu <a +href="/philosophy/free-open-overlap.html">neredeyse her zaman +özgürdür</a>. Bununla birlikte sunucu yazılımı açık kaynak ve / veya özgür +olan bir <a href="https://opendefinition.org/ossd/">“açık +yazılım” hizmeti</a> fikri, SaaSS sorununu çözemez.</p> + +<p>Hizmetler temelde programlardan farklıdır ve hizmetlerin ortaya çıkardığı +etik sorunlar, programların ortaya çıkardığı sorunlardan temel olarak +farklıdır. Karışıklığı önlemek için <a +href="/philosophy/network-services-arent-free-or-nonfree.html">bir hizmeti +“özgür” veya “özel mülk” olarak tanımlamaktan +kaçınıyoruz.</a></p> + +<h3>SaaSS'yi Diğer Ağ Hizmetlerinden Ayırt Etme</h3> + +<p>Hangi çevrim içi hizmetler SaaSS'dir? En açık örnek, diyelim ki İngilizce +metni İspanyolca metne çeviren, bir çeviri hizmetidir. Sizin için bir metni +çevirmek tamamen size ait bir bilişimdir. Elinizde doğru program olduğunda, +kendi bilgisayarınızda bu programı çalıştırarak bunu yapabilirdiniz. (Etik +olmak için bu program özgür olmalıdır.) Çeviri hizmeti bu programın yerine +geçmektedir, bu nedenle bir Yazılım yerine Hizmet veya +SaaSS'dir. Bilişiminiz üzerindeki denetiminizi engellediğinden size karşı +hatalıdır.</p> + +<p>Bir başka açık örnek, bir fotoğrafı değiştirmek için Flickr veya Instagram +gibi bir hizmeti kullanmaktır. Fotoğrafları değiştirmek, insanların kendi +bilgisayarlarında yıllarca yaptıkları bir işlemdir; bu işlemi kendi +bilgisayarınız yerine denetlemediğiniz bir sunucuda yapmanız, SaaSS'dir.</p> + +<p>SaaSS'yi reddetmek, sizden başkası tarafından çalıştırılan herhangi bir ağ +sunucusunu kullanmayı reddetmek anlamına gelmez. Çoğu sunucu SaaSS değildir +çünkü yaptıkları işler, kullanıcının kendi bilişimi değil, bir tür +iletişimdir.</p> + +<p>Özgün web sunucuları fikri sizin için bilişim yapmak değildi, erişmeniz için +bilgi yayımlamaktı. Bugün bile çoğu web sitesinin yaptığı budur ve SaaSS +sorunu içermezler. Çünkü birinin yayımlanmış bilgilerine erişmek kendi +bilişiminiz anlamına gelmez. Ne de kendi çalışmalarınızı yayımlamak için +blog sitesi kullanmak ya da Twitter veya StatusNet gibi bir mikroblog +hizmeti kullanmak da değildir. (Bu hizmetler, ayrıntılara bağlı olarak başka +sorunlara sahip olabilir veya olmayabilir.) Aynı durum, sohbet grupları gibi +özel olmayan diğer iletişim türleri için de geçerlidir.</p> + +<p>Özünde sosyal ağ SaaSS değil, bir iletişim ve yayın şeklidir. Ancak ana +becerisi sosyal ağ olan bir hizmette SaaSS olan özellikler veya uzantılar +bulunabilir.</p> + +<p>Bir hizmet SaaSS değilse bu onun makbul olduğu anlamına gelmez. Hizmetlerle +ilgili başka etik hususlar var. Örneğin; Facebook, videoları özgür olmayan +yazılımları çalıştırmaya zorlayan Flash'da dağıtır; özgür olmayan JavaScript +kodunu çalıştırmayı gerektirir; ve kullanıcılara hayatlarını Facebook'a +teslim etmeleri için onları cezbederken yanıltıcı bir gizlilik izlenimi +verir. Bunlar önemli ama SaaSS sorunundan farklı hususlardır. +</p> + +<p>Arama motorları gibi hizmetler; web'den veri toplar ve incelemenizi +sağlar. Veri derlemelerine bakmak, her zamanki anlamda kendi bilişiminiz +değildir, bu derlemeyi siz sağlamadınız, yani web'de arama yapmak için böyle +bir hizmeti kullanmak SaaSS değildir. Ancak kendi siteniz için bir arama +aracı kurmak için başkasının sunucusunu kullanmak,<em>SaaSS</em>'dir.</p> + +<p>Çevrim içi satın alma SaaSS değildir çünkü alım sırasındaki bilişim sizin +faaliyetiniz değildir; aksine siz ve mağaza için ortaklaşa yapılır. Çevrim +içi alışverişlerde asıl sorun; karşı tarafa paranızla ve diğer kişisel +bilgilerinizle (adınızla başlayarak) güvenip güvenmediğinizdir.</p> + +<p>Savannah ve SourceForge gibi depo siteleri doğal olarak SaaSS değildir, +çünkü bir deponun görevi kendisine verilen verileri yayımlanmasıdır.</p> + +<p>Ortak bir projenin sunucularını kullanmak SaaSS değildir, çünkü bu şekilde +yaptığınız bilişim size ait değildir. Örneğin, Vikipedi'deki sayfaları +düzenlerseniz kendi bilişiminizi yapmazsınız; bunun yerine Vikipedi'nin +bilişiminde iş birliği yapmış olursunuz. Vikipedi kendi sunucularını +denetler ancak kurumların yanı sıra bireyler de bilişimlerini başka birinin +sunucusunda yaparlarsa SaaSS sorunuyla karşılaşırlar.</p> + +<p>Bazı siteler birden fazla hizmet sunar ve bu hizmetlerden biri SaaSS değilse +bile bir başkası SaaSS olabilir. Örneğin; Facebook'un ana hizmeti sosyal +ağdır ve bu SaaSS değildir; ancak bazıları SaaSS olan üçüncü parti +uygulamaları destekler. Flickr'in ana hizmeti, SaaSS olmayan fotoğrafları +dağıtmaktır ancak SaaSS olan fotoğrafları düzenleme özelliklerine de +sahiptir. Aynı şekilde Instagram'ı bir fotoğraf göndermek için kullanmak +SaaSS değil; fotoğrafı dönüştürmek için kullanmak SaaSS'dir.</p> + +<p>Google Dokümanlar, tek bir hizmetin değerlendirilmesinin ne kadar karmaşık +olabileceğini gösterir. İnsanları bir belgeyi düzenlemeye davet ediyor, +açıkça yanlış bir şekilde büyük <a +href="/philosophy/javascript-trap.html">özgür olmayan JavaScript +programı</a> çalıştırıyor. Ancak belgeleri standart biçimlerde yüklemek ve +indirmek için bir API sunuyor. Özgür bir yazılım düzenleyicisi bu API +üzerinden çalışabilir. Bu kullanım senaryosu SaaSS değildir çünkü Google +Dokümanlar'ı yalnızca bir depo olarak kullanır. Tüm verilerinizi bir şirkete +göstermek kötüdür ancak bu bir SaaSS değil gizlilik meselesidir; +verilerinize erişmek için bir hizmete bağlı olmak kötü olsa da, bu bir SaaSS +değil, risk meselesidir. Öte yandan belge biçimlerini birbirine dönüştürme +hizmetini kullanmak SaaSS'dir çünkü bu kendi bilgisayarınızda uygun +(tercihen özgür) bir program çalıştırarak yapabileceğiniz bir şeydir.</p> + +<p>Google Dokümanlar'ı özgür bir editör ile kullanmak elbette nadirdir. Çoğu +zaman insanlar, özgür olmayan herhangi bir program gibi kötü olan özgür +olmayan JavaScript programı aracılığıyla kullanırlar. Bu senaryo SaaSS'yi de +içerebilir; bu, JavaScript programında düzenlemenin hangi kısmının +yapıldığına ve sunucuda hangi kısmın yapıldığına bağlıdır. Bunu bilmiyoruz, +ancak SaaSS ve özel mülk yazılım kullanıcıları için benzer şekilde hatalı +olduklarından dolayı, bunu bilmek çok önemli değil.</p> + +<p>Başka birinin deposu aracılığıyla yayımlamak gizlilik sorunlarını gündeme +getirmez ancak Google Dokümanlar aracılığıyla yayınlamanın özel bir sorunu +vardır: Google Dokümanlar belgesinin metnini bir tarayıcıda özgür olmayan +JavaScript kodunu çalıştırmadan görüntülemek bile imkânsızdır. Bu nedenle +bir şey yayımlamak için Google Dokümanlar'ı kullanmamalısınız, ancak bunun +nedeni SaaSS sorunu değildir.</p> + +<p>BT endüstrisi, kullanıcıları bu ayrımları yapmaktan caydırır. Moda söz, +“bulut bilişim” bunun için var. Bu terim o kadar bulutlu ki, +İnternet'in hemen hemen her kullanımına atıfta bulunabilir. SaaSS'nin yanı +sıra diğer birçok ağ kullanım uygulamasını da içerir. Herhangi bir bağlamda +“bulut” yazan bir yazar (eğer teknik bir kişiyse) muhtemelen +aklında belirli bir anlama sahiptir ancak genellikle diğer makalelerde +terimin başka özel anlamları olduğunu açıklamaz. Bu terim, insanları +bireysel olarak düşünmeleri gereken uygulamalar hakkında genelleme yapmaya +yönlendirir.</p> + +<p>Eğer “bulut bilişim”in bir anlamı varsa bilişim yapmanın bir +yolu değil, bilişim hakkında bir düşünme biçimidir: “Soru +sormayın. Bilişiminizi kimin kontrol ettiği veya verilerinizi kimin +sakladığı konusunda endişelenmeyin. Hizmetinize gizlenmiş bir kancayı +kontrol etmeden yutun. Tereddüt etmeden şirketlere güvenin.” diyen bir +vurdumduymaz yaklaşımı. Başka bir deyişle “Budala +olun.”. Zihindeki bir bulut, berrak düşünmenin önünde bir +engeldir. Bilişim hakkında berrak bir şekilde düşünmek için +“bulut” teriminden kaçınalım.</p> + +<h3 id="renting">Sunucu Kiralamayı SaaSS'den Ayırt Ayırt Etme</h3> + +<p>Yazılım yüklemesinde denetiminiz olan bir (gerçek veya sanal) sunucu +kiralarsanız, bu SaaSS değildir. SaaSS'de başka biri sunucuda hangi +yazılımın çalıştığına karar verir ve bu nedenle sunucunun sizin için yaptığı +bilişimi denetler. Yazılımı sunucuya sizin kurmanız durumunda, onun sizin +için ne yapması gerektiğini denetlersiniz. Böylece kiralanan sunucu +neredeyse sizin bilgisayarınızdır. Bu hususta, sizin sayılır.</p> + +<p>Kiralanan uzak sunucudaki <em>veriler</em>, sunucunuzu evde bulundurmanızdan +daha az güvenlidir ancak bu SaaSS'den farklı bir husustur.</p> + +<p>Bu tür sunucu kiralamaya bazen “IaaS” denir ancak bu terim +önemli olduğunu düşündüğümüz hususları önemsizleştiren kavramsal bir yapıda +yer alır.</p> + +<h3>SaaSS Sorunuyla Başa Çıkma</h3> + +<p>Tüm web sitelerinin yalnızca küçük bir bölümü SaaSS yapar; çoğu sorunu +ortaya çıkarmıyor. Ama sorunu ortaya çıkaranlar hakkında ne yapmalıyız?</p> + +<p>Elinizdeki veriler üzerinde kendi bilişiminizi yaptığınız basit durum için +çözüm çok basittir: Özgür bir yazılım uygulamasının kendi kopyasını +kullanın. Metin düzenlemenizi GNU Emacs veya özgür bir kelime işlemci gibi +özgür bir metin düzenleyicisinin kopyası ile yapın. Fotoğraf düzenlemenizi +GIMP gibi özgür yazılım kopyalarınızla yapın. Özgür bir program yoksa ne +olur? Özel mülk bir program veya SaaSS özgürlüğünüzü elinizden alır, bu +yüzden bunları kullanmamalısınız. Zamanınız veya paranız ile özgür bir +alternatifin geliştirilmesine katkıda bulunabilirsiniz.</p> + +<p>Grup olarak diğer bireylerle iş birliği yapmaya ne dersiniz? Bunu şu anda +bir sunucu kullanmadan yapmak zor olabilir ve grubunuz kendi sunucusunu +nasıl çalıştıracağını bilmiyor olabilir. Başkasının sunucusunu +kullanıyorsanız en azından bir şirket tarafından işletilen bir sunucuya +güvenmeyin. Bir müşteri olarak sadece bir sözleşme ihlali tespit +edemediğiniz ve gerçekten dava açamadığınız sürece koruma sağlanmaz ve +şirket muhtemelen çok çeşitli suistimallere izin verecek şekilde +sözleşmelerini yazar. Devlet, mahkeme kararıyla verilerinizi +başkalarınınkiyle birlikte şirketten isteyebilir; Obama'nın telefon +şirketlerine yaptığı gibi, şirketin müşterilerini yasa dışı yollarla Bush'a +bağlayan ABD telefon şirketleri gibi gönüllü olmadıklarını varsayalım. Bir +sunucu kullanmanız gerekiyorsa, operatörleri size salt ticari bir ilişkinin +ötesinde güven için bir temel sağlayan bir sunucu kullanın.</p> + +<p>Ancak, daha uzun bir ölçekte, sunucuları kullanmak için alternatifler +oluşturabiliriz. Örneğin; ortak çalışanların şifrelenmiş verileri +paylaşabileceği bir eşler arası bir program oluşturabiliriz. Özgür yazılım +topluluğu, önemli “web uygulamaları” için dağıtık eşler arası +alternatifler geliştirmelidir. Bunları <a +href="/licenses/why-affero-gpl.html">GNU Affero GPL</a> altında yayımlamak +akıllıca olabilir çünkü muhtemelen başkaları tarafından sunucu tabanlı +programlara dönüştürülmeye adaylar. <a href="/">GNU projesi</a>, bu tür +değişiklikler üzerinde çalışmak için gönüllü arıyor. Diğer özgür yazılım +projelerinin tasarımlarında da bu konuyu dikkate almaya davet ediyoruz.</p> + +<p>Bu arada bir şirket sizi kendi bilişim işlemlerinizi yapmak için sunucusunu +kullanmaya davet ederse kabul etmeyin; SaaSS kullanmayın. <em>Kendi</em> +sunucularınızla kullanmadığınız sürece, sadece zayıf bir bilgisayar olan +“zayıf istemciler”i satın almayın veya kurmayın. Gerçek bir +bilgisayar kullanın ve verilerinizi orada saklayın. Özgürlüğünüz için kendi +bilişim işlerinizi özgür bir programın size ait olan bir kopyası ile yapın.</p> + +<h3>Ayrıca Bkz:</h3> +<p><a href="/philosophy/bug-nobody-allowed-to-understand.html">Kimsenin +Anlamasına İzin Verilmeyen Hata</a>.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2010, 2013, 2015, 2016, 2018 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/27 19:08:05 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html new file mode 100644 index 0000000..8234cb1 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html @@ -0,0 +1,223 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/why-audio-format-matters.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.84 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Ses Biçimi Neden Önemli - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/why-audio-format-matters.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Ses Biçimi Neden Önemli</h2> + +<h3 class="subtitle">Ses yapımcılarına MP3 ile birlikte Ogg Vorbis kullanma çağrısı</h3> + +<p>yazan Karl Fogel</p> + +<div class="announcement"> +<blockquote><p>Xiph.org (Ogg Vorbis'i oluşturan kuruluş) ve özgür dağıtım biçimlerinin +önemi hakkında <a href="http://xiph.org/about/">daha fazla</a> bilgi <a +href="http://xiph.org/about/">mevcuttur</a>.</p> + +<p>Özgür Yazılım Vakfı; <a href="http://playogg.org">Microsoft Windows ve Apple +Mac OS X'te Ogg Vorbis desteğini kurmak için kullanıcı dostu bir kılavuz</a> +da hazırladı.</p> + +<p>MP3'ü kapsayan patentlerin 2018 yılına dek sona ereceği bildiriliyor ancak +patentlerin yazılım geliştirmeyi kısıtlamasına izin verildiği sürece benzer +sorunlar sürecek.</p> +</blockquote> +</div> + +<p>Genel dağıtım için ses hazırlıyorsanız büyük olasılıkla zamanınızın +%99,9'unu biçim, içerik ve üretim kalitesi hakkında düşünerek harcıyorsunuz +ve %0,1'ini kayıtlarınızı hangi ses biçiminde dağıtacağınızı düşünerek +harcıyorsunuz.</p> + +<p>İdeal bir dünyada bu sorun olmayacaktır. Ses biçimleri; bir kitap tasarlama +geleneği gibi veya müzik notası ve diğer yapı taşları gibi olacaktı: +Herhangi bir kısıtlama olmaksızın herhangi birisinin kullanabileceği anlam +kalıpları. Sayfa numarasını sayfanın üstüne yerleştirmek veya kitabın başına +içindekiler tablosu koymak için kaygılanmanızdan daha fazla materyalinizi +MP3 biçiminde dağıtmanın sonuçları hakkında kaygılanmanıza gerek +kalmayacaktı.</p> + +<p>Ne yazık ki içinde yaşadığımız dünya, bu şekilde ideal değil. MP3, patentli +bir biçim. Yani, çeşitli şirketlerin, MP3 standardının belli yönleri +üzerinde hükûmet ayrıcalıklı tekelleri olması ki, birisi bir MP3 dosyası +oluşturduğunda veya dinlediğinde, <em>bu şirketlerden biri tarafından +yazılmamış yazılımla bile</em> olsa, şirketler MP3 kullanımına izin verip +izin vermeyeceğine karar verme hakkına sahiptir. Tipik olarak yaptıkları +kuşkusuz para talep etmektir. Ancak koşullar tamamen onlara bağlı: +İstedikleri takdirde MP3 kullanmanızı yasaklayabilirler. MP3 dosyaları +kullanıyorsanız ve bu durumu bilmiyorsanız o zaman ya a) başka birisi, +genellikle bir yazılım üreticisi, sizin için telif hakkı ücreti ödüyor ya da +b) farkında olmayarak patentleri ihlal ediyorsunuz ve teoride bunun için +dava açılabilir.</p> + +<p>Buradaki zarar yalnızca senin için olan tehlikeden daha derine iner. Yazılım +patenti, bir tarafa belli bir matematiksel gerçeği kullanma özel hakkını +verir. Bu hak daha sonra satın alınabilir ve satılabilir, hatta bir mülk +parçası gibi dava açılabilir ve yeni bir sahibin ne yapabileceğini asla +öngöremezsiniz. Bu yalnızca soyut bir olasılık değildir: MP3 patentleri +çoklu davalara konu olmuştur ve toplam zarar bir milyar dolardan fazladır.</p> + +<p>Buradaki en önemli sorun ücretler değildir, iletişim ve iletişim araçları +geliştirme özgürlüğü hakkındadır. MP3 gibi dağıtım biçimleri, İnternet'teki +bilgi alışverişinin kalıplarıdır. Bir an için birisinin hava moleküllerinin +ayarlanmış titreşimi hakkında bir patenti olduğunu hayal edin: Yalnızca bir +konuşma yapmak ve bir dinleyici için gitar çalmak amacıyla bir lisansa +gereksiniminiz olacak. Neyse ki hükûmetimiz uzun zamandır bilindik iletişim +yöntemlerinin, hava moleküllerini titreştirmek veya kâğıt parçalarına simge +yazmak gibi, patentlenebilir olmadığına inanıyordu: Hiç kimse onlara sahip +olamaz, onlar herkesin kullanması için özgürdür. Ancak bu aynı özgürlükler +daha yeni, daha az bilindik yöntemlere (dijital kodlama yoluyla sesleri +betimlemek için belirli standartlar gibi) genişletilene dek ses yapıtları +üreten bizler hangi biçimi kullandığımıza dikkat etmeli , ve +dinleyicilerimizin kullanmasını istemeliyiz.</p> + +<h4 class="sec">Bir çıkış yolu: Ogg Vorbis biçimi</h4> + +<p>Ogg Vorbis, MP3'e bir alternatiftir. Yüksek ses kalitesine ulaşır, hâlâ iyi +bir ses verirken MP3'ten daha küçük bir boyuta sıkıştırabilir (böylece size +zamandan ve bant genişliği maliyetlerinden tasarruf sağlar) ve en önemlisi +tamamen patentsiz olacak şekilde tasarlanmıştır.</p> + +<p>Ogg Vorbis'te ses kodlayarak herhangi bir teknik kaliteden ödün +vermezsiniz. Dosyalar iyi ses çıkarır ve çoğu oynatıcı onları nasıl +oynatacağını bilir. Ancak parçalarınızı dinleyebilecek toplam kişi sayısını +artıracak ve aynı zamanda dağıtım biçimlerinde patentsiz standartları kabul +ettirmeye yardımcı olacaksınız.</p> + +<p>Ogg Vorbis ana sayfası, <a href="https://xiph.org/vorbis/" +>www.vorbis.com</a>, Vorbis olarak kodlanmış dosyaları hem dinlemek hem de +üretmek için gereksiniminiz olan tüm bilgilere sahiptir. Siz ve +dinleyicileriniz için en güvenli şey, Ogg Vorbis dosyalarını yalnızca +sunmaktır. Ancak hâlâ yalnızca MP3'ü çalıştırabilen bazı oynatıcılar +olduğundan ve dinleyiciyi kaybetmek istemediğiniz için ilk adım hem Ogg +Vorbis'i hem de MP3'ü sunmaktır ancak indirenlere (belki bu yazıya bağlantı +vererek) tam olarak neden Ogg Vorbis'i desteklediğinizi açıklayabilirsiniz.</p> + +<p>Ve Ogg Vorbis ile bir miktar dinleyici bile <em>kazanacaksınız</em>. Bunu +yapmanın yolu:</p> + +<p>MP3 patent sahipleri şimdiye kadar bireysel kullanıcılara ödeme talepleri +ile rahatsız etmeyecek kadar akıllıydılar. Bunun patentler hakkında kamunun +bilinçlendirilmesini (ve sonunda muhalefeti) teşvik edeceğini +biliyorlar. Bunun yerine MP3 biçimini uygulayan ürünlerin yapımcılarının +peşine düşerler. Bu şantajların kurbanları bitkin bir şekilde omuz silkiyor +ve ödüyor, bu da daha sonra kullanıcılara gizli bir şekilde +aktarılıyor. Ancak herkes ödeme yapacak bir konumda değildir: +Dinleyicilerinizden bazıları ses dosyalarını oynatmak için özgür yazılım +programlarını kullanır. Bu yazılım özgürce kopyalandığından ve +indirildiğinden ya yazarların ya da kullanıcıların patent ücreti +ödemeleri , yani MP3 biçiminin altında yatan matematiksel +gerçekleri kullanma hakkını ödemeleri için kullanışlı hiçbir yol +yoktur. Sonuç olarak kullanıcıların dinlemek istedikleri parçalar kendileri +mükemmel bir şekilde özgür olsalar bile bu programlar bu programlar yasal +olarak MP3'ü gerçekleştiremez! Bu durum nedeniyle dünya çapında milyonlarca +kullanıcısı olan , GNU/Linux işletim sisteminin bazı +dağıtıcıları , MP3 oynatıcıları yazılım dağıtımlarına dâhil +edememiştir.</p> + +<p>Neyse ki bu gibi kullanıcıların yapıtlarınızı her dinlemek istediklerinde +sivil itaatsizliğe girmelerini istemenize gerek yoktur. Ogg Vorbis'i sunarak +hiçbir dinleyicinin seçmedikçe patentli bir dağıtım biçimine müdahil +olmasına gerek kalmamasını ve ses yapıtlarınızın fark edilmeyen lisanslama +zorunluluklarıyla hiçbir zaman engellenmemesini sağlarsınız. Sonunda Ogg +Vorbis'in standart olarak kabulünün artması, MP3 patent sahiplerinin +bazılarının gitgide daha öngörülemez davranışları ile birleştiğinde MP3 +dosyaları sunmayı herhangi bir şekilde elverişsiz hâle getirebilir. Ancak o +gün gelmeden önce bile Ogg Vorbis; İnternet'teki tek taşınabilir, telif +ücreti olmayan ses biçimi olmayı sürdürüyor ve desteklemek için biraz ek +çabaya değer.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2007 Karl Fogel</p> + +<p>Tüm bu yazının tıpkı kopyası ve dağıtımına dünya çapında herhangi bir telif +hakkı ücreti olmadan, herhangi bir ortamda, bu uyarının ve telif hakkı +uyarısının korunması şartıyla izin verilmiştir.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/07/23 05:59:20 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html new file mode 100644 index 0000000..355921a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html @@ -0,0 +1,174 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/why-copyleft.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Neden Copyleft? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/why-copyleft.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Neden Copyleft?</h2> + +<p> +<cite>“Söz konusu diğerlerinin haklarını savunmak olduğunda, yatıp +uzanmak ve hiçbir şey yapmamak alçak gönüllülük değil +zayıflıktır.”</cite> +</p> + +<p> +GNU projesinde, genelde insanlara aşırı hoşgörülü copyleft olmayan özgür +yazılım lisansları yerine, GNU GPL gibi <a +href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> lisanslarını kullanmalarını +öneriyoruz. Biz, copyleft olmayan lisanslara karşı sert tartışmalara +girmiyoruz; aslında, bu yazılımları ara sıra özel durumlar için öneriyoruz, +ancak bu lisansların savunucuları <abbr title="Genel Kamu +Lisansı">GPL</abbr>'ye karşı sert bir tartışmaya giriyor. +</p> + +<p> +Bu tartışmalardan birinde, birisi, BSD lisanslarını kullanmasının +“alçak gönüllü bir davranış” olduğunu belirtmişti. “Benim +yazdığım kodları kullananlardan, bana itibar etmeleri dışında bir şey +beklemiyorum.” İtibar konusunda yasal bir istemi “alçak +gönüllülük” olarak açıklamak oldukça abartılı, fakat burada, dikkat +edilmesi gereken daha derin bir nokta var. +</p> + +<p> +Alçak gönüllülük, kendi çıkarlarınızdan vazgeçmektir, ancak siz ve sizin +kodunuzu kullanan kişiler, kodunuz için kullandığınız özgür yazılım lisansı +tercihinden etkilenen yegâne kişiler değilsiniz. Sizin kodlarınızı, özgür +olmayan bir programda kullanan kişi, diğerlerini özgürlüğünden yoksun +bırakmaya çalışıyordur ve siz, onun bunu yapmasına izin verirseniz, +diğerlerinin özgürlüklerini korumakta başarısız olursunuz. Söz konusu +diğerlerinin haklarını savunmak olduğunda, yatıp uzanmak ve hiçbir şey +yapmamak alçak gönüllülük değil zayıflıktır. +</p> + +<p> +Kodlarınızı <a href="/licenses/bsd.html">BSD lisanslarından biri</a> veya +başka bir aşırı hoşgörülü copyleft olmayan lisansların altında yayımlamak, +yanlış değildir; program hala özgür bir yazılımdır ve hala bizim +topluluğumuz için bir katkıdır. Ancak zayıftır ve çoğu durumda +kullanıcıların yazılımı paylaşma ve değiştirme özgürlüklerini desteklemek +için en iyi yol değildir. +</p> + +<p> +İşte, özgür programların özgür olmayan sürümlerinin özgür dünyaya yaptığı +büyük zararların bazı örnekler.</p> + +<ul> +<li>LLVM'yi copyleft olmayan bir lisans altında yayınlayanlar nVidia'nın kendi +GPU'ları için komut kümelerini gizli tutarken, <a +href="https://www.anandtech.com/show/5238/nvidia-releases-cuda-41-cuda-goes-llvm-and-open-source-kind-of">yüksek +kalitede özgür olmayan bir derleyici yayınlamasını mümkün +kıldılar</a>. Böylece, bu platform için, büyük bir tersine mühendislik işine +girişmeden özgür bir derleyici yazamıyoruz. LLVM'nin özgür olmayan +uyarlaması bu platformlar için yegâne derleyici ve öyle kalacak gibi +gözüküyor.</li> + +<li>Intel, modern işlemcilerinin Yönetim Moturu arka kapısında <a +href="http://www.tomshardware.com/news/google-removing-minix-management-engine-intel,35876.html">MINIX +sisteminin özel mülk bir sürümünü</a> kullanıyor, MINIX özgürdür ama +copyleft değildir.</li> +</ul> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2003, 2007, 2008, 2013, 2017, 2018, 2020 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>T. E. Kalaycı, 2019</li> +<li>Fatma Ekşioğlu <a +href="mailto:fatma.eksioglu@gmail.com"><fatma.eksioglu@gmail.com></a>, +2007.</li> +<li>Sönmez Kartal <a href="mailto:sz@szk0.org"><sz@szk0.org></a>, +2008.</li> +<li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a +href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2008.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html new file mode 100644 index 0000000..28198e7 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html @@ -0,0 +1,438 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/why-free.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Yazılımın Neden Sahibi Olmamalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<meta name="Keywords" content="GNU, GNU Projesi, FSF, Özgür Yazılım, Özgür Yazılım Vakfı, Yazılımın Neden +Sahibi Olmamalıdır" /> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/why-free.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Yazılımın Neden Sahibi Olmamalıdır</h2> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a></p> + +<p> +Sayısal bilgi teknolojisi, bilginin güncellenmesini ve kopyalanmasını +kolaylaştırarak insanlığa katkıda bulunmaktadır. Bilgisayarlar bu işlemleri +hepimiz için daha kolay hale getirmeyi vaad etmektedirler.</p> + +<p> +Bu kolaylaştırma, herkes tarafından istenmemektedir. Telif hakları sistemi +yazılım programlarına, çoğunun yazılımının olası faydalarını kamudan saklama +gayesinde bulunan “sahip” verir. Kullandığımız yazılımların +yalnızca kendileri tarafından kopyalanabilir ve değiştirilebilir olmasını +istemektedirler.</p> + +<p> +Telif hakları sistemi matbaa ile eşzamanlı gelişmiştir— kopyalamaya +seri üretimi getiren teknoloji. Telif hakları sistemi bu teknoloji ile uyum +içindeydi çünkü burada söz konusu olan sadece seri ve yüksek hacimli üretim +yapabilecek kopyalayıcıların kısıtlanmasıydı. Bu sistem, kitap okurlarının +özgürlüğünü kısıtlamıyordu. Baskı makinasına sahip olmayan sıradan birf +okur, kitabını ancak kalem ve mürekkep kullanarak kopyalabilirdi ve bunun +için çok az okur suçlanmıştı.</p> + +<p> +Sayısal teknoloji matbaaya göre çok daha esnektir: bilgi bir kez sayısal +hale sokulduktan sonra kolayca kopyalanarak başkaları ile +paylaşılabilir. İşte tam da bu esneklik telif hakları gibi bir sistem ile +uyumsuzluğa yol açar. Günümüzde yazılım telif haklarının uygulanması için +giderek artan şiddette tedbirlerin alınmasına da bu uyumsuzluk yol +açmaktadır. Yazılım Yayıncıları Birliği'nin (Software Publishers Association +- SPA) şu dört uygulamasına bakalım:</p> + +<ul> +<li>Arkadaşınıza yardım etme amacıyla dahi olsa yazılım sahiplerine itaat +etmemenin yanlış olduğunu vurgulayan yoğun propaganda.</li> + +<li>İş ya da okul arkadaşlarını gizlice şikayet edecek ispiyoncularla +işbirliğine gidilmesi.</li> + +<li>İşyerlerine ve okullara (genellikle polis yardımı ile) yapılan baskınlar ve +insanlardan kanun dışı kopyalama yapmadıklarına dair kanıt istenmesi.</li> + +<li><abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr>'den David +LaMacchia gibi kişilerin, bırakın yazılım kopyalamayı (herhangi bir şey +kopyaladığı için suçlanmadı), sadece kopyalama cihazlarını açıkta +bıraktıkları ve bunların kullanımını sansürlemedikleri gerekçeleri ile (ABD +devleti tarafından, SPA'nın talebi üzerine) kovuşturma.<a +href="#footnote1">[1]</a></li> +</ul> + +<p> +Bu uygulamalar, her kopyalama makinasının başında izinsiz kopyalamayı +engellemek üzere bir görevli bulunan ve vatandaşlarının bilgiyi gizlice +kopyalayıp el altından 'samizdat' olarak dağıtmak zorunda kaldığı eski +Sovyetler Birliği'ndeki uygulamaları andırmaktadır. Elbette aralarında bir +fark var: Sovyetler Birliği'ndeki bu uygulamaların amacı politikti, ABD'de +ise asıl amaç kârdır. Ancak bizi etkileyen amaçlar değil eylemlerdir. Her ne +sebeple olursa olsun bilgi paylaşımının engellenmek istenmesi benzer +yöntemlere ve sert uygulamalara yol açmaktadır.</p> + +<p> +Yazılım sahipleri bilgiyi kullanma hakkımızı kontrol etmek için pek çok +çeşit görüş hazırlarlar:</p> + + +<ul> +<li id="name-calling">Terim karmaşası yaratmak. + +<p> +Sahipler, “korsanlık” ve “hırsızlık” gibi kötü +çağrışımlı sözcüklerin yanı sıra “fikri mülkiyet” ve +“zarar” gibi hukuki terimleri kullanarak kamuoyuna belirli bir +düşünce şeklini dayatmaya çalışmaktadırlar— programlar ile fiziksel +nesneler arasında bir basit benzetme.</p> + +<p> +Fiziksel nesnelerin mülkiyetine dair fikir ve içgüdülerimiz, bu nesnelerin +sahibinin <em>elinden alınmalarının></em> doğru bir şey olup olmadığı +üzerine kuruludur. Bir şeyin <em>kopyalanmasına</em> direk olarak +ilgilendirmez. Yine de yazılım sahipleri birebir aynı mülkiyet kavramlarını +uygulamamızı istemektedirler.</p></li> + +<li id="exaggeration">Abartma. + +<p> +Sahipler, kullanıcılar programları izinsiz olarak kopyaladıklarında +“zarar” gördüklerini veya “ekonomik kayba” +uğradıklarını söylerler. Ancak kopyalama yazılım sahibi üzerinde doğrudan +bir etkiye yol açmaz ve kimseye zarar vermez. Yazılım sahibi, ancak yazılım +için para ödeyecek bir kullanıcı bunun yerine kopyalamayı tercih ederse bir +kayba uğrayabilir.</p> + +<p> +Biraz düşünürsek görürüz ki çoğu kişi kopyaladığı şeyi para karşılığı satın +alacak değildir. Buna rağmen yazılım sahipleri sanki herkes bir kopyayı +satın alacakmış gibi 'kayıp'larını hesaplarlar. Buna en nazik ifade ile +abartmak denir.</p></li> + +<li id="law">Kanun. + +<p> +Yazılım sahipleri sık sık kanunların mevcut durumundan ve bizi tehdit etmek +için kullanabilecekleri cezalardan bahsederler. Bu yaklaşım, içinde günümüz +yasalarının sorgulanamaz bir ahlak öğretisi olduğu düşüncesini +barındırır—aynı zamanda da söz konusu cezaları (hiç kimsenin +varlıklarından sorumlu olmadığı) doğa yasaları olarak kabul etmemiz +beklenir.</p> + +<p> +Bu ikna etme yöntemi eleştirel düşünceye fazla dayanamaz, alışılmış düşünsel +pratikleri kuvvetlendirmeye yöneliktir.</p> + +<p> +Kanunların haklı/haksız ayrımı getirmediği aşikardır. Her Amerikalı +hatırlamalıdır ki, 1950'lerde, pek çok eyalette bir siyahi kişinin otobüsün +ön kısmında oturması kanunen yasak idi ancak bunun haklı olduğunu ancak +ırkçılar iddia edebilir.</p></li> + +<li id="natural-rights">Doğal haklar. + +<p> +Yazarlar genellikle yazdıkları programlar ile aralarında özel bir bağ +bulunduğunu ve bu sebepten dolayı programla ilgili istek ve çıkarlarının +geriye kalan herkesinkinden—hatta dünyanın geriye kalanından daha +önemli olduğunu savunurlar. (Genellikle yazılımın kopyalama hakkına sahip +olan yazarı değil, bir şirkettir, ancak bu çelişkiyi görmezden gelmemiz +beklenir.)</p> + +<p> +Bu iddiayı bir etik aksiyomu olarak sunanlara—yazar sizden daha +önemlidir aksiyomu—kendim de kayda değer bir yazılım geliştiricisi +olarak ancak bu iddianın saçma olduğunu söyleyebilirim.</p> + +<p> +Ancak insanlar bu doğal haklara dair iddiaları iki sebepten ötürü mantıklı +bulmaya eğilimlidir.</p> + +<p> +Birinci sebep fiziksel nesnelere benzetme eğilimidir. Ben makarna makarna +pişirdiğimde bunu bir başkası yerse itiraz ederim çünkü öyle bir durumda ben +yiyemem. Karşımdakinin eylemi ona fayda sağladığı ölçüde bana zarar verir; +içimizden sadece biri makarna yiyebilir, o halde soru şudur: kim? Aramızdaki +en küçük bir ayrım dahi etik dengenin değişmesini getirir.</p> + +<p> +Yukarıdaki durumdan farklı olarak benim yazdığım bir programı çalıştırmanız +ya da değiştirmeniz sizi doğrudan etkilerken beni ancak dolaylı yoldan +etkiler. Bir arkadaşınıza verdiğiniz kopya sizi ve arkadaşınızı beni +etkilediğinden daha çok etkiler. Böyle şeyleri yapmamanızı söyleme gücüne +sahip olmamalıyım. Hiç kimse olmamalı.</p> + +<p> +İkinci sebep ise yazarların doğal hakları olması gerektiği kuramının, +toplumumuzun kabul edilmiş ve sorgulanamaz bir geleneği olarak insanlara +anlatılmış olmasıdır.</p> + +<p> +Tarihi açıdan bakarsak tam tersi durumun söz konusu olduğunu görürüz. ABD +Anayasası oluşturulurken yazarların doğal haklara sahip oldukları fikri öne +sürülmüş fakat kesin ve net şekilde reddedilmişti. İşte bundan ötürü ABD +Anayasası telif hakları sistemine <em>izin verir</em> ancak bunu <em>şart +koşmaz</em>. Telif hakkının geçici olmak zorunda olduğunun belirtilmesinin +sebebi de zaten budur. Yine ABD Anayasa'sında telif hakkının amacının yazarı +ödüllendirmek değil, gelişmeyi teşvik etmek olduğu belirtilmiştir. Telif +hakkı kısmen yazarı ve daha fazla da yayıncıları ödüllendirir ancak bu +ödüllendirmenin amacı davranış değişikliğini sağlamaktır.</p> + +<p> +Toplumumuzun asıl geleneği telif hakkının kamunun doğal haklarına tecavüz +ettiği yönündedir—ve telif hakkına ancak uzun vadeli kamu yararı +yüzünden izin verilmektedir.</p></li> + +<li id="economics">Ekonomi. + +<p> +Yazılımların sahipli olması gerektiği iddiası ile ilgili olarak öne sürülen +son görüş ancak bu şekilde daha çok yazılım üretmenin mümkün olacağı +düşüncesidir.</p> + +<p> +Diğerlerine kıyasla bu görüş biraz daha mantıklı bir yaklaşım gibi +durmaktadır. Geçerli bir hedefe yöneliktir—yazılım kullanıcılarını +tatmin etmek. İnsanların bir şeyi üretmelerinin karşılığını iyi bir şekilde +almaları halinde o şeyden daha çok ürettikleri deneysel olarak +gözlemlenebilir.</p> + +<p> +Ancak ekonomik görüşün bir kusuru vardır: farkın sadece ne kadar para +ödendiği ile ilgili olduğu varsayımına dayanır. Bu varsayıma göre bizim +istediğimiz <em>yazılım üretimi</em>dir, yazılımın sahibi olsun ya da +olmasın.</p> + +<p> +İnsanlar bu varsayımı olduğu gibi kabul ederler çünkü fiziksel nesnelere +dair deneyimlerimizle uyumludur. Bir sandviçi ele alalım. Eşdeğer bir +sandvici bedava ya da fiyatını ödeyerek alabilirsiniz. Eğer böyle ise iki +eylem arasındaki tek fark ödediğiniz paradır. Satın almak zorunda olmanız ya +da olmamanız sandvicin tadını, besleyici değerini değiştirmez ve her +halükarda o sandvici sadece bir kez yiyebilirsiniz. Sandivici bir sahipten +satın alıp almamanız bu eylemin ardından cebinizde kalan para dışında başka +hiçbir şeyi doğrudan etkileyemez.</p> + +<p> +Bu düşünce her fiziksel nesne için geçerlidir—bir sahibinin olup +olmaması onun <em>ne olduğunu</em> doğrudan etkilemez ya da onu aldıktan +sonra onunla ne yapacağınızı.</p> + +<p> +Ancak eğer bir programın sahibi varsa bu onun ne olduğunu ve onu satın +alırsanız onunla ne yapacağınızı etkiler. Buradaki fark sadece para farkı +değildir. Yazılımların sahiplerinin bulunması sistemi, bu sahiplerin bir şey +üretmesini sağlar ancak üretilen şey toplumun ihtiyaç duyduğu şey +değildir. Bu da hepimizi etkileyen korkunç bir etik kirliliğe yol açar.</p></li> + +</ul> + +<p> +Toplumun neye ihtiyacı vardır? Vatandaşlarının sorunsuzca erişebileceği +bilgiye ihtiyacı vardır—örneğin insanların sadece çalıştırabilecekleri +değil aynı zamanda okuyabilecekleri, düzeltebilecekleri, +uyarlayabilecekleri, geliştirebilecekleri programlar. Ancak yazılım +sahiplerinin sunduğu, genellikle inceleyemeyeceğimiz ya da +değiştiremeyeceğimiz bir kara kutudan ibarettir.</p> + +<p> +Toplumun aynı zamanda özgürlüğe ihtiyacı vardır. Bir programın bir sahibi +olduğunda insanlar hayatlarının bir bölümü üzerindeki kontrolü kaybetmiş +olurlar.</p> + +<p> +Tüm bunların ötesinde toplumun ihtiyacı olan şey vatandaşlar arasındaki +gönüllü işbirliği ruhunun pekiştirilmesidir. Yazılım sahipleri, bizler +komşularımıza doğal olarak yardım ederken bu yaptığımız şeyin +“korsanlık” olduğunu söylediklerinde toplumumuzun ruhunu +kirletmiş olurlar.</p> + +<p> +Bu yüzden <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılımdan</a> +bahsederken kast ettiğimiz özgürlük kavramıdır; fiyat kavramı değil.</p> + +<p> +Sahiplerin öne sürdüğü ekonomik görüş hatalıdır ancak ekonomi meselesi +gerçek bir meseledir. Bazı insanlar sırf işin zevkinden ve getireceği ruhsal +tatmin, şöhret gibi şeylerden ötürü faydalı yazılımları geliştirirler ancak +bu insanların geliştirdiklerinin ötesinde yazılımları istiyorsak para +bulmamız gerektiği doğrudur.</p> + +<p> +1980'lerden beri özgür yazılım geliştiricileri para bulmak için bazı +yöntemleri denemiş ve bazen başarılı olmuşlardır. Kimsenin çok zengin olması +şart değildir; ortalama bir Amerikan ailesinin geliri yıllık olarak yaklaşık +35.000$'dır ve bu miktarın programlamadan çok daha zevksiz işler için bile +yeterli motivasyonu sağladığı görülmüştür.</p> + +<p> +Yıllar boyunca, ta ki bir üniversite vakfı bunu gereksiz kılana dek, +geliştirmiş olduğum özgür yazılımlara talebe yönelik özelleştirmeler yaparak +hayatımı kazandım. Eklediğim her özellik süreç içinde standart sürüme de +eklendi ve böylece halka sunuldu. Müşterilerim, bireysel olarak öncelikli +olduğunu düşündüğüm özellikleri bir an önce geliştirmem yerine kendi +ihtiyaçları için gerekli olan özellikleri geliştirmem için bana para +ödediler.</p> + +<p> +Bazı özgür yazılım geliştiricileri teknik destek hizmeti satarak para +kazanmaktadır. 1994 yılında, yaklaşık 50 personeli olan Cygnus Support, +yaptığı hesaplara dayanarak personelinin vaktinin %15'inin özgür yazılım +geliştirmeye gittiğini belirtmiştir, bir yazılım firması için kayda değer +bir oran.</p> + +<p> +1990'ların başında, aralarında Intel, Motorola, Texas Instruments ve Analog +Devices'ında bulunduğu bazı şirketler bir araya gelerek C dili için özgür +GNU derleyicisinin geliştirilmesi amacıyla finansal destek vermişlerdir. Ada +dili için GNU derleyicisi 90'lı yıllarda ABD Hava Kuvvetleri tarafından +finanse edilmiştir ve o zamandan beri özellikle bu amaçla oluşturulmuş bir +firma tarafından sürdürülmektedir.</p> + +<p> +Özgür yazılım hareketi hala zayıf. Ancak ABD'deki dinleyici tarafından +desteklenen radyo örneğinde de görüldüğü gibi kullanıcıları para ödemeye +zorlamadan da büyük faaliyetleri desteklemek mümkündür.</p> + +<p> +Günümüzde yaşayan bir bilgisayar kullanıcısı olarak <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">özel mülk</a> bir +program kullanıyor olabilirsiniz. Eğer arkadaşınız sizden bir kopya isterse +onu reddetmek doğru olmaz. İşbirliği telif hakkından daha önemlidir. Ancak +gizli kapaklı bir işbirliği iyi bir topluma yol açmaz. İnsan hayatını +dürüstçe, açık bir şekilde ve gururla yaşamalıdır; bu da özel mülk +yazılımlara “hayır” demektir.</p> + +<p> +Yazılım kullanan diğer insanlarla açık açık ve özgür şekilde işbirliğine +gitmeyi hak ediyorsunuz. Yazılımın nasıl çalıştığını öğrenmeyi hak +ediyorsunuz ve öğrencilere bu bilgiyi öğretmeyi hak ediyorsunuz. Yazılım +bozulursa takdir ettiğiniz bir programcıyı tutup onu düzeltebilmeyi hak +ediyorsunuz.</p> + +<p> +Özgür yazılımı hak ediyorsunuz.</p> + +<h3>Dipnotlar</h3> +<ol> +<li id="footnote1">Suçlamalar sonradan düştü.</li> +</ol> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu makale <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Makaleleri</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1994, 2009, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +Emre Sevinç +<a href="mailto:emre.sevinc@gmail.com"><emre.sevinc@gmail.com></a>, +2003. +</li> + +<li> +Sönmez Kartal +<a href="mailto:sz@szk0.org"><sz@szk0.org></a>, +2008. +</li> + +<li> +<a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> +<a href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, +2009. +</li> +<li> +The FLOSS Information <theflossinformation@yandex.com>, 2019. +</li> + +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/07/01 16:32:17 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html new file mode 100644 index 0000000..9c9144f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html @@ -0,0 +1,294 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/why-gnu-linux.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Neden GNU/Linux? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/why-gnu-linux.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>İsim Dediğin Nedir Ki?</h2> + +<p><strong>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard +Stallman</a></strong></p> + +<div class="announcement"> + <blockquote><p>Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için <a +href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a>, isimlendirme konusunu +GNU/Linux sistemi tarihçesiyle ilişkili olarak anlatan <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU Projesi</a> yazımızı, ve <a +href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç Duymamış GNU +Kullanıcıları</a> başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. + +</p></blockquote> +</div> + +<p> +İsimler anlamları iletirler; seçtiğimiz isimler, söylediğimiz şeylerin +anlamını belirler. Uygun seçilmemiş bir isim, insanlara yanlış bir fikir +verir. “Gül”e “Gül” demeseydik yine de güzel +kokacaktı, ama ona kalem diyecek olursak onunla yazmaya çalışacak insanlar +hayal kırıklığına uğrayacaktır. Ayrıca kaleme “gül” dersek +insanlar bunun ne işe yaradığını da anlayamazlar. Dolayısıyla eğer biz de +sistemimize Linux diyecek olursak, bu adlandırma sistemin kökeni, geçmişi ve +amacı konusunda yanlış bir fikir verir. Ama eğer <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> dediğinizde (ayrıntılı olmasa +da) doğru bir fikir verecektir.</p> +<p> +Peki adlandırma meselesinin topluluğumuz için ne önemi var? İnsanların +sistemin kökenini, geçmişini veya amacını bilip bilmemesi önemli mi? Evet, +önemli. Çünkü geçmişi unutan insanlar onu tekrar etmeye mahkumdur. <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> etrafında gelişen Özgür Dünya +güvende değil; bizi GNU’yu geliştirmeye iten sorunlar tamamen ortadan +kalkmadı. Üstelik bunların tekrar ortaya çıkma tehlikesi var.</p> + +<p> +Neden bu işletim sistemine Linux yerine GNU/Linux demenin doğru olduğunu +açıkladığım zaman insanlar bazen şu cevabı veriyor:</p> + +<blockquote><p> +<em>Varsayalım ki GNU Projesinin bu iş için takdir edilmesi gerekiyor. Peki +ama insanlar takdir etmediğinde cidden sızlanmaya değer mi? Asıl önemli olan +işin yapılmış olması mı, yoksa kimin yaptığı mı? Sakin olmalı ve işinizi +doğru yaptığınız için gurur duymalısınız. Emeğinizin takdir edilip +edilmemesini de dert etmemelisiniz.</em> +</p></blockquote> +<p> +Bu akıllıca bir öğüt olurdu. Tabii şayet durum sizin dediğiniz gibi +olsaydı... Yani şayet iş bitmiş, sıra dinlenmeye gelmiş olsaydı... Keşke +böyle olsaydı! Ama tehditler bir yığın. Üstelik vakit gelecekten emin olma +vakti değil. Topluluğumuzun gücü kendini özgürlüğe ve işbirliğine adamış +olmasından geliyor. <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> adını +kullanmak, insanların bu idealleri hatırlayıp başkalarını da +bilgilendirmeleri için bir yoldur.</p> + +<p> +GNU’suz da iyi bir özgür yazılım üretmek mümkün; Linux adına da pek çok iyi +işler yapıldı. Ama “Linux” terimi, isim olarak ortaya +çıktığından beri işbirliği yapma özgürlüğüne adanmamış bir felsefeye +sahip. Linux ismi, iş dünyası tarafından giderek artan düzeyde +kullanıldıkça, onu topluluk ruhuyla bağdaştırmakta daha da büyük sorunlar +yaşayacağız.</p> + +<p> +Özgür yazılımın geleceğine karşı önemli bir tehdit; “Linux” +dağıtımları hazırlayan şirketlerin, rahatlık ve güç kazandırdığı bahanesiyle +özgür olmayan yazılımları <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>'a +ekleme eğilimleridir. Bütün büyük ticari dağıtımların geliştiricileri böyle +davranıyor. Hiçbiri bütünüyle özgür bir dağıtım üretmiyor. Bir çoğu, +dağıtımlarındaki özgür olmayan paketleri açıkça belirtmiyor da. Hatta çoğu, +özgür olmayan yazılımlar geliştirip bunları sisteme ekliyor. Kimi ise çirkin +bir şekilde, kullanıcısına Microsoft Windows'un verdiğinden daha fazla +özgürlük vermeyen, “kullanıcı başına lisanslanmış” +“Linux” sistemlerinin reklamını yapıyor.</p> + +<p> +İnsanlar özgür olmayan yazılımların eklenmesini, “Linux'un yaygınlık +kazanacağını” bahane ederek haklı çıkarmaya çalışıyor. Böyle diyerek +aslında popülerliği özgürlüğün üzerinde tutuyorlar. Bazen de bunu açıkça +itiraf ediyorlar. Mesela Wired Magazine; Robert McMillan'ın (Linux Magazine +editörü) açık kaynaklı yazılımların politik kararlardan değil, teknik +kararlardan güç alması gerektiğini düşündüğünü söylüyor. Ayrıca Caldera’nın +<abbr title="Chief Executive Officer">CEO</abbr>'su kullanıcıları açık açık +<a href="http://www.zdnet.com/article/stallman-love-is-not-free/">özgürlük +gayelerini bir kenara bırakıp “Linux'un popülerliği” için +çalışmaya</a> teşvik ediyor.</p> + +<p> +Eğer popülerlikten kastımız, özgür olmayan yazılımlar içeren herhangi bir <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> dağıtımını kullanan insanların +sayısı ise, <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> sistemlerine +özgür olmayan yazılımlar eklemek belki popülerliği artıracaktır. Ancak aynı +zamanda bu durum alttan alta, topluluğun, özgür olmayan yazılımları sanki +iyi bir şeymiş gibi görmelerini de teşvik etmektedir. Eğer arabayı yolda +tutmayı beceremiyorsanız, hızlı sürmenizin ne anlamı var?</p> + +<p> +Özgür olmayan “eklenti” bir kitaplık ya da programlama aracı +olduğunda, özgür yazılım geliştiricileri için bir tuzağa dönüşebilir bu +durum. Yazılım geliştiricileri, özgür olmayan bir pakete bağımlılık duyan +bir özgür yazılım geliştirdiklerinde, bu yazılım tam anlamıyla özgür bir +sistemin parçası olamayacaktır. Motif ve Qt geçmişte pek çok özgür yazılımı +bu yolla tuzağa düşürdü ve bu durum, çözümü yıllar süren sorunlar +doğurdu. Motif, modası geçip, kullanılmaz olana kadar bir sorun olmaya devam +etti. Sun'ın özgür olmayan Java uygulaması da benzer bir etki yaratmıştı: <a +href="/philosophy/java-trap.html">Java Kapanı</a>, neyse ki şimdi bu durum +çoğunlukla düzeldi.</p> + +<p> +Eğer topluluğumuz bu yolda ilerlemeye devam ederse, bu durum <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>'un geleceğini özgür ve özgür +olmayan bileşenlerden oluşmuş bir mozaiğe dönüştürebilir. Bundan beş yıl +sonra eminiz ki hâlâ pek çok özgür yazılımımız olacak, ama eğer dikkatli +olmazsak, sistemimiz, kullanıcıların bulmayı umduğu özgür olmayan yazılımlar +olmaksızın pek kullanışlı olmayacak. Bu gerçekleşirse özgürlük çabalarımız +başarısızlığa uğramış demektir.</p> + +<p> +Eğer özgür alternatifler yayınlamak sadece bir programlama meselesi olsaydı, +topluluğumuzun geliştirme kaynakları arttıkça gelecekteki problemleri çözmek +daha kolaylaşabilirdi. Ama biz bu işi zorlaştıran tehditlerle karşı +karşıyayız: Özgür yazılımı yasaklayan kanunlar. Yazılım patentleri +çoğaldıkça ve <abbr title="Digital Millennium Copyright Act">DMCA</abbr> +benzeri kanunlar, DVD izlemek veya RealAudio yayınlarını dinlemek gibi +önemli işler için yapılmış özgür yazılımların geliştirilmesini yasaklamak +amacıyla kullanıldıkça, patentli ve saklı veri biçimlerine karşı mücadele +etmek için <strong>bunları kullanan özgür olmayan yazılımları +reddetmekten</strong> başka bir yolumuz kalmayacak.</p> + +<p> +Bu tehditlere cevap verebilmek için pek çok farklı mücadele şekli +geliştirmek gerekiyor. Ama bir tehdidi boşa çıkarmak için ihtiyacımız olan +şey, her şeyden önce, işbirliği yapma özgürlüğü gayemizi hatırlamaktır. Sırf +güçlü, güvenilir yazılımlar üretme arzusunun insanları büyük çabalar +sarfetmeye teşvik etmesini bekleyemeyiz. Kendilerinin ve topluluklarının +özgürlüğü için savaşan, bunu yıllarca sürdürüp yılmayan insanların +kararlılığına ihtiyacımız var.</p> + +<p> +Bizim topluluğumuzda bu amaç ve kararlılık asıl olarak GNU Projesi’nden +kaynaklanıyor. Özgürlükten ve topluluktan, arkasında dimdik durulacak şeyler +olarak bahsedenler bizleriz, “Linux”tan bahseden kuruluşlar +bunlara pek değinmez. “Linux” ile ilgili dergiler genellikle +özgür olmayan yazılımların reklamlarıyla doludur. “Linux”u +paketleyen şirketler sisteme özgür olmayan yazılımlar ekliyor; başka +şirketler özgür olmayan yazılımlar vasıtasıyla “Linux'u +destekliyor”; “Linux” kullanıcı grupları ise bahsi geçen +bu yazılımları tanıtmaları için satıcıları davet ediyor. Dolayısıyla +topluluğumuzdaki insanların, özgürlük ve kararlılık idealleriyle +buluştukları başlıca mekan GNU Projesi'dir.</p> + +<p> +Peki insanlar bu ideallerle buluştuklarında, bu ideallerin kendileriyle +bağlantısını hissedebilecekler mi?</p> + +<p> +GNU Projesi’nden çıkan bir sistem kullandıklarını bilen insanlar kendileri +ile GNU arasında doğrudan bir bağlantı görebilirler. Bizim felsefemizi bir +çırpıda kabul etmeseler de en azından bunun hakkında ciddi ciddi düşünmek +için bir neden göreceklerdir. Kendilerini “Linux kullanıcıları” +olarak gören ve GNU Projesi’nin “Linux için kullanışlı olduğu +kanıtlanmış araçlar geliştirdiğine” inanan kişiler kendileri ile GNU +arasında sadece dolaylı bir ilişki kurabilirler. GNU felsefesiyle karşı +karşıya geldiklerinde de bu felsefeyi gözardı etmeleri muhtemeldir.</p> + +<p> +GNU Projesi idealisttir ve bugün kim idealizmi savunsa büyük bir engelle +karşılaşır. Bu engel; hakim ideolojinin, insanları idealizmi +“kullanışsız” bulup göz ardı etmeye teşvik etmesidir. Halbuki +bizim idealizmimiz oldukça kullanışlıdır: özgür bir <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> işletim sistemimizin var +olmasının nedeni de budur aslında. Bu sistemi seven insanlar bunun bizim +idealizmimiz sayesinde gerçekleştiğini bilirler.</p> + +<p> +Eğer “görev” gerçekten tamamlanabilmiş olsaydı, emeğimizin +takdir edilmesi dışında bir mesele olmasaydı belki bu konuyu +boşverebilirdik. Ama bu durumda değiliz. İnsanları yapılacak işleri yapmaya +yüreklendirmek için şimdiye kadar yaptıklarımızın takdir edilmesi +gerekiyor. Lütfen işletim sistemini <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> olarak adlandırarak bize +yardımcı olun.</p> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2000, 2006, 2007, 2014, 2015, 2016, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li> T. E. Kalaycı, 2019.</li> +<li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a +href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2008, 2009.</li> +<li>Hale Acun <a +href="mailto:halesss@yahoo.com"><halesss@yahoo.com></a>, 2007.</li> +<li>Fırat Özgül <a +href="mailto:ozgulfirat@gmail.com"><ozgulfirat@gmail.com></a>, +2008.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:22 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html new file mode 100644 index 0000000..72b1946 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html @@ -0,0 +1,155 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/why-programs-should-be-shared.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Programlar neden paylaşılmalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/why-programs-should-be-shared.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Programlar neden paylaşılmalıdır</h2> + +<p><strong>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard +Stallman</a></strong></p> + + <blockquote> + <p>Mayıs 1983 tarihli bir dosyada bulunan bu metni Richard Stallman yazdı, +ancak daha önce mi yoksa daha sonra mı yazıldığı belli değil. Mayıs 1983'te +özgür bir işletim sistemi geliştirme planlarını kendi kendine düşünüyordu, +ancak MIT Lisp Makinesi gibi bir şeyden ziyade Unix benzeri bir sistem +yapmaya henüz karar vermemişti.</p> + + <p>"Free" kelimesinin iki anlamı olan ücretsiz ve özgürü henüz kavramsal olarak +ayırt etmemişti; mesaj bedelsiz kopyalar bakımından ifade edilmişti, ancak +siz yine de bunun ayrıca kullanıcıların özgürlüğe sahip olduğu anlamına +geldiğini kabul edin.</p> + </blockquote> + +<p>Beş yıl önce SAIL, MIT, CMU, vb. yerlerde yazılan yararlı herhangi bir +programın paylaşılabileceğine kesin gözüyle bakılırdı. O zamandan beri, bu +üniversiteler tıpkı yazılım evleri gibi davranmaya başladı; yararlı olan her +şey aşırı pahalı satılacaktı (genellikle hükümet harcamalarıyla yazıldıktan +sonra).</p> + +<p>İnsanlar, yazılım hediye etmenin neden zararlı olduğuna ilişkin her türlü +mazereti bulurlar. Bu sözde sorunlar, biz paylaşmak <em>istediğimizde</em> +bizi asla rahatsız etmedi ve EMACS'i etkilemedi, bu yüzden bu sorunların +düzmece olduğundan kuşkulanıyorum.</p> + +<p>Örneğin, insanlar şirketlerin onu “çalacağını” ve satacağını +söylüyorlar. Eğer öyleyse, Stanford'un onu satmasından daha kötü olamaz! En +azından insanlar ücretsiz bir kopya alma seçeneğine sahip +olurlardı. Kullanıcılar bakımı yapılan bir yazılım mı satın almak istiyor? O +zaman insanların hizmet sözleşmeleri satmasına izin verin, ancak yazılımın +kendisini özgür bırakın.</p> + +<p>Sanırım yazılımı paylaşmamak için var olabileceğini düşündüğünüz herhangi +bir gerekçeyi bertaraf edebilirim. Ancak daha önemli olan, neden paylaşmamız +<em>gerektiğidir</em>:</p> + +<p>Yapay engeller aşılırsa, aynı miktarda çabayla daha fazla iş yaparız. Ve +kendimizi diğer herkesle daha uyumlu hissederiz.</p> + +<p>Yazılım paylaşımı, bilgisayar bilimi alanında bilimsel işbirliğinin aldığı +biçimdir. Üniversiteler bilimsel işbirliği ilkesini savunurlardı. Bu ilkeden +kâr için vazgeçmeleri doğru mudur?</p> + +<p>Onlara izin vermeli miyiz?</p> + +<p>Şu anda buradaki üniversite mezunu öğrenciler, özellikle satışa yönelik +programlama projeleri üzerinde çalışıyorlar. Fakat beş yıl önce olduğu gibi +bir düşünce ortamı oluşturursak, üniversite bunu yapmaya cesaret edemez. Ve +paylaşmaya başladığınızda, başkaları da sizinle paylaşmaya başlayabilir.</p> + +<p>İşte bu nedenle hemen şimdi paylaşmaya tekrar başlayalım.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2015, 2016 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>Mert Gör <a +href="mailto:mertgor@dismail.de"><mertgor@dismail.de></a>, 2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/09 15:29:25 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html new file mode 100644 index 0000000..d6059be --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html @@ -0,0 +1,1439 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/words-to-avoid.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Hileli veya Kafa Karıştırıcı Oldukları İçin Kullanmaktan Kaçınılması (Veya +Dikkatle Kullanılması) Gereken Kelimeler - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/words-to-avoid.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Hileli veya Kafa Karıştırıcı Oldukları İçin Kullanmaktan Kaçınılması (Veya +Dikkatle Kullanılması) Gereken Kelimeler</h2> + +<p> +Her zaman veya belirli kapsam ve durumda kullanmamanızı önerdiğimiz birtakım +sözcükler ve ifadeler var. Bazıları muğlak, bazıları ise yanlış +yönlendiriyor; diğerleri fikir birliğinde olmadığımız ve sizin de +olmayacağınızı umduğumuz bir fikri vurguluyorlar.</p> + +<div class="announcement"> +<blockquote><p>Ayrıca <a href="/philosophy/categories.html">Özgür Yazılım Kategorileri</a>, +<a href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Neden Dolandırıcılık +Olarak Adlandırılmalı?</a> yazılarına bakabilirsiniz.</p></blockquote> +</div> + +<p> <!-- GNUN-SORT-START --> +“<a href="#Open">Açık</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Alternative">Alternatif</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#GiveAwaySoftware">Bağış yazılım</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#ForFree">Bedava</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#BSD-style">BSD-stili</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#CloudComputing">Bulut Hesaplama</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#CreativeCommonsLicensed">Creative Commons +lisanslı</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#DigitalRightsManagement">Dijital Haklar Yönetimi</a>” +| <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#DigitalLocks">Dijital Kilitler</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#DigitalGoods">Dijital meta</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Ecosystem">Ekosistem</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Access">Erişim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#IntellectualProperty">Fikri Mülkiyet</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Google">Google</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#TrustedComputing">Güvenli İşletim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Hacker">Hacker</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Theft">Hırsızlık</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Content">İçerik</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Closed">Kapalı</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#SourceModel">Kaynak model</a>” | + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Piracy">Korsanlık</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Protection">Koruma</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#LAMP">LAMP sistemi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Linux">Linux sistemi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Modern">Modern</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#MP3Player">MP3 Çalar</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Compensation">Mükafat</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#InternetofThings">Nesnelerin İnterneti</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#FOSS">ÖAKY</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#FLOSS">ÖLAKY</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#FreelyAvailable">Özgürce edinilebilen yazılım</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Monetize">Paraya çevirme</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#SharingEconomy">Paylaşım ekonomisi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#SharingPersonalData">Paylaşım (kişisel veri)</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Market">Pazar</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#PC">PC</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Photoshop">Photoshop</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#PowerPoint">PowerPoint</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#RAND">RAND</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Ad-blocker">Reklam engelleyici</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#SaaS">SaaS</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Vendor">Satıcı</a>” +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Skype">Skype</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#CopyrightOwner">Telif hakkı sahibi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Commercial">Ticari</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Consumer">Tüketici</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Consume">Tüketim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /^.(es)$/" --> +<!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your + language to refer to mobile computers; otherwise, + fill the translation with a space. --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +“<a href="#Terminal">Uçbirim</a>” | <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<!--#endif + --> +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Freeware">Ücretsiz Yazılım (freeware)</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Product">Ürün</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Assets">Varlıklar</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#Creator">Yaratıcı</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#SoftwareIndustry">Yazılım Endüstrisi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +“<a href="#SellSoftware">Yazılımın satılması</a>” | <!-- GNUN-SORT-STOP --> +</p> + +<!-- GNUN-SORT-START --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Open">“Açık”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen “özgür yazılım” yerine “açık” veya +“açık kaynak” terimini kullanmaktan kaçının. Bu terimler farklı +değerlere sahip <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">farklı konumları</a> +temsil ediyor. Özgür yazılım hareketi, bir hak mücadelesi olarak bilişimdeki +özgürlüğünüz için kampanyalar yürütüyor. Açık kaynak hareketsizliği hiç bir +şey için bu şekilde bir kampanya yürütmüyor.</p> + +<p>Açık kaynak görüşlerinden söz ederken bu terimi kullanmak doğrudur, ancak +bizim, yazılımlarımız veya görüşlerimiz hakkında konuşurken bu terimi +kullanmayın, çünkü bu durum insanların bizim görüşlerimizin onlarınkine denk +olduğunu varsaymasına yol açabilir.</p> + +<blockquote> +<p><b>Açık kaynak</b> yerine <b>özgür yazılım</b> diyoruz.</p> +</blockquote> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Alternative">“Alternatif”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Özgür yazılımı, özel mülk yazılım bir “alternatif” olarak +tanımlamıyoruz. Çünkü bu kelime bütün “alternatiflerin” meşru +ve her ilave birinin kullanıcıları daha iyi duruma getirdiğini farz +eder. Aslında, özgür yazılımın kullanıcıların özgürlüğüne saygı duymayan +yazılımlarla bir arada yaşaması gerektiğini varsayar.</p> +<p> +Yazılımı başkaları için de erişilebilir kılmak için özgür yazılım +dağıtımının tek etik yol olduğunu düşünüyoruz. Diğer yöntemler, <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">özgür olmayan +yazılım</a> ve <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine +Hizmet</a> kullanıcılarını denetimi altına alır. Kullanıcılara özgür yazılım +yerine bu “alternatifleri” önermenin doğru olmadığını +düşünüyoruz. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="GiveAwaySoftware">“Bağış yazılım”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Bir programın özgür yazılım olarak dağıtılması” anlamında +“bağış” ifadesinin kullanılması +yanıltıcıdır. “Ücretsiz”le aynı probleme sahiptir: ücret +hususunu vurgulamakta, özgürlük hususunu vurgulamamaktadır. Kafa +karışıklığını önlemenin bir yolu “özgür yazılım olarak yayınla” +demektir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="ForFree">“Bedava”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Bir programın özgür yazılım olduğunu söylemek istediğinizde, lütfen +programın “bedava” edinilebileceğini söylemeyin. Bu terim özel +olarak “sıfır fiyat” anlamına gelmektedir. Özgür yazılım bir +özgürlük hususudur, para hususu değildir.</p> +<p> +Özgür yazılım kopyaları genellikle ücretsiz olarak temin edilebilir – +örneğin, FTP aracılığıyla indirilerek. Ancak özgür yazılım kopyaları +CD-ROM’lar üzerinde bir fiyat karşılığı da alınabilir; bu arada, özel mülk +yazılım kopyaları ara sıra promosyon olarak ücretsiz olarak verilmektedir ve +bazı özel mülk paketler, normalde belirli kullanıcılara ücretsiz olarak +verilmektedir.</p> +<p> +Kafa karışıklığını önlemek için, programın “özgür yazılım +olarak” mevcut olduğunu söyleyebilirsiniz.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="BSD-style">“BSD stili”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“BSD stili lisansı” ifadesi kafa karışıklığına neden olmaktadır +çünkü <a href="/licenses/bsd.html">önemli farkları olan lisansları bir araya +toplamaktadır</a>. Örneğin, reklamsal ifadeye sahip orijinal BSD lisansı GPL +ile uyumsuzdur ancak gözden geçirilmiş BSD lisansı GPL ile uyumludur.</p> +<p> +Kafa karışıklığını önlemek için, söz konusu <a +href="/licenses/license-list.html">lisansın belirtilmesi</a> ve “BSD +stili” ifadesinin kullanımının önlenmesi en iyisidir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="CloudComputing">“Bulut Hesaplama”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p id="Cloud"> +“Bulut hesaplama” (veya yalnız başına “bulut”) açık +bir anlamı olmayan bir pazarlama tekniği kelimesidir. Ortak özellikleri +dosya iletiminin ötesinde bir amaçla İnternet'i kullanan geniş yelpazede +farklı etkinlikler için kullanılmaktadır. Böylece, bu terim ciddi bir +karmaşa yaratıyor. Eğer düşünmenizi kelime üzerine kurarsanız, düşünmeniz +belirsizleşir (yoksa “bulutlanır” mı diyelim?). +</p> + +<p> +Bu terimi kullanan başka birinin yaptığı söyleme yanıt vermeden veya +hakkında düşünmeden önce, öncelikle konuyu açıklığa kavuşturun. İfadenin +ilgilendiği senaryo nedir? Bu senaryo için açıklayıcı, iyi bir terim nedir? +Konu açıklığa kavuştuktan sonra, tartışma yararlı bir sonuca yönelecektir. +</p> + +<p> +“Bulut hesaplama”nın birçok anlamından biri verinizi çevrimiçi +hizmetlerde saklamanızdır. Çoğu durumda bu aptalcadır çünkü sizi <a +href="http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/apr/25/hackers-spooks-cloud-antiauthoritarian-dream">gözetime</a> +maruz bırakır. +</p> + +<p> +Başka bir anlamı (her ne kadar örtüşse de aynı şey değildir) <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım Yerine +Hizmet</a>tir, hesaplamanız üzerindeki denetimden sizi mahrum eder. Hiç bir +zaman SaaSS kullanmamalısınız. +</p> + +<p> +Başka bir anlamı uzak fiziksel sunucu veya sanal sunucudur. Bu uygulamalar +belirli koşullar altında uygundur. +</p> + +<p> +Başka bir anlamı, kendi sunucunuza kendi mobil aygıtınızdan +bağlanmanızdır. Bunun herhangi bir etik sorunu yoktur. +</p> + +<p> +<a href="https://csrc.nist.gov/publications/detail/sp/800-145/final">NIST +"Bulut hesaplama" tanımı</a>, farklı etik sorunlar ortaya çıkaran üç farklı +senaryodan söz eder: Hizmet olarak Yazılım, Hizmet olarak Platform ve Hizmet +olarak Altyapı. Ancak, bu tanım genel “bulut hesaplama” +kullanımıyla uyumsuzdur, çünkü verinin çevrim içi hizmetlerde saklanmasını +içermez. NIST tarafından tanımlanmış haliyle Hizmet olarak Yazılım, +kullanıcılara kötü davranan Yazılım yerine Hizmetle oldukça örtüşse de, iki +kavram denk değildir. +</p> + +<p> +Bu farklı bilişim uygulamaları aynı tartışmanın konusu +değildir. “Bulut hesaplama” teriminin yarattığı karmaşayı +önlemenin en iyi yolu, bulutu hesaplamayla ilişkili olarak +kullanmamaktır. Kastettiğiniz senaryo hakkında konuşun ve onu belirgin +adıyla kullanın. +</p> + +<p> +İlginç biçimde, Larry Ellison, özel mülk yazılım geliştirici, keza <a +href="http://www.cnet.com/news/oracles-ellison-nails-cloud-computing/">“bulut +hesaplama” teriminin anlamsızlığını belirtiyor</a>. Yine de terimi +kullanmaya devam etmeye karar verdi, çünkü özel mülk yazılım geliştiricisi +olarak bizim ideallerimizle aynı ideallerle güdülenmiyor. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="CreativeCommonsLicensed">“Creative Commons lisanslı”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Bir çalışmanın en önemli lisanslama niteliği özgür olup +olmadığıdır. Creative Commons yedi lisans yayınlamıştır, bunlardan üçü özgür +(CC BY, CC BY-SA ve CC0), geri kalanları ise özgür değildir. Bu nedenle bir +çalışmayı sadece “Creative Commons lisanslı” olarak tanımlamak +onun özgür olup olmadığını söylemekte başarısız kalır ve bu sorunun önemli +olmadığını ileri sürer. Cümle doğru olabilir ama ihmal zararlıdır. +</p> + +<p> +İnsanların en önemli ayrıma dikkat vermesini sağlamak için her zaman +<em>hangi</em> Creative Commons lisansının kullanıldığını, “CC BY-SA +ile lisanslanmıştır” gibi belirtin. Belirli bir çalışmanın hangi +lisansı kullandığını bilmiyorsanız, öğrenin ve ondan sonra açıklamada +bulunun. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="DigitalRightsManagement">“Dijital Haklar Yönetimi”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Dijital Haklar Yönetimi” (“DRM”) terimi, gerçekte +bilgisayar kullanıcıları üzerine kısıtlama getirmek için tasarlanmıştır. Bu +terimde “haklar” sözcüğünün kullanılması propagandadır, +kısıtlamaların uygulandığı kişilerin bakış açısını ihmal ederken, sizin gibi +habersiz insanların, kısıtlamaları getiren azınlığın bakış açısından +görmesini sağlamak için tasarımlanmıştır.</p> +<p> +İyi alternatifler, “Dijital Kısıtlamaların Yönetilmesi” ve +“dijital kelepçeler” olabilir.</p> +<p> +Lütfen <a href="http://DefectiveByDesign.org/">DRM'yi ortadan kaldırmaya +yönelik kampanyamızı</a> destekleyin.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="DigitalLocks">“Dijital Kilitler”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Dijital kilitler”, Dijital Kısıtlamalar Yönetimini eleştirenler +bazı kişiler tarafından ondan söz etmek için kullanılıyor. Bu terimin sorunu +DRM'nin kötülüğünü yargılamakta yetersiz kalmasıdır. Bu terimi benimseyen +kişiler üzerine fazla düşünmemişler.</p> +<p> +Kilitlerin baskıcı veya kötü olması şart değil. Sizin de muhakkak bir çok +kilidiniz, anahtarları veya kodları vardır. Onları yararlı veya zahmetli +bulabilirsiniz, ama yine de sizi baskı altına almazlar çünkü onları açıp +kapatabilirsiniz. Aynı biçimde, <a +href="http://www.theguardian.com/technology/2015/may/01/encryption-wont-work-if-it-has-a-back-door-only-the-good-guys-have-keys-to-">şifrelemeyi</a> +de dijital dosyalarımızı korumak için çok kıymetli buluyoruz. Bu da üzerinde +denetiminiz olan bir tür dijital kilittir.</p> +<p> +DRM sizin üzerinize başkası tarafından koyulan ve size anahtarlarını vermeyi +reddettiği bir kilit gibidir. Başka bir ifadeyle +<em>kelepçe</em>dir. Dolayısıyla, DRM için doğru benzetme “dijital +kilitler ” değil “dijital kelepçelerdir.”</p> +<p> +Bir kaç karşı duran kampanya mantıklı olmayan “dijital kilitler” +terimini seçmiştir. İşleri rayına oturtmak için bu yanlışı düzeltmekte ısrar +etmeliyiz. FSF “dijital kilitlere” karşı çıkan bir kampanyayı, +özde anlaşabilirsek destekleyebilir, ancak desteğimizi sunarken terimi +dikkat çekecek şekilde “dijital kelepçeler” ile değiştirip +nedenini açıklarız.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="DigitalGoods">“Dijital meta”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Dijital meta” terimi eser sahipliğinin çalışmalarının +kopyalarına uygulanıyor, onları hatalı bir şekilde fiziksel metalar gibi +tanımlıyor, ki fiziksel metalar kopyalanamaz ve bu yüzden belirli +miktarlarda üretilmeli ve satılmalıdır. Bu benzetme insanların yazılım veya +dijital çalışmaları, fiziksel metalar üzerine olan kendi düşünceleri ve +sezgileriyle yargılamaları yönünde teşvik ediyor. Ayrıca durumu ekonomik +terimlerle betimlemiş oluyor, bu da özgürlük ve topluluğu içermeyen dar ve +sınırlı sayıda değeri kapsıyor.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Ecosystem">“Ekosistem”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Özgür Yazılım topluluğunu veya herhangi bir insan topluluğunu +“ekosistem” olarak tanımlamak hatalıdır, çünkü bu kelime etik +yokluğunu ima eder.</p> + +<p> +“Ekosistem” terimi dolaylı olarak eleştirel olmayan bir gözlem +tutumunu tavsiye eder: bir şeyin nasıl <em>olması</em> gerektiğini sorma, +sadece <em>olanı</em> çalış ve anla. Bir ekosistemde, bazı organizmalar +diğer organizmaları yutar. Ekolojide, bir baykuşun bir fareyi veya bir +farenin bir tohumu yemesinin doğru olup olmadığını sormayız, onları sadece +gözlemleriz. Türlerin nüfusu koşullara göre büyür veya küçülür; bu da ne +doğru ne de yanlıştır, türün yok oluşuyla sonuçlansa bile, salt ekolojik bir +görüngüdür.</p> + +<p> +Buna karşın, çevrelerine karşı etik bir tutum benimseyen ve etik sorumluluğa +sahip varlıklar, müdahale etmezlerse yok olmaya eğilimli ama önemli olan +sivil toplum, demokrasi, insan hakları, barış, kamu sağlığı, temiz hava ve +su, tehlike altındaki türler, geleneksel sanatlar… ve bilgisayar +kullanıcılarının özgürlüğü gibi şeyleri korumaya karar verebilirler. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Access">“Erişim”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Özgür yazılımın bir programa kamunun erişimi anlamına geldiği yönünde genel +bir yanılgı var. Özgür yazılımın anlamı bu değildir.</p> +<p> +<a href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılımın ölçütleri</a> programa +kimin “erişimi” olduğu değildir; programın kopyasına sahip olan +kullanıcının onunla ne yapabileceğine ilişkin dört temel özgürlük söz +konusudur. Örneğin, 2 nolu özgürlük kullanıcının başka bir kopyayı oluşturup +size satabileceğini veya verebileceğini belirtir. Ancak hiç bir kullanıcı +bunu yapmakla <em>yükümlü</em> değildir; hiç bir kullanıcıdan bu programı +isteme <em>hakkınız</em> yok.</p> +<p> +Özellikle, eğer programı kendiniz için yazdıysanız ve hiç kimseye bir +kopyasını sunmadıysanız, basitçe bu program özgür bir yazılımdır, çünkü bir +kopyasına sahip olan herkes dört temel özgürlüğe sahiptir (çünkü tek +kullanıcı sizsiniz).</p> +<p> +Uygulamada, bir çok kullanıcı bir programın kopyalarına sahip olduğunda, +birisi mutlaka onu İnternet'e yükleyecektir, böylece herkesin erişimine +açacaktır. Bizce insanlar, eğer program yararlıysa, bunu yapmalı. Ancak bu +bir özgür yazılım gerekliliği değildir.</p> +<p> +Erişime sahip olmanın özgür yazılımla doğrudan ilişkili olduğu bir özel +durum var: GNU GPL lisansı belirli bir kullanıcıya, bir programın kaynak +kodunun bu kullanıcıya fiziksel olarak bir kopyasının verilmesi yerine, +kaynak kodunu indirme erişimi veriyor. Bu özel durum halihazırda +kullanıcının programın kaynak kodu olmayan biçimine sahip olduğu durum için +geçerlidir.</p> + +<blockquote><p><b>Özgür yazılımla kamunun programa erişimi vardır</b> demek yerine, +<b>özgür yazılımla kullanıcılarına dört temel özgürlüğü var</b> ve <b>özgür +yazılımla kullanıcılar programlarının kendileri için ne yaptığının +denetimine sahip</b> diyoruz.</p> +</blockquote> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="IntellectualProperty">“Fikri Mülkiyet”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Yayıncılar ve avukatlar, telif hakkını “fikri mülkiyet” olarak +tanımlamaktan hoşlanır, bu terim ayrıca patentler, markalar ve yasanın diğer +belirsiz alanları için de kullanılır. Bu yasalar aslında oldukça az ortak +noktaya sahiptir ve çok farklıdırlar. Onlara ilişkin genelleştirmeler yapmak +sağlıksızdır. En iyisi, “telif hakkı” hakkında veya +“patentler” hakkında veya “markalar” hakkında ayrı +ayrı konuşmaktır.</p> +<p> +“Fikri mülkiyet” terimi gizli bir varsayımı içinde taşımaktadır +– kopyalama konusunda düşünmenin en doğal yolunun fiziksel nesnelerle +benzerlik kurulması ve mülkiyet olarak onlar hakkındaki düşüncelerimizi esas +almaktır.</p> +<p> +Kopyalamada bu benzerlik, malzeme nesneleri ile bilgi arasındaki temel farkı +gözden kaçırmaktadır: bilgi, hemen hemen hiç çaba göstermeksizin +kopyalanabilir ve paylaşılabilir ancak malzeme nesneleri için bu durum söz +konusu değildir.</p> +<p> +Gereksiz yönlendirme ve kafa karışıklığını yaymaktan kaçınmak için en iyisi +sıkı bir politika güderek <a href="/philosophy/not-ipr.html">“fikri +mülkiyet” terimleriyle konuşmamak ve hatta düşünmemek</a>tir.</p> +<p> +Bu güçlerin “haklar” olarak ifade edilmesi iki yüzlülüğü <a +href="/philosophy/wipo-PublicAwarenessOfCopyright-2002.html"> Dünya +“Fikri Mülkiyet” Örgütünü utandırmaya başlamıştır</a>.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Google">“Google”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen İnternet üzerinde bir şey arama fiili olarak “google” +kullanmayın. “Google” bir çok arama motorundan sadece belirli +birinin adıdır. “Webte aramak” veya (bazı bağlamlarda) +“aramak” fiilini kullanmanızı öneriyoruz. Mahremiyetinize saygı +gösteren bir arama motoru kullanmayı deneyin, örneğin <a +href="https://duckduckgo.com/">DuckDuckGo</a> kullanıcılarını takip +etmediğini iddia ediyor. (dışarıdakiler olarak bu tür iddiaları doğrulamak +mümkün değildir)</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="TrustedComputing">“Güvenli İşletim”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“<a href="/philosophy/can-you-trust.html">Güvenli İşletim</a>” +bilgisayarların size itaat etmemesi yerine, uygulama geliştiricilere itaat +etmesi için yeniden tasarlanmasına yönelik tasarıya destekçilerinin verdiği +isimdir. Onların bakış açısından “güvenli”dir, sizin bakış +açınızdan “hain”dir. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Hacker">“Hacker”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Hacker <a href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html">oyuncu +beceriden hoşlanan</a> kişilerdir, bilgisayarlarla olması şart +değildir. Eski 60'lar ve 70'lerdeki <abbr title="Massachusetts Institute of +Technology">MIT</abbr> özgür yazılım topluluğundaki programcılar kendilerini +hacker olarak tanımlamışlardır. 1980 civarında hacker topluluğunı keşfeden +gazeteciler terimi “güvenlik kırıcısı” anlamına gelecek şekilde +yanlış bir şekilde aldılar.</p> + +<p> +Lütfen bu hatayı daha fazla yaymayın. Güvenliği kıran kişiler +“güvenlik kırıcı”lardır (cracker).</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Theft">“Hırsızlık”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Oldukça katı, baskıcı bir telif hakkını savunanlar, telif hakkının +çiğnenmesini tanımlamak için “çalındı” ya da +“hırsızlık” gibi sözcükleri kullanmaktadırlar. Aynı zamanda, +yasal sistemi, etik üzerinde bir otorite olarak değerlendirmemizi isterler: +kopyalama yasaksa, o zaman yanlış olmalıdır.</p> +<p> +ABD yasal sistemi altında telif hakkı ihlali hırsızlık değildir. <a +href="http://caselaw.lp.findlaw.com/scripts/getcase.pl?court=us&vol=473&invol=207">Hırsızlıkla +ilgili yasalar, telif hakkı ihlaline uygulanabilir değildir.</a> Baskıcı +telif hakkı savunucuları, otoriteye bir itirazda bulunuyorlar ve otoritenin +söylediğini yanlış sunuyorlar.</p> +<p> +Onları çürütmek için, gerçekten de “telif hakkı hırsızlığı” +olarak tanımlanabilecek bir durumu gösteren şu <a +href="http://www.guardian.co.uk/books/2013/may/04/harper-lee-kill-mockingbird-copyright"> +gerçek vakayı</a> onlara gösterebilirsiniz.</p> +<p> +İzin almadan kopyalama telif hakkı yasası tarafından çoğu durumda (ama +tamamen değil) yasaklanmıştır, ancak yasaklanmış olması onu yanlış +yapmaz. Yasalar genel olarak doğru ve yanlışı tanımlamazlar. Yasalar, en iyi +anlamda, adaleti sağlama girişimidir. Eğer yasalar (uygulamaları) doğru ve +yanlış fikirlerimize (belirtimler) uymuyorsa, bu yasalar değişmelidir.</p> + +<p> +Telif hakkı ihlali hakkındaki bir davaya başkanlık eden bir ABD hakimi, <a +href="http://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">“korsanlık” +ve “hırsızlık” kelimelerini karalama</a> olarak tanımlamıştır.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Content">“İçerik”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Bir rahatlık ve memnuniyet duygusu tanımlamak isterseniz, mutlaka +“memnun” (content) deyin, ancak yazarlığın yazılı veya başka +çalışmalarını tanımlamak için bu kelimeyi kullanmak, bu çalışmalara ilişkin +belirli bir yaklaşımı, amacı bir kutuyu doldurmak ve para kazanmak olan +birbiriyle değiştirilebilir mallar oldukları yaklaşımını ortaya +çıkarır. Aslında, çalışmaları hor görmektedir. Eğer bu tutumu +benimsemiyorsanız, bu kelime yerine “çalışmalar” veya +“yayınlar” diyebilirsiniz. +</p> +<p> +“İçerik” terimini kullananlar genelde çalışmaların yazarları +(“yaratıcıları” derler) adına telif hakkının gücünün +artırılmasını isteyen yayıncılardır. “İçerik” terimi, gerçekte +bu çalışmalara karşı gerçek tutumlarını ortaya çıkarır. Bu durum Tom +Chatfield tarafından <a +href="https://www.theguardian.com/culture/2016/aug/02/how-to-deal-with-trump-trolls-online">Guardian</a>'da +da anlatılıyor:</p> + +<blockquote><p> +İçeriğin kendisi, içerik gibi kelimelerin kullanımının önerdiği gibi, +yersizdir. Her yazılmış parçayı “içerik” olarak etiketlemeye +başladığınız anda, onun mübadele edilebilirliğini kabul etmiş oluyorsunuz: +birincil kullanım amacı salt ölçüm değirmeninde öğütülmek olacak olan bir +öğe. +</p></blockquote> + +<p> +Başka bir ifadeyle, “içerik” yayınları ve yazılanları, +İnternetin “tüpleri” içerisinde taşınmaya uygun bir çeşit püre +biçimine indirger. +</p> + +<p><a href="http://www.salon.com/2000/06/14/love_7/">Courtney Love'ın Steve +Case'e açık mektubu</a>nu da okuyun ve o sayfada “content +provider” (“içerik sağlayıcı”)yı aratın. Heyhat, Bayan +Love “fikri mülkiyet” (“intellectual property”) +teriminin de <a href="#IntellectualProperty"> yanıltıcı ve kafa +karıştırıcı</a> olduğunu bilmiyor.</p> +<p> +Diğer insanlar, “<i>memnuniyet</i> sağlayıcısını” kullandıkları +sürece, politik muhalifler, kendilerini “şikayetçi sağlayıcılar” +olarak adlandırır.</p> +<p> +“İçerik yönetimi” terimi belirsizliğiyle ödül +kazanmalıdır. “İçerik”, “bir tür bilgi” anlamına +gelir ve “yönetim” ise bu kapsamda “bu bilgiyle bir şey +yapmak” anlamına gelecektir. Böylece “içerik yönetim +sistemi”, bir tür bilgiyle birşey yapmak üzere bir +sistemdir. Neredeyse tüm programlar bu tanıma uygundur.</p> + +<p> +Çoğu durumda, bu terim gerçekte web sitesinde sayfaları güncellemek için +kullanılan sistemi belirtir. Bu yüzden, “web sitesi sürüm +sistemi” (“web site revision system” - WRS) terimini +öneriyoruz.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Closed">“Kapalı”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Özgür olmayan yazılımı “kapalı” olarak tanımlamak, açıkça +“açık kaynak” terimine işaret eder. Özgür Yazılım hareketinde <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> açık kaynak kampıyla +karıştırılmak istemeyiz</a>, bu yüzden insanların bizi onlarla karıştıracağı +şeyleri söylemekten kaçınırız. Örneğin özgür olmayan yazılımı +“kapalı” olarak tanımlamaktan kaçarız. Bu tür yazılımı +“özgür olmayan” veya <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware"> “özel +mülk”</a> olarak adlandırırız.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="SourceModel">“Kaynak model”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Vikipedi “kaynak model” terimini karışık ve muğlak bir biçimde +kullanıyor. Görünüşte bir programın kaynak kodunun nasıl dağıtıldığına +atıfta bulunsa da, metin bu durumu geliştirme metodolojisiyle +karıştırıyor. “Açık kaynak” ve “paylaşılmış kaynağı” +yanıtlar olarak ayrıştırsa da, bunlar bir şekilde örtüşüyor. Microsoft, +ikinci terimi, bir kısmı “açık kaynak” olan birtakım çeşitli +uygulamaları kapsayan bir pazarlama terimi olarak kullanıyor. Bu nedenle, bu +terim gerçekte mantıklı bir bilgi aktarmıyor, ancak özgür yazılım +programlarını tanımlayan sayfalarda “açık kaynak” deme şansını +sağlamış oluyor.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Piracy">“Korsanlık”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Yayıncılar genelde yasaklanmış kopyalamayı “korsanlık” olarak +tanımlamaktadır. Bu şekilde, yasadışı kopyalamanın, büyük denizlerde +gemilere saldırmak, bu gemilerdeki insanları esir almak ve öldürmekle etik +açıdan eş değer olduğunu vurgulamaktadırlar. Bu tarz bir propagandaya +dayanarak, dünyanın bir çok yerinde çoğu (veya bazen her) durumda +kopyalamayı yasaklayan yasaları sağladılar. (Bu yasaklamaları daha eksiksiz +yapmak için hala baskı uyguluyorlar) +</p> +<p> +Yasadışı kopyalamanın adam kaçırmak ve cinayetle aynı şeyler olmadığına +inanıyorsanız, yasadışı kopyalamayı tanımlamak için “korsanlık” +sözcüğünü kullanmamayı tercih edebilirsiniz. Bunun yerine, +“yasaklanmış kopyalama” veya “yetkisiz kopyalama” +gibi tarafsız ifadeler kullanabilirsiniz. Bazılarımız, “bilgiyi +komşularınızla paylaşmak” gibi olumlu bir ifade bile kullanabilir.</p> + +<p> +Telif hakkı ihlali hakkındaki bir davaya başkanlık eden bir ABD hakimi, <a +href="http://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">“korsanlık” +ve “hırsızlık” kelimelerini karalama</a> olarak tanımlamıştır.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Protection">“Koruma”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Yayıncıların avukatları, telif hakkını tanımlamak için “koruma” +ifadesini kullanmayı sevmektedir. Bu sözcük, hasarın ya da zorda kalmanın +önlenmesi anlamını taşımaktadır; bu nedenle, telif hakkı tarafından +kısıtlanan kullanıcılardan çok, telif hakkından faydalanan sahip ve +yayıncının tanımlanmasını destekler.</p> +<p> +“Koruma”nın önlenmesi ve onun yerine tarafsız ifadelerin +kullanılması kolaydır. Örneğin, “telif hakkı koruması uzun zaman +sürer” yerine “telif hakkı uzun zaman sürer” +diyebilirsiniz.</p> +<p> +Aynı şekilde, “telif hakkıyla korunmuştur” demek yerine, +“telif hakkı kapsamındadır” veya sadece “teliflidir” +diyebilirsiniz.</p> +<p> +Tarafsız olmak yerine telif hakkını eleştirmek istiyorsanız, “telif +hakkı kısıtlamaları” terimini kullanabilirsiniz. Böylece, “telif +hakkı kısıtlamaları uzun zaman sürer” diyebilirsiniz.</p> + +<p> +“Koruma” terimi ayrıca kötücül özellikleri tanımlamak için de +kullanılıyor. Örneğin, “kopyalama koruma” kopyalamaya müdahale +eden bir özelliktir. Kullanıcı bakış açısıyla bu bir engeldir. Bu yüzden +“kopyalama koruma”ya kötücül özellik diyebiliriz. Sıklıkla +Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (DRM) olarak adlandırılıyor, <a +href="http://DefectiveByDesign.org">Defective by Design</a> kampanyasına +bakabilirsiniz.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="LAMP">“LAMP Sistemi”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“LAMP”, Linux, Apache, MySQL ve PHP (bir web sunucusunda +kullanmak üzere kullanılan başlıca programlar) anlamına geliyor. Sadece +“Linux” kullanmak hatalıdır. Burada sözü edilen +GNU/Linux'tür. Bu yüzden “LAMP” yerine “GLAMP” +(“GNU, Linux, Apache, MySQL ve PHP”) kullanılmalıdır. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Linux">“Linux Sistemi”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Linux, Linus Torvalds tarafından 1991'lerde geliştirilmesi başlayan +çekirdeğin ismidir. Linux'un kullanıldığı işletim sistemi basitçe GNU'nun +Linux eklenerek kullanılmasıdır. Bütün bu sisteme “Linux” demek +hem adaletsiz hem de kafa karıştırıcıdır. Lütfen bütün sistemi <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> olarak telafuz edin, hem GNU +Projesine itibarını vermek hem de bütün sistemi çekirdekten ayırdetmek için. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Modern">“Modern”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Modern” terimi, tanımlayıcı bir bakış açısına göre anlamlı +olabilir, örneğin, sadece yeni dönemleri eski dönemlerden ayırt etmek için.</p> + +<p>Eski yöntemlerin “eski moda” olduğu, yani daha kötü olarak +farzedildiği, şeklinde bir varsayıma sahip olduğunda bu bir sorun haline +gelecektir. İşletmelerin tercihlere karar verdiği ve kullanıcılara dayattığı +teknolojik alanlarda, genellikle bunun tersi doğrudur.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="MP3Player">“MP3 Çalar”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> + +<!-- The MP3 patents will reportedly expire by 2018. --> +1990'ların sonunda, taşınabilir dijital ses oynatıcılarını yapmak mümkün +oldu. Çoğu hala patentlenmiş MP3'ü destekliyor. Bazıları patentsiz ses +kodlayıcı olan Ogg Vorbis ve FLAC da destekliyor ve hatta bazıları MP3 ile +kodlanmış dosyaları hiç desteklemiyor. Çünkü geliştiricileri MP3 biçimine +ilişkin patentlerden kendilerini korumak istiyor.</p> + +<p>Ses çalarlar için “MP3 çalar” terimini kullanmanın genel bir MP3 +biçimini teşvik etme ve (bazıları teknik olarak da daha iyi olan) diğer +biçimlerden vazgeçirme etkisi vardır. Her ne kadar MP3 patentlerinin süresi +geçmiş olsa da, bunu yapmak yine de sakıncalıdır.</p> + +<p>Bu durum yeterince açıksa, “MP3 çalar” yerine “dijital ses +çalar” veya basitçe “ses çalar” terimini öneriyoruz.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Compensation">“Mükafat”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Telif hakları ile bağlantılı olarak “yazarların +mükafatlandırılması”nı konuşmak şu varsayımları taşır (1) telif +hakları yazarlar için vardır ve (2) bir şey okuduğumuzda yazara ödememiz +gereken bir borca gireriz. İlk varsayım basitçe <a +href="/philosophy/misinterpreting-copyright.html">yanlıştır</a>, ikinci +varsayım ise çirkindir. +</p> +<p> +“Hak sahibi tazminatı” işi daha da dalavereli bir hale getirir: +yazara bir ödeme yaptığınızı düşünmeniz farz edilir ve çoğunlukla durum +budur ancak aynı zamanda da bize adil olmayan yasaları da dayatan yayıncılık +şirketleri için de bir ödeme anlamına gelir. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="InternetofThings">“Nesnelerin İnterneti”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Şirketler bilgisayarlaşmış aygıtları İnternet üzerinden imalatçının +sunucusuna bağlanacak, böylece de kolayca kullanıcıları gözetleyebilecekleri +şekilde yapmaya karar verdiklerinde, bunun kulağa çok da iyi gelmeyeceğini +düşündüler. Bu yüzden daha hoş, sempatik bir isim ortaya attılar: +“Nesnelerin İnterneti.”</p> +<p> +Deneyimler bu ürünler sıklıkla <a +href="http://www.locusmag.com/Perspectives/2015/09/cory-doctorow-what-if-people-were-sensors-not-things-to-be-sensed/">kullanıcılarını +gözetlediklerini</a> gösteriyor. Ayrıca <a +href="http://ieet.org/index.php/IEET/more/rinesi20150806">insanlara yanlı +tavsiyeler verecek</a> şekilde üretildiklerini gösteriyor. Ayrıca, +imalatçılar bağlandıkları sunucuyu kapatarak <a +href="/proprietary/proprietary-sabotage.html"> ürüne sabotaj</a> +yapabilirler.</p> +<p> +Biz onlara “Kazıklar İnterneti” diyoruz. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="FOSS">“ÖAKY”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” anlamına gelen “ÖAKY +(FOSS)” terimi <a href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür yazılım +ve açık kaynak arasında tarafsız olmanın</a> bir yolu olarak ortaya kondu, +ama aslında bunu başaramıyor. Eğer tarafsızlık amacınızsa, +“ÖLAKK” daha iyi bir seçenektir. Ancak eğer özgürlüğün tarafını +tuttuğunuzu göstermek istiyorsanız, tarafsız bir terim kullanmayın.</p> + +<blockquote><p><b>ÖAKY</b> yerine <b>özgür yazılım</b> diyoruz.</p> +</blockquote> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="FLOSS">“ÖLAKY”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Özgür/Libre ve Açık Kaynak Yazılım” anlamına gelen “ÖLAKK +(FLOSS)” terimi <a href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür +yazılım ve açık kaynak arasında tarafsız olmanın</a> bir yolu olarak ortaya +kondu. Eğer tarafsızlık amaçsa, “ÖLAKK” tarafsız olmanın en iyi +yoludur. Ancak eğer özgürlüğün tarafını tutuyorsanız, tarafsız bir terim +kullanmayın.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="FreelyAvailable">“Özgürce edinilebilen yazılım”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Özgürce edinilebilen yazılım” terimini özgür yazılım için bir +eşanlamlı olarak kullanmayın. Terimler aynı değildir. Yazılım eğer herhangi +bir kimse bir kopyasını kolayca edinebiliyorsa “özgürce edinilebilen +yazılım”dır. “Özgür yazılım” ise bir kopyaya sahip +kullanıcıların özgürlükleriyle tanımlanmıştır. Bunlar farklı sorulara farklı +yanıtlardır. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Monetize">“Paraya çevirme”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Paraya çevirmenin” doğru tanımı “bir şeyi para birimi +olarak kullanmaktır.” Örneğin, insan toplulukları altını, gümüşü, +bakırı, basılı kağıdı, belirli türdeki deniz kabuklarını ve büyük kayaları +paraya çevirmiştir. Ancak günümüzde kelimenin, “bir şeyi kâr temeli +olarak kullanma” anlamına gelecek şekilde kullanıldığı şeklinde bir +eğilim görüyoruz.</p> +<p> +Bu kullanım kâra birincil, kâr elde etmek için kullanılan şeye de ikincil +bir rol biçiyor. Yazılım projesine uygulanan bu tutum sakıncalıdır çünkü +geliştiricilerin, onu özgür yapmanın yeterince kârlı olmadığı sonucunu +çıkarmaları durumunda, programı özel mülk yapmalarına yol açabilir.</p> +<p> +Üretken ve etik bir işletme de para kazanabilir, ancak diğer her şeyi kâr +uğruna boyunduruk altına alırsa, etik kalması pek mümkün değildir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="SharingEconomy">“Paylaşım ekonomisi”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Paylaşım ekonomisi” terimi Uber ve Airbnb gibi, insanlar +arasında ticari işlemler düzenleyen hizmetlerden söz etmek için iyi bir +yöntem değildir. “Paylaşma” terimini, yayınlanmış çalışmaların +aynı kopyalarının ticari olmayan tekrar dağıtımlarını da içeren, ticari +olmayan işbirliklerinden söz etmek için kullanıyoruz. “Paylaşma” +kelimesini bu işlemleri de içerecek şekilde esnetmek, anlamını zayıflatmak +olacaktır, o yüzden bu bağlamda kullanmıyoruz.</p> +<p> +Uber gibi işletmeler için kullanabileceğimiz daha uygun bir terim +“parçabaşı hizmet ekonomisi”dir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="SharingPersonalData">“Paylaşım (kişisel veri)”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Şirketler insanları kişisel verilerini açıklama konusunda, böylece +mahremiyetlerini teslim etme konusunda yönlendirdiklerin veya +cezbettiklerinde, lütfen bundan “paylaşmak” olarak söz +etmeyin. “Paylaşma” terimini, yayınlanmış çalışmaların aynı +kopyalarının ticari olmayan tekrar dağıtımlarını da içeren, ticari olmayan +işbirliklerinden söz etmek için kullanıyoruz ve bunun <em>iyi</em> bir şey +olduğunu söylüyoruz. Lütfen bu kelimeyi zararlı ve tehlikeli bir uygulama +için kullanmayın.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Market">“Pazar”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Özgür yazılım kullanıcıları veya genel olarak yazılım kullanıcılarını +“pazar” olarak tanımlamak yanıltıcıdır.</p> +<p> +Bu özgür yazılım topluluğunda marketlerin yeri yoktur demek değildir. Eğer +bir özgür yazılım destek faaliyetine sahipseniz, o zaman müşterileriniz +vardır ve onlarla bir pazarda ticaret yapıyorsunuzdur. Özgürlüklerine saygı +duyduğunuz sürece, pazarınızda başarılar dileriz.</p> +<p> +Ancak özgür yazılım hareketi toplumsal bir harekettir, ticari bir faaliyet +değildir, ve başarısı pazar başarısını hedeflememektedir. Kamuya özgürlük +sağlayarak hizmet etmeye çalışıyoruz, rakip bir şirketten iş kazanmak üzere +rekabet için değil. Bu özgürlük kampanyasını salt iş faaliyetleri başarısı +ile eşitlemek, özgürlüğün önemini yadsımak ve özel mülk yazılımı +meşrulaştırmak anlamına gelir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="PC">“PC”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Belirli bir bilgisayar donanımını belirtmek için “PC” +kısaltmasını kullanmak uygundur, ancak lütfen bilgisayarın Microsoft Windows +kullandığı imasıyla kullanmayın. Eğer aynı bilgisayara GNU/Linux kurarsanız +da o bilgisayar bir PC'dir.</p> + +<p> +Windows çalıştıran bilgisayar için “WC” terimi önerilmiştir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Photoshop">“Photoshop”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen, herhangi bir resim veya görüntü düzenleme ve değiştirme işi için +“photoshop” terimini fiil olarak kullanmayınız. Photoshop +sadece, özel mülk olduğu için kaçınılması gereken bir görüntü düzenleme +programının ismidir. Bir çok, örneğin <a href="/software/gimp">GIMP</a> +gibi, özgür alternatifi vardır.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="PowerPoint">“PowerPoint”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen herhangi bir yansı sunumunu tanımlamak için “PowerPoint” +terimini kullanmayınız. “PowerPoint” sunum yapmak üzere +kullanılan belirli bir özel mülk yazılımın adıdır. Özgürlüğünüz için +sunumlarınızı (<em>PowerPoint değil</em>) hazırlamak için özgür yazılım +kullanmalısınız. Önerdiğimiz alternatifler LaTeX'in <code>beamer</code> +sınıfı ve LibreOffice'un Impress'idir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="RAND">“RAND (makul ve ayrım yapmayan)”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Özgür yazılımı yasaklayan, patentle sınırlandırılmış standartları yürürlüğe +koyan standart kurumları, tipik olarak uyumlu bir programın her kopyası için +sabit bir ücret talep eden patent lisanslarının edinilmesi politikasını +uyguluyorlar. Genellikle bu gibi lisansları “RAND” terimiyle +ifade ediyorlar, bu terim, makul ve ayrım yapmayan anlamına geliyor.</p> +<p> +Söz konusu terim, normalde makul olmayan ya da ayrım yapan patent lisansı +sınıfını örtbas ediyor. Bu lisansların bazı insanlar arasında ayrım +yapmadığı doğrudur ancak özgür yazılım topluluğuna karşı ayrım yapıyorlar ve +bu, onları, mantıksız hale getiriyor. Bu nedenle, “RAND”ın +yarısı aldatıcı ve diğer yarısı ise önyargılıdır.</p> +<p> +Standart kurumları bu lisansların ayrım yaptığını fark etmeli ve +“makul ve ayrım yapmayan” ifadesinin kullanımını ya da bunları +tanımlamak için “RAND” ifadesinin kullanımını sona +erdirmelidir. Bunu yapana kadar da, örtbas etmeye katılmak istemeyen diğer +yazarlar, bu terimi kullanmayı reddetmelidir. Patent sahibi olan firmalar +yaygınlaştırdığı için bu terimi kabul etmek ve kullanmak, bu firmalara zorla +istediklerini yapma fırsatı vermektir.</p> +<p> +Bunun yerine “yalnızca tek biçimli ücret” ya da kısaca +“UFO” teriminin kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Bu doğru bir +ifadedir, çünkü bu lisanslardaki tek şart, tek biçimli bir hak sahibine +verilen ücrettir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Ad-blocker">“Reklam engelleyici”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Bazı programların amacı reklamları engellemek ise, onlar “reklam +engelleyici” diyebiliriz. Ancak, GNU tarayıcısı IceCat, web +sitelerinin gözetimini engellemeye yönelik daha geniş önlemlerin bir sonucu +olarak kullanıcıyı takip eden reklamları engeller. Bu “reklam +engellemek” değil, <em>gözetim koruması</em>dır.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="SaaS">“SaaS” veya “Hizmet olarak Yazılım”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +SaaS (“Hizmet olarak Yazılım” kısaltması) bir adaletsizliktir +diyorduk, ancak daha sonra insanların SaaS olarak kabul edilmesi gereken +faaliyetler konusunda bir çok çeşit olduğunu farkettik. Bu nedenle yeni bir +terim kullanmaya başladık: “Yazılım yerine Hizmet (Service as a +Software Substitute)” veya “SaaSS”. Bu terimin iki +avantajı var: önceden kullanılmıyordu, böylece tek tanım bizimki ve durumun +içerdiği adaletsizliği açıklıyor.</p> +<p> +Bu konunun ayrıntılı bir incelemesi için <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Bu Sunucu Gerçekte +Kime Hizmet Ediyor?</a> yazısına bakabilirsiniz.</p> +<p> +İspanyolcada “software como servicio” kullanmaya devam ediyoruz, +çünkü “software como ser vicio” (“habis yazılım”) +şakası vazgeçilmeyecek kadar güzel.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Vendor">“Satıcı”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen “satıcı” (vendor) terimini yazılım geliştiren veya +paketleyen herhangi biri için kullanmayın. Çoğu program kopyaların satılması +için geliştiriliyor ve geliştiricileri de dağıtıcıları oluyor, bu bazı özgür +yazılım paketlerini de içermektedir. Ancak, bazı programlar kopyalarını +satma amacı gütmeyen gönüllüler veya organizasyonlar tarafından +geliştirilmektedir. Bu geliştiriciler satıcı değildir. Aynı şekilde, sadece +bazı GNU/Linux dağıtımlarının paketleyicileri sağlayıcıdır. Genel bir terim +olan “sağlayıcıyı” (supplier) öneriyoruz. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Skype">“Skype”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen “skype” terimini, herhangi bir görüntülü iletişim veya +genel olarak İnternet üzerinden telefon anlamına gelen fiil olarak +kullanmaktan kaçının. “Skype” sadece, <a +href="/philosophy/proprietary/proprietary-surveillance.html#SpywareInSkype">kullanıcılarını +da gözetleyen</a>, özel mülk belirli bir programın adıdır. Hem özgürlüğünüze +hem de mahremiyetinize saygı duyacak bir şekilde İnternet üzerinden +görüntülü ve sesli aramalar yapmak istiyorsanız <a +href="https://libreplanet.org/wiki/Group:Skype_Replacement">birçok özgür +Skype ikamelerinden</a> birini deneyebilirsiniz.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="CopyrightOwner">“Telif hakkı sahibi”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Telif hakkı, kamusal bir çıkar sağlamak amacıyla ve sınırlı bir süre boyunca +sürecek şekilde devlet tarafından dağıtılan yapay bir ayrıcalıktır. Bir ev +ve tişört sahibi olmak gibi doğal bir hak değildir. Hukukçular, bu durumu, +bu ayrıcalığa sahip olanlara “telif hakkı hamili” (copyright +holder) diyerek kabul ediyorlardı.</p> + +<p>Bir kaç on yıl önce, telif hakkı hamilleri bu noktanın farkındalığını +azaltma çabalarına başladılar. <a href="#IntellectualProperty">“Fikri +mülkiyet”</a> sahte kavramını sıklıkla atıfta bulunmanın yanında +kendilerine de “telif hakkı sahibi” demeye başladılar. Lütfen +bizimle birlikte geleneksel terim olan “telif hakkı hamili” +terimini kullanarak buna karşı koymaya katılın.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Commercial">“Ticari”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen “ticari” ifadesini “özgür olmayan” anlamında +kullanmayın. Bu, çok farklı iki konunun karışmasına neden olmaktadır.</p> +<p> +Bir program, bir iktisadi eylem olarak geliştirilmişse ticaridir. Ticari bir +program, lisansına bağlı olarak özgür ya da özgür olmayan biçimde +olabilir. Benzer şekilde, bir okul ya da bir birey tarafından geliştirilen +bir program, lisansına bağlı olarak özgür ya da özgür olmayan biçimde +olabilir. Programı nasıl bir birimin geliştirdiği ve kullanıcılarının ne +gibi özgürlüklere sahip olduğu tamamen bağımsız iki sorudur.</p> +<p> +Özgür Yazılım hareketinin ilk on yılında, özgür yazılım paketleri hemen +hemen her zaman ticari olmayan paketlerdi; GNU/Linux işletim sisteminin +bileşenleri, Özgür Yazılım Vakfı ve üniversiteler gibi kâr amacı gütmeyen +organizasyonlar ya da bireyler tarafından geliştirilmişti. Ancak 1990’larda, +özgür ticari yazılım ortaya çıkmaya başladı.</p> +<p> +Özgür ticari yazılım topluluğumuz için bir katkıdır, bu nedenle özgür ticari +yazılımı desteklemeliyiz. Ancak “ticari” ifadesinin “özgür +olmayan” anlamına geldiğini düşünen insanlar, söz konusu birleşimin +kendi kendiyle çatışan bir birleşim olduğunu düşünecekler ve olasılığı +ortadan kaldıracaklardır. Lütfen “ticari” ifadesini bu şekilde +kullanmamaya özen gösterelim.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Consumer">“Tüketici”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Tüketici” terimi bilgisayar kullanıcılarını tarif etmek için +kullanıldığında, redetmemiz gereken varsayımlarla yüklüdür. Bazıları bu +terime programı kullanmanın programı “tüketmek” olduğundan yola +çıkarak varıyorlar (Bkz. <a href="#Consume">tüketim</a> terimi), bu da +insanların, kopyalanamaz maddi ürünlerden türetilen ortaya koyulan ekonomik +sonuçları kopyalanabilir dijital çalışmalara dayatmasına yol açıyor.</p> +<p> +Ek olarak, yazılım kullanıcılarını “tüketici” olarak tanımlamak +kullanıcıları sadece “pazarda” mevcut olan +“ürünleri” tercihle sınırlanmış kişiler olarak betimler. Bu +betimlemede kullanıcıların <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">programın ne +yaptığı üzerinde doğrudan bir denetim uygulamasına</a> yer yoktur.</p> +<p> +Çalışmaları sadece edilgen bir şekilde kullanmakla sınırlı olmayan insanları +tanımlamak için “tüketiciler” kullanımı yerine +“bireyler” ve “yurttaşlar” gibi terimleri +öneriyoruz.</p> +<p> +“Tüketici” kelimesinin sorununa <a +href="http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/aug/11/capitalism-language-raymond-williams">daha +önce dikkat çekilmişti</a>. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Consume">“Tüketim”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Tüketim” yemekle yaptığımız bir şeydir, onu mideye indiririz, +bu işlemden sonra artık yemek yoktur. Benzerlik kuracak olursak, aynı +kelimeyi işlem bittiğinde <em>tükenen</em> diğer ürünler için de +kullanırız. Dayanıklı mallar için kullanmaksa bir esnetmedir. Ancak aynı +kelimeyi, herhangi bir sayuda çalıştırılabilecek, oynatılabilecek veya +okunabilecek olan, doğası gereği sonsuza kadar kalabilecek yayınlanmış +çalışmalar (programlar, diskteki veya bir dosyadaki kayıtlar, kağıt +şeklindeki veya bir dosyadaki kitaplar) için kullanmak oldukça aşırı +esnetmedir. Bir kaydı oynatmak veya bir programı çalıştırmak onu tüketmez.</p> + +<p> +“Tüketmeyi” kullanan kişiler bu bağlamda onu kelime kelimesine +kullanmadıklarını söylerler. Peki o zaman, ne anlama geliyor bu durumda? +Yazılım ve diğer çalışmaların kopyalarını dar görüşlü bir ekonomistin bakış +açısından değerlendirmek anlamına geliyor. “Tüketim”, arabaların +kullandığı yakıt veya elektrik gibi maddi metaların ekonomisiyle +ilişkilidir. Benzin bir metadır, elektrik de öyle. Metalar <em>misli</em> +şeylerdir: arabanızın bugün yaktığı bir damla benzinle, geçen hafta yaktığı +için hiç bir özel durum yoktur.</p> + +<p>Bir hikaye, yazı, program veya şarkının hiç bir özel durumu yokmuş +varsayımıyla, eser sahipliği çalışmalarını bir meta olarak düşünmek ne +anlama gelir? Bu yayınevi şirketi muhasebecisi veya sahibinin çarpık bakış +açısıdır. Özel mülk yazılımın da, yazılımı bir meta olarak düşünmenizi +istemesi hiç şaşırtıcı değildir. Çarpık bakış açıları, yayınlardan da +“<a href="#Content">içerik</a>” olarak söz eden <a +href="http://www.businessinsider.com/former-google-exec-launches-sourcepoint-with-10-million-series-a-funding-2015-6">bu +yazıda</a> açıkça ortaya çıkıyor.</p> + +<p> +“İçerik tükettiğimiz” fikriyle ilişkili dar düşünce tarzı, +kullanıcıların dijital aygıtlarda kullanılan <a +href="http://DefectiveByDesign.org/">Dijital Kısıtlamalar Yönetimi</a> (DRM) +biçiminde yapıları kırmasını yasaklayan DMCA gibi yasaların yolunu +açıyor. Kullanıcıların bu aygıtlarda yaptığı “tüketim” olarak +değerlendirildiğinde, aygıtlara bu gibi kısıtlamalar getirmek de +doğallaşıyor.</p> + +<p> +Bu durum ayrıca, “consume.” müzik dinlemeyi veya video izlemeyi +bozukça kısıtlayan DRM kullanan “akış (streaming)” hizmetlerinin +kabulünü de cesaretlendiriyor, bu faaliyetleri “tüketim” +kelimesinin varsayımlarına sıkıştırıyor.</p> + +<p> +Neden bu bozuk kullanım yaygınlaşıyor? Kimileri bu terimin karmaşık +olduğunu, ancak onu inandırıcı gerekçelerle reddetmek çok daha karmaşık +olduğunu düşünebilir. Kimileri bütün medya türlerini genelleştirmek istiyor, +ancak alışılmış İngilizce fiiler (“okumak (read),” +“dinlemek (listen to),” “izlemek (watch)”) buna +yetmiyor. Başkaları kendi veya işverenlerinin işletmelerinin çıkarları +doğrultusunda hareket ediyor olabilir. Saygın forumlarda terimi +kullanışları, bunun “doğru” terim olduğu izlenimi yaratıyor.</p> + +<p> +Müzik, kurgu veya başka bir sanatsal çalışmanın “tüketiminden” +söz etmek onlara bir sanat değil de meta olarak davranmaktır. Yayınlanmış +çalışmaları bu şekilde mi düşünmek istiyoruz? İnsanları da bu şekilde mi +cesaretlendirmek istiyoruz?</p> + +<p>Yanıtı hayır olanlar, lütfen bunun için “tüketim” terimini +kullanmaktan kaçınmaya katılsınlar.</p> + +<p>Yerine ne kullanabiliriz? “Okumak,” “dinlemek,” +“izlemek” veya “göz atmak” gibi belirgin fiileri +kullanabilirsiniz, üstelik bu fiiller aşırı genelleştirme eğilimini de +dinginlemeye de yarar.</p> + +<p>Genelleştirme ısrarınız varsa, “tüketime” göre daha az esneklik +gerektiren “bakmak, ilgilenmek (attend to)” fiilini +kullanabilir. Pratik amaçlı bir çalışma için en iyisi +“kullanmak” fiilidir.</p> + +<p>Bir sonraki girdiye bakınız.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /^.(es)$/" --> +<!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your + language to refer to mobile computers; otherwise, + fill the translation with a space. --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Terminal">“Uçbirim”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p>Mobil telefonlar ve tabletler bilgisayardır ve insanlar bu aygıtlardaki +hesaplamalarını özgür yazılım kullanarak yapabilmelidir. Onları +“uçbirim (terminal)” olarak adlandırmak, bu aygıtların +sunuculara bağlanmak için uygun olduğunu varsayar, bu da kendi +hesaplamalarınız yapmak için kötü bir yoldur.</p> + +<!--#endif --> +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Freeware">“Ücretsiz Yazılım (freeware)”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Lütfen “özgür yazılım” için eş anlamlı kelime olarak +“freeware”i kullanmayın. “Freeware” terimi +1980’lerde yalnızca çalıştırılabilir olarak yayınlanan programlar için +kullanılmıştı, kaynak kodu mevcut değildi. Günümüzde üzerinde fikir +birliğine varılmış bir anlamı yoktur.</p> +<p> +Ayrıca, İngilizceden farklı diller kullanırsanız, “özgür yazılım +(freesoftware)” ya da “freeware” gibi İngilizce sözcükleri +almayın. Dilinizin sağladığı daha az kafa karıştırıcı olan sözcükleri +kullanmaya çalışın. Aşağıda “özgür yazılım” terimi için kafa +karıştırıcı olmayan önerilen çeşitli dillere çevrilmiş <a +href="/philosophy/fs-translations.html">çeviriler</a> mevcuttur.</p> + +<p> +<a href="/philosophy/fs-translations.html">Kendi dilinizde</a> bir sözcük +oluşturarak, gerçekten de özgürlüğe atıf yaptığınızı ve yalnızca birtakım +yabancı pazarlama kavramlarını papağan gibi tekrarlamadığınızı +gösterirsiniz. Özgürlüğe ilişkin atıf, vatandaşlarınıza ilk başta garip ya +da rahatsız edici gelebilir ancak bir kere tam da ifade ettiği şey anlamına +geldiğini gördüklerinde, hususu gerçekten de tam olarak anlayacaklardır. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Product">“Ürün”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Bir ürün hakkında konuşuyorsanız, elbette ona öyle deyin. Ancak bir +hizmetten söz ediyorsanız, lütfen onu “ürün” olarak +adlandırmayın. Eğer bir hizmet sağlayıcı, kendi hizmetlerine +“ürün” diyorsa, lütfen ısrarla ondan “hizmet” olarak +söz etmeye devam edin. Eğer bir hizmet sağlayıcı bir paket teklifinden +“ürün” olarak söz ediyorsa lütfen ısrarla ondan +“teklif” olarak söz etmeye devam edin. +</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Assets">“Varlıklar”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Yayınlanmış çalışmalardan “varlıklar” veya “dijital +varlıklar” olarak söz etmenin, onlardan <a +href="#Content">“içerik”</a> olarak söz etmekten daha da kötü +olduğunu düşünüyoruz. Çünkü, çalışmaların ticari değeri dışında toplumsal +bir değere sahip olmadıklarını varsayıyor.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="Creator">“Yaratıcı”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +Yazarlara uygulandığı gibi “yaratıcı” terimi, kapalı bir şekilde +onları bir ilahlıkla (“Yaradan”) karşılaştırır. Bu terim, +yayıncılar tarafından yazarların moral kişiliğini sıradan insanlarınkinden +daha yüksekte tutmak için, yayıncıların, yazarların adına uygulayabildikleri +güçlendirilmiş telif hakkı gücünü haklı göstermek için kullanılıyor. Bu +terim yerine “yazar” kullanımını öneriyoruz. Ancak çoğu durumda, +kastettiğiniz “telif hakkına sahip” (“copyright +holder”) anlamına gelmektedir. Bu terimler denk değildir, sıklıkla +telif hakkı sahibi yazar değildir.</p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="SoftwareIndustry">“Yazılım Endüstrisi”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Yazılım Endüstrisi” terimi insanların yazılımın bir tür fabrika +ile üretildiği ve “tüketicilere” iletildiği imgesi yaratmalarını +cesaretlendirir. Özgür Yazılım Topluluğu durumun böyle olmadığını +gösterir. Yazılım ticari faaliyeti vardır, ve değişik faaliyetler özgür +ve/veya özgür olmayan yazılımlar geliştirirler, ancak özgür yazılım +geliştirenler fabrika gibi çalışmamaktadır.</p> +<p> +“Endüstri” kelimesi yazılım patentlerinin savunucuları +tarafından propaganda terimi olarak kullanılmaktadır. Yazılım geliştirmeyi +“endüstri” olarak tanımlamakta, ve bunun patent tekellerine +karşı çıkma anlamına geldiğini söylemektedirler. <a +href="https://web.archive.org/web/20071215073111/http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/" +title="archived version of http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/"> 2003 +yılında yazılım patentlerini rededen Avrupa Parlamentosu, +“endüstri”yi “malzeme metalarının otomatik üretimi” +olarak tanımlamak üzere oy kullandı.</a></p> + +<!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> +<!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> +<h3 id="SellSoftware">“Yazılımın satılması”</h3> + +<!-- GNUN-SORT-END-KEY --> +<p> +“Yazılımın satılması” terimi kafa karıştırıcıdır. Kesin +konuşursak, özgür bir programın kopyasının bir para karşılığı verilmesi <a +href="/philosophy/selling.html">“satmak”tır</a>; ancak insanlar +genellikle, “satma” terimini yazılımın sonraki kullanımlarında +özel mülk kısıtlamalar olmasıyla ilişkilendirmektedir. Ne demek istediğinize +bağlı olarak “bir ücret karşılığında bir programın kopyalarının +dağıtılması” veya “bir programın kullanılmasına özel mülk +kısıtlamaların getirilmesi” gibi daha açık ifadeler kullanabilir ve +kafa karışıklığını önleyebilirsiniz.</p> +<p> +Bu konu hakkında daha fazla bilgi için, “<a +href="/philosophy/selling.html">Özgür Yazılımın Satılması</a>” +bölümüne bakınız.</p> + +<!-- GNUN-SORT-STOP --> +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite></a> +kitabında yayınlanmıştır.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1996, 1997, 1998, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2007, 2008, +2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2016, 2017, 2018, 2020 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html new file mode 100644 index 0000000..d8acf44 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html @@ -0,0 +1,197 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/your-freedom-needs-free-software.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.84 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Özgürlüğünüzün Özgür Yazılım'a İhtiyacı Var - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/your-freedom-needs-free-software.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Özgürlüğünüzün Özgür Yazılım'a İhtiyacı Var</h2> + +<p>Çoğumuzun bildiği gibi hükümetler yazılım kullanıcılarını İnternet sansürü +ve gözetimi yoluyla tehdit etmektedir. Birçoğumuz ev veya iş +bilgisayarlarında kullanılan yazılımların bundan daha beter bir tehdit +olacağının farkında değil. Yazılım "sadece bir araç" olarak düşünülse de, +insanlar yazılımın kendilerine itaat ettiğini düşünse de, aslında yazılımlar +kullanıcılarına değil, başkalarına itaat etmektedir.</p> + +<p>Birçok bilgisayarda çalışan yazılım, <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">özgür olmayan, özel +mülk yazılımlardır</a>: kullanıcıların değil, yazılım şirketlerinin +denetimindedirler. Kullanıcılar bu programların ne yaptığını +denetleyememekte, kendi yapmak istemediği şeyi programın yapmasını +önleyememektedir. Çoğu insan bu durumu başka bir seçeneğin varlığından +habersiz olduğu için kabullenmektedir. Ancak kullanıcıların bilgisayarları +üzerinde geliştiriciye yetki vermek basitçe yanlıştır.</p> + +<p>Bu adaletsiz yetki, olağan bir şekilde, yetkiyi elinde tutanları suistimale +daha çok cezbeder. Eğer bir bilgisayar ağ ile iletişim halindeyse ve +içindeki yazılımı denetleyemiyorsanız, söz konusu yazılım sizi kolaylıkla +gözetleyebilir. Microsoft Windows, kullanıcılarını gözetlemektedir; örneğin, +kullanıcının sahip olduğu dosyalarda veya yüklü programlarda ne aradıklarını +bildirmektedir. RealPlayer da gözetlemektedir; kullanıcıların ne dinlediğini +bildirmektedir. Cep telefonları da sizi gözetim altına alan tamamen özgür +olmayan yazılımlardan oluşur. Cep telefonları "kapalı" bile olsa konumunu +belli etmek amacıyla sinyaller yollar, birçoğu istemenizden bağımsız alarak +kesin GPS konumunuzu yollar ve bazı modelleri de uzaktan dinleme cihazı +olarak kullanılabilir. Kullanıcılar, üzerinde bir denetim yetkilerinin +olmadığı bu kötü niyetli özellikleri kısıtlayamamaktadır.</p> + +<p>Bazı özel mülk yazılımlar kullanıcıyı kısıtlayabilecek ve ona müdahale +edebilecek şekilde tasarlanmıştır. <a href="http://badvista.org/">Windows +Vista</a> bu yöndeki büyük bir adımdır; eski donanımın değiştirilmesine +ihtiyaç duymasının nedeni, yeni modellerin kırılmaz kısıtlamaları +destekleyecek şekilde tasarlanmasıdır. Microsoft, kullanıcılarını bu yeni +parlak prangaları satın almaya zorunlu kılar. Ayrıca Vista, şirket otoritesi +tarafından düzenli olarak yenilenmesine olanak sağlanacak şekilde +tasarlanmıştır. Bu nedenle Windows kullanıcılarını Vista'ya yükseltmemeleri +yönünde teşvik eden <a href="http://badvista.org/">BadVista.org</a> hareketi +mevcuttur (Eşit ölçüdeki kötü niyetli Windows 7 ve Windows 8 için, <a +href="http://windows7sins.org/">Windows7Sins.org</a> ve <a +href="http://upgradefromwindows8.org/">UpgradeFromWindows8.org</a>'umuz +var). Mac OS de aynı şekilde kullanıcıyı kısıtlamak için tasarlanmış +özellikler içermektedir.</p> + +<p>Microsoft geçmişte ABD hükümetinin yararlanması amacıyla arka kapılar +yüklemiştir (<a +href="http://www.heise.de/tp/artikel/5/5263/1.html">heise.de'de +bildirilmiştir</a>). Bugün yerlerine başka bir şeylerin yapılıp +yapılmadığını öğrenemiyoruz. Öteki özel mülk programlar da arka kapılara +sahip olabilir veya olmayabilir, ancak denetleyemediğimiz için +güvenemiyoruz.</p> + +<p>Sizin için yazılımınızı güvence altına alabilmenin tek yolu Özgür Yazılımda +ısrardır. Bu, kullanıcıların kaynak kodu bilmesi, onun üzerinde özgürce +çalışıp onu değiştirebilmesi ve ister aynı şekilde, isterse de değiştirerek +yeniden dağıtabilme özgürlüğüne sahip olması demektir. <a +href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux sistemi</a>, <a +href="/gnu/gnu.html">özellikle kullanıcıların özgürlüğü için</a> +geliştirilmiştir, içinde bir bilgisayarın kullanılabilmesi için gereken +ofis, uygulamalar, multimedya ve aklınıza gelebilecek her şeyi +barındırır. <a href="/distros/distros.html">Tamamen özgür</a> bir GNU/Linux +dağıtımı için <a href="http://www.gnewsense.org/">gNewSense.org</a> adresine +bakabilirsiniz.</p> + +<p>Aktivistler toplumsal bir değişim için özel mülk bir yazılım +kullandıklarında bu durum özel bir sıkıntıya neden olur. Zira söz konusu +yazılımı denetleyen geliştiriciler protesto edilmek istenen şirketler veya +karşı durulan politikalara sahip devletler için çalışıyor +olabilir. Elimizdeki yazılımın denetimi, özel mülk olarak bir yazılım +şirketinin elindeyse (bu Microsoft, Apple, Adobe veya Skype olabilir) neyi +kime diyeceğimizin de denetim altında olduğu anlamına gelir. Bu durum +hayatımızın her alanında özgürlüğümüzü tehdit eder.</p> + +<p>Ayrıca kelime işleme veya e-posta işlemlerini şirketlerin sunucularında +yapmanın başka bir tehlikesi de vardır, ve Amerikalı avukat Michael +Springmann'ın ortaya çıkardığı gibi bunun için Çin'de olmanıza da gerek +yok. 2003'te, AOL avukatın müvekkilleriyle yaptığı özel görüşmeleri emniyete +teslim etmekle kalmamış, ayrıca onun e-postalarını ve adres listesini yok +etmiş, çalışanlarından biri bunu belgeleyene kadar da bunu kasıtlı olarak +yaptığını kabul etmemiştir. Springmann verilerini geri almaktan vazgeçmek +zorunda kaldı.</p> + +<p>İnsan haklarına saygı duymayan tek devlet ABD değil. Dolayısıyla +verilerinizi kendi bilgisayarınızda saklayın, yedeklerinizi denetiminizde +tutun ve bilgisayarınızı Özgür Yazılımla kullanın.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2007, 2017 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + +<li> +C.Y. <a +href="mailto:cyildizli@autistici.org"><cyildizli@autistici.org></a>, +2018. +</li> + +<li> +T.E. Kalayci, 2019. +</li> + +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/03/05 18:03:59 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |