diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html | 609 |
1 files changed, 323 insertions, 286 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html index 13a7591..a39e881 100644 --- a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html @@ -1,35 +1,28 @@ <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/thegnuproject.en.html" --> <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> -<!-- Parent-Version: 1.86 --> +<!-- Parent-Version: 1.96 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> +<!--#set var="TAGS" value="gnu-history" --> +<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> <title>GNU Projesi Hakkında - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"><!-- +a[href*='#ft'] { font-size: .94em; } +--> +</style> <meta http-equiv="Keywords" content="GNU, GNU Projesi, FSF, Özgür Yazılım, Özgür Yazılım Vakfı, Tarihçe" /> <!--#include virtual="/gnu/po/thegnuproject.translist" --> <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<!--#include virtual="/gnu/gnu-breadcrumb.tr.html" --> +<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> +<!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> +<div class="article reduced-width"> <h2>GNU Projesi</h2> -<p> -yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard -Stallman</strong></a></p> - -<blockquote> -<p> -Orijinali <em>Açık Kaynaklar</em> kitabında yayınlanmıştır. Richard Stallman -<a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">hiç bir zaman -“açık kaynak” destekçisi olmamıştır</a>, ancak özgür yazılım -hareketinin fikirlerinin kitapta eksik kalmaması için bu yazıyla kitaba -katkıda bulunmuştur. -</p> -<p> -Neden <a -href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">kullandığımız -yazılımın özgür olacağı konusunda ısrar etmek</a> her zamankinden daha -önemli. -</p> -</blockquote> +<address class="byline">yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> <h3>İlk yazılım paylaşma topluluğu</h3> <p> @@ -42,43 +35,47 @@ eski olması gibi. Ancak bunu çok iyi bir şekilde başardık.</p> <p> YZ Laboratuvarı, zamanın en büyük bilgisayarlarından biri olan Digital <abbr title="Programmed Data Processor">PDP</abbr>-10 için laboratuvar ekibi -hacker’larının tasarladığı ve assembler dilinde yazdığı <abbr -title="Incompatible Timesharing System">ITS</abbr> (Uyuşmaz Zaman Paylaşımlı -Sistem) olarak adlandırılan bir zaman paylaşımlı işletim sistemini -kullanmaktaydı. Bu topluluğun bir üyesi, YZ laboratuvar sistem hacker’ı -olarak, benim görevim bu sistemi daha da geliştirmekti.</p> -<p> -Yazılımımızı “özgür yazılım” olarak adlandırmadık çünkü o zamanlar bu terim -yoktu ancak gerçekte bu özgür yazılımdı. Başka bir üniversiteden ya da -firmadan insanlar programımızı almak ve kullanmak istedikleri zaman, buna -memnuniyetle izin veriyorduk. Birinin pek bilinmeyen ve ilginç bir program -kullandığını görürseniz, her zaman kaynak kodunu görmek istersiniz, böylece -kaynak kodunu okur, değiştirir ya da yeni bir program oluşturmak için, -parçalayıp başka şekilde birleştirirsiniz.</p> -<p> -(1) Yaygın medyada “güvenlik kırıcısı”nı ifade etmek için -“hacker”ın kullanılması kafa karışıklığı yaratır. Biz hacker’lar -bu ifadeyi kabul etmeyiz ve hacker’ın kelime anlamı olarak -“programlamayı seven, oyuncu zekadan veya bunların bir bileşiminden -hoşlanan kimse” tanımını kullanmayı tercih ederiz. <a -href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html">Hacking üzerine</a> -başlıklı yazıma bakabilirsiniz.</p> +üstatların <a href="#ft1">[1]</a> tasarladığı ve birleştirici +(assembler) dilinde yazdığı <abbr title="Incompatible Timesharing +System">ITS</abbr> (Uyuşmaz Zaman Paylaşımlı Sistem) olarak adlandırılan bir +zaman paylaşımlı işletim sistemini kullanmaktaydı. Bu topluluğun bir üyesi, +YZ laboratuvar sistem üstadı olarak, benim görevim bu sistemi daha da +geliştirmekti.</p> +<p> +Yazılımımızı “özgür yazılım” olarak adlandırmadık çünkü o +zamanlar bu terim yoktu ancak gerçekte bu özgür yazılımdı. Başka bir +üniversiteden ya da firmadan insanlar programımızı almak ve kullanmak +istedikleri zaman, buna memnuniyetle izin veriyorduk. Birinin pek bilinmeyen +ve ilginç bir program kullandığını görürseniz, her zaman kaynak kodunu +görmek istersiniz, böylece kaynak kodunu okur, değiştirir ya da yeni bir +program oluşturmak için, parçalayıp başka şekilde birleştirirsiniz.</p> + +<div class="announcement comment" role="complementary"> +<hr class="no-display" /> +<p> +Neden <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">kullandığımız +yazılımın özgür olacağı konusunda ısrar etmek</a> her zamankinden daha +önemli. +</p> +<hr class="no-display" /> +</div> <h3>Topluluğun Çöküşü</h3> <p> -1980’lerin başlarında Digital'in PDP-10 bilgisayarı üretiminin sona +1980'lerin başlarında Digital'in PDP-10 bilgisayarı üretiminin sona ermesiyle durum büyük ölçüde değişti. 60larda şık ve güçlü olan mimarisi, 80lerde uygun hale gelen daha geniş adres uzaylarına doğal olarak genişleyemedi. Bunun anlamı ITS'ye yönelik olarak yazılmış olan bütün programların geçersiz hale gelmesiydi.</p> <p> YZ laboratuvarı zaten çökmüştü. 1981 yılında, Symbolics firması YZ -Laboratuvarındaki hacker’ların hemen hemen hepsini işten çıkardı ve bu -topluluk dağıldı. (Steven Levy tarafından yazılan Hackers kitabı bu olayları -anlatmaktadır ve ayrıca bu topluluğa ilişkin açık bir tablo sunmaktadır.) YZ -Laboratuvarı 1982 yılında yeni bir PDP-10 satın aldığında, yöneticileri, -yeni makine üzerinde ITS yerine özgür olmayan bir zaman paylaşımlı sistemi -kullanmaya karar verdi.</p> +Laboratuvarındaki üstatların hemen hemen hepsini işten çıkardı ve bu +topluluk dağıldı. (Steven Levy tarafından yazılan <cite>Hackers</cite> +kitabı bu olayları anlatmaktadır ve ayrıca bu topluluğa ilişkin açık bir +tablo sunmaktadır.) YZ Laboratuvarı 1982 yılında yeni bir PDP-10 satın +aldığında, yöneticileri, yeni makine üzerinde ITS yerine özgür olmayan bir +zaman paylaşımlı sistemi kullanmaya karar verdi.</p> <p> VAX ya da 68020 gibi zamanın modern bilgisayarları kendi işletim sistemlerine sahipti ancak bu işletim sistemlerinin hiçbiri özgür yazılım @@ -102,8 +99,8 @@ işlerinin önerdiği şekilde değerlendirebilir. Yazılım yayıncıları, insanları, bu konuya yönelik tek bir bakış açısı olduğuna inandırmak için uzun ve zorlu bir çalışma yürütmüşlerdir.</p> <p> -Yazılım yayıncıları “” “almak” ya “<a -href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">korsanlığı</a> +Yazılım yayıncıları kendi “haklarını” “dayatmak” +veya “<a href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">korsanlığı</a> durdurmak” hakkında konuştukları zaman, gerçekte <em>söyledikleri</em> şey ikincil öneme sahiptir. Bu ifadelerin gerçek mesajı, ifade edilmeyen varsayımlardadır; insanların üzerine kafa yormadan bunları kabul etmesi @@ -135,11 +132,10 @@ programlarını değiştirme ve yazılımlarını paylaşma konusunda özgür ol çünkü diğer insanlara yardımcı olmak toplumun temelidir.</p> <p> Burada bu sonuca varmayı açıklamaya yetecek yer kalmadı, bu yüzden -okuyuculara <a href="/philosophy/why-free.html"> -http://www.gnu.org/philosophy/why-free.html</a> ve <a -href="/philosophy/free-software-even-more-important.html"> -http://www.gnu.org/philosophy/free-software-even-more-important.html</a> -sayfalarını öneririm. +okuyuculara “<a href="/philosophy/why-free.html">Yazılımın Neden +Sahibi Olmamalıdır</a>” ve “<a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">Özgür Yazılım +Şimdi Çok Daha Önemli</a>” sayfalarını öneririm. </p> <h3>Yalın Ahlaki Seçim</h3> @@ -186,19 +182,20 @@ Bir işletim sistemi geliştiricisi olarak, bu iş için doğru yeteneklere sahiptim. Bu nedenle, hak ettiğim başarıyı elde edebileceğimi düşünmesem de, bu iş için seçilmiş kişi olduğumu düşünüyordum. Sistemi Unix ile uyumlu olacak şekilde seçtim, böylece sistem taşınabilir bir sistem haline geldi ve -böylece Unix kullanıcıları kolayca bu sisteme dönebildi. Hacker geleneğini -takiben özyinelemeli bir isim olan GNU (<cite>GNU's Not Unix</cite>) ismi -seçilmişti. <a href="/gnu/pronunciation.html">Sert bir g ile tek hece</a> -şeklinde telaffuz ediliyor.</p> +böylece Unix kullanıcıları kolayca bu sisteme dönebildi. Üstat geleneğini +izleyerek GNU ismi seçilmişti, “GNU's Not Unix” ifadesinin +özyinelemeli bir kısaltması. <a href="/gnu/pronunciation.html">Sert bir +<i>g</i> ile tek hece</a> şeklinde telaffuz ediliyor.</p> <p> Bir işletim sistemi, yalnızca diğer programları çalıştırmak için yeterli -olan bir öz anlamına gelmemektedir. 1970’lerde, her işletim sistemi, komut -işlemcilerini, assembler’ları, derleyicileri, yorumlayıcıları, hata ayıklama +olan bir öz anlamına gelmemektedir. 1970'lerde, her işletim sistemi, komut +işlemcilerini, assembler'ları, derleyicileri, yorumlayıcıları, hata ayıklama birimlerini (debugger), metin düzenleyicilerini ve çok daha fazlasını -içermekteydi . ITS’te, Multics’te, VMS’te ve Unix’te bunlar vardı. GNU +içermekteydi . ITS'te, Multics'te, VMS'te ve Unix'te bunlar vardı. GNU işletim sistemi de bunları içerecekti.</p> <p> -Daha sonra Hillel’e atfedilen (1) şu sözleri duydum:</p> +Daha sonra Hillel'e <a href="#ft2">[2]</a> atfedilen şu sözleri +duydum:</p> <blockquote><p> Ben kendim için değilsem, benim için olacak kimdir?<br /> @@ -207,16 +204,14 @@ Daha sonra Hillel’e atfedilen (1) şu sözleri duydum:</p> </p></blockquote> <p> GNU Projesini başlatma kararı benzer bir ruhu esas almaktadır.</p> -<p> -Bir ateist olarak, dini liderleri izlemiyorum ama bazen dini liderlerden -birinin söylediği bir sözü beğendiğimi fark ediyorum.</p> -<h3>“Free Software”'deki “Free” Özgürlük Anlamındadır</h3> +<h3>Özgürlükteki gibi "Free"</h3> <p> -“Free Software” (İngilizce'de “Free” hem özgür hem de ücretsiz anlamlarına -gelmektedir) ifadesi bazen yanlış anlaşılmaktadır, buradaki “free” -ifadesinin ücretle bir ilgisi yoktur. Burada “free” ifadesi özgürlükle -ilgilidir. Bu nedenle, burada özgür yazılımın tanımı.</p> +“Free Software” (İngilizce'de “Free” hem özgür hem +de ücretsiz anlamlarına geldiği için) ifadesi bazen yanlış anlaşılmaktadır, +buradaki “free” ifadesinin ücretle bir ilgisi yoktur. Burada +“free” ifadesi özgürlükle ilgilidir. Böylece, işte size özgür +yazılımın tanımı.</p> <p>Aşağıdaki şartlar yerine getirildiğinde, sizin gibi belirli bir kullanıcı için, bir program özgür bir yazılımdır:</p> @@ -237,28 +232,30 @@ dağıtma özgürlüğüne sahipseniz.</li> sürümlerini dağıtma özgürlüğüne sahipseniz.</li> </ul> <p> -“Özgür” (Free) özgürlüğe atıf yaptığı ve fiyata atıf yapmadığı için, +“Free” özgürlüğe atıf yaptığı ve fiyata atıf yapmadığı için, kopyaların ve özgür yazılımın satılması arasında bir çatışma -yoktur. Gerçekte, kopyaları satma özgürlüğü çok önemlidir: CD-ROM’larda +yoktur. Gerçekte, kopyaları satma özgürlüğü çok önemlidir: CD-ROM'larda satılan özgür yazılım koleksiyonları, toplum için önemlidir ve bunların satılması, özgür yazılımın gelişimi için gerekli paranın toplanması için önemlidir. Bu nedenle, insanların bu koleksiyonlara ekleyemediği bir program özgür yazılım değildir.</p> <p> -“Özgür”ün (Free kelimesinin İngilizce'deki) anlam belirsizliğinden dolayı, -insanlar uzun süre alternatif bir ifade arayışına girmiştir ancak hiç kimse -uygun bir alternatif bulamamıştır. İngiliz Dili, başka herhangi bir dilden -daha fazla sözcüğe ve nüansa sahiptir ancak özgürlükteki gibi “özgür” +“Free” kelimesinin anlam belirsizliğinden dolayı, insanlar uzun +süre alternatif bir ifade arayışına girmiştir ancak hiç kimse uygun bir +alternatif bulamamıştır. İngiliz Dili, başka herhangi bir dilden daha fazla +sözcüğe ve nüansa sahiptir ancak özgürlükteki gibi “free” anlamına gelen basit, belirsizlikten uzak bir sözcüğü içermemektedir, -“zincirsiz” anlamca en yakın gelen sözcüktür. “Özgür bırakılmış”, “özgürlük” -ve “açık” yanlış bir anlama ya da başka bazı dezavantajlara sahiptir.</p> +“unfettered” (serbest, özgür) anlamca en yakın gelen +sözcüktür. “Liberated” (özgürleştirilmiş, serbest), +“freedom” (özgürlük) ve “open” (açık) gibi +alternatifler ya yanlış bir anlama ya da başka bazı dezavantajlara sahiptir.</p> <h3>GNU Yazılımı ve GNU Sistemi</h3> <p> Bütün bir sistem geliştirmek çok büyük bir projedir. Sonuca ulaşmak için, her mümkün olduğunda, özgür yazılımın mevcut parçalarını uyarlamaya ve kullanmaya karar verdim. Örneğin, başlangıçta temel metin biçimlendirici -olarak TeX’i kullanmaya karar verdim, GNU için başka bir pencere sistemi +olarak TeX'i kullanmaya karar verdim, GNU için başka bir pencere sistemi yazmak yerine X Window Sistemini kullanmaya karar verdim.</p> <p> Bu kararlar ve benzeri nedenlerden dolayı, GNU sistemi tüm GNU yazılımının @@ -268,8 +265,8 @@ yazılım oldukları için kullanabildiğimiz programları içerir.</p> <h3>Projenin Başlatılması</h3> <p> -1984 yılının Ocak ayında MIT’deki görevimden ayrıldım ve GNU yazılımını -geliştirmeye başladım. MIT’den ayrılmam gerekliydi, çünkü MIT’nin GNU’nun +1984 yılının Ocak ayında MIT'deki görevimden ayrıldım ve GNU yazılımını +geliştirmeye başladım. MIT'den ayrılmam gerekliydi, çünkü MIT'nin GNU'nun özgür yazılım olarak dağıtımını kısıtlamasını istemiyordum. Ekipte kalsaydım, MIT bu çalışmayı sahiplenebilirdi ve kendi dağıtım kurallarını dayatabilirdi ve hatta bu çalışmayı özel mülk yazılım paketine @@ -283,11 +280,11 @@ etmem yönünde teşvik etti.</p> <h3>İlk Adımlar</h3> <p> GNU Projesine başlamadan kısa süre önce, VUCK olarak da bilinen Özgür -Üniversite Derleyici Kitini duymuştum. (Hollanda dilinde “özgür” kelimesi -<em>v</em> harfi ile yazılmaktadır) Bu, C ve Pascal dahil olmak üzere çok -sayıda dili kontrol etmek ve çok sayıdaki hedef makineyi desteklemek için -tasarlanmış bir derleyiciydi. GNU’nun bunu kullanıp kullanamayacağını sormak -için yazarına yazdım.</p> +Üniversite Derleyici Kitini duymuştum. (Hollanda dilinde “özgür” +kelimesi <i>v</i> harfi ile yazılmaktadır) Bu, C ve Pascal dahil olmak üzere +çok sayıda dili kontrol etmek ve çok sayıdaki hedef makineyi desteklemek +için tasarlanmış bir derleyiciydi. GNU'nun bunu kullanıp kullanamayacağını +sormak için yazarına yazdım.</p> <p> Alaycı bir yanıt yazdı, üniversitenin özgür olduğunu ancak derleyicinin özgür olmadığını söyledi. Bu nedenle, GNU Projesi için ilk programımın @@ -300,7 +297,7 @@ derleyiciydi. Kendisinin de yazılmış olduğu, Pascal'ın sistem programlama dili olarak tasarlanmış genişletilmiş bir sürümünü destekliyordu. Bir C ön ucu [:front-end] ekledim ve Motorola 68000 bilgisayarına yüklemeye başladım. Derleyicinin megabaytlarca yığıt [:stack] alanına ihtiyaç -duyduğunu ve mevcut 68000 Unix sisteminin yalnızca 64k’ya izin verdiğini +duyduğunu ve mevcut 68000 Unix sisteminin yalnızca 64k'ya izin verdiğini fark ettiğimde bundan vazgeçtim.</p> <p> Daha sonra, Pastel derleyicisinin tüm giriş dosyasını bir sözdizim ağacına @@ -317,12 +314,12 @@ gerçekleştirdim; ilk olarak, GNU Emacs üzerinde çalıştım.</p> <p> 1984 yılının Eylül ayında GNU Emacs üzerinde çalışmaya başladım ve 1985 yılında, GNU Emacs kullanılabilir olmaya başladı. Bu, düzenleme işlemleri -için Unix sistemlerini kullanmaya başlamamı olanaklı kıldı; vi ya da ed’i +için Unix sistemlerini kullanmaya başlamamı olanaklı kıldı; vi ya da ed'i kullanmayı öğrenme konusunda bir ilgim yoktu, o zamana kadar düzenleme işlemlerimi diğer makineler üzerinde gerçekleştirmiştim.</p> <p> -Bu noktada, insanlar, GNU Emacs’i kullanmayı istediler, bu durum da GNU -Emacs’in nasıl dağıtılacağı sorusunu gündeme getirdi. Tabi ki, GNU Emacs’i, +Bu noktada, insanlar, GNU Emacs'i kullanmayı istediler, bu durum da GNU +Emacs'in nasıl dağıtılacağı sorusunu gündeme getirdi. Tabi ki, GNU Emacs'i, kullandığım MIT bilgisayarındaki ftp sunucusuna, anonim olarak erişilebilecek şekilde koydum. (Bu bilgisayar, başka bir deyişle, prep.ai.mit.edu, bu nedenle temel GNU ftp dağıtım bölgesi haline geldi; @@ -332,7 +329,7 @@ değildi ve ftp ile bir kopyasını alamadı. Bu nedenle, şu soru ortaya çıkt onlara ne diyecektim?</p> <p> Şöyle diyebilirdim: “Ağ üzerinde olan ve sizin için bir kopya alacak -olan bir arkadaşınızı bulun”. Ya da orijinal PDP-10 Emacs’ta yaptığımı +olan bir arkadaşınızı bulun”. Ya da orijinal PDP-10 Emacs'ta yaptığımı yapacaktım: “Bana bir teyp ve <abbr title="Self-addressed Stamped Envelope">SASE</abbr> gönderin ve ben de size üzerinde Emacs olacak şekilde bunu size geri göndereyim.” Ama işsizdim ve özgür yazılımdan para @@ -355,53 +352,54 @@ herkes, bunun özel mülk değiştirilmiş bir sürümünü oluşturabilir. Benz Bu problemin faydacı örneği, X Window Sistemidir. Bu sistem, MIT tarafından geliştirilmiş ve bir izin lisansıyla özgür yazılım olarak yayınlanmış olup, çeşitli bilgisayar firmaları tarafından benimsenmiştir. Bu firmalar, -yalnızca ikili [:binary] biçimde özel mülk Unix sistemlerine X’i eklemiş ve -aynı anlaşma ile kapsanmıştır. X’in bu kopyaları, bundan böyle Unix’in +yalnızca ikili [:binary] biçimde özel mülk Unix sistemlerine X'i eklemiş ve +aynı anlaşma ile kapsanmıştır. X'in bu kopyaları, bundan böyle Unix'in olduğundan daha fazla özgür yazılım değildir.</p> <p> X Window Sisteminin geliştiricileri bunu bir problem olarak görmemişler , bu -durumun meydana gelmesini beklemişlerdir. Hedefleri özgürlük değildi, -yalnızca “başarıydı” ve başarı “fazla sayıda kullanıcıya sahip olmak” olarak -tanımlanmaktaydı. Kullanıcıların özgürlüğe sahip olup olmamaları umurlarında -değildi, tek istedikleri çok sayıda kullanıcıya sahip olmaktı.</p> -<p> -Bu durum, “Bu program özgür mü?” sorusuna farklı yanıtlar veren iki farklı -özgürlük derecesi hesaplama yönteminin olduğu bir paradoks durumuna neden -olmaktadır. MIT sürümünün dağıtım terimleri cinsinden sağlanan özgürlük -derecesini esas alarak değerlendirme yaptıysanız, X’in özgür yazılım -olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak, X’in ortalama kullanıcısının özgürlüğünü -ölçerseniz, o zaman Özel mülk yazılım olduğunu söylemeniz gereklidir. Birçok -X kullanıcısı, Unix sistemleriyle birlikte verilen özel mülk sürümleri -kullanmaktadır, özgür sürümü kullanmamaktadır.</p> +durumun meydana gelmesini beklemiş ve ummuşlardı. Hedefleri özgürlük +değildi, yalnızca “başarıydı” ve başarı “fazla sayıda +kullanıcıya sahip olmak” olarak tanımlanmaktaydı. Kullanıcıların +özgürlüğe sahip olup olmamaları umurlarında değildi, tek istedikleri çok +sayıda kullanıcıya sahip olmaktı.</p> +<p> +Bu durum, “Bu program özgür mü?” sorusuna farklı yanıtlar veren +iki farklı özgürlük derecesi hesaplama yönteminin olduğu bir paradoks +durumuna neden olmaktadır. MIT sürümünün dağıtım terimleri cinsinden +sağlanan özgürlük derecesini esas alarak değerlendirme yaptıysanız, X'in +özgür yazılım olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak, X'in ortalama +kullanıcısının özgürlüğünü ölçerseniz, o zaman Özel mülk yazılım olduğunu +söylemeniz gereklidir. Birçok X kullanıcısı, Unix sistemleriyle birlikte +verilen özel mülk sürümleri kullanmaktadır, özgür sürümü kullanmamaktadır.</p> <h3>Copyleft ve GNU GPL</h3> <p> -GNU’nun hedefi yalnızca popüler olmak değil kullanıcılara özgürlük de +GNU'nun hedefi yalnızca popüler olmak değil kullanıcılara özgürlük de sağlamaktır. Bu nedenle, GNU yazılımının özel mülk yazılıma dönüştürülmesini önleyen dağıtım terimlerini kullanmamız gereklidir. Kullandığımız yöntem -copyleft yöntemidir. (1)</p> +“copylefttir” <a href="#ft3">[3]</a>.</p> <p> Copyleft, telif hakkı kanununu kullanır ancak genel amacının tersine hizmet etmesi için onu ters yüz eder: yazılımı özel hale getirmek yerine, yazılımı özgür tutmanın bir aracı haline gelir.</p> <p> -Copyleft’in temel fikri, herkese, programı çalıştırma, değiştirme, +Copyleft'in temel fikri, herkese, programı çalıştırma, değiştirme, değiştirilmiş sürümleri dağıtma hakkını vermek, ancak özel kısıtlamalar -ekleme iznini vermemektir. Bu nedenle, “özgür yazılımı” tanımlayan önemli -özgürlükler, yazılımın kopyasına sahip herkes için mevcuttur; bu, geri -alınamaz bir haktır.</p> +ekleme iznini vermemektir. Bu nedenle, “özgür yazılımı” +tanımlayan önemli özgürlükler, yazılımın kopyasına sahip herkes için +mevcuttur; bu, geri alınamaz bir haktır.</p> <p> Etkin bir copyleft için, değiştirilmiş sürümler de özgür olmalıdır. Bu, yayınlanırsa, bizimkileri esas alan çalışmaların, topluluğumuz için erişilebilir olmasını sağlar. Programcı olarak çalışan kimseler GNU -yazılımını değiştirmek için gönüllü olduklarında, copyleft, “Bu +yazılımını değiştirmek için gönüllü olduklarında, copyleft, “Bu değişiklikleri paylaşamazsın çünkü programın özel mülk sürümünü oluşturmak -için bu değişiklikleri kullanacağım” denmesini önler.</p> +için bu değişiklikleri kullanacağım” denmesini önler.</p> <p> Programın her kullanıcısı için özgürlüğü sağlamak istersek, değişikliklerin özgür olması gerektiğine ilişkin şart önemlidir. X Window Sistemini -özelleştiren firmalar, genellikle X Window’u sistemlerine ve donanımına -taşımak için bazı değişiklikler yapmıştır. Bu değişiklikler X’in üstün +özelleştiren firmalar, genellikle X Window'u sistemlerine ve donanımına +taşımak için bazı değişiklikler yapmıştır. Bu değişiklikler X'in üstün derecesiyle karşılaştırıldığında küçüktü ancak önemsiz değildi. Değişikliklerin yapılması kullanıcıların özgürlüklerinin inkâr edilmesine ilişkin bir özürse, herkesin bu bahaneden yararlanması kolaydır.</p> @@ -415,28 +413,19 @@ bu deliği tıkamaktır: copyleft edilmiş bir programla birleştirilmiş ya da gibi bir programa eklenmiş herhangi bir şey, birleştirilmiş daha büyük sürümün de özgür ve copyleft olmasını gerektirecektir.</p> <p> -Birçok GNU yazılımı için kullandığımız copyleft’in özel gerçekleştirimi, GNU -Genel Kamu Lisansı ya da kısaca GNU GPL’dir. Bazı özel durumlarda ve +Birçok GNU yazılımı için kullandığımız copyleft'in özel gerçekleştirimi, GNU +Genel Kamu Lisansı ya da kısaca GNU GPL'dir. Bazı özel durumlarda ve ortamlarda kullanılan diğer copyleft tipleri de mevcuttur. GNU kullanım kılavuzu da copyleft edilir ancak çok daha basit bir copyleft tipi -kullanırlar çünkü GNU GPL’nin karmaşıklığı kılavuzlar için gerekmez. (2)</p> -<p> -(1) 1984 ya da 1985 yılında, Don Hopkins (hayal gücü çok geniş olan bir -adam) bana bir mektup gönderdi. Mektubunda birçok komik şey yazıyordu, şu da -bunlardan biriydi: “Copyleft , tüm hakları ters çevrilmiştir”. “Copyleft” -sözcüğünü o zamanlar geliştirmekte olduğum dağıtım kavramını adlandırmak -için kullanmıştım.</p> - -<p> -(2) Şimdi belgeler için <a href="/licenses/fdl.html">GNU Özgür Belgelendirme -Lisansı</a>nı kullanıyoruz.</p> +kullanırlar çünkü GNU GPL'nin karmaşıklığı kılavuzlar için gerekmez <a +href="#ft4">[4]</a>.</p> <h3>Özgür Yazılım Vakfı</h3> -<p>Emacs’ın kullanımına ilişkin ilgi arttıkça, başka insanlar GNU Projesine +<p>Emacs'ın kullanımına ilişkin ilgi arttıkça, başka insanlar GNU Projesine dahil oldular ve o zaman yeniden destek almamızın zamanının geldiğine karar verdik. Böylece 1985 yılınca özgür yazılım geliişimi için vergiden muaf bir -hayır kurumu olan <a href="http://www.fsf.org/">Özgür Yazılım Vakfını</a> +hayır kurumu olan <a href="https://www.fsf.org/">Özgür Yazılım Vakfını</a> (FSF) kurduk. <abbr title="Free Software Foundation">FSF</abbr> ayrıca Emacs bant dağıtım işini de ele aldı; daha sonra, banda diğer özgür yazılımları (hem GNU hem de GNU-olmayan) ekleyerek ve özgür kılavuzları satarak bu işi @@ -447,9 +436,9 @@ satışından gelmektedir (hepsi de yeniden dağıtma ve değiştirme özgürlüklerine sahip kaynak kod CD-ROMları, çalıştırılabilir dosya içeren CD-ROMlar, güzel basılmış kılavuzlar), ve Deluxe Dağıtımlarını (burada sizin seçeceğiniz dağıtım için tüm özgür yazılım koleksiyonu yer alıyor) -satmaktadır. Günümüzde FSF hala <a href="http://shop.fsf.org/"> kılavuzlar -ve diğer gereçlerisatsa da</a>, gelirlerinin büyük bir kısmını üyelerinin -aidatlarından sağlıyor. FSF'ye <a href="http://fsf.org/join">fsf.org</a> +satmaktadır. Günümüzde FSF hala <a href="https://shop.fsf.org/"> kılavuzlar +ve diğer gereçleri satsa da</a>, gelirlerinin büyük bir kısmını üyelerinin +aidatlarından sağlıyor. FSF'ye <a href="https://fsf.org/join">fsf.org</a> bağlantısından üye olabilirsiniz.</p> <p>Özgür Yazılım Vakfı çalışanları bazı GNU yazılım paketlerini yazmış ve @@ -457,28 +446,25 @@ ellerinde tutmuştur. Bunlardan tanınmış iki tanesi C kütüphanesi ve kabukt (shell). GNU C kütüphanesi, GNU/Linux sisteminde çalışan her programın Linux ile haberleşmek için kullandığı şeydir. Özgür Yazılım Vakfında çalışan Roland McGrath tarafından geliştirilmiştir. Birçok GNU/Linux sisteminde -kullanılan kabuk <abbr title="Bourne Again Shell">BASH</abbr>’tır, Bourne -Again Shell (1), bu kabuk, FSF çalışanı olan Brian Fox tarafından -geliştirilmiştir.</p> +kullanılan kabuk <abbr title="Bourne Again Shell">BASH</abbr>'tır, Bourne +Again Shell <a href="#ft5">[5]</a>, bu kabuk, FSF çalışanı olan Brian +Fox tarafından geliştirilmiştir.</p> <p>Bu programların geliştirilmesini destekledik çünkü GNU Projesi yalnızca araçlar ya da bir geliştirme ortamı hakkında değildi. Hedefimiz tam bir işletim sistemiydi ve bu programlar söz konusu hedef için gerekliydi.</p> -<p>(1) “Bourne again Shell” “Bourne Shell” adı üzerinde bir şakadır, bu, -Unix’teki genel kabuktur.</p> - <h3>Özgür Yazılım Desteği</h3> <p>Özgür yazılım felsefesi, bazı yaygın ticari uygulamayı reddeder ancak ticarete karşı değildir. İşyerleri kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyduğunda, onlara başarı dileriz.</p> -<p>Emacs’ın kopyalarının satılması, bir çeşit özgür yazılım ticaretini +<p>Emacs'ın kopyalarının satılması, bir çeşit özgür yazılım ticaretini gösterir. FSF bu işi devraldığında, geçimimi sağlamak için başka bir yol gerekti. Geçimimi, geliştirmiş olduğum özgür yazılıma ilişkin hizmetlerin -satılmasıyla sağladım. Bu, GNU Emacs’ın nasıl programlanacağı ve GCC’nin ve -yazılım gelişiminin nasıl uyarlanacağı (çoğunlukla GCC’yi yeni platformlara +satılmasıyla sağladım. Bu, GNU Emacs'ın nasıl programlanacağı ve GCC'nin ve +yazılım gelişiminin nasıl uyarlanacağı (çoğunlukla GCC'yi yeni platformlara taşıyan) gibi konular için eğitim vermeyi de içermektedir.</p> <p>Günümüzde özgür yazılım ticaretinin bu tiplerinin her biri belirli sayıda @@ -496,11 +482,11 @@ yazılım firmalarıdır, ürünleri kullanıcıları özgürlükten uzaklaştırmaktadır. Onlar bu progrmları “katma değerli paketler” olarak adlandırırlar, bu terim benimsememizi istedikleri değerleri yansıtır: özgürlükten önce kazanç. Özgürlüğe daha çok değer veriyorsak, bunları -“özgürlüğü eksiltilmiş” ürünler olarak adlandırmalıyız.</p> +“özgürlüğü azaltılmış” ürünler olarak adlandırmalıyız.</p> <h3>Teknik hedefler</h3> -<p>GNU’nun temel hedefi, özgür yazılımı sağlamaktır. GNU’nun UNIX’e göre teknik +<p>GNU'nun temel hedefi, özgür yazılımı sağlamaktır. GNU'nun UNIX'e göre teknik bir avantajı olmasa da, sosyal bir avantajı vardır, kullanıcıların birlik olmasına imkân verir ve etik bir avantajı vardır, kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyar.</p> @@ -512,7 +498,7 @@ olan tüm 8-bitli kodların kontrol edilmesi gibi.</p> <p>Ek olarak, 16-bit makineleri (GNU sistemi tamamlandığında, 32-bit makineler geçerli olacaktır) desteklememeye ve megabaytı geçmedikçe bellek kullanımını -azaltmak için çaba göstermemeye karar vererek Unix’in küçük bellek büyüklüğü +azaltmak için çaba göstermemeye karar vererek Unix'in küçük bellek büyüklüğü üzerine odaklanmasını reddettik. Çok büyük dosyalarla işlem yapılmasının çok önemli olmadığı programlarda, programcıların, tüm giriş dosyasını çekirdekte okumasını, daha sonra içeriğini I/O konusunda tedirginliğe kapılmaksızın @@ -524,10 +510,10 @@ açısından geçmesini mümkün kılmıştır.</p> <h3>Bağışlanan Bilgisayarlar</h3> <p>GNU Projesinin ünü arttıkça, insanlar, üzerlerinde Unix çalışan makinelerini -projeye bağışlamaya başladı. Bunlar çok yararlıydı çünkü GNU’nun +projeye bağışlamaya başladı. Bunlar çok yararlıydı çünkü GNU'nun bileşenlerini geliştirmenin en kolay yolu, bunu bir Unix sistemi üzerinde gerçekleştirmek ve söz konusu sistemin bileşenlerini birer birer -değiştirmekti. Ancak bu durum etik bir sorunu ortaya çıkardı: Unix’in bir +değiştirmekti. Ancak bu durum etik bir sorunu ortaya çıkardı: Unix'in bir kopyasına sahip olmamız doğru mudur.</p> <p>Unix, özel mülk bir yazılımdı (hâlâ da öyledir) ve GNU Projesinin felsefesi, @@ -537,7 +523,7 @@ insanların özel mülk paketi kullanmalarını durdurmasına yardımcı olan ö programı kullanabilmek için özel mülk paketin kullanılması mantıklıdır.</p> <p>Savunulabilir bir durum olmasına rağmen, bu durum yine de kötü bir -durumdur. Günümüzde, Unix’in hiçbir kopyasına sahip değiliz çünkü bu +durumdur. Günümüzde, Unix'in hiçbir kopyasına sahip değiliz çünkü bu kopyaların yerine özgür işletim sistemlerini yerleştirdik. Bir makinenin işletim sistemini özgür bir işletim sistemiyle değiştiremediysek, bunun yerine makineyi değiştirirdik.</p> @@ -551,30 +537,25 @@ liste, GNU Görev Listesi olarak bilinmeye başladı. Eksik Unix bileşenlerine ek olarak, gerçekten tam bir sistemin sahip olmasının gerekli olduğunu düşündüğümüz diğer yararlı yazılım ve belgeleme projelerini listeledik.</p> -<p>Günümüzde (1), GNU Görev Listesinde ancak birkaç tane Unix bileşeni -kalmıştır, bu işler (birkaç tane önemsiz iş hariç olmak üzere) -gerçekleştirilmiştir. Ancak, liste, bazılarının “uygulamalar” olarak -adlandırabildiği projelerle doludur. Dar bir kullanıcı grubundan daha -fazlasını gerektiren herhangi bir program, işletim sistemine eklenecek -yararlı bir birimdir.</p> +<p>Günümüzde <a href="#ft6">[6]</a>, GNU Görev Listesinde ancak çok az +Unix bileşeni kalmıştır, bu işler (birkaç tane önemsiz iş hariç olmak üzere) +gerçekleştirilmiştir. Ancak, liste, bazılarının “uygulamalar” +olarak adlandırabileceği projelerle doludur. Dar bir kullanıcı grubundan +daha fazlasını gerektiren herhangi bir program, işletim sistemine eklenecek +yararlı bir şeydir.</p> <p>Oyunlar bile görev listesine dahildir ve başlangıçtan beri durum -böyledir. Unix’te oyunlar vardı, bu nedenle doğal olarak GNU’da da +böyledir. Unix'te oyunlar vardı, bu nedenle doğal olarak GNU'da da olmalıydı. Ancak oyunlar için uyumluluk söz konusu değildi, bu nedenle, -Unix’in sahip olduğu oyun listesini izlemedik. Bunun yerine, kullanıcıların +Unix'in sahip olduğu oyun listesini izlemedik. Bunun yerine, kullanıcıların sevebildiği farklı oyun tipi çeşitlerini listeledik.</p> -<p>(1) Bu 1998'de yazıldı. 2009'da artık uzun bir görev listesi -tutmuyoruz. Topluluk o kadar hızlı özgür yazılım geliştiriyor ki hepsini -bile takip edemiyoruz. Bunun yerine Yüksek Öncelikli Projelerin bir listesi -var, insanları daha çok yazmaya teşvik etmek istediğimiz çok daha kısa bir -projeler listesi.</p> - -<h3>GNU Kütüphane GPL</h3> +<h3>GNU Kısıtlı GPL</h3> -<p>GNU C kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı (1) olarak adlandırılan -ve özel mülk yazılımla kütüphane arasında bağlantı kurma iznini sağlayan -özel bir copyleft tipini kullanmaktadır. Bu istisnai durumun nedeni nedir?</p> +<p>GNU C kütüphanesi, GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı <a +href="#ft7">[7]</a> olarak adlandırılan ve özel mülk yazılımla kütüphane +arasında bağlantı kurma iznini sağlayan özel bir copyleft tipini +kullanmaktadır. Bu istisnai durumun nedeni nedir?</p> <p>Bu bir ilke sorunu değildir; özel mülk yazılım ürünlerinin kodumuzu içermesi konusunda yetkilendirilmesini söyleyen bir ilke yoktur. (Bizimle paylaşmayı @@ -586,15 +567,15 @@ derleyici bir C kütüphanesine sahiptir. Bu nedenle, C kütüphanemizi yalnızc özgür yazılıma açık kılmak özgür yazılıma hiçbir avantaj sağlamayacaktır, bu yalnızca kütüphanemizin kullanımını engelleyecektir.</p> -<p>Bir sistem bu kurala uymayan bir durumdur: GNU sisteminde (ve bu, -GNU/Linux’ı içerir) GNU C kütüphanesi, tek C kütüphanesidir. Böylece, GNU C +<p>Bir sistem bu kurala uymayan bir durumdur: GNU sisteminde (ve bu GNU/Linux'ı +içerir) GNU C kütüphanesi, tek C kütüphanesidir. Böylece, GNU C kütüphanesinin dağıtım terimleri, GNU sistemi için özel mülk bir programın derlenmesinin mümkün olup olmadığını belirler. GNU sistemi üzerinde özel mülk uygulamalara izin vermek için etik bir neden yoktur ancak stratejik -açıdan, onlara imkân vermemek, özgür uygulamaların geliştirilmesini +açıdan, onlara olanak vermemek, özgür uygulamaların geliştirilmesini cesaretlendirmekten ziyade GNU sisteminin kullanımına yönelik cesareti -kıracaktır. Bu, GPL Kütüphane kullanımının C kütüphanesi için iyi bir -strateji olmasının nedenidir.</p> +kıracaktır. Bu, Kısıtlı GPL kullanımının C kütüphanesi için iyi bir strateji +olmasının nedenidir.</p> <p>Diğer kütüphaneler için, stratejik karar her duruma özgü bir şekilde oluşturulmalıdır. Bir kütüphane belirli program tiplerinin yazılmasına @@ -603,9 +584,9 @@ yayarak sadece özgür programlarda kullanımını sınırlandırmak diğer özg yazılım geliştiricilerine yardımcı olmanın bir yolu olacaktır, bu da özel mülk yazılıma karşı onlara bir avantaj sağlayacaktır.</p> -<p>GNU Readline’ı değerlendirelim, bu, BASH için komut satırının düzenlenmesini -sağlayan bir kütüphanedir. Readline, sıradan GNU GPL altında yayılır, GPL -kütüphane altında dağıtılmaz. Bu muhtemelen Readline’ın kullanım miktarını +<p>GNU Readline'ı değerlendirelim, bu, BASH için komut satırının düzenlenmesini +sağlayan bir kütüphanedir. Readline, sıradan GNU GPL altında dağıtılıyor, +Kısıtlı GPL altında değil. Bu muhtemelen Readline'nin kullanım miktarını azaltır ancak bizim için bir kayıp yoktur. Bu arada, özgür yazılım için en azından bir tane yararlı uygulama belirli olarak gerçekleştirilmiştir böylece Readline kullanılabilir ve bu, toplum için gerçek bir kazançtır.</p> @@ -618,36 +599,31 @@ olacağız, bu kütüphaneler yeni özgür yazılımlar için inşa birimlerini oluşturacak ve daha fazla özgür yazılım geliştirmesi için önemli bir avantaj sağlayacaklar.</p> -<p>(1) Bu lisans şimdi GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı adını almıştır, -kütüphanelerin onu kullanması gerektiği fikrini vermemek için. Ayrıntılı -bilgi için <a href="/philosophy/why-not-lgpl.html">Bir sonraki kütüphaneniz -için neden Kısıtlı GPL kullanmamalısınız</a> yazısına bakabilirsiniz.</p> - <h3>Arzuyu kaşımak?</h3> <p> -Eric Raymond, “Her iyi yazılım çalışması, geliştiricinin kişisel ve güçlü -bir arzusunun ortaya çıkmasıyla başlar” der. Bu söz bazı durumlarda doğrudur -ancak GNU yazılımının birçok esas parçası tam bir özgür işletim sistemine -sahip olmak için geliştirilmiştir. Bunlar, bir bakış açısından ve bir -plandan gelmektedir, bir dürtüden değil.</p> +Eric Raymond, “Her iyi yazılım çalışması, geliştiricinin kişisel ve +güçlü bir arzusunun ortaya çıkmasıyla başlar” der. Bu söz bazı +durumlarda doğrudur ancak GNU yazılımının birçok esas parçası tam bir özgür +işletim sistemine sahip olmak için geliştirilmiştir. Bunlar, bir bakış +açısından ve bir plandan gelmektedir, bir dürtüden değil.</p> <p> Örneğin, GNU C kütüphanesini geliştirdik çünkü Unix-benzeri bir sistem bir C -kütüphanesine, ihtiyaç duyar, Bourne Again Shell’i (BASH) geliştirdik çünkü +kütüphanesine, ihtiyaç duyar, Bourne Again Shell'i (BASH) geliştirdik çünkü Unix-benzeri bir sistem bir kabuğa ihtiyaç duyar ve Unix-benzeri bir sistem -bir tar programına ihtiyaç duyduğu için GNU tar’ı geliştirdik. Kendi +bir tar programına ihtiyaç duyduğu için GNU tar'ı geliştirdik. Kendi programlarım için de aynısı geçerlidir: GNU C derleyicisi, GNU Emacs, GDB ve GNU Make.</p> <p> Bazı GNU programları özgürlüğümüze ilişkin bazı tehditlerle başa çıkmak için geliştirilmiştir. Bu nedenle, Compress programının yerine geçmesi için -gzip’i geliştirdik, bu program, <abbr title="Lempel-Ziv-Welch">LZW</abbr> -patentlerinden dolayı kayıptır. LessTif’i geliştirdik ve yakın zamanda +gzip'i geliştirdik, bu program, <abbr title="Lempel-Ziv-Welch">LZW</abbr> +patentlerinden dolayı kayıptır. LessTif'i geliştirdik ve yakın zamanda belirli özel mülk kütüphaneler nedeniyle oluşan problemleri halletmek için -<abbr title="GNU Network Object Model Environment">GNOME</abbr> ve Harmony’i -başlattık (aşağıdaki “özgür olmayan kütüphaneler” bölümüne bakınız). Özgür -olmayan gözde şifreleme yazılımının yerine geçmesi için GNU Gizlilik -Kılavuzunu geliştirmekteyiz çünkü kullanıcılar gizlilik ve özgürlük arasında -bir tercih yapmak zorunda kalmamalıdır.</p> +<abbr title="GNU Network Object Model Environment">GNOME</abbr> ve Harmony'i +başlattık (aşağıdaki “özgür olmayan kütüphaneler” bölümüne +bakınız). Özgür olmayan gözde şifreleme yazılımının yerine geçmesi için GNU +Gizlilik Kılavuzunu geliştirmekteyiz çünkü kullanıcılar gizlilik ve özgürlük +arasında bir tercih yapmak zorunda kalmamalıdır.</p> <p> Tabi ki, bu programları yazan insanlar çalışmayla ilgilenmeye başlamıştır ve kendi ihtiyaçları ve çıkarları için, çeşitli insanlar tarafından bunlara @@ -675,7 +651,7 @@ geliştiricilerinin zamanı, birbiri ardına eksik bir bileşenin yazılmasında <h3>GNU Hurd</h3> <p> 1990 yılı itibariyle, GNU sistemi hemen hemen tamamlanmıştı; tek temel eksik -bileşen, çekirdekti. Çekirdeğimizi, Mach’ın en üstünde çalışan sunucu +bileşen, çekirdekti. Çekirdeğimizi, Mach'ın en üstünde çalışan sunucu süreçleri kümesi olarak gerçekleştirmeye karar verdik. Mach, Carnegie Mellon Üniversitesinde ve daha sonra Utah Üniversitesinde geliştirilen bir mikro-çekirdektir; GNU Hurd, Mach'ın üstünde çalışan sunucu topluluğudur ve @@ -686,7 +662,7 @@ başlaması gecikti.</p> Bu tasarımın seçilmesinin bir nedeni, işin en zor kısmı olarak görülen aşamadan kaçınılmasıydı: kaynak-seviyesinde bir hata ayıklayıcı [:debugger] olmaksızın çekirdek programındaki hataların ayıklanması. İşin bu kısmı -hâlihazırda Mach’da gerçekleştirilmişti ve GDB ile kullanıcı programları +hâlihazırda Mach'da gerçekleştirilmişti ve GDB ile kullanıcı programları olarak Hurd sunucularının hatalarının ayıklanmasını ummuştuk. Ancak bunun mümkün kılınması uzun zaman aldı ve birbirine mesaj gönderen çok-kullanımlı sunucuların hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu fark edildi. Hurd @@ -695,15 +671,15 @@ sunucuların hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu fark edildi. Hurd <h3>Alix</h3> <p> GNU çekirdeğinin başlangıçta Hurd olarak adlandırılacağı -düşünülmemekteydi. Orijinal adı Alix’ti, o zamanlar sevgilim olan kadının +düşünülmemekteydi. Orijinal adı Alix'ti, o zamanlar sevgilim olan kadının adıydı. Bir Unix sistem yöneticisi olan Alix, Unix sistem sürümleri için isminin bir birime verilmesi gerektiğini şaka yollu olarak söylerdi: -arkadaşlarına, “Benim adımın bir çekirdeğe verilmesi lazım” derdi. Hiçbir -şey söylemezdim ancak çekirdeğe Alix adını vererek ona sürpriz yapmaya karar -verdim.</p> +arkadaşlarına, “Benim adımın bir çekirdeğe verilmesi lazım” +derdi. Hiçbir şey söylemezdim ancak çekirdeğe Alix adını vererek ona sürpriz +yapmaya karar verdim.</p> <p> Ancak daha sonra durum değişti. Michael Bushnell (şimdi Thomas), çekirdeğin -ana geliştiricisi, Hurd adını tercih etti ve Alix’in yalnızca çekirdeğin +ana geliştiricisi, Hurd adını tercih etti ve Alix'in yalnızca çekirdeğin belirli bir kısmının adı olmasına karar verdi, bu kısım sistem çağrılarını alan ve Hurd sunucularına mesaj göndererek kontrol eden kısımdır.</p> <p> @@ -712,8 +688,8 @@ olarak, Hurd tasarımı değiştirildi, böylece C kütüphanesi sunuculara doğrudan mesajlar göndermeye başladı ve bu durum Alix bileşeninin tasarımdan çıkarılmasına neden oldu.</p> <p> -Ancak bu olaylar meydana gelmeden önce, Alix’in bir arkadaşı, Hurd kaynak -kodunda Alix ismine rastladı ve Alix’e bunu söyledi. Böylece Alix kendi adı +Ancak bu olaylar meydana gelmeden önce, Alix'in bir arkadaşı, Hurd kaynak +kodunda Alix ismine rastladı ve Alix'e bunu söyledi. Böylece Alix kendi adı verilen çekirdeği öğrenmiş oldu.</p> <h3>Linux ve GNU/Linux</h3> @@ -725,15 +701,15 @@ değildir.</p> <p> GNU Hurd, normal kullanım (production use) için hazır değildi. Neyse ki, -başka bir çekirdek ortaya çıktı. 1991 yılında, Linus Torvalds Unix’e uyumlu +başka bir çekirdek ortaya çıktı. 1991 yılında, Linus Torvalds Unix'e uyumlu bir çekirdek geliştirdi ve bunu Linux olarak adlandırdı. İlk başta özel mülktü ama 1992 yılında onu özgür yazılım yaptı; henüz tamamlanmamış GNU -sistemiyle Linux’un birleşmesi bütün bir özgür işletim sistemine neden +sistemiyle Linux'un birleşmesi bütün bir özgür işletim sistemine neden oldu. (Bunların birleştirilmesi de tabi ki kendi içinde önemli bir işti). Günümüzde GNU sisteminin bir sürümünün çalıştırılması Linux sayesindedir.</p> <p> -Çekirdek olarak GNU sisteminin Linux’la birleşiminin oluşumunu ifade etmek +Çekirdek olarak GNU sisteminin Linux'la birleşiminin oluşumunu ifade etmek için bu sistemi <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> olarak adlandırırız. Lütfen bütün sistemi “Linux” olarak adlandırma hatasına düşmeyin, çünkü bu bizim çalışmamızı başkasına mal etmek @@ -752,33 +728,29 @@ kararlılık göstermesini gerektirecektir.</p> <p> Aşağıdaki dört bölüm bu hususları açıklamaktadır.</p> -<h3>Gizli Donanım</h3> +<h4>Gizli Donanım</h4> <p> Donanım üreticileri, donanım belirtimlerini sır olarak saklama -eğilimindedir. Bu durum, Linux’ın ve XFree86’nın yeni bir donanımı +eğilimindedir. Bu durum, Linux'ın ve XFree86'nın yeni bir donanımı desteklemesini sağlayan özgür sürücülerin yazılmasını zorlaştırmaktadır. Günümüzde bütün özgür sistemlere sahibiz ancak yarının bilgisayarlarını destekleyemezsek, yarın bunlara da sahip olamayacağız.</p> <p> Bu problemle başa çıkmanın iki yolu vardır. Programcılar, donanımı nasıl -destekleyeceklerini belirlemek için tersine mühendisliği [:reverse -engineering] gerçekleştirebilir. Geri kalanımız, özgür yazılım tarafından -desteklenen donanımı seçebilir; sayımız arttıkça, belirtimlerin gizliliği -kendi kendine terk edilen bir politika haline gelecektir.</p> +destekleyeceklerini belirlemek için tersine mühendisliği +gerçekleştirebilir. Geri kalanımız, özgür yazılım tarafından desteklenen +donanımı seçebilir; sayımız arttıkça, belirtimlerin gizliliği kendi kendine +terk edilen bir politika haline gelecektir.</p> <p> Tersine mühendislik önemli bir iştir; bunu üstlenebilecek yeterli kararlılığa sahip programcılarımız var mı? Evet, özgür yazılımın bir ilke konusu olduğuna ve özgür olmayan sürücülerin dayanılmaz olduğuna dair güçlü bir duygu oluşturursak olabilir. Ve çoğumuz özgür sürücüleri kullanmak için fazladan para harcarsak ya da hatta biraz fazladan zaman harcarsak? Evet, -özgürlüğe sahip olma kararlılığı yaygınsa bu olabilir.</p> -<p> -(2008 notu: bu konu BIOS'a da genişletilebilir. Özgür bir BIOS vardır, <a -href="http://www.libreboot.org/">LibreBoot</a>; sorun (bir coreboot dağıtımı -olan) LibreBoot'un özgür olmayan “bloblar” olmadan onları -destekleyebilmesini sağlamak için makine belirtimlerini elde etmektir.)</p> +özgürlüğe sahip olma kararlılığı yaygınsa bu olabilir <a +href="#ft8">[8]</a>.</p> -<h3>Özgür olmayan Kütüphaneler</h3> +<h4>Özgür olmayan Kütüphaneler</h4> <p> Özgür işletim sistemleri üzerinde çalışan özgür olmayan bir kütüphane, özgür yazılım geliştiricileri için bir tuzaktır. Kütüphanenin çekici özellikleri @@ -788,13 +760,13 @@ edebiliriz ancak eksik kütüphane ile <em>çalışmayacaktır</em>). Daha da kötüsü, özel mülk kütüphaneyi kullanan bir program gözde hale gelirse, şüpheci olmayan diğer programcıları da tuzağa düşürebilir.</p> <p> -Bu probleme ilişkin ilk örnek, 80’lerdeki Motif araç-kitiydi. O zamanlar, +Bu probleme ilişkin ilk örnek, 80'lerdeki Motif araç-kitiydi. O zamanlar, özgür yazılımların mevcut olmamasına rağmen, daha sonra onlar için Motif probleminin oluşacağı açıktı. GNU Projesi buna iki şekilde yanıt verdi: ayrı özgür yazılım projelerinin özgür X araç-kiti bilgisayar ekranındaki tuş, buton, çubuk gibi unsurlardan her birinin desteklemesini isteyerek ve birilerinin Motif için özgür bir yedek hazırlamasını isteyerek. Bu iş yıllar -aldı; Hungry Programcıları tarafından geliştirilen LessTif, yalnızca 1997’de +aldı; Hungry Programcıları tarafından geliştirilen LessTif, yalnızca 1997'de birçok Motif uygulamasını desteklemek için yeterince güçlü hale geldi.</p> <p> 1996 ile 1998 yılları arasında, Qt olarak adlandırılan özgür olmayan başka @@ -802,54 +774,52 @@ bir Grafiksel Kullanıcı Ara Yüzü (<abbr title="Graphical User Interface">GUI</abbr>) araç-kiti kütüphanesi özgür yazılım koleksiyonunda, masaüstü <abbr title="K Desktop Environment">KDE</abbr>'de kullanıldı.</p> <p> -Özgür GNU/Linux sistemleri KDE’yi kullanmadı çünkü bu kütüphaneyi +Özgür GNU/Linux sistemleri KDE'yi kullanmadı çünkü bu kütüphaneyi kullanamazdık. Ancak, sistemlerine özgür yazılımın eklenmesi konusunda duyarlı olmayan bazı ticari GNU/Linux sistem dağıtıcıları, sistemlerine -KDE’yi ekledi, daha fazla özelliğe ancak daha az özgürlüğe sahip bir sistem -ürettiler. KDE> grubu, daha fazla sayıda programcının Qt’yi kullanmasını -destekledi ve milyonlarca yeni “Linux kullanıcısı” bununla ilgili bir -problemin var olduğu fikrine inanmadılar. Bu durum korkutucu görünüyordu.</p> +KDE'yi ekledi, daha fazla özelliğe ancak daha az özgürlüğe sahip bir sistem +ürettiler. KDE> grubu, daha fazla sayıda programcının Qt'yi kullanmasını +destekledi ve milyonlarca yeni “Linux kullanıcısı” bununla +ilgili bir problemin var olduğu fikrine inanmadılar. Bu durum korkutucu +görünüyordu.</p> <p> Özgür yazılım topluluğu probleme iki şekilde yanıt verdi: GNOME ve Harmony.</p> <p> GNOME, açık adıyla, GNU Network Object Model Environment (GNU Ağ Nesne Model -Ortamı), GNU’nun masaüstü projesidir. 1997 yılında Miguel de Icaza -tarafından başlatılmıştır ve Red Hat Software’in desteğiyle +Ortamı), GNU'nun masaüstü projesidir. 1997 yılında Miguel de Icaza +tarafından başlatılmıştır ve Red Hat Software'in desteğiyle geliştirilmiştir, GNOME, benzer masaüstü özellikleri sağlamak için oluşturulmuştur ancak özgür yazılımları kullanır. Teknik avantajları da -vardır, yalnızca C++’ı değil, çeşitli dilleri de destekler. Ancak temel +vardır, yalnızca C++'ı değil, çeşitli dilleri de destekler. Ancak temel amacı özgürlüktür: özgür olmayan hiçbir yazılıma ihtiyaç duymaz.</p> <p> -Harmony, uyumlu bir değiştirme kütüphanesidir, Qt’yi kullanmaksızın KDE +Harmony, uyumlu bir değiştirme kütüphanesidir, Qt'yi kullanmaksızın KDE yazılımının çalıştırılmasını mümkün kılmak için tasarlanmıştır.</p> <p> -1998 yılının Kasım ayında, Qt’nin geliştiricileri, bir lisans değişikliğini +1998 yılının Kasım ayında, Qt'nin geliştiricileri, bir lisans değişikliğini anons etti, bu lisans değişikliğinin gerçekleşmesiyle, Qt özgür yazılım haline gelmekteydi. Bundan emin olmanın bir yolu yoktur ancak bana kalırsa bu, QT'nin özgür olmamasından kaynaklanan soruna topluluğun verdiği yanıttan kaynaklanmaktadır. (Yeni lisans elverişsiz ve eşitlikten uzaktır, bu -nedenle, Qt’nin kullanımının önlenmesi istenmektedir.)</p> -<p> -[not: Eylül 2000'de Qt GNU GPL olarak yayınlanmıştır, bu problem -çözülmüştür.]</p> +nedenle, Qt'nin kullanımının önlenmesi istenmektedir <a +href="#ft9">[9]</a>.)</p> <p> Sonraki özgür olmayan kütüphaneye karşı nasıl bir tepki vereceğiz? Tüm topluluk tuzaktan uzak kalmanın gerekliliğini anlayacak mı? Ya da birçoğumuz kullanışlılık için özgürlükten vazgeçecek mi ya da büyük bir problem mi ortaya çıkacak? Geleceğimiz felsefemize bağlıdır.</p> -<h3>Yazılım Patentleri</h3> +<h4>Yazılım Patentleri</h4> <p> Karşılaştığımız en büyük tehdit yazılım patentlerinden gelmektedir, bu patentler, özgür yazılıma yirmi yıla kadar varabilen algoritma ve özellik -sınırları koyabilir. LZW sıkıştırma algoritma patentleri 1983’te +sınırları koyabilir. LZW sıkıştırma algoritma patentleri 1983'te uygulanmıştı ve hâlâ uygun şekilde sıkıştırılmış <abbr title="Graphics -Interchange Format">GIF</abbr>’ler üretmek için özgür yazılımı -yayınlayamıyoruz. [2009 yılı itibariyle süreleri doldu.] 1998 yılında, bir -patent grubunun tehdidi altında, <abbr title="MPEG-1 Audio Layer -3">MP3</abbr> sıkıştırma ses programı üreten özgür bir program dağıtımdan -kaldırılmıştı. [2017 itibariyle bu patentlerin de süresi doldu, bakın ne -kadar uzun bekledik.] +Interchange Format">GIF</abbr>'ler üretmek için özgür yazılımı +yayınlayamıyoruz. <a href="#ft10">[10]</a> 1998 yılında, bir patent +grubunun tehdidi altında, <abbr title="MPEG-1 Audio Layer 3">MP3</abbr> +sıkıştırma ses programı üreten özgür bir program dağıtımdan +kaldırılmıştı <a href="#ft11">[11]</a>. </p> <p> Patentlerle başa çıkmanın yolları vardır: bir patentin geçersiz olduğuna @@ -864,11 +834,11 @@ sonra patentlerin süresi dolar, ama o zamana kadar ne yapacağız?</p> kullanmayacağız. Ancak teknik açıdan daha üstün olmasını bekledikleri için özgür yazılıma değer verenler, patent onu geri tuttuğunda, bunu bir başarısızlık olarak adlandırma eğilimindedir. Bu nedenle, yazılım -geliştirmenin “pazar” modelinin ve özgür yazılımın güvenilirliği ve gücünün -pratik etkililiği hakkında konuşmak yararlı iken, burada +geliştirmenin “pazar” modelinin ve özgür yazılımın güvenilirliği +ve gücünün pratik etkililiği hakkında konuşmak yararlı iken, burada durmamalıyız. Özgürlük ve ilke hakkında konuşmalıyız.</p> -<h3>Özgür belgeler</h3> +<h4>Özgür belgeler</h4> <p> Özgür işletim sistemlerimizdeki en büyük eksiklik yazılımda değildir, en büyük eksiklik, sistemlerimize dahil edebildiğimiz iyi özgür belgelerin @@ -912,10 +882,10 @@ ve bu kısımların teknik-olmayan başlıkları ele almaları durumunda, silinemeyen ya da değiştirilemeyen kısımlara sahip olma konusunda bir problem yoktur.</p> <p> -Ancak, kılavuzun tüm “teknik” içeriğinin değiştirilmesi ve daha sonra tüm -genel kanallar üzerinden tüm genel ortamlarda sonucun dağıtılması mümkün -olmalıdır; aksi takdirde, kısıtlamalar topluluğu engellemektedir, kılavuz -özgür değildir ve başka bir kılavuza ihtiyaç duyarız.</p> +Ancak, kılavuzun tüm “teknik” içeriğinin değiştirilmesi ve daha +sonra tüm genel kanallar üzerinden tüm genel ortamlarda sonucun dağıtılması +mümkün olmalıdır; aksi takdirde, kısıtlamalar topluluğu engellemektedir, +kılavuz özgür değildir ve başka bir kılavuza ihtiyaç duyarız.</p> <p> Özgür yazılım geliştiricileri tam bir özgür belge çeşitliliği oluşturma bilincine ve kararlılığına sahip olacak mıdır? Yine, geleceğimiz felsefeye @@ -923,10 +893,10 @@ bağlıdır.</p> <h3>Özgürlük Hakkında Konuşmalıyız</h3> <p> -Günümüzde Debian GNU/Linux ve Red Hat Linux gibi GNU/Linux sistemlerinin on -milyon kullanıcısının var olduğu tahmin edilmektedir. Özgür yazılım öyle -pratik avantajlar sunmuştur ki, kullanıcılar tamamen uygulamaya ilişkin -nedenlerden dolayı özgür yazılımı kullanmaktadır, uygulamaktadır.</p> +Günümüzde Debian GNU/Linux ve Red Hat “Linux.” gibi GNU/Linux +sistemlerinin on milyon kullanıcısının var olduğu tahmin edilmektedir. Özgür +yazılım öyle pratik avantajlar sunmuştur ki, kullanıcılar tamamen uygulamaya +ilişkin nedenlerden dolayı özgür yazılımı kullanmaktadır, uygulamaktadır.</p> <p> Bunun iyi sonuçları ortadadır: özgür yazılımın geliştirilmesiyle daha fazla ilgilenildiğinde, yazılım işleri için daha fazla müşteri mevcuttur, bu da @@ -948,20 +918,21 @@ fazlasıyla geride bırakmaktadır. Her ikisini de gerçekleştirmemiz ve iki <h3>“Açık Kaynak”</h3> <p> Yeni kullanıcılara özgürlüğü öğretmek 1998 yılında daha zor hale geldi çünkü -topluluğun bir kısmı “özgür yazılım” terimi yerine “açık kaynak yazılımı” -terimini kullanmaya karar verdi.</p> -<p> -Bu terimi destekleyen bazıları, “özgür” teriminin “bedava” terimiyle -karıştırılmasını önlemeyi hedefledi, bu geçerli bir hedefti. Ancak -diğerleri, özgür yazılım hareketini ve GNU Projesini güdüleyen ilkenin -ruhunu bir kenara koydu ve bunun yerine yöneticilere ve işyeri -kullanıcılarına yöneldi, bunların çoğu kârı özgürlüğün, toplumun ve ilkenin -üstünde tuttu. Bu nedenle, “açık kaynak” konusu, yüksek-kaliteli ve güçlü -yazılımın gerçekleştirilmesi potansiyeline odaklanmaktadır ancak özgürlük, -toplum ve ilke fikirlerinden uzak durmaktadır.</p> -<p> -“Linux” dergileri bunun açık bir örneğidir, GNU/Linux’la çalışan özel mülk -yazılım için ilanlarla doludurlar. Sıradaki Motif ya da Qt ortaya +topluluğun bir kısmı “özgür yazılım” terimi yerine “açık +kaynak yazılımı” terimini kullanmaya karar verdi.</p> +<p> +Bu terimi destekleyen bazıları, “özgür” teriminin +“bedava” terimiyle karıştırılmasını önlemeyi hedefledi, bu +geçerli bir hedefti. Ancak diğerleri, özgür yazılım hareketini ve GNU +Projesini güdüleyen ilkenin ruhunu bir kenara koydu ve bunun yerine +yöneticilere ve işyeri kullanıcılarına yöneldi, bunların çoğu kârı +özgürlüğün, toplumun ve ilkenin üstünde tuttu. Bu nedenle, “açık +kaynak” konusu, yüksek-kaliteli ve güçlü yazılımın gerçekleştirilmesi +potansiyeline odaklanmaktadır ancak özgürlük, toplum ve ilke fikirlerinden +uzak durmaktadır.</p> +<p> +“Linux” dergileri bunun açık bir örneğidir, GNU/Linux'la çalışan +özel mülk yazılım için ilanlarla doludurlar. Sıradaki Motif ya da Qt ortaya çıktığında, bu dergiler programcıları bundan uzak durması konusunda uyaracak mı yoksa onun için reklam mı yayınlayacaklar?</p> <p> @@ -971,31 +942,97 @@ konuşarak desteklerini kazanmak çok kötü sonuçlar doğurabilir; bu, sosyal yardımlaşma ve yurttaşların eğitimindeki dengesizlği daha da kötüleştirecektir.</p> <p> -“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” yaklaşık olarak aynı yazılım kategorisini -tanımlar ancak yazılım hakkında ve değerler hakkında farklı şeyler -söyler. GNU Projesi, yalnızca teknolojinin değil özgürlüğün de önemli -olduğunu ifade etmek için “özgür yazılım” ifadesini kullanmaya devam eder.</p> +“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” yaklaşık olarak +aynı yazılım kategorisini tanımlar ancak yazılım hakkında ve değerler +hakkında farklı şeyler söyler. GNU Projesi, yalnızca teknolojinin değil +özgürlüğün de önemli olduğunu ifade etmek için “özgür yazılım” +ifadesini kullanmaya devam eder.</p> <h3>Deneyin!</h3> <p> -Yoda’nın felsefesi (“’Deneme’ yoktur”) iyi ve zekice görünmektedir ancak bu, -benim için geçerli değildir. İşi yapıp yapamayacağım konusunda tedirginken -aslında işin çoğunu yaparım ve hedefi gerçekleştirsem bile, hedefi yakalamak -için yeterli olup olmadığım konusunda emin değilimdir. Ama en azından -denedim çünkü düşmanım ile şehrim arasında benden başka hiç kimse -yoktu. Şaşırtıcı bir şekilde, bazen başarılı oldum.</p> +Yoda'nın felsefesi (“'Deneme' yoktur”) iyi ve zekice +görünmektedir ancak bu, benim için geçerli değildir. İşi yapıp yapamayacağım +konusunda tedirginken aslında işin çoğunu yaparım ve hedefi gerçekleştirsem +bile, hedefi yakalamak için yeterli olup olmadığım konusunda emin +değilimdir. Ama en azından denedim çünkü düşmanım ile şehrim arasında benden +başka hiç kimse yoktu. Şaşırtıcı bir şekilde, bazen başarılı oldum.</p> <p> Bazen başarısız oldum; bazı şehirlerim düştü. O zaman tehdit altında olan başka bir şehir buldum ve başka bir savaş için hazırlandım. Zaman içinde, tehditleri aramayı ve kendimi tehditlerle şehrim arasına koymayı öğrendim ve -diğer hacker’ların gelip bana katılmaları konusunda çağrı yaptım.</p> +diğer hacker'ların gelip bana katılmaları konusunda çağrı yaptım.</p> <p> -Bugünlerde yalnız değilim. Bana destek olan hacker’ları gördüğümde bir +Bugünlerde yalnız değilim. Bana destek olan hacker'ları gördüğümde bir rahatlama ve neşe duyuyorum ve bu şehrin, en azından şimdilik, dayanabileceğini görüyorum. Ancak tehlike her geçen yıl büyüyor ve şimdi Microsoft açık bir şekilde topluluğumuzu hedef aldı. Özgürlüğün geleceğini veremeyiz. Teslim olmayalım! Özgürlüğümüzü korumak istiyorsak, her zaman hazır olmalıyız.</p> +<div class="column-limit"></div> + +<h3 class="footnote">Dipnotlar</h3> +<ol> +<li id="ft1">Yaygın medyada “güvenlik kırıcısı”nı ifade etmek için +“hacker”ın kullanılması kafa karışıklığı yaratır. Biz üstatlar +bu ifadeyi kabul etmeyiz ve hacker'ın kelime anlamı olarak +“programlamayı seven, oyuncu zekadan veya bunların bir bileşiminden +hoşlanan kimse” tanımını ve üstat karşılığını kullanmayı tercih +ederiz. “<a +href="http://stallman.org/articles/on-hacking.html">Hacking +üzerine</a>” başlıklı yazıma bakabilirsiniz.</li> + +<li id="ft2">Bir ateist olarak, dini liderleri izlemiyorum ama bazen dini liderlerden +birinin söylediği bir sözü beğendiğimi fark ediyorum.</li> + +<li id="ft3">1984 ya da 1985 yılında, Don Hopkins (hayal gücü çok geniş olan bir adam) +bana bir mektup gönderdi. <a +href="/graphics/copyleft-sticker.html">Zarfta</a> birçok komik şey +yazıyordu, şu da onlardan biriydi: “Copyleft—tüm hakları ters +çevrilmiştir”. “Copyleft” sözcüğünü o zamanlar +geliştirmekte olduğum dağıtım kavramını adlandırmak için kullanmıştım.</li> + +<li id="ft4">Şimdi belgeler için <a href="/licenses/fdl.html">GNU Özgür Belgelendirme +Lisansı</a>nı kullanıyoruz.</li> + +<li id="ft5">“Bourne again Shell”, Unix'teki olağan kabuk olan “Bourne +Shell”'in adıyla yapılan bir şakadır.</li> + +<li id="ft6">Bu 1998'de yazıldı. 2009'da artık uzun bir görev listesi +tutmuyoruz. Topluluk o kadar hızlı özgür yazılım geliştiriyor ki hepsini +takip bile edemiyoruz. Bunun yerine Yüksek Öncelikli Projeler listemiz var, +insanları daha çok yazmaya teşvik etmek istediğimiz çok daha kısa bir +projeler listesi.</li> + +<li id="ft7">Bu lisans önceden GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı adındaydı, tüm +kütüphanelerin onu kullanması gerektiği fikrini vermemek için ismini +değiştirdik. Ayrıntılı bilgi için <a +href="/philosophy/why-not-lgpl.html">Bir sonraki kütüphaneniz için neden +Kısıtlı GPL kullanmamalısınız</a> yazısına bakabilirsiniz.</li> + +<li id="ft8">2008 notu: bu konu BIOS'a da genişletilebilir. Özgür bir BIOS vardır, <a +href="http://www.libreboot.org/">LibreBoot</a>, sorun (bir coreboot dağıtımı +olan) LibreBoot'un özgür olmayan “bloblar” olmadan +destekleyebilmesini sağlamak için makine belirtimlerini elde etmektir.</li> + +<li id="ft9">Eylül 2000'de Qt GNU GPL olarak yayınlanmıştır, bu da bu sorunu çözmüştür.</li> + +<li id="ft10">2009 yılı itibariyle GIF patentlerinin süresi dolmuştur.</li> + +<li id="ft11">2017 yılı itibariyle MP3 patentlerinin süresi dolmuştur. Ne kadar uzun +beklediğimize bakın.</li> +</ol> + +<div class="infobox extra" role="complementary"> +<hr /> +<p> +Aslında <cite>Açık Kaynaklar</cite> kitabında yayınlanmıştır. Richard +Stallman <a href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">hiçbir +zaman “açık kaynak” destekçisi olmamıştır</a>, ancak özgür +yazılım hareketinin fikirlerinin kitapta eksik kalmaması için bu yazıyla +kitaba katkıda bulunmuştur. +</p> +</div> +</div> <div class="translators-notes"> @@ -1005,7 +1042,7 @@ hazır olmalıyız.</p> <!-- for id="content", starts in the include above --> <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> -<div id="footer"> +<div id="footer" role="contentinfo"> <div class="unprintable"> <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a @@ -1026,7 +1063,7 @@ gönderin.</p> <web-translators@gnu.org></a>.</p> - <p>For information on coordinating and submitting translations of + <p>For information on coordinating and contributing translations of our web pages, see <a href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a>. --> @@ -1058,8 +1095,8 @@ ziyaret edebilirsiniz.</p> There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> -<p>Copyright © 1998, 2001, 2002, 2005, 2006, 2007, 2008, 2010, 2014, 2015, -2017, 2018, 2020 Richard Stallman</p> +<p>Copyright © 1998, 2005, 2008, 2010, 2012, 2015, 2017, 2018, 2021 +Richard Stallman</p> <p>Bu sayfa <a rel="license" href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative @@ -1102,7 +1139,7 @@ Serkan Çapkan, 2009. <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> Son Güncelleme: -$Date: 2021/02/15 17:30:49 $ +$Date: 2021/12/25 21:34:16 $ <!-- timestamp end --> </p> |