diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html | 644 |
1 files changed, 644 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html new file mode 100644 index 0000000..e3a3faa --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html @@ -0,0 +1,644 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/surveillance-vs-democracy.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"><!-- +#intro { margin: 2em auto 1.5em; } +.pict.wide { width: 23em; } +.pict p { margin-top: .2em; } +@media (min-width: 55em) { + #intro { max-width: 55em; } + .pict.wide { margin-bottom: 0; } +} +--> +</style> + +<!-- GNUN: localize URL /graphics/dog.small.jpg --> +<!--#include virtual="/philosophy/po/surveillance-vs-democracy.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2 class="center">Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir?</h2> + +<address class="byline center">yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> + +<!-- rms: I deleted the link because of Wired's announced + anti-ad-block system --> +<blockquote class="center"><p><em>Bu makalenin bir sürümü ilk olarak Ekim 2013'te +<cite>Wired</cite>'de yayımlandı.<br /> +Ayrıca Nisan 2018'de, <cite>The Guardian</cite>'da yayımlanan “<a +href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/apr/03/facebook-abusing-data-law-privacy-big-tech-surveillance">Kişisel +Verilerinizi Güvende Tutmak İçin Radikal Bir Öneri</a>” başlıklı +yazıyı da okumayı dikkate alın.</em></p></blockquote> + +<div class="article"> + +<div id="intro"> +<div class="pict wide"> +<a href="/graphics/dog.html"> +<img src="/graphics/dog.small.jpg" alt="Bilgisayar ekranında çıkan üç reklamı merak eden bir köpeğin karikatürü..." /></a> +<p>“Köpek olduğumu nasıl öğrendiler?”</p> +</div> + +<p>Edward Snowden'in açıklamaları sayesinde toplumdaki mevcut gözetim düzeyinin +insan haklarıyla uyumlu olmadığını biliyoruz. ABD ve başka yerlerdeki +muhaliflerin, kaynakların ve gazetecilerin tekrar tekrar taciz edilmesi ve +kovuşturulması bu durumu doğruluyor. Genel gözetim seviyesini azaltmamız +gerekiyor ama ne kadar? Güvence altına almamız gereken, <em>hoş +görebileceğimiz azami gözetim düzeyi</em> tam olarak ne kadar? Bu; gözetimin +demokrasinin işleyişini engellemeye başladığı, ifşacıların (Snowden gibi) +yakalanma olasılığının yüksek olduğu düzeydir.</p> +</div> +<div class="columns" style="clear:both"> +<p>Hükûmet gizliliği ile karşı karşıya kaldığımızda, insanlar olarak <a +href="https://www.eff.org/deeplinks/2013/11/reddit-tpp-ama">devletin ne +yaptığını öğrenmek için</a> ifşacılara ihtiyacımız var. (Bu 2019'da tekrar +bize hatırlatıldı, çünkü çeşitli ifşacılar, <a +href="https://www.commondreams.org/views/2019/09/27/trumps-ukraine-scandal-shows-why-whistleblowers-are-so-vital-democracy">Trump'un +Ukrayna cumhurbaşkanına para sızdırma girişimi hakkında</a> bilgi +sızdırdılar.) Ancak günümüzün gözetimi; potansiyel ifşacıları korkutuyor, bu +da çok fazla olduğu anlamına geliyor. Demokratik devlet üzerindeki +demokratik kontrolümüzü geri kazanmak için gözetimi ifşacıların güvende +olduklarını bildikleri bir noktaya indirmeliyiz.</p> + +<p><a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">1983'ten beri +savunduğum gibi</a> özgür/libre yazılımı kullanmak; dijital yaşamlarımızı +denetim altına almak için attığımız ilk adım ve gözetimi önlemeyi de +içeriyor. Özgür olmayan yazılıma güvenemeyiz; NSA, kendi bilgisayarlarımızı +ve yönlendiricilerimizi istila etmek için özgür olmayan yazılımlarda +güvenlik zayıflıkları <a +href="https://web.archive.org/web/20130622044225/http://blogs.computerworlduk.com/open-enterprise/2013/06/how-can-any-company-ever-trust-microsoft-again/index.htm">kullanır</a> +ve hatta <a +href="http://www.theguardian.com/world/2013/sep/05/nsa-gchq-encryption-codes-security">oluşturur</a>. +Özgür yazılım bize kendi bilgisayarlarımızı denetleme imkanı sunuyor ancak +<a href="http://www.wired.com/opinion/2013/10/149481/">bu durum, internette +dolaştığımızda gizliliğimizi korumuyor</a>.</p> + +<p>ABD'deki <a +href="http://www.theguardian.com/world/2013/oct/10/nsa-surveillance-patriot-act-author-bill">“ulusal +gözetim güçlerini azaltmak” için iki partili mevzuat</a> hazırlanıyor, +ancak bu mevzuat hükûmetin sanal dosyalarımızı kullanmasını sınırlamaya +dayanıyor. Eğer “ifşacıyı yakalamak” onu teşhis etmek için +yeterli bir erişim gerekçesiyse, bu sınırlama ifşacıları korumak için +yeterli olmaz. Daha da fazlasını yapmamız gerekiyor.</p> +</div> + +<h3 class="subheader" style="clear: both">Demokraside Gözetim Üst Sınırı</h3> + +<div class="columns"> +<p>İfşacılar suçları ve yalanları açığa vurmaya cesaret edemezlerse hükümetimiz +ve kurumlarımız üzerindeki son denetimimizi kaybederiz. Bu nedenle devletin +bir haberciyle kimin konuştuğunu öğrenmesini sağlayan gözetim aşırı +gözetimdir, demokrasinin dayanabileceğinden daha fazla.</p> + +<p>İsimsiz bir ABD hükümeti yetkilisi, 2011’de gazetecilere <a +href="http://www.rcfp.org/browse-media-law-resources/news-media-law/news-media-and-law-summer-2011/lessons-wye-river">ABD’nin +habercilere mahkeme celbi göndermeyeceğini çünkü “Kiminle +konuştuğumuzu bildiklerini” söyledi.</a> Bazen <a +href="http://www.theguardian.com/media/2013/sep/24/yemen-leak-sachtleben-guilty-associated-press">bunu +bulmak için gazetecilerin telefon arama kayıtları için mahkeme celbi</a> +çıkarılmaktadır ancak Snowden bize ABD’deki herkesin tüm telefon arama +kayıtları için mahkeme talebi olduğunu ve her zaman <a +href="https://www.theguardian.com/world/interactive/2013/jun/06/verizon-telephone-data-court-order">Verizon'dan</a> +ve <a +href="http://www.marketwatch.com/story/nsa-data-mining-digs-into-networks-beyond-verizon-2013-06-07">diğer +şirketlerden</a> aldıklarını göstermiştir.</p> + +<p>Muhalefet ve muhalif faaliyetlerin, üzerlerinde kirli numaralar oynamaya +istekli devletlerden sır saklaması gerekiyor. ACLU, ABD hükümetinin <a +href="http://www.aclu.org/files/assets/Spyfiles_2_0.pdf">barışçıl muhalif +gruplara aralarında teröristlerin var olduğu bahanesiyle sızma konusundaki +sistematik uygulamasını</a> göstermiştir. Gözetimin çok fazla olduğu nokta, +devletin bilinen bir gazeteci veya bilinen bir muhalifle kimin konuştuğunu +bulabildiği noktadır.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Bilgi Bir Kez Toplanırsa Kötüye Kullanılacak</h3> + +<div class="columns"> +<p id="willbemisused">İnsanlar genel gözetim düzeyinin çok yüksek olduğunu kabul ettiğinde ilk +müdahaleleri biriken verilere erişim konusunda sınırlar önermek +şeklindedir. Bu kulağa hoş geliyor ancak hükümetin kurallara uyduğunu +varsaysak bile sorunu pek de çözmeyecek. (NSA, <a +href="http://www.wired.com/threatlevel/2013/09/nsa-violations/">NSA'yı etkin +bir şekilde sorumlu tutamadığını</a> söyleyen FISA mahkemesini yanıltmıştı.) +Bir suç şüphesi, erişim için temel teşkil edecektir; bu yüzden bir ifşacı +“casusluk” ile suçlandığında “casus”u bulmak, +biriken malzemeye erişmek için bir bahane olacaktır.</p> + +<p>Uygulamada devlet kurumlarının gözetim verilerini kullanma kurallarını +yerine getirmek için bahaneler oluşturmasını bile bekleyemeyiz, çünkü ABD +kuruluşları zaten <a +href="https://theintercept.com/2018/01/09/dark-side-fbi-dea-illegal-searches-secret-evidence/"> +kuralları çiğnemek için yalan söylemektedir</a>. Bu kurallara ciddi bir +şekilde uyulması amaçlanmamıştır; aksine, bunlar istersek inanabileceğimiz +bir masaldır.</p> + +<p>Ek olarak devletin gözetim personeli, verileri kişisel nedenlerden dolayı +kötüye kullanacaktır. Bazı NSA ajanları, <a +href="http://www.theguardian.com/world/2013/aug/24/nsa-analysts-abused-surveillance-systems">âşıklarını +“LOVEINT” adlı bir uygulamada—geçmiş, şimdiki veya +diledikleri gibi—izlemek için ABD gözetim sistemlerini +kullandı</a>. NSA bunu birkaç kez yakalayıp cezalandırdığını söylüyor; kaç +kez yakalanmadığını bilmiyoruz. Ancak bu olaylar bizi şaşırtmamalı çünkü +polis uzun süredir <a +href="https://web.archive.org/web/20160401102120/http://www.sweetliberty.org/issues/privacy/lein1.htm#.V_mKlYbb69I">çekici +bir kişinin izini sürmek için ehliyet kayıtlarına erişimini uzun süredir +kullanıyordu</a>, bir buluşma için bir plaka işletme olarak bilinen bir +uygulama. Bu uygulama <a +href="https://theyarewatching.org/issues/risks-increase-once-data-shared">yeni +dijital sistemlerle</a> genişletildi. 2016 yılında bir savcı, <a +href="http://gizmodo.com/government-officials-cant-stop-spying-on-their-crushes-1789490933"> +romantik bir takıntının nesnesi olan birinin telefonunu dinleme</a> +yetkisini almak için hakimlerin imzalarını almakla suçlandı. AP, <a +href="https://apnews.com/699236946e3140659fff8a2362e16f43">ABD'deki birçok +başka durumu da</a> biliyor. +</p> + +<p>Gözetim verileri, yasak olsa bile, her zaman başka amaçlar için +kullanılacaktır. Veriler toplanıp, devletin erişme olanağı olduktan sonra <a +href="http://falkvinge.net/2012/03/17/collected-personal-data-will-always-be-used-against-the-citizens/">Avrupa</a>, +<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_American_internment">ABD</a> +ve en son <a +href="http://www.cbc.ca/news/world/terrifying-how-a-single-line-of-computer-code-put-thousands-of-innocent-turks-in-jail-1.4495021">Türkiye</a>'den +gelen örneklerin gösterdiği gibi bu verileri korkunç şekillerde kötüye +kullanabilir. (Türkiye'nin Bylock programını gerçekten kimin kullandığına +dair kafa karışıklığı, insanları keyfî olarak kullandıkları için +cezalandırmanın temel kasıtlı adaletsizliğini daha da kötüleştirdi.) +</p> + +<p>Devlet tarafından toplanan kişisel verilerin, sunucuların güvenliğini aşan +harici bilgisayar güvenlik kırıcıları, <a +href="https://www.techdirt.com/articles/20150612/16334231330/second-opm-hack-revealed-even-worse-than-first.shtml">ve +hatta düşman devletler için çalışan güvenlik kırıcıları</a>, tarafından elde +edilmesi olasıdır.</p> + +<p>Hükûmetler <a +href="http://www.nytimes.com/2015/06/22/world/europe/macedonia-government-is-blamed-for-wiretapping-scandal.html">doğrudan +demokrasiyi altüst etmek</a> için kitlesel gözetim kabiliyetini kolaylıkla +kullanabilirler.</p> + +<p>Devletin erişebileceği toplam gözetim, devletin herhangi bir kişiye karşı +büyük bir zarf atma eylemine girişmesini sağlar. Gazeteciliği ve demokrasiyi +güvenli hâle getirmek için devlet tarafından kolayca erişilebilen veri +birikimini sınırlandırmalıyız.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Gizlilik İçin Güçlü Koruma Teknik Olmalı</h3> + +<div class="columns"> +<p>Electronik Cephe Vakfı ve diğer kuruluşlar, <a +href="https://necessaryandproportionate.org">kitlesel gözetim ihlallerini +önlemek</a> için tasarlanmış bir dizi yasal ilke önermektedir. Bu ilkeler, +çok önemli bir biçimde, ifşacılar için açık yasal korumayı içeriyor; bunun +bir sonucu olarak, eğer tamamen benimsenir ve sonsuza dek istisnasız +uygulanırlarsa, demokratik özgürlükleri korumak için yeterli olacaklardır.</p> + +<p>Bununla birlikte bu tür yasal korumalar güvencesizdir: Yakın tarihin +gösterdiği gibi yürürlükten kaldırılabilir (FISA Değişiklik Yasası'nda +olduğu gibi), askıya alınabilir veya <a +href="http://www.nytimes.com/2009/04/16/us/16nsa.html">göz ardı +edilebilir</a>.</p> + +<p>Bu arada demagoglar her zamanki bahaneleri kitlesel gözetim için zemin +olarak gösterecekler; herhangi bir terörist saldırı, sadece bir avuç insanın +ölümüne neden olsa bile, bir fırsat sunması için abartılacaktır.</p> + +<p>Verilere erişime ilişkin sınırlamalar bir kenara bırakılırsa hiç yoklarmış +gibi olacaktır: yıllardır biriken dosyalar aniden devlet ve kuruluşları +tarafından kötüye kullanım için mevcut olacak ve şayet şirketler tarafından +toplanmışsa, onların özel kötüye kullanımına da açık olacaklar. Eğer, +bununla birlikte, herkes hakkında dosya toplanmasını durdurursak, ne bu +dosyalar mevcut olacak ne de onları geriye dönük olarak toplamak mümkün +olacak. Yeni bağnaz bir düzenin gözetimi yeni baştan kurması gerekecek ve +ancak ondan sonra veri toplayabilecektir. Bu yasayı duraklatmak veya geçici +olarak yok saymak söz konusuysa eğer, bu fikir zar zor mantıklıdır.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">İlk olarak, Akılsız Olma</h3> + +<div class="columns"> +<p>Gizliliğe sahip olmak için şunu unutmamalısınız: Gizliliğini korumak zorunda +olan ilk olarak sizsiniz. Kendinizi web sitelerine tanıtmaktan kaçının, Tor +ile iletişime geçin ve sitelerin ziyaretçileri izlemek için kullandıkları +şemaları engelleyen tarayıcıları kullanın. E-posta içeriğini şifrelemek için +GNU Privacy Guard'ı kullanın. Eşyalar için nakit ödeme yapın.</p> + +<p>Kendi verilerinizi saklayın; verilerinizi şirketin “elverişli” +bir sunucusunda saklamayın. Ancak dosyaları bir arşive koymanız ve sunucuya +yüklemeden önce kendi bilgisayarınızda özgür bir yazılımla birlikte +dosyaların adları da dâhil olmak üzere tüm arşivi şifrelemeniz koşuluyla bir +veri yedeklemesini ticari bir hizmete emanet etmek güvenlidir.</p> + +<p>Gizlilik uğruna özgür olmayan yazılımlardan kaçınmalısınız; bilgisayarınızın +işlevlerinin denetimini şirketlere verirseniz <a +href="/malware/proprietary-surveillance.html">sizi gözetlemeleri +olasıdır</a>. <a +href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine +Hizmetten</a> kaçının; başkalarına bilişiminizin nasıl yapıldığının +denetimini vermenin yanı sıra ilgili tüm verileri şirketin sunucusuna teslim +etmenizi gerektirir.</p> + +<p>Arkadaşlarınızın ve tanıdıklarınızın gizliliğini de koruyun. Onlarla nasıl +iletişim kuracağınız dışında <a +href="http://bits.blogs.nytimes.com/2014/05/21/in-cybersecurity-sometimes-the-weakest-link-is-a-family-member/">kişisel +bilgilerini vermeyin</a> ve hiçbir web sitesine e-posta veya telefon rehberi +listenizi asla vermeyin. Facebook gibi bir şirkete arkadaşlarınız hakkında +bir gazetede yayımlamak istemedikleri hiçbir şey söylemeyin. Daha da iyisi +Facebook tarafından hiç kullanılmayın. Başkalarının gizliliğini feragat +etmeye zorladıklarından, sizinkini ifşa etmekten mutlu olsanız bile +kullanıcıların gerçek adlarını vermelerini gerektiren iletişim sistemlerini +reddedin.</p> + +<p>Kendini korumak esastır ancak en katı kendini koruma bile kendinize ait +olmayan sistemlerde veya sistemlerden gizliliğinizi korumak için +yetersizdir. Başkalarıyla iletişim kurduğumuzda veya şehirde dolaşırken +gizliliğimiz toplumun uygulamalarına bağlıdır. İletişimimizi ve +hareketlerimizi ortaya çıkaran sistemlerden bazılarını önleyebiliriz, +hepsini değil. Açıkçası daha iyi bir çözüm, tüm bu sistemlerin meşru +şüpheliler dışındaki insanları denetlemeyi bırakmasıdır.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Her Sistemi Gizlilik İçin Tasarlamalıyız</h3> + +<div class="columns"> +<p>Kitlesel bir gözetim toplumu istemiyorsak gözetimi bir tür sosyal kirlilik +olarak değerlendirmeli ve fiziksel yapının çevresel etkilerini +sınırladığımız gibi her yeni dijital sistemin gözetim etkisini +sınırlamalıyız.</p> + +<p>Örneğin; elektrik şirketinin “akıllı” sayaçları; güç kaynağının, +kullanıcıların genel olarak kullanıcılarla nasıl karşılaştırılacağı da dâhil +olmak üzere her bir müşterinin elektrik kullanımıyla ilgili anlık bilgileri +göndermek için kullanılır. Bu, genel gözetim temelinde uygulanır ancak +herhangi bir gözetim gerektirmez. Enerji şirketinin bir konut mahallesindeki +ortalama kullanımı; toplam kullanıcı sayısını abone sayısına bölerek +hesaplaması ve sayaçlara göndermesi kolay olacaktır. Her müşterinin sayacı, +istediği süre içinde kullanımını, o dönemin ortalama kullanım modeliyle +karşılaştırabilir. Gözetim olmadan da aynı fayda!</p> + +<p>Bu gizliliği tüm dijital sistemlerimizde tasarlamamız gerekiyor [<a +href="#ambientprivacy">1</a>].</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Veri Toplamak İçin Çare: Dağınık Bırakmak</h3> + +<div class="columns"> +<p>İzlemeyi gizlilik için güvenli hale getirmenin bir yolu; <a +name="dispersal">verileri dağınık ve erişime elverişsiz tutmaktır</a>. Eski +moda güvenlik kameraları gizlilik(<a href="#privatespace">*</a>) için tehdit +değildi. Kayıt tesislerinde saklanırdı ve en fazla birkaç hafta +tutulurdu. Bu kayıtlara erişme zorluğundan dolayı hiçbir zaman çok olarak +yapılmazdı; yalnızca birinin suç bildirdiği yerlerde erişilebilirdi. Her gün +milyonlarca kaseti fiziksel olarak toplamak, izlemek ya da kopyalamak mümkün +olmazdı.</p> + +<p>Günümüzde güvenlik kameraları, gözetim kameraları hâline gelmiştir: +İnternete bağlanırlar, böylece kayıtlar bir veri merkezinde toplanabilir ve +sonsuza dek saklanabilir. Detroit'te polisler; herhangi bir anda ve sürekli +onlara bakabilmek için <a +href="https://eu.detroitnews.com/story/news/local/detroit-city/2018/01/23/detroit-green-light/109524794/">gözetim +kameralarına sınırsız erişim</a> sağlama konusunda işletmelere baskı +yapıyorlar. Bu zaten tehlikeli ama daha da kötüye gidecek. Yüz tanıma +alanındaki ilerlemeler, şüpheli gazetecilerin kiminle konuştuğunu görmek +için her zaman sokakta izlenebileceği günü getirebilir.</p> + +<p>İnternet'e bağlı kameralar çoğu zaman kötü bir dijital güvenliğe sahiptir, +bu da <a +href="https://www.csoonline.com/article/2221934/cia-wants-to-spy-on-you-through-your-appliances.html">herkesin +bu kameraların gördüklerini izleyebileceği</a> anlamına gelir. Bu; internete +bağlı kameraları güvenlik ve gizlilik için büyük bir tehdit hâline +getirir. Gizliliğin uğruna, insanlar tarafından taşınan durumlar hariç, +nerede ve ne zaman kabul edildiğini hedefleyen İnternet bağlantılı +kameraların kullanımını yasaklamalıyız. Herkes zaman zaman fotoğraf ve video +kaydı göndermekte özgür olmalıdır ancak İnternet'te bu tür verilerin +sistematik birikimi sınırlı olmalıdır.</p> + +<p><a name="privatespace"><b>*</b></a> Burada güvenlik kamerasının bir +mağazanın içine ya da sokağa işaret ettiğini varsayıyorum. Birinin özel bir +alanına bakan, başka birine ait herhangi bir kamera gizliliği ihlal ediyor +ancak bu başka bir konu.</p> +</div> + +<h3 id="digitalcash" class="subheader">İnternet Ticareti Gözetimi İçin Çare</h3> + +<div class="columns"> +<p>Çoğu veri toplama, insanların kendi dijital faaliyetlerinden +gelir. Genellikle veriler ilk önce şirketler tarafından toplanır. Ancak +gizlilik ve demokrasi tehdidi söz konusu olduğunda gözetimin doğrudan devlet +tarafından yapılıp yapılmadığı veya bir şirkete havale edilip edilmediği +önemli değildir. Çünkü şirketlerin topladığı veriler devlet tarafından +sistematik olarak kullanılabilir durumdadır.</p> + +<p>NSA, PRISM aracılığıyla <a +href="https://www.commondreams.org/headline/2013/08/23-2">birçok büyük +İnternet şirketinin veri tabanına girmiştir</a>. AT&T 1987'den beri tüm +telefon kayıtlarını kaydetti ve talep üzerine arama yapmak için <a +href="http://www.nytimes.com/2013/09/02/us/drug-agents-use-vast-phone-trove-eclipsing-nsas.html?_r=0">DEA'nın +kullanımına açtı</a>. Açıkça konuşursak ABD hükûmeti bu verilere sahip değil +ancak uygulamada sahip de olabilir. Bazı şirketler, <a +href="https://www.eff.org/who-has-your-back-government-data-requests-2015">hükûmet +veri taleplerine mümkün olduğunca sınırlı bir şekilde karşı koydukları</a> +için övülse de, bu durum, verileri ilk etapta toplayarak yarattıkları +zararları sadece kısmen telafi edebilmektedir. Ek olarak bu şirketlerin +birçoğu verileri doğrudan yanlış kullanır veya veri komisyoncularına sunar.</p> + +<p>Bu nedenle gazeteciliği ve demokrasiyi güvenli kılma hedefi, sadece devlet +tarafından değil, herhangi bir kuruluş tarafından insanlar hakkında toplanan +verileri azaltmayı gerektirir. Dijital sistemleri, kullanıcıları hakkında +veri toplamayacak şekilde yeniden tasarlamalıyız. İşlemlerimiz hakkında +dijital verilere ihtiyaç duymaları durumunda bizimle olan ilişkilerinde +doğal olarak gerekli olanın ötesinde kısa bir süreden fazla tutmalarına izin +verilmemelidir.</p> + +<p>İnternet'in şu andaki gözetim düzeyinin sebeplerinden biri; sitelerin +kullanıcıların etkinliklerini ve eğilimlerini izlemeye dayalı reklamcılık +yoluyla finanse edilmesidir. Bu salt bir sıkıntıyı, görmezden gelmeyi +öğrenebileceğimiz reklamcılığı, bilelim veya bilmeyelim, bir gözetim +sistemine dönüştürür. İnternet üzerinden yapılan alımlar da kullanıcılarını +izler. Ve hepimiz biliyoruz ki “gizlilik politikaları”, +gizliliği ihlal etmek için onu korumak konusundaki taahhütlerden daha çok, +bahanelerdir.</p> + +<p>Her iki sorunu da anonim ödemeler sistemini (ödemeyi yapanın anonim olduğu) +benimseyerek düzeltebiliriz. (Alacaklıların vergilerinden kaçınmalarına +yardım etmek istemiyoruz.) <a +href="http://www.wired.com/opinion/2013/05/lets-cut-through-the-bitcoin-hype/">Bitcoin +anonim değildir</a> ancak Bitcoin ile anonim olarak ödeme yapmanın yolları +vardır. Bununla birlikte <a +href="http://www.wired.com/wired/archive/2.12/emoney_pr.html">dijital para +için teknoloji ilk olarak 1980'lerde geliştirilmiştir</a>; bunu yapmak için +GNU yazılımı, <a href="http://taler.net/">GNU Taler</a> olarak +adlandırılır. Şimdi sadece uygun iş düzenlemelerine ve devletin onları +engellememesine ihtiyacımız var.</p> + +<p>Anonim ödemeler için bir başka olası yöntem ise <a +href="https://stallman.org/articles/anonymous-payments-thru-phones.html">ön +ödemeli telefon kartları</a> kullanmaktır. Daha az kullanışlı ancak +uygulanması çok kolaydır.</p> + +<p>Sitelerin kişisel veri toplanmasından kaynaklanan diğer bir tehdit; güvenlik +kırıcılarının girebileceği, alabileceği ve kötüye kullanabileceğidir. Buna +müşterilerin kredi kartı bilgileri de dahildir. Anonim bir ödeme sistemi bu +tehlikeye son verir: site sizin hakkınızda hiçbir şey bilmiyorsa, sitedeki +bir güvenlik açığı size zarar veremez.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Seyahat Gözetimi İçin Çare</h3> + +<div class="columns"> +<p>Dijital ücret tahsilatını anonim ödemeye dönüştürmeliyiz (örneğin; dijital +nakit kullanarak). Plaka tanıma sistemleri <a +href="https://www.eff.org/deeplinks/2018/11/eff-and-muckrock-release-records-and-data-200-law-enforcement-agencies-automated">tüm +araçların plakalarını tanır</a> ve <a +href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/whos_watching_you/8064333.stm">veriler +süresiz olarak tutulabilir</a>; kanunen mahkeme kararları tarafından aranan +araçlar listesinde bulunan plaka numaralarını fark etmesi ve kaydetmesi +istenmelidir. Daha az güvenli bir alternatif; tüm arabaları yerel olarak +ancak birkaç günlüğüne kaydeder ve tüm verileri İnternet üzerinden sağlamaz; +verilere erişim, mahkeme kararıyla verilen plaka numaralarının listesini +aramakla sınırlı olmalıdır.</p> + +<p>ABD'deki “uçuşa yasaklılar listesi”, <a +href="https://www.aclu.org/blog/national-security-technology-and-liberty-racial-justice/victory-federal-court-recognizes">yargılanmadan +ceza</a> olduğu için kaldırılmalıdır.</p> + +<p>Kendisi ve bagajı daha dikkatli aranacaklar listesi olması kabul edilebilir +ve iç hatlarda anonim yolcular bu listede varmış gibi davranılabilir. Aynı +zamanda vatandaş olmayanların, ülkeye girişlerine izin yoksa, ülkeye giriş +uçuşlarına binmelerine izin verilmemesi de kabul edilebilir. Bu, tüm meşru +amaçlar için yeterli olmalıdır.</p> + +<p>Birçok toplu taşıma sistemi, ödeme için bir tür akıllı kart veya RFID +kullanır. Bu sistemler kişisel verileri toplar: Bir keresinde nakit para +dışında herhangi bir şeyle ödeme yapma hatası yaparsanız kartı adınızla +kalıcı olarak ilişkilendirirler. Ayrıca her kartla ilişkili tüm seyahatleri +kaydederler. Bu bilgiler topluca kitlesel gözetime tekabül eder. Bu veri +toplama azaltılmalıdır.</p> + +<p>Navigasyon servisleri gözetleme yapar: Kullanıcının bilgisayarı harita +servisine kullanıcının yerini ve kullanıcının nereye gitmek istediğini +söyler; daha sonra sunucu rotayı belirler ve onu görüntüleyen kullanıcının +bilgisayarına geri gönderir. Günümüzde sunucu muhtemelen kullanıcının +konumlarını kaydeder çünkü onu engelleyecek hiçbir şey yoktur. Bu gözetleme +kendiliğinden gerekli değildir ve yeniden tasarım bunu önleyebilir: +Kullanıcının bilgisayarındaki özgür/libre yazılım, ilgili bölgelere ait +harita verilerini indirebilir (daha önce indirilmediyse), rotayı +hesaplayabilir ve kullanıcının nereye gideceğini veya nereye gitmek +istediğini başka birine söylemeden görüntüleyebilir.</p> + +<p>Ödünç alınan bisiklet vb. için sistemler, ödünç alan kimsenin kimliğinin +yalnızca ögenin ödünç alındığı istasyonun içinde bilineceği şekilde +tasarlanabilir. Ödünç alma işlemi tüm istasyonlara ögenin tükendiğini +bildirir, böylece kullanıcı onu herhangi bir istasyonda (genel olarak farklı +bir tane) iade ettiğinde o istasyon nerede ve ne zaman ödünç alınacağını +bilir. Diğer istasyona ögenin artık kullanılmadığını bildirir. Aynı zamanda +kullanıcının faturasını hesaplar ve (birkaç rastgele dakika bekledikten +sonra) bir istasyon halkası boyunca merkeze gönderir, böylece merkezin +faturanın hangi istasyondan geldiğini bulamamasını sağlar. Bu yapıldığında +geri dönüş istasyonu işlemle ilgili her şeyi unutacaktır. Bir öge çok uzun +süre dışarıda kalırsa, ödünç alınan istasyon merkeze bilgi verebilir; bu +durumda ödünç alan kimsenin kimliğini derhal gönderebilir.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">İletişim Dosyaları İçin Çare</h3> + +<div class="columns"> +<p>İnternet servis sağlayıcıları ve telefon şirketleri, kullanıcılarının +kişileri (tarama, telefon görüşmeleri vb.) hakkında kapsamlı veri +tutarlar. Cep telefonlarıyla <a +href="http://www.zeit.de/digital/datenschutz/2011-03/data-protection-malte-spitz">kullanıcının +fiziksel konumunu da kaydederler</a>. Bu dosyaları uzun süre saklarlar: +AT&T örneğinde 30 yıldan fazla. Yakında <a +href="http://www.wired.com/opinion/2013/10/the-trojan-horse-of-the-latest-iphone-with-the-m7-coprocessor-we-all-become-qs-activity-trackers/">kullanıcının +vücut faaliyetlerini bile kaydedecekler</a>. <a +href="https://www.aclu.org/blog/national-security-technology-and-liberty/it-sure-sounds-nsa-tracking-your-location">NSA'nın +cep telefonu konum verilerini toplu olarak topladığı</a> da görülüyor.</p> + +<p>Sistemlerin bu gibi dosyaları oluşturduğu yerlerde gözlenmeyen iletişim +mümkün değildir. Bu yüzden onları oluşturmak veya saklamak yasa dışı +olmalıdır. İSS'lerin ve telefon şirketlerinin belirli bir partiyi denetlemek +için mahkeme emri olmadan bu bilgiyi çok uzun süre saklamasına izin +verilmemelidir.</p> + +<p>Bu çözüm tamamen ikna edici değildir çünkü hükümetin ürettiği tüm bilgileri +derhâl toplamasını fiziksel olarak engellemeyecektir, bu da <a +href="http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/06/nsa-phone-records-verizon-court-order">ABD’nin +bazı veya tüm şirketlerinde yaptığıdır</a>. Bunu yasayla yasaklamaya +güvenmemiz gerekirdi. Ancak, ilgili yasanın (PAT RIOT Yasası) uygulamayı +açıkça yasaklamadığı mevcut durumdan daha iyi olurdu. Ayrıca hükümet bu tür +bir gözetime devam etseydi, o zamandan önce yapılan herkesin telefon +görüşmeleri hakkında veri alamazdı.</p> + +<p>Kime e-posta gönderdiğiniz konusunda gizlilik için sizin ve başkalarının +sizin kendi hükümetinizle asla iş birliği yapamayacak bir ülkede olan +e-posta hizmetlerini ve şifrelemeyi kullanarak iletişim kurmak basit bir +kısmi çözümdür. Bununla birlikte Ladar Levison (ABD gözetiminin tamamen +bozmaya çalıştığı posta servisi Lavabit'in sahibi) oldukça sofistike bir +şifreleme sistemi fikrine sahipti: e-posta hizmetiniz yalnızca e-posta +hizmetimin bir kullanıcısına e-posta gönderdiğinizi bilecek ve e-posta +hizmetim sadece e-posta hizmetinizin bir kullanıcısından e-posta aldığımı +bilecek, ancak sizin bana e-posta gönderdiğinizin belirlenmesi zor olacaktı.</p> +</div> + +<h3 class="subheader">Ancak Biraz Gözetim Gerekli</h3> + +<div class="columns"> +<p>Devletin suçluları bulabilmesi için, mahkeme emri uyarınca belirli suçları +veya belirli planlanmış suç şüphelerini araştırabilmesi gerekir. İnternet +ile telefon konuşmalarını dinleme gücü doğal olarak İnternet bağlantılarına +dinleme gücüne kadar uzar. Bu gücün, politik nedenlerden dolayı kötüye +kullanımı kolaydır ancak aynı zamanda gereklidir. Neyse ki, (tavsiye ettiğim +gibi) eğer olaydan önce dijital sistemlerin büyük miktarda dosya +biriktirmesini önlersek, olaydan sonra ifşacıların bulunması kolay +olmayacaktır.</p> + +<p>Polis gibi devlet tarafından verilen özel güce sahip kişiler; gizlilik +haklarını kaybeder ve izlenmelidir. (Aslında polisin, özellikle +protestocular ve <a +href="https://web.archive.org/web/20131025014556/http://photographyisnotacrime.com/2013/10/23/jeff-gray-arrested-recording-cops-days-becoming-pinac-partner/">fotoğrafçılar</a> +hakkında çok sık yaptıklarından ötürü, yalancı şahitlik için “<a +href="https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Police_perjury&oldid=552608302">testilying</a>” +şeklinde kendi jargon terimleri vardır.) Kaliforniya'da, her zaman polisin +video kamera kullanmasını gerektiren bir şehirde, <a +href="http://www.motherjones.com/kevin-drum/2013/08/ubiquitous-surveillance-police-edition">güç +kullanımlarının %60 oranında düştüğü</a> bulundu. ACLU bundan yana.</p> + +<p><a +href="https://web.archive.org/web/20171019220057/http://action.citizen.org/p/dia/action3/common/public/?action_KEY=12266">Şirketler +insan değildir ve insan haklarına sahip değillerdir</a>. İşletmelerin +kimyasal, biyolojik, nükleer, mali, bilgisayımsal (örneğin; <a +href="http://DefectiveByDesign.org">DRM</a>) veya siyasal (örneğin; +lobicilik) tehlikelere neden olabilecek süreçlerin ayrıntılarını topluma, +halkın refahı için gerekli olan her düzeyde yayımlamasını istemek +meşrudur. Bu faaliyetlerin tehlikeleri (BP petrol sızıntısını, Fukushima +erimesini ve 2008 vergi krizini düşünün), terörizmi gölgede bırakır.</p> + +<p>Ancak gazetecilik bir işin parçası olarak yapılsa bile gözetimden +korunmalıdır.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<div class="reduced-width"> +<p>Dijital teknoloji; hareketlerimizin, eylemlerimizin ve iletişimimizin +gözetim düzeyinde büyük bir artışa neden oldu. 1990'larda yaşadığımızdan çok +daha fazlası ve 1980'lerde <a +href="https://hbr.org/2013/06/your-iphone-works-for-the-secret-police">Demir +Perde'nin ardında yaşayan insanların deneyimlediğinden çok daha fazlası</a> +söz konusu, ve toplanmış verilerin devlet tarafından kullanımına ilişkin +yasal sınırlar bunu değiştirmeyecektir.</p> + +<p>Şirketler daha fazla müdahaleci gözetim tasarlıyorlar. Bazıları, Facebook +gibi şirketlere bağlı olan, her yana yayılmış gözetimin, <a +href="https://www.theguardian.com/technology/2015/aug/10/internet-of-things-predictable-people">insanların +nasıl düşündükleri</a> üzerinde derin etkileri olacağını düşünüyor. Bu tür +olasılıklar tahmin edilemez değildir; fakat demokrasiye tehdit, dayanaksız +bir görüş değildir. Bugün var ve görünür durumda.</p> + +<p>Özgür ülkelerimizin daha önce ciddi bir gözetim açığından muzdarip +olduklarına ve Sovyetler Birliği ve Doğu Almanya'dan daha fazla +gözetlenmeleri gerektiğine inanmıyorsak bu artışı tersine çevirmeliyiz. Bu, +insanlar hakkında büyük veri birikiminin durdurulmasını gerektirir.</p> +</div> +<div class="column-limit"></div> + +<h3 style="font-size: 1.2em">Son Not</h3> +<ol> +<li id="ambientprivacy"><em>İzlenmeme</em> durumu <a +href="https://idlewords.com/2019/06/the_new_wilderness.htm">ortam +gizliliği</a> olarak adlandırılmıştır.</li> +</ol> +</div> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@yandex.com"><theflossinformation@yandex.com></a>, +2019</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/10/06 08:42:13 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |