From 1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Christian Grothoff Date: Sun, 11 Oct 2020 13:29:45 +0200 Subject: add i18n FSFS --- .../articles/tr/15-years-of-free-software.html | 196 ++ .../blog/articles/tr/2020-announcement-1.html | 124 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html | 164 ++ .../articles/tr/android-and-users-freedom.html | 344 ++++ .../blog/articles/tr/basic-freedoms.html | 146 ++ .../blog/articles/tr/byte-interview.html | 548 ++++++ .../blog/articles/tr/can-you-trust.html | 353 ++++ .../blog/articles/tr/categories.html | 461 +++++ .../blog/articles/tr/compromise.html | 304 +++ .../articles/tr/copyright-and-globalization.html | 1289 ++++++++++++ .../blog/articles/tr/drdobbs-letter.html | 193 ++ .../blog/articles/tr/floss-and-foss.html | 135 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html | 252 +++ .../tr/free-software-even-more-important.html | 404 ++++ .../blog/articles/tr/free-software-intro.html | 160 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html | 753 +++++++ .../blog/articles/tr/fs-motives.html | 205 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html | 214 ++ .../blog/articles/tr/gnu-history.html | 217 ++ .../blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html | 1781 +++++++++++++++++ .../blog/articles/tr/gnu-structure.html | 412 ++++ .../articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html | 163 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html | 218 ++ .../blog/articles/tr/government-free-software.html | 301 +++ .../blog/articles/tr/initial-announcement.html | 321 +++ .../blog/articles/tr/javascript-trap.html | 333 ++++ .../blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html | 303 +++ .../blog/articles/tr/linux-and-gnu.html | 337 ++++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html | 786 ++++++++ .../articles/tr/misinterpreting-copyright.html | 712 +++++++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html | 353 ++++ .../articles/tr/open-source-misses-the-point.html | 515 +++++ .../blog/articles/tr/philosophy.html | 179 ++ .../blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html | 123 ++ .../blog/articles/tr/posting-videos.html | 148 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html | 256 +++ .../blog/articles/tr/push-copyright-aside.html | 233 +++ .../blog/articles/tr/right-to-read.html | 618 ++++++ .../blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html | 2078 ++++++++++++++++++++ .../blog/articles/tr/saying-no-even-once.html | 181 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html | 275 +++ .../blog/articles/tr/shouldbefree.html | 931 +++++++++ .../articles/tr/surveillance-vs-democracy.html | 644 ++++++ .../blog/articles/tr/thegnuproject.html | 1113 +++++++++++ .../blog/articles/tr/university.html | 213 ++ .../blog/articles/tr/upgrade-windows.html | 140 ++ .../blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html | 209 ++ ...en-free-software-isnt-practically-superior.html | 219 +++ .../tr/who-does-that-server-really-serve.html | 485 +++++ .../blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html | 223 +++ .../blog/articles/tr/why-copyleft.html | 174 ++ talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html | 438 +++++ .../blog/articles/tr/why-gnu-linux.html | 294 +++ .../articles/tr/why-programs-should-be-shared.html | 155 ++ .../blog/articles/tr/words-to-avoid.html | 1439 ++++++++++++++ .../tr/your-freedom-needs-free-software.html | 197 ++ 56 files changed, 23962 insertions(+) create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr') diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html new file mode 100644 index 0000000..c66b816 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/15-years-of-free-software.html @@ -0,0 +1,196 @@ + + + + + + +Özgür Yazılımla 15 Yıl - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + +

Özgür Yazılımla 15 Yıl

+ +

+ yazan Richard M. Stallman +

+ +

+ Özgür Yazılım Hareketi’nin ve GNU Projesi’nin başlangıcından bu yana 15 +yıldan fazla geçti. Uzun bir yol almışız. +

+ +

+ 1984’te, modern bir bilgisayarı, sınırlayıcı bir lisans altında edinmeniz +gereken özel mülk bir işletim sistemini kurmadan kullanmak +olanaksızdı. Kimsenin, yazılımı, bilgisayar kullanıcısı arkadaşlarıyla +özgürce paylaşmasına izin verilmezdi ve herhangi biri, yazılımı, kendi +gereksinimlerine uyması için güçlükle değiştirebilirdi. Yazılım sahipleri, +bizi, birbirimizden ayırmak için duvarlar örmüşlerdi. +

+ +

+ GNU Projesi, bütün bunları değiştirmek için oluşturuldu. İlk hedefi, Unix +uyumlu, taşınabilir ve %100 özgür yazılım olacak bir işletim sistemi +geliştirmekti %95 değil, %99,5 değil; %100%. Böylece kullanıcılar, bütün +sistemi yeniden dağıtmak, herhangi bölümünü değiştirmek ve herhangi bir +bölümüne katkıda bulunmak için özgür olacaklardı. Sistemin adı, yinelemeli +bir kısaltma olan GNU, “GNU Unix Değildir”—bir yandan GNU’ +nun farklı bir şey olduğunu söylerken, bir yandan da Unix'e saygılarımızı +sunmanın bir yoludur. Teknik açıdan GNU, Unix'e benzer; ancak Unix'in +tersine GNU, kullanıcılarına özgürlük verir. +

+ +

+ Bu işletim sistemini geliştirmek, yıllarca süren çalışmalar, yüzlerce +programcılar gerektirdi. Bazı masraflar, Özgür Yazılım Vakfı ve özgür +yazılım şirketleri tarafından karşılandı; çoğu gönüllülerdi. Bazıları ünlü +oldu; çoğunluğu, onların kodunu kullanan ya da onların kodu üzerinde çalışan +diğer hackerler tarafından, büyük ölçüde meslekleriyle tanınırlar. Hepsi +birlikte, bütün insanlık için, bilgisayar ağının gizli gücünün açığa +çıkmasına katkıda bulunmuşlardır. +

+ +

+ 1991’de, Unix benzeri bir sistemin büyük önem taşıyan son bileşeni +geliştirildi: Linux, Linus Torvalds tarafından yazılmış özgür +çekirdek. Bugün, GNU ve Linux’un birleşimi, dünya çapında milyonlarca kişi +tarafından kullanılıyor ve popülerliği büyüyor. Bu ay, GNU/Linux sistemini +diğer işletim sistemleri kadar kolay kullanılır hale getireceğini umduğumuz +GNU grafik masaüstü GNOME 1.0'ın yayımını duyurduk. +

+ +

+ Ancak özgürlüğümüz sonsuza kadar güvence altında değildir. Dünya durağan +değil ve bugün özgürlüğümüz var diye, beş yıl sonra da özgürlüğümüz +olacağına güvenemeyiz. Özgür yazılım, zor meydan okumalar ve tehlikelerle +yüzleşmektedir. Özgürlüğümüzü korumak, tıpkı ilk aşamada özgürlüğü elde +etmenin gerektirdiği gibi, kararlı çabalar gerektirecektir. Bu arada, +işletim sistemi yalnızca bir başlangıçtır—şimdi, kullanıcıların yapmak +istediği bütün iş alanlarını ele alacak özgür uygulamalar eklemeye +gereksinim duyuyoruz. +

+ +

+ Gelecekteki yazılarda, özgür yazılım topluluğunun yüzleştiği belli meydan +okumaları ve GNU/Linux işletim sistemini etkileyen gelişmelere ek olarak, +bilgisayar kullanıcıları açısından özgürlüğü etkileyen diğer sorunları +yazacağım. +

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html new file mode 100644 index 0000000..ea97883 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/2020-announcement-1.html @@ -0,0 +1,124 @@ + + + + + + +GNU-FSF iş birliği güncellemesi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

GNU-FSF iş birliği güncellemesi

+ +

Özgür Yazılım Vakfı ve GNU Projesi liderliği bu iki ayrı grubun nasıl iş +birliği yapacaklarını belirlemektedir. Karşılıklı amacımız; bu iş birliğinin +pratik yönlerindeki değişimi en aza indirirken eşdüzeyde birlikte +çalışmaktır, böylece ortak özgür yazılım misyonumuzda ilerleyebiliriz.

+ +

Alex Oliva, Henry Poole ve John Sullivan (FSF kurulu üyeleri veya +görevlileri) ve Richard Stallman (GNU Projesi şefi), belirli iş birliği +alanları hakkında daha fazla tartışma için temel oluşturacak genel bir +çerçeve geliştirmek üzere toplantı yapıyorlar. Birlikte, <fsf-and-gnu@fsf.org> ve <gnu-and-fsf@gnu.org> adresleri +aracılığıyla kamudan gelen katkıları göz önünde bulunduruyoruz. İnsanları 13 +Şubat'a kadar katkılarını göndermeye çağırıyoruz, çünkü bu çerçeveyi yakında +bitirmeyi umuyoruz.

+ +

Bu ortak duyuru +https://www.fsf.org/news/gnu-fsf-cooperation-update adresinden de +okunabilir.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..be4f401 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/about-gnu.html @@ -0,0 +1,164 @@ + + + + + + +GNU İşletim Sistemi Hakkında - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

GNU İşletim Sistemi Hakkında

+ +
+

“GNU” ismi, “GNU's Not Unix! (GNU, Unix Değildir!)” +ifadesinin özyinelemeli kısaltmasıdır; +sert bir g ile bir hece olarak telaffuz edilir.

+
+ +

[GNU ile ilgili diğer tarihî ve genel +makaleler.]

+ +

GNU; 1983 yılında Richard Stallman (rms) tarafından bütün yazılım +kullanıcılarının bilgisayarlarını denetleme özgürlüğü için birlikte çalışan +insanlar tarafından bir araya getirilecek bir işletim sistemi olarak +başlatıldı. rms bugün hala Chief GNUisance'tır.

+ +

GNU'nun başlıca ve süren hedefi, %100 özgür yazılım olacak Unix uyumlu bir +sistem sağlamaktır. %95 özgür değil, %99,5 değil, %100. Sistemin adı, GNU, +"GNU's Not Unix" (GNU, Unix Değildir) anlamına gelen özyinelemeli bir +kısaltmadır, Unix'in teknik fikirlerine saygı göstermenin bir yolu olduğu +gibi, aynı zamanda GNU'nun farklı bir şey olduğunu ifade eder. Teknik olarak +GNU, Unix'e benzer. Ancak Unix'in aksine GNU, kullanıcılarına özgürlük +verir.

+ +

Bugün, birçoğu Linux-libre +çekirdeğini kullanan (GNU ve Linux +çekirdeği arasındaki ilişki başka bir yazıda ayrıntılı olarak +açıklanmıştır), tamamen özgür sistem +dağıtımları (“dağıtımlar”) mevcut. GNU paketleri birlikte çalışacak şekilde +tasarlanmıştır, böylece işlevsel bir GNU sistemine sahip olabiliriz. Ayrıca +birçok dağıtım için ortak bir “yukarı yönde” bir görev +gördüklerinden ötürü GNU paketlerine yapılan katkılar özgür yazılım +topluluğuna bir bütün olarak yardımcı oluyor. Doğal olarak bilgisayar +kullanıcılarına en büyük özgürlüğü veren bir sistem yaratmak amacıyla GNU +üzerinde çalışmalar devam etmektedir. GNU paketleri kullanıcı odaklı +uygulamalar, yardımcı programlar, araçlar, kütüphaneler, hatta oyunlar +içerir: bir işletim sisteminin kullanıcılarına sunabileceği bütün +programlar. Yeni paketler bekliyoruz.

+ +

Binlerce insan bugünkü başarısını sağlamak için GNU'ya katıldı ve hem teknik +hem de teknik olmayan katkıda bulunmanın birçok +yolu var. GNU geliştiricileri zaman zaman GNU +Hackers Meetings'te, bazen daha büyük özgür yazılım topluluğunun, LibrePlanet konferanslarının bir parçası +olarak toplanırlar.

+ +

GNU; özgür yazılım ideallerini savunmak için rms tarafından ayrıca kurulan, +kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Özgür +Yazılım Vakfı tarafından birçok şekilde desteklenmiştir. Diğer şeylerin +yanı sıra FSF telif hakkı görevlerini ve feragatnameleri kabul eder, böylece +GNU programları adına mahkemede hareket edebilir. (Açık olmak gerekirse bir +programın GNU'ya katkıda bulunması, telif hakkının FSF'ye aktarılmasını +gerektirmez. Telif hakkını devrederseniz, FSF, birinin ihlal +etmesine karşı program için GPL'yi uygular; eğer telif hakkını elinizde +tutuyorsanız uygulama size kalmıştır.)

+ +

Nihai hedef; bilgisayar kullanıcılarının yapmak istediği tüm işleri yapması +için özgür yazılım sağlamak, ve böylece özel mülk yazılımı geçmişte +bırakmaktır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html new file mode 100644 index 0000000..c69652f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html @@ -0,0 +1,344 @@ + + + + + + +Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü

+

yazan Richard Stallman
İlk olarak The +Guardian'da yayımlandı

+ +
+ +

+Android, kullanıcılarının özgürlüğüne ne ölçüde saygı duyuyor? Özgürlüğe +değer veren bir bilgisayar kullanıcısı için herhangi bir yazılım sistemi +hakkında sorulması gereken en önemli soru budur.

+ +

Free/libre yazılım hareketinde kullanıcıların +özgürlüğüne saygı duyan bir yazılım geliştiriyoruz, böylece biz ve siz özgür +olmayan yazılımlardan kurtulabiliyoruz. Aksine “açık kaynak” +fikri kodun nasıl geliştirileceğine odaklanır; asıl değeri özgürlükten ziyade kod +kalitesi olan farklı bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla buradaki endişe +Android'in “açık” olup olmadığı +değil, kullanıcıların özgür olmasına izin verip vermediğidir.

+ +

Android; Linux (Torvalds'ın çekirdeği) ağırlıklı olmak üzere bazı +kütüphaneler, bir Java platformu ve bazı uygulamalardan oluşan, cep +telefonları ve diğer aygıtlar için bir işletim sistemidir. Linux bir yana +Android'in 1. ve 2. sürümünün yazılımı çoğunlukla Google tarafından +geliştirildi; Google, copyleft +olmayan, esnek bir yazılım lisansı olan Apache 2.0 lisansı altında +yayımladı.

+ +

Android'de bulunan Linux sürümü tamamen özgür bir yazılım değildir çünkü +bazıları bazı Android aygıtlarda gerçekten kullanılan özgür olmayan +“ikili blob'lar” (Torvalds'ın Linux sürümü gibi) içerir. Android +platformları; diğer özgür olmayan aygıt yazılımlarını ve özgür olmayan +kütüphaneleri de kullanır. Bunların yanı sıra Google tarafından yayımlanan +Android'in 1. ve 2. sürümünün kaynak kodu özgür bir yazılımdır, ancak bu kod +aygıtı çalıştırmak için yetersizdir. Genellikle Android ile birlikte gelen +uygulamalardan bazıları da özgür değildir.

+ +
+

Androidinizi Özgürleştirin +kampanyasını destekleyin.

+
+ +

Android, GNU/Linux işletim +sisteminden çok farklı çünkü çok az GNU içeriyor. Gerçekten de Android +ve GNU/Linux arasında ortak olan tek bileşen çekirdek olan +Linux'tur. Yanlışlıkla “Linux”un tüm GNU/Linux bileşimine atıfta +bulunduğunu düşünen insanlar; bu gerçeklerle düğüm düğüm bağlanır ve +“Android Linux içerir ancak Linux değil.” gibi çelişkili +açıklamalar yaparlar.(1) Bir karışıklık yok, durum +basit: Android, Linux içeriyor ancak GNU içermiyor; dolayısıyla Android ve +GNU/Linux çoğunlukla farklıdır çünkü tek ortak noktaları Linux'tur.

+ +

Android'in bünyesindeki Linux, çekirdek, GNU GPL'nin 2. sürümü altında kaynak kodu +ile ayrı bir program olmaya devam ediyor. Linux'u Apache 2.0 lisansı altında +kodla birleştirmek; GPL'nin 2. sürümü ve Apache 2.0 uyumsuz olduğundan telif +hakkı ihlali anlamına gelir. Google'nin bir şekilde Linux'u Apache lisansına +dönüştürdüğü söylentileri hatalı; Google'nin, Linux'un kodundaki lisansı +değiştirme yetkisi yoktur ve denememiştir. Linux'un yazarları, onun GPL'nin +3. sürümü altında kullanılmasına izin verdiyse bu kod Apache lisanslı kodla +birleştirilebilir ve bileşim GPL'nin +3. sürümü altında yayımlanabilir. Ancak Linux bu şekilde yayımlanmadı.

+ +

Google; Linux için GNU Genel Kamu Lisansı gerekliliklerine uymuştur ancak +Android'in geri kalanındaki Apache lisansı için kaynak yayımı +gerekmez. Google, Android 3.0'ın kaynak kodunu (Linux dışında) asla +yayımlamayacağını söyledi. Android 3.1 kaynak kodu da saklandı, bu da +Android 3'ü, Linux dışında, saf ve basitçe özgür olmayan yazılım hâline +getiriyordu.

+ +

Google; 3.0 kaynak kodunu hata dolu olduğu için sakladığını ve insanların +bir sonraki sürümü beklemesi gerektiğini söyledi. Bu, Android sistemini +çalıştırmak isteyen insanlar için iyi bir öneri olabilir ancak kullanıcılar +buna karar verecek olanlar olmalıdır. Aslında, kendi sürümlerindeki +değişikliklerin bazılarını dâhil etmek isteyen geliştiriciler ve onarıcılar +bu kodu iyi kullanabilirlerdi.

+ +

Neyse ki Google daha sonra Android 3.* için kaynak kodunu 4. sürümü +yayımladığında (kaynak koduyla da) yayımladı. Yukarıdaki sorunun politika +değişikliğinden ziyade geçici bir sapma olduğu ortaya çıktı. Bununla +birlikte bir kez olan şey tekrar da olabilir.

+ +

Her durumda Android'in çeşitli sürümlerinin kaynak kodlarının çoğu özgür +yazılım olarak yayımlandı. Bu, bu Android sürümlerini kullanan ürünlerin +kullanıcıların özgürlüğüne saygı gösterdiği anlamına mı geliyor? Bir kaç +nedenden dolayı bu anlama gelmiyor.

+ +

Her şeyden önce onların çoğu YouTube ve Google Haritalar gibi hizmetlerle +konuşmak için özgür olmayan Google uygulamalarını içerir. Bunlar resmen +Android'in bir parçası değil ancak bu, ürünü iyi yapmıyor. Android'in daha +önceki sürümleri için kullanılabilen özgür uygulamaların çoğu, özgür +olmayan uygulamalarla değiştirildi; 2013 yılında özgür +olmayan bir Google+ uygulaması dışında fotoğrafları görüntülemenin bir +yolunu sağlamayan Android aygıtlar ortaya çıktı. 2014 yılında Google; TV'ler, +saatler ve arabalar için Android sürümlerinin büyük ölçüde özgür +olmayacağını duyurdu. +

+ +

Çoğu Android aygıtı, özgür olmayan Google Play yazılımı (eskiden +“Android Market”) ile birlikte gelir. Bu yazılım, bir Google +hesabı olan kullanıcıları özgür olmayan uygulamalar kurmaya davet +eder. Ayrıca Google'nin uygulamaları zorla kurabileceği veya kaldırabileceği +bir arka kapısı vardır. (Bu muhtemelen onu evrensel bir arka kapı yaratır +ancak bu kanıtlanmamıştır.) Google Play resmî olarak Android'in bir parçası +değildir ancak bu onun kötülüğünü azaltmaz. +

+ +

Google; birçok temel genel işlevi özgür olmayan Google +Play Hizmetleri kütüphanesine taşıdı. Bir uygulamanın kendi kodu özgür +bir yazılımsa ancak Google Play Hizmetleri'ne bağlıysa bu uygulama bir bütün +olarak etkili bir şekilde özgür değildir; Android'in Replicant gibi özgür +bir sürümünde çalışamaz. +

+ +

Özgürlüğe değer veriyorsanız Google Play'ın sunduğu özgür olmayan +uygulamaları istemezsiniz. Özgür Android uygulamaları kurmak için Google +Play'e ihtiyacınız yoktur çünkü bunları f-droid.org adresinden edinebilirsiniz. +

+ +

Android ürünleri ayrıca özgür olmayan kütüphanelerle birlikte gelir. Bunlar +resmen Android'in bir parçası değil ancak çeşitli Android işlevleri onlara +bağlı olduğundan herhangi bir gerçek Android kurulumunun bir parçasıdırlar.

+ +

Resmî olarak Android'in bir parçası olan programlar bile Google'nin +yayımladığı kaynak koduna karşılık gelmeyebilir. Üreticiler bu kodu +değiştirebilir ve genellikle kendi sürümlerinin kaynak kodunu +yayımlamazlar. GNU GPL, uygun oldukları varsayılarak, Linux'un sürümleri +için kodu dağıtmalarını gerektirir. Kodun geri kalanı esnek Apache lisansı +altında, gerçekten kullandıkları kaynak sürümü yayımlamalarını gerektirmez.

+ +

Bir kullanıcı, Android sistemindeki telefonuyla birlikte gelen birçok +programın Motorola'ya +kişisel veri gönderecek şekilde değiştirildiğini keşfetti. Bazı +üreticiler +Carrier IQ gibi gizli bir genel gözetim paketi ekler.

+ +

Replicant, Android'in özgür +sürümüdür. Replicant geliştiricileri, bazı telefon modelleri için birçok +özgür olmayan kütüphaneyi başkalarıyla değiştirmiştir. Özgür olmayan +uygulamalar hariç tutulur ancak kesinlikle bunları kullanmak +istemezsiniz. Buna karşılık CyanogenMod (Android'in değiştirilmiş başka bir +sürümü), bazı özgür olmayan programlar içerdiği için özgür değildir.

+ +

Birçok Android aygıtı “zalim”dir: Kullanıcılar kendi +değiştirilmiş yazılımlarını kuramayacak ve çalıştıramayacak, yalnızca bazı +şirketler tarafından onaylanan sürümleri kurabilecek ve çalıştırabilecek +şekilde tasarlanmışlardır. Bu durumda çalıştırılabilir dosyalar sizin için +özgür ve kullanılabilir kaynaklardan yapılmış olsalar bile özgür +değildir. Bununla birlikte bazı Android aygıtlara “root +atılabilir”, böylece kullanıcılar farklı yazılımlar kurabilir.

+ +

Önemli aygıt yazılımı veya sürücüler de genellikle özel mülktür. Bunlar; +hücresel ağ radyosunu, WiFi'yi, bluetooth'u, GPS'yi, 3B grafikleri, +kamerayı, hoparlörü ve bazı durumlarda mikrofonu da idare eder. Bazı +modellerde bu sürücülerden birkaçı özgürdür ve onsuz yapabileceğiniz +bazıları vardır, ancak mikrofon veya hücresel ağ radyosu olmadan +yapamazsınız.

+ +

Hücresel ağ aygıt yazılımı önceden kurulmuş olarak gelir. Tek yaptığı orada +durmak ve istediğiniz zaman hücresel ağla haberleşmek olsaydı bunu bir +devreye eş değer olarak görebilirdik. Bir bilgisayar aygıtındaki yazılımın +özgür olması gerektiğinde ısrar ettiğimizde, yükseltilmeyecek önceden +kurulmuş aygıt yazılımını hiçbir zaman göz ardı edemeyiz, çünkü kullanıcı +için bir devre yerine bir program olması fark etmez.

+ +

Ne yazık ki bu durumda kötücül bir devre olacaktır. Kötücül özellikler nasıl +uygulanırsa uygulansınlar kabul edilemez.

+ +

Çoğu Android aygıtta bu aygıt yazılımı o kadar fazla denetime sahiptir ki +ürünü bir dinleme aygıtına dönüştürebilir. Bazılarında mikrofonu +denetler. Bazılarında paylaşımlı bellek yoluyla ana bilgisayarın bütün +denetimini ele geçirebilir ve böylece kurduğunuz özgür yazılımı geçersiz +kılabilir veya değiştirebilir. Bazı, belki de tüm, modellerde aygıttaki +yazılımın geri kalanının üzerine yazmak için bu aygıt yazılımının uzaktan +denetimini yapmak mümkündür. Özgür yazılımın amacı; yazılımımızı ve +bilişimimizi kendimizin denetlemesidir; arka kapılı bir sistem buna uygun +değildir. Herhangi bir bilişim sisteminde hata olabilirken bu +aygıtların kendisi hata olabilir. (Semerkant'taki +Cinayet'teki Craig Murray, kuşkulanmayan bir hedefin Android olmayan +taşınabilir telefonunu uzaktan dinleme aygıtına dönüştüren bir istihbarat +operasyonuna katılımını anlatıyor.)

+ +

Her durumda bir Android telefondaki hücresel ağ aygıt yazılımı bir devreye +eş değer değildir çünkü donanım yeni sürümlerin kurulmasına izin verir ve bu +aslında yapılır. Özel mülk aygıt yazılımı olduğundan pratikte yalnızca +üretici yeni sürümler yapabilir, kullanıcılar yapamaz.

+ +

Bu noktaları bir araya getirerek yeni sürümlerinin yüklenmemesi koşuluyla +özgür olmayan hücresel ağ aygıt yazılımına katlanabiliriz, ana bilgisayarın +denetimini alamaz ve yalnızca özgür işletim sistemi iletişim kurmayı +seçtiğinde iletişim kurabilir. Başka bir deyişle devre ile eş değer +olmalıdır ve bu devre kötücül olmamalıdır. Bu özelliklere sahip bir Android +telefon oluşturmak için teknik bir engel yoktur ancak hiçbirinden haberdar +değiliz.

+ +

Android kendi kendini barındıran bir sistem değildir; Android için +geliştirmenin başka bir sistemde yapılması gerekiyor. Google'nin +“yazılım geliştirme takımı”ndaki (SDK) araçlar, özgür gibi gözüküyor ancak bunu +doğrulamak zor. Belirli Google API'ları için tanım dosyaları özgür +değildir. SDK'yi kurmak, imzalamayı reddetmeniz gereken özel mülk bir +yazılım lisansının imzalanmasını gerektiriyor. +Replicant'ın SDK'si özgür bir ikamedir.

+ +

Android'in son basın haberleri patent savaşlarına odaklanıyor. Yazılım +patentlerinin kaldırılmasına yönelik 20 yıllık kampanya boyunca bu tür +savaşların olabileceği konusunda uyardık. Yazılım patentleri Android'den +özelliklerin kaldırılmasına zorlayabilir veya hatta kullanılamaz hâle +getirebilir. Yazılım patentlerinin neden kaldırılması gerektiği hakkında +daha fazla bilgi için endsoftpatents.org adresine +bakabilirsiniz.

+ +

Bununla birlikte patent saldırıları ve Google'nin yanıtları bu yazının +konusuyla doğrudan ilgili değildir, bu yazının konusu Android ürünlerinin +kısmen etik bir dağıtım sistemine nasıl yaklaştığı ve nasıl yetersiz +kaldığıdır. Bu sorun, basının da ilgisine layıktır.

+ +

Android; etik, kullanıcı denetimli, özgür yazılım taşınabilir bir telefona +doğru atılan önemli bir adımdır ancak gidecek daha çok yol var ve Google +yanlış yönde ilerliyor. Hacker'ler [1], Replicant üzerinde çalışıyor ancak yeni bir +aygıt modelini desteklemek büyük bir iş ve aygıt yazılımı sorunu devam +ediyor. Bugünün Android telefonları, Apple veya Windows telefonlardan çok +daha az kötü olsa da özgürlüğünüze saygı duydukları söylenemez.

+ +
+ +
    +
  1. Bu karışıklığın en uç örneği, “Android aygıtlarınıza Linux [sic] +kurulumu” için yardım sunan linuxonandroid.com sitesinde yer +almaktadır. Bu tamamen yanlıştır: Kurdukları şey Android'in bir parçası +olarak zaten mevcut olan, Linux hariç, GNU sisteminin bir +sürümüdür. Bu site yalnızca özgür olmayan +GNU/Linux dağıtımlarını desteklediğinden önermiyoruz. +
    2. +
+ + +
+ + +[1] Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html new file mode 100644 index 0000000..8e8fc8e --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/basic-freedoms.html @@ -0,0 +1,146 @@ + + + + + + +İnternet Üzerinde İfade, Basın ve Örgütlenme Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı + + + +

İnternet Üzerinde İfade, Basın ve Örgütlenme Özgürlüğü

+ +

+ Özgür Yazılım Vakfı İnternet üzerinde ifade, basın ve örgütlenme özgürlüğünü +desteklemektedir. Lütfen gözden geçirin: +

+ + + +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html new file mode 100644 index 0000000..70d97a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html @@ -0,0 +1,548 @@ + + + + + + +Richard Stallman ile BYTE Röportajı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Richard Stallman ile BYTE Röportajı

+ +

Gerçekleştirenler David Betz ve Jon Edwards

+ +

Richard Stallman, kâmu malı Unix uyumlu yazılım sistemini BYTE editörleriyle +tartışıyor (Temmuz 1986)

+ +

Richard Stallman muhtemelen bugüne kadarki en iddialı özgür yazılım +geliştirme projesi olan GNU sistemine başlamıştır. Stallman; Dr. Dobb's +Journal'ın Mart 1985 sayısında yayımlanan GNU Bildirisi'nde GNU'yu şu +şekilde tanımlıyor: “onu kullanabilen herkese ücretsiz olarak vermek +üzere geliştirdiğim tamamen Unix uyumlu bir yazılım sistemi… GNU +yazıldıktan sonra herkes iyi bir sistem yazılımını, tıpkı hava gibi, +ücretsiz olarak edinebilecektir.” (GNU, GNU's Not Unix [GNU, Unix +Değildir]'in kısaltmasıdır; “G” telaffuz edilir.)

+ +

Stallman, MIT +Yapay Zekâ Laboratuvarında geliştirdiği güçlü bir metin düzenleyicisi olan +EMACS'ın geliştiricisi olarak biliniyor. GNU projesinin bir parçası olarak +üretilen ilk yazılım parçasının EMACS'ın yeni bir uygulaması olması tesadüf +değildir. GNU EMACS, şu anda ne pahasına olursa olsun EMACS'ın en iyi +uygulamalarından biri olarak ün kazanmıştır.

+ +

BYTE: GNU Bildirinizi Dr. Dobb's'un Mart 1985 sayısında +okuduk. O zamandan beri ne oldu? Bu gerçekten başlangıç mıydı ve o zamandan +beri nasıl ilerlediniz?

+ +

Stallman: Dr. Dobb's'taki yayın projenin başlangıcı +değildi. GNU Bildirisi'ni projeye başlamaya hazırlanırken bilgisayar +üreticilerinden finansman istemek için bir teklif olarak yazdım. Katılmak +istemiyorlardı ve zamanımı para peşinde koşmaya harcamak yerine kod yazarak +geçirmem gerektiğine karar verdim. Bildiri, yazdıktan yaklaşık bir buçuk yıl +sonra, GNU EMACS'ı zor bir şekilde dağıtmaya başladığımda yayımlandı. O +zamandan beri, GNU EMACS'ı daha eksiksiz hale getirmeye ve daha birçok +bilgisayarda çalıştırmaya ek olarak, C derleyicisini iyileştirmeyi ve C +programlarını çalıştırmak için gereken diğer tüm yazılımları neredeyse +bitirdim. Bu, Unix'teki diğer kaynak kodu düzeyi hata ayıklayıcılarının +sahip olmadığı birçok özelliğe sahip bir kaynak kodu düzeyi hata +ayıklayıcısını da içeriyor. Örneğin; hata ayıklayıcıda kolaylık değişkenleri +var, böylece değerleri kaydedebilirsiniz ve ayrıca yazdırdığınız tüm +değerlerin bir geçmişine sahiptir, bu da liste yapılarını takip etmeyi çok +daha kolay hâle getirir.

+ +

BYTE: Şimdi geniş çapta dağıtılan bir düzenleyiciyi +bitirdiniz ve derleyiciyi bitirmek üzeresiniz.

+ +

Stallman: Bu Ekim ayında biteceğini umuyorum.

+ +

BYTE: Çekirdek ne olacak?

+ +

Stallman: Şu anda MIT'de yazılan ve son zamanlarda onu +kullanacağım fikriyle yayımlanan çekirdekle başlamayı planlıyorum. Bu +çekirdeğe TRIX denir; uzaktan yordam çağrısına dayanır. Hâlâ Unix'in şu anda +sahip olmadığı birçok özellik için uyumluluk eklemem gerekiyor. Henüz bunun +üzerinde çalışmaya başlamadım. Çekirdek üzerinde çalışmaya başlamadan önce +derleyiciyi bitiriyorum. Ayrıca dosya sistemini yeniden yazmak zorunda +kalacağım. Disk yapısının her zaman tutarlı olması için blokları uygun +sırayla yazarak arızalara karşı güvence altına almayı düşünüyorum. Sonra +sürüm numaraları eklemek istiyorum. Sürüm numaralarını, insanların +genellikle Unix'i kullanma biçimiyle uzlaştırmak için karmaşık bir planım +var. Sürüm numaraları olmadan dosya adlarını belirtebilmeniz gerekir ancak +bunları belirgin sürüm numaraları ile belirtebilmeniz gerekir ve bunların +her ikisi de, bu özelliğin varlığıyla başa çıkmak için herhangi bir şekilde +değiştirilmemiş sıradan Unix programlarıyla çalışması gerekir. Bunu yapmak +için bir planım olduğunu düşünüyorum ve sadece bunu denemek bana işi +gerçekten yapıp yapmadığını gösterecektir.

+ +

BYTE: Bir sistem olarak GNU'nun diğer sistemlerden nasıl +üstün olacağına dair bize verebileceğiniz kısa bir açıklamanız var mı? +Hedeflerinizden birinin Unix ile uyumlu bir şey üretmek olduğunu +biliyoruz. Ama en azından dosya sistemleri alanında Unix'in ötesine +geçeceğinizi ve daha iyi bir şey üreteceğinizi söylemiştiniz.

+ +

Stallman: C derleyicisi daha iyi kod üretir ve daha hızlı +çalışır. Hata ayıklayıcısı daha iyidir. Her bir parça ile onu geliştirmek +için bir yol bulabilirim ya da bulamayabilirim. Ama bu sorunun tek bir +yanıtı yok. Bir dereceye kadar yeniden gerçekleştirimden yararlanıyorum, bu +da birçok sistemi daha iyi hâle getiriyor. Bir dereceye kadar uzun zamandır +sahada olduğum ve diğer birçok sistemde çalıştığım için. Dolayısıyla +uygulamam gereken pek çok fikrim var. Daha iyi olması için bir yol, +sistemdeki hemen hemen her şeyin; içinde görünen herhangi bir karakterle +herhangi bir boyuttaki dosyayla, herhangi bir boyuttaki satırla, +çalışmasıdır. Unix sistemi bu açıdan çok kötü. Yazılım mühendisliği prensibi +olarak keyfî sınırlara sahip olmamanız gerektiği yeni bir şey değildir. Ama +her zaman bu sınırları koymak, muhtemelen çok küçük bir bilgisayar için +yazdıklarından ötürü, Unix geliştirmenin standart uygulamasıydı. GNU +sistemindeki tek sınır; programınızın çok fazla veri üzerinde çalışmaya +çalıştığı ve hepsini saklayacak bir yer olmadığı için belleğin bitmesidir.

+ +

BYTE: Ve sanal belleğiniz varsa bu muhtemelen olmaz. Sadece +çözümü bulman çok zaman alabilir.

+ +

Stallman: Aslında, çözümü bulmak için oldukça fazla zaman +gerçmeden çok önce bu sınırlara ulaşılmaya eğilimlidir.

+ +

BYTE: Özellikle GNU EMACS'ın ne tür makineler ve ortamlar +altında çalıştırıldığı hakkında bir şeyler söyleyebilir misiniz? Şimdi +VAX'lar üzerinde çalışıyor; herhangi bir biçimde kişisel bilgisayarlara +taşındı mı?

+ +

Stallman: Kişisel bilgisayarlarla ne demek istediğinden +emin değilim. Örneğin; Sun kişisel bir bilgisayar mıdır? GNU EMACS; en az +bir megabayt kullanılabilir bellek ve tercihen daha fazlasını +gerektirir. Normalde sanal belleğe sahip makinelerde kullanılır. Birkaç C +derleyicisindeki çeşitli teknik sorunlar dışında sanal belleğe sahip ve +Unix'in oldukça yeni bir sürümünü çalıştıran hemen hemen her makine GNU +EMACS çalıştıracaktır ve bunların çoğu şu anda çalıştırmaktadır.

+ +

BYTE: Kimse onu Atari'lere veya Macintosh'lara taşımayı +denedi mi?

+ +

Stallman: Atari 1040ST hâlâ yeterli belleğe sahip +değil. Bir sonraki Atari makinesi, umarım, çalıştıracak. Ayrıca gelecekteki +Atari'lerin bazı bellek haritalama biçimlerine sahip olacağını +düşünüyorum. Elbette yazılımı bugün yaygın olan bilgisayarlarda çalışacak +şekilde tasarlamıyorum. Bu projeye başladığımda birkaç yıl süreceğini +biliyordum. Bu nedenle şu anda kısıtlı olan ortamda çalışmasını sağlamak +için ek zorluklarla daha kötü bir sistem yapmak istemediğime karar +verdim. Bunun yerine en doğal ve en iyi görünen şekilde yazmaya karar +verdim. Birkaç yıl içinde yeterli büyüklükteki makinelerin yaygın +olacağından eminim. Aslında bellek boyutundaki artışlar o kadar hızlı +gerçekleşiyor ki insanların çoğunun sanal belleğe koymadaki yavaşlıkları +beni şaşırtıyor; bence bu çok önemli.

+ +

BYTE: Bence insanlar bunu tek kullanıcılı makineler için +gerekli görmüyorlar.

+ +

Stallman: Tek bir kullanıcının tek bir ana program anlamına +gelmediğini anlamıyorlar. Kesinlikle herhangi bir Unix benzeri sistem için +sizden biri olsa bile aynı anda birçok farklı işlemi çalıştırabilmeniz +önemlidir. GNU EMACS'ı yeterli belleğe sahip, sanal belleği olmayan bir +makinede çalıştırabilirsiniz ancak GNU sisteminin geri kalanını veya Unix +sistemini çok iyi çalıştıramazsınız.

+ +

BYTE: GNU EMACS'ta ne kadar LISP var? Bunu LISP öğrenmek +için bir araç olarak kullanmanın yararlı olabileceği aklıma geldi.

+ +

Stallman: Bunu kesinlikle yapabilirsiniz. GNU EMACS, çok +güçlü olmasa da eksiksiz bir LISP sistemi içerir. Düzenleyici komutları +yazmak için yeterince güçlü. Bir Common LISP System'le, diyelim ki, +karşılaştırılabilir değildir, sistem programlama için gerçekten +kullanabileceğiniz bir şeydir ancak LISP'ın sahip olması gereken her şeye +sahiptir.

+ +

BYTE: Makinelerimize veya iş istasyonlarımıza koyarsak +dağıttığınız koddan başka bir şey kullanmadan makul bir iş yapabileceğimiz, +elverişli bir ortamı ne zaman dağıtabileceğiniz konusunda herhangi bir +tahmininiz var mı?

+ +

Stallman: Söylemesi gerçekten zor. Bu bir yıl içinde +olabilir ama elbette daha uzun sürebilir. Aynı zamanda daha az zaman +alabilir ancak bu artık çok olası değil. Sanırım derleyiciyi bir iki ay +içinde bitireceğim. Gerçekten yapmam gereken tek büyük parça çekirdekte. İlk +olarak GNU'nun iki yıl gibi bir şey alacağını tahmin ettim ama şimdi iki +buçuk yıl oldu ve hâlâ bitirmedim. Gecikmenin sebebinin bir parçası, bir +çıkmaz olduğu ortaya çıkan bir derleyici üzerinde çalışmak için çok zaman +harcadım. Tamamen yeniden yazmak zorunda kaldım. Başka bir neden olarak da +GNU EMACS için çok fazla zaman harcadım. Aslında bunu hiç yapmak zorunda +kalmayacağımı düşündüm.

+ +

BYTE: Bize dağıtım planınızdan bahsedin.

+ +

Stallman: Yazılımı veya el kitaplarını kamu malı olarak +yayımlamıyorum ve bunun nedeni, tüm kullanıcıların paylaşma özgürlüğüne +sahip olduğundan emin olmak istememdir. Kimsenin yazdığım bir programın +geliştirilmiş bir sürümünü yapmasını ve onu özel mülk olarak dağıtmasını +istemiyorum. Bu programlarda özgür geliştirmeleri teşvik etmek istiyorum ve +bunu yapmanın en iyi yolu, bir kişinin geliştirmeleri özgür olmayan hâle +getirmesi için herhangi bir cazibeyi ortadan kaldırmaktır. Evet, birkaçı +geliştirme yapmaktan kaçınacak ancak birçoğu aynı iyileştirmeleri yapacak ve +onları özgür yapacaklar.

+ +

BYTE: Peki bunu nasıl garanti ediyorsun?

+ +

Stallman: Bunu programların telif hakkını kullanarak ve +insanlara programları kopyalayıp değiştirmek için belirgin izin veren bir +bildirimde bulunarak yaparım ancak yalnızca kullandığım aynı koşullar +altında dağıtmaları koşuluyla. Yaptığınız değişiklikleri herhangi bir +programıma dağıtmanıza gerek yok, bunu sadece kendiniz için yapabilirsiniz +ve bunu kimseye vermek veya kimseye söylemek zorunda değilsiniz. Ama başka +birine verirseniz kullandığım koşullar altında yapmalısınız.

+ +

BYTE: C derleyicisinden türetilen çalıştırılabilir kod +üzerinde herhangi bir hak elde ediyor musunuz?

+ +

Stallman: Telif hakkı yasası bana derleyiciden çıktıda +telif hakkı vermiyor, bu yüzden bana bununla ilgili bir şey söylemem için +bir yol vermiyor ve aslında yapmaya çalışmıyorum. Herhangi bir derleyici ile +özel mülk ürünler geliştiren insanlara sempati duymuyorum ancak bu derleyici +ile onları geliştirmelerini engellemeye çalışmak özellikle yararlı +görünmüyor, bu yüzden engellemeye çalışmayacağım.

+ +

BYTE: İnsanlar başka şeyler üretmek için kodunuzun +parçalarını da alırsa kısıtlamalarınız geçerli midir?

+ +

Stallman: Evet, herhangi bir büyük parça ile bünyesine +katarlarsa. Eğer iki kod satırı olsaydı bu hiçbir şey değildir; telif hakkı +bunun için geçerli değildir. Esasen bu koşulları seçtim, böylece önce tüm +bencil yazılımcıların herkesin bir şey yapmasını engellemek için kullandığı +bir telif hakkı var ve sonra bu hakların bir kısmından vazgeçen bir bildirim +ekliyorum. Dolayısıyla koşullar yalnızca telif hakkının uygulandığı +şeylerden bahseder. Bu koşullara uymanızın nedeninin yasadan kaynaklandığına +inanmıyorum. Uymanızın nedeni, yazılımı dağıtırken dürüst bir kişinin diğer +insanları daha fazla paylaşmaya teşvik etmesidir.

+ +

BYTE: Bir anlamda yalnızca felsefenize alıştıklarında +kullanabilecekleri tüm bu ilginç araçları sağlayarak insanları bu düşünce +tarzına çekiyorsunuz.

+ +

Stallman: Evet. Ayrıca bencil yazılımcıların onlara karşı +oluşturduğu hukuk sistemini kullandığını da görebilirsiniz. Hukuk sistemini +kamuyu onlardan korumak için kullanıyorum.

+ +

BYTE: Üreticilerin projeyi finanse etmek istemedikleri göz +önüne alındığında, GNU sistemi tamamlandığında kimlerin kullanacağını +düşünüyorsunuz?

+ +

Stallman: Hiçbir fikrim yok ama bu önemli bir soru +değil. Amacım insanların özel mülk yazılımlarla gelen zincirleri +reddetmelerini mümkün kılmak. Bunu yapmak isteyen insanlar olduğunu +biliyorum. Şimdi başkaları umursamıyor da olabilir ama bunlar beni +endişelendirmiyor. Onlar ve etkiledikleri insanlar için biraz üzülüyorum. Şu +anda özel mülk yazılım koşullarının nahoşluğunu algılayan bir kişi; çıkmazda +olduğunu ve bilgisayar kullanmamak dışında bir alternatifi olmadığını +düşünüyor. Tamam, ona rahat bir alternatif vereceğim.

+ +

Diğer insanlar GNU sistemini teknik olarak üstün olduğu için +kullanabilirler. Örneğin; C derleyicim herhangi bir C derleyicisinden +gördüğüm kadar iyi bir kod üretiyor. Ve GNU EMACS genellikle ticari +rekabette çok daha üstündür. Ve GNU EMACS da hiç kimse tarafından finanse +edilmedi ancak herkes bunu kullanıyor. Bu nedenle teknik avantajları +nedeniyle birçok insanın GNU sisteminin geri kalanını kullanacağını +düşünüyorum. Ama teknik olarak nasıl daha iyi hâle getireceğimi bilmesem +bile bir GNU sistemi yapardım çünkü toplumsal olarak daha iyi olmasını +istiyorum. GNU projesi gerçekten toplumsal bir projedir. Toplumu değiştirmek +için teknik araçları kullanır.

+ +

BYTE: O zaman insanların GNU'yu benimsemesi sizin için +oldukça önemlidir. Bu yazılımı insanlara bağışlamak için üretmek sadece +akademik bir çalışma değildir. Bunun yazılım endüstrisinin çalışma şeklini +değiştireceğini umuyorsunuz.

+ +

Stallman: Evet. Bazı insanlar hiç kimsenin +kullanamayacağını söylüyor çünkü üzerinde çekici bir şirket logosu yok ve +diğerleri bunun çok önemli olduğunu ve herkesin kullanmak isteyeceğini +söylüyor. Gerçekten ne olacağını bilmem mümkün değil. İçerisinde bulunduğum +alanın çirkinliğini değiştirmeye çalışmanın başka bir yolunu bilmiyorum, bu +yüzden bunu yapmam gerekiyor.

+ +

BYTE: Sonuçları ele alabilir misiniz? Bunun önemli bir +siyasi ve toplumsal açıklama olduğunu açıkça hissediyorsunuz.

+ +

Stallman: Bu bir değişim. İnsanların genel olarak bilgi ve +gerçeğe yaklaşım biçimlerini değiştirmeye çalışıyorum. Bence kendi bilgisine +sahip olmayı denemek, insanların onu kullanmalarına izin verilip +verilmediğini denetlemek veya başkalarının paylaşmasını engellemeye çalışmak +sabotajdır. Yapan kişiye, tüm toplumu yoksullaştırma pahasına yarar sağlayan +bir faaliyettir. Bir kişi iki dolarlık serveti yok ederek bir dolar +kazanır. Bence vicdanı olan bir insan böyle bir şeyi yapmaz, belki aksi +durumda ölecekse böyle bir şeyi yapabilir. Ve elbette bunu yapan insanlar +oldukça zengindir; sadece ahlaksız oldukları sonucuna +varabilirim. İnsanların özgür yazılım yazdıkları ve diğer insanları bu +yazılımları kullanmaya teşvik ettikleri için ödüllendirildiklerini görmek +istiyorum. İnsanların özel mülk yazılım yazarken ödüllendirildiklerini +görmek istemiyorum, çünkü bu gerçekten topluma bir katkı değil. Kapitalizmin +ilkesi; insanların bir şeyler üreterek para kazanmayı başardıkları ve +böylelikle de yararlı olanı otomatik olarak yapmaları için teşvik +edildikleri fikridir. Fakat bu, bilgiye sahip olmak söz konusu olduğunda işe +yaramıyor. Gerçekten yararlı olanı yapmamaya teşvik edilirler ve gerçekten +yararlı olan şey teşvik edilmez. Bilginin arabalar ve ekmek somunları gibi +maddi nesnelerden farklı olduğunu söylemek önemlidir çünkü insanlar onu +kopyalayabilir ve kendi başlarına paylaşabilir ve kimse onları durdurmaya +çalışmazsa onu değiştirebilir ve kendileri için daha iyi hâle +getirebilirler. Bu insanların yapacağı yararlı bir şeydir. Bu ekmek +somunları için geçerli değildir. Bir somun ekmeğiniz varsa ve başka bir +ekmek istiyorsanız sadece somun ekmeğinizi ekmek çoğaltma aletine +koyamazsınız. Birincisini yapmak için kullanılan tüm adımları +gerçekleştirmek dışında başka bir seçeneğiniz yoktur. Bu nedenle insanların +kopyalamasına izin verilip verilmediği önemsizdir, çünkü bu imkânsızdır.

+ +

Kitaplar yakın zamana kadar sadece matbaalarda basılıyordu. Bir kopyasını +kendi kendinize, elinizle yapmanız mümkündü ancak pratik değildi çünkü bir +matbaa kullanmaktan çok daha fazla çaba gerektiriyordu. Ve o kadar az çekici +bir şey üretti ki, tüm niyetler ve amaçlar için, onları seri bir şekilde +üretmekten başka kitap oluşturmanın imkânsız olduğunu varsayabilirsiniz. Ve +bu nedenle telif hakkı, kamuda okumadan herhangi bir özgürlüğü gerçekten +almadı. Bir kitap alıcısının yapabilecekleri arasında telif hakkı tarafından +yasaklanan pek bir şey yoktu.

+ +

Ancak bu bilgisayar programları için geçerli değildir. Bant kasetleri için +de geçerli değildir. Şimdi kitaplar için kısmen yanlış ancak çoğu kitap için +Xerox'tan ötürü bir kopya satın almaktan daha pahalı ve kesinlikle çok daha +fazla iş olduğu ve sonucun daha az çekici olduğu hâlâ doğru. Şu anda telif +hakkını zararsız ve kabul edilebilir hâle getiren durumun, telif hakkının +yıkıcı ve dayanılmaz hâle geleceği bir duruma dönüştüğü bir dönemdeyiz. Yani +“korsanlar” olarak iftiraya uğramış insanlar aslında yapmaları +yasak olan yararlı bir şey yapmaya çalışan insanlardır. Telif hakkı yasaları +tümüyle insanların kendi iyiliği için bazı bilgilerin kullanımını tamamen +denetim altına almaya yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ancak bilgilerin +kamuya açık olduğundan emin olmak ve başkalarının kamuyu mahrum etmesini +engellemek isteyen insanlara yardımcı olmak için tasarlanmamıştır. Yasanın +kamuya ait bir parkın çöp kutusundaki bir şeyden farklı olduğu gibi kamu +malından farklı olan, kamuya ait bir çalışma sınıfını tanıması gerektiğini +düşünüyorum. Kimsenin götürmesi için orada değil, herkesin kullanması için +orada ama kimse engellemiyor. Kamuoyunda kamunun sahip olduğu bir şeyin +türev çalışmalarından mahrum bırakıldığını düşünen herkes bu konuda dava +açabilmelidir.

+ +

BYTE: Fakat korsanlar programların kopyalarını almakla +ilgilenmiyorlar çünkü bu programları kullanmak istiyorlar, bu bilgiyi daha +iyi bir şey üretmek için kullanmak istedikleri için değil mi?

+ +

Stallman: Bunun önemli bir ayrım olduğunu düşünmüyorum. Bir +programı daha fazla kişinin kullanması, programın topluma daha fazla katkıda +bulunduğu anlamına gelir. Bir veya milyon kez yenebilecek bir somun +ekmeğiniz var.

+ +

BYTE: Bazı kullanıcılar destek almak için ticari yazılım +satın alırlar. Dağıtım planınız nasıl destek sağlıyor?

+ +

Stallman: Bu kullanıcıların yanlış yönlendirildiğinden ve +açık düşünmediğinden şüpheleniyorum. Desteğe sahip olmak kesinlikle +yararlıdır, ancak bunun yazılım satışı veya özel mülk yazılım ile nasıl bir +ilgisi olduğunu düşünmeye başladıklarında, bu noktada kendi kafalarını +karıştırmaktadırlar. Özel mülk yazılımın iyi bir destek alacağının garantisi +yoktur. Satıcıların destek sağladıklarını söylemeleri, bunun iyi olacağı +anlamına gelmez. Ve piyasadan silinebilirler. Aslında insanlar GNU EMACS'ın +ticari EMACS'lardan daha iyi desteğe sahip olduğunu düşünüyor. Bunun +nedenlerinden biri muhtemelen diğer EMACS'ları yazan insanlardan daha iyi +bir hacker olmam [1], ancak diğer neden herkesin +kaynaklara sahip olması ve onunla nasıl bir şeyler yapacağını bulmak isteyen +o kadar çok insan var ki benden destek almak zorunda değilsiniz. Sizin için +bir sorunu çözmek amacıyla her zaman birini işe alabilirsiniz ve yazılım +özgür olduğunda destek için rekabetçi bir pazara sahip olursunuz. Herhangi +birisini işe alabilirsiniz. EMACS ile bir hizmet listesi dağıtıyorum, +insanların adları ve telefon numaraları ile destek sağlamak için +görevlendirildikleri bir liste.

+ +

BYTE: Hata düzeltmelerini topluyor musunuz?

+ +

Stallman: Şey, onları bana gönderiyorlar. Listelenmek +isteyen tüm insanlardan, müşterilerinin hiçbirinden söylendikleri ne olursa +olsun veya GNU yazılımında bu değişikliklerin bir parçası olarak herhangi +bir değişiklik yaptıklarında gizli kalmasını asla istemeyeceklerine dair söz +vermelerini istedim.

+ +

BYTE: Bu yüzden insanların, bir başkasının bilmediği bir +sorunun çözümlerini bildiklerine dayanarak destek sağlamak için rekabet +etmiş olamazsınız.

+ +

Stallman: Hayır. Zeki olmalarına ve probleminize çözüm +bulma olasılıklarına veya daha sık karşılaşılan sorunları daha iyi +anlamalarına veya size ne yapmanız gerektiğini nasıl daha iyi açıklayacağına +bağlı olarak rekabet edebilirler. Bunların hepsi rekabet edebilecekleri +yollardır. Daha iyisini yapmaya çalışabilirler ancak rakiplerini aktif +olarak engelleyemezler.

+ +

BYTE: Sanırım araba almak gibi. Destek veya sürekli bakım +için orijinal üreticiye geri dönmek zorunda değilsiniz.

+ +

Stallman: Veya bir ev satın almak gibi, evinizle ilgili +sorunları çözebilecek tek kişi, onu ilk inşa eden müteahhit olsaydı nasıl +olurdu? Bu, özel mülk yazılımdaki dayatma türüdür. İnsanlar bana Unix'te +meydana gelen bir sorundan bahsediyorlar. Üreticiler, Unix'in geliştirilmiş +sürümlerini sattıkları için düzeltmeleri toplama ve ikili dosyalar dışında +bunları vermeme eğilimindedirler. Sonuç, hataların gerçekten +düzeltilmemesidir.

+ +

BYTE: Hepsi hataları bağımsız olarak çözmeye çalışan çabayı +çoğaltıyor.

+ +

Stallman: Evet. İşte, özel mülk bilgi sorununu toplumsal +bir perspektife oturtmaya yardımcı olan bir başka nokta. Mali sorumluluk +sigortası krizini düşünün. Toplumdan herhangi bir tazminat alabilmek için +yaralı bir kişinin avukat tutması ve parayı bu avukatla paylaşması +gerekir. Bu; kaza mağduru insanlara yardım etmenin aptalca ve verimsiz bir +yoludur. Ve insanların her zaman işlerini rekabetlerinden uzaklaştırmak için +koşturduklarını düşünün. Sadece kalemin çalınmadığından emin olmak için, +kalemden daha pahalı olan büyük karton ambalajlarda paketlenmiş kalemleri +düşünün. Her sokak köşesine sadece ücretsiz kalemler koysak daha iyi olmaz +mıydı? Ve trafik akışını engelleyen tüm ücretli geçiş gişelerini düşünün. Bu +devasa bir toplumsal olgu. İnsanlar toplumu engelleyerek para kazanmanın +yollarını bulurlar. Toplumu engelleyebildiklerinde insanları yalnız +bırakmaları için ödeme yapılabilir. Bilgiye sahip olmanın doğasında olan +atıklar giderek daha önemli hâle gelecek ve nihayetinde kimsenin yaşamak +için gerçekten çalışmak zorunda olmadığı ütopya arasındaki farkı +yaratacaktır, çünkü hepsi robotlar ve tıpkı bizimki gibi bir dünya +tarafından yapılır.

+ +

BYTE: Yazılımdaki telif hakkı bildirimlerini yazmak gibi.

+ +

Stallman: Daha çok herhangi bir şeyin kopyalarını +yasaklamadığından emin olmak ve herkesin yapmış olduğu tüm işleri çoğaltmak +için herkese polislik yapmak gibi.

+ +

BYTE: Bir kinik nasıl geçindiğinizi merak edebilir.

+ +

Stallman: Danışmanlıktan. Danışmanlık yaptığımda +danışmanlık işi için yazdıklarımı açığa vurma hakkımı her zaman saklı +tutarım. Ayrıca yazdığım özgür yazılımın ve diğer insanların yazdığı bazı +e-postalanmış kopyalarla geçimimi sağlıyordum. Birçok kişi GNU EMACS için +150 dolar gönderiyor ancak şimdi bu para başlattığım Özgür Yazılım Vakfına +gidiyor. Vakıf bana bir maaş ödemiyor çünkü bu bir çıkar çatışması +olurdu. Bunun yerine GNU üzerinde çalışması için diğer insanları +tutar. Danışmanlık yaparak geçimini sağlayabildiğim sürece bunun en iyi yol +olduğunu düşünüyorum.

+ +

BYTE: Şu anda resmî GNU dağıtım bandında neler var?

+ +

Stallman: Şu anda bant GNU EMACS (tüm bilgisayarlara uyan +bir sürüm); YACC'ın +yerini alan bir program olan Bison; Profesör Sussman'ın LISP'ının süper +basitleştirilmiş lehçesi olan MIT Scheme; ve Rogue'ye benzeyen +bir zindan keşfetme oyunu olan Hack'i içeriyor.

+ +

BYTE: Basılı kılavuz bantla birlikte geliyor mu?

+ +

Stallman: Hayır. Basılı kılavuzların her biri 15 dolardır +veya kendiniz kopyalayabilirsiniz. Bu röportajı da kopyalayın ve paylaşın.

+ +

BYTE: Bunun bir kopyasını nasıl edinebilirsiniz?

+ +

Stallman: Özgür Yazılım Vakfına—675 Massachusetts +Ave., Cambridge, MA 02139—yazınız.

+ +

[Şu anki adres (2005'ten beri): Free Software Foundation 51 Franklin St, +Fifth Floor Boston, MA 02110-1301, USA Voice: +1-617-542-5942 Fax: ++1-617-542-2652] +

+ +

BYTE: GNU sistemi ile işiniz bittiğinde ne yapacaksınız?

+ +

Stallman: Emin değilim. Bazen yapmaya devam edeceğim şeyin +diğer yazılım alanlarında da aynı şey olduğunu düşünüyorum.

+ +

BYTE: Yani bu, yazılım endüstrisine yönelik bir dizi +taarruzun sadece ilki mi?

+ +

Stallman: Umarım. Ama belki de yapacağım şey yalnızca +yaşamımdaki birazcık zamanı çalışarak geçirip rahat bir yaşam +yaşamaktır. Pahalı bir şekilde yaşamak zorunda değilim. Zamanın geri +kalanında takılmak için ilginç insanlar bulabilirim veya nasıl yapılacağını +bilmediğim şeyleri yapmayı öğrenebilirim.

+ +
+ + +[1] Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html new file mode 100644 index 0000000..d41042f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html @@ -0,0 +1,353 @@ + + + + + + +Bilgisayarınıza Güvenebilir misiniz? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Bilgisayarınıza Güvenebilir misiniz?

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

+Bilgisayarınız emirleri kimden almalıdır? Birçok insan bilgisayarlarının, +başka birilerinin değil, kendi emirlerine uymasını ister. “Güvenli +işletim” (trusted computing) olarak adlandırdıkları bir planla, +Microsoft ve Intel gibi bilgisayar firmalarıyla birlikte büyük medya +kuruluşları (film firmaları ve müzik firmaları dahil olmak üzere) +bilgisayarlarınızın sizin yerine kendilerine uymasını planlamaktadır. Özel +mülk programlar daha önce kötü niyetli özelliklere sahipti ancak bu plan onu +evrensel hale getirecektir.

+

+Özel mülk yazılım temel olarak bilgisayarın ne yaptığını kontrol +edemediğiniz anlamına gelmektedir; kaynak kodunda çalışamaz ya da onu +değiştiremezsiniz. Akıllı iş adamlarının, sizi dezavantajlı duruma sokmak +için yollar bulması şaşırtıcı değildir. Microsoft bunu defalarca yapmıştır: +Windows’un bir sürümü, hard diskinizdeki tüm yazılımı raporlayacak şekilde +tasarlanmıştır; Windows Medya Player’daki yakın zamandaki bir +“güvenlik” yükseltmesi, kullanıcıların yeni kısıtlamalara +uymasını gerektirmiştir. Ancak Microsoft bu konuda yalnız değildir: KaZaa +müzik paylaşım yazılımı, bilgisayarınızın kullanımını KaZaa'nın iş ortağının +müşterilerine kiralayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu kötü niyetli özellikler +genellikle sırdır ama bunları bilseniz, ortadan kaldırmanız zordur çünkü +kaynak koduna sahip değilsiniz.

+

+Geçmişte, bunlar ayrı olaylardı. “güvenli işletim”, açıklığı +sağlamaktaydı. “Tehlikeli işletim” (treacherous computing) bunun +için daha uygun bir isimdir çünkü plan, bilgisayarınızın size her zaman +sistematik olarak uymamasının sağlanması için tasarlanmıştır. Gerçekte, +bilgisayarınızın genel amaçlı bir bilgisayar olarak çalışmasını durdurmak +için tasarlanmıştır. Her işlem, açık izin gerektirebilir.

+

+Güvenilmez işletimin altındaki teknik fikir, bilgisayarın sayısal bir +şifreleme ve imza cihazını içermesi ve tuşların sizden gizli tutulmasıdır +(Microsoft’un bu sürümü “palladyum” olarak adlandırılır). Özel +mülk programlar, başka hangi programları çalıştırabileceğinizi, hangi +belgelere ya da verilere erişebileceğinizi ve bunları ne gibi programlara +aktarabileceğinizi kontrol etmek için bu cihazı kullanır. Bu programlar, +İnternetten yeni yetkilendirme kurallarını indirecek ve bu kuralları +çalışmanıza otomatik olarak dayatacaktır. Bilgisayarınızın yeni kuralları +İnternetten düzenli olarak almasına izin vermezseniz, bazı özellikler +otomatik olarak görevini yapmayı durduracaktır.

+

+Tabi ki, Hollywood ve müzik firmaları “DRM” (Sayısal Kısıtlama Yönetimi) +içingüvenilmez işletimi kullanmayı planlamaktadır, böylece indirilen +videolar vemüzik, yalnızca belirtilen tek bir bilgisayar üzerinde +oynatılabilir. En azından bu firmalardan alacağınız yetkilendirilmiş +dosyalar kullanılarak paylaşım ta-mamen imkansız hale gelecektir. Ancak +sizin yani halkın bu şeyleri paylaşma özgürlüğünüz ve yeteneğiniz olmalıdır +(Birilerinin şifrelenmemiş sürüm-leri üretmek, yüklemek ve paylaşmak için +bir yol bulmasını bekliyorum, böylece DRM tamamen başarılı olmayacaktır +ancak sistem aklanmış değildir).

+

+Paylaşımın imkansız hale getirilmesi yeterince kötüdür ancak durum daha da +kötüleşmektedir. E-posta ve belgeler için de aynı özelliğin kullanılmasına +ilişkin planlar vardır, iki hafta içinde ortadan kaybolan e-postalar ya da +bir firmada yalnızca seçilen bilgisayarlarda okunabilen belgeler gibi.

+

+Patronunuzun sizden riskli bir iş yapmanızı istediğini hayal edin; bir ay +sonra, iş olumsuz sonuç verdiğinde, kararın size ait olmadığını göstermek +için e-postayı kullanamazsınız. Emir size ortadan uçan mürekkeple +verildiğinde, “yazılı olarak emir almak” sizi korumaz.

+

+Patronunuzdan yasal olmayan ya da ahlaken kötü bir politikayı ifade eden bir +e-posta aldığınızı hayal edin, örneğin, bu e-posta, firmanın yıllık denetim +raporlarının parçalanması ya da ülkeniz için ciddi bir tehdit oluşturacak +olan bir durumu içerebilir. Bugün bunu bir muhabire gönderebilir ve eylemi +açığa vurabilirsiniz. Güvenilmez işletimle, gazeteci belgeyi okuyamayacak; +bilgisayarı buna izin vermeyecektir. Güvenilmez işletim, tahrip için bir +cennet haline gelir.

+

+Microsoft Word gibi kelime işlemcileri, belgelerinizi kaydederken güvenilmez +işletimi kullanabilir, bu nedenle, rekabet eden diğer kelime işlemcileri +sizin belgelerinizi okuyamaz. Bugün, özgür kelime işlemcilerinin Word +belgelerini okumalarını sağlamak için Word biçiminin sırlarını deneysel +çalışmalarla anlamalıyız. Word, kaydederken, güvenilmez işletim ile +belgeleri şifreliyorsa, özgür yazılım, bunları okumak için yazılım +geliştirme şansına sahip olmayacaktır ve bunu başarabilsek bile, bu gibi +programlar, Dijital Milenyum Telif Hakkı Hareketi tarafından yasaklanabilir.

+

+Güvenilmez işletimi kullanan programlar, İnternetten sürekli olarak yeni +yetkilendirme kuralları indirecek ve bu kuralları otomatik olarak +çalışmanıza dayatacaklardır. Microsoft ya da A.B.D. hükümeti, yazmış +olduğunuz bir belgede söylediğiniz bir şeyi sevmiyorsa, herhangi birinin söz +konusu belgeyi okumasına izin verilmemesini tüm bilgisayarlara söyleyen yeni +yönergeleri gönderebilirler. Yeni yönergeleri indirdiğinde her bir +bilgisayar kurallara uyacaktır. Yazılarınız 1984 tarzı, önceki olayları +kapsayan silintilere tabi tutulacaktır. Bunu kendiniz okuyamayabilirsiniz.

+

+Güvenilmez bir bilgisayar uygulamasının ne gibi kötü şeyler yaptığını +bulacağınızı, ne kadar ıstıraplı olduklarını öğreneceğinizi ve onları kabul +edip etmeyeceğinizi düşünebilirsiniz. Bunun kabul edilmesi aptalca ve +öngörüsüzce olacaktır ancak temel nokta, göstermekte olduğunuz çabanın +yeterli olmayacağıdır. Bir kere programa güvendiğinizde, oltaya düşersiniz +ve bunu bilirler; o zaman anlaşmayı değiştirebilirler. Bazı uygulamalar +farklı bir şeyler yapacak olan yükseltmeleri otomatik olarak indirecektir, +ve onlar, size yükseltip yükseltmeme konusunda seçim şansı vermeyecektir.

+

+Bugün özel mülk yazılım tarafından sınırlandırılmaktan özel mülk yazılımı +kullanmayarak kurtulabilirsiniz. GNU/Linux ya da başka bir özgür yazılım +sistemini kullanırsanız ve üzerine özel mülk yazılımları kopyalamazsanız, o +zaman bilgisayarınızın ne yaptığını kontrol edebilirsiniz. Özgür bir yazılım +kötü niyetli bir özelliğe sahipse, topluluktaki diğer geliştiriciler, bunu +çıkartırlar ve siz düzeltilmiş sürümünü kullanırsınız. Ayrıca özgür olmayan +işletim sistemlerinde özgür uygulama programlarını ve araçlarını da +çalıştırabilirsiniz; bu size tam özgürlüğün verilmesini sağlamaz ancak +birçok kullanıcı bunu yapmaktadır.

+

+Güvenilmez işletim, özgür işletim sistemlerinin ve özgür uygulamalarının +varlığını tehlikeye atmaktadır çünkü bunları çalıştırmanız mümkün +olmayabilir. Güvenilmez işletimin bazı sürümleri, işletim sisteminin belirli +bir firma tarafından özel olarak yetkilendirilmesini gerektirecektir. Özgür +yazılım sistemleri böyle bir sisteme kurulamayabilir. güvenilmez işletimin +bazı sürümleri, her programın, işletim sistemi geliştiricisi tarafından özel +olarak yetkilendirilmesini gerektirecektir. Bu gibi bir sistem üzerinde +özgür uygulamaları çalıştıramazsınız. Bunun nasıl olduğunu belirler ve +birilerine anlatırsanız, bu bir suç olabilir.

+

+Tüm bilgisayarların güvenilmez işletimi desteklemesini ve eski +bilgisayarların İnternete bağlanmasının önlenmesini isteyen öneriler +halihazırda A.B.D. kanunlarının arasına sokulmak üzere +önerilmektedir. CBDTPA (Tüket Ama Programlama Yapmaya Çalışma olarak +adlandırmaktayız) bunlardan biridir. Ancak sizi yasal olarak güvenilmez +işletime zorlayamasalar bile, güvenilmez işletimin kabul edilmesine ilişkin +baskı korkunç seviyelerde olabilir. Çeşitli problemlere neden olmasına +rağmen, bugün, insanlar haberleşmek için genellikle Word biçimini +kullanmaktadır (Word biçimi +kullanımına son verebiliriz). Yalnızca güvenilmez işletim ile en son +Word belgeleri okunabiliyorsa, durumu yalnızca münferit hareket (al ya da +alma) açısından görürlerse, birçok insan ona dönecektir. Güvenilmez işletime +karşı koymak için, iş birliği yapmalı ve duruma toplu bir tercih olarak +göğüs germeliyiz.

+

+Güvenilmez işletim hakkında daha fazla bilgi için, http://www.cl.cam.ac.uk/users/rja14/tcpa-faq.html +sayfasına bakınız.

+

+Güvenilmez işletimin engellenmesi, çok sayıda vatandaşın örgütlenmesini +gerektirecektir. Yardımınıza ihtiyacımız var! Lütfen Tasarımda Hatalıyı, FSF'nin Sayısal +Kısıtlama Yönetime karşı kampanyasını destekleyin.

+ +

Notlar

+ +
    +

  1. +Bilgisayar güvenliği alanında “güvenli işletim” başka bir +anlamda kullanılmaktadır; lütfen iki anlam arasındaki farka dikkat edin.

    2. + +

  2. +GNU Projesi, güvenli ve özel e-posta göndermek için kullanabileceğiniz açık +anahtar şifreleme ve sayısal imzaları uygulayan bir program olan GNU +Gizlilik Koruyucusunu [:GNU Privacy Guard] dağıtmaktadır. GPG’nin güvenli +işletimden nasıl farklı olduğunun keşfedilmesi ve birini yardımcı, diğerini +tehlikeli yapan şeyin ne olduğunun görülmesi yararlıdır.

    +

    +Biri size şifreli bir belgeyi yollamak için GPG’yi kullandığında ve siz, +kodunu çözmek için GPG’yi kullandığınızda, sonuç, okuyabileceğiniz, +başkalarına gönderebileceğiniz, kopyalayabileceğiniz ve hatta birilerine +yine güvenli bir şekilde göndermek için yeniden şifreleyebileceğiniz şifreli +olmayan bir belgedir. Güvenilmez bir bilgisayar çalışması uygulaması, +ekrandaki sözcükleri okumanıza izin verir ancak başka şekillerde +kullanabileceğiniz şifreli olmayan bir belge oluşturmanıza izin +vermez. Özgür bir yazılım paketi olan GPG, güvenlik özelliklerinin +kullanıcılar tarafından erişilebilir olmasını sağlar; insanlar, bu +özelliği kullanır. Güvenilmez işletim ise, kullanıcılar üzerinde +kısıtlamalar dayatmak için tasarlanmıştır; güvenilmez işletim +insanları kullanır.

    3. + +

  3. +Güvensiz hesaplamanın destekçileri söylemlerinin odak noktasını yararlı kullanımlar oluşturur. Söyledikleri genellikle +doğrudur, sadece önemsizdir.

    +

    +Çoğu donanım gibi, güvensiz-hesaplama donanımı da zararlı olmayan amaçlarla +kullanılabilir. Ancak bu özellikler başka şekillerde de +gerçekleştirilebilir, güvensiz-hesaplama donanımı olmadan da. Teme +farklılık, güvensiz hesaplama kullanıcıların şu kötü durumla +karşılaşmalarına neden olur: bilgisayarınız size karşı çalışmak üzere +donatılır.

    +

    +Ne diyorlarsa doğrudur, ben ne diyorsam da doğrudur. Bu ikisini birlikte +düşünün, ne elde ediyorsunuz? Güvensiz hesaplama özgürlüğünüzü elinizden +almak için bir plandır, ne kaybedeceğimizi görmemizi engellemek için ufak +yararlar sunmaktadır.

    4. + +

  4. +Microsoft bir güvenlik ölçütü olarak Palladium'u sunmakta, ve bunun +virüslere karşı koruma sağlayacağını iddia etmektedir, ancak bu iddia açıkça +yanlıştır. Ekim 2002'de Microsoft Research tarafından yapılan bir sunumda +Palladium'un özelliklerinden biri olarak var olan işletim sistemleri ve +uygulamaların çalışmaya devam edeceği söylenmiştir; bu nedenle, virüsler +bugün yapabildikleri bütün herşeyi yapmaya devam edeceklerdir.

    +

    +Microsoft çalışanları Palladium ile birlikte “güvenlik”'ten +bahsederken, gerçekte kelimenin anlamını kastetmemektedirler: istemediğiniz +şeylerden bilgisayarınızı korumak. Kastettikleri bilgisayarınızdaki veri +kopyalarına başkalarının istemediği yollarla erişiminizden +korumaktır. Sunumdaki bir saydamda Palladium'un koruduğu bir çok giz tipleri +listelenmişti, bunların arasında “üçüncü parti gizler” ve +“kullanıcı gizleri”—ancak “kullanıcı +gizleri”ni tırnaklar arasındadır, bu bir şekilde Palladium kapsamında +bir absürdlüğü göstermektedir.

    +

    +Sunumda güvenlik kapsamıyla çoğu kez ilişkilendirdiğimiz başka terimleri +sıkça kullanmaktadır, örneğin “saldırı”,“kötücül +kod”, “aldatma” (spoofing), “güvenli” +gibi. Hiçbiri asıl anlamlarında kullanılmamaktadır. “” birinin +size zarar vermeye çalışması anlamına gelmiyor, müziklerinizi kopyalamaya +çalıştığı anlamına geliyor. “Kötücül kod ”, başkasının +makinenizin yapmasını istemediği bir şeyi yapması üzerine sizin tarafından +kurulan kod anlamına geliyor. “Aldatma” birinin sizi aldattığı +anlamına gelmiyor, sizin Palladium'u aldattığınız anlamına geliyor. Örnekler +arttırılabilir.

    5. + +

  5. +Palladium geliştiricileri tarafından yapılan bir beyanda bilgiyi kim +geliştirdiyse veya topladıysa, bu bilgiyi nasıl kullandığınızı kontrol +etmeye hakkı olduğuna dair temel bir düstur söylenmiştir. Bu etik ve yasal +sistemin önceki fikirlerinin devrimsel bir tersine döndürülmesini +göstermektedir ve benzeri görülmemiş bir kontrol sistemi yaratmaktadır. Bu +sistemlerin belirli problemleri kazayla ortaya çıkmamamıştır; temel hedeften +kaynaklanmaktadır. Bu hedef reddetmemiz gereken bir hedeftir.

    6. +
+ +
+ +

2015 itibariyle, güvenilmez işletim bilgisayarlarda “Güvenli Platform +Modülü” biçiminde gerçekleştirildi; ancak, pratik nedenlerden dolayı, +TPM, Dijital Kısıtlamalar Yönetimini onaylamak için bir uzaktan doğrulama +platformu sağlama amacı açısından tam bir başarısızlık oldu. Bu nedenle, DRM +kullanan şirketler başka yöntemler kullanıyor. Şu an, “Güvenli +Platform Modülü” DRM için kullanılmıyor bile, üstelik bunu DRM için +kullanma açısından hiç de uygun olmadığını düşünmek için bir çok neden +var. Ne gariptir ki, “Güvenli Platform Modülü”nün mevcut +kullanımları sadece, örneğin hiç bir kimsenin bilgisayardaki sistemi gizlice +değiştirmediğini doğrulamak gibi, masum ikincil kullanımlardır.

+ +

Dolayısıyla, PC'ler için mevcut olan “Güvenli Platform +Modüllerinin” tehlikeli olmadığı sonucuna varıyoruz ve bu modülleri +bilgisayarda barındırmak veya sistem yazılımlarında desteklemek için hiç bir +neden yok.

+ +

Ebette durumun umut verici olduğu düşünülmemeli. Bazı ARM PC'lerde veya +taşınabilir telefon, araba, TV ve diğer aygıtlardaki işlemcilerde bilgisayar +sahibinin içerisindeki yazılımı değiştirmesinden alıkoyan başka donanımsal +sistemler kullanılıyor ve bu sistemler beklediğimiz kadar kötüler.

+ +

Bu ayrıca uzaktan doğrulamanın zararsız olduğu anlamı da çıkarılmamalı. Eğer +bir aygıt bunu gerçekleştirmeyi başarırsa, bu kullanıcıların özgürlüğüne +ciddi bir tehdit oluşturacaktır. Mevcut “Güvenli Platform +Modülü” zararsız, çünkü uzaktan doğrulamayı uygulanabilir yapmakta +başarısız oldu. Gelecekteki bütün çabaların da başarısız olacağı +varsayımında bulunmamalıyız.

+ +
+ +

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html new file mode 100644 index 0000000..f1730a5 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/categories.html @@ -0,0 +1,461 @@ + + + + + + +Özgür ve Özgür Olmayan Yazılım Kategorileri - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı + + + + +

Özgür ve Özgür Olmayan Yazılım Kategorileri

+ +

Ayrıca Uzak Durmak +İsteyebileceğiniz Kafa Karıştıran Kelimeler'e dikkat edin.

+ + +

+[Yazılım Kategorileri] +

+ +

Chao-Kuei'nin bu şeması, farklı yazılım kategorilerini açıklıyor. GNU GPL v2 +veya daha yenisi, GNU FDL v1.2 veya daha yenisi veya Creative Commons +Attribution-Share Alike v2.0 lisanslarının herhangi birinin koşulları +altında Ölçeklenebilir Vektörel Grafik +(SVG) ve XFig dosyasıolarak +mevcuttur.

+ +

Özgür yazılım

+ +

Özgür yazılım, herkese kullanma, çoğaltma ve/veya dağıtma izinlerini, +bire-bir aynısı veya değişiklikler ile, bedava veya bir ücret karşılığında +gelen yazılımdır. Dikkate değer anlamda, bu kaynak kodun bulunmak zorunda +olduğu anlamına gelir. “Eğer, kaynak değilse, o yazılım +değildir.” Bu basitleştirilmiş bir tanımdır; ayrıca tam tanıma bakın.

+ +

Eğer bir program özgür ise GNU gibi özgür bir işletim sistemine veya GNU/Linux sistemlerin özgür sürümlerine +dahil edilebilir.

+ +

Bir programı özgür yapmanın bir sürü farklı yolu vardır—bir çok yoldan +farklı kararlaştırılabilecek detaylarla ilgili sorular programı özgür +yapabilir, Bazı olası seçenekler aşağıda açıklanmıştır. Belli özgür yazılım +lisansları hakkında bilgi için lisans +listesi sayfasına bakın.

+ +

Özgür yazılım, bir özgürlük meselesidir, fiyat değil. Ama, mülk yazılım +şirketleri bazen, “free software (özgür yazılım)” tanımını fiyat +için kullanmaktadırlar1. Bazen çalıştırılabilir kopyasını ücretsiz +olarak elde etmek anlamında; bazen satın almakta olduğunuz bilgisayarın +fiyatının içinde olduğu anlamında kullanırlar. Her durumda, özgür yazılımın +GNU projesinde bizim bahsettiğimiz anlamıyla hiçbir ilgisi yoktur.

+ +

Bu olası karmaşıklıktan dolayı, ne zaman bir yazılım şirketi onların +ürünlerinin özgür yazılım (free software) olduğunu söylerse, her zaman +kullanıcılarının özgür yazılımın ima ettiği özgürlüklerie sahip olup +olmadıklarını, asıl dağıtım koşullarına bakarak kontrol edin. Bazen, +gerçekten özgür yazılımdır; bazen değildir.

+ +

Bir çok dillerde “free” kelimesinin, hem özgürlük hem de beleş +anlamında iki kelimesi vardır. Örnek olarak, Fransızca'da +“libre” ve “gratuit”. İngilizce'de öyle değil; +“gratis” kelimesi açıkça fiyata işaret eder, ama açıkça +özgürlüğe işaret eden yaygın bir sıfat yok. Eğer, başka bir dil +konuşuyorsanız, “free” kelimesini daha anlaşılabilir olması için +kendi dilinize çevirmenizi tavsiye ediyoruz. “özgür yazılım” +tanımının değişik dillere çevirileri listesine bakın.

+ +

Özgür yazılım, çoğunlukla, özgür olmayan yazılımdan daha güvenilirdir.

+ +

Açık kaynak yazılım

+ +

+ Bazı kişiler tarafından “açık kaynak” yazılım kavramı, özgür +yazılım ile az çok aynı anlama gelen kategoriyi ifade etmek için +kullanır. Kesinlikle aynı tür yazılım değillerdir: bizim çok kısıtlayıcı +olduğunu düşündüğümüz lisansları kabul ediyorlar ve onların kabul etmediği +bir sürü özgür yazılım lisansı var. Her nasılsa, kategori dahilinde +farklılıklar küçük: neredeyse, tüm özgür yazılımlar, açık kaynak yazılımdır, +ve neredeyse, tüm açık kaynak yazılımlar, özgür yazılımdır. İlkesel olarak +bazı özgür programların açık kaynak olarak kabul edilmeyebilir, ancak bunun +şimdiye kadar olup olmadığını bilmiyoruz.

+

Biz “özgür +yazılım” terimini tercih ediyoruz; çünkü, o özgürlüğe işaret +eder—“açık kaynak” teriminin yapmadığı bir şey.

+ +

Kamuya açık yazılım

+ +

Kamuya açık yazılım, telif hakkı olmayan yazılımdır. Eğer, kaynak kod kamuya +açık ise, bu bazı kopyalar veya değiştirilmiş sürümlerin, tamamen özgür +olmayabileceği anlamına gelen copyleft +olmayan özgür yazılım özel halidir.

+ +

Bazı durumlarda, çalıştırılabilir program kamuya açıktır ama kaynak kod +mevcut değildir. Bu özgür yazılım değildir, çünkü özgür yazılım kaynak koda +ulaşımı gerekli bulur. Bu arada, çoğu özgür yazılım kamuya açık değildir; +telif hakkı vardır ve telif hakkı sahipleri, herkese özgürlük içinde +kullanma izinlerini, bir özgür yazılım lisansı kullanarak yasal olarak +vermiştir.

+ +

Bazen insanlar, “kamuya açık” terimini, gevşek bir biçimde, “özgür” veya “ücretsiz olarak +mevcut” anlamında kullanır. Fakat, “kamuya açık” yasal bir +terimdir ve kesinlikle “telif hakkı olmadığı” anlamına +gelir. Açık anlamlılık için, sadece bu anlamı için “kamuya açık” +terimini, başka anlamları ifade etmek için diğer terimleri kullanmanızı +öneriyoruz.

+ +

Çoğu ülkenin imzaladığı Berne anlaşmasında, yazılmış her hangi bir şey direk +olarak telif hakkına sahiptir. Bu durum programları da içeriyor. Böylece, +eğer yazdığınız bir programı kamuya açık olmasını istiyorsanız, telif +hakkını çıkarmak için bazı yasal adımlardan geçmek zorundasınız; yoksa, +program telif hakkına sahiptir.

+ +

Copyleft yazılım

+ +

Copyleft yazılım, dağıtım koşullarında, bütün kopyaların ve bütün sürümlerin +az çok aynı dağıtım koşullarını temin eden özgür yazılımdır. Örneğin bu, +copyleft lisanlar genellikle diğerlerinin yazılıma ek koşullar eklemesine +izin vermez (yine de bazı sınırlı sayıda koşulların eklenmesine izin +verilebilmektedir) ve kaynak kodunun herkes tarafından erişilebilir olarak +bulundurulmasını gerektirir anlamlarına gelir. Bu, programı ve değiştirilmiş +sürümlerini mülk yazılım haline getirmenin bazı bilindik yollarından bir +kalkan gibi korur.

+ +

GPL'in 3. sürümü gibi bazı lisanslar yazılımların özel mülke dönüşmelerini +sağlayan, tivoization gibi +yöntemleri durdurur.

+ +

GNU projesinde, yazdığımız her yazılımı copyleft yazılım yaparız, çünkü +hedefimiz, her kullanıcıya, “özgür yazılım” ile ifade +edilen koşulları vermektir; Copyleft yazılımın nasıl işlediği ve neden onu +kullandığımız hakkında daha çok açıklama için Copyleft sayfasına bakınç

+ +

Copyleft, genel bir kavramdır; bir yazılımı, copyleft yapmak için, bazı özel +dağıtım koşulları ayarlamanız gerekir. Copyleft özgür yazılım lisansı +yazmanın bir çok olası yolu vardır, yani, aslında bir çok copyleft özgür +yazılım lisansları olabilir. Her nasılsa, asıl uygulamada, neredeyse bütün +copyleft yazılımlar, GNU Genel Kamu Lisansını +(GPL). İki farklı copyleft lisansı, genelde “uyumsuzdur”, +yani bir lisans ile yazılmış kodu, diğer lisans ile yazılmış olana +birleştirmek yasal değildir; böylece, eğer insanlar tek bir copyleft lisans +kullanması toplum için iyidir.

+ +

Copyleft olmayan özgür yazılım

+ +

Copyleft-olmayan özgür yazılımlar, yazarından yeniden dağıtma ve değiştirme +ve ayrıca sonradan kısıtlamalar ekleme izinleri ile gelir.

+ +

Eğer bir program özgür ama copyleft yazılım değilse, bazı kopyaları veya +değiştirilmiş sürümleri tamamen özgür olmayabilir. Bir yazılım şirketi, +programı, aynen veya değişikliklerle derleyebilir ve çalıştırılabilir +dosyayı, mülk yazılım ürünü olarak +dağıtabilir.

+ +

X Pencere Sistemi bunu örnekle açıklar. X +Birliği, X11'i, copyleft olmayan özgür yazılım yapan dağıtım koşulları ile +yayınlar. Eğer isterseniz, o koşulları içeren ve özgür bir kopyasını +alabilirsiniz. Her nasılsa, özgür-olmayan sürümleri de var ve yalnızca +özgür-olmayan sürümleri ile çalışan gözde iş istasyonları ile PC grafik +kartları da var (en azından vardı). Eğer böyle bir donanım kullanıyorsanız, +X11 sizin için özgür bir yazılım değildir. X11 +yazılımının geliştiricileri dahi bir ara X11'i özgür-olmayan yazılım +yaptılar; bunu yapabiliyorlardı, çünkü diğer kişiler aynı copyleft +olmayan lisans altında koda katkıda bulundular.

+ +

Lax serbest lisanslı yazılım

+ +

Lax serbest lisanslı yazılım X11 lisansını ve iki BSD lisansını içeriyor. Bu lisanslar +kodun, kaynak kodu değiştirip veya değiştirmeden özel mülk çalıştırılabilir +dosyaları da dağıtmayı içerecek şekilde neredeyse her şekilde kullanımına +izin veriyorlar.

+ +

GPL kapsamlı yazılım

+ +

GNU GPL (Genel Kamu Lisansı), bir programı +copyleft yazılım yapmak için özel bir dağıtım koşullarıdır. GNU projesi, +çoğu GNU yazılım için dağıtım koşulu olarak kullanır.

+ +

Dolaisiyle özgür yazılımı GPL ile korunan yazılım ile eş saymak bir hatadır.

+ +

GNU İşletim Sistemi

+ +

GNU işletim sistemi, Unix-benzeri, +1984'den beri GNU projesinde geliştirdiğimiz, tamamen özgür yazılım işletim +sistemidir.

+ +

Unix-benzeri bir işletim sistemi bir çok programdan oluşur. GNU sistemi, +bütün resmi GNU paketleri gibi diğer, X Pencere +Sistemi ve TeX gibi bir çok GNU yazılımı olmayan diğer paketleri de içerir.

+ +

GNU sistemin ilk deneme yayınlanışı 1996'dadır. Bu, çekirdeğimiz, 1990'dan +beri geliştirilen GNU Hurd çekirdeğini de içerir. 2001'de, GNU sistemi (GNU +Hurd çekirdeği de dahil olarak) yeterli derecede çalışmaya başlamıştır ama +Hurd hala önemli özelliklere sahip değildir, bu yüzden yaygın olarak +kullanılmamaktadır.. Bu arada, GNU/Linux +sistemi, çekirdek olarak GNU Hurd yerine, 90'lardan beri büyük bir +başarı olan Linux çekirdeğini kullanan GNU sistemi doğmuştur. Oluşan sonuç +yine de bir GNU sistemi türüdür.

+ +

GNU'nun amacı özgür olmak olduğu için, GNU işletim sistemindeki her tek +bileşen özgür olmak zorundadır. Ancak, hepsinin copyleft yazılımı olması +gerekmiyor; eğer teknik bir hedefe ulaşmaya yardımcı oluyor ise her hangi +bir çeşit özgür yazılımı yasal olarak dahil etmeye uygundur.

+ +

GNU Programları

+ +

“GNU programları” GNU yazılımı ile +aynı anlama gelir. Eğer Foo programı bir GNU yazılımı ise, o bir GNU +programıdır. Bazen, onun bir “GNU paketi” olduğunu da söyleriz.

+ +

GNU yazılımı

+ +

GNU yazılımı, GNU projesi himayesi altında yayınlanan +yazılımdır. Eğer bir program GNU yazılımı ise, biz onun aynı zamanda bir GNU +programı veya GNU paketi olduğunu da söyleriz. README veya bir GNU paketinin +kılavuzu, öyle olduğunu söylemelidir; ayrıca, Özgür +Yazılım Rehberi bütün GNU paketlerini tanımlar.

+ +

Çoğu, ama hepsi değil, GNU yazılımı, copyleft yazılımdır; ancak, bütün GNU yazılımları özgür yazılım olmak +zorundadır.

+ +

Bazı GNU yazılımları, Özgür Yazılım Vakfı +(FSF) çalışanları +tarafından yazılmıştır, ancak çoğu GNU yazılımına gönüllüler tarafından katkıda +bulunulmuştur. Bazı katkıda bulunulan yazılımlar Özgür Yazılım Vakfı +tarafından telif hakkı ile korunurken, bazıları da ona katkıda bulunan +yazarlar tarafından telif hakkı ile korunmaktadır.

+ +

FSF telif hakkına sahip GNU yazılımı

+ +

GNU paketi geliştiricileri telif haklarını FSF'ye devredebilir veya +ellerinde tutabilirler. Tercih onların.

+ +

Eğer telif haklarını FSF'ye devrederlerse, program FSF telif haklı GNU +yazılımı haline gelir ve FSF lisanslarını yürütür. Telif haklarını ellerinde +tutarlarsa, lisansların yürütülmesi kendi sorumluluklarıdır.

+ +

Kural olarak FSF resmi GNU paketi olmayan yazılımların telif hakkı +tahsislerini kabul etmez.

+ +

Özgür olmayan yazılım

+ +

Özgür-olmayan yazılım, özgür olmayan yazılımdır. Kullanımı, yeniden dağıtımı +ve değişiklik yapmak yasaklanmıştır veya izin almanız için sormanızı +gerektirir veya o kadar kısıtlandırılmıştır ki özgür bir şekilde etkin +olarak değişiklik yapamazsınız.

+ +

Mülk yazılım

+ +

Özel mülk yazılım, özgür olmayan yazılımın bir başka adıdır. Geçmişte özgür +olmayan yazılımları “yarı özgür yazılımlar” (değiştirilip ticari +olmayacak şekilde dağıtılabilen) ve “özel mülk yazılımlar“ +(değiştirilemeyen, dağıtılamayan) olarak ayırmıştık. Ancak artık bu ayrımı +yapmıyoruz ve “özel mülk yazılımı” özgür olmayan yazılımla eş +anlamlı olarak kullanıyoruz.

+ +

Özgür Yazılım Vakfı, geçici olarak o programın özgür bir değişiğini yazmak +özel amacı dışında her hangi bir mülk yazılım yükleyemeyiz kuralını +uygular. Bundan bir yana, bir mülk program yüklemenin olası bir özürü +olmadığını hissediyoruz.

+ +

Örneğin, 1980'lerde, bilgisayarımıza Unix yüklemenin hakkımız olduğunu +hissettik, çünkü onu, Unix işletim sisteminin özgür bir alternatifini yazmak +için kullanıyorduk. Günümüzde, özgür işletim sistemileri mevcut olduğu için, +bu bahane artık geçerli değil. Artık hiç bir özgür olmayan işletim sistemi +kullanmıyoruz ve herhangi bir yeni kurduğumuz bilgisayarda mutlaka tamamen +özgür bir işletim sistemi kullanmalıyız.

+ +

GNU kullanıcıları veya GNU'ya katkıda bulunanların bu kural ile yaşamasını +ısrar etmiyoruz. Bu kendimiz için yaptığımız bir kuraldır. Ama, sizin de, +özgürlüğünüz için buna uymaya karar vereceğinizi umut ediyoruz.

+ + +

Freeware

+ +

“Ücretsiz yazılım” teriminin kabul edilmiş açık bir tanımı +yoktur, ama genel olarak değişiklikler olmadan yeniden dağıtımına izin veren +(ve kaynak kod da mevcut değildir) paketler için kullanılır. Bu paketler +özgür yazılım değildirler, yani, lütfen özgür yazılımı ifade etmek +için “ücretsiz yazılım” terimini kullanmayın.

+ +

Shareware

+ +

Paylaşılan yazılım, insanlara kopyalarını yeniden dağıtma izni ile gelen +fakat kullanmaya devam eden kişilerin lisans ücreti ödemesi +gerektiğini söyler.

+ +

Paylaşılan yazılım, özgür yazılım, hatta yarı-özgür yazılım bile +değildir. Olmamasının iki sebebi vardır:

+ + + +

Özel yazılım

+

Özel yazılım, bir kullanıcı için geliştirilmiş yazılımdır (genellikle bir +kurum veya şirket için). Bu kullanıcı, yazılımı saklar ve kullanır, ve +kamuya, kaynak koduveya çalışabilir halini yayınlamaz.

+

Özel bir program, tek kullanıcı dört özgürlüğe de sahipse (bir miktar +basitleştirerek) özgür yazılımdır. Özellikle, eğer kullanıcı özel programın +tüm haklarına sahipse, program özgürdür. Ancak, eğer kullanıcı programı +başkalarına dağıtır ama dört özgürlüğü bu kopyalarla onlara sağlamazsa, bu +kopyalar özgür yazılım değildir.

+ +

Özgür yazılım bir özgürlük hususudur, erişim değil. Genel olarak, bir +program geliştirip de onu yayınlamamanın yanlış olduğuna inanmıyoruz. Çok +faydalı bir programın yayınlamasını esirgemek insanlığa kötü davranmanın +olduğu bazı özel durumlar vardır. Ancak, programların çoğunluğu o kadar da +önemli değildir ve onları yayımlamamak çok da zararlı değildir. Yani, özgür +yazılım hareketinin ilkeleri ile özel veya isteğe göre yazılım geliştirmek +arasında bir uyuşmazlık yoktur.

+ +

Programcılar için neredeyse bütün işe alımlar özel yazılım içindir; yani, +çoğu programlama işleri, özgür yazılım hareketi ile uyumlu bir şekilde +yapılabilinir veya yapılabilinirdi.

+ +

Ticari yazılım

+ +

“Ticari” ve “özel mülk” aynı şey değildir! Ticari +yazılım, yazılımın kullanımından para kazanmak amacında olan bir ticari iş +yeri tarafından geliştirilmiş yazılımdır. Çoğu ticari yazılım, özel mülk yazılımdır, ama ticari özgür +yazılımlar da vardır, ve ticari ve özgür olmayan yazılımlar da vardır.

+ +

Örnek olarak, GNU Ada, bir şirket tarafından geliştirilmiştir. Her zaman GNU +GPL koşulları altında dağıtılmıştır ve her kopyası özgür yazılımdır; fakat +onun geliştircileri, destek sözleşmeleri satarlar. Ne zaman pazarlamacıları, +gelecekteki müşterileri ile konuştuklarında, bazen müşterileri, +“Ticari bir derleyici ile daha güvende hissederiz.” derler; +Pazarlamacı, “GNU Ada ticari bir derleyicidir ile yanıtlar; +özgür yazılım olsa bile öyledir.”

+

GNU projesi için önemlilik sırası farklıdır: önemli olan şey GNU Ada +derleyicisinin özgür bir yazılım olmasıdır; ticari olup olmaması yalnızca +bir ayrıntıdır. Ancak, GNU Ada derleyicisinin ticari olmasından kaynaklanan +ek gelişmeler kesinlikle yararlıdır.

+

Lütfen, ticari özgür yazılımın mümkün olduğunun bilincini +yaygınlaştırılmasına yardımcı olun. Bunu, aslında “ özel mülk” +demek istediğinizde “ticari” demeyerek yapabilirsiniz.

+ + + + + + + +
+ + +Çevirenin notları: +
    +
  1. ^ Free sözcüğü, +İngilizce'de hem özgür hem de ücretsiz anlamlarına +gelmektedir. Bu farkın, özgür yazılıma karşı nasıl kullanıldığını göstermek +için asıl metindeki çeviriyi aynen bırakmayı uygun gördük.
    2. +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html new file mode 100644 index 0000000..10926a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/compromise.html @@ -0,0 +1,304 @@ + + + + + + +Yıkıcı Tavizlerden Kaçınmak - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + +

Yıkıcı Tavizlerden Kaçınmak

+ +
yazan Richard Stallman
+ +

“Yirmi beş yıl önce 27 Eylül +1983'te, (GNU's Not Unix anlamındaki) GNU adı verilen tamamen özgür bir +işletim sistemi yaratma planını duyurdum. GNU sisteminin 25. yıl dönümünün +bir parçası olarak, topluluğumuzun yıkıcı tavizlerden nasıl kaçınabileceğine +ilişkin olarak bu yazıyı yazdım. Bu tavizlerden kaçınmanın yanında, GNU'ya ve özgür yazılıma yardımcı olabileceğiniz +bir çok yol var. En temel yol Özgür +Yazılım Vakfına Üye olarak katılmanızdır.”—Richard +Stallman

+ +

Özgür yazılım hareketi toplumsal bir değişimi amaçlar: bütün yazılımı özgür kılmak, böylece +bütün özgür yazılım kullanıcıları özgür ve bir işbirliği topluluğunun +parçası olabilirler. Her özgür olmayan program, geliştiricisine kullanıcılar +üzerinde adaletsiz bir iktidar sağlar. Amacımız bu adaletsizliğe bir son +vermektir.

+ +

Özgürlüğe ulaşmak için uzun +bir yol var. Yazılım kullanıcılarının özgürlüğe sahip olmasının normal +karşılandığı bir dünyaya ulaşmak için bir çok adım ve bir çok yıl +gerekiyor. Bu adımların bazıları zor ve fedakarlık gerektiriyor. Bazı +adımlar, farklı amaçlara sahip insanlara taviz verdiğimizde kolaylaşabilir.

+ +

Bu nedenle, Özgür Yazılım Vakfı bazı +tavizler veriyor, hatta bazıları oldukça büyük olan tavizler. Örneğin, GNU Genel Kamu Lisansının (GNU GPL) +3. sürümünde patent hükümlerinde bazı tavizler verdik, böylece şirketler +GPLv3 ile kapsanan yazılımlara katkı sağlayabilecek ve bu yazılımları +dağıtabilecek ve böylece bu hükümlerin etkisi altında bazı patentleri +sağlayacak.

+ +[GPLv3 Logo] + +

Kısıtlı GPL lisansının amacı tavizdir: +özgür olmayan programlarda kullanımlarına olanak vermek üzere bazı belirli +özgür kütüphaneler için kullanıyoruz, çünkü yasal olarak bunu +engellediğimizde bu durum geliştiricilerin özel mülk kütüphaneleri tercih +etmesine yol açabilecektir. GNU programlarında, özgür olmayan başlıca +programlarla birlikte çalışması için kod kabul ediyor ve kullanıyoruz ve bu +durumu kullanıcıların özel mülk yazılım yerine GPL lisanslı programı +kullanmalarını teşvik etmek için belgelendirip, duyuruyoruz ama tersini +yapmıyoruz. Aynı fikirde olduğumuz belirli kampanyaları, arkasındaki +gruplarla tamamen anlaşamıyor olsak bile destekliyoruz.

+ +

Ancak biz, topluluğumuzdaki başka bir çok kişinin yapmayı uygun bulduğu bazı +tavizleri reddediyoruz. Örneğin, biz sadece özgür olmayan yazılım içermeyen +veya kullanıcılarının özgür olmayan yazılım kurmasına yol açmayan GNU/Linux +dağıtımlarını destekliyoruz. Özgür olmayan dağıtımları desteklemek, +yıkıcı bir +taviz olacaktır.

+ +

Tavizler, uzun dönem amaçlarımızın aleyhine çalıştığında yıkıcıdır. Bu +fikirler düzeyinde veya eylemler düzeyinde olabilir.

+ +

Fikirler düzeyindeki yıkıcı tavizler, değiştirmeye uğraştığımız önermeleri +pekiştirenlerdir. Amacımız yazılım kullanıcılarının özgür olduğu bir dünya, +ancak çoğu bilgisayar kullanıcısı henüz özgürlüğü bir sorun olarak +algılamıyor. “Tüketici” değerlerini benimsemiş durumdalar, yani +herhangi bir programı sadece ücret ve kolaylık gibi pratik niteliklerle +değerlendiriyorlar.

+ +

Dale Carnegie'nin klasik kişisel gelişim kitabı Nasıl arkadaşlarımızı +kazanır ve insanları etkileriz, birini bir şey yapmaya ikna etmenin +en etkin yolunun, onlara kendi değerlerine hitap eden görüşler sunmak +olduğunu söyler. Toplumumuza özgü tüketici değerlerine hitap edecek yollar +var. Örneğin, bedelsiz bir şekilde edinilen özgür yazılım kullanıcının +tasarruf etmesini sağlayabilir. Bir çok özgür program ayrıca kullanışlı ve +güvenilirdir. Bu pratik yararlardan söz etmek, bir çok kullanıcının, şimdi +bir kısmı oldukça başarılı olan çeşitli özgür programı benimsemesi için ikna +etmekte oldukça işe yaradı.

+ +

Eğer amacınız daha fazla insanın özgür programları kullanmasını sağlamaksa, +özgürlük kavramı hakkında sessiz kalmaya ve sadece tüketici değerleri +açısından anlamı olan pratik avantajlara odaklanmaya karar +verebilirsiniz. Bunu “açık kaynak” terimi ve ilişkili söylem +yapıyor.

+ +

Bu yaklaşım bizi sadece özgürlük amacından saptırmaya yarayacaktır. Özgür +yazılımı sadece kullanışlı bulduğu için kullanan insanlar, onu kullanmaya +daha elverişli olduğu sürece devam edecektir. Ve bu programların yanı sıra +kullanışlı özel mülk yazılımları kullanmamak için bir nedenleri +olmayacaktır.

+ +

Açık kaynak felsefesi, tüketici değerlerini ön koşul olarak kabul edip, bu +değerlere hitap eder ve böylece bu değerleri onaylar ve pekiştirir. İşte bu +yüzden açık kaynağı +savunmuyoruz.

+ +[Havada duran Laptoplu Gnu] + +

Özgür bir topluluğu tamamen ve kalıcı olarak kurmak için, insanların özgür +yazılım kullanmalarını sağlamaktan fazlasını yapmalıyız. Yazılımı +“yurttaş değerleriyle”, yani kullanışlılık açısından değil, +kullanıcıların özgürlüğü ve topluluğa saygı duyup duymaması açısından +değerlendirme fikrini yaymamız gerekiyor. O zaman insanlar özel mülk +yazılımların etkileyici, kullanışlı özelliklerinin tuzağına düşmeyecektir.

+ +

Yurttaş değerlerini teşvik etmek için, bu değerler hakkında konuşmalı ve +nasıl da eylemlerimizin temelini oluşturduklarını +göstermeliyiz. Eylemlerini, tüketici değerleriyle destekleyen Dale Carnegie +tipi tavizleri reddetmeliyiz.

+ +

Bu, pratik avantajlardan söz etmeyeceğiz anlamına gelmiyor, söz edebiliriz +ve etmeliyiz. Bu durum yalnızca özgürlük yerine pratik avantajlar bütün +ilgiyi kendisine çektiğinde ve özgürlüğü arka plana ittiğinde bir +sorundur. Dolayısıyla, özgür yazılımın pratik avantajlarından söz ederken, +bunların özgür yazılımı tercih etmek için yalnızca ek, ikincil +gerekçeler olduğunu sıklıkla yinelemeliyiz.

+ +

Dünyamızı ideallerimize uygun hale getirmemiz yeterli değildir, eylemlerimiz +de onlara uygun hale gelmelidir. Bu nedenle ortadan kaldırmayı amaçladığımız +şeyleri yapmayı veya meşrulaştırmayı içeren tavizlerden kaçınmalıyız.

+ +

Örneğin, deneyimler GNU/Linux'a bazı +özgür olmayan programlar koyduğunuzda bazı kullanıcıları çekebildiğinizi +gösteriyor. Bunun anlamı özgür olmayan bir uygulamanın veya (eskiden) Java veya Flash programı veya belirli +donanım modellerini destekleyen özgür olmayan bir aygıt sürücüyle ancak bazı +kullanıcıların dikkatini çekebildiği anlamına geliyor.

+ +

Bu tavizler çekici olabilir ancak amacı baltalamaktadır. Eğer özgür olmayan +bir yazılım dağıtır veya insanları ona doğru yönlendirirseniz, “özgür +olmayan yazılım bir adaletsizlik, bir toplumsal sorundur ve buna bir son +vermeliyiz” demekte zorluk çekebilirsiniz. Bu cümleyi söylemeye devam +etseniz bile, eylemleriniz bunu baltalayacaktır.

+ +

Buradaki sorun, insanların özgür olmayan yazılım kurmaya izinli +veya ehil olup olmamaları değildir. Genel amaçlı bir sistem +kullanıcıların her istediğini yapmalarını sağlar ve izin verir. Buradaki +sorun, kullanıcıları özgür olmayan yazılıma doğru yönlendirmektir. Kendi +başlarına ne yaptıkları onların sorumluluğudur; bizim onlar için ne +yaptığımız, onları neye doğru yönlendirdiğimiz ise bizim +sorumluluğumuzdur. Kullanıcıları, bir çözüm olarak özel mülk yazılımlara +yönlendirmemeliyiz, çünkü sorunun kendisi özel mülk yazılımlardır.

+ +

Yıkıcı taviz, sadece başkaları üzerindeki kötü bir etki değildir. Kendi +değerlerinizi de bilişsel uyumsuzluk aracılığıyla saptırabilir. Eğer belirli +değerleriniz varsa, ancak eylemleriniz başka, çelişen değerleri temsil +ediyorsa, bu çelişkiyi çözmek için büyük ihtimalle ya değerlerinizi ya da +eylemlerinizi değiştirmeniz gerekecektir. Bu yüzden, sadece pratik +avantajları öne süren veya insanlar özgür olmayan yazılıma yönlendiren +projeler, neredeyse her zaman kullanıcılara özgür olmayan yazılımın etik +olmadığını söylemekten bile çekinmektedir. Hem katılımcıları hem de +halk için tüketici değerlerini pekiştiriyorlar. Değerlerimizi doğru bir +hatta tutmak istiyorsak bu tavizleri reddetmeliyiz.

+ +

Özgürlük amacından taviz vermeden özgür yazılıma geçmek istiyorsanız, FSF'nin kaynaklar bölümüne +bakabilirsiniz. Özgür yazılımla çalışan donanım ve makine +yapılandırmalarını, kurabileceğiniz tamamen +özgür GNU/Linux dağıtımlarını ve %100 özgür yazılım ortamlarında çalışan +binlerce özgür yazılım paketini +listeliyor. Topluluğun özgürlük yolunda kalması için yardımcı olmak +istiyorsanız, özgürlük ve topluluk değerlerinden söz edin ve bu değerleri +savunun.

+ +

Daha hızlı gittiğiniz bir yol, eğer sizi yanlış yere götürüyorsa doğru bir +yol değildir. Tavizler tutkulu bir amaca ulaşmak için önemlidir, ancak sizi +amacınızdan saptıracak tavizlerden sakının.

+ +
+ +

+Yaşamın başka bir alanındaki benzer bir örnek için +“Dürtmek” yeterli değil yazısına bakabilirsiniz. +

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html new file mode 100644 index 0000000..31f0520 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/copyright-and-globalization.html @@ -0,0 +1,1289 @@ + + + + + + +Bilgisayar Ağları Çağında Telif Hakları ve Küreselleşme - GNU Projesi - +Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Bilgisayar Ağları Çağında Telif Hakları ve Küreselleşme

+ +

+Aşağıdaki metin MIT İletişim Formunda 19 Nisan 2001 Perşembe günü 17:00 - +19:00 saatleri arasında yapılan konuşmanın düzenlenmiş çözümlemesidir

+ +

+DAVID THORBURN, yönetici: Bugünkü konuşmacımız, Richard Stallman, +bilgisayar dünyasında efsanevi bir şahsiyettir ve kürsüyü onunla paylaşmak +için muhatap bulma çalışmalarındaki tecrübem öğreticiydi. Seçkin bir +MIT profesörü bana, Stallman’ın Kutsal Kitaba ait (bir çeşit +Eski Vasiyetname anekdot-dersindeki) bir hikayedeki karizmatik bir şahsiyet +olarak anlaşılması gerektiğini söylemişti. “Bir Musa ya da Yeremya, +daha çok bir Yeremya hayal edin” dedi. Ben de “Evet, bu çok +hayranlık duyulacak bir şey.”

+

+Kulağa harika geliyor. Dünyaya yaptığı katkı bana oldukça önemli geliyor. O +zaman sahneyi onunla paylaşma konusunda niçin isteksizsin?” Cevabı şu +şekildeydi: “Yeremya ya da Musa gibi, beni kolayca yenecektir. Onunla +aynı panelde bulunmayacağım ama hepimize gerçekten de yardım etmiş olan +dünyadaki yaşayan beş kişinin isimlerini soracak olursan, Richard Stallman +onlardan biri olurdu.”

+

+RICHARD STALLMAN: Konunun ne olduğunun açık olmaması durumunda, bu +forumun niçin internet yayını şeklinde olmasını reddettiğimi açıklayarak +başlayayım: İnternet yayını için kullandıkları yazılım, kullanıcının yayını +almak için belirli yazılımları indirmesini gerektirmektedir. Söz konusu +yazılım özgür yazılım değildir. Sıfır fiyata sahiptir ancak yalnızca +çalıştırılabilir biçimdedir, başka bir deyişle, gizemli bir sayı dizisinden +ibarettir.

+

+Ne yaptığı gizlidir. Bu yazılımı çalıştıramazsınız, değiştiremezsiniz ve +kesinlikle kendi değiştirilmiş sürümünüzü yayınlayamazsınız. Ve bunlar, +“özgür yazılım”ın tanımı için önemli özgürlükler arasındadır.

+

+Bu nedende, özgür yazılım için dürüst bir savunucu olacaksam, konuşmalar +yapıp daha sonra özgür olmayan yazılımı kullanmaları için insanlara baskı +yapamam. Kendi sunduğum gerekçeleri baltalıyor olurum. İlkelerimi ciddi bir +şekilde ele aldığımı göstermezsem, başka hiç kimsenin bunları ciddi bir +şekilde ele almasını bekleyemem.

+

+Ancak, bu konuşma özgür yazılım hakkında değildir. Yıllarca özgür yazılım +hareketi üzerinde çalıştıktan ve insanlar GNU işletim sisteminin bazı +parçalarını kullanmaya başladıktan sonra, insanların bana şu soruyu sormaya +başladığı konuşmaları yapmak için davet edilmeye başlandım: “Yazılım +kullanıcıları için olan fikirler nasıl diğer şeylere için de +genelleştirilir?”

+

+Ve tabi ki, insanlar şu gibi aptalca soruları da sordular: “Donanım da +özgür olmalı mıdır?” “Bu mikrofon da özgür olmalı mıdır?”

+

+Bu ne anlama gelmektedir? Bu, kopyalama ve değiştirme hakkına sahip olmanız +gerektiği anlamına mı gelmektedir? Değiştirme söz konusu olduğunda, +mikrofonu satın alırsanız, kimse değiştirmenize engel +olmayacaktır. Kopyalama söz konusu olduğunda, mikrofon zaten kopyalanabilir +bir şey değildir. “Uzay Yolu” filminin dışında, bu gibi şeyler +gerçek hayatta olamaz. Belki bir gün, nano-teknik analizörler ve +assembler'lar var olacaktır ve fiziksel bir nesnenin kopyalanması mümkün +olacaktır ve o zaman bu gibi fiziksel nesnelerin kopyalanıp kopyalanmaması +hususu önemli olmaya başlayacaktır. İnsanların gıdaları kopyalamasını +engellemeye çalışan tarım işi yapan firmaları göreceksiniz ve bu teknolojik +özellik var olacak olursa, bu, büyük bir politik konu olacaktır. Bunun olup +olmayacağını bilmiyorum; bu, yalnızca şu andaki bir tahmindir.

+

+Ancak diğer bilgi tipleri için, bu konu genişletilebilir çünkü bir +bilgisayarda saklanabilen her türlü bilgi kopyalanabilir ve +değiştirilebilir. Bu nedenle, özgür yazılımın etik hususları ve +kullanıcıların yazılımı kopyalama ve değiştirme hakkı hususları, yayınlanan +diğer bilgi tiplerine ilişkin sorularla aynıdır. Örneğin, kişisel bilgiler +gibi özel bilgiler hakkında konuşmuyorum, bu gibi bilgilerin kamuya hiçbir +zaman açılmaması gerekir. Gizli tutulması gerekmeyen yayınlanan şeylerin +kopyalarına sahip olması durumunda sahip olmanız gereken haklardan +bahsediyorum.

+

+Konu üzerindeki fikirlerimi açıklamak için, bilginin dağıtılmasının ve telif +hakkının tarihini özetlemek istiyorum. Eski dünyada, kitaplar kalemle ve +elle yazılmaktaydı ve okuma yazmayı bilen herkes mümkün olabildiğince bu +kitapları kopyalayabiliyorlardı. Bunu tüm gün yapan birileri, bu konuda daha +iyi olmayı bir şekilde öğrenirdi ancak diğerleri ile aralarında devasa bir +fark yoktu. Kopyalar her bir kerede bir tane yapıldığı için, büyük bir +ekonomik ölçek yoktu. On tane kopyanın hazırlanması bir tane kopyanın +hazırlanmasının on katı zaman alıyordu. Ayrıca bir merkezileştirme zorlaması +da yoktu, bir kitap herhangi bir yerde kopyalanabilirdi.

+

+Bu teknolojiden dolayı, kopyaların birbiriyle tamamen aynı olması zorunlu +olmadığı için, eski dünyada, bir kitabın kopyalanması ile yazılması arasında +aynı toplam fark yoktu. Arada anlamlı olan şeyler vardır. Yazarın fikrini +anlıyorlardı, örneğin bu oyunun Sofokles tarafından yazılmış olduğunu +biliyorlardı ancak bir kitabın yazılmasıyla kopyalanması arasında +yapabileceğiniz başka yararlı şeyler vardı. Örneğin, bir kitabın bir +parçasını kopyalayıp daha sonra bazı yeni sözcükler ve daha sonra bazı yeni +sözcükler yazabiliyordunuz. Bu “bir yorum yazılması” olarak +adlandırılmaktaydı. Bu yaygın bir şeydi ve bu yorumlar takdir görüyordu.

+

+Bir kitaptan bir pasaj kopyalayıp daha sonra bazı başka sözcükler yazıp ve +başka bir kitaptan bir pasaj kopyalayıp ve daha sonra biraz daha bir şeyler +yazıp kopyalama yapabilirdiniz, böylece kısa ve detaylı bir özet +oluşturabilirdiniz. Kısa ve detaylı özetler çok da yararlıydı. Kaybolan bazı +çalışmalar vardır ancak diğer kitaplarda bu kitapların alıntıları mevcuttur, +bu kitaplar orijinalden daha popüler olmuştur. Belki de bunun nedeni en +ilginç kısımların alınmasıdır. İnsanlar bunların çok sayıda kopyasını +oluşturmuştur ancak orijinali kopyalamakla uğraşmamışlardır çünkü orijinali +yeterince ilginç değildir.

+

+Şimdiye kadar anlatabildiklerimle, eski dünyada telif hakkı diye bir şey +yoktu. Bir kitabı kopyalamak isteyen herkes, kitabı kopyalayabiliyordu. Daha +sonra, matbaacılık gelişti ve kitaplar matbaada kopyalanmaya +başlandı. Öyleyse, matbaa tipi kopyalama, yalnızca kopyalamanın +kolaylaşmasındaki niceliksel bir gelişme değildi. Farklı kopyalama +çeşitlerini farklı bir şekilde etkiledi çünkü ekonomik açıdan gelişme +sağladı. Yazıyı ayarlamak büyük bir çalışma ve sayfanın özdeş kopyalarını +oluşturmak daha kolay bir çalışmaydı. Sonuçta kitapların kopyalanması +merkezileşmiş, büyük hacimli bir üretim çalışması haline gelmiştir. Belirli +herhangi bir kitabın kopyaları genellikle yalnızca birkaç yerde +yapılmaktaydı.

+

+Bu ayrıca sıradan okuyucuların kitapları etkin bir şekilde kopyalamadığı +anlamına da gelmekteydi, eğer bir matbaaya sahipseniz bunu +yapabilirdiniz. Bu nedenle bu, endüstriyel bir eylemdi.

+

+Matbaanın ilk birkaç yüzyılında, baskılı kitaplar elle kopyalamanın yerine +tamamen geçmemiştir. Elle kopyalanan kitaplar hâlâ yapılmaktaydı, bazen +zengin insanlar ve bazen de fakir insanlar tarafından bu +yapılmaktaydı. Zengin insanlar bunu yapmaktaydı çünkü özellikle çok güzel +olan bir kopyayla ne kadar zengin olduklarını göstereceklerdi ve fakir +insanlar bunu yapmaktaydı çünkü baskılı bir kopyayı alacak kadar paraları +yoktu ancak elle kopyalama yapacak kadar vakitleri vardı. Şarkıda da +söylendiği gibi, “Tek sahip olduğunuz şey vakitse, vakit nakit +değildir.”

+

+Bu nedenle, elle kopyalama belirli bir dereceye kadar hâlâ +yapılmaktaydı. Sanırım 1800'li yıllarda baskılı kitaplar, okuryazar fakir +insanların bile satın alabilecekleri kadar ucuzladı.

+

+Böylelikle telif hakkı matbaayla birlikte gelişti ve matbaa teknolojisiyle +endüstriyel düzenin etkisine sahip oldu. Okuyucuların yapabileceklerini +kısıtlamadı; yayıncıları ve yazarları kısıtladı. İngiltere’deki telif hakkı +başlangıçta bir sansür biçimindeydi. Kitabı yayınlamak için hükümetten izin +almanız gerekiyordu. Ancak zamanla bu fikir değişti. A.B.D. Anayasası +zamanında, insanlar, farklı bir telif hakkı amacı fikrine ulaştı ve +zannediyorum ki, bu fikir İngiltere’de de kabul gördü.

+

+AB.D. Anayasası için, yazarların bir telif hakkı ile yetkilendirilmesi +önerildi, bu, kitaplarının kopyalanması üzerindeki bir tekeldi. Bu öneri +reddedildi. Bunun yerine çok daha farklı bir öneri benimsendi, bu öneri +şuydu: ilerlemenin devam etmesi için, Kongre, bu tekelleri yaratacak bir +telif hakkı sistemi kurabilirdi. Bu nedenle A.B.D. anayasasına göre +tekeller, sahiplerinin iyiliği için değil, bilimin ilerlemesi için +varlardı. Tekeller, halka hizmet eden bir şeyler yapma yönünde +davranışlarını iyileştirmeleri için yazarlara verildi.

+

+Yani amaç, insanların okuyabilmesi için daha fazla kitabın yazılması ve +basılmasıydı. Ve bu [telif hakkının] edebi etkinliği artırmaya ve bilimsel +alanda ve diğer alanlardaki yazıların artmasına katkıda bulunduğuna ve +toplumun da bundan bir şeyler öğrendiğine inanıldı. Hizmet edilecek olan +amaç da budur. Özel tekellerin oluşturulması yalnızca bir amaca ilişkin bir +araçtır ve bu nihai hedef halka ilişkin bir hedeftir.

+

+Matbaa çağındaki telif hakkı temelde zararsızdı çünkü bu, endüstriyel bir +düzenlemeydi. Telif hakkı o zamanlar yalnızca yayıncıların ve yazarların +etkinliklerini kısıtlamaktaydı. Katı bir anlamda, bir bakıma elle kitapları +kopyalayan fakir insanlar da telif hakkını çiğniyorlardı. Ancak hiç kimse +hiçbir zaman telif hakkını onlara dayatmamıştı çünkü telif hakkı endüstriyel +bir düzenleme olarak anlaşılmaktaydı.

+

+Matbaa çağındaki telif hakkının uygulanması da kolaydı, çünkü telif hakkı +yayıncı ve yayıncıların var olduğu zamanlarda uygulanmalıydı ve yapı olarak +yayıncılar, kendilerini görünür hale getirirler. Kitap satıyorsanız, +insanlara kitapları nereden alabileceklerini söylemeniz gereklidir. Telif +hakkını dayatmak için, herkesin evine girmeniz gerekmez.

+

+Son olarak, telif hakkı söz konusu bu bağlamda yararlı bir sistem olmuş +olabilir. A.B.D.’deki çok bilgili kimseler tarafından telif hakkı bir +ticaret olarak görülmektedir, halkla yayıncılar arasındaki bir +pazarlıktır. Kamu, kopyalamak için doğal haklarından bazılarını verir ve bu +alışverişin sonunda, çıkarı, daha fazla sayıda kitabın yazılması ve +yayınlanması olur.

+

+Şimdi, bu avantajlı bir alışveriş midir? Kamu kopyalama yapamadığı için, bu +yalnızca matbaalarda etkin bir şekilde yapıldığından dolayı ve birçok +insanın kendi matbaası olmadığından dolayı, bunların sonucunda, kamu, +uygulayamadığı bir özgürlüğü feda etmektedir, bu özgürlüğün pratikte bir +değeri yoktur. Hayatınız için bir yan ürün olan bir şeye sahipseniz ve bu +şey yararızsa ve bu şeyi herhangi bir değere sahip olan başka bir şeyle +değiştirme imkânınız varsa, o zaman kazanmaktasınızdır. Bu, telif hakkının o +zamanlar avantajlı bir ticaret olabilmesinin nedenidir.

+

+Ancak bu bağlam değişmektedir ve bu telif hakkına ilişkin etik +değerlendirmemizi değiştirmelidir. Şimdi, etiğin temel ilkeleri, +teknolojideki ilerlemelerle değişmemektedir; bu gibi beklenmedik durumlarla +değiştirilmeyecek kadar temeldirler. Ancak herhangi bir belirli soru +hakkındaki kararımız, mevcut alternatiflerin sonuçlarıyla ilgilidir ve +bağlam değiştiğinde, belirli bir tercihin sonuçları değişebilir. Telif hakkı +kanunu alanında da bu durum gerçekleşmektedir çünkü matbaa çağı sona +ermektedir, artık yavaş yavaş bilgisayar ağların ın çağı gelmektedir.

+

+Bilgisayar ağları ve dijital bilgi teknolojisi bizi eski dünya gibi bir +dünyaya doğru götürmektedir, eski dünyada bilgiyi okuyabilen ve kullanabilen +herkes aynı zamanda kopyalayabiliyordu ve herkes gibi kolayca kopyalarını +oluşturabiliyordu. Günümüzde oluşturulan kopyalar mükemmel kopyalardır ve +bunlar, başka herhangi birinin yapabileceği kadar iyi kopyalardır. Böylece +merkezileşme ve matbaa ile devreye giren ekonomi ölçeği ve benzer +teknolojiler artık devam etmeyecektir.

+

+Bu değişen bağlam, telif hakkı kanununun çalışma şeklini +değiştirmektedir. Gördüğünüz gibi, telif hakkı kanunu artık endüstriyel bir +düzenleme olarak işlev görmemektedir; artık kamu üzerinde kötü bir +kısıtlayıcı etkisi vardır. Telif hakkı, yazarların çıkarlarını korumak için +yayıncılar üzerinde bir kısıtlamaydı. Şimdi ise, pratik amaçlar için, +yayıncıların çıkarlarını korumak için kamu üzerindeki bir +kısıtlamadır. Eskiden halkı kısıtlamamaktaydı. Şimdi ise [günümüzde] bu +doğru değildir. Bir bilgisayarınız varsa, yayıncılar, sizi, onların en +yüksek önceliğine göre kısıtlamaktadır. Telif hakkının dayatılması kolaydı +çünkü telif hakkı yayıncılar üzerindeki bir kısıtlamaydı ve yayıncıların +bulunması kolaydı ve ne yayınladıkları kolayca görülebilmekteydi. Şimdi ise, +telif hakkı her biriniz ve hepiniz için bir kısıtlamadır. Telif hakkının +dayatılması, gözetim, zorla denetim ve ciddi cezalandırmaları +gerektirmektedir ve A.B.D.’de ve diğer ülkelerde bunlara ilişkin yasaların +çıkarıldığını görmekteyiz.

+

+Telif hakkı halkın yaptığı avantajlı bir alışverişti çünkü kamu, +yaşayamadığı özgürlükleri feda etmekteydi. Ancak şimdi kamu bu özgürlükleri +yaşayabilmektedir. Size hiçbir yararı olmayan bir yan ürün üretmekte +olsaydınız ve bu ürünü satsaydınız ve daha sonra aniden, bu ürün için bir +kullanım alanı keşfetseydiniz ne yapardınız? Gerçekte bu ürünü harcayabilir, +kullanabilirsiniz. Ne yaparsınız? Hepsini alışverişte kullanmazsınız; +birazını elinizde tutarsınız. Ve halkın doğal olarak yapmak istediği şey de +budur. +Tercihini duyurabilme şansına sahip olduğunda, halkın yaptığı da budur; bu +özgürlüğün bir kısmını saklar ve bir kısmını da kullanır. Napster buna +ilişkin büyük bir örnektir, kamu, vazgeçmek yerine kopyalama özgürlüğünü +uygulamaya karar vermiştir. Telif hakkı kanununun günümüzün şartlarına uyum +sağlamasını sağlamak için yapacağımız en doğal şey, telif hakkı sahiplerinin +aldığı telif hakkı gücünü azaltmaktır: kamu üzerine getirdikleri +kısıtlamaların miktarını azaltmak ve halkın sahip olduğu özgürlüğü +artırmaktır.

+

+Ancak yayıncıların yapmak istediği şey bu değildir. Yapmak istedikleri, +bunun tam olarak zıddıdır. Yayıncılar, bilginin tüm kullanımının +kontrollerinde kalabildiği noktaya kadar telif hakkı güçlerini artırmak +istemektedir. Bu, telif hakkı gücünde örneği görülmemiş bir artış sağlayan +kanunlara neden olmuştur. Matbaa zamanında halkın sahip olmuş olduğu +özgürlükler alınmaktadır.

+

+Örneğin, e-kitaplara bakalım. E-kitaplar hakkında güçlükle kaçınabileceğiniz +çokça aldatmaca vardır. Brezilya’ya gidiyor olduğum bir uçuş sırasında +uçaktaki bir dergide, 10 ya da 20 yıl sonra hepimizin e-kitaplara geçeceğine +dair bir makale vardı. Açık bir şekilde, bu tip bir kampanya, bunun için +yatırım yapan biri tarafından yapılmaktadır. Bunu niçin yapıyorlar? +Bildiğinizi zannediyorum. Bunun nedeni, e-kitapların, baskılı kitapların +okuyucularının geçmişte ve hâlâ sahip oldukları özgürlüklerin bazılarını +alma olasılığına sahip olmasıdır, bu özgürlükler, örneğin, kitabınızı bir +arkadaşınıza ödünç verme özgürlüğü, halk kütüphanesinden kitap alma +özgürlüğü ya da kullanılmış kitap satma özgürlüğü ya da söz konusu belirli +kitabı kimin aldığına ilişkin veri tabanında bir kayıt bırakmaksızın bir +kopyayı satın alma özgürlüğü. Ve belki de bir kitabı iki defa okuma +özgürlüğü.

+

+Bunlar, yayıncıların almak istedikleri özgürlüklerdir ancak bunu baskılı +kitaplar için yapamazlar çünkü bu çok açık bir şekilde hak gaspı olacak ve +bir kamu muhalefetine neden olacaktır. Bu nedenle doğrudan olmayan bir +strateji bulmuşlardır. İlk olarak, hiçbir e-kitabın olmadığı durumda, +e-kitaplar için bu özgürlüklerin alınmasına ilişkin kanunları elde ederler; +bu nedenle hiçbir tartışma yoktur. E-kitapların özgürlüklerine alışmış ve +onları savunacak olan eski kullanıcıları yoktur. Bunu, 1998 yılındaki +Dijital Milenyum Telif Hakkı Hareketi ile elde ettiler. Daha sonra +e-kitapları devreye soktular ve yavaş yavaş herkesin baskılı kitaplardan +e-kitaplara geçmesini sağladılar ve sonuçta, okuyucular, farkına varmadan ve +kaybetmemek için savaşmadan bu özgürlükleri kaybettiler.

+

+İnsanların özgürlüğünü ellerinden almak için aynı zamanda benzer çabaların +diğer yayın tiplerinde de olduğunu görmekteyiz. Örneğin, DVD’ler sır olan, +sır olması planlanan, şifreli biçimde yayınlanmaktadır, böylece player +üzerinde belirli kısıtlamaları oluşturmak için bir sözleşme imzaladıysanız, +bir DVD player yapabilirsiniz, sonuçta kamu, yasal haklarını bile +kullanmaktan tamamen mahrum edilmektedir. Bu durum karşısında, Avrupa’daki +birkaç zeki yazılımcı, DVD’lerin biçimini anlamış ve DVD okuyabilen bir +özgür yazılım paketi yazmıştır1. Bu, satın almış olduğunuz DVD’yi seyretmek +için GNU+Linux işletim sisteminin üstünde özgür bir yazılımın kullanılmasını +mümkün kılmıştır, bu yapılması tamamen yasal olan bir şeydir. Bunu özgür +yazılım kullanarak yapabilirsiniz.

+

+Ancak film şirketleri bu duruma karşı çıkmış ve mahkemeye gitmiştir. Film +şirketlerinin çılgın bir bilim adamının olduğu ve birilerinin “Ama Doktor, +İnsanların bilmemesi gereken bazı şeyler var” dediği çok sayıda filmi +gördünüz. Kendi filmlerini çok fazla seyretmiş olmalılar ki DVD’lerin +biçimlerinin insanların bilmemesi gereken bir şey olduğuna +inanmaktadırlar. Ve DVD’lerin oynatılmasına ilişkin yazılımın sansürü için +resmi bir karar elde ettiler. Bu bilginin yasal olarak ulaşılabilir olduğu +A.B.D.’nin dışındaki siteye link kurulması bile yasaklanmıştır. Bu resmi +karara karşı yüksek mahkemeye başvurulmuştur. Söz konusu yüksek mahkemede +mahkeme dostu bir dava özeti imzaladım, gururla söyleyebilirim ki, söz +konusu savaşta oldukça küçük bir rolüm var.

+

+A.B.D. hükümeti doğrudan diğer tarafa müdahale etmiştir. Bu, Dijital +Milenyum Telif Hakkı Hareketi’nin ilk sırada geçtiğini göz önüne aldığımızda +şaşırtıcı değildir. Bunun nedeni, A.B.D.’deki seçim kampanyalarının finans +sistemidir, bu sistem, adayların seçilmeden önce şirketler tarafından satın +alındıkları yasal bir rüşvet sistemidir. Ve tabi ki, sahiplerinin kim +olduğunu bilmektedirler, kimin için çalıştıklarını ve şirkete daha fazla güç +sağlamak için kanunları kime yönelik yaptıklarını bilmektedirler.

+

+Söz konusu savaşta neler olacağını bilmiyoruz. Bu arada, Avustralya benzer +bir kanunu yürürlüğe koymuştur ve Avrupa, bir tanesini kabul etmek üzeredir; +bu nedenle, plan, dünya üzerinde bu bilginin insanlara sunulabildiği bir yer +bırakmamaktır. Ancak A.B.D. yayınlanmış olan bilginin dağıtılmasının +önlenmesi çalışmalarında dünya lideri olmayı sürdürmektedir.

+

+Ancak, A.B.D. bunun öncülüğünü yapan ilk ülke değildir. Sovyetler Birliği, +bu hususu çok önemli olarak görmüştür. Orada, izinsiz kopyalama ve yeniden +dağıtım Samizdat (ç.n.: yasadışı, yeraltı basın ) olarak biliniyordu ve bunu +bastırmak için, bir düzine yöntem geliştirdiler: İlk olarak, yasak +kopyalamayı önlemek için insanların neyi kopyaladıklarını kontrol etmek +amacıyla her bir kopyalama cihazı parçasını izleyen nöbetçiler +mevcuttu. İkinci olarak, yasak kopyalamayı yapan herkes için ciddi cezalar +vardı, örneğin yasak kopyalama yapanları Sibirya’ya +gönderilebilirdiniz. Üçüncü yöntem muhbirliğe yönelmek, herkesin komşularını +ve işbirliği yaptıkları insanları bilgi polisine ihbar etmesini +istemekti. Dördüncü olarak, sorumluluk verme yöntemi: “Sen! Sen şu grubu +izleyeceksin! Herhangi birini yasak kopyalama yaparken yakalarsam, hapse +gideceksin. Bu yüzden onları iyi izle.” Ve beşinci olarak, çocuklukta +başlayan, bu yasak kopyalamayı yapmanın insanlık için korkunç bir düşmanlık +olduğunu anlatan propaganda.

+

+A.B.D. bu önlemlerin tümünü şimdi kullanmaktadır. İlk olarak, nöbetçiler +kopyalama cihazlarını izlemektedir. Kopyalama mağazalarında, kopyaladığınız +şeyi kontrol eden nöbetçiler mevcuttur. Ancak bilgisayarınızda neyi +kopyaladığını izleyen nöbetçi insanlar pahalıya mal olmaktadır; işçilik +pahalıdır. Bu nedenle robot nöbetçileri kullanmaktadırlar. Bu, Dijital +Milenyum Telif Hakkı Hareketi’nin hedefidir. Bu yazılım bilgisayarınıza +girer; belirli verilere erişmenizin tek yolu budur ve kopyalama yapmanızı +önler.

+

+Şimdi bu yazılımı her hard diske sokmak için bir plan mevcuttur, böylece +birtakım İnternete bağlı sunuculardan izin almadan erişemeyeceğiniz bazı +dosyalar hard diskinizde mevcut olacaktır. Ve bu yazılımı atlamak ve hatta +diğer insanlara nasıl atlatılacağını açıklamak bile bir suç teşkil +etmektedir.

+

+İkinci olarak ciddi cezalar mevcuttur. Birkaç yıl öncesine kadar, bir +şeylerin kopyasını yaptıysanız ve yalnızca yararlı olmak adına bu kopyaları +arkadaşlarınıza verdiyseniz, bu bir suç değildi; A.B.D.’de bu hiçbir zaman +bir suç olmamıştı. Daha sonra bunu ağır bir suç yaptılar, komşunuzla +paylaşım yaptığınız için yıllarca hapse girebilirsiniz.

+

+Üçüncü olarak muhbirler mevcuttur. Televizyondaki ve Boston metrosundaki +reklamlarda görmüş olabilirsiniz, bu reklamlarda, çalışma arkadaşlarınızı +istihbarat polisine gammazlamanız istenmektedir, bu istihbarat polisi resmi +olarak Yazılım Yayıncıları Birliği şeklinde adlandırılmaktadır.

+

+Ve dördüncü olarak, toplu sorumluluk mevcuttur. A.B.D.’de İnternet hizmet +sağlayıcıları yükümlülük altına alınara bu gerçekleştirilmektedir, +müşterilerinin yolladığı her şeyden yasal olarak sorumlu hale +gelmişlerdir. Her zaman sorumlu tutulmaktan kurtulmalarının tek yolu, bir +şikayetten sonra iki hafta içinde bilgiyi kaldırmak ya da bağlantıyı kesmek +için değişmez bir prosedür sahibi olmalarıdır. Yalnızca birkaç gün önce, +bazı kötü politikalarından dolayı City Bank'ı eleştiren bir muhalif sitenin +erişiminin kesildiğini duydum. Şimdilerde, mahkemelerle uğraşmak yerine +yalnızca sitenizin bağlantısı kesilmektedir.

+

+Ve son olarak, çocukluktan başlayan propaganda mevcuttur. Bu, “korsan” +sözcüğünün kullanım amacıdır. Birkaç yıl öncesini düşünürseniz, “korsan”, +yazarına ücret ödemeyen yayıncılara verilen isimdi. Ancak şimdi, tanım +tamamen tersine döndü. Şimdi bu sözcük, yayıncının kontrolünden kaçan +vatandaşlar için kullanılmaktadır. Ancak insanlığa düşman olan bir kimsenin +bu yasak kopyalamayı yapacağını insanlara inandırmak için +kullanılmaktadır. “Komşunuzla paylaşmak bir gemiye saldırmanın ahlaken eş +değeridir.” Umarım ki, siz de böyle düşünmüyorsunuzdur ve düşünmüyorsanız, +kelimeyi bu şekilde kullanmayı reddedersiniz.

+

+Yayıncılar kanunların kendilerine daha fazla güç sağlamasını +istemektedir. Ayrıca, yayıncılar, telif hakkının süresini de uzatmaya +çalışıyorlar. A.B.D. Anayasası, telif hakkının belirli bir süreye sahip +olması gerektiğini söylemektedir ancak yayıncılar telif hakkının sonsuza +kadar sürmesini istemektedir. Buna rağmen, anayasal bir değişikliğin +sağlanması zor olacaktır, bu nedenle, aynı sonucu sağlayan daha kolay bir +yol bulmuşlardır. Her 20 yılda bir, önceki yayınları kapsayacak şekilde +telif hakkını 20 yıl uzatırlar. Dolayısıyla, sonuç, herhangi belirli bir +zamanda, telif hakkının nominal olarak belirli bir periyot boyunca sürmesi +ve belirli bir telif hakkının bir gün sona ermesidir. Ancak bu sona erme +zamanına hiçbir zaman ulaşılamayacaktır çünkü her 20 yılda bir telif hakkı +20 yıl uzatılacaktır; bu nedenle hiçbir çalışma yeniden halka +sunulmayacaktır. Bu, “taksit usülü kalıcı telif hakkı” olarak +adlandırılmıştır.

+

+Telif hakkını 20 yıl uzatan 1998 yılındaki kanun “Mickey Mouse Telif Hakkı +Uzatma Hareketi”1 olarak bilinmektedir çünkü bu kanunun ana sponsorlarından +biri de Disney’dir. Disney, Mickey Mouse üzerindeki telif hakkının sona +ereceğini fark etmiştir ve telif hakkından çok para kazandıkları için, bunun +meydana gelmesini istememiştir.

+

+Aslında bu konuşmanın orijinal başlığı, “Telif Hakkı ve Küreselleşme” +olmalıdır. Küreselleşmeye bakacak olursanız, göreceğiniz şey, +küreselleşmenin ekonomik etkinlik ya da gerçekte kanunlara ve politikalara +göre şirketlere güç kazandırmak için tasarlanmış özgür-ticaret anlaşmaları +adına gerçekleştirilen bazı politikalar tarafından +gerçekleştirildiğidir. Bunlar, gerçekten de özgür ticaret hakkında +değildir. Bunlar, gücün aktarılması hakkındadır: kanunlara karar vermek için +herhangi bir ülkenin, kendi çıkarlarını akla yatkın bir şekilde +değerlendirebilen vatandaşlarından gücün alınması ve bu gücün bu +vatandaşların çıkarlarını düşünmeyen işlere verilmesi hakkındadır.

+

+Görüşlerine göre, demokrasi problemdir ve bu anlaşmalar, problemi sona +erdirmek için planlanmıştır. Örneğin, NAFTA, şirketler başka bir ülkenin hükümetinin +şirketlerinin karlarına zarar verdiğini düşündükleri bir kanunda kurtulmak +için onlara dava açmalasına izin veren hükümler içeriyor. Böylelikle yabancı +firmalar, ülkenin vatandaşlarından daha fazla güce sahiptir.

+

+Bunun NAFTA’nın ötesine uzanması için girişimler +mevcuttur. Örneğin, bu ilkeyi, Güney Amerika’daki ve Karayiplerdeki tüm +ülkelere genişletmek Amerika’nın özgür ticaret alanının hedeflerinden +biridir ve çok uluslu bir ticari anlaşma, bunu tüm dünyaya yaymayı +hedeflemektedir.

+

+1990’larda gördüğümüz bir şey, bu anlaşmaların dünya genelinde, daha güçlü +ve kısıtlayıcı şekillerde telif hakkını dayatmaya başlaması olmuştur. Bu +anlaşmalar, özgür ticaret anlaşmaları değildir. Bunlar gerçekte, özgür +ticareti ortadan kaldırmak için, şirketlere dünyadaki ticaret üzerinde +kontrol yetkisi veren anlaşmalardır.

+

+A.B.D. 1800’lerde gelişmekte olan bir ülke iken, yabancı telif haklarını +tanımadı. Bu, dikkatli bir şekilde varılan akıllıca bir karardı. A.B.D.’nin +yabancı telif haklarını tanımasının dezavantajlı bir şey olduğu, paranın +dışarı gideceği ve iyi bir sonuç vermeyeceği bilinmekteydi.

+

+Aynı mantık bugün gelişmekte olan ülkeler için de geçerlidir ancak A.B.D. bu +ülkeleri kendi çıkarlarının aksine hareket etmeleri için zorlayacak yeterli +güce sahiptir. Aslında, bu bağlamda ülkelerin çıkarlarının konuşulması bir +hatadır. Nitekim toplumun kazancını herbir kişinin kendi zenginliğini +toplayarak değerlendiren hileli düşünceli eminim hepiniz +duymuşsunuzdur. Çalışan Amerikalılar $1 milyar kaybetse ve Bill Gates $2 +milyar kazansa, genel olarak Amerikalılar daha iyi duruma mı gelir? Bu +Amerika için iyi olur mu? Toplama bakarsanız, bu iyiymiş gibi +görünmektedir. Ancak, bu örnek gerçekten de değerlendirme için toplama +bakmanın hatalı bir yol olduğunu göstermektedir çünkü Bill Gates gerçekte $2 +milyara daha ihtiyaç duymamaktadır ancak diğer insanlar için $1 milyarlık +bir kayıp kötü olabilir. +Bu ticaret anlaşmalarının herhangi biri hakkındaki bir açıklamada, +insanların şu ya da bu ülkenin kazancı hakkında konuştuğunu duyduğunuzda, +her bir ülkede yaptıkları şey, herkesin gelirini toplamaktır. Zengin +insanlar ve fakir insanların gelirleri toplanmaktadır. Bu nedenle, aslında +bu hileli mantığı orada da uygulamak ve bunun zenginliğin ülke içindeki +dağılıma etkisini ve bu anlaşmanın bunu A.B.D.’de olduğu gibi daha da kötüye +götürüp götürmeyeceğini görmezken gelmek için bir bahanedir.

+

+Yani dünya genelinde telif hakkının zorlanması ile A.B.D.’nin çıkarlarına +gerçekten de hizmet edilmemektedir. Telif hakkının dayatılması belirli +şirket sahiplerinin çıkarınadır, bu şirket sahiplerinin birçoğu A.B.D.’dedir +ve bazıları da başka ülkelerdedir. Bu, herhangi bir anlamda halkın çıkarına +değildir.

+

+Ama bunu yapmanın ne anlamı vardır? İfade edildiği şekliyle telif hakkının +amacına inanıyorsak, örneğin, A.B.D. Anayasasında, ilerlemenin desteklenmesi +gibi, internet çağında hangi akıllıca politikalar kullanılacaktır? Açık bir +şekilde, artan telif hakkı gücünün yerine, halka, internetin ve dijital +teknolojinin faydalarını kullanabilecekleri belirli bir özgürlük bölgesi +sunmamız için, onları geri çekmemiz gereklidir. Ancak bu ne kadar ileri +gitmelidir? Bu, ilginç bir sorudur çünkü telif hakkını toplamda mutlaka +yürürlükten kaldırmamız gerektiğini düşünmüyorum. +Her ne kadar telif hakları çok fazla özgürlüğü alıyor olsa da; daha fazla +ilerleme için bazı özgürlüklerden vazgeçilmesi fikri belli seviyelerde hala +avantajlı olabilir. Ancak, bunu akıllıca düşünmek için, fark etmemiz gereken +ilk şey, bunu, tamamen tek biçimli hale getirmemiz için bir gerekçe +olmamasıdır. Tüm çalışma tipleri için, aynı pazarlığın yapılması üzerinde +ısrar etmek için bir neden yoktur.

+

+Gerçekte zaten günümüzde durum bu şekilde değildir çünkü müzik için birçok +istisnai durum mevcuttur. Müzik, telif hakkı kanunu altında çok farklı bir +şekilde değerlendirilmektedir. Ancak tek biçimlilik üzerindeki keyfi ısrar, +yayıncılar tarafından akıllı bir şekilde kullanılmaktadır. Yayıncılar, sıra +dışı özel bir durumu alır ve söz konusu bu özel durumda, telif hakkına sahip +olmanın avantajlı olacağı iddiasında bulunurlar. Daha sonra, tek +biçimliliğin korunması için, her şey için şu kadar telif hakkının olması +gerektiğini söylerler. Tabi ki, bu nedenle bu, daha çok, nadir bir özel +durum olsa ve gerçekte toplamda çok önemli olmasa bile, en güçlü tezi +kurabilecekleri özel durumu alırlar.

+

+Ancak belki de söz konusu belirli bir özel durum için bu kadar çok telif +hakkı olmalıdır. Satın aldığımız her şey için aynı ücreti ödemek zorunda +değiliz. Yeni bir araba için bin dolar iyi bir pazarlık olabilir. Bir kap +süt için ise bin dolar korkunç kötü bir pazarlıktır. Hayatın diğer +alanlarında satın aldığınız her şey için özel bir fiyat ödemeyecektiniz. O +zaman niçin burada ödüyorsunuz?

+

+Farklı iş tiplerine bakmamız gereklidir ve size bunu yapmanın bir yolunu +önereceğim.

+

+Bu, reçeteleri, bilgisayar programlarını, klavuzları ve kitapları, sözlük ve +ansiklopedi gibi referans çalışmaları içermektedir. Tüm bu fonksiyonel +çalışmalar için meselenin, yazılım için olanlarla aynı olduğuna ve aynı +sonuçların geçerli olduğuna inanmaktayım. İnsanlar, değiştirilmiş bir +sürümün yayınlanması için bile özgürlüğe sahip olmalıdır çünkü fonksiyonel +çalışmaların değiştirilmesi çok yararlıdır. İnsanların ihtiyaçları her zaman +aynı değildir. Bu kitabı, yapılması gereken bir işi yapmak için yazarsam, +yapmak istediğiniz bir işe ilişkin fikriniz farklı olabilir. Böylece sizin +için iyi olanı yapmak için bu çalışmayı değiştirmek istersiniz. +Bu noktada, sizinkilere benzer ihtiyaçları olan başka insanlar olabilir ve +değiştirilmiş sürümünuz onlar için yararlı olabilir. Yemek pişirmeyi bilen +herkes bunu bilmektedir ve yüzlerce yıldır bunu bilmektedir. Yemek +tariflerinin kopyalarının hazırlanması ve bunların başka insanlara sunulması +normaldir ve bir yemek tarifinin değiştirilmesi de normaldir. Yemek tarifini +değiştirir ve arkadaşlarınız için yemek pişirirseniz ve yemekten zevk +alırlarsa, size “Yemeğin tarifini verir misin?” diye sorarlar. O zaman +sürümünuzu yazıp arkadaşlarınıza kopyaları verebilirsiniz. Bu, özgür yazılım +topluluğunda yaptığımız şeyin aynısıdır.

+

Bu nedenle bu, işin bir kategorisidir. İkinci iş +kategorisi amacı, belirli insanların ne düşündüğünü söylemek olan +çalışmalardır. Onların amacı, bu insanlar hakkında konuşmaktır. Bu, örneğin, +yaşam öykülerini, fikirsel yazıları, bilimsel makaleleri, alış ve satış +tekliflerini, satış malı kataloglarını içermektedir. Bu çalışmaların temel +noktası, birilerinin ne düşündüğünü, ne gördüğünü ya da neye inandığını +söylemeleridir. Bunları değiştirmek, yazarları yanlış bir şekilde +sunacaktır; bu nedenle bunların değiştirilmesi, sosyal açıdan yararlı bir +eylem değildir. Bu nedenle, insanların yapmasına izin verilmesi gereken tek +şey aynen kopyalamadır.

+

+Sonraki soru şudur: İnsanların aynen ticari kopyalama yapma hakkı olmalı +mıdır? Ya da ticari olmayan aynen kopyalama yeterli midir? Gördüğünüz gibi, +bunlar, ayırt edebileceğimiz iki farklı eylemdir, böylece soruları da ayrı +olarak değerlendirebiliriz, ticari olmayan aynen kopyalama yapma hakkı ve +ticari aynen kopyalama yapma hakkı. Telif hakkının ticari aynen kopyalamayı +kapsaması ancak herkese ticari olmayan aynen kopyalama hakkının verilmesi +iyi bir uzlaşı olabilir. Bu şekilde, değiştirilmiş tüm sürümlerde olduğu +gibi, ticari aynen kopyalama üzerindeki telif hakkı, yalnızca yazarın +değiştirilmiş bir sürümü onaylayabildiği, hangi dereceye kadar olursa olsun, +bu çalışmaların yazılmasına destek olmak için şimdi sağladığıyla aynı geliri +sağlayacaktır.

+

+Ticari olmayan aynen kopyalamaya izin verilmesi, telif hakkının artık bundan +sonra herkesin evine girmesinin gerekli olmadığı anlamına gelmektedir. Telif +hakkı yeniden endüstriyel bir düzenleme haline gelir, dayatılması kolaydır +ve problemsizdir, ağır cezaları ve dayatılması için muhbirleri +gerektirmez. Bu nedenle, mevcut sistemin yararının çoğunu alır ve kötü +tarafının çoğunu bırakırız.

+

+Üçüncü iş kategorisi, estetik ya da eğlence işleridir, burada en önemli +şey, çalışmanın incelenmesinin duyumsanmasıdır. Şimdi bu çalışmalar için, +modifikasyon hususu çok zor bir husustur çünkü bir tarafta, bu çalışmaların +bir sanatçının görüşünü yansıttığı fikri vardır ve bunları değiştirmek söz +konusu görüşü bozmak etmektir. Diğer taraftan, toplumsal bilgi birikiminin +mevcut olduğu gerçeği söz konusudur, burada, bir çalışmayı değiştiren +insanlar, oldukça zengin olan bir sonuç üretir. Çalışma üreten +sanatçılarınız olsa bile, önceki çalışmalardan bir şeyler almak genelde çok +yararlıdır. Shakespeare’in oyunlarından bazıları, başka bir oyundan alınmış +bir hikayeyi kullanmıştır. Günümüzün telif hakkı kanunları o zamandan beri +yürürlükte olsaydı, o zaman bu oyunlar yasa dışı olurdu. +Estetik ya da sanatsal bir çalışmanın değiştirilmiş sürümlerinin +yayınlanması konusunda ne yapmamız gerektiği zor bir sorudur ve bu problemi +çözmek için, kategorinin ilâve alt bölümlerine bakmamız gerekli +olabilir. Örneğin, belki de bilgisayar oyun senaryoları bir şekilde +değerlendirilmelidir; belki de herkes, bunların değiştirilmiş sürümlerini +yayınlamakta özgür olmalıdır. Ama belki de, bir roman farklı bir şekilde +değerlendirilmelidir; belki de bu yüzden, ticari yayınlar, asıl yazarla bir +düzenleme yapılmasını gerektirmelidir.

+

+Bu estetik çalışmaların ticari olarak yayınlanması telif hakkı tarafından +kapsanırsa bu, günümüzdeki mevcut gelir akışının çoğunluğunun, şu anda +mevcut sistem tarafından sınırlı bir ölçekte desteklenen, [mevcut sistem] +çok kötü bir iş yapmaktadır, yazarlara ve müzisyenlere verilmesini +sağlayacaktır Bu nedenle bu, nu tip işlerde bulunan insanlara iltifatta +bulunulduğu bir durummuş gibi mantıklı bir uzlaşma olabilir.

+

+İnternet çağının başlamış olduğu bu çağa baktığımızda, geçişsel aşamayı +atlarsak, yazarların çalışmaları için para kazanabilecekleri başka bir yolu +gözümüzde canlandırabiliriz. Çalışmalarınız için para alabileceğiniz dijital +bir para sisteminin olduğunu hayal edin. +İnternet üzerinden başka birine para göndermenizi sağlayan dijital bir para +sisteminin de olduğunu hayal edin; bu, örneğin, şifreleme gibi çeşitli +yöntemler kullanılarak gerçekleştirilebilir. Ve bu estetik çalışmaların +aynen kopyalamasına izin verildiğini hayal edin. Ancak bu çalışmalar, öyle +bir şekilde yazılmıştır ki, birini seyrederken, okurken ya da oynatırken, +ekranın bir köşesinde bir kutu ortaya çıkmakta ve “Yazara ya da müzisyene +bir dolar göndermek için buraya tıklayın” yazısı ekranda görünmektedir. Ve +bu yazı ekranda öylece durmaktadır; yolunuza çıkmaz; kenardadır. Sizi meşgul +etmez ancak oradadır, size yazarları ve müzisyenleri desteklemenin iyi bir +şey olduğunu söyler.

+

+Okuduğunuz ya da dinlediğiniz çalışmayı severseniz, sonunda şunu +diyeceksiniz: “Bu insanlara neden bir dolar vermeyeyim ki? Yalnızca bir +dolar. Bu nedir ki? Bir şey kaybetmiş olmam.” Ve insanlar bir dolar +göndermeye başlayacaktır. Bunun iyi yanı, kopyalamayı yazarların ya da +müzisyenlerin dostu yapmasıdır. Birisi bir arkadaşına e-posta ile bir kopya +gönderince, o arkadaş da bu kişilere bir dolar gönderebilir. Gönderilen şeyi +gerçekten de severseniz, birden fazla kereler birer dolar gönderebilirsiniz +ve bu miktarlar, sanatçının kitabını ya da CD’sini alırsanız sanatçının +kazanacağından daha fazla olacaktır çünkü sanatçılar satıştan az kâr +etmektedirler. Yazarlar ve müzisyenler adına kamu üzerinde güç talep eden +aynı yayıncılar, yazarlara ve müzisyenlere küçük bir kâr oranı vermektedir.

+

+Size Courtney Love’ın “Salon” dergisindeki yazısını okumanızı tavsiye +ederim, bu yazı, müzisyenlere para ödemeden onların çalışmalarını kullanmayı +planlayan korsanlar hakkındadır. Bu korsanlar, ortalama olarak müzisyenlere +satış ücretlerinin % 4’ünü veren müzik şirketleridir. Tabi ki, çok başarılı +müzisyenler daha fazla ücret alır. Çok başarılı müzisyenler büyük satış +ücretlerinin % 4’ünden daha fazlasını alırlar, bu da, bir plak anlaşmasına +sahip müzisyenlerin büyük çoğunluğunun küçük satış ücretlerinin % 4’ünden +daha azını aldıkları anlamına gelmektedir.

+

+Sistemin çalışması şu şekildedir: Müzik firması reklama para harcar ve bu +masrafı, müzisyenlerin ilerlemesi için bir araç olarak değerlendirir, ancak +müzisyen bunun yararını hiçbir zaman görmez. Bu nedenle bir CD satın +aldığınızda, bu paranın belirli bir oranı müzisyene gidecek gibi +görünmektedir ancak gerçekte gitmez. Gerçekte, bu para reklam giderlerine +gider ve müzisyenler ancak çok başarılı oldukları zaman söz konusu paranın +bir kısmına sahip olur.

+

+Tabi ki, müzisyenler albüm sözleşmelerini, zengin ve başarılı olmuş +müzisyenlerden biri olma umuduyla imzalar. Bu nedenle, aslında müzisyenleri +çekmek için onlara bir piyango benzeri tuzak teklif edilmektedir. Müzikte +iyi olsalar bile, bu tuzağı görme konusunda dikkatli ve mantıklı +olamayabilirler. Bu nedenle anlaşmayı imzalarlar ve daha sonra kendileri +için tek sağlanan şey reklamdır. Niçin onların halkın kısıtlanmasını esas +alan ve satışı kolay olan kötü müziği bize sunan endüstriyel bir sistem ile +değil de başka bir şekilde reklam yapmalarını sağlamıyoruz? Bunun yerine, +dinleyicilerin, sevdikleri müzik topluluklarının müziklerini paylaşmasını +doğal tepkisini dinlemiyoruz? Müzik çalarlarda müzisyenlere bir dolar +göndermek için bu kutu ortaya çıksa, o zaman internet, müzisyenlere bu +reklamı sağlayan mekanizma olabilir, bu da zaten kayıt sözleşmelerinden +sağladıklarıyla aynı reklamdır.

+

+Mevcut telif hakkı sistemi, müzisyenleri destekleme işini kötü bir şekilde +yapmaktadır, bu tıpkı dünya ticaretinin Filipinler’deki ve Çin’deki yaşam +standartlarını yükseltme çalışması gibi kötüdür. Herkesin çalışma şartları +kötü olan bir işyerinde çalıştığı ve tüm ürünlerin, çalışma şartlarının kötü +olduğu işyerlerinde yapıldığı bu “yatırım kuşakları”na +sahipsiniz. Küreselleşme, deniz aşırı ülkelerdeki insanların yaşam +standartlarını yükseltmenin etkin olmayan bir yoludur. Örneğin, bir +Amerikalının bir işi yapmak için saatte yirmi dolar aldığını ve aynı işi +günde belki de altı dolar alan bir Meksikalıya verdiğinizi düşünün, burada +olan şey, Amerikan işçisinden büyük miktarda para almak, bunun küçük bir +oranını Meksikalı işçiye vermek ve geri kalanını firmaya vermektir. Bu +nedenle, hedefiniz Meksikalı işçilerin yaşam standartlarını yükseltmekse bu, +bunu yapmanın kötü bir yoludur.

+

+Aynı olgunun, telif hakkı endüstrisinde de aynen nasıl devam ettiğini görmek +ilginçtir. Kesinlikle bir şeyler hak eden bu işçiler adına, onlara küçük bir +miktar veren ölçüleri önermektesiniz ve gerçekte hayatlarımızı kontrol etmek +için şirketlerin gücünü desteklemektesiniz.

+

+Bunun yerine çok iyi bir sistemi koymaya çalışıyorsanız, daha iyi bir +alternatif haline gelmek için çok çalışmanız gerekmektedir. Mevcut sistemin +kötü olduğunu biliyorsanız, daha iyi bir alternatif bulmanız çok zor +değildir; günümüzde karşılaştırmanın standardı çok düşüktür. Telif hakkı +politikası hususlarını değerlendirirken, bunu her zaman aklımızda +tutmalıyız.

+

+Böylece söylemek istediğim şeylerin çoğunu söylemiş olduğumu +düşünüyorum. Yarın Kanada’da “Hasta Günü” Televizyon Programı var. Yarın, +Amerika Özgür Ticaret bölgesini yeni ülkelere genişletme çalışmalarını +nihayetlendirmek için yapılan zirvenin ilk günü. ve Quebec'de büyük bir +protesto planmakta. Bu protestoları engellemek için olağanüstü yöntemlerin +metotların kullanılmakta olduğunu gördük. Birçok Amerikalı normal zamanda +girmelerine izin verildiği sınırdan Kanada’ya giremez hale geldi. Protestocuları dışarıda tutmak için Quebec’in merkezi etrafında büyük bir +kale olarak kullanılmak üzere bir duvar inşa edildi. Bu anlaşmalara karşın +halkın protestosuna karşı çok sayıda farklı kirli oyun gördük. Hükümetin +sahip olduğu güçlerin, demokratik bir biçimde seçilmiş olan yöneticilerden +alınıp şirket sahiplerine ve atanmış uluslararası kurumlara verildikten +sonra bize kalan demokrasi her neyse, buna karşı olan halk protestosunun +baskısından arta kalan da odur.

+

+Hayatımın on yedi yılını özgür yazılım üzerine çalışarak geçirdim. Bunu, +dünyadaki en önemli politik husus olduğu için yapmadım. Bu alanı, iyi +birşeyler yapmak için yeteneklerimi kullanmam gerektiğini gördüğüm için bunu +yaptım. Ancak politikanın genel hususları gelişti ve günümüzde dünyadaki en +büyük politik mesele, şirketlere halkın ve hükümetlerin üstünde güç verme +eğilimine karşı gelmek oldu. Özgür yazılımı ve bugün açıklamakta olduğum +diğer bilgi tipleri için birleşik sorunları söz konusu büyük meselenin bir +parçası olarak görüyorum. Bu nedenle, kendimi doğrudan olmayan bir şekilde +bu husus üzerinde çalışırken buldum. Umarım ki, çalışmaya benim de bir +katkım olmuştur.

+

+YANIT:

+

+THORBURN: Bir dakika sonra soruları ve yorumları için dinleyicilere +döneceğiz. Ama önce kısa bir yanıt vereyim. Bana göre, Stallman’ın bize +sunduğu en güçlü ve en önemli açıklayıcı bilgiler iki kilit noktaya +sahiptir. İlki, telif hakkına ilişkin eski varsayımların, telif hakkının +eski kullanımlarının, uygun olmadığının fark edilmesidir; bilgisayar ve +bilgisayar ağlarının gelişmesiyle yıkılmışlardır. Bu açıkça görülebilir +basit bir husustur ancak önemlidir.

+

+İkincisi, dijital çağın entelektüel ve yaratıcı işçiliğin biçimlerini nasıl +ayırt ettiğimizi ve nasıl ağırlıklandırdığımızı yeniden değerlendirmemizi +gerektirmektedir. Bu farklı telif hakkı koruma tiplerinin ya da +seviyelerinin sistematik olarak tanımlanmaya çalışılması, bilgisayarın +gelişimiyle birlikte ortaya çıkan entelektüel çalışmaya ilişkin problemlerle +başa çıkmanın değerli bir yolu gibi görünmektedir.

+

+Ancak Stallman’ın söylediklerinin altında yatan başka bir temayı tespit +ettiğimi düşünüyorum ve bu tema doğrudan bilgisayarlar hakkında değildir +ancak daha geniş anlamda, hükümetin ve kurumların artan bir şekilde +hayatlarımız üzerinde uyguladıkları güç ve demokratik otorite +hakkındadır. Stallman’ın bu popülist ve birleşmeye karşı tarafı +geliştiricidir ancak aynı zamanda da indirgeyici ve potansiyel olarak +basitleştiricidir. Ve belki de idealistçidir. Örneğin, bir romancı ya da +şair ya da şarkı yazarı ya da bir müzikçi ya da akademik bir kitabın yazarı, +insanların yazarlara para ödemek zorunda olmadığı ancak para ödemeye +yüreklendirildiği bu yeni cesur dünyada geçimini nasıl sürdürsün? Başka bir +deyişle, bana öyle geliyor ki, mevcut uygulama ile Stallman’ın kuramsal +olasılıkları arasındaki fark hâlâ oldukça büyüktür.

+

+Bu nedenle, Stallman’ın konuşmasının bazı hususlarını açmasını ve spesifik +olarak, kendi telif hakkı sistemi altında “geleneksel yaratıcılar” olarak +adlandıracağımız yaratıcıları nasıl koruyacağına dair ilâve düşüncelerini +anlatmasını isteyerek konuşmamı sonlandırmak istiyorum.

+

+STALLMAN: Her şeyden önce, telif hakkının yaptığı iş için “koruma” +ifadesini kullanmamalıyız. Telif hakkı insanları kısıtlamaktadır. “Koruma” +ifadesi, telif hakkı sahibi firmaların kullandığı bir propaganda +ifadesidir. “Koruma” ifadesi, bir şeyin bir şekilde zarar görmesinin +önlenmesi anlamına gelmektedir. Bir şarkının daha fazla sayıda kopyasının +çalınmasının şarkıya zarar vereceğini düşünmüyorum. Bir romanın daha fazla +sayıda kopyasının okunmasının da romana zarar vereceğini düşünmüyorum. Bu +nedenle bu ifadeyi kullanmayacağım. İnsanların yanlış tarafı korumasına +neden olduğunu düşünüyorum.

+

+Ayrıca “fikri mülkiyet” hakkında düşünülmesi kötü bir fikirdir, bunun iki +nedeni var: İlk olarak, alandaki en temel soruya ön yargı ile +yaklaşmaktadır, soru şudur: Bu şeylere nasıl yaklaşılmalıdır ve bunlar, +mülkiyet çeşidi olarak değerlendirilmeli midir? Alanı tanımlamak için “fikri +mülkiyet” ifadesinin kullanılması cevabın “evet” olduğu ön varsayımında +bulunmaktır, bu meseleye yaklaşımın yoludur, diğer yol değildir.

+

+İkinci olarak, bu aşırı genelleştirmeyi yüreklendirmektedir. fikri mülkiyet, +telif hakları, patentler, ticari markalar, ticaret sırları ve diğer bazı +şeyler gibi birbirinden bağımsız kökenlere sahip çeşitli farklı kanunların +bir arada bulunduğu bir sepettir. Bunlar neredeyse tamamen farklıdırlar; +ortak bir özellikleri yoktur. Ancak “fikri mülkiyet” ifadesini duyan +insanlar yanlış bir düşünceye yönlenir, özel alanlara uygulanan, fikri +mülkiyete ilişkin genel ilkenin mevcut olduğunu hayal ederler, kanunun bu +çeşitli alanlarının benzer olduğunu var sayarlar. Bu, neyin yapılmasının +doğru olduğuna ilişkin karışık düşüncelere neden olmakla kalmaz, ayrıca +insanların, kanunun gerçekte ne söylediğini anlamakta başarısız olmasına da +neden olur çünkü telif hakkı kanununun, patent kanununun ve ticari marka +kanununun benzer olduğunu varsayarlar, gerçekte bunlar birbirinden tamamen +farklıdır.

+

+Bu nedenle, kanunun ne söylediğinin dikkatli bir şekilde düşünülmesini ve +açık bir şekilde anlaşılmasını yüreklendirmek istiyorsanız, “fikri +mülkiyet” ifadesini kullanmayın. Telif hakları, patentler, ticari +markalar hakkında ya da hangi konu hakkında isterseniz konuşun. Ancak fikri +mülkiyet hakkında konuşmayın. fikri mülkiyete ilişkin fikir, aptalca bir +fikirdir. Benim fikri mülkiyet hakkında bir fikrim yok. Telif hakları, +patentler, ticari markalar hakkında fikirlerim var ve onlar birbirinden +farklı. Bunlara farklı düşünce süreçleriyle ulaştım çünkü bu kanun +maddeleri, birbirlerinden tamamen farklıdır.

+

+Her neyse, bu konu dışı sözü söylemiş oldum, bu benim için çok önemliydi.

+

+Şimdi asıl konumuza gelelim. Tabi ki, insanlardan sevdikleri yazarlar ve +müzisyenler için gönüllü olarak para ödemelerini isteme sisteminin ne kadar +iyi çalışacağını, şimdi göremeyiz. Açık olan şey şudur ki, bu gibi bir +sistemin ne kadar iyi çalışacağı bu ağa kaç kişinin katılacağı ile +orantılıdır ve bu sayı, önümüzdeki yıllarda birkaç katına çıkacaktır. Bunu +şimdi denersek, başarısız olabiliriz ve bu hiçbir şeyi kanıtlamayacaktır +çünkü şimdikinin on katı kadar insan katıldığında sistem çalışabilir.

+

+Diğer husus ise, bu dijital nakit ödeme sistemine sahip olmamamızdır; bu +nedenle bunu gerçekten de bugün deneyemeyiz. Bunun gibi bir şeyleri yapmaya +çalışabilirsiniz. Birilerine para ödemek için kullanabileceğiniz hizmetler +var, PayPal (İnternet üzerinden çalışan bir online ödeme sistemi) gibi +şeyler. Ancak PayPal ile herhangi birine ödeme yapmadan önce, birtakım +anlamsız formalitelerden geçmeniz ve kendiniz hakkında kişisel bilgi +vermeniz gereklidir ve bu sistemde ödeme yaptığınız kişinin kayıtları +toplanır. Bunu kötüye kullanmayacaklarına güvenebilir misiniz?

+

+Bir dolar ödemek sizin cesaretinizi kırmaz ama ödeme yaparken ki sıkıntı +sizin cesaretinizi kırabilir. Ödeme yapmak istediğinizde, ödeme yapmak +ağaçtan düşmek kadar kolay olmalıdır ve burada sizi paranın miktarından +başka vazgeçirecek bir faktör olmamalıdır. Ve paranın miktarı da küçük +olduğuna göre, bu sizi niye vazgeçirsin ki? Fanların müzisyenleri gerçekten +de sevebildiklerini biliyoruz ve Grateful Death gibi bazı grupların +fanlarını müziği kopyalama ve dağıtma konusunda cesaretlendirdiğini +biliyoruz. Bu grubun, müzikten para kazanmasında bir sorun olmamıştır çünkü +fanlarının müziklerini teybe çekmelerini ve bunları kopyalamalarını +cesaretlendirmişlerdir. Satışlarında bir düşme olmamıştır.

+

+Matbaadan internet çağına yavaş yavaş geçiyoruz ancak bu bir günde +olmuyor. İnsanlar hâlâ çok sayıda kaset ya da CD alıyor ve bu durum +muhtemelen yıllarca, belki de sonsuza kadar, sürecek. Bu devam ettiği +sürece, kaset ya da CD’lerin satışlarına uygulanan telif haklarının olması +bugün de olduğu gibi müzisyenleri desteklemeye devam edecek. Tabi ki, bu çok +iyi bir durum değil ama en azından durum daha da kötüleşmeyecek.

+

+TARTIŞMA:

+

+SORU: [İnternetten müzik/film indirme ve Stephen King’in +romanlarından birini internet üzerinden pazarlama girişimi1 hakkındaki yorum +ve soru.]

+

+STALLMAN: Evet, ne yaptığını ve ne olduğunu duymak ilginç. Bunu ilk +duyduğumda mutlu oldum. Düşündüm ki, belki de halkı demir bir yumrukla +tutmaya çalışmayan bir dünyayı esas alan bir yaklaşımda bulunuyor. Daha +sonra, gördüm ki, Stephen King insanların ödeme yapmalarını istiyor. Bu +yaptığını açıklamak için, parça parça seri olarak bir roman yayınlıyordu ve +“Yeterince para kazanırsam, daha fazla eser yayınlarım” dedi. Ancak yazma +talebi aslında bir talep değildi. Okuyucuyu yıldırmaktaydı. Şunu söylüyordu: +“Ödeme yapmazsanız o zaman kötüsünüz. Ve sizin gibi kötü insanlar +çoğaldıkça, o zaman yazmayı bırakacağım.”

+

+Evet bu, açık bir şekilde halkın size para gönderme isteğinde olmasını +sağlamanın bir yolu değildir. Halkın sizi sevmesini sağlamanız gereklidir, +sizden korkmasını değil.

+

+KONUŞMACI: Belirli bir yüzde istiyordu, kesin yüzdeyi bilmiyorum, % +90 civarı sanırım, insanların belirli bir yüzdesinin belirli bir miktar para +göndermesini istiyordu, zannedersem bu para miktarı bir ya da iki dolardı ya +da o civarlarda bir şeydi. Eseri indirmeniz için adınızı ve e-posta +adresinizi ve bazı başka bilgileri girmeniz gerekiyordu ve birinci bölümden +sonra söz konusu kişi yüzdesine ulaşılamazsa, başka bir bölüm +yayınlamayacağını söyledi. Eseri indiren insanlara bu çok düşmanca geldi.

+

+SORU: Telif hakkının olmadığı ancak insanların gönüllü bağışlar +yapmalarının istendiği sistem, aşırma yapan insanların kötüye kullanımlarına +açık değil mi?

+

+STALLMAN: Hayır. Önerdiğim şey bu değil. Hatırlayın, ticari dağıtımı +kapsayan telif hakkını öneriyorum ve yalnızca ticari olmayan aynen yeniden +dağıtıma izin veriyorum. Eğer eseri gerçek yazarın İnternet sitesindeki bir +bağlantı yerine kendi İnternet sitesindeki bir bağlantıya yönlendirmek için +değiştirirse, telif hakkını ihlal etmiş olacaktır ve bugün yargılandığı gibi +yargılanabilir.

+

+SORU: Anlıyorum. Yani siz hâlâ telif hakkının olduğu bir dünyayı mı +hayal ediyorsunuz?

+

+STALLMAN: Evet. Söylemiş olduğum gibi, en azından bu tip çalışmalar +için. Ama her şey için bu durumun geçerli olması gerektiğini +söylemiyorum. Telif hakkı güçlerini tamamen ortadan kaldırmayı önermiyorum, +yalnızca azaltmayı öneriyorum.

+

+THORBURN: Richard, siz konuşurken aklıma gelen bir soruyu sormak +istiyorum, Stephen King'in reddettiği şekilde, neden bilgisayarın kendisinin +aracıları tamamen ortadan kaldırdığı, kişisel bir ilişkiyi kurabilecek bir +yöntemi düşünmüyorsunuz.

+

+STALLMAN: Evet, aslında olabilir, söz konusu gönüllü bağış bunun bir +yoludur.

+

+THORBURN: Bunu bir yayıncı ile çalışmak olarak mı +değerlendiriyorsunuz?

+

+STALLMAN: Kesinlikle hayır. Umarım ki öyle olmaz çünkü görüyorsunuz +ki yayıncılar yazarları çok kötü bir şekilde sömürmektedir. Yayıncıların +temsilcilerine bunu sorduğunuzda, şöyle derler: “Evet, bir yazar bizi +istemezse, bizimle çalışmak için zorlanamaz.” Ama gerçekte, durumun böyle +olmaması için ellerinden geleni yapmaktadırlar. Örneğin, kopyalamanın +engellendiği yayın biçimleri önermektedirler ve bu biçimlerde yayın yapmak +için, büyük yayıncılardan kabul görmek gereklidir çünkü biçimi kimseye +söylemeyeceklerdir. Böylece oynatıcıların bu biçimlerde oynatacağı ve bu +oynatıcılar üzerinde oynatabileceğiniz herhangi bir şeyi almak isterseniz, +bunun yayıncılar aracılığıyla olacağı bir dünyayı hayal etmektedirler. +Bu nedenle, gerçekte, doğrudan yayın yapan bir yazar ya da müzisyene karşı +bir kanun yokken, doğrudan yayın gerçekleşemeyecek bir durumdur. Belki de +zengin olabilmenin çekiciliği de vardır. Şöyle derler: “Sizi halka +tanıtacağız ve belki de Beatles (çok başarılı bir grup) kadar zengin +olursunuz” ve tabi ki, çok az sayıda müzisyen bu şansı yakalamaktadır. Ancak +bu durum sanatçıları çeker ve kendilerini ömür boyu bağlayan anlaşmalara +imza atarlar.

+

+Yayıncılar, yazarlarla yaptıkları anlaşmalara saygı duyma konusunda çok +başarısızdırlar. Örneğin, kitap sözleşmeleri tipik olarak şunu ifade eder: +Bir kitap matbaadan çıkarsa, hakları yazara devrolur ancak yayıncılar bu +maddeye pek uymamaktadır. Genelde bu maddeye uymaları için zorlanmaları +gereklidir. Eserin hiçbir zaman matbaadan çıkmadığını ifade etmek için şimdi +de elektronik yayına başladıklarını söylerler; bu nedenle haklarını +yazarlara hiçbir zaman devretmezler. Yayıncıların fikri şudur: Yazarın +hiçbir nüfuzu olmadığında, anlaşma imzalatalım ve ondan sonra hiçbir gücü de +kalmasın; yalnızca yayıncının gücü olsun.

+

+SORU: Çeşitli çalışma tipleri için, söz konusu çalışma tipi için +hangi yol uygunsa o yolda kullanıcının kopyalama yapma özgürlüğünü koruyan +özgür lisansların olması iyi midir?

+

+STALLMAN: İnsanlar bunun üzerine çalışıyor. Ancak fonksiyonel olmayan +çalışmalar için, bir şey diğerinin yerine geçmez. Fonksiyonel bir çalışma +tipine bakalım, örneğin, bir kelime işlemcisini ele alalım. Birileri özgür +bir kelime işlemcisi yaparsa, onu kullanabilirsiniz; özgür olmayan kelime +işlemcilerine ihtiyacınız kalmaz. Ancak tek bir özgür şarkının özgür olmayan +tüm şarkıların yerine geçeceğini ya da tek bir özgür romanın özgür olmayan +tüm romanların yerine geçeceğini söyleyemem. Bu çalışma tipleri için durum +farklıdır. Bu nedenle basitçe yapmamız gereken şey, bu kanunların saygı +duyulmayı hak etmediğini görmemizdir. Komşunuzla eserleri paylaşmanız kötü +değildir ve birileri size komşunuzla paylaşım içinde olamayacağınızı +söylerse, onu dinlememelisiniz.

+

+SORU: Fonksiyonel çalışmalar söz konusu olduğunda, sizin düşüncenize +göre, telif hakkının kaldırılmasına ilişkin ihtiyacı bu fonksiyonel +çalışmaları geliştirmek için gerekli ekonomik güdülere ilişkin ihtiyaçla +nasıl dengeliyorsunuz?

+

+STALLMAN: Her şeyden önce bu ekonomik güdünün insanların +zannettiğinden çok daha az gerekli olduğunu görmekteyiz. Özgür yazılım +hareketine bakın, özgür yazılım hareketinde, özgür yazılım geliştiren +100,000’in üzerinde yarı zamanlı çalışan gönüllü var. Ayrıca, insanların bu +çalışmaları kopyalamasını ve değiştirmesini engellemeden bunun için para +toplamanın başka yolları olduğunu da görmekteyiz. +Bu, özgür yazılım hareketinden çıkarılacak ilginç olan derstir. Bir +bilgisayarı kullanabilme ve diğer insanlarla paylaşma ve işbirliği yapma +özgürlüğü şansını vermesinin yanı sıra, onlara ödeme yapmaları konusunda +insanları zorlayan özel güçlerin var olmaması durumunda hiçbir zaman bu +işleri yapmayacakları da yanlıştır. Birçok insan ücret almasa da bu işleri +yapacaktır. O zaman örneğin monografilere baktığınızda, yalnızca çok temel +olanlar hariç olmak üzere bilimin birçok alanında ders kitabı olarak hizmet +veren monografilerde yazar bu işten para kazanmamaktadır. +Şu anda özgür bir ansiklopedi projemiz var ve bu proje gerçekte ticari bir +özgür ansiklopedi projesidir ve devam etmektedir. GNU ansiklopedisine +ilişkin bir projemiz vardı ancak lisansımızı benimsediklerinde bunu ticari +proje ile birleştirdik. Ocak ayında, ansiklopedilerindeki tüm yazılar için +GNU Özgür Belgeleme Lisansına döndüler. Ve biz de şunu ifade ettik: “Onlarla +kuvvetlerimizi birleştirelim ve insanları onlara katılmaları için +yüreklendirelim.” Bu, NUPEDIA olarak adlandırılmaktadır ve +http://www.gnu.org/encyclopedia adresine bakarsanız, buna ilişkin bir +bağlantı bulabilirsiniz. Böylece burada özgür bir yararlı bilgi tabanının +topluluk gelişimini, yazılımdan ansiklopediye genişlettik. Şu anda tüm bu +fonksiyonel çalışma alanlarında bu çalışmalar için ekonomik bir güdüye +ihtiyaç duymadığımız için memnunum.

+

+THORBURN: Diğer iki kategori [insanların düşünceleri ve eğlence] +hakkında ne düşünüyorsunuz?

+

+STALLMAN: Diğer iki iş kategorisi için, bunu bilmiyorum. İnsanların +bu işten para kazanma kaygısı olmaksızın bir gün romanlar yazıp +yazmayacağını bilmiyorum. Bolluk içindeki bir toplumda zannediyorum ki +olur. Bolluk içindeki topluma ulaşmak için yapmamız gereken şey, ekonomi ve +kanunlar üzerindeki kontrolden kurtulmaktır. Bu aslında tavuk mu yumurtadan +çıktı yumurta mı tavuktan çıktı problemidir, biliyorsunuz. Hangisini ilk +önce yaparız? İnsanların şirketler tarafından kontrol altında +tutulmadan....işle kontrollerini kaybetmeleri hariç olmak üzere insanların +para kazanmak zorunda olmadıkları bir dünyayı nasıl sağlarız? Ve kontrolü +nasıl ortadan kaldırırız? Bilmiyorum ama bu, ilk olarak uzlaşmacı bir telif +hakkı sistemi ve daha sonra ikinci olarak bu çalışmaları yazan kimselere +gelir sağlamanın bir yolu olarak uzlaşmalı bir telif hakkı sistemi +tarafından desteklenen gönüllü ödemeyi önermeye çalışmamın sebebidir.

+

+SORU: Seçim kampanyalarının finansmanı sisteminden dolayı Amerikalı +politikacılar üzerinde ortak çıkarlarınızın gücü ve kontrolü altında bu +uzlaşmalı telif hakkı sistemini uygulamayı gerçekten de nasıl umuyorsunuz?

+

+STALLMAN: Bu beni üzüyor. Keşke bu sorunun cevabını bilseydim. Bu +gerçekten de çok zor bir problem. Bu problemi nasıl çözeceğimi bilseydim, +çözerdim ve dünyadaki hiçbir şey, beni daha da onurlu yapamazdı.

+

+QUESTION:. Şirketlerin kontrolü ile nasıl savaşırsınız? Davalarda +şirket lobilerinin sahip oldukları para toplamlarına baktığınızda, çok +yüksek olduğunu görürsünüz. Zannediyorum ki, konuştuğunuz DeCSS davası, +savunma tarafında 1,5 milyon dolar gibi bir fiyata mal olmaktadır. Şirket +tarafından ise ne gibi bir maliyete sahip olduğunu ise Tanrı bilir. Bu gibi +yüksek fiyatlarla nasıl başa çıkılacağına dair bir fikriniz var mı?

+

+STALLMAN: Bir fikrim var. Filmleri tamamen boykot etmeyi öneriyor +olsa idim, zannediyorum ki insanlar bu düşünceyi görmezden +geleceklerdir. Bunun çok radikal olduğunu düşünebilirler. Bu nedenle sonuç +olarak aynı noktaya varan biraz farklı bir düşüncemi açıklayayım, bu şudur: +iyi olduğunu düşünmeniz için geçerli bir sebebiniz yoksa bir filme +gitmeyin. Şimdi bu, uygulamada tüm Hollywood filmlerinin boykot edilmesi +gibi bir sonuç doğuracaktır. Bu, hemen hemen aynı anlamı taşımaktadır ancak +yoğunluk olarak çok farklıdır. İnsanların filmlerin iyi olup olmadığından +bağımsız çok sayıda nedenden ötürü sinemaya gittiğini fark ettim. Bu nedenle +bunu değiştirirseniz, bir filme yalnızca filmin iyi olduğuna dair geçerli +bir fikriniz olduğu için giderseniz, o zaman paradan iyi bir tasarruf +sağlarsınız.

+

+THORBURN: Zannediyorum ki bugün tüm bu konuşmayı anlamanın bir yolu, +toplumda her ne zaman radikal, potansiyel olarak dönüştürücü teknolojiler +ortaya çıkarsa, onları kimin kontrol altında tutacağına ilişkin bir +mücadelenin olacağını fark etmektir. Bugün geçmişte olan şeyi +tekrarlıyoruz. Bu nedenle bu açıdan bakıldığında, uzun vadede olabilecekler +için umutsuzluk ya da hatta kötümserlik için bir neden olmayabilir. Ancak +kısa vadede, metin ve görüntülerin kontrolüne ilişkin mücadeleler ve tüm +bilgi biçimlerine ilişkin mücadeleler sancılı ve yoğun olabilir. +Örneğin, bir medya hocası olarak, görüntülere erişimim, daha önceden hiç +olmayan bir şekilde son yıllarda kısıtlanmıştır. Filmlerden bile +alabileceğim durağan görüntüleri kullanmak istediğim bir yazı yazarsam, +kullanmak için izin alabilmem çok zordur ve bu durağan görüntülerin +kullanılması için alınan ücret, “adil kullanım” yasal hakkı ve +entelektüel araştırma hakkında iddialarda bulunduğum zaman çok daha +yüksektir. Bu nedenle, bu genişletilmiş dönüşümde, uzun vadeli etkilerin +aslında kısa vadede meydana gelen etkile kadar rahatsız edici +olmayabileceğini düşünüyorum. Ancak her durumda, Batı toplumunun tekrarlayan +bir ilkesi olan teknolojik kaynakların kontrolü üzerindeki mücadelenin +yenilenmiş bir sürümü olarak bu tecrübelerin tümünün anlaşılması gereklidir.

+

+Ayrıca daha eski teknolojilerin karmaşık bir konu olduğunun anlaşılması da +önemlidir. Örneğin, matbaanın İspanya’daki etkisi, İngiltere’deki ya da +Fransa’daki etkisinden radikal olarak farklıdır.

+

+SORU: Telif hakkı ile ilgili açıklamaları dinlerken beni rahatsız +eden şeylerden biri de genelde şu açıklama ile konuya başlamalarıdır: “180 +derecelik bir değişiklik istiyoruz. Her türlü kontrol tipini bırakmak +istiyoruz.” Önerilen bu üç kategori altında yatan şeyin bir kısmı, telif +haklarında yararlı birşeylerin de olduğuna ilişkin kabuldür. Telif +haklarının şimdi gittiği yola ilişkin kritiklerin bazıları, gerçekte, süresi +bakımından patent ya da ticari markalar gibi korunması ve çalışması +gerektiğine inanmaktadır. Konuşmacımızın bu konuda bir strateji olarak yorum +yapıp yapmayacağını merak ediyorum.

+

+STALLMAN: Telif hakkının ömrünün kısaltılmasının iyi bir fikir +olduğunu ben de düşünüyorum. Bir yayının telif haklarının 150 yıl kadar +sürmesi olasılığının olmasına ilişkin bir ihtiyacın olduğuna inanmıyorum, +mevcut kanuna göre bazı durumlarda telif hakkı gerçekten de 150 yıl kadar +olabilmektedir. Şimdi bir çalışma üzerinde 75 yıllık bir telif hakkının, +çalışmalarının üretimi için yeterli olmadığını söyleyen firmalar bile +vardır. Söz konusu bakış açısını desteklemek için 75 yıllık proje bilanço +föyleri sunan bu firmalara karşı çıkıyorum. Gerçekte istedikleri şey, eski +çalışmalar üzerindeki telif haklarını genişletebilmek, böylece bu +çalışmaların kullanımını kısıtlamaktır. Ancak bir yerlerde bir zaman +makineniz yoksa, bugün telif hakkını genişleterek daha fazla çalışmayı nasıl +cesaretlendirebileceğinizi bilmiyorum. Tabi ki, filmlerinden birinde bir +zaman makinesi de vardı. Belki de düşüncelerini bu zaman makinesi etkilemiş +olabilir.

+

+SORU“Adil kullanım” kavramını genişletmeyi düşündünüz mü ve bize +sunabileceğiniz herhangi bir fark var mı?

+

+STALLMAN: İki iş kategorisi için herkese ticari olmayan aynen +kopyalama için izin verilmesi fikri adil kullanımın kapsamının +genişletilmesi olarak düşünülebilir. Halen bu, adil kullanımdan daha +büyüktür. Halkın daha fazla ilerleme için belirli özgürlükleri verdiğini +düşünüyorsanız, o zaman çeşitli farklı yerlerde çizgi çizebilirsiniz. Toplum +hangi özgürlükleri verir ve hangilerini vermez?

+

+SORU: Konuşmayı yalnızca birkaç dakika için uzatırsak, belirli +eğlence alanlarında kamusal yayın kavramına sahibiz. Bu nedenle, örneğin, +telif hakkı bizim zaman zaman mutlu Noel şarkıları söylememizi önlemez ancak +kamusal gösteriyi engeller. Ve sınırsız olan ve ticari olmayan aynen +kopyalamaya ilişkin adil kullanımın genişletilmesi yerine bundan daha az +olan ancak adil kullanımın mevcut kavramından daha fazlası olan bir şeylere +genişletilmesi hakkında düşünmenin yararlı olup olmayacağını merak +etmekteyim.

+

+STALLMAN: Bunun yeterli olabildiğini düşünmekteydim ve daha sonra +Napster beni bunun aksi yönde olduğu konusunda ikna etti çünkü Napster, +kullanıcıları tarafından ticari olmayan aynen yeniden dağıtım için +kullanılmaktadır. Napster sunucusunun kendisi ticari bir eylemdir ancak +gerçekte içeriği sağlayan insanlar bunu ticari olmayan bir biçimde +yapmaktadır ve internet sitelerinde de oldukça kolay bir şekilde bunu +yapabilirler. Napster’in kullanımına ilişkin büyük heyecan ve ilgi bunun çok +yararlı olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, insanların, her şeyin aynı +kopyalarını ticari olmayan bir şekilde yeniden dağıtma hakkına sahip olması +gerektiği konusunda ikna oldum.

+

+SORU: Tüm Napster sorusu için bana yakın zamanda önerilen bir +benzetme, halk kütüphanesi benzetmesiydi. Napster savlarını duyan +bazılarının bu benzerliği duymuş olduğunu zannediyorum. Bu konuda yorum +yapıp yapmayacağınızı merak ediyorum. Napster’ın devam etmesi ve üzerinde +kısıtlamaların olmaması gerektiğini savunan insanlar bazen şu gibi şeyler +söylemektedirler: “İnsanlar halk kütüphanesine gidip bir kitap ödünç +aldığında, bunun için ödeme yapmazlar ve herhangi ilâve bir ödeme olmaksızın +onlarca, yüzlerce kere ödünç alabilirler. Napster niçin farklı olsun?”

+

+STALLMAN: Bu, tam olarak aynı şey değildir. Ancak yayıncılar halk +kütüphanelerini kullanım başına ödeme sistemine dönüştürmek istemektedir. Bu +nedenle halk kütüphanelerine de karşıdırlar.

+

+SORU: Telif hakları ile ilgili bu fikirler Afrika’da kullanılmak +üzere ucuz ve genel ilaçların üretilmesi amacıyla ilgili patent kanunu +üzerinde belli hususlar için herhangi bir fikir öne sürebilir mi?

+

+STALLMAN: Hayır, mutlak olarak bir benzerlik yoktur. Patent hususları +telif hakkı hususlarından tamamen farklıdır. Birbirleriyle bir ilgilerinin +olduğu fikri “fikri mülkiyet” teriminin kullanılmasının ve insanları bu +hususları bir araya toplamak için cesaretlendirmeye çalışmanın kötü +sonuçlarından biridir çünkü duyduğunuz gibi, bir kopyanın fiyatının önemli +olan şey olmadığı hususlar hakkında konuşmaktayım. Ancak Afrika için AIDS +ilaçlarının üretilmesi hakkındaki ana husus nedir? Bu para hususudur, başka +bir husus değil, para hususudur.

+

+Şimdi üzerine konuştuğum husus ortaya çıkar çünkü dijital bilgi teknolojisi +her kullanıcıya kopya oluşturma imkanı sunmaktadır. Ancak bize ilaçların +kopyalarını oluşturma imkanı sağlayan bir sistem yoktur. Sahip olduğum bir +ilacı kopyalama imkanım yoktur. Gerçekte, kimsede bu imkan yoktur; ilaçlar, +bu şekilde yapılmazlar. Bu ilaçlar, genel ilaçlar ya da A.B.D.’den ithal +edilen ilaçlar olsun olmasın, yalnızca pahalı ve merkezileşmiş fabrikalarda +üretilebilir, az sayıdaki fabrikada üretileceklerdir ve buradaki temel +husus, maliyetlerinin ne kadar olduğu ve Afrika’daki insanların +ödeyebileceği bir fiyatta olup olmadıklarıdır.

+

+Bu nedenle bu, çok önemli ancak tamamen farklı bir husustur. Kopyalama +özgürlüğü konularında benzer patentlerle ilgili bir hususun ortaya çıktığı +tek bir alan vardır ve bu alan tarım alanıdır. Çünkü kopyaları olan belirli +patentli şeyler vardır, bunlar yaşayan şeylerdir. Yeniden ürettikleri zaman +kendilerini kopyalarlar. Bunun mutlaka aynen kopyalama olması gerekmez; +genleri karıştırırlar. Ancak gerçekte çiftçiler, yetiştirdikleri canlı +şeylerin kendilerini kopyalama özelliğini kullanmaktadırlar. Çiftçilik +temelde yetiştirdiğiniz şeyleri kopyalamaktır ve bu ürünleri her sene +kopyalamaya devam edersiniz. Bitki ve hayvan çeşitleri patentlendiğinde, +genler patentlendiğinde ve kullanıldığında, sonuç olarak çiftçiler bunları +kullanamaz hale gelir.

+

+Tarlasında patentli bir ürünün yetiştiği Kanadalı bir çiftçi vardır ve şu +ifadede bulunmuştur: “Kasıtlı olarak patentli bir ürün +yetiştirmedim. Rüzgar esti ve genlerdeki polenler tarlamda ürün +verdi”. Ancak bu çiftçiye bunun önemli olmadığı anlatıldı; bir şekilde +oluşan ürünü yok etmeliydi. Bu örnek, hükümetin bir tekelciye nasıl destek +olduğunu göstermektedir.

+

+Bu nedenle, bilgisayarda bir şeylerin kopyalanması konusunda uygulanan aynı +ilkeleri devam ettirerek, çiftçilerin de tohumlarını koruma ve ürünlerini +yetiştirme hakkına sahip olması gerektiğini düşünüyorum. Belki de tohum +firmalarını kapsayan patentlere sahip olabilirsiniz ancak bunlar, çiftçileri +kapsamamalıdır.

+

+SORU: Lisanslamadan daha başarılı bir model vardır. Bunun hakkında +konuşabilir misiniz?

+

+STALLMAN: Tabi ki. Bildiğiniz gibi yanıtları bilmiyorum. Ancak özgür +ve fonksiyonel bilgi geliştirmek için önemli olduğuna inandığım şey +idealizmdir. İnsanların bu bilgilerin özgür olması gerektiğini bilmeleri +önemlidir, bilgi özgür olduğunda tam anlamıyla kullanılabilir. Bilgi kısıtlı +olduğunda, tam anlamıyla kullanılamaz. Özgür olmayan bilginin bunları bölmek +ve yardımsız bırakmak ve kontrol etmek için bir girişim olduğunu fark +etmeleri gereklidir. O zaman şu fikre sahip olabilirler: “Kullanmak +istediğimiz bilgileri oluşturmak için birlikte çalışalım, böylece bize ne +yapabileceğimizi dikte eden güçlü birtakım insanların kontrolü altına +girmeyelim.”

+

+Bu, [özgür yazılım topluluğunun gelişimini] büyük ölçüde güçlendirir. Diğer +farklı birçok alanda ne kadar işe yarayacağını bilmiyorum ama eğitim +alanında, ders kitaplarını düşündüğünüzde bunun yapılabilmesine ilişkin bir +yolun olacağını zannediyorum. Dünyada birçok öğretmen vardır, bunların +bazıları prestijli olmayan üniversitelerdedir, belki de bazıları lisededir +ve onlar için büyük bir talep yoktur. Ancak bu öğretmenlerin birçoğu +zekidir. Birçoğu konularını iyi bir şekilde bilmektedir ve çeşitli konular +hakkında ders kitapları yazabilir ve dünyayla paylaşabilirler ve bu +kitaplardan bilgi öğrenen insanların takdirini kazanabilirler.

+

+SORU: Önerdiğim şey de bu. Ancak komik olan şey şu ki, ben eğitim +tarihini biliyorum. Yaptığım şey bu, eğitimsel, elektronik medya +projeleri. Bir örnek bulamadım. Sizin bildiğiniz bir örnek var mı?

+

+STALLMAN: Hayır, yok. Bu özgür ansiklopediyi önermeye ve kaynağını +öğrenmeye yıllar önce başladım ve işlerin yürümesini sağlamanın muhtemelen +on yıl alacağını düşündüm. Şimdi çalışmakta olan bir ansiklopediye +sahibiz. Bu nedenle işler umduğumdan daha iyi bir şekilde devam +etmektedir. Zannediyorum ki gerekli olan şey, birkaç insanın birtakım özgür +ders kitapları yazmaya başlamasıdır. En çok ilgilendiğiniz konu ile ilgili +olarak bir kitap ya da bir bölümünü yazın. Bir kitabın birkaç bölümünü yazın +ve diğer insanları geri kalanını yazmaya çağırın.

+

+SORU: Gerçekte aradığım şey bundan daha fazlası. Sizin yapı tipinizde +önemli olan şey, diğer herkesin katkıda bulunabileceği bir alt yapı sistemi +kuran birileridir. Malzemelere ilişkin bir katkı için herhangi bir yerde bir +K-üzerinden-12 alt yapı sistemi yoktur.

+

+Birçok yerden bilgi alabilirim ancak bunlar özgür lisanlar altında +yayınlanmamıştır, bu nedenle bunu, özgür bir ders kitabı yapmak için +kullanamam.

+

+STALLMAN: Gerçekte, telif hakkı, gerçekleri kapsamaz. Telif hakkı +yalnızca kitabın yazılma şeklini kapsar. Bu nedenle, herhangi bir yerden bir +alanı öğrenebilir ve daha sonra bir kitap yazabilirsiniz ve isterseniz söz +konusu kitabı özgür yapabilirsiniz.

+

+SORU: Ancak okula giden bir öğrencinin ihtiyaç duyduğu tüm kitapları +kendim yazamam.

+

+STALLMAN: Evet, bu doğru. Ve ben de bütün özgür işletim sistemini +yazmadım. Bazı parçalarını yazdım ve diğer parçaları yazarak bana +katılmaları için diğer insanları davet ettim. Böylece bir örnek +oluşturdum. Şunu dedim: “Bu yönde ilerliyorum. Bana katılırsanız oraya +ulaşacağız.” Ve yeterli sayıda insan bu noktaya ulaşmamızda bize katıldı. Bu +nedenle bu devasa işi nasıl yapacağım açısından düşünürseniz, bu, korkutucu +olabilir. Bu nedenle buradaki ana nokta, olaya bu şekilde bakmamaktır. Şu +şekilde düşünün: Siz bir adım atıyorsunuz ve bundan sonra diğer insanlar da +adım atıyor ve birlikte sonunda işi bitiriyorsunuz.

+

+İnsanlığın kendisini yok etmeyeceğini varsayarak, özgür eğitim alt yapı +sistemini oluşturmak için bugün gösterdiğimiz çaba ve özgür eğitim kaynağı, +insanlık dünyada var olduğu sürece yararlı olacaktır. Bunun yapılması 20 yıl +bile sürse, ne olur ki? Bu nedenle, tüm işin büyüklüğü açısından düşünmeyin; +kendi yapacağınız parçanın büyüklüğü açısından düşünün. Bu, insanlara bunun +gerçekleştirilebileceğini gösterecektir, böylece diğerleri diğer parçaları +yapacaktır.

+ + +
+

Bu konuşma Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman SeçilmişYazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html new file mode 100644 index 0000000..c3e33a5 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/drdobbs-letter.html @@ -0,0 +1,193 @@ + + + + + + +Dr. Dobb'un Gazetesi editörüne mektup - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Dr. Dobb'un Gazetesi editörüne mektup

+ +

+Değerli Editör, +

+

+Eminim ki, Tim O'Reilly’i ve beni “Açık kaynak” ile +bağdaştırmanın ne kadar alaycı olduğunun farkında değilsiniz. +

+

+Eğer House Un-American Activities Committee (HUAC) bana, “Açık kaynak +hareketini desteklediniz mi veya destekliyor musunuz?” diye sorsaydı, +gururla ve keyifle hayır derdim. 1984’ten beri özgür yazılım +—özgürlükte olduğu gibi özgür yazılım için mücadele +ediyorum. (Bkz. GNU Bildirisi, Dr. Dobb’un bülteni, Eylül 1985.) +

+

+Özgür yazılım, kabaca, yaptığı şeyi incelemekte, değiştirmekte, yeniden +dağıtmakta ve geliştirilmiş sürümlerini dağıtmakta özgür olduğunuz anlamına +gelir. (Ayrıntılı bilgi için http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html +adresine bakınız.) Siz bu özgürlükleri hak ediyorsunuz; herkes hak +ediyor. Tüm kullanıcılar için olan bu özgürlükleri savunmak için, özgür +yazılım hareketi ruhu içerisinde, GNU Genel Kamu Lisansını (GPL), Microsoft’un en büyük öfkesini +ben yazdım. +

+

+Yıllar sonra, 1998’de, başka bir grup “açık kaynak” terimi +altında çalışmaya başladı. Özgür yazılım topluluğuna pratik yollarla katkıda +bulundular, ancak çok farklı görüşleri savunuyorlar. Bizim özgür yazılım +hareketinde öne sürdüğümüz özgürlük ve ahlak konularından titizlikle +kaçınıyorlar; yaptıkları şeylere neden olarak yalnızca kısa-dönemli pratik +kazançları gösteriyorlar. +

+

+“Açık kaynak” terimi için belirledikleri tanımlama, özgür +yazılımdan biraz daha geniş ve bu nedenle benim işimi de kapsıyor. Ancak GNU +GPL’i, “açık kaynak lisansı” olarak tanımlamak, Microsoft’un +yaptığı gibi, yanıltıcı olmaktan daha fazlası. GNU GPL, özgür yazılım +hareketinin sağlam felsefesini şekillendiriyor; açık kaynak hareketinden +gelmiyor. Ben açık kaynak hareketinin savunucusu değilim ve hiçbir zaman da +olmadım. +

+

+Tim O'Reilly, tersine, açık kaynak hareketinin destekçisidir, en azından +öyle söylediğini duyabilirsiniz. Ancak, sözcüklere değil de yapılan işlere +bakarsanız, O'Reilly Associates tarafından yayımlanan kullanım +kılavuzlarının birçoğu açık kaynak değil, yalnızca özgür niteliği +taşıyorlar. Az sayıdaki özgürlük başlıkları ise istisna. O’Reilly, kolayca +HUAC’dan af +dileyebilir—“Evet, açık kaynak hakkında konuştum, ama gerçekte +bu konuda fazla bir şey yapmadım.” +

+

+Eğer O'Reilly gelecekte özgürlükte-olduğu-gibi özgür kitaplar satmaya +başlarsa, gerçek bir özgür yazılım destekçisi ya da en azından açık kaynak +yazılım destekçisi haline gelebilir. [Daha sonraları 2001’de, O'Reilly +Associates fazladan birkaç özgür kitap yayımladı. Bizler, özgür yazılım +topluluğuna yaptıkları bu katkıdan dolayı minnettarız ve onlardan bunun gibi +daha fazla katkılar bekliyoruz.] +

+

+FSF-Avrupa’nın yakın zamanda kurulması ve FSF-Hindistan’ın yakında göreve +başlayacak olmasıyla birlikte, özgür yazılım hareketi her zamankinden daha +da güçlü hale geliyor. Lütfen topluluğumuzdaki diğer hareketle bizi +karıştırmayın. +

+

+Saygılarımla, +

+

+     Başkan Richard Stallman, Özgür Yazılım Vakfı +

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html new file mode 100644 index 0000000..d0f9408 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/floss-and-foss.html @@ -0,0 +1,135 @@ + + + + + + +ÖLAKY ve ÖAKY - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

ÖLAKY ve ÖAKY

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

Özgür yazılım topluluğundaki iki politik taraf özgür yazılım hareketi ve +açık kaynaktır. Özgür yazılım hareketi bilgisayar +kullanıcılarının özgürlüğü için bir kampanyadır; özgür olmayan bir +programın kullanıcıları için adaletsizlik olduğunu söylüyoruz. Açık kaynak +tarafı, bu sorunu kullanıcılar açısından bir adalet hususu olarak görmekten +kaçınıyor ve savlarını salt pratik +yararlara dayandırıyor.

+ +

İngilizcede “özgür yazılımın” fiyatı değil özgürlüğü +kastettiğini vurgulamak için bazen “free (libre) software” +şeklinde yazıyoruz, Fransızca veya İspanyolca özgürlük açısından özgür +anlamına gelen kelimeyi ekliyoruz. Bazı bağlamlarda sadece “libre +software” kullanmak da işe yarar.

+ +

Özgür yazılım topluluğundaki geliştiricilerin kullandığı uygulama ve +yöntemleri inceleyen bir araştırmacı bu soruların geliştiricilerin politik +görüşlerinden bağımsız olduğuna karar verdi, böylece iki politik taraf +arasında bir tercihten açıkça kaçınmak için “Özgür/Libre ve Açık +Kaynak Yazılım” anlamında “ÖLAKY” terimini kullandı. Eğer +tarafsız olmak istiyorsanız, bu iyi bir yöntem, çünkü iki tarafın +isimlendirmelerini eşit derecede öne çıkarır.

+ +

Başkaları, “Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” anlamındaki +“ÖAKY” terimini kullanırlar. Bu “ÖLAKY” ile aynı +anlamdadır ama daha az açıktır, çünkü İngilizcede “free” +kelimesinin özgürlük atıfta bulunduğunu ifade etmez. Ayrıca +“özgür yazılımı”, “açık kaynağa” göre daha az +görünür kılar, çünkü “açık kaynak” belirgin bir biçimde +sunarken, “özgür yazılım” bölünmüştür.

+ +

“Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” bir başka şekilde de +yanıltıcıdır: “özgür ve açık kaynak” ifadesinin, iki farklı +bakış yerine tek bir bakış açısının ismi olduğunu öne sürer. Alanın bu +şekilde kavramsallaştırılması, özgür yazılım ve açık kaynağın temelde +anlaşamayan iki farklı politik konumlanış olduğu gerçeğini anlama önünde bir +engeldir.

+ +

Bu yüzden, özgür yazılım ve açık kaynak arasında tarafsız kalmak +istiyorsanız, bunu başarmanın yolu “ÖAKK” değil, +“ÖLAKY” kullanmaktır.

+ +

Biz, özgür yazılım hareketi olarak, bu politik sorun açısından tarafsız +kalmak istemediğimiz için bu terimlerin hiçbirini kullanmıyoruz. Özgürlükten +yanayız ve bunu her zaman, “özgür” ve “libre” veya +“özgür (libre)” kullanarak, gösteriyoruz.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html new file mode 100644 index 0000000..9d339a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-doc.html @@ -0,0 +1,252 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım neden Özgür Belgelendirmeye ihtiyaç duyar - GNU Projesi - +Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılım neden Özgür Belgelendirmeye ihtiyaç duyar

+ +

+E-kitapların tehlikeleri +hakkındaki posta listemize katılın. +

+ + + +

+Özgür işletim sistemlerimizdeki en büyük eksiklik yazılımda değildir, en +büyük eksiklik, sistemlerimize dâhil edebildiğimiz iyi özgür belgelerin +olmamasıdır. Bizim çoğu önemli programımız tam kılavuzlara sahip +değildir. Belgeleme, her türlü yazılım paketinin önemli bir parçasıdır; +önemli bir özgür yazılım paketi iyi bir özgür belgeyle birlikte +verilmediğinde, bu büyük bir eksikliktir. Günümüzde bu gibi eksikliklerimiz +vardır.

+ +

+Yıllar önce, bir zamanlar, Perl öğrenebileceğimi düşünmüştüm. Özgür bir +kılavuzdan bir kopya edinmiş ancak bu kılavuzu okumakta zorlanmıştım. Perl +kullanıcılarına başka kılavuzlar olup olmadığını sorduğumda, daha iyi +anlatımlı kılavuzların olduğunu ancak bunların özgür olmadığını öğrenmiştim.

+ +

+Bu neden oldu? İyi kılavuzların yazarları, onları kısıtlayıcı +koşullarla—kopyalama yok, değişiklik yok, kaynak dosyaları mevcut +değil—yayımlayan O'Reilly Associates için yazmışlardı, bu da onları +özgür olmayan kıldı ve böylece Özgür Dünya'nın dışında kaldılar.

+ +

+Bu olay, bu tip bir olayın ilk meydana gelişi değildi ve (topluluğumuz için +büyük bir kayıptır ki) son olacak gibi de görünmüyordu. Özel mülk kılavuz +yayıncıları, o zamandan beri birçok yazarını kılavuzlarını kısıtlamaları +konusunda kandırmıştır. Birçok kereler, bir GNU kullanıcısının yazmakta +olduğu bir kılavuz konusunda bana hevesli bir şekilde bir şeyler anlattığını +duydum, bu kullanıcılar, bu yazdıklarıyla GNU projesine yardımcı olmak +istemişti, ve daha sonra, umutlarım söndü, çünkü bu kullanıcılar, bizim +kullanamayacağız şekilde bir yayıncı ile anlaşıp bir sözleşme imzaladığını +söyledi.

+ +

+Programcıların iyi İngilizce yazamadıklarını göz önünde bulundurursak, +kılavuzların bu şekilde işlevsizleştiğini de görürüz.

+ +

+Özgür yazılım gibi özgür belgeleme de ücretle ilgili değil özgürlükle ilgili +bir husustur. Bu kılavuzlarla ilgili sorun, O’Reilly Associates’in kopyalar +için bir ücret istemesi değildir, bununla ilgili bir sorun yoktur. (Özgür +Yazılım Vakfı özgür GNU kılavuzlarının baskılı kopyalarını da +satmaktadır.) Ancak GNU kılavuzları, kaynak kodu biçiminde sağlanabilirken, +özel mülk kılavuzlar yalnızca kâğıt biçiminde elde edilebilmektedir. GNU +kılavuzları kopyalama ve değiştirme izniyle birlikte gelir; Perl kılavuzları +için durum farklıdır. Bu kısıtlamalar problemlerdir.

+ +

+Özgür bir belgeye ilişkin ölçütler, özgür yazılıma ilişkin ölçütlere oldukça +benzerdir: İkisi de tüm kullanıcılara belirli özgürlüklerin verilmesiyle +ilgilidir. Yeniden dağıtıma (ticari yeniden dağıtım dâhil olmak üzere) izin +verilebilir, böylece kılavuz, programın her kopyasıyla birlikte verilebilir, +bu çevrim içi ya da kâğıt biçiminde olabilir. Değiştirmeye ilişkin izin de +can alıcıdır.

+ +

+Genel bir kural olarak, insanların tüm yazı ve kitap tiplerini değiştirme +izinlerinin olmasının gerekli olduğuna inanmıyorum. Yazılara ilişkin +hususların, yazılıma ilişkin hususlarla mutlaka aynı olması +gerekmez. Örneğin, bizim görüşlerimizi ve hareketlerimizi tanımlayan bu yazı +gibi yazıların değiştirilmesine sizin ve benim izin vermek zorunda +olduğumuzu düşünmüyorum.

+ +

+Özgür yazılıma ilişkin belgeleme için değiştirme özgürlüğünün niçin can +alıcı olduğuna ilişkin belirli bir neden vardır. İnsanlar, yazılımı +değiştirme ve özelliklerine ekleme yapma ya da değiştirme hakkını +kullandıklarında, özenlilerse, kılavuzunu da değiştireceklerdir, böylece +değiştirilmiş programla doğru ve kullanılabilir belgeleme +sağlanabilecektir. Programcıların özen gösterip işlerini bitirmelerini +engelleyen bir kılavuz veya programı değiştirdiklerinde sıfırdan yeni bir +kılavuz yazmalarını gerektiren bir kılavuz, topluluğumuzun ihtiyaçlarını +karşılamaz.

+ +

+Değişiklik üzerinde sınırsız bir yasak kabul edilemezken, değiştirme yöntemi +üzerindeki bazı sınır tipleri hiçbir problem oluşturmaz. Örneğin, orijinal +yazarın telif hakkı uyarısının, dağıtım terimlerinin ya da yazar listesinin +korunmasına ilişkin şartlar uygundur. Ayrıca değiştirilmiş sürümlerin +değiştirilmiş olduklarına dair uyarıyı içermelerini istemekte, hatta +silinemeyen ya da değiştirilemeyen bölümlere (söz konusu bölümler +teknik-olmayan başlıkları ele aldığı sürece) sahip olmakta da bir problem +yoktur. (Bazı GNU kılavuzlarında bu vardır.)

+ +

+Bu şekildeki kısıtlamalar bir sorun teşkil etmez çünkü pratik bir konu +olarak, özenli programcıyı, kılavuzu, değiştirilmiş programa uyarlamaktan +alıkoymaz. Başka bir deyişle, özgür yazılım topluluğunun kılavuzun tam +kullanımını sağlamasını engellemezler.

+ +

+Ancak, kılavuzun tüm teknik içeriğinin değiştirilebilmesi ve daha +sonra sonucun tüm genel ortamda tüm genel kanallar aracılığıyla dağıtılması +mümkün olmalıdır; aksi takdirde, kısıtlamalar topluluğu engeller, kılavuz +özgür değilse başka bir kılavuza ihtiyaç duyarız.

+ +

+Maalesef, özel mülk bir kılavuz var olduğunda, başka bir kılavuz yazacak +birini bulmamız genellikle zordur. Temel engel, birçok kullanıcının özel +mülk bir kılavuzun yeterince iyi olduğunu düşünmesidir, bu nedenle, özgür +bir kılavuzun yazılmasına ihtiyaç olduğunu göremezler. Özgür işletim +sisteminin, doldurulması gereken bir boşluğa sahip olduğunu görmezler.

+ +

+Kullanıcılar niçin özel mülk kılavuzların yeterince iyi olduğunu +düşünmektedir? Bazıları bu konuyu düşünmemiştir. Umarım ki bu yazı, bunu +değiştirmek için bir şeyler yapacaktır.

+ +

+Diğer kullanıcılar, özel mülk kılavuzları, birçok insanın özel mülk +yazılımın kabul edilebilir olduğunu düşünmesiyle aynı nedenle kabul +edilebilir olarak değerlendirmektedir: tamamen pratik ölçütler üzerinden +değerlendirme yapmaktadırlar, özgürlüğü bir ölçüt olarak +kullanmamaktadırlar. Bu insanların böyle düşünmeye hakları vardır, ancak bu +fikirler, özgürlüğü içermeyen değerlerden kaynaklandıkları için, özgürlüğe +değer veren bizim gibi insanlar için yol gösterici değildir.

+ +

+Lütfen bu konudaki görüşlerimizi daha fazla yayın. Kılavuzlarımızı özel mülk +şeklinde yayınlanmasından ötürü kaybetmeye devam etmekteyiz. Özel mülk +kılavuzların yeterli olmadığını söylersek, belki de, belge hazırlayarak +GNU’ya yardım etmek isteyen bir sonraki kimse, çok geç olmadan hepsinin +ötesinde öncelikle özgürlüğe önem vermesi gerektiğini fark edecektir.

+ +

+Ayrıca ticari yayıncıları, özel mülk kılavuzlar yerine özgür, copyleft +edilmiş kılavuzlar satmak için de yüreklendirebiliriz. Bunu sağlamanın bir +yolu da, satın almadan önce bir kılavuzun dağıtımını kontrol etmek ve +copyleft olmayan kılavuzlardan çok copyleft kılavuzları tercih etmektir.

+

+[Not: Özgür Yazılım Vakfının, diğer yayıncılardan satın alınabilen özgür +kitapları listeleyen bir sayfamız +vardır.]

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html new file mode 100644 index 0000000..509093d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-even-more-important.html @@ -0,0 +1,404 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım Şimdi Çok Daha Önemli - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılım Şimdi Çok Daha Önemli

+ +
yazan Richard Stallman
+ +

Bu makalenin büyük ölçüde düzenlenmiş bir sürümü +Wired'de yayımlandı.

+ +

Bu fikirlerin +14 dakikalık bir video sunumunu izleyin.

+ +
+

+Özgür yazılım hareketine yardımcı olmak için +önerilen yollar +

+
+
+ +

1983'ten bu yana Özgür Yazılım Hareketi, bilgisayar kullanıcılarının +özgürlüğü için kampanya yürütüyor, kullanıcıların, yazılımın denetimine +girmemeleri, tam aksine kullandıkları yazılımı denetlemeleri için. Bir +program kullanıcıların özgürlüğüne ve topluluğuna saygı duyduğunda ona +“özgür yazılım” diyoruz.

+ +

Ayrıca bazen fiyattan değil, özgürlükten bahsettiğimizi vurgulamak için +“libre software” olarak da adlandırıyoruz. Photoshop gibi bazı +özel mülk (özgür olmayan) programlar çok pahalıdır; Flash Player gibi +bazıları ücretsiz olarak kullanılabilir, ama bu küçük bir detay. Her iki +durumda da bu programlar, geliştiricilerine kullanıcılar üzerinde bir +iktidar sağlar, kimsenin sahip olmaması gereken bir güç.

+ +

Bu iki özgür olmayan programın ortak bir yanı var: İkisi de kötücül +yazılım. Yani her ikisi de kullanıcıya kötü davranmak üzere tasarlanmış +işlevlere sahipler. Günümüzde özel mülk yazılımlar genellikle kötücül +yazılımdır çünkü güç geliştiricileri +yozlaştırır. Bu rehber (Ocak 2020 itibarıyla) 450 farklı kötücül işlevi +listeliyor ancak bunlar kesinlikle buz dağının görünen kısmıdır.

+ +

Özgür yazılımla kullanıcılar programı hem bireysel hem de toplu olarak +denetler. Böylece bilgisayarlarının ne yaptığını denetim altında tutmuş +olurlar (bu bilgisayarların sadık olduğunu varsayarız ve +kullanıcıların programları, kendilerinden isteneni yapar).

+ +

Özel mülk yazılımda program kullanıcıları denetler ve diğer bazı kişiler de +(geliştirici veya “sahibi”) programı denetler. Dolayısıyla özel +mülk program, geliştiriciye kullanıcıları üzerinde bir iktidar sağlar. Bu +özünde haksızlıktır; üstelik geliştiriciyi kullanıcılara başka şekillerde +kötü davranmaya teşvik eder.

+ +

Özel mülk yazılımlar tamamen düpedüz kötü niyetli olmasa bile +geliştiricilerin +onu bağımlılık yapan, denetleyen ve manipülatif bir biçime getirmesine +yönelik özendiricidir. Bu makalenin yazarının da dediği gibi +geliştiricilerin bunu yapmama konusunda etik bir yükümlülüğü olduğunu +söyleyebilirsiniz, ancak genel olarak çıkarlarını takip ederler. Bunun +olmamasını istiyorsanız programın, kullanıcıların denetiminde olduğundan +emin olun.

+ +

Özgürlük, kendi yaşamınız üzerinde denetim sahibi olmak +demektir. Hayatınızdaki faaliyetleri yürütmek için bir program +kullanıyorsanız özgürlüğünüz programı denetlemenize bağlıdır. Kullandığınız +programlar üzerinde denetim sahibi olmayı ve hayatınız için önemli olan bir +şeyi kullandığınızda daha fazlasını hak ediyorsunuz.

+ +

Kullanıcıların program üzerindeki denetimi, dört temel özgürlük gerektirir. +

+ +
+

(0) Herhangi bir amaç için programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü.

+ +

(1) Programın kaynak kodunu inceleme ve değiştirme özgürlüğü, böylece +program hesaplamayı sizin istediğiniz gibi yapar. Programlar, programcılar +tarafından (cebir ile birleştirilen İngilizce gibi) bir programlama dilinde +yazılır ve programın bu şekli “kaynak kod“dur. Programlamayı +bilen ve programın kaynak koduna sahip olan herkes kaynak kodunu okuyabilir, +çalışmasını anlayabilir ve hatta değiştirebilir. Elinizdeki tek şey +çalıştırılabilir biçim, bir dizi sayı olduğunda, her ne kadar bu biçim +bilgisayarın çalışması için verimli olsa da, bir insanın programı bu biçimde +anlaması, kavraması ve değiştirmesi çekilmez bir şekilde zordur.

+ +

(2) Dilediğiniz zaman tıpatıp kopyalar hazırlama ve dağıtma özgürlüğü. (Bu +bir zorunluluk değildir; bunu yapmak senin seçimin. Program özgür ise bu +size birisinin size bir kopya sunma zorunluluğu olduğu veya ona bir kopya +sunma zorunluluğunuz olduğu anlamına gelmez. Bir programı kullanıcılara +özgürlük olmadan dağıtmak onlara kötü davranmaktır; ancak programı +dağıtmamayı seçmek—özel olarak kullanmak—kimseye kötü davranmak +anlamına gelmez.

+ +

(3) Dilediğiniz zaman değiştirilmiş sürümlerin kopyalarını oluşturma ve +dağıtma özgürlüğü.

+
+ +

İlk iki özgürlük, her kullanıcının program üzerinde bireysel denetim +uygulayabileceği anlamına gelir. Diğer iki özgürlükle birlikte herhangi bir +kullanıcı grubu birlikte program üzerinde ortak denetim +uygulayabilir. Dört özgürlüğün tamamı ile kullanıcılar programı tamamen +denetlerler. Bunlardan herhangi biri eksik veya yetersizse program özel mülk +(özgür olmayan) ve adaletsizdir.

+ +

Yemek pişirme tarifleri, ders kitapları gibi eğitim çalışmaları, sözlükler +ve ansiklopediler gibi referans çalışmaları, metin paragraflarını +görüntülemek için yazı tipleri, insanların yapacağı donanımlar için devre +şemaları ve 3D yazıcıyla (yalnızca dekoratif değil) yararlı nesneler için +tasarımlar dahil olmak üzere pratik çalışmalar için başka türden çalışmalar +da kullanılır. Bunlar yazılım olmadığından açıkçası özgür yazılım hareketi +onları kapsamaz; fakat aynı mantık geçerlidir ve aynı sonuca götürür: Bu +çalışmalar da dört özgürlüğe sahip olmalıdır.

+ +

Özgür bir program, istediğiniz şeyi yapmasını (veya sevmediğiniz bir şeyi +yapmamasını) sağlamak için onu kurcalamanıza izin verir. Mühürlü bir kutu +olarak özel mülk yazılıma alışık iseniz yazılımı kurcalamak saçma gelebilir +ancak Özgür Dünya'da yapılan yaygın bir şeydir ve programlamayı öğrenmek +için iyi bir yoldur. Geleneksel Amerikan hobisi arabaları kurcalamak bile +engellenmiş durumda, çünkü arabalarda artık özgür olmayan yazılım içeriyor.

+ +

Mülkiyetin Adaletsizliği

+ +

Kullanıcılar programı denetlemezse, program kullanıcıları denetler. Özel +mülk bir yazılım söz konusu olduğunda, programı denetleyen programın +geliştiricisi veya “sahibi” gibi bir varlık her zaman vardır, ve +bu sayede kullanıcıları üzerinde bir yetki kullanır. Özgür olmayan bir +program bir boyunduruk, adaletsiz iktidarın bir aracıdır.

+ +

Acımasız durumlarda (bu durum oldukça olağan hâle geldi) özel mülk programlar kullanıcıları +gözetlemek, onları kısıtlamak, sansürlemek ve suistimal etmek için +tasarlanmıştır. Örneğin; Apple'nin işletim sistemi iThings bunların hepsini +yapıyor, Windows da ARM yongaları bulunan mobil cihazlarda aynısını +yapıyor. Windows, mobil telefon aygıt sürücüsü ve Windows için Google +Chrome; bazı şirketlerin izinsiz bir şekilde programı uzaktan +değiştirmelerine olanak tanıyan evrensel bir arka kapı içerir. Amazon +Kindle'nin kitapları silebilecek bir arka kapısı var.

+ +

Nesnelerin internetinde özgür olmayan yazılımların kullanılması; onu, “tele-pazarlamacıların +interneti”ne ve de “gizlice dinleyenlerin interneti”ne +dönüştürecektir.

+ +

Özgür olmayan yazılımın adaletsizliğini sona erdirmek amacıyla, özgür +yazılım hareketi, kullanıcıların kendilerini özgürleştirmeleri için özgür +programlar geliştirir. 1984'te özgür işletim sistemi GNU'yu geliştirerek başladık. Bugün +milyonlarca bilgisayar, çoğunlukla GNU/Linux bileşeni içerisinde GNU +kullanıyor.

+ +

Bir programı kullanıcılara özgürlük olmadan dağıtmak, bu kullanıcılara kötü +davranmaktır; ancak programı dağıtmamayı seçmek kimseye kötü davranmak +anlamına gelmez. Bir program yazıp özel olarak kullanıyorsanız bu +başkalarını etkilemez. (İyilik yapma fırsatını kaçırıyorsunuz ama bu kötülük +yapmakla aynı şey değil.) Bu nedenle bütün yazılımların özgür olması +gerektiğini söylediğimizde her kopyasının dört özgürlüğe sahip olması +gerektiğini kastediyoruz, ancak bu birisinin size bir kopya sunma +zorunluluğu olduğu anlamına gelmez.

+ +

Özgür Olmayan Yazılım ve SaaSS

+ +

Özgür olmayan yazılım, şirketlerin insanların bilgisayarlarını denetim +altına almasının ilk yoluydu. Günümüzde bir Yazılım Yerine Hizmet veya SaaSS +(Service as a Software Substitute) olarak adlandırılan başka bir yol +vardır. Bu, bir başkasının sunucusunun kendi bilişim görevlerinizi yapmasına +izin vermek anlamına gelir.

+ +

SaaSS, sunucudaki programların özgür olmadığı anlamına gelmez (çoğu zaman +öyle olsa da). Aksine SaaSS kullanmak, özgür olmayan bir program kullanmakla +aynı adaletsizliklere neden olur: Aynı kötü sonuca ulaşan iki farklı +yol. Bir SaaSS çeviri hizmeti örneğini düşünün: Kullanıcı, sunucuya metni +gönderir ve sunucu, onu çevirir (örneğin; İngilizceden İspanyolcaya) ve +çeviriyi kullanıcıya geri gönderir. Şimdi çeviri işi, kullanıcı yerine +sunucu operatörünün denetimi altındadır.

+ +

SaaSS kullanıyorsanız sunucu operatörü bilişiminizi denetler. İlgili tüm +verilerin sunucu operatörüne emanet edilmesini gerektirir, bu da devlete +gösterme zorunluluğu doğurur, hakikaten, bu +sunucu aslında kime hizmet ediyor?

+ +

Birincil ve İkincil Adaletsizlikler

+ +

Özel mülk programlar veya SaaSS kullandığınızda her şeyden önce kendi +kendinize kötülük yapmış oluyorsunuz çünkü bu durum, bazılarına sizin +üzerinizde haksız bir iktidar sağlar. Kendi iyiliğiniz için bundan +kaçınmalısınız. Paylaşmamaya söz verirseniz diğerlerine de kötülük yapmış +olursunuz. Böyle bir sözü tutmak fenalıktır ve tutmamak daha az kötüdür; +gerçekten dürüst olmak gerekirse böyle bir söz hiç verilmemelidir.

+ +

Özgür olmayan yazılımı kullanmanın da benzer şekilde doğrudan başkalarının +üzerinde baskı oluşturduğu durumlar vardır. Skype çok açık bir örnektir: Bir +kişi özgür olmayan Skype istemci yazılımını kullandığında o yazılımı başka +bir kişinin de kullanmasını gerektirir, böylece her ikisi de özgürlüğünden +feragat etmiş olur. (Google Hangouts'ta da aynı sorun var.) Bu tür +programları kullanmayı önermek bile yanlıştır. Bir başkasının bilgisayarında +kurulmuş, kısa bir süre için olsa bile bu programları kullanmayı +reddetmeliyiz.

+ +

Özgür olmayan programlar ve SaaSS kullanmanın bir diğer zararı failleri +ödüllendirmesi, bu programın veya “hizmetin” daha da +geliştirilmesi için teşvik edilmesi ve dolayısıyla daha fazla insanın +şirketin sıkı denetimi altına girmesine yol açmasıdır.

+ +

Kullanıcı bir kamu kuruluşu veya okul olduğunda, bütün dolaylı zarar +biçimleri oldukça büyür.

+ +

Özgür Yazılım ve Devlet

+ +

Kamu kurumları, kendileri için değil, halk için vardır. Bilişim yaptıkları +zaman bunu halk için yapıyorlar. Bu bilişim üzerinde tam denetim sağlama +görevleri var, böylece halk için düzgün bir şekilde yapıldığından emin +olabilirler. (Bu devletin bilgisayımsal egemenliğini oluşturur.) Devletin +bilgisayarındaki denetimin özel ellere düşmesine asla izin verilmemelidir.

+ +

Halkın bilişim denetimini korumak için, kamu kurumları hesaplamayı özel mülk +bir yazılımla (devletten başka bir şirketin denetiminde olan yazılımla) +yapmamalıdır. Ve bunu devlet dışında bir kuruluş tarafından programlanan ve +çalıştırılan bir hizmete emanet etmemelidirler (yoksa bu SaaSS olacaktır).

+ +

Özel mülk yazılımın önemli bir durumda, mesela geliştiricisine karşı hiçbir +güvenliği yoktur. Ve geliştirici, başkalarının saldırmasına yardımcı +olabilir. Microsoft, +Windows hatalarını düzeltmeden önce NSA'ya (ABD hükûmeti dijital casusluk +kurumu) göstermektedir. Apple'nin da aynı şekilde yapıp yapmadığını +bilmiyoruz ancak Apple da Microsoft ile aynı hükümet baskısı altında. Başka +bir ülkenin hükümeti bu yazılımı kullanıyorsa ulusal güvenliği tehlikeye +atar. NSA'nın hükümetinizin bilgisayarlarına girmesini istiyor musunuz? Özgür yazılımı tanıtmak +için hükümetlere önerilen politikalarımızı inceleyebilirsiniz.

+ +

Özgür Yazılım ve Eğitim

+ +

Okullar (bu ifade tüm eğitim faaliyetlerini içerir) toplumun geleceğini ne +öğrettikleriyle etkilerler. İyilik etkisi yaratmak için yalnızca özgür +yazılım öğretmelidirler. Özel mülk bir program öğretmek, eğitim görevine +aykırı bir şekilde, bağımlılık aşılamaktır. Özgür yazılım kullanımı eğitimi +alarak okullar toplumun geleceğini özgürlüğe yönlendirecek ve yetenekli +programcıların konularında uzmanlaşmasına yardımcı olacaktır.

+ +

Ayrıca öğrencilere iş birliği yapma, diğer insanlara yardım etme +alışkanlığını öğreteceklerdir. Her sınıfın şu kurala sahip olması gerekiyor: +“Öğrenciler, bu sınıf bilgimizi paylaştığımız bir yerdir. Yazılımı +sınıfa getirirseniz kendiniz için saklayamazsınız. Aksine kopyaları sınıfın +geri kalanıyla paylaşmalısınız, başkalarının öğrenmek istemesi durumunda +programın kaynak kodu da dahil olmak üzere. Bu nedenle özel mülk yazılımı +sınıfa getirmek, tersine mühendislik yapmak dışında, yasaktır.”

+ +

Özel mülk geliştiriciler; yazılımı paylaşmak ve değiştirmek isteyecek kadar +meraklı olanları engellemek için yeterince iyi olan öğrencileri +cezalandırmamızı isterdi. Bu kötü bir eğitimdir. Özgür yazılımın okullarda +kullanımı hakkında daha fazla bilgi için http://www.gnu.org/education/ adresini ziyaret +edebilirsiniz.

+ +

Özgür Yazılım: “Avantajlar”dan Daha Fazlası

+ +

Sık sık özgür yazılımın “avantajlarını” tanımlamam +isteniyor. Fakat özgürlük söz konusu olduğunda “avantajlar” +zayıf bir ifade. Özgürlükten yoksun yaşam baskıdır ve bu, hayatımızdaki +diğer her faaliyetin yanı sıra bilişim için de geçerlidir. Programların +geliştiricilerine veya bilişim hizmetlerine, gerçekleştirdiğimiz bilişim +üzerinde denetim vermeyi reddetmeliyiz. Bu, bencil nedenlerden dolayı +yapılacak doğru şeydir; fakat salt bencil nedenler yok.

+ +

Özgürlük, başkalarıyla iş birliği yapma özgürlüğünü içerir. İnsanların +özgürlüğü reddetmesi, bölünmelerini sağlamak anlamına gelir; bu onları +ezmeye yönelik bir planın başıdır. Özgür yazılım topluluğunda iş birliği +yapma özgürlüğünün önemini çok iyi biliyoruz çünkü çalışmalarımız örgütlü iş +birliğinden oluşuyor. Arkadaşınız ziyarete gelir ve bir program +kullandığınızı görürse bir kopya isteyebilir. Yeniden dağıtmanızı engelleyen +veya “yapmamanız gerektiğini” söyleyen bir program topluma +zararlıdır.

+ +

Bilişimde, iş birliği, bir programın tıpatıp kopyalarının diğer +kullanıcılara yeniden dağıtılmasını içerir. Ayrıca değiştirilen +sürümlerinizi onlara dağıtmayı da içerir. Özgür yazılım bu iş birliği +biçimlerini teşvik ederken özel mülk yazılım bunları yasaklar. Kopyaların +yeniden dağıtılmasını yasaklar ve kullanıcıların kaynak koda erişimini +redderek, değişiklik yapmalarını engeller. SaaSS aynı etkilere sahiptir: +Bilgisayar kullanımınız başka birinin sunucusunda başka birinin bir +programın kopyası ile web üzerinden yapılırsa bunu göremez veya bilgisayar +kullanımınızı yapan yazılıma dokunamazsınız, böylece onu yeniden +dağıtamazsınız veya onu değiştiremezsiniz.

+ +

Sonuç

+ +

Kendi bilgisayarımızın denetimini hak ediyoruz; bu denetimi nasıl +kazanabiliriz? Sahip olduğumuz veya düzenli olarak kullandığımız +bilgisayarlardaki özgür olmayan yazılımları reddederek ve SaaSS'yi +reddederek. Özgür yazılım +geliştirerek (programcı olanlar için). Özgür olmayan yazılım veya SaaSS +geliştirmeyi veya tanıtmayı reddederek. Bu +fikirleri başkalarına yayarak.

+ +

1984'ten bu yana biz ve binlerce kullanıcı bunu yaptık, böylece, şimdi +herkesin (programcı olsun veya olmasın) kullanabileceği özgür bir GNU/Linux +işletim sistemine sahibiz. Mücadelemize bir programcı veya aktivist olarak +katılın. Bütün bilgisayar kullanıcılarını özgürleştirelim.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html new file mode 100644 index 0000000..84ddd8f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-software-intro.html @@ -0,0 +1,160 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım Hareketi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılım Hareketi

+ +

+İnsanlar, GNU/Linux gibi özgür işletim +sistemlerini çeşitli nedenlerle kullanırlar. Birçok kullanıcı, pratik +nedenlerden dolayı kullanır: çünkü sistem güçlüdür, güvenilirdir veya +yazılımı gereksiniminiz olan şeye değiştirmenize uygundur. +

+ +

+Bunlar iyi nedenlerdir, ancak ortada kolaylıktan daha fazla neden söz +konusudur. Bunlar özgürlüğünüz ve topluluğunuzdur. +

+ +

+Özgür Yazılım Hareketi'nin arkasındaki fikir, bilgisayarın kullanıcılarının +istediklerinde özgürce bir topluluk +kurabilme özgürlüklerinin olmasıdır. Her ne yapmak istiyorsanız, kaynak +kodunu değiştirerek, kendinize yardım etme özgürlüğünüz olmalıdır. Başka +insanlara programların kopyalarını dağıtarak, komşunuza yardım etme +özgürlüğünüz de olmalıdır. Aynı zamanda diğer insanların kullanabilmesi için +gelişmiş sürümleri yayınlayarak, kendi topluluğunuzu oluşturma özgürlüğünüz +de olmalıdır. +

+ +

+Bir programın özgür yazılım olup olmadığı çoğunlukla lisansına +bağlıdır. Bununla birlikte, bir yazılım kaynak koduna erişemediğiniz için +veya donanımı değiştirilmiş bir sürümü yüklemenize izin vermediği (bu duruma +“tivoization” deniyor) için de özgür olmayan bir program +olabilir. +

+ +

+Bizim ayrıntılı özgür yazılım +tanımımız, bir lisansın bir yazılımı özgür yazılım yapışını nasıl +değerlendirdiğimizi gösterir. Aynı zamanda özgür saydığımız diğer +lisansların getiri ve götürüleri ile özgür olmayan diğer lisansların neden +kabul edilemeyecek kadar sınırlandırıcı oldukları hakkında yazdığımız bazı özel +durumlarla ilgili yazılarımız da vardır. +

+ +

+1998'de “açık kaynak” terimi bulundu ve bizden tamamen farklı +görüşlerle ilişkilendi. Bu görüşler özgür yazılımın sadece pratik +avantajlarına atıfta bulunur ve Özgür Yazılım Hareketinin ortaya koyduğu +özgürlük ve sosyal dayanışmanın derin konularından dikkatlice kaçınır. Açık +kaynak gidebildiği kadar iyidir, ancak konunun sadece yüzeyini +gösterir. Açık kaynak destekleyicileriyle yazılım geliştirme gibi pratik +konularda çalışmaktan çekinmiyoruz, ancak onların görüşlerine katılmıyoruz +ve onların isimleri altında çalışmayı reddediyoruz.

+ +

+Eğer özgürlüğün ve topluluğun kendileri için önemli olduklarını +düşünüyorsanız, “özgür yazılım” terimini gururla kullanarak +lütfen bize katılın ve bu ifadenin yayılmasına yardımcı olun. +

+
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html new file mode 100644 index 0000000..fe35681 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/free-sw.html @@ -0,0 +1,753 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım Nedir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + + +

Özgür Yazılım Nedir?

+ +
+

Özgür Yazılım Tanımı

+ +

+Özgür Yazılım lisansları hakkında burada yanıtlanmamış bir sorunuz mu var? +Diğer lisanslama kaynaklarına +bakabilirsiniz ve eğer gerekliyse FSF Uygunluk Labıyla licensing@fsf.org adresinden bağlantıya +girebilirsiniz.

+
+ +
+

+Bu özgür yazılım tanımını, belirli bir yazılımın, özgür yazılım olarak +sayılmasının koşullarını açıkça göstermek için yapıyoruz. Arada sırada +açıklık getirmek veya güç algılanan hususlarla ilgili sorunları çözmek +amacıyla bu tanımı yeniden gözden geçiririz. Eğer yaptığımız değişikliklere +göz atmak isterseniz, lütfen daha fazla bilgi için aşağıdaki Tarihçe kısmına bakınız. +

+ +

+u“Açık kaynak” farklı bir şey: farklı değerlere dayanan oldukça +farklı bir felsefesi var. Uygulamadaki tanımı da farklı, ancak neredeyse +bütün açık kaynak programlar aslında özgür. Farklılığı Neden “Açık +Kaynak” Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor yazısında açıklıyoruz. +

+
+ +

+“Özgür yazılım”, kullanıcıların özgürlüğüne ve topluluğa saygı +duyan yazılım demektir. Kabataslak, kullanıcıların bir yazılımı +çalıştırma, kopyalama, dağıtma, çalışma, değiştirme ve geliştirme +özgürlüğüne sahip olduğu anlamına gelir. Öyleyse, “özgür +yazılım” bir fiyat değil, özgürlük meselesidir. İngilizcedeki "free" +kelimesinden kaynaklı olarak, bu kavramı anlamak için, “bedava +birayı” değil “ifade özgürlüğünü” düşünmek gerekiyor. Bazı +durumlarda, Fransızca ve İspanyolca'dan özgürün karşılığı olarak libre ödünç +alınarak “libre” yazılım kavramı da, yazılımın bedelsiz olduğu +değil özgür olduğunu kastetmek için kullanılıyor. +

+ +

+Bu dört özgürlük için çaba harcıyoruz, çünkü herkesin bunları hak ettiğini +düşünüyoruz. Bu özgürlüklerle, kullanıcılar programı ve kendileri için +yaptığı şeyi (hem bireysel hem de kolektif olarak) denetlemiş +olur. Kullanıcıların programı denetlemediği durumda, ona “özgür +olmayan” veya “özel mülk” program diyoruz. Özgür olmayan +program kullanıcıları denetler ve geliştirici de programı; bu programı adaletsiz +iktidarın bir aracı kılar. +

+ +

Dört temel özgürlük

+ +

+Bir program, eğer kullanıcıları dört temel özgürlüğe sahipse bir özgür +yazılımdır: [1] +

+ + + +

+Bir program, kullanıcılarına bu özgürlükleri yeterince verdiğinde özgür bir +yazılımdır. Aksi durumda özgür değildir. Çeşitli özgür olmayan dağıtım +şemalarını, hangi açılardan özgür olmadıkları konusunda ayırt edebilsek de, +hepsini eşit derecede etik dışı kabul ediyoruz.

+ +

Herhangi bir senaryoda, bu özgürlükler kullanmayı düşündüğümüz veya +başkalarını kullanmaya teşvik ettiğimiz bütün kodlara uygun +olmalıdır. Örneğin, bazı durumları çözmek için otomatik olarak bir B +programını çalıştıran bir A programını ele alalım. Eğer A'yı mevcut haliyle +dağıtmayı düşünüyorsak, bu durum kullanıcıların B'ye ihtiyaç duymasını +gerektirecektir, dolayısıyla hem A'nın hem de B'nin özgür olup olmadığını +değerlendirmemiz gerekiyor. Ancak, eğer A'yı B'yi kullanmayacak şekilde +değiştirmeyi düşünüyorsak, bu durumda sadece A'nın özgür olması yetecektir; +B'nin bu planla bir ilgisi yoktur.

+ +

+“Özgür yazılım”, “ticari olmayan” demek değildir. Özgür bir program, ticari +kullanım, ticari geliştirme ve ticari dağıtım için kullanılabilir. Özgür +yazılımların ticari geliştirilmeleri artık alışılmadık bir durum değil; +artık özgür ticari yazılımlar çok önemlidir. Özgür yazılımın kopylarına +sahip olmak için ücret ödemeniz gerekebilir veya kopyaları hiçbir ücret +karşılığı olmadan da edinmiş olabilirsiniz. Kopyalara nasıl sahip +olduğunuzdan bağımsız olarak, herzaman için yazılımın kopyalama, değiştirme +ve hatta kopyalarını satma haklarına +sahipsinizdir. +

+ +

+Özgür bir program, yazılımın herhangi bir kopyasını edinen bütün +kullanıcılara, yazılımı kapsayan özgür lisansın bütün koşullarına o zamana +kadar uymaları şartıyla, dört özgürlüğü sunmalıdır. Bazı kullanıcıları, bazı +özgürlüklerden mahrum etmek veya kullanıcıların özgürlükleri edinmek için +maddi veya ayni olarak ödeme yapmalarını gerektirmek, söz konusu +özgürlükleri vermemekle aynı şeydir ve dolayısıyla programı özgür olmayan +bir program kılar. +

+ +

Konuyu farklı noktalar açıklığa kavuşturmak

+ +

Bu yazının kalan kısmında, farklı hususlar üzerine, bir programın özgür +olabilmesi için özgürlüklerin ne dereceye kadar genişletilmesi gerektiğini +daha açık olarak anlatıyoruz.

+ +

Programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü

+ +

+Bir programı kullanma özgürlüğü demek, onu, herhangi bir bireyin ya da +kurumun, herhangi bir bilgisayar sistemi üzerinde, herhangi bir iş için +geliştirici ya da bir başka şey ile iletişim kurmak zorunluluğu olmadan +kullanabilmek demektir. Bu özgürlükte kullanıcının amacı önemlidir, +geliştiricininki değil; Sen, bir kullanıcı olarak kendi amaçların +için bir programı çalıştırmaya özgürsün ve eğer bir başkasına dağıtırsan, o +da kendi amaçları için programı çalıştırmaya özgürdür, ama kendi amaçlarınız +için onu zorlayamazsınız. +

+ +

+Programı istediğiniz gibi çalıştırma özgürlüğü, onu çalıştırmanızın +yasaklanmadığı veya durdurulmadığı anlamına gelir. Bu programın, ister +herhangi bir ortamda teknik yönden işlevli olsun, isterse de herhangi bir +belirli hesaplama faaliyeti olsun, hangi işlevsellikleri barındırdığından +bağımsızdır.

+ +

Örneğin, eğer kod nedensiz bir şekilde anlamlı girdileri redderse veya hatta +koşulsuz bir şekilde çökerse, bu programın yararını azaltabilir, belki de +tamamen yararsız kılabilir. Ancak bu durum yine de kullanıcının programı +çalıştırma özgürlüğünü engellemez, dolayısıyla 0 nolu özgürlükle +çelişmez. Eğer program özgürse, kullanıcılar bu yarar kaybını +aşabilirler. Çünkü 1 ve 3 nolu özgürlükler kullanıcı ve topluluklara +nedensiz sıkıntılı kodları kaldırarak değiştirilmiş sürümleri oluşturma ve +dağıtma olanağı sunar.

+ +

Kaynak kodu inceleme ve değişiklikler yapma özgürlüğü

+ +

+1 ve 3 nolu özgürlüklerin (değişiklik yapma özgürlüğü ve değiştirilmiş +sürümleri yayınlama özgürlüğü) anlamlı olabilmesi için, programın kaynak +kodlarına erişiminiz gerekmektedir. Dolayısıyla, kaynak koda erişim özgür +yazılım için gerekli bir koşuldur. Gizlenmiş (obfuscated) “kaynak +kod” gerçek bir kaynak kod değildir ve kaynak kod olarak +değerlendirilemez. +

+ +

+1 nolu özgürlük özgün sürümün yerine kendi değişiklik yaptığınız sürümü +kullanabilmenizi de içerir. Eğer program bir başkasının değişiklik yapılmış +sürümlerini çalıştıracak ancak sizinkileri reddedecek şekilde tasarlanmış +bir ürün ile birlikte geliyorsa (bu “tivolaştırma” veya +“tecrit” veya uygulayıcılarının kötücül terminolojisiyle +“güvenli açılış” olarak bilinen bir uygulama), 1 nolu özgürlük, +uygulanabilen bir özgürlük yerine bir yalan olacaktır. Bu ikili kodlar, +derlendikleri kaynak kodları özgür olsa ile özgür bir yazılım değillerdir. +

+ +

+Bir program üzerinde değişiklik yapmanın önemli yollarından biri de, mevcut +özgür altyordam ve modülleri birleştirmektir. Eğer programın lisansı, var +olan bir bölümün içerisine ekleme yapamayacağınızı diyorsa, örneğin +eklediğiniz her kodun telif hakkı sahibi olmanız gerektiğini söylüyorsa, o +lisans, özgür olarak tanımlamak için çok kısıtlayıcıdır. +

+ +

+Bir değişikliğin bir iyileştirme olup olmadığı öznel bir konudur. Eğer +değişiklik yapmanız, esasında, başka birinin iyileştirme olarak +tanımladığıyla sınırlıysa, bu program özgür değildir. +

+ +

İsterseniz yeniden dağıtma özgürlüğü: temel gereksinimler

+ +

Dağıtım özgürlüğü (2 ve 3 nolu özgürlükler) kopyaları, ister değiştirerek +ister değiştirmeden olsun, ister bedelsiz ister belirli bir bedel +karşılığında olsun, herhangi bir yerdeki herhangi +bir kişiye yeniden dağıtma özgürlüğü ister anlamına gelir. Bunları +yapmakta özgür olmak demek, (başka şeylerin yanında) bunları yapmak için +başkasından izin almak veya birine bir ücret ödemek zorunda olmadığınız +anlamına gelir. +

+ +

+Ayrıca değişiklikler yapmak ve bu değişiklikleri özel olarak kendi işinizde +veya oyununuzda kullanma özgürlüğünüz de olmalı. Değişikliklerinizi +yayımladığınızda da, hiç kimseyi haberdar etmenize gerek olmamalıdır. +

+ +

+3 nolu özgürlük değiştirilmiş sürümleri özgür yazılım olarak dağıtma +özgürlüğüdür. Özgür bir lisans diğer şekillerdeki dağıtım biçimlerine de +izin verir; başka bir deyişle, copyleft bir lisans olmak zorunda +değildir. Ancak, değiştirilmiş sürümlerin özgür olmayan olmasını gerektiren +bir lisans, özgür bir lisans olarak değerlendirilemez. +

+ +

+Programın kopyalarının dağıtımı özgürlüğü, programın hem değiştirilmiş hem +de değiştirilmemiş, kaynak kodunda olduğu gibi ikili veya çalıştırılabilir +halini içermesi zorunludur. (Programları çalıştırılabilir halleri ile +dağıtmak kolayca yüklenebilen özgür işletim sistemleri için gerekiyor) Eğer, +belli bir yazılımın ikili ya da çalıştırılabilir bir biçimini oluşturmak +olanaksızsa (ki bazı diller bu özelliği desteklemiyor), o zaman sorun yok; +ancak, program, bu biçimlerden herhangi birine sokmanın bir yolunu +bulduğunuzda, programı yeniden dağıtmaya hakkınızın olması gerekir. +

+ +

Copyleft

+ +

+Özgür yazılımı dağıtma konusundaki birtakım kurallar, temel özgürlüklerle +çelişmediği sürece, kabul edilebilir. Örneğin, copyleft, (basitçe söyleyecek olursak) +yazılımı dağıtırken, diğer insanların özgürlüklerini hiçe sayan kısıtlamalar +eklenememesi için konmuş kuraldır. Bu kural, merkezi özgürlükler ile +çelişmez; aksine onları korur. +

+ +

+GNU projesinde, bu özgürlükleri herkes için yasal olarak korumak için +copyleft kullanıyoruz. Copyleft +kullanmanın daha iyi olduğuna ilişkin önemli gerekçeler olduğunu +düşünüyoruz. Herşeye rağmen, copyleft +olmayan özgür yazılımlar da etiktir. “Özgür yazılım”, +“copyleft yazılım” ile diğer yazılım kategorileri ve bunların +birbirleriyle ilişkilerini görmek için Özgür Yazılım Kategorileri sayfasını +inceleyebilirsiniz. +

+ +

Paketleme ve dağıtım ayrıntıları hakkındaki kurallar

+ +

+Yeniden düzenlenmiş bir sürümü paketlemeye dair kurallar, yeniden +düzenlenmiş sürümleri, yayınlama özgürlüğünüzü engellemediği sürece ya da +yeniden düzenlenmiş sürümler yapmanıza ve özel olarak kullanmanıza izin +verdiği sürece kabul edilebilirler. Bu yüzden, lisansın değiştirilmiş +sürümün adını değiştirmeyi, bir logoyu kaldırmayı veya değişiklikleri sizin +olarak belirlemeyi gerektirmesi kabul edilebilir. Bu gereksinimler, sizi +değişiklikleri dağıtmaktan alıkoyacak kadar külfetli olmadığı sürece +makuldur; zaten programa başka değişiklikler yapıyorsunuz, bir kaç +değişiklik daha yapmanız sorun olmayacaktır. +

+ +

+“Eğer kendi sürümünüzü bu şekilde yayınlarsanız, şu şekilde de +yayınlamanız gerekir” şeklindeki kurallar da, aynı koşullar altında +kabul edilebilir olabilir. Kabul edilebilir bu kurallara bir örnek, +değiştirilmiş bir sürümü dağıttığınızda, önceki geliştiricinin de bir kopya +istemesi durumunda ona bir kopya göndermenizi söyleyen kuraldır. (Bu gibi +bir kuralın kendi sürümünüzü dağıtıp dağıtmamayı hala size bıraktığını +unutmayın). Kamusal kullanıma koyduğunuz sürümlerin kullanıcılarına da +yayınlamanızı gerektiren kurallar da kabul edilebilirdir. +

+ +

+Bir lisansın, diğer programlardan başlatılması için kullanılan program +ismini değiştirmeyi gerektirmesi durumunda özel bir durum ortaya çıkar. Bu +etkin bir şekilde değiştirilmiş sürümünüzü yayınlamanızı, diğer programlar +tarafından çağrılan özgün programı değiştireceği için, engelleyecektir. Bu +tür bir gereksinim yalnızca, özgün programın ismini değiştirilmiş sürümde +takma bir ad olarak belirtmenize olanak sağlayan uygun bir takma adlandırma +yapısının olması durumunda kabul edilebilirdir.

+ +

İhracat düzenlemeleri

+ +

+Bazen devletin ihracat denetimi yasaları ve ticari +yaptırımları, yazılımınızın kopyalarını uluslararası dağıtma özgürlüğünüzü +kısıtlayabilir. Yazılım geliştiricileri, bu kısıtlamaları yeniden düzenleme +ya da ortadan kaldırma gücüne sahip değillerdir, ama yapabilecekleri ve +yapmaları gereken şey, yazılımın kullanma koşulu olarak bu yaptırımları +içermesini reddetmektir. Böylece bu kısıtlamalar, bu hükümetlerin yargı +yetkisi dışında kalan faaliyetleri ve kişileri etkilemeyecektir. Bu nedenle, +özgür yazılım lisansları, hiçbir ihracat kontrolü yasasına uyma +zorunluluğunu, bu olmazsa olmaz özgürlüklerin uygulanması için bir koşul +olarak gereksinim duymamalıdır. +

+ +

+Lisansın kendisi için bir koşul olarak öne sürmeden ihracat düzenlemelerinin +varlığına sadece değinmek, kabul edilebilirdir, çünkü kullanıcıları +kısıtlamamaktadır. Eğer herhangi bir ihracat düzenlemesi özgür yazılım için +önemsiz ise, bir koşul olarak öne sürmek de fiili bir sorun olmayacaktır; +ancak, potansiyel bir sorundur, çünkü ihracat yasasında sonradan yapılacak +bir değişiklik, bu gereksinimi önemli hale getirebilir ve yazılım özgür +olmayan bir yazılım kılabilir. +

+ +

Yasal hususlar

+ +

+Bu özgürlüklerin gerçek olması için, yanlış bir şey yapmadığınız sürece, +değiştirilemez olmaları gerekir; eğer geliştirici, kendisine neden +verebilecek herhangi bir şey yapmadığınız halde, yazılımın lisansını +hükümsüz kılma veya geçmişe dönük olarak koşullarına yeni şartlar ekleme +gücüne sahipse, o yazılım özgür değildir. +

+ +

+Özgür bir lisans, özgür olmayan bir programın lisansıyla uyum +gerektirmeyebilir. Bu yüzden, örneğin, eğer bir lisans “kullandığınız +bütün programların” lisanslarına uymanızı gerektiriyorsa, kullanıcının +özgür olmayan programları kullanması durumunda, bu lisans özgür olmayan +programların lisanslarıyla da bir uyum gerektireceği için, bu lisans özgür +olmayan bir lisans olmuş olur. +

+ +

+Özgür bir lisansın hangi yargı hukukunun geçerli olduğunu veya hukuki +davaların nerede görülmesi gerektiğini veya her ikisini belirtmesi uygundur. +

+ +

Sözleşme tabanlı lisanslar

+ +

+Birçok özgür yazılım lisansı telif hakkına dayanır ve ne gibi +gereksinimlerin telif hakkına dayatılacağına dair sınırlamalar vardır. Eğer +bir telif hakkı tabanlı lisans, yukarıda açıkladığımız özgürlüklere saygı +gösteriyorsa, daha önce beklemediğimiz herhangi türden bir sorunla +karşılaşma olasılığımız zayıf olacaktır (aslında bu ara sıra olur). Buna +rağmen, bazı özgür yazılım lisansları sözleşmelere dayanmaktadır ve bazı +sözleşmeler, olağan kısıtlamalara geniş bir şekilde dayatılabilmektedir. Bu +da, bir lisansın kabul edilemez kısıtlamalara ve özgür olarak kabul +edilmemesine dair mümkün birçok yol olduğunu belirtir. +

+ +

+Büyük olasılıkla, olabilecek tüm yolları burada listeleyemeyebiliriz. Eğer +bir sözleşme tabanlı lisans, kullanıcıyı telif hakkı tabanlı bir lisansın +yapamayacağı, alışılmadık bir şekilde kısıtlarsa ve burada meşru olarak +açıklanmamışsa, o halde bu konu hakkında düşünmemiz gerekir ve bunu +herhalde, özgür olmayan bir lisans olarak tanımlayacağızdır. +

+ +

Özgür yazılım hakkında konuşurken doğru kelimeleri kullanın

+ +

+Özgür yazılım hakkında konuşurken “bedava” veya +“hibe” gibi terimler kullanmaktan kaçınmak en iyisidir. Çünkü bu +terimler konunun özgürlükle ilgili değil, parayla ilgili olduğunu ima +edebilir. “Korsanlık” gibi bazı genel terimler, +desteklemeyeceğinizi umduğumuz bazı düşünceleri içeriyor. Bu terimler ile +ilgili bir tartışma için Kullanmaktan Kaçınılması Gereken +Kelimeler ve Deyimler sayfasına bakabilirsiniz. “Özgür yazılım” kavramının +birçok dile çevirisini içeren bir listemiz de var. +

+ +

Bu ölçütler nasıl yorumlanmalı

+ +

+Son olarak, özgür yazılım tanımında belirtilen kıstaslar gibi açıklamaların +dikkatli çevrilmesi gerektiğine dikkat çekmek istiyoruz. Bir yazılım +lisansının ögür yazılım lisansı olup olmadığna karar vermek için onu kesin +kelimelerle olduğu gibi ruhunun da uyup olmadığını da belirliyoruz. Eğer bir +yazılım lisansı, mantıksız kısıtlamalar içeriyorsa ve bu durumu buradaki +kıstaslar içinde açıklamadıysak bile, bu lisansı reddederiz. Bazen, bir +lisansın kabul edilebilir olup olmadığına karar verirken, lisans +gereksinimleri, kapsamlı düşünmeyi ya da bir avukatla görüşmeyi gerektiren +konuları içerebiliyor. Yeni bir konu hakkında bir sonuca vardığımızda, +mevcut lisansların neyi sınırladığını ya da sınırlamadığını açıkça belirtmek +için bu kıstaslar sıklıkla güncelliyoruz. +

+ +

Özgür lisanslarla ilgili yardım al

+ +

+Eğer bir lisansın, söz ettiğimiz kıstasları sağlayıp sağlamadığıyla +ilgileniyorsanız, lisansların +listesi sayfasına bakın. Eğer ilgili olduğunuz lisans, burada +listelenmemişse, tüm merak ettiklerinizi, bize <licensing@gnu.org> adresine +eposta yollayarak sorabilirsiniz. +

+ +

+Eğer yeni bir lisans yazmayı düşünüyorsanız, ilk olarak bu adrese yazarak +Özgür Yazılım Vakfı ile irtibat kurunuz. Değişik özgür yazılım lisanslarının +çoğalması, kullanıcıların lisansları anlayabilmek için daha fazla çaba sarf +edeceği anlamına gelir; belki size, gereksinimlerinizi karşılayabilecek +mevcut bir Özgür Yazılım lisansı bulmanızda yardımcı olabiliriz. +

+ +

+Eğer bu olanaksızsa ve gerçekten yeni bir lisansa gereksiniminiz varsa, +bizim yardımımızla, lisansınızın bir özgür yazılım lisansı olduğunu temin +edebilir ve olası uygulama sorunlarından kurtulabilirsiniz. +

+ +

Yazılımın Yanında

+ +

+Yazılımın özgür olmasını gerektiren aynı nedenlerden ve kılavuzlar da +yazılımın bir etkili parçası olmasından dolayı yazılım kılavuzları da özgür olmalıdır. +

+ +

+Aynı görüşler diğer kullanışlı uygulamalar için de mantıklıdır — yani, +öğrenim ve başvuru işleri gibi kullanışlı bilgi sunan işler. Wikipedia en iyi bilinen örnek. +

+ +

+Her hangi bir çalışma özgür olabilir, ve özgür yazılım tanımı da +her çeşit çalışmaya uygun özgür +kültürel çalışmalar tanımına genişletildi. +

+ +

Açık Kaynak?

+ +

+Diğer bir grup, “özgür yazılım” kavramına yakın (ancak aynısı +olmayan) “açık kaynak” terimini kullanıyor. Biz, “özgür +yazılım” terimini tercih ediyoruz, çünkü bu terimin ücret yerine +özgürlüğü simgelediğini bir kere duyduğunuzda, bu terim artık size düşünce +özgürlüğünü çağrıştırır. Ancak “açık” kelimesi asla özgürlüğe işaret +etmez. +

+
+ +

Tarih

+ +

Arada sırada Özgür Yazılım Tanımını gözden geçirip düzeltiyoruz. Aşağıda +önemli değişikliklerin bir listesini, tam olarak neyin değiştiğini gösteren +bağlantılarla birlikte görebilirsiniz.

+ + + +

Sürüm numaralarının araları açık, çünkü tanımı veya yorumlamalarını +değiştirmeyen başka değişiklikler de var. Örneğin bu liste kenardaki, +biçimlendirmedeki, imladaki, noktalamadaki veya sayfanın diğer +kısımlarındaki değişiklikleri içermiyor. Eğer yapılan değişikliklerin tam +bir listesine gözatmak isterseniz, bunu cvsweb +arayüzümüzden yapabilirsiniz.

+ +

Dipnotlar

+
    +
  1. 0, 1, 2 ve 3 olarak numaralandırılmaları tarihseldir. 1990'lar civarında üç +özgürlük vardı ve 1, 2, ve 3 olarak numaralandırılmışlardı. Daha sonra +düşündük ki programı çalıştırma özgürlüğünden ayrıca söz +edilmeliydi. Şüphesiz diğer üç özgürlükten daha temeldi,böylece onlardan +önce gelmeliydi. Diğerlerini yeniden numaralandırmak yerine, onu 0 nolu +özgürlük olarak belirledik.
    2. +
+ +
+ + +Çevirmenin notları: + +
    + +
  1. ^ “Free” sözcüğü +İngilizce'de hem “özgür” hem de “ücretsiz” anlamlarına gelmektedir. Bu +nedenden dolayı “free software” hem “özgür yazılım” hem de “ücretsiz +yazılım” olarak anlaşılabilir. Bu anlam karışıklığına bir açıklık getirmek +amacıyla özgün belgede bu noktada To understand the concept, you should +think of “free” as in “free speech,” not as in “free beer” açıklaması +getirilmiştir. Biz, İngilizce'de bulunan bu soruna ait bölümü Türkçe +çevirisinden tümüyle kaldırmayı uygun bulduk.
    2. + +
  2. ^ Tivoization
    3. + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html new file mode 100644 index 0000000..977563f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/fs-motives.html @@ -0,0 +1,205 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım Geliştirmenin Gerekçeleri - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılım Geliştirmenin Gerekçeleri

+ +

Yazılım geliştirmek için sadece tek bir basit gerekçe varmış gibi bir fikre +kapılmayın. İnsanları özgür yazılım geliştirmeye yöneltecek gerekçelerden +bazılarını bu yazıda paylaşıyoruz. +

+ +
+
Eğlence
+ +
Bazı insanlar için, genellikle çok iyi programcılar için, yazılım +geliştirmek, özellikle de kendilerine ne yapmaları gerektiğini söyleyen bir +patron olmadığında, bir eğlencedir.
+Neredeyse bütün özgür yazılım geliştiricileri bu gerekçeyi paylaşır.
+ +
Siyasi idealizm
+ +
Özgürlüklerle dolu bir dünya kurma ve yazılım geliştiricilerinin +iktidarından kaçmak isteyen bilgisayar kullanıcılarına yardım etme arzusu. +
+ +
Takdir toplamak
+ +
Eğer başarılı ve kullanışlı bir özgür program geliştirirseniz kullanıcılar +sizi takdir eder. Bu durum da sizi epey iyi hissettirir. +
+ +
Profesyonel İtibar
+ +
Eğer başarılı ve kullanışlı bir özgür program geliştirirseniz, bu durum sizi +iyi bir programcı olarak göstermeye yetecektir. +
+ +
Topluluk
+ +
Herkese açık özgür yazılım projelerinde başka insanlarla birlikte ortaklaşa +çalışarak bir topluluğun içerisinde yer almak, birçok programcı için +nedendir.
+ +
Eğitim
+ +
Özgür bir yazılım geliştirirseniz, bu durum genellikle sizin teknik ve +sosyal özelliklerinizde önemli ölçüde bir ilerleme kaydetmenize olanak +sağlar; eğer öğretmenseniz, öğrencilerinizi mevcut bir özgür yazılım +projesinde yer almak veya özgür bir yazılım projesi geliştirmek amacıyla +özendirmeniz, onlar için mükemmel bir fırsattır.
+ +
Minnettarlık
+ +
Eğer yıllardan beri topluluğun özgür programlarını kullandıysanız ve bu +durum çalışmalarınız için önem taşıyorsa, programların geliştiricilerine +karşı minnettar ve borçlu hissediyor olabilirsiniz. Birçok insan için +kullanışlı bir program yazmanız, bu borcu ödemeniz için bir fırsattır. +
+ +
Microsoft'a karşı duyulan nefret
+ +
+Eleştirileri salt Microsoft'la +odaklamak yanlıştır. Microsoft gerçekten de, özgür olmayan bir yazılım +geliştirdiği için, kötü niyetlidir. Daha da kötüsü, DRM'i de içeren birçok nedenden +ötürü de çoğunlukla kötü amaçlı bir +yazılım üretmesidir. Bununla birlikte, birçok başka şirket de bunları +yapıyor olsa da, günümüzde özgürlüğümüzün en büyük düşmanı Apple'dır.
+ +Yine de, birçok insanın Microsoft'tan tümüyle nefret ettiğini ve bazılarının +bu duyguyla özgür yazılıma katkıda bulunduğu gerçeğini göz ardı etmeyelim. +
+ +
Para
+ +
Dikkate değer sayıda insan, özgür yazılım geliştirmek için bir ücret alıyor +veya bu çerçevede kendine bir iş alanı yaratıyor. +
+ +
Daha iyi bir program kullanma isteği
+ +
İnsanlar, genellikle, kullandıkları programları daha kullanışlı hale +getirmek için onları geliştirmek için çalışırlar. (Bazı eleştirmenler bundan +başka hiçbir gerekçe tanımıyorlar, ama insan doğasıyla ilgili çizdikleri +resim çok dar kapsamlı.) +
+ +
+ +

İnsan doğası karmaşıktır ve bir kişinin bir eyleminin birden fazla gerekçesi +olabilir.

+ +

Her birey birbirinden farklıdır ve burada yazılmamış birçok farklı gerekçe +de olabilir. Eğer burada yer almayan bir gerekçe olduğunu düşünüyorsanız, +lütfen <campaigns@gnu.org> adlı +adresimize e-posta atın. Eğer biz de birçok geliştiriciyi etkilediğini +düşündüğümüz başka gerekçeleri bulduğumuzda bu listeye ekleyeceğiz.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html new file mode 100644 index 0000000..1208c86 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gates.html @@ -0,0 +1,214 @@ + + + + + + +Kapılar değil, bariyerler - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Kapılar1 değil, bariyerler

+ +

yazan Richard +Stallman
+Kurucu, Özgür Yazılım Vakfı +

+ +
+

(Bu yazı BBC +News tarafından 2008'de yayımlanmıştır.)

+
+ +

Bill Gates'in emekliliğine gösterilen bütün bu ilgi asıl hususu gözden +kaçırıyor. Asıl önemli olan ne Gates ne de Microsoft'tur, Microsoft'un +(diğer birçok yazılım şirketi gibi) müşterilerine dayattığı etik olmayan +kısıtlamalar sistemidir.

+ +

Bu ifade sizi şaşırtabilir çünkü bilgisayarlarla ilgilenen çoğu insan +Microsoft hakkında güçlü hislere sahiptir. İş adamları ve onların itaatkar +politikacıları, birçok bilgisayar kullanıcısı için bir imparatorluk inşa +etme başarısına hayran kalıyor. Bilgisayar alanının dışındaki pek çok kişi; +Microsoft'a bilgisayarları ucuz ve hızlı hâle getirme ve elverişli grafiksel +kullanıcı arayüzleri gibi aslında yalnızca yararlandığı ilerlemeler için +saygı gösteriyor.

+ +

Gates'in yoksul ülkelerdeki sağlık hizmetleri için iyilikseverliği bazı +insanların olumlu kanaatlarını kazandı. LA Times, onun vakfının parasının %5 +ila %10'unu yıllık olarak harcadığını ve geri kalanıyla yatırım yaptığını, +bazen de aynı yoksul ülkelerde çevresel bozulmaya ve hastalığa neden olduğu +ileri sürülen şirketlere yatırım yaptığını bildirdi. (2010 güncellemesi: +Gates Vakfı, tarımsal işletme devi Cargill ile Afrika'da +genetik olarak değiştirilmiş ürünlerin zorla kabul ettirilmesini +içerebilecek bir projeye destek veriyor.)

+ +

Birçok bilgisayar uzmanı; Gates ve Microsoft'tan özellikle nefret +ediyor. Onların bolca nedeni var. Microsoft sürekli olarak rekabet karşıtı +davranışlar sergilemektedir ve üç kez suçlu bulunmuştur. (Microsoft'u ikinci +hükümden kurtaran Bush, 2000 seçimleri için fon istemek üzere Microsoft ana +merkezine davet edildi. Microsoft Birleşik Krallık'ta Gordon Brown'un seçim +bölgesinde büyük bir ofis kurdu. Hem yasal hem de potansiyel olarak +yozlaşma.)

+ +

Birçok kullanıcı kullanmasanız bile bilgisayarınızda Windows için ödeme +yapmanızı sağlayan perakende satış sözleşmeleri olan “Microsoft +vergisi”nden nefret eder. (Bazı ülkelerde bunu geri alabilirsiniz +ancak gereken çaba göz korkutucudur.) Ayrıca Dijital Kısıtlamalar Yönetimi +de vardır: Dosyalarınıza özgürce erişmenizi “engellemek” için +tasarlanmış yazılım özellikleri. (Kullanıcıların artan kısıtlaması, +Vista'nın ana ilerlemesi gibi görünüyor.)

+ +

Sonra diğer yazılımlarla karşılıklı çalışmaya yönelik nedensiz uyumsuzluk ve +engeller var. (AB'nin Microsoft'tan arayüz belirtimlerini yayımlamasını +talep etmesinin nedeni budur.) Bu yıl Microsoft standart alt kurullarını +belgeler için kullanışsız, uygulanamaz ve patentli “açık +standart”ın ISO onayını edinmek üzere kendi destekçileriyle +doldurdu. (AB şimdi bunu inceliyor.)

+ +

Bu eylemler kuşkusuz kabul edilemez, ancak yalıtılmış olaylar değildir. Çoğu +insanın tanımadığı daha derin bir yanlışın sistematik belirtileridir: özel +mülk yazılım.

+ +

Microsoft'un yazılımı; kullanıcıları bölünmüş ve çaresiz kılan lisanslar +altında dağıtılır. Kopyaları başkalarıyla paylaşmaları yasaklandığından +kullanıcılar bölünmüştür. Kullanıcılar çaresizdir çünkü programcıların +okuyabileceği ve değiştirebileceği kaynak kodu yoktur.

+ +

Bir programcıysanız ve yazılımı kendiniz veya başka birisi için değiştirmek +istiyorsanız değiştiremezsiniz. Eğer bir iş yapıyorsanız ve yazılımı +ihtiyaçlarınıza daha uygun hâle getirmek için bir programcıya ödeme yapmak +istiyorsanız yapamazsınız. Basitçe iyi bir komşuluk görevi olan arkadaşınız +ile paylaşmak için onu kopyalarsanız size “korsan” +diyorlar. Microsoft, komşunuza yardım etmenin bir gemiye saldırmakla aynı +ahlaki denklikte olduğuna inanmamızı sağlayacaktır.

+ +

Microsoft'un yaptığı en önemli şey, bu adaletsiz toplumsal sistemi teşvik +etmektir. Gates, yazılımlarının kopyalarını paylaştıkları için +mikrobilgisayar kullanıcılarını azarlayan kötü şöhretli açık mektubu +nedeniyle kişisel olarak onunla tanımlanır. Aslında mektup “Seni +bölünmüş ve çaresiz tutmama izin vermiyorsan yazılımı geliştirmem ve +herhangi birine sahip olamayacaksın. Bana teslim ol ya da kaybol!” +diyordu.

+ +

Ancak Gates özel mülk yazılımı icat etmedi ve binlerce başka şirket de aynı +şeyi yaptı. Bu (kim yaparsa yapsın) yanlış. Microsoft, Apple, Adobe ve +geriye kalanlar, sizin üzerinizde onlara güç sağlayan yazılımlar +sunar. Şirketlerdeki veya yöneticilerdeki bir değişiklik +önemsizdir. Değiştirmeniz gereken şey bu sistemdir.

+ +

Özgür yazılım hareketi tamamen bununla ilgilidir. “Free”, +özgürlüğü kast eder: Kullanıcıların paylaşması ve değiştirebilmesi için +özgür olan yazılımlar yazar ve yayımlarız. Bunu sistematik olarak yapıyoruz; +bazılarımız ücretli, birçoğumuz gönüllü olarak. GNU/Linux dâhil olmak üzere +tam özgür işletim sistemimiz zaten var. Amacımız tam bir özgür yazılım +yelpazesi sunmaktır, böylece hiçbir bilgisayar kullanıcısı yazılım edinme +özgürlüğünden vazgeçmek için teşvik edilmeyecektir.

+ +

1984'te özgür yazılım hareketini başlattığımda Gates'in mektubundan pek +haberdar değildim. Ama başkalarından benzer talepler duymuştum ve bir +yanıtım vardı: “Yazılımınız bizi bölünmüş ve çaresiz tutacaksa lütfen +geliştirmeyin. Onsuz daha iyiyiz. Bilgisayarlarımızı kullanmanın ve +özgürlüğümüzü korumanın başka yollarını bulacağız.”

+ +

1992'de GNU işletim sistemi çekirdekle, Linux'le tamamlandığında onu +çalıştırmak için bir sihirbaz olmanız gerekiyordu. Günümüzde GNU/Linux, +kullanıcı dostudur: İspanya ve Hindistan'ın bazı bölgelerindeki okullarda +standarttır. Dünya çapında on milyonlarca kişi onu kullanıyor. Siz de +kullanabilirsiniz.

+ +

Gates gitmiş olabilir ancak oluşturulmasına yardım ettiği özel mülk +yazılımın duvarları ve bariyerleri (şimdilik) kalmıştır. Onları sökmek bizim +elimizde.

+ +
+ + +[1] Stallman, yazının başlığında Bill Gates'in soyadıyla +kelime oyunu yapıyor, Gates Türkçe'de Kapılar anlamına geliyor
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html new file mode 100644 index 0000000..8f6a01b --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-history.html @@ -0,0 +1,217 @@ + + + + + + +GNU Sistemi'ne Genel Bakış - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + +

GNU Sistemi'ne Genel Bakış

+ +

+GNU işletim sistemi, Unix ile ileriye doğru uyumlu tam bir özgür yazılım +sistemidir. GNU, “"GNU's Not Unix" (GNU, Unix Değildir)” +anlamına gelir. Sert bir g ile tek +hece olarak telaffuz edilir. Richard +Stallman, Eylül 1983'te GNU Projesi'nin İlk Duyurusunu yaptı. Mart 1985'te +GNU Bildirisi adlı daha uzun bir sürüm +yayımlandı. Bazı diğer +dillere çevrildi.

+ +

+Birkaç gereksinimi karşıladığı için “GNU” adı seçildi; +Birincisi, “"GNU's Not Unix" (GNU, Unix Değildir)” ifadesinin +özyinelemeli bir kısaltmasıydı, ikincisi gerçek bir kelimeydi ve üçüncüsü +söylemek (veya Şarkı Söylemek) +eğlenceliydi.

+ +

+“Free software”deki “free” kelimesi fiyatla değil, +özgürlükle ilgilidir (1). GNU yazılımı almak için ücret ödeyebilir veya +ödemezsiniz. Her iki durumda da yazılıma sahip olduğunuzda bunu kullanmak +için dört belirli özgürlüğünüz vardır. Programı dilediğiniz gibi çalıştırma +özgürlüğü; programı kopyalama ve arkadaşlarınıza ve iş arkadaşlarınıza verme +özgürlüğü; kaynak koduna tam erişim sağlayarak programı istediğiniz gibi +değiştirme özgürlüğü; geliştirilmiş bir sürümü dağıtma ve böylece topluluğun +oluşturulmasına yardım etme özgürlüğü. (GNU yazılımını yeniden dağıtırsanız +bir kopyayı aktarmanın fiziksel eylemi için bir ücret talep edebilir veya +kopyaları ücretsiz verebilirsiniz.)

+ +

+GNU sistemini geliştirme projesine “GNU Projesi” denir. GNU +Projesi, 1983 yılında bilişim topluluğunda daha önceki günlerde egemen olan +iş birlikçi ruhu geri getirmenin (özel mülk yazılım sahipleri tarafından iş +birliğinin önüne konulan engelleri kaldırarak bir kez daha iş birliğini +mümkün kılmanın) bir yolu olarak tasarlandı.

+ +

+1971'de Richard Stallman MIT'te kariyerine başladığında sadece özgür yazılım kullanan bir grupta +çalışıyordu. Bilgisayar şirketleri bile çoğu kez özgür yazılım +dağıtıyordu. Programcılar birbirleriyle iş birliği yapmakta özgürdü ve çoğu +zaman da yapıyorlardı.

+ +

+1980'lere gelindiğinde neredeyse tüm yazılımlar özel mülktü, yani +kullanıcıların iş birliğini yasaklayan ve engelleyen sahipleri vardı. Bu, +GNU Projesi'ni gerekli kıldı.

+ +

+Her bilgisayar kullanıcısının bir işletim sistemine ihtiyacı vardır; özgür +bir işletim sistemi yoksa özel mülk yazılıma başvurmadan bilgisayar +kullanmaya bile başlayamazsınız. Dolayısıyla özgür yazılım gündemindeki ilk +ögenin açıkça bir işletim sistemi olması gerekiyordu.

+ +

+Genel tasarımı zaten kanıtlanmış ve taşınabilir olduğundan ve uyumluluk Unix +kullanıcılarının Unix'ten GNU'ya geçişini kolaylaştırdığı için işletim +sistemini Unix ile uyumlu hâle getirmeye karar verdik.

+ +

+Unix benzeri bir işletim sistemi bir çekirdek, derleyiciler, düzenleyiciler, +metin biçimlendiricileri, e-posta yazılımı, grafiksel arayüzler, +kütüphaneler, oyunlar ve daha birçok şey içerir. Bu nedenle bütün işletim +sistemini yazmak oldukça kapsamlı bir iştir. Ocak 1984'te başladık. Özgür Yazılım Vakfı, başlangıçta GNU'nun +geliştirilmesine yardımcı olmak için fon toplamak amacıyla Ekim 1985'te +kuruldu.

+ +

1990'a gelindiğinde biri hariç (çekirdek) bütün önemli bileşenleri bulduk +veya yazdık. Daha sonra 1991 yılında Unix benzeri bir çekirdek olan Linux; +Linus Torvalds tarafından 1991 yılında geliştirilmiş ve 1992'de özgür +yazılım yapılmıştır. Linux'u neredeyse eksiksiz GNU sistemiyle birleştirmek, +tam bir işletim sistemi olan GNU/Linux sistemi ile sonuçlandı. Tahminlere +göre on milyonlarca insan sıklıkla GNU/Linux +dağıtımları yoluyla GNU/Linux sistemleri kullanıyor. Linux'un ana sürümü +artık özgür olmayan aygıt yazılımı “blob'lar”ı içeriyor; özgür +yazılım aktivistleri, artık Linux-libre adı verilen +değiştirilmiş bir Linux sürümünü sürdürmektedir.

+ +

+Ancak GNU Projesi çekirdek işletim sistemiyle sınırlı değildir. Birçok +kullanıcının sahip olmak istediği her türlü yazılımı sağlamayı +amaçlıyoruz. Buna uygulama yazılımları da dâhildir. Özgür yazılım uygulama +programlarının bir kataloğu için Özgür Yazılım +Dizini'ne bakabilirsiniz.

+ +

+Ayrıca bilgisayar uzmanı olmayan kullanıcılara da yazılım sağlamak +istiyoruz. Bu nedenle yeni başlayanların GNU sistemini kullanmasına yardımcı +olmak için grafiksel bir masaüstü (GNOME +adlı) de geliştirdik.

+ +

Ayrıca oyunlar ve başka boş zaman araçları sunmak istiyoruz. Pek çok özgür oyun +halihazırda mevcut.

+ +

+Özgür yazılım ne kadar ileri gidebilir? Patent sistemi gibi +yasaların özgür yazılımı yasaklaması dışında herhangi bir sınır +yoktur. Nihai hedef; bilgisayar kullanıcılarının yapmak istediği tüm işleri +yapması için özgür yazılım sağlamak ve böylece özel mülk yazılımı geçmişte +bırakmaktır.

+ + +
+ + +

(1) Türkçe'de Özgür Yazılım çevirisiyle, fiyat ve özgürlük +karmaşasını yaşamamış oluyoruz. Terimin Türkçesi doğrudan özgürlüğe atıfta +bulunuyor, dolayısıyla İngilizce'de açıklama gerektiren ücret-özgürlük +ikiliğini Türkçede açıklamaya gerek kalmıyor.

+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html new file mode 100644 index 0000000..c0f772f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-linux-faq.html @@ -0,0 +1,1781 @@ + + + + + + +GNU/Linux SSS - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

GNU/Linux SSS, yazan Richard Stallman

+ +
+

Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, Linux ve GNU Projesi, Neden GNU/Linux? ve GNU'yu Hiç Duymamış GNU +Kullanıcıları başlıklı yazılarımızı da okuyabilirsiniz.

+
+ +

+İnsanlar, pek çok kimsenin “Linux” olarak adlandırdığı sistem +için, GNU/Linux adını kullandığımızı ve bu adın kullanılmasını önerdiğimizi +gördüklerinde pek çok soru sorabiliyorlar. İşte yaygın sorular ve +yanıtlarımız.

+ + + +
+ +
Neden kullandığımız sistemi Linux olarak değil de GNU/Linux olarak +adlandırıyorsunuz? (#why)
+ +
Çekirdek olarak Linux'u esas alan bir çok işletim sistemi dağıtımı, temel +olarak GNU işletim sisteminin değiştirilmiş sürümleridir. Biz GNU'yu +geliştirmeye, Linus Torvalds'ın çekirdeği yazmaya başlamasından yıllar önce, +1984 yılında başladık. Hedefimiz bütünüyle özgür bir işletim sistemi +geliştirmekti. Tabii ki, bütün parçaları kendimiz geliştirmedik, ama +geliştirilmesine öncülük ettik. Ana bileşenlerin çoğunu geliştirmek +suretiyle, bütün sisteme tek taraflı en büyük katkıyı biz sağladık. Ayrıca +temel bakış açısı da bize aitti. +

+Adil olmak açısından, en azından bizden de eşit derecede bahsedilmeli.

+ +

Daha fazla açıklama için Linux ve GNU +Sistemi ve GNU'yu Hiç +Duymamış GNU Kullanıcıları; tarih için de GNU Projesi sayfalarına bakınız.

+ +
Peki ad neden önemli? (#whycare)
+ +
Linux'un (yani çekirdeğin) geliştiricileri, özgür yazılım topluluğuna +katkıda bulunsa da, çoğu özgürlüğü umursamıyor bile. Bütün sistemin Linux +olduğunu düşünen insanlar yanılgıya düşüp bu geliştiricilere gerçekte +topluluğumuzun tarihinde oynamadıkları bir rol atfetmeye +meylediyorlar. Sonuçta da bu geliştiricilerin görüşlerine haddinden fazla +itibar ediyorlar. +

+Sistemi GNU/Linux olarak adlandırmak, topluluğumuzu inşa etmede, sahip +olduğumuz idealizmin oynadığı rolün hakkını verir ve bu ideallerin pratik öneminin insanlar +tarafından kavranmasına yardımcı olur.

+
+ +
GNU ve Linux arasındaki gerçek ilişki nedir? (#what)
+ +
GNU işletim sistemi ve Linux çekirdeği, tamamlayıcı işler yapan ayrı yazılım +projeleridir. Genellikle bir GNU/Linux +dağıtımında paketlenir ve birlikte kullanılır.
+ +
Nasıl oldu da çoğu kimse sistemi “Linux” olarak adlandırmayı +yeğledi? (#howerror)
+ +
Sistemin “Linux” olarak adlandırılması, muğlaklığın düzeltici +bilgiye kıyasla daha hızlı yayılmasına bir örnektir. +

+Linux sözünü GNU sistemini de içerecek şekilde kullanan insanlar +yaptıklarının neye mal olduğunun farkında değillerdi. Dikkatlerini, sistemin +Linux tarafına yoğunlaştırdılar ve bu bileşimin büyük kısmının aslında GNU +olduğunu fark etmediler. Verdikleri isim ellerindeki sistemi tarif etmeye +uygun olmadığı halde, sistemi “Linux” olarak adlandırmaya +başladılar. Sorunun mahiyetini kavramamız ve insanlardan bu alışkanlıklarını +değiştirmelerini istemeye başlamamız birkaç yılımızı aldı. O zamana kadar da +bu kargaşa iyiden iyiye yayılmıştı.

+

+Sistemi “Linux” olarak adlandıran çoğu kimse, bunun neden doğru +bir şey olmadığını hiç duymamıştır. Onlar başkalarının bu ismi kullandığını +görmüşler, bunun da doğru olduğunu varsaymışlar. “Linux” adı, +aynı zamanda sistemin kökenine ilişkin de yanlış bir intiba yayıyor, çünkü +insanlar sistemin geçmişinin bu ada uygun olduğunu zannediyor. Örneğin, bu +insanlar sistemin gelişiminin 1991'de Linus Torvalds tarafından +başlatıldığına inanıyorlar. Bu yanlış intiba, sistemin “Linux” +olarak adlandırılması gerektiği düşüncesini de pekiştiriyor.

+

+Bu dosyadaki soruların çoğu, insanların alışkın oldukları adı kullanmalarını +haklı çıkarma girişimlerine işaret eder.

+
+ +
“Linux” yerine her zaman “GNU/Linux”u mu +kullanmalıyız? (#always)
+
+Her zaman değil, yalnızca bütün sistemden söz ederken. Eğer özellikle +çekirdekten söz ediyorsanız, geliştiricisinin seçtiği “Linux” +adını kullanabilirsiniz. +

+İnsanlar bütün sistemi “Linux” olarak adlandırdığında, sonuç +olarak bütün bir sisteme çekirdek ile aynı adı vermiş oluyorlar. Bu, birçok +karmaşıklığa neden olmaktadır, çünkü böyle bir kullanımda, biri bir şey +söylediğinde, çekirdekten mi yoksa tüm sistemden mi bahsedildiğini yalnızca +uzmanlar anlayabilir. Tüm sistemi “GNU/Linux”, çekirdeği de +“Linux” olarak adlandırarak, anlam karmaşasını önlemiş +olursunuz.

+
+ +
Eğer GNU diye bir şey olmasaydı Linux yine aynı başarıyı yakalayabilir +miydi? (#linuxalone)
+ +
+Bahsettiğiniz alternatif dünyada, GNU/Linux tarzı bir şey var olmayacağı +gibi, herhalde özgür bir işletim sistemi de olmazdı. 1980'lerde GNU Projesi +ve (sonrasında) Berkeley CSRG haricinde hiç kimse özgür bir işletim sistemi +geliştirmeye kalkışmadı. (ki Berkeley CSRG'yi kodlarını özgürleştirmeye +davet eden de özel olarak GNU Projesi olmuştur). +

+Linus Torvalds, 1990 yılında Finlandiya'da GNU hakkındaki bir konuşmadan +kısmen etkilenmişti. Linus Torvalds bu etki olmadan da belki Unix benzeri +bir çekirdek yazabilirdi, ama muhtemelen bu özgür bir yazılım +olmazdı. Linux, 1992 yılında Linus onu GNU GPL altında yeniden yayımlayınca +özgür hale geldi. (0.12 versiyonunun sürüm notlarına bakınız.)

+

+Torvalds, Linux'u başka bir özgür yazılım lisansı altında yayımlamış olsaydı +bile, yalnız başına özgür bir çekirdek, dünya için çok da fazla bir anlam +ifade etmeyecekti. Linux'un anlamlılığı, tamamen özgür bir işletim sistemi +olan GNU/Linux gibi daha geniş bir çatıyla bütünleşmesinden ileri +gelmektedir.

+
+ +
Topluluğu böyle bir istekle bölmeseniz topluluk için daha iyi olmaz mıydı? +(#divide)
+ +
+İnsanlardan “GNU/Linux” demelerini istemekle onları bölmüş +olmuyoruz. Biz insanlardan, GNU Projesinin, GNU işletim sistemindeki emeğini +takdir etmesini istiyoruz. Bu herhangi bir kimseyi eleştirmek veya dışlamak +demek değildir. +

+Fakat, bizim böyle dememizden hoşlanmayan insanlar var. Böyle dediğimizde +bazen bu insanlardan aldığımız karşılık itilip kakılmak oluyor. Bazı +hallerde o kadar kabalaşıyorlar ki, acaba bizi kasten sindirip susturmaya mı +çalışıyorlar diye merak ediyor insan. Bu tavır bizi susturamaz, ama +topluluğu bölebilir. Dolayısıyla umarız onları tavırlarından vazgeçmeye ikna +edebilirsiniz.

+

+Fakat bu, topluluğumuzdaki bölünme açısından ikincil bir +nedendir. Topluluktaki en büyük bölünme; özgür yazılımı, toplumsal ve etik +bir konu olarak değerlendirip özel mülk yazılımları toplumsal bir sorun +olarak görenler ile (özgür yazılım hareketinin destekçileri), yalnızca +pratik yararlardan söz edip özgür yazılımı yalnızca verimli bir geliştirme +modeli olarak sunanlar (açık kaynak hareketi) arasındadır.

+

+Bu düşünce ayrılığı sırf bir ad sorunu değil, temel değerlerin birbirinden +farklı olması sorunudur. Bu düşünce ayrılığını görüp, bunun hakkında kafa +yormak topluluk için önemlidir. “Özgür yazılım” ve “açık +kaynak” bu iki bakış açısının pankartıdır. Bkz. Açık Kaynak, Özgür +Yazılım Ruhunu Neden Iskalıyor?.

+

+GNU Projesi'nin topluluğumuz içindeki rolüne insanlarca gösterilen ilgi +düzeyi ile değerler üzerindeki bu düşünce ayrılığı arasında kısmi bir +paralellik vardır. Özgürlüğe değer veren insanlar, sistemi daha çok +“GNU/Linux” olarak adlandırıyorlar ve sistemi +“GNU/Linux” olarak öğrenmiş insanlar, özgürlük ve topluluk +hakkındaki felsefi savlarımıza daha çok ilgi gösteriyorlar (Sistem için +seçilen adın toplum açısından gerçekten de bir farklılık göstergesi +olmasının nedeni de budur). Fakat, herkes sistemin gerçek kökenini ve doğru +ismini bilse bile bu fikir ayrılığı var olacaktır, çünkü sorun gerçekten +büyük. Bu fikir ayrılığı ancak ve ancak özgürlüğe değer veren bizler herkesi +ikna edebilirsek (ki pek kolay olmayacaktır) ya da tamamen bozguna uğrarsak +(böyle olmamasını ümit edelim) ortadan kalkacaktır.

+
+ +
GNU Projesi; bir bireyin sistemlere kendi seçeceği herhangi bir ismi +verebilme konusunda ifade özgürlüğünü desteklemiyor mu? (#freespeech)
+
+Elbette, işletim sistemini dilediğiniz şekilde adlandırmak konusunda ifade +özgürlüğünüzün olduğuna inanıyoruz. Biz, insanlardan sistemi GNU/Linux +olarak adlandırmalarını; GNU Projesi'ne adil davranılmasını sağlamak, +GNU’nun dayandığı özgürlük değerlerini yaymak ve sistemi var edenin o +özgürlük değerleri olduğundan başkalarını haberdar etmek için istiyoruz. +
+ +
Herkes GNU'nun sistemi geliştirmedeki rolünü bildiğinden isimdeki +“GNU/” söylemeden geçilmiyor mu? (#everyoneknows)
+ +
Deneyimlerimize göre, sistemin kullanıcıları ve genel olarak bilgisayar +kullanan insanlar, GNU sistemi hakkında çoğunlukla hiçbir şey +bilmiyor. Sistem hakkındaki birçok makale de “GNU” adından ya da +GNU'nun dayandığı ideallerden söz etmiyor. GNU'yu Hiç Duymamış GNU +Kullanıcıları makalesinde bu durum ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. +

+Bunu söyleyen insanlar muhtemelen, bütün bilgisayar kurtlarını (geek) +kendisi gibi zanneden bilgisayar kurtlarıdır. Genellikle bilgisayar kurtları +GNU hakkında bir şeyler bilir, ama bunların çoğu GNU'nun ne olduğu hakkında +tamamen yanlış fikirlere sahiptir. Örneğin çoğu, GNU'yu bir “araçlar” bütünü veya araç geliştirmeye +yarayan bir proje zanneder.

+

+Bu soruda kullanılan ifadeler, bilindik şekilde, yaygın bir yanlış anlamaya +işaret etmektedir. Bir şeyi geliştirmede “GNU'nun rolü”'nden söz +ettiğinizde GNU'nun bir grup insan olduğunu varsayıyorsunuz. Ama GNU bir +işletim sistemidir. Bu veya başka bir faaliyette GNU'nun değil, ama GNU +Projesi'nin rolünden söz etmek mantıklı olabilir.

+
+ +
GNU'nun bu sistemdeki rolünü bildiğime göre, hangi ismi kullandığımın ne +önemi var? (#everyoneknows2)
+ +
+Eğer kullandığınız kelimeler bilginizi yansıtmıyorsa, başkalarına da +öğretemezsiniz. GNU/Linux sistemini duymuş olan çoğu kimse, sistemin +“Linux” olduğunu, bunun Linus Torvalds tarafından ortaya +çıkarıldığını ve bu sistemin “açık kaynaklı” olarak +tasarlandığını zannediyorlar. Eğer doğrusunu onlara siz söylemezseniz kim +söyleyecek? +
+ +
“GNU/Linux”u “Linux” olarak kısaltmak, +“Microsoft Windows”u “Windows” olarak kısaltmak gibi +değil midir? (#windows)
+ +
+Sık kullanılan bir adı kısaltmak, eğer kısaltma yanıltıcı değilse, +kullanışlıdır. +

+Gelişmiş ülkelerde, insanların çoğu “Windows”un Microsoft +tarafından yapılmış bir sistem olduğunu biliyor, bu yüzden “Microsoft +Windows”u “Windows” olarak kısaltmak, kimseyi sistemin +yapısı ve kökeni hakkında yanılgıya düşürmez. “GNU/Linux”u +“Linux” olarak kısaltmak ise, sistemin nereden geldiği konusunda +yanlış bir fikir verir.

+

+Esasında sorunun kendisi de yanıltıcı, çünkü GNU ve Microsoft aynı şeyler +değildir. Microsoft bir şirket, GNU ise bir işletim sistemidir.

+
+ +
GNU, Linux içinde yer alan bir dizi programlama aracı değil midir? (#tools)
+ +
+Linux'un başlı başına bir işletim sistemi olduğunu düşünen insanlar, GNU +hakkında bir şeyler duyduklarında, genellikle GNU'nun ne olduğu ile ilgili +yanlış fikirlere kapılıyorlar. Bazı programlama araçlarımız tek başlarına +popüler olduklarından, insanlar GNU'nun bir programlar bütünü olduğunu (ki +buna çoğunlukla “programlama araçları” diyorlar) +zannedebiliyor. “GNU”nun bir işletim sistemi adı olduğu +düşüncesini, “Linux” olarak etiketlendirilmiş bir işletim +sistemi içinde kavramsal bir yapıya oturtmak zordur. +

+GNU Projesi, ismini GNU işletim sisteminden almıştır. Yani GNU Projesi, GNU +sistemini geliştirmek için kullanılan projedir. (Bkz. 1983 tarihli ilk duyuru.)

+

+GCC, GNU Emacs, GAS, GLIBC, BASH, vs. programları geliştirdik, çünkü GNU +işletim sistemi için bunlara gereksinimimiz vardı. GNU Derleyici Seti GCC; +GNU işletim sistemi için yazdığımız bir derleyicidir. Bizler, yani GNU +Projesi'nde çalışan pek çok insan, GNU sistemi için Ghostscript, GNUCash, +GNU Chess ve GNOME'yi de geliştirdik.

+
+ +
Bir işletim sistemi ile bir çekirdek arasındaki fark nedir? (#osvskernel)
+ +
+Bizim kavramı kullanış şeklimize göre bir işletim sistemi, geniş çaplı pek +çok işin yapılabilmesi amacıyla bilgisayarı kullanabilmeyi sağlayan +programlar bütünüdür. Genel amaçlı bir işletim sisteminin eksiksiz +olabilmesi için, bu sistemin birçok kullanıcının yapmayı isteyebileceği +bütün işleri kotarabilmesi gerekir. +

+Çekirdek, işletim sistemi içerisindeki programlardan biridir (makinenin +kaynaklarını, çalışan diğer programlara tahsis eden bir program). Çekirdek, +aynı zamanda öteki programları başlatma ve durdurma işini de yürütür.

+

+İşleri daha da karıştıracak şekilde, bazı insanlar, “çekirdeği” +kast ederek “işletim sistemi” terimini kullanırlar. Terimin bu +iki anlamda kullanımının geçmişi çok eskiye gider. “İşletim +sistemi”nin “çekirdeği” kast edecek şekilde kullanıldığını +ta 80'lerde yayımlanmış, sistem tasarımına ilişkin bazı kitaplarda +görüyoruz. Aynı zamanda (80'lerde) “Unix işletim sistemi” bütün +sistem programlarını kapsayacak şekilde kullanılıyordu. Berkeley'in Unix +sürümü ise oyunları bile içeriyordu. GNU'nun, Unix benzeri bir işletim +sistemi olmasını tasarladığımız için, “işletim sistemi” terimini biz de aynı +şekilde kullanıyoruz.

+

+Çoğu zaman insanlar, “Linux işletim sistemi”nden söz +ettiklerinde “işletim sistemi” terimini bizim kullandığımız +anlamıyla, eksiksiz bir programlar bütününü kastedecek şekilde +kullanıyorlar. Eğer kastettiğiniz şey buysa, lütfen buna +“GNU/Linux” deyin. Eğer yalnızca çekirdeği kastediyorsanız, o +halde doğru ad “Linux”tur. Ayrıca yazılımın hangi kısmından söz +ettiğinize ilişkin anlam karmaşasını gidermek için de lütfen +“çekirdek” kelimesini kullanınız.

+

+Eğer eksiksiz programlar bütünü için “işletim sistemi” yerine +“sistem dağıtımı” gibi başka terimler kullanmayı tercih ediyorsanız, +sakıncası yok. Sonrasında ise, GNU/Linux sistem dağıtımlarından söz etmek +gerekiyor.

+
+ +
Bir sistemin çekirdeği bir evin temeli gibidir. Temeli olmayan bir eve nasıl +olur da tam gözüyle bakabiliriz? (#house)
+ +
+Çekirdek bir evin temeli gibi değildir aslında, çünkü bir işletim sistemi +meydana getirmek bir ev inşa etmek gibi değildir. + +

Bir ev, bulunduğu yerde kesilip bir araya getirilen pek çok küçük parçadan +oluşur. Bu parçaların aşağıdan yukarıya doğru birleştirilmesi +gerekir. Dolayısıyla, temel inşa edilmeden önemli parçalar da inşa +edilemez. Böyle bir durumda sahip olduğunuz tek şey toprakta bir delikten +ibaret olacaktır.

+ +

+Yukarıdaki durumun aksine, bir işletim sistemi, herhangi bir sırayla +geliştirilebilecek, birbirlerine sıkı sıkıya bağlı olmayan karmaşık +bileşenlerden oluşur. Bileşenlerin büyük kısmını geliştirdiğinizde, işin +büyük kısmı bitmiş demektir. Bu bir evden ziyade, Uluslararası Uzay +İstasyonuna benzer. Eğer Uzay İstasyonunun modüllerinin büyük bir kısmı +yörüngede ancak tek bir olmazsa olmaz modül bekleniyorsa, bu tablo 1992 +yılında GNU sisteminin içinde bulunduğu duruma benzetilebilir. +

+
+ +
Çekirdek sistemin beyni değil midir? (#brain)
+ +
+Bir bilgisayar sistemi tam olarak bir insan bedeni gibi değildir ve hiçbir +parçası insan beyniyle kıyaslanabilecek bir rol oynamaz. +
+ +
Çekirdeği yazmak bir işletim sisteminin büyük bölümü değil midir? (#kernelmost)
+ +
+Hayır, birçok bileşen çok fazla iş gerektirmektedir. +
+ +
Bir işletim sisteminin çekirdeğe ihtiyacı var. GNU Projesi bir çekirdek +geliştirmediğine göre, sistem nasıl GNU oluyor?(#nokernel)
+ +
+Sistemi “Linux” olarak adlandırmayı öne süren insanlar çifte +standart uyguluyorlar. Bir işletim sisteminin derleyicilere, +düzenleyicilere, pencere sistemlerine, kütüphanelere ve çok daha fazlasına, +1983 yılında BSD sistemlerine denk olabilmek için bile yüzlerce programa +ihtiyacı var. Torvalds bunların herhangi birini geliştirmediğine göre, +sistem nasıl “Linux” olacak? + +

+Bu standart çok sıkı ve herhangi bir katkı sağlayan kişinin katkılarını +yargılamanın doğru yolu değil.

+ +

+Linus Torvalds kullandığımız işletim sistemine önemli bir katkı sağladı; GNU +Projesi daha önce başladı ve çok daha fazlasını +sağladı. “GNU/Linux” ismi her birine itibarını sunuyor.

+
+ +
GNU adında bir şey bulamazsam ve kuramazsam “GNU” nasıl bir +işletim sistemi olabilir? (#notinstallable)
+ +
+GNU'nun paketlenmiş ve kurulabilir +versiyonlarının çoğu mevcuttur. Bunların hiçbirine basitçe GNU denmiyor +ancak GNU temelde oldukları şey. + +

+Kurulum için paketlenmiş GNU sistemini yayımlamayı umduk ancak bu plan +olaylar tarafından üstlenildi: 1992'de diğerleri zaten Linux içeren GNU +çeşitlerini paketliyordu. 1993 yılında başlayarak Debian GNU/Linux adlı daha +iyi ve daha özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapma çabasına sponsor +olduk. Debian'ın kurucusu bu ismi çoktan seçmişti. Ondan sadece +“GNU” demesini istemedik çünkü bu henüz hazır olmayan GNU Hurd +çekirdeğine sahip bir sistem versiyonunun adıydı.

+ +

+GNU Hurd çekirdeği asla yeterince hazır hâle gelmedi; sadece üzerinde +çalışmak isteyenler için tavsiye ediyoruz. Bu yüzden GNU’yu hiçbir zaman GNU +Hurd çekirdeğiyle paketlememiştik. Ancak Debian bu kombinasyonu Debian +GNU/Hurd olarak paketledi.

+ +

+Şimdi Guix adında gelişmiş bir Scheme tabanlı paket yöneticisi ve Guix System Distribution veya GuixSD olarak +adlandırılan tam bir sistem dağıtımı geliştiriyoruz. Bu, GNU sisteminin +önemli bir bölümünün yeniden paketlenmesini içerir.

+ +

+GNU paketlemesinin son basamağını GNU adı altında hiçbir zaman atmadık ancak +bu, GNU'nun ne tür bir şey olduğunu değiştirmiyor. GNU bir işletim +sistemidir.

+
+ +
Biz, tüm sisteme, çekirdeğin, yani Linux'un adını veriyoruz. Bir işletim +sistemine çekirdeğin adını vermek normal değil midir? (#afterkernel)
+ +
+Böyle bir uygulama pek rastlanılan bir şey değil; “Linux” +isminin yanlış kullanımı dışında bu duruma bir örnek bulamadık. Normalde bir +işletim sistemi tek bir bütünleşik proje olarak geliştirilir ve +geliştiriciler sistemin bütünü için bir ad bulurlar. Çekirdeğin genellikle +ayrı bir ismi olmaz. İnsanlar “filancanın çekirdeği” veya +“filanca çekirdeği” derler. +

+Bu iki ifade eş anlamlı olarak kullanıldığı için, “Linux +çekirdeği” ifadesi kolaylıkla “Linux'un çekirdeği” +şeklinde yanlış anlaşılabilir. Bu anlamda, Linux'un çekirdekten daha öte bir +şey olduğunu ima eder. Bu tür bir yanlış anlamaya meydan vermemek için, +“çekirdek, Linux” veya “Linux (çekirdek)” biçiminde +söyleyip yazabilirsiniz.

+
+ +
Başka bir sistem “Linux hissine” sahip olabilir mi? (#feel)
+ +
+Linux hissi diye bir şey yoktur çünkü Linux'un kullanıcı arayüzü +yoktur. Herhangi bir modern çekirdek gibi Linux da programları çalıştırmak +için bir temel oluşturur; kullanıcı arayüzleri sistemin başka yerlerine +aittir. GNU/Linux ile insan etkileşimi her zaman diğer programlardan geçer +ve bu his onlardan gelir. +
+ +
“GNU/Linux” ifadesindeki sorun, bunun çok uzun olması… Daha kısa +bir isim önerseniz nasıl olur? (#long)
+ +
+Bir süreliğine “GNU” ve “Linux” adlarının birleşimi +olan “LiGNUx” adını denedik. Tepkiler çok olumsuzdu. İnsanlar, +“GNU/Linux”u daha çok benimsediler. +

+“GNU”, sistem için en kısa meşru isimdi, fakat aşağıda belirttiğimiz nedenlerden dolayı onu +“GNU/Linux” olarak adlandırdık.

+
+ +
“GliNUx” sistemi (“GNU/Linux” yerine) olarak +adlandırmaya ne dersiniz? (#long1)
+ +
+

“GNU” ismi görünüşte “Glinux”'da görünmez, bu yüzden +çoğu insan orada olduğunu farketmezdi. “GliNUx” olarak büyük +harfle yazılsa bile çoğu insan GNU'ya referans içerdiğini farketmezdi.

+ +

“GNU/Linux” yazmakla karşılaştırılabilir ancak +“GNU/” 'yu baskıya koymak o kadar küçük ki çoğu insan +okuyamıyordu.

+
+ +
“GNU/Linux” ile ilgili sorun çok uzun olmasıdır. Neden +“GNU/” deme zahmetine girmeliyim? (#long2)
+ +
+

“GNU/”'yu söylemek veya yazmak sadece bir saniyenizi +alır. Geliştirdiğimiz sistemi takdir ederseniz çalışmamızı tanıtmak için bir +saniye bile ayıramaz mısınız?

+
+ +
Ne yazık ki “GNU/Linux” beş hecelidir. İnsanlar bu kadar uzun +bir terim kullanmayacak. Daha kısa bir tane bulamaz mısın? (#long3)
+

Aslında “GNU/Linux” sadece dört hecelidir. “Ne yazık +ki” beş heceli ancak insanlar bu kelimeyi kullanmak için isteksizlik +belirtisi göstermiyor.

+ +
Stallman her seferinde ona “Richard Matthew Stallman” olarak +seslenmemizi istemiyor. Öyleyse neden her zaman “GNU/Linux” +demeliyiz? (#uzun4)
+
+

“Matthew” ismini kullanmamak Stallman'ın doğası, fikirleri veya +amacı hakkında hiç bir şeyi yanlış sunmayacaktır. “GNU” terimini +kullanmamak ise GNU/Linux sistemi hakkındaki şeyleri yanlış tanıtacaktır.

+ +

Bu örnek, yaygın bir safsata gizleme şeklidir: yanıltıcı bir benzetme +içerisine gömme. Daha iyi bir benzetme “Neden Stallman'ı +‘Torvalds’ olarak çağırmıyoruz?” olacaktır. +

+ +
Linux ikincil bir katkı olduğuna göre, sistemi basitçe “GNU” +diye adlandırmak gerçeğe aykırı mı olurdu? (#justgnu)
+ +
+Gerçeğe aykırı olmazdı, ama tutulacak en iyi yol değildir bu. Sisteme +yalnızca “GNU” demektense “GNU/Linux” dememizin +nedenleri şunlardır: + +
    +
  • +Sistem tamamen GNU değildir; farklı bir çekirdeği vardır (Linux). GNU/Linux +ile GNU'yu ayırt etmek yararlıdır.
    • +
  • +İnsanlardan Linus Torvalds'ın emeğini takdir etmekten +vazgeçmelerini istemek centilmence bir davranış olmazdı. Sisteme +önemli bir bileşen yazmıştır. Biz, sistemin geliştirilmesine başlamak ve +bunu sürdürmek konusundaki emeğimizin takdir edilmesini istiyoruz, fakat bu, +Linus'a, sistemi “Linux” olarak isimlendirenlerin bize +davrandığı gibi davranmamız gerektiği anlamına gelmiyor. Biz kesinlikle onun +politik görüşlerini paylaşmıyoruz, sisteme verdiği emeği inkar etmek yerine, +bu düşünce ayrılığını açık ve onurlu bir biçimde ele alıyoruz.
    • +
  • +Pek çok kimse sistemi, “Linux” olarak bildiği için, eğer biz +“GNU” dersek aynı sistemden bahsettiğimizi anlamayabilirler. Ama +eğer “GNU/Linux” dersek, kulaklarına çalınan bilgi ile bunun +arasında bağlantı kurabilirler.
    • +

+
+ +
Eğer, bir ürün isminde “Linux” kelimesini kullanırsam +karşılığında ücret ödemem gerekir. Bu durum “GNU/Linux” +kelimesini kullandığım zaman da geçerli… Peki, ücret ödememek için +“Linux”u çıkarıp sadece “GNU”yu kullanmam hatalı mı +olur? (#trademarkfee)
+
+Sistemi “GNU” olarak adlandırmakta hiçbir sakınca +yoktur. Esasında sistemin kendisi de budur. Ancak Linus Torvalds'a da +emeğinin hakkını vermek hoş olacaktır, fakat bu ayrıcalığı verdiğiniz için +herhangi bir ödeme yapma zorunluluğunuz yoktur. +

+Dolayısıyla eğer sistemi “Linux” olarak adlandırmanın +karşılığında bir ücret ödemekten kurtulmak için sistemi sadece +“GNU” olarak adlandırmak isterseniz sizi tenkit etmeyiz.

+
+ +
Sistemin bugünkü haline pek çok başka projenin de katkısı bulunmuştur; +bunlar arasında TeX, X11, Apache, Perl ve başka pek çok program +sayılabilir. Savlarınıza göre onların da emeklerini saymamız gerekmiyor mu? +(Fakat bu bizi anlamsız derecede uzun bir ada götürür.) (#many)
+ +
+Bizim söylediğimiz şey, sistemin başlıca geliştiricisinin emeğini saymamız +gerektiğidir. Başlıca geliştirici GNU Projesidir ve sistem de temelde +GNU'dur. +

+Emeği takdir etmek konusunda daha kuvvetli düşünceleriniz varsa, bazı +ikincil katkıcıların da sistemin adı içinde anılması gerektiğine inanıyor +olabilirsiniz. Eğer böyleyse, buna karşı çıkmamız söz konusu bile +değil. Eğer X11'in sistemin ismi içinde anılmayı hak ettiğine inanıyorsanız +ve eğer canınız sisteme, GNU/X11/Linux demek istiyorsa deyin. Eğer Perl'in +anılmak konusunda yakındığını düşünüyorsanız ve canınız GNU/Linux/Perl +yazmak istiyorsa, buyurun yazın.

+

+GNU/X11/Apache/Linux/TeX/Perl/Python/FreeCiv gibi uzun bir adın saçma +olmasından dolayı, bu noktada bir sınır çizmeniz ve başka ikincil +katılımcıların isimlerini göz ardı etmeniz gerekecektir. Sınırın nerede +çizileceği konusunda belirgin bir tek nokta yoktur, bu yüzden sınırı nereden +çizmek isterseniz isteyin, biz buna karşı çıkmayacağız.

+

+Farklı sınır çizgileri belirlemek bizi sistem için farklı isimler seçmeye +götürür. Fakat sınır çizgisi hangi noktada çekilirse çekilsin, adil olma ve +emeği takdir etme kaygıları sonucunda belirlenemeyecek tek isim +“Linux”'tur. Başlıca katkıyı (GNU) es geçip, bütün payı ikincil +katkıya (Linux) vermek adil olamaz.

+
+ +
systemd, günümüzde olduğu gibi GNU/Linux sisteminde önemli bir rol +oynamaktadır; onu GNU/systemd/Linux olarak adlandırmak zorunda mıyız? (#others)
+ +
+systemd oldukça önemli bir bileşendir ancak yine de ne çekirdek (Linux) +kadar ne de bir bütün olarak sistemin temeli (GNU) kadar önemlidir. Ancak +sistemi “GNU/systemd/Linux” olarak adlandırarak systemd'in +varlığını vurgulamak isterseniz bunu yapmakta yanlış hiçbir şey yoktur. +
+ +
Sistemin bugünkü haline başka pek çok proje de katkıda bulunmuştur, fakat +onlar sistemin XYZ/Linux şeklinde adlandırılması konusunda ısrar +etmiyorlar. Neden GNU'ya ayrıcalık tanıyalım? (#others)
+ +
+Binlerce proje, bugünün GNU/Linux sistemlerinde yaygın olarak bulunan +programları geliştirmişlerdir. Katkılarından dolayı hepsi takdiri hak +etmişlerdir, fakat sistemin başlıca geliştiricileri olmadıkları için bizim +bahsettiğimiz şekilde isimlerinin anılmasını talep etmiyorlar. +

+GNU farklıdır, çünkü katkı olarak sunulmuş bir program olmaktan da, katkı +olarak sunulmuş bir programlar bütünü olmaktan da ötedir. GNU, sistemin +üzerine inşa edildiği iskelettir.

+
+ +
GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale gelmiştir. Dolayısıyla +neden onun adını analım? (#allsmall)
+
+2008 yılında gNewSense GNU/Linux dağıtımının “ana” deposunun +%15'ini GNU paketlerinin oluşturduğunu gördük. Linux ise deponun %1.5'ini +oluşturuyordu. Dolayısıyla aynı sav, üstelik daha bariz bir biçimde, sistemi +“Linux” olarak adlandırmak konusunda da geçerlidir. + +

+GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale gelmiştir. Linux ise +sistemin daha da küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Ama bu ikisi sistemin +özüdür. Sistem bu ikisinin birleşimiyle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla +“GNU/Linux” ifadesi hâlâ geçerli görünmektedir. +

+
+ +
Sistemin bugünkü şekline pek çok şirket de katkıda bulunmuştur. Bu yüzden +sistemi GNU/Red Hat/Novell/Linux olarak adlandırmamız gerekmiyor mu? +(#manycompanies)
+ +
+

+GNU; Red Hat ya da Novell ile kıyaslanamaz; çünkü GNU bir şirket, bir +kuruluş, hatta bir etkinlik değildir. GNU bir işletim sistemidir. (GNU +Projesinden bahsettiğimizde, GNU sisteminin geliştirilmesini sağlayan +projeye işaret ediyoruz.) GNU/Linux sistemi GNU tabanlıdır, bu da GNU'nun +neden sistemin adında yer alması gerektiğini açıklar. +

+

+Bu şirketlerin, GNU/Linux sistemine yaptığı katkının çoğu GCC ve GNOME'u +içeren çeşitli GNU paketlerine verdikleri kod desteğinden oluşur. GNU/Linux +adını kullandığınızda, bu şirketlerle birlikte, geri kalan bütün GNU +geliştiricilerinin de emeğini takdir etmiş olursunuz. +

+
+ +
Neden “GNU Linux” yerine “GNU/Linux” yazıyorsunuz? +(#whyslash)
+ +
+İngilizce kurallarına göre, “GNU Linux” yapısında +“GNU” kelimesi “Linux” kelimesini tamlar. Bu da ya +“GNU'nun Linux sürümü” ya da “bir GNU paketi olan +Linux” anlamına gelebilir. Bu anlamlardan hiç biri mevcut duruma uygun +değildir. +

+Linux, bir GNU paketi değildir. Yani Linux, GNU Projesi'nin himayesi altında +geliştirilmedi ya da özellikle GNU Projesi'ne katkıda bulunmadı. Linus +Torvalds, Linux'u kendine ait bağımsız bir proje olarak yazdı. Dolayısıyla +“bir GNU paketi olan Linux” anlamı doğru değildir.

+

+Linux'un (çekirdek) farklı bir GNU sürümünden bahsetmiyoruz. Özgür GNU/Linux +dağıtımları, Linux'un +farklı sürümlerinikullanırlar, çünkü “standart” sürümde +özgür olmayan aygıt yazılımı “blobları” (ikili büyük nesne) +vardır. Eğer bunlar GNU Projesi'nin bir parçası olsaydı, “GNU +Linux” ifadesi doğru olabilirdi, ancak biz bu ifadeyi kullanmak +istemezdik, çünkü epey kafa karıştırıcı olurdu.

+

+Çekirdek olarak Linux'u kullanmasıyla ayırt edilen bir GNU işletim sistemi +sürümünden söz ediyoruz. Aradaki yatık çizgi durumu ifade edebiliyor, çünkü +bu çizgi ifadeye “birleşim” anlamı katıyor (tıpkı +“Girdi/Çıktı” ifadesinde olduğu gibi...). Bu sistem GNU ile +Linux'un birleşimidir. Dolayısıyla adı “GNU/Linux”'tur.

+

+“Birleşimi” tarif etmek için başka yollar da vardır. Eğer artı +işaretinin daha açık olduğunu düşünüyorsanız, lütfen onu +kullanın. Fransızca'da tire işareti daha açıktır: “GNU-Linux”… +İspanyolca'da ise bazen “GNU con Linux” deriz.

+
+ +
“GNU/Linux” ismi nasıl telafuz ediliyor? (#pronounce)
+
+

+Lütfen ismi “GNU taksim Linux.” olarak telafuz edin. Eğer +taksimi telafuz etmezseniz, insanlar “GNU Linux,” dediğinizi +sanacaktır, buysa bileşim için uygun bir isim +değildir. +

+
+ +
Neden “GNU/Emacs” yerine “GNU Emacs” yazıyorsunuz? +(#whynoslash)
+ +
+

+İngilizce kurallarına göre, “GNU Emacs” yapısında +“GNU” kelimesi “Emacs” kelimesini niteler. Bu da, +bir GNU paketi olan Emacs adındaki bir programı tanımlar.

+

+“GNU/Emacs” ise işletim sistemi olan GNU ile program olan Emacs +birleşimi anlamına gelecektir. Bu program için bu uygun değildir, bu nedenle +“GNU/Emacs” ifadesi onu kastetmek için yanlıştır.

+
+ +
Neden “Linux/GNU” değil de, “GNU/Linux”? (#whyorder)
+ +
+

+Doğru ve uygun olan, baş katkıyı ilk önce anmaktır. GNU'nun sisteme katkısı, +Linux'un katkısından sırf daha büyük ve sırf daha önce değildir, aynı +zamanda biz bütün faaliyeti başlatan kişileriz de...

+

+Ek olarak “GNU/Linux”; Linux'un sistemin en düşük seviyesi +olduğu ve GNU'nun teknik olarak daha yüksek seviyeleri doldurduğu gerçeğine +uyar.

+

+Fakat, eğer sisteme “Linux/GNU” demeyi tercih ediyorsanız, bu, +insanların şimdi çoğunlukla yaptığı gibi, GNU'yu tamamen göz ardı +etmelerinden ve sanki bütün sistem Linux'muş gibi göstermelerinden çok daha +iyidir.

+
+ +
Dağıtımımın geliştiricileri buna “Falanca Linux” diyorlar ancak +bu, sistemin nelerden oluştuğu hakkında hiçbir şey ifade etmiyor. Neden onu +istedikleri gibi adlandırmasınlar ki? (#distronames0)
+
+Bir sistemi “Falanca Linux” olarak adlandırmak; bunun Linux'un +bir türevi olduğunu ve insanların bunu bu şekilde +anladığını ima eder. + +

+Eğer bir GNU/Linux dağıtımını “Falanca BSD” olarak +adlandırırlarsa buna bir hata derdiniz. “Bu sistem BSD değil,” +onlara söylerdin. Eh, Linux de değil.

+
+ +
Benim dağıtımımın adı “Falanca Linux”; Bu onun gerçekten Linux +olduğunu göstermez mi? (#distronames)
+ +
+

Bu, “Falanca Linux” dağıtımını yapan kişilerin yaygın hatayı +tekrar ettiği anlamına gelir. Debian, Dragora, Musix, Trisquel ve Venenux +gibi dağıtımların resmi adlarının bir parçası olarak GNU/Linux'u benimsemiş +olduklarını takdir ediyoruz ve farklı bir dağıtımla ilgilenirseniz aynı şeyi +yapmaya teşvik edeceğinizi umuyoruz.

+
+ +
Benim dağıtımımın resmi ismi “Falanca Linux”. Dağıtımı +“Falanca Linux” dışında herhangi bir şey ile isimlendirmek +yanlış olmaz mı? (#distronames1)
+ +

“GNU”'yu “Linux”'a değiştirerek yanlış bilgi +yaydılar ve bunun versiyonunu “Falanca Linux” olarak +adlandırdıklarında yanlış bilgiyi “Falanca GNU/Linux” olarak +adlandırarak düzeltmeniz uygun olur.

+ +
Tek tek kişilerden dağıtımları “GNU/Linux” olarak +adlandırmalarını istemek yerine, Mandrake, Red Hat ve IBM gibi şirketlerden +dağıtımlarını “GNU/Linux” olarak adlandırmalarını istemek daha +etkili olmaz mıydı? (#companies)
+ +
+Bu birini ya da diğerini seçme meselesi değil. Esasında biz şirketlerden, +kuruluşlardan ve tek tek kişilerden, herkesi haberdar etmemize yardımcı +olmalarını istiyoruz. Aslında, o şirketlerin üçüne de başvurduk. Mandrake, +zaman zaman “GNU/Linux” terimini kullanacağını söyledi, fakat +IBM ve Red Hat yardım etmeye pek istekli değillerdi. Hatta yöneticilerinden +biri, “Bu salt ticari bir karardır; biz sistemi ‘Linux’ +olarak adlandırarak daha fazla para kazanmayı umuyoruz,” +demişti. Başka bir deyişle, bu şirket için neyin doğru olduğunun önemi yok. +

+Biz onların bunu doğru yapmalarını sağlayamayız, fakat biz bu yol kolay +değil diye vazgeçecek insanlar da değiliz. IBM veya Red Hat kadar etkileme +gücünüz olmayabilir, ama yine de bize yardım edebilirsiniz. Sizinle birlikte +gidişatı, şirketlerin sistemi “GNU/Linux” diye adlandırarak daha +fazla kâr edeceği bir noktaya getirebiliriz.

+
+ +
“GNU/Linux” ismini, tamamen özgür yazılımlardan oluşan +dağıtımlara saklamak daha iyi olmaz mı? Ne de olsa GNU'nun ideali de +budur. (#reserve)
+ +
+GNU/Linux sistemine özgür olmayan yazılımların eklenmesine yönelik uygulama +topluluğumuz için büyük bir sorundur. Bu, kullanıcılara, özgür olmayan +yazılımların kabul edilebilir olduğunu ve bunları kullanmanın +“Linux”un ruhunun parçası olduğunu öğretir. Birçok +“Linux” Kullanıcı Grubu, amaçlarının bir parçası olarak +kullanıcılara özgür olmayan eklentileri kullanmalarında yardımcı +olmaktadır. Hatta bunlar satıcıları davet edip satış tanıtımı yapmalarına da +izin vermektedirler. Bu gruplar GNU/Linux kullanıcılarına “yardım +etmeyi” (buna özgür olmayan uygulamaları ve sürücüleri kullanmada +yardımcı olmak da dahildir) veya özgürlüğü feda ederek de olsa sistemi +popüler hale getirmeyi amaç edinmişlerdir. +

+Soru bu durumu nasıl değiştirebilirizdir.

+

+Linux ile birlikte GNU'yu kullanan topluluğun çoğu üyesi, kullandıkları +sistemin ne olduğunun farkında olmadığından, saflığını yitirmiş bu +sürümleri, “Bunlar aslında GNU değildir,” diyerek reddetmemiz, +kullanıcıların özgürlüğe daha fazla değer vermesini sağlamaz. Kullanıcılar +kastedilen mesajı almayacaklardır. Verecekleri cevap, “Biz bu +sistemlerin GNU olduğunu hiç bilmiyorduk ki,” olacaktır.

+

+Kullanıcıların özgürlük ile olan bağlantıyı görmelerini sağlamak için +tutulacak yol bunun tam tersidir: Yani onları bütün bu sistem sürümlerinin +gerçekten de birer GNU sürümü olduğu ve bütün bu sürümlerin, özel +olarak kullanıcıların özgürlüğü için var olan bir sistem üzerine kurulu +olduğu konusunda bilgilendirmek... Bu anlayış sayesinde kullanıcılar, özgür +olmayan yazılımları içeren dağıtımların doğru ve uygun birer “Linux +sürümü” olduğunu düşünmek yerine, bunların bozulmuş, saflığını +yitirmiş birer GNU sürümü olduğunu kavrayacaklardır.

+

+Sistemi GNU/Linux olarak adlandıran ve faaliyetlerinde GNU Projesi'nin +ideallerini temel alan GNU/Linux Kullanıcı Grupları kurmak epey faydalı +olacaktır. Eğer çevrenizdeki Linux Kullanıcı Grubu, yukarıda tarif edilen +ilkelere ilişkin eksiklikler taşıyorsa, bu grubun eğilimlerini (ve adını) +değiştirmek için grup içinde etkinlik yürütmenizi ya da yeni bir grup +oluşturmanızı öneriyoruz. Daha üstünkörü hedeflere odaklanmış insanların +kendi görüşlerini savunmaya hakları vardır, fakat onların sizi de +sürüklemesine izin vermeyin!

+
+ +
Neden Linux'un bir GNU dağıtımını (sic) üretip bunu GNU/Linux olarak +adlandırmıyorsunuz? (#gnudist)
+ +
+Bütün “Linux” dağıtımları, aslında çekirdek olarak Linux'u +kullanan birer GNU sistemi sürümüdür. “GNU/Linux” teriminin +amacı, bu hususu anlatmaktır. Yeni bir dağıtım geliştirmek ve bunu yalnızca +“GNU/Linux” diye adlandırmak, vurgulamak istediğimiz hususu +bulanıklaştırır. +

+Bir GNU/Linux dağıtımı geliştirmek konusuna gelirsek, ki bunu daha önce +Debian GNU/Linux'un ilk geliştirilme aşamalarını fonladığımız zamanlarda +yapmıştık... Bunu yeniden yapmak artık pek faydalı görünmüyor. Böyle bir +çaba fazlasıyla iş yükü getirecek ve yeni dağıtım öteki dağıtımlara kıyasla +belirgin pratik avantajlar sağlamadığı sürece de hiç bir amaca hizmet +etmeyecektir.

+

+Bunun yerine gNewSense ve Ututo gibi %100 özgür GNU/Linux dağıtımlarının +geliştiricilerine yardımcı oluyoruz.

+
+ +
Neden yalnızca “Linux GNU çekirdeğidir” deyip mevcut GNU/Linux +sürümlerinden birini “GNU” adı altında yayınlamıyorsunuz? (#linuxgnu)
+ +
+1992'de Linux'u GNU çekirdeği olarak benimsemek iyi bir fikir +olabilirdi. GNU Hurd'u çalıştırmayı başarmamızın ne kadar süreceğini o zaman +kavramış olsaydık, bunu yapabilirdik. (Ah! İşte öngörüsüzlük dedikleri...) +

+Eğer GNU/Linux'un var olan bir sürümünü alıp, onu “GNU” olarak +yeniden etiketlemiş olsaydık, GNU sisteminin bir sürümünü yapıp, onu +“Linux” olarak etiketlemek gibi olurdu bu. Böyle bir şey +yapmamız doğru olmazdı ve biz de bu şekilde davranmak istemiyoruz.

+
+ +
İlk zamanlarda da GNU Projesi, Linux kullanımını kınayıp buna karşı çıkıyor +muydu? (#condemn)
+ +
+Biz, Linux'u çekirdeğimiz olarak benimsemedik, fakat Linux'u kınayıp ona +karşı da çıkmadık. 1993'te Debian GNU/Linux'un geliştirilmesini desteklemek +için neler yapabileceğimizi tartışmaya başladık. Aynı zamanda, Linux ile +kullanılmak üzere bazı GNU paketlerini değiştiren insanlarla işbirliği yapma +yollarını da aradık. Bu insanların yaptığı değişiklikleri, standart +sürümlere eklemek istedik, böylece bu GNU paketleri kurulur kurulmaz Linux +ile birlikte çalışabileceklerdi. Fakat yapılanlar genellikle anlık +değişikliklerdi ve taşınabilir özellikte değillerdi; bunların kurulum için +temizlenmeleri gerekiyordu. +

+GNU paketleri üzerinde değişiklik yapan insanlar, bizimle işbirliği yapmaya +pek yanaşmadılar. Hatta aralarından biri, bize GNU Projesi ile işbirliği +yapıp yapmamayı umursamadığını, çünkü kendisinin bir “Linux +kullanıcısı” olduğunu söyledi. Şaşkınlığa uğramıştık, çünkü GNU +paketlerini başka sistemlere aktaran insanlar, yaptıkları değişikliklerin +kurulabilir olması için genellikle bizimle çalışmak istiyorlardı. Ancak +temelde GNU tabanlı bir sistem geliştiren bu insanlar, bizimle çalışmayı +istemeyen ilk (hâlâ da neredeyse tek) grup oldu.

+

+İnsanların, GNU sisteminin bir sürümüne “Linux” adını +verdiklerini ve bu kargaşanın çalışmalarımıza köstek olduğunu gösteren ilk +deneyimdi bu bizim için.. Sisteme “GNU/Linux” demenizi istemek; +bu soruna ve “Linux” şeklindeki yanlış adlandırmadan ötürü oluşan başka +sorunlara karşı bizim verdiğimiz yanıttır.

+
+ +
İnsanlardan GNU/Linux adını kullanmalarını istemekte neden bu kadar +geciktiniz? (#wait)
+ +
+

Aslında gecikmedik. Bu konu hakkında geliştiriciler ve dağıtıcılarla, 1994 +yılında özel görüşmeler yapmaya başladık ve 1996'da daha halka açık bir +kampanya yürüttük. Gerekli olduğu sürece de devam edeceğiz.

+
+ +
GNU/ad şablonunun bütün GPL'li programlara uygulanması gerekiyor mu? +(#allgpled)
+ +
+Biz, tek bir programı asla “GNU/ad” şablonuna göre +adlandırmayız. Eğer bir program GNU paketi ise onu “GNU +ad” şeklinde adlandırabiliriz. +

+GNU işletim sistemi, birçok farklı programdan oluşmuştur. GNU'daki bazı +programlar GNU Projesi'nin bir parçası olarak yazılmıştır ya da özellikle +sisteme katkı olarak sunulmuştur. Bunlar, GNU paketleridir. Biz de +genellikle bunların adında “GNU” kelimesini kullanırız.

+

+Bir programı sisteme katkı olarak sunup bunu bir GNU paketi haline getirmek +isteyip istemediğine karar vermek, tamamen o programın geliştiricisine +kalmıştır. Eğer siz de bir program geliştirdiyseniz ve bunun bir GNU paketi +haline gelmesini istiyorsanız, lütfen <gnu@gnu.org> adresine yazın. Böylece +biz de programı değerlendirip, almak isteyip istemediğimize karar +verebiliriz.

+

+GPL altında yayınlanmış tek tek her programa GNU ismini koymak adilce +olmazdı. Eğer bir program yazar ve onu GPL altında yayınlarsanız, bu, onun +GNU Projesi'nce yazıldığı ya da sizin onu bizim için yazdığınız anlamına +gelmez. Örneğin Linux (çekirdek), GNU GPL altında yayınlandı, fakat Linus, +bunu GNU Projesi’nin bir parçası olarak yazmamış, çalışmalarını bağımsız +yürütmüştür. Eğer birşey GNU paketi değilse, ondan GNU Projesi'nin payına +düşen de bir şey yoktur. Dolayısıyla da o programın ismine “GNU” +takısı getirmek uygun olmaz.

+

+Buna karşıt olarak, içindeki her bir program için olmasa bile, bütün olarak +GNU işletim sisteminde bir pay sahibi olmayı hak ediyoruz. Linux'a +başlanmadan yıllar önce, 1984'ten itibaren gösterdiğimiz azim ve kararlılık +sayesinde sistemin kendisi bir sistem olarak var olabilmiştir.

+

+Linux'un, içinde yer alarak popüler hale geldiği işletim sistemi, temelde +GNU işletim sistemiyle aynıydı. Aslında tamamen aynı değildi, çünkü GNU +işletim sistemi farklı bir çekirdeğe sahipti. Ama yine de çoğu yönden aynı +sistemdi. Bu sistem, GNU'nun bir çeşitlemesi idi. Yani adı GNU/Linux +sistemiydi.

+

+Linux, o sistemin türevlerinde, yani GNU/Linux sisteminin bugünkü +sürümlerinde birincil olarak kullanılmaya devam ediyor. Bu sistemlere kimlik +kazandıran bileşenler, bu sistemlerin merkezinde yer alan GNU ve +Linux'tur. Tek başına sadece Linux değil.

+
+ +
GNU, Unix'ten pek çok şey miras aldığına göre, isminde “Unix”i +kullanarak ona bir pay vermesi gerekiyor mu? (#unix)
+ +
+Aslında GNU Unix'ten hiçbir şey miras almamıştır. Unix, sahipli bir +yazılımdı (hâlâ da öyle). Bu yüzden onun herhangi bir kodunu GNU içinde +kullanmak yasa dışı olurdu. Esasında bu bir tesadüf değildir: GNU'yu +geliştirmemizin nedenidir bu. Unix ya da o dönemdeki herhangi bir işletim +sistemini kullanarak özgür olamayacağımız için, bu sistemlerin yerine +koyabileceğimiz özgür bir sisteme gereksinim duyduk. Unix'ten herhangi bir +programı, hatta bunların parçalarını dahi kopyalamazdık; her şeyin baştan +yazılması gerekiyordu. +

+GNU'daki hiçbir kod, Unix'ten gelme değildir, fakat GNU Unix uyumlu bir +sistemdir. Bu yüzden, GNU içindeki birçok düşünce ve özellik, Unix'ten +gelmektedir. Açılımı “GNU's Not Unix” (GNU Unix Değildir) olan +“GNU” ismi, bu miras karşılığında Unix'e bir pay vermenin mizahi +bir yoludur. Bu isim belirlenirken, 70'lerde başlamış bir +“hacker” geleneği olan, kendini tekrar eden isimler türetme +uygulamasına bağlı kalınmıştır.

+

+Bu şekilde kendini tekrar eden isimlere ilk örnek TINT idi, (“TINT Is +Not TECO” — TINT TECO Değildir). TINT'in yazarı, TECO'yu başka +bir şekilde kodlamıştı (zaten farklı sistemler için pek çok farklı kodlama +örneği vardı), fakat ona “falanca TECO” gibi sıkıcı bir +ad vermektense, akıllıca ve eğlenceli bir isim +tasarladı. (“Hack”in anlamı da budur zaten: oyunbaz bir zeka.)

+

+Başka “hacker”lar da bu isme bayıldılar. Öyle ki biz de bu +yaklaşımı taklit ettik. Mevcut başka programlara çok benzeyen bir programı +sıfırdan yazıyorsanız, (o programın ismine “Klever” diyelim), +ona “MINK is not Klever” (MINK Klever Değildir) gibi kendini +tekrar eden bir ad verebilirsiniz. Aynı ruhla biz de Unix yerine yaptığımız +sistemi “GNU's Not Unix” (GNU Unix Değildir) diye adlandırdık.

+

+Tarihsel olarak, Unix'i geliştiren AT&T Unix'e benzeyen bir sistemin +isminde, bu sistem % 99 Unix'ten kopyalanmış bile olsa, “Unix” +kelimesinin kullanılması suretiyle kendisine bir pay verilmesini +istemiyordu. Hatta AT&T bu yolla kendisine pay veren herkesi dava +açmakla tehdit ediyordu. Bu nedenle Unix'in değişikliğe uğratılmasıyla +ortaya çıkmış bütün sürümler (hepsi de sahiplidir, tıpkı Unix gibi), +kendilerine “Unix” kelimesini içermeyen farklı isimler +seçmişlerdir.

+
+ +
“GNU/BSD” de dememiz gerekir mi? (#bsd)
+ +
+BSD sistemlerini (FreeBSD, vb.) “GNU/BSD” sistemleri olarak +isimlendirmiyoruz, çünkü bu terim, BSD sistemlerinin tarihiyle uyuşmuyor. +

+BSD sistemi, 80'li yıllarda, özgür olmayan bir yazılım olarak UC Berkeley +tarafından geliştirildi ve 90'lı yıllarda özgür hale geldi. Bugün var olan +özgür bir işletim sistemi çok büyük bir olasılıkla ya GNU sisteminin ya da +BSD sisteminin bir çeşitlemesidir.

+

+İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi, GNU'nun bir çeşitlemesi olup +olmadığını soruyorlar. Değildir. BSD geliştiricileri, GNU Projesi örneğinden +esinlenerek kodlarını birer özgür yazılım haline getirmeye karar +vermişlerdir. GNU gönüllülerinin açık açık yaptığı çağrılar, onların kodları +özgürleştirmeye başlamak için ikna olmalarını sağlamıştır. Fakat BSD kodları +GNU'nunkiler ile pek örtüşmez.

+

+Tıpkı GNU sistemi ve bunun çeşitlemelerinin bazı BSD programlarını +kullanması gibi, BSD sistemleri de bugün bazı GNU paketlerini +kullanmaktadır. Fakat, bütün olarak bakılırsa, bunlar ayrı ayrı evrilmiş iki +farklı sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazıp GNU sistemine +eklemediler, bu yüzden GNU/BSD gibi bir isim duruma uygun değildir.

+

+GNU/Linux ve GNU arasındaki bağlantı daha yakındır ve bu yüzden +“GNU/Linux” ismi sistemin adı olmaya uygundur.

+

+GNU'nun, NetBSD çekirdeğini kullanan bir sürümü vardır. Geliştiricileri, onu +“Debian GNU/NetBSD” olarak isimlendiriyorlar, fakat NetBSD +sadece çekirdekten ibaret olmayan eksiksiz bir sistem olduğu için +“GNU/NetBSDçekirdeği” daha doğru olacaktır. Sistemin büyük kısmı +GNU/Linux sistemi ile aynı olduğu için, buna bir BSD sistemi denemez.

+
+ +
Eğer GNU araçlarını Windows üzerine kurarsam, bu benim bir GNU/Windows +sistemi kullandığım anlamına mı gelir? (#othersys)
+ +
+“GNU/Linux” ile kastettiğimiz durumla aynı şey değildir bu. GNU +araçları GNU yazılımlarının birer parçasıdır. GNU yazılımları da GNU +sisteminin bir parçasıdır. Bunların altında ise GNU ile ortak hiçbir kod +içermeyen bambaşka bir işletim sistemi olacaktır. Neticede bu durum, +GNU/Linux'tan tamamen farklıdır. +
+ +
Linux, GNU'suz kullanılamaz mı? (#justlinux)
+ +
+Linux bazı cihazlarda kendisi tarafından veya başka küçük programlarla +kullanılır. Bu küçük yazılım sistemleri GNU/Linux sisteminden çok +uzak. Kullanıcılar bunları PC'lere yüklemezler, örneğin; onları oldukça +heves kırıcı bulurlar. Bu küçük platformların GNU/Linux'tan ne kadar farklı +olduğunu göstermek için bu cihazların sadece Linux çalıştırdığını söylemek +faydalıdır. +
+ +
Sistemin GNU/Linux olması için GNU sisteminin ne kadarına ihtiyaç var? (#howmuch)
+ +
+“Ne kadar” anlamlı bir soru değil çünkü GNU sisteminin kesin +sınırları yok. +

+GNU, bir topluluk tarafından sürdürülen bir işletim sistemidir. Yalnızca GNU +yazılım paketlerinden (belirli bir listeye sahip olduğumuz) çok daha +fazlasını içerir ve insanlar sürekli olarak daha fazla paket ekler. Bu +değişikliklere rağmen GNU sistemi olarak kalır ve bunu GNU/Linux yapmaya +zorlayan bir Linux ekler. GNU sisteminin bir parçasını kullanıyor ve parçayı +atlarsanız “ne kadar” kullandığınızı söylemenin anlamlı bir yolu +yoktur.

+

+Paket seviyesine bakarsak Linux, GNU/Linux sisteminde önemli bir +pakettir. Önemli bir GNU paketinin dahil edilmesi, eşit söz talebimizi haklı +çıkarmak için yeterlidir. +

+
+ +
GNU olmadan tam Linux sistemleri [sic] var mı? (#linuxsyswithoutgnu)
+ +
+GNU değil, Linux içeren bütün sistemler var; Android bir örnektir. Ancak +“Linux” sistemleri olarak adlandırmak bir hatadır, tıpkı GNU'yu +bir “Linux” sistemi olarak adlandırmak gibi bir hatadır. +

+Android, GNU/Linux sisteminden çok farklı çünkü ikisinin ortak kodu çok +az. Aslında,ortak olan tek şey Linux'tur.

+

+Tüm GNU/Linux sistemini Linux olarak adlandırırsanız “Android, Linux +içerir ancak Linux değildir çünkü her zamanki Linux [sic] kütüphanelerine ve +yardımcı programlarına sahip değildir [GNU sistemi anlamına gelir].”

+

+Android, GNU/Linux'un yaptığı kadar Linux içerir. Sahip olmadığı şey GNU +sistemi. Android bunu oldukça farklı çalışan Google yazılımı ile +değiştirir. Android'i GNU/Linux'tan farklı kılan şey GNU'nun olmamasıdır.

+
+ +
GNU/Linux kullanmak ve Android kullanmak demekse “Linux” +kullanmak doğru mu? (#usegnulinuxandandroidlinuxsyswithoutgnu)
+ +
+Alakası yok. Bu kullanım o kadar zorlama ki insanlar amaçlanan anlamı +anlamayacaklar. +

+Halk, Android'i “Linux” olarak kullanmaktan bahsetmeyi çok garip +bulacak. Sohbet etmek gibi bir şey, daha sonra kişinin bağırsaklarıyla veya +kişinin dolaşım sistemi ile konuştuğunu söylemek gibi.

+

+Halk, Linux'u gerçekte GNU/Linux iken her zamanki yanlış anlama yoluyla +kullanma fikrini anlayacaktır: Tüm sistemi “Linux” +olarak düşünmek.

+

+Android kullanımı ve GNU/Linux kullanımı, araba kullanmak ve bisiklet sürmek +kadar farklıdır. İlk ikisinin de Linux içerdiği gerçeğinin onları +kullanmakla alakasızdır, tıpkı bir otomobilin ve bir bisikletin her ikisinin +de bir metal yapısına sahip olması onlrı kullanmakla alakasız olması +gibi. Araba ve bisiklet kullanmak hakkında konuşmak istiyorsanız +“metal nesnelere binmek”ten söz etmezsiniz (okuyucu ile oyun +oynamadığınız sürece). “Arabaları ve bisikletleri kullanmak” +dersiniz. Aynı şekilde GNU/Linux ve Android kullanımı hakkında konuşmanın +net yolu; “GNU/Linux ve Android kullanmak” demektir.

+
+ +
Neden sistemi “Linux” olarak isimlendirip, Linus Torvalds'ın, +topluluğumuzdaki medya maymunu imajını güçlendirmiyoruz? (#helplinus)
+ +
+Linus Torvalds, kendi amaçları için bir “medya maymunu”dur (bu +tabir başka insanların seçimi, bizim değil). Onun amacı, sistemi daha +popüler hale getirmektir ve sistemin topluluk açısından değerinin, sırf +sunduğu pratik getirilerde yattığına inanır: Yani Güç, güvenilirlik ve kolay +erişilebilirlik... O hiç bir zaman, etik bir ilke olarak işbirliği özgürlüğünü savunmadı. Bu +yüzden de insanlar “Linux” ismini bu ilkeyle bağdaştırmıyor. +

+Linus, özgür yazılım hareketinin ideallerini paylaşmadığını açık açık ifade +etti. İşinde yıllarca özgür olmayan yazılımlar geliştirdi (bunları da +“Linux”World Show'da geniş bir dinleyici kitlesine açıkladı) ve +Linux'un (çekirdek) geliştiricilerini, bu çekirdek üzerinde çalışabilmeleri +için kendisiyle birlikte özgür olmayan yazılımlar kullanmaya çağırdı. Hatta +daha da ileri gidip, teknik çalışmalarımızın toplumsal sonuçlarını göz önüne +almamız gerektiğini söyleyen mühendis ve bilim insanlarını azarladı. Bu da +aslında toplumun, atom bombasının geliştirilmesinden çıkardığı dersi +reddetmek demektir.

+

+Öğrenmek ve eğlenmek güdüsüyle özgür bir program yazmakta hiç bir yanlış yön +yoktur. Bu nedenle Linus'un yazmış olduğu çekirdek, topluluğumuz için önemli +bir katkıdır. Fakat bu güdüler, eksiksiz bir sistemin (GNU/Linux) var oluş +nedenini açıklayamayacağı gibi, gelecekteki özgürlüğümüzü güvence altına da +almayacaktır. Halk, bunu bilmelidir. Linus'un görüşlerini yaymaya hakkı +vardır. Fakat insanlar, söz konusu işletim sisteminin, Linus'un +görüşlerinden değil, özgürlük ideallerinden doğduğunu bilmelidir.

+
+ +
Linus Torvalds'ın çalışmalarını GNU olarak nitelendirmemiz yanlış olmaz mı? +(#claimlinux)
+ +
+Yanlış olur, dolayısıyla biz öyle nitelendirmiyoruz. Torvalds'ın çalışması +Linux'tur (çekirdek). Biz bu çalışmayı GNU Projesi'ne atfetmemeye veya bunu +“GNU” olarak nitelendirmemeye özen gösteriyoruz. Biz tüm +sistemden söz ederken “GNU/Linux” adını kullanarak onun emeğini +takdir ediyoruz. +
+ + +
Linus Torvalds Linux'un yalnızca çekirdek olduğu düşüncesine katılıyor mu? +(#linusagreed)
+ +
+

Bunu başlangıçta kabul ediyordu. En eski Linux sürüm notlarında şöyle der: +“Linux +ile kullanılan araçların büyük bölümü GNU yazılımı olup bunlar GNU copyleft +lisansı altındadır. Bu araçlar dağıtımın içinde yer almaz. Daha fazla bilgi +için bana (veya GNU'ya) sorun”.

+
+ +
Neden GNU Hurd çekirdeğini bitirmiyor, GNU sistemini bir bütün olarak +yayımlamıyor ve GNU/Linux olarak adlandırılacak soruyu unutmuyorsunuz? (#finishhurd)
+ +
+Hangi çekirdeğin kullanılacağına bakılmaksızın GNU işletim sistemi için +takdir istiyoruz. + +

GNU Hurd'un Linux ile rekabet edebilecek kadar iyi çalışmasını sağlamak +büyük bir iş olacaktır ve bu açıkça gerekli değildir. Bir çekirdek olarak +Linux'ta etik olarak yanlış olan tek şey, aygıt yazılımı blob'unun +eklenmesidir; bu sorun için en iyi çözüm, blob'lar için özgür +ikameler geliştirmektir.

+
+ +
Savaş zaten kaybedildi. Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O +halde neden hâlâ bunu düşünüp duruyoruz? (#lost)
+ +
+Bu bir savaş değil. Bir eğitim seferberliği... Sisteme ne ad vereceğimiz, +yalnızca “toplum” tarafından bir anda alınabilecek tek bir karar +değildir: Her insan, her kuruluş hangi ismi kullanacağına kendisi karar +verebilir. Başkalarının “GNU/Linux” demesini sağlayamazsınız, +ama sisteme kendiniz “GNU/Linux” demeye karar +verebilirsiniz. Böyle yaparak da başkalarını eğitmeye yardımcı olmuş +olursunuz. +
+ +
Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O halde +“GNU/Linux” dememin ne faydası var? (#whatgood)
+ +
+Bu, ya hep ya hiç durumu değildir: doğru-yanlış bilgiler öyle ya da böyle +farklı kişilerce yayılıyor. Eğer siz sisteme “GNU/Linux” +derseniz, sistemin doğru geçmişini, kökenini ve var olma nedenini +öğrenmeleri konusunda başkalarına yardımcı olmuş olursunuz. Yanlış +adlandırmayı her yerde tek başınıza, bizim düzelttiğimizden daha fazla +düzeltemezsiniz, ama yardım edebilirsiniz. Eğer yalnızca birkaç yüz insan, +sizin “GNU/Linux” terimini kullandığını görürse, önemli sayıda +insanı, çok az çaba ile, eğitmiş olursunuz. Onlardan bazıları da, bu doğruyu +başkalarına yayar. +
+ +
Sisteme “Linux” desek ve insanlara on dakikalık bir açıklama ile +sistemin gerçek kökenini öğretsek daha iyi olmaz mı? (#explain)
+ +
+Eğer başkalarına bu yolla açıklama yaparak bize yardım ederseniz, çabanızı +takdir ederiz, fakat bu en iyi yöntem olmaz. Bu, sistemi “GNU/Linux” olarak +isimlendirmek kadar etkili olmayacak ve zamanınızı verimsiz kullanmanıza yol +açacaktır. +

+Etkisizdir, çünkü zihinlere yerleşmez ve tabii ki başkalarına +iletilemez. Açıklamanızı dinleyen kimi insanlar sizi dikkate alacak, hatta +sistemin kökenine ilişkin doğru resmi yakalayacaklardır. Ama kendileri +sistemden bahsederken sizin açıklamanızı başkalarına da aktaracakları pek +muhtemel değil. Büyük ihtimalle kendileri de sisteme yalnızca +“Linux” diyeceklerdir. Özellikle böyle bir niyetleri olmasa da +yanlış resmin yayılmasına yardımcı olacaklardır.

+

+Etkisizdir çünkü çok daha fazla zaman alır. “GNU/Linux” deyip +yazmak günde sadece birkaç saniyenizi alacaktır, dakikalarınızı değil. Bu +yolla daha fazla insana ulaşma şansınız olur. Yazarken ve söylerken Linux ve +GNU/Linux'u birbirinden ayırmak GNU Projesi’ne etkili bir biçimde yardım +etmenin en kolay yoludur.

+
+ +
Bazı insanlar, sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizinle alay +ediyorlar. Neden kendinizi bu muameleye maruz bırakıyorsunuz? (#treatment)
+ +
+Sisteme “Linux” demek, insanlara sistemin geçmişi ve varoluş +nedeni hakkında yanlış bir izlenim veriyor. İsteğimizle alay eden insanlar +büyük ihtimalle bahsettiğimiz o yanlış resmi almışlardır. Bizim yaptığımız +çalışmaların aslında Linus tarafından yapıldığını zannediyorlar, bu yüzden +de emeğimizin takdir edilmesini istediğimizde bize gülüyorlar. Eğer doğruyu +bilselerdi, muhtemelen gülmezlerdi. +

+Neden insanların bazen bizimle alay etmesine sebep olan bir istekte bulunma +riskini göze alıyoruz? Çünkü bunun genellikle GNU Projesi'ne faydası dokunan +sonuçları oluyor. Amacımıza ulaşmak için hak etmediğimiz bir muameleye maruz +kalma riskini kabulleniyoruz.

+

+Eğer böyle beklenmedik derecede haksız bir durumun ortaya çıktığını +görürseniz, lütfen elinizi kolunuzu bağlayıp oturmayın. Size gülen insanlara +gerçek tarihi anlatın. İstediğiniz şeyin dayanağı olduğunu gördüklerinde, +birazcık mantık sahibi olanlar gülmeyi keseceklerdir.

+
+ +
Bazıları sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizi suçluyorlar. Onları +kendinizden uzaklaştırarak kaybetmiyor musunuz? (#alienate)
+ +
+Pek sayılmaz. Sistemi geliştirmedeki rolümüzü takdir etmeyen insanlar bize +yardım etmek için muhtemelen önemli bir çaba sarf etmeyecektir. Eğer bunlar, +özgür yazılımlar yayınlamak gibi, bizim amaçlarımızı ilerletecek şekilde +çalışıyorlarsa da, bu büyük ihtimalle biz istediğimiz için değil, başka +ilgisiz sebeplerden dolayıdır. Aynı zamanda, bizim yaptığımız çalışmaları +başka birilerine atfetme alışkanlığını diğer insanlara da aşılayarak, başka +insanlardan yardım alma olanaklarımızı da sekteye uğratıyorlar. +

+Zaten işbirliği yapmaya pek de niyetli olmayanları kendimizden uzaklaştırmak +konusunda endişe etmenin de bir manası yoktur. Büyük bir problemi yaymaya +devam eden insanları kızdıracağız korkusuyla bu problemi düzeltmekten geri +durmamız kendi kendimizi baltalamamız demek olacaktır. Bu sebeple, yanlış +adlandırmayı düzeltme çabalarımızı sürdüreceğiz.

+
+ +
Ne katkıda bulunmuş olursanız olun, işletim sisteminin ismini değiştirmek +meşru mudur? (#rename)
+ +
+Biz hiç bir şeyin ismini değiştirmiyoruz. Biz 1983 yılında sistemi +duyurduğumuzdan beri bunu “GNU” olarak isimlendiriyoruz. Yanlış +olan, sistemin adını “Linux” olarak değiştirmeye çalışan +insanların yaptıklarıdır.
+ +
İnsanlara sistemi “GNU/Linux” diye isimlendirmelerini dayatmak +yanlış değil mi? (#force)
+ +
+İnsanlara bunu dayatmak yanlış olurdu. Zaten biz de böyle bir şeye +kalkışmıyoruz. Biz sisteme “GNU/Linux” diyoruz ve sizden de +böyle demenizi talep ediyoruz. +
+ +
Niçin bütün sistemi “Linux” olarak isimlendiren insanları dava +etmiyorsunuz? (#whynotsue)
+ +
+Dava açmak için yasal zemin yok, fakat biz ifade özgürlüğüne inanan insanlar +olarak, böyle bir davranışa girmek istemezdik zaten. Biz insanlardan sisteme +“GNU/Linux” demelerini, doğrusu bu olduğu için istiyoruz. +
+ +
İnsanların sistemi “GNU” diye isimlendirmesini zorunlu kılacak +bir ifadeyi GNU GPL’ye yerleştirmeniz gerekmiyor mu? (#require)
+ +
+GNU GPL'nin amacı, özgür yazılımların sahipli sürümlerini üretenlere karşı +kullanıcıların özgürlüğünü korumaktır. Sistemi “Linux” olarak +isimlendiren kullanıcıların, özgür olmayan yazılımları GNU/Linux +sistemlerine dahil etmek ya da bu iş için özgür olmayan yazılımlar +geliştirmek gibi, kullanıcıların özgürlüklerini sınırlayıcı şeyler yaptığı +doğrudur. Ama yalnızca sistemi “Linux” olarak isimlendirmek, tek +başına, kullanıcıların özgürlüklerini elinden almaz. GPL'nin, insanlara +sistem için kullanacakları isim konusunda kısıtlamalar getirmesi uygun +olmaz. +
+ +
Özgün BSD lisansı’nda, California Üniversitesi’nin emeğinin takdir +edilmesini sağlamak için reklam zorunluluğu getirilmek istenmesine karşı +çıktınız. Şimdi GNU Projesi'nde kendi emeğinizin takdir edilmesini istemeniz +ikiyüzlü bir davranış değil mi? (#BSDlicense)
+ +
+GNU/Linux ismini bir lisans gereksinimi haline getirmek ikiyüzlü bir +davranış olurdu. Biz de bunu yapmıyoruz zaten. Biz sizden sadece +hakkettiğimiz payı vermenizi istiyoruz. + +

+Lütfen en az iki farklı BSD lisansı +olduğunu unutmayın. Netlik için lütfen hangisi olduğunu belirtmeden +“BSD” lisansı terimini kullanmayın.

+
+ +
GNU GPL'e, insanların sisteme “GNU” demelerini zorunlu kılacak +bir ifade yerleştirmediniz. O yüzden her şeyi hak ediyorsunuz. Peki şimdi ne +diye şikayet ediyorsunuz? (#deserve)
+ +
+Bu soru, son derece tartışmalı bir genel etik önermeyi doğru varsayıyor: +Buna göre eğer insanlar sizi kendilerine adil davranmaya zorlamazsa, +onlardan istediğiniz kadar faydalanmaya hak kazanmış oluyorsunuz. Başka bir +deyişle bu önerme, “güçlü olan haklıdır” sözünü savunuyor. +

+Umarız siz de bizim gibi, bu önermeye karşı çıkıyorsunuzdur.

+
+ +
Birçok insanın inandığı şeyle ters düşmeseniz daha iyi olmaz mıydı? (#contradict)
+ +
+Yanlış yola sevk edilmiş insanların sayısı ne kadar fazla olursa olsun, +onlarla beraber yürüyebileceğimizi düşünmüyoruz. Umarız siz de hakikatin +önemli olduğuna karar verirsiniz. +

+Biz daha en başta, özel mülk yazılımların meşru ve makul olduğuna duyulan ve +pek çok insan tarafından paylaşılan inancı reddetmeseydik asla özgür bir +işletim sistemi geliştiremezdik.

+
+ +
Çoğu kimsenin, sistemi “Linux” olarak adlandırması, bu +isimlendirmeyi doğru kılmaz mı? (#somanyright)
+ +
+Biz bir yanlışın popülerlik derecesinin, onu bir hakikat haline getirdiğini +düşünmüyoruz. +
+ +
Sistemi çoğu kullanıcının zaten bildiği bir adla çağırmak daha iyi değil mi? +(#knownname)
+ +
+Kullanıcılar öğrenemezler. “GNU/Linux”, “Linux” +içerdiğinden ne hakkında bahsettiğinizi anlayacaklardır. Arada bir +“(çoğu zaman hatalı bir şekilde ‘Linux’ olarak +adlandırılır)” eklerseniz hepsi anlar. +
+ +
Birçok insan doğru-yanlış tartışmaları ile değil, neyin kullanışlı olduğuyla +veya kimin kazandığıyla ilgileniyor. Onların desteğini almak için farklı bir +yol izleseniz olmaz mıydı? (#winning)
+ +
+Neyin kullanışlı olduğuyla ya da kimin kazandığıyla ilgilenmek hayata karşı +ahlak dışı bir bakış açısıdır. Özgür olmayan yazılımlar bu ahlak dışı +yaklaşımın bir örneğidir ve bundan beslenmektedirler. Bu yüzden uzun vadede +bu yaklaşıma boyun eğmek, kendi kendimizi baltalamak demek olacaktır. Neyin +doğru, neyin yanlış olduğunu ifade etmeye devam edeceğiz. +

+Umarız siz, doğru ve yanlışı önemseyenlerdensinizdir.

+
+ +
+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html new file mode 100644 index 0000000..f0fdf95 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-structure.html @@ -0,0 +1,412 @@ + + + + + + +GNU Projesi'nin Yapısı ve Yönetimi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

GNU Projesi'nin Yapısı ve Yönetimi

+ +
yazanlar Brandon Invergo ve Richard Stallman
+ +

Sürüm 1.0.1

+ +
+

Bu belgenin bir Org sürümü de +mevcuttur.

+
+ +
+ +

GNU Projesi; GNU işletim sistemini +geliştirir ve sürdürür. GNU Projesi, bu çalışma ve ilgili diğer etkinlikler +yoluyla özgür yazılım hareketinin temel felsefesi olan yazılım özgürlüğünü destekler ve +teşvik eder.

+ +

Bir işletim sistemi, bir bilgisayarın yararlı işler yapmasını sağlayan +birçok yazılım bileşeninden oluşur. Çekirdek ve sürücüler gibi düşük düzeyli +işlevler için kod ve ayrıca sistem kütüphanelerinin yanı sıra kullanıcıların +doğrudan çalıştırdığı programları (yardımcı programlar, araçlar, uygulamalar +ve oyunlar) içerir. GNU işletim sistemi tüm bu yelpazedeki yazılımlardan +oluşur. Programların çoğu GNU Projesi tarafından özel olarak geliştirilmiş +ve yayımlanmıştır; bunlar “GNU paketleri” olarak +adlandırılır. GNU sistemi, GNU Projesi dışında diğer geliştiriciler +tarafından yayımlanan özgür +program olan bileşenler de içerir.

+ +

Bir işletim sistemini oluşturan programların tutarlı bir şekilde çalışması +gerektiği gibi, GNU Projesi de tutarlı bir şekilde çalışmalıdır. Çalışmanın +çoğu belirli programlar geliştirmekten oluşur ancak bu programlar bağımsız +projeler değildir; dilediğimiz GNU sistemini oluşturmak için birbirleriyle +oldukça uyumlu olmaları gerekir. Bu nedenle, onlarca yıl boyunca, proje için +bir yapı geliştirdik. Hiçbiri yeni değil ama ilk kez hepsini tek bir yerde +belgeliyoruz.

+ +

Özgür Yazılım Vakfı, GNU Projesi'ne birçok türde destek (kolaylıklar, +hizmetler) sağlar. Bu desteklerin nasıl işlediği bu belgenin kapsamı +dışındadır.

+ +

Yazılım Geliştirme Yapısı

+ +

GNU Projesi'nin etkinliklerinin çoğu yazılım paketlerinin geliştirilmesinden +oluşmaktadır. GNU'nun yazılım geliştirmesi şu şekilde yapılandırılmıştır.

+ +

Baş GNUisance

+ +

GNU Projesi, Baş GNUisance, projenin kurucusu Richard Stallman, tarafından +yönetilmektedir. Baş GNUisance ilke olarak genel felsefe ve standartlar da +dâhil olmak üzere tüm önemli kararlardan sorumludur ve bu kararların +yürütülmesi açısından projeyi yönlendirir. Baş GNUisance; yazılım +paketlerini GNU paketi olarak adlandırır veya gerektiğinde hizmetten çıkarır +ve bakımcıları görevlendirir.

+ +

Uygulamada Baş GNUisance bu kararların çoğunu ve görevlerin çoğunu +başkalarına devreder ve bir GNU paketinin geliştirme özelliklerine nadiren +müdahale eder, ve bu genellikle sadece öneri şeklindedir.

+ +

Yardımcı GNUisance'ler

+ +

maintainers@gnu.org adresiyle +erişilebilir olan bu ekip, GNU Yazılımı sahipleri için ilk irtibat +noktasıdır. Tüm proje boyunca geliştirme etkinliklerini takip ederler, +zamanında yayımlar sağlarlar, bakımcıların GNU'nun felsefesini ve yönergelerini izleyip izlemediklerini +denetlerler ve ortaya çıkabilecek çatışmaları çözerler. Ayrıca bir +bakımcının görevi bıraktığı veya yeni bir gönüllünün mevcut bir paketi +sürdürmek için harekete geçtiği durumları (bu durumda Baş GNUisance adına +yeni bir bakımcı görevlendirebilirler) da ele alırlar.

+ +

Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır. Bununla +birlikte belirli görevler için yardım genellikle kabul edilir ve ilgili GNU +gönüllüleri temasa geçebilirler.

+ +

Paket bakımcıları

+ +

Her GNU yazılım paketinin Baş GNUisance veya yardımcı GNUisance'ler +tarafından görevlendirilen belirli bakımcıları vardır. Paket bakımcıları +yetkisi altında görevlendirildikleri ve nadiren görevden alan Baş +GNUisance'ye karşı sorumludur ve GNU Projesi adına üstlendikleri paketleri +geliştirmekle yükümlüdürler.

+ +

Bakımcıların ilk görevlendirilmesi, bir program GNU paketi olarak kabul edildiğinde +yapılır. Bunlar normalde programı bir GNU paketi yapmayı kabul eden ana +geliştiricilerden bazılarıdır.

+ +

Zamanla bakımcılar nadiren görevi bırakırlar. Bazı durumlarda biricik +bakımcı rolden ayrılır ve paketi bakımsız bırakır. Baş GNUisance genellikle +yardımcı GNUisance'lere yeni bakımcılar bulma ve görevlendirme yetkisi +verir. Şu anda bakımı yapılmayan +paketlerin listesine bakabilirsiniz. Eski bakımcılardan yeni bakımcılar +önermelerini istiyoruz ve bu önerileri dikkatle değerlendiriyoruz.

+ +

Bir paketin bakımcıları, geliştirilmesine katkıda bulunmak için genellikle +başkalarını işe alır ve bazı teknik kararları onlara devreder. Ancak +bakımcılar, GNU Projesi'ne karşı sorumluluklarını yerine getirebilmeleri +için paketin tamamı üzerinde yetki sahibi olurlar.

+ +

Bir bakımcının birincil sorumluluğu; GNU Projesi'nin felsefesi, misyonu, +politikaları ve genel kararları doğrultusunda iyi ve kullanışlı bir şekilde +programı geliştirmek ve sürdürmektir. Bakımcılar ayrıca paketlerinin GNU +Sistemi'nin geri kalanıyla uyumlu çalışmasını sağlamalıdır. Daha fazla bilgi +için bakımcıların temel görevleri +ve bir programın GNU paketi olmasının ne anlama geldiğini +okuyabilirsiniz.

+ +

Genel olarak bakımcılar yazılım paketlerinin üstlendiği teknik yönergeleri +belirler ve böylece paketler için günlük kararlar alırlar. Aynı şekilde +paketlerin birlikte uyumlu çalışmasını sağlarken bakımcılar doğrudan +birbirleriyle çalışabilirler ve biz de bunu teşvik ediyoruz. Baş GNUisance +bir veya daha fazla GNU paketini doğrudan etkileyen bir kararı nadiren +verir. Etkilenen paketlerin sahipleri GNU Projesi adına kararı yürütmekle +sorumludur.

+ +

Bakımcıların belirli sorumlulukları ve GNU yazılımının bakımıyla ilgili +teknik yönlendirme hakkında daha eksiksiz bilgi GNU +Yazılımı Bakımcıları İçin Bilgiler ve GNU +Kodlama Standartları belgelerinde bulunabilir.

+ +

GNU paketi bakımcılarının felsefemize uymasını veya politikalarımızı +onaylamasını değil, yalnızca izlemelerini istiyoruz. Bakımcılar ve katkıda +bulunanlar; GNU yazılımı üzerinde yaptıkları çalışmalarda felsefemizi, +politikalarımızı ve ara sıra belirli kararlarımızı uygulamalıdır.

+ +

GNU Paket Geliştirme için Destek

+ +

Birçok ekip GNU paketlerinin geliştirilmesi ve yönetilmesi için çeşitli +şekillerde destek sağlarlar. Bu ekiplerin çoğunun onları yönlendirecek bir +koordinatörü vardır; çoğu durumda koordinatör aksi belirtilmedikçe doğrudan +Baş GNUisance'ye rapor verir. Kuşkuya düşerseniz öneri için GNU Gönüllü Koordinatörleri ile iletişime +geçebilirsiniz.

+ +

Yazılım Değerlendirme

+ +

gnueval@gnu.org adresindeki yazılım +değerlendirme ekibi, GNU paketleri olarak önerilen yazılım paketlerini +değerlendirir. Bu, yazılımın işlevselliğinin yanı sıra yazılım özgürlüğü ve +programın GNU sistemine nasıl uyduğu ile ilgili konuların dikkatle +değerlendirilmesini içerir.

+ +

Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır. Savannah +üzerinde GNU olmayan yazılım değerlendirmesi ile ilgili önceden deneyim +tercih sebebidir.

+ +

Yazılım Güvenliği Değerlendirmesi

+ +

gnueval-security@gnu.org +adresindeki yazılım güvenliği değerlendirme ekibi, yazılım değerlendirme +ekibiyle birlikte çalışır. GNU'ya sunulan yazılımda herhangi bir güvenlik +sorunu olup olmadığını belirler.

+ +

Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.

+ +

Güvenlik Ekibi

+ +

Güvenlik Ekibi, güvenlik hatalarının +zamanında çözülmesine yardımcı olur. GNU paketinin bakımcısı bir güvenlik +açığının raporuna yanıt vermezse raportör sorunu güvenlik ekibine +iletebilir. Sorunun acil olduğuna karar verilirse bir yama geliştirilebilir +ve paketin onarılmış bir sürümü yayımlanabilir. Bakımcılar ayrıca güvenlik +ekibinden paketlerinin güvenliğini sağlama konusunda öneri isteyebilirler.

+ +

Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.

+ +

Platform Sınayıcıları

+ +

platform-testers@gnu.org +e-posta listesinin arkasındaki gönüllüler, doğru çalıştığından emin olmak +için GNU yazılımının farklı donanım platformlarındaki ön sürümlerini +sınarlar.

+ +

Yeni gönüllüler bekliyoruz.

+ +

Danışmanlar

+ +

GNU Danışmanları (mentors@gnu.org) yeni +yazılım bakımcılarına kılavuzluk etmeye gönüllüdür.

+ +

Uzun süredir GNU bakımcılarından gönüllü olmalarını istiyoruz.

+ +

Düzeltmenler

+ +

Düzeltmenler listesi, İngilizce metinleri düzelterek GNU paketi +bakımcılarına yardımcı olmak için kullanılabilir. Düzeltme istemek için proofreaders@gnu.org adresine yazın.

+ +

Diğer Ekipler ve Hizmetler

+ +

Diğer birkaç ekip GNU Projesi içindeki günlük işleyişi kolaylaştırır, +yönetir veya projenin belirli hedeflerini geliştirir.

+ +

GNU Danışma Kurulu

+ +

GNU Danışma Kurulu (GAC), Baş GNUisance'ye önerilerde +bulunmak için mevcuttur. Danışma Kurulu üyeleri Baş GNUisance tarafından +atanır. Danışma Kurulu genel olarak GNU Projesi adına GNU Projesi'nin +sağlığını izler ve olası tartışma konularını gündeme taşır.

+ +

Savannah Hacker'leri

+ +

Savannah, GNU Projesi'nin yazılım işbirliği +platformudur. Kod depolarını, hata raporlama araçlarını, e-posta listesi +arayüzlerini ve daha fazlasını barındırır. Savannah, Savannah Hacker'leri [1] tarafından yönetilmektedir. Savannah Hacker'leri, GNU +yazılımının hizmet üzerinde düzgün bir şekilde barındırılmasını sağlamanın +yanı sıra, yazılım işbirliği platformunda barındırılmak üzere GNU olmayan +yazılım başvurularını da değerlendirir.

+ +

Yeni gönüllüler bekliyoruz.

+ +

Web Yöneticileri

+ +

GNU Web Yöneticileri; https://www.gnu.org adresindeki web sayfalarının bakımından ve +güncellenmesinden sorumludur.

+ +

Web yöneticileri ayrıca özgür yazılım ve lisanslar gibi konularda kamu +tarafından gönderilen çeşitli soruları da (yanıt net olduğunda) +yanıtlar. Bir dağıtımı değerlendirmek, web yöneticisi olmak isteyen kişileri +değerlendirmek ve yansı listesini güncellemek için isteklerin ilk +filtrelemesini yaparlar.

+ +

GNU Web Yöneticisi Grubu, Baş +GNUisance'ye rapor veren Baş Web Yöneticisi tarafından yönetilir. Yeni +gönüllüler bekliyoruz. Gönüllü Web Yöneticisi +Sınavı'na bakın.

+ +

Web Çevirmenleri

+ +

Her dilin bir ekip koordinatörü tarafından yönetilen bir çeviri ekibi +vardır. Daha fazla bilgi için www.gnu.org adresindeki +Web Sayfalarını Çevirme Kılavuzu'na bakabilirsiniz. Ekip +koordinatörleri, Baş GNUisance'ye rapor veren GNU Çevirileri +Yöneticisi'ne rapor verir.

+ +

Liste Yardımcıları

+ +

Listhelper, +GNU e-posta listelerine gönderilen spam'ları yarı otomatik olarak yöneten +bir sistemdir. Çoğu spam, spam filtreleri tarafından yakalanır ancak spam +olmadığı tahmin edilen iletilerin kuyruğunu yönetmek için insan +denetleticiler de mevcuttur.

+ +

Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.

+ +

GNU Gönüllü Koordinatörleri

+ +

GNU Gönüllü Koordinatörleri (gvc@gnu.org), +yeni gönüllüleri GNU Projesi içinde uygun işlere yönlendirmeye yardımcı +olmaktadır

+ +

Yeni GVC gönüllüleri +bekliyoruz ancak önceden GNU içinde gönüllülük deneyimi olması (ve böylece +GNU Projesi hakkında çok geniş bilgi) oldukça önerilir.

+ +

GNU Eğitim Ekibi

+ +

GNU Eğitim Ekibi, eğitim ortamlarında GNU İşletim +Sistemi'nin benimsenmesini teşvik eder. Ayrıca okulları değerlendirir ve +okul yöneticileriyle konuşur.

+ +

Yeni gönüllüler bekliyoruz.

+ +

GNU Standartları Grubu

+ +

GNU Standartları Grubu, GNU kodlama standartlarını güncelleme önerilerini +değerlendirir. Herkes bug-standards +e-posta listesinden bir öneri gönderebilir. Grup daha sonra tüm ayrıntıları +ve çıkarımları sonuçlandırmak için öneriyi tartışır ve değerlendirir. Daha +sonra teklifi, kararı veren Baş GNUisance'ye bir öneri şeklinde +sunarlar. Grup ayrıca belgede değişiklik yapmanın yanı sıra belgeyi web'de +güncellemekten de sorumludur.

+ +

Gerektiğinde, mevcut GNU gönüllülerinden yeni üyeler alınır.

+ +

Hataları Düzeltme

+ +

Mevcut yapının bu tanımlamasında, daha önce merkezi bir belge olmadığından +dolayı hatalar veya eksiklikler bulursak, bu belgenin hem Org sürümünü hem de HTML sürümünü üçüncü sürüm numarasını +ilerleterek güncelleyeceğiz. Eski sürümleri bir alt dizinde saklayacağız.

+ +

Yönetsel Yapıda Gelecekteki Değişiklikler

+ +

GNU Projesi'nin yönetsel yapısındaki değişikliklere, genellikle uygun GNU +Projesi tartışma listelerinde olmak üzere, GNU katkıcılarıyla danışmalara +başlandıktan sonra Baş GNUisance tarafından karar verilir. Bu danışmaların +amacı; akıllıca bir karar vermek için olası alternatifleri düşünmek ve ne +gibi iyi ve kötü etkileri olacağını öngörmektir.

+ +

Kabul edilen değişiklikleri bildirmek için hem Org sürümü hem de HTML sürümü +(önceki bölüme bakınız) olan bu belgeyi güncelleyeceğiz ve birinci ve/veya +ikinci sürüm numarasını ilerleteceğiz. Eski sürümleri bir alt dizinde +saklayacağız.

+ +
+ + +[1] Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..fcbc4f6 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu-users-never-heard-of-gnu.html @@ -0,0 +1,163 @@ + + + + + + +GNU'yu hiç duymamış olan GNU kullanıcıları - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı + + + +

GNU'yu hiç duymamış olan GNU kullanıcıları

+ +

yazan, Richard +Stallman

+ +
+

Bu konuda daha fazla bilgi için, GNU/Linux +SSS ve Neden GNU/Linux sayfamıza +ve ayrıca Linux ve GNU Projesi +sayfamıza göz atabilirsiniz. +

+
+ +

Çoğu insan, GNU'yu hiç duymamıştır. GNU sistemini kullanan çoğu insan bile +GNU'yu duymamıştır, çünkü çoğu kişi ve şirket onlara sistemi +“Linux” adlandırmayı öğretiyor. Kuşkusuz, GNU kullanıcılarının +çoğu “Linux kullandıklarını” söylüyor ama bu araba yerine +“karbüratör kullandığınızı” veya “vites” +kullandığınızı söylemek gibi bir şey.

+ +

Bununla beraber, GNU'yu bilen kişiler onu özgür yazılım hareketinin özgürlük +kavramı ilişkilendirir. Bu ilişki, rastlantısal değildir. GNU’nun +geliştirilmesini güdüleyen şey, bir bilgisayarın kullanmayı ve bu işi +özgürce yapmanızı sağlamaktır.

+ +

“GNU/Linux” sisteminde “GNU” ismini ilk defa gören +biri neyi temsil ettiğini anında anlamayacaktır, ancak onu keşfetmeye bir +adım daha yaklaşacaktır. GNU ile özgürlük ve toplumsal dayanışma +hedeflerimiz arasındaki ilişki, GNU hakkında bilgi sahibi olan yüzbinlerce +GNU/Linux kullanıcısının zihninde yer alıyor. Vikipedi ve gnu.org adresinde yer alıyor. Webte yer alıyor. Eğer +bu kullanıcılar GNU kelimesini aratırlarsa, GNU'nun temsil ettiği değerleri +bulacaklardır.

+ +

Eğer aramazlarsa, bir şekilde karşılarına çıkacaktır. “Açık +kaynak” söylemi, insanları kullanıcıların özgürlükleri +düşüncesinden uzaklaştırmaya çalışsa da, tam olarak mümkün olmuyor. Hala GNU +ve özgür yazılım hakkında konuşuluyor ve böylece insanların GNU ile +karşılaşma ihtimalleri sürüyor. Karşılaşma gerçekleştiğinde, eğer +halihazırda GNU sistemi kullanıyorlarsa, GNU hakkındaki (özgürlük ve +topluluk üzerine bir kampanya çalışması gibi) bilgiler daha fazla +dikkatlerini çekecektir.

+ +

Zamanla, sistemi “GNU/Linux” olarak adlandırmak, GNU sistemini +geliştirme amacımız olan özgürlük kavramını yaymaya yardımcı +olacaktır. Özgür yazılım hakkındaki tartışmaların bütünüyle pratiğe ilişkin +(ve dolayısıyla etikten söz etmeden) yapıldığı bir dünyada, topluluğumuz, bu +amaçların farkında olanlara, amaçları hatırlatıcı bir görevi de yerine +getirir. Sizden, sistemi “GNU/Linux” olarak adlandırmanızı +istediğimizde, toplumun özgür yazılım amaçlarının farkına varmasına yardım +etmenizi istemiş oluyoruz.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html new file mode 100644 index 0000000..673d8ec --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/gnu.html @@ -0,0 +1,218 @@ + + + + + + +GNU İşletim Sistemi - GNU projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + +

GNU İşletim Sistemi

+ +
+

Dağıtımları indirin

+

+GNU ve Linux

+

Eğer kurmak için bütün bir sistem arıyorsanız, tamamen özgür yazılım olan GNU/Linux +dağıtımları listemize bakabilirsiniz.

+
+ + + +

Stallman'ın 1983 Mayıs'ında ziyaret ederken Stanford duyuru panosu için +yazdığı iki makaleyi aşağıda bulabilirsiniz. GNU sistemini geliştirmeye +başlamaya doğru düşüncelerinizin bir kısmını gösteriyorlar. “Özgür +yazılım” terimini kullanmıyorlar, demek ki bu iki kelimeyi henüz bir +arada kullanmaya başlamamıştı.

+ + + + +

GNU ve Linux

+ + + + +

Diğer GNU ile ilişkili kaynaklar

+ + + +

GNU başka yerde

+ +

(9965) GNU

+ +

Ana kuşak asteroit (9965) +GNU, geçici ismi 1992 EF2, Küçük +Gezegen Genelgesi 41571'de adını GNU Projesi'nden alıyor. Asteroit, +Spacewatch kapsamında Kitt Peak dağında 5 Mart 1992'de keşfedildi.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html new file mode 100644 index 0000000..aa798ac --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/government-free-software.html @@ -0,0 +1,301 @@ + + + + + + +Özgür Yazılımı Teşvik etmek İçin Hükümetlerin Alabileceği Önlemler - GNU +Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılımı Teşvik etmek İçin Hükümetlerin Alabileceği Önlemler

+

Ve bunu yapmaları neden görevleridir

+ +

yazan Richard +Stallman

+ +

Bu yazıda, devlet içinde özgür yazılımı teşvik etmek ve ülkenin geri +kalanını yazılım özgürlüğüne yönlendirmek için güçlü ve sağlam bir çaba +gösterilmesine yönelik politikalar önerilmektedir.

+ +

Devletin görevi, halkın özgürlüğü ve refahı için toplumu örgütlemektir. Bu +görevin bilişim alanındaki bir yönü, kullanıcıları özgür yazılım kullanmaya +teşvik etmektir: kullanıcıların +özgürlüğüne saygı duyan yazılım. Özel mülk (özgür olmayan) bir program, +programı kullananların özgürlüğünü çiğner; bu devletin ortadan kaldırmak +için çalışması gereken toplumsal bir sorundur.

+ +

Devletin bilişim bağımsızlığı (devletin kendi bilişimi üzerindeki denetimi) +gereği kendi bilgisayarlarında özgür yazılım konusunda ısrarcı +olmalıdır. Tüm kullanıcılar bilişimleri üzerinde denetim sahibi olmayı hak +ederler, ancak devletin, onların adına yaptığı bilişim faaliyetleri +üzerindeki denetimi sağlama konusunda halka karşı da bir sorumluluğu +vardır. Çoğu hükümet faaliyeti şimdi bilişime bağlıdır ve bu faaliyetler +üzerindeki denetimi, ilgili bilişim faaliyetleri üzerindeki denetimine +bağlıdır. Görevi kritik olan bir kurumda bu denetimi yitirmek ulusal +güvenliği zayıflatır.

+ +

Devlet kurumlarının özgür yazılıma taşınması, tasarruf etme ve yerel yazılım +destek işletmelerini teşvik etme gibi ikincil yararlar da sağlayabilir.

+ +

Bu metinde “devlet varlıkları” devletin her düzeyine işaret eder +ve okulları, kamu-özel sektör ortaklıkları, sözleşmeli okullar gibi büyük +ölçüde devlet tarafından finanse edilen faaliyetleri ve devlet tarafından +kontrol edilen veya devlet tarafından özel ayrıcalık veya işlevlerle kurulan +“özel” şirketleri içeren kamu kurumlarını ifade eder.

+ +

Eğitim

+

En önemli politika eğitim ile ilgilidir, çünkü bu ülkenin geleceğini +şekillendirir:

+ + + +

Devlet ve Halk

+

Ayrıca, bireylerin ve kuruluşların kullandığı yazılımları etkileyen devlet +politikaları da çok önemlidir:

+ + + +

Bilişim Bağımsızlığı

+

Devletin bilişim bağımsızlığını etkileyen bazı politikalar var. Devlet +kurumları, onu özel ellere bırakmak yerine, kendi bilişimi üzerinde denetim +sahibi olmalıdır. Bu noktalar akıllı telefonlar da dahil olmak üzere tüm +bilgisayarlar için geçerlidir.

+ + + +

Bilişim Bağımsızlığı II

+

Devletin bilişim bağımsızlığı (ve güvenliği), devletin işini yapan +bilgisayarlar üzerinde denetimi içerir. Bu, hizmet aynı kuruluş dalı altında +bir devlet kurumu tarafından yürütülmediği sürece Yazılım yerine +Hizmet'ten de, aynı zamanda devletin yanı sıra devletin bilişimi +üzerindeki denetimini azaltan diğer uygulamalardan da kaçınılmasını +gerektirir. Bu nedenle,

+ + + +

Geliştirmeyi etkileyin

+

Devlet politikası özgür ve özgür olmayan yazılım geliştirmeyi etkiler:

+ + + +

E-atık

+

Özgürlük e-atık anlamına gelmemelidir:

+ + + +

Teknolojik tarafsızlık

+ +

Bu yazıdaki önlemlerle, devlet bilişim üzerindeki denetimi geri kazanabilir +ve ülkenin vatandaşlarını, işletmelerini ve örgütlerini kendi bilişim +faaliyetlerini denetlemeye yönlendirebilir. Ancak kimileri teknolojik +tarafsızlık “ilkesini” ihlal edeceği gerekçesiyle buna itiraz +ediyorlar.

+ +

Teknolojik tarafsızlık fikri, devletin teknik seçimlere keyfi tercihler +dayatmamasıdır. Bunun geçerli bir ilke olup olmadığı tartışmalıdır, ancak +her durumda yalnızca teknik olan konularla sınırlıdır. Burada savunulan +önlemler etik, toplumsal ve politik önemi olan konulara yöneliktir, bu +nedenle teknolojik +tarafsızlığın kapsamı dışındadır. Sadece bir ülkeyi boyunduruk altına +almak isteyenler, hükümetinden kendi egemenliği veya vatandaşlarının +özgürlüğü konusunda “tarafsız” olmasını isteyebilir.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html new file mode 100644 index 0000000..44fddde --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/initial-announcement.html @@ -0,0 +1,321 @@ + + + + + + +İlk Duyuru - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

İlk Duyuru

+ +

Bu, 27 Eylül 1983'te Richard Stallman +tarafından yayınlanan GNU Projesi'nin özgün duyurusu.

+ +

GNU Projesi'nin gerçek tarihi bu ilk plandan, birçok yönden +farklıdır. Örneğin; başlangıç Ocak 1984'e kadar ertelendi. Özgür yazılımın felsefi kavramlarının +birçoğu, birkaç yıl sonrasına kadar açıklığa kavuşmadı.

+ +

Özgür Unix!

+ +

Bu Şükran Günü'nü başlatarak GNU (Gnu's Not Unix [GNU, Unix Değildir] için) +adlı eksiksiz bir Unix uyumlu yazılım sistemi yazacağım ve onu kullanabilen +herkese bedava(1) olarak vereceğim. Zaman, para, program +ve gereçlerin katkıları büyük ölçüde gereklidir.

+ +

Başlangıç olarak GNU; bir çekirdek artı C programları yazmak ve çalıştırmak +için gereken tüm yardımcı programlar olacaktır: Düzenleyici, kabuk, C +derleyicisi, bağlayıcı, çevirici ve diğer birkaç şey. Bundan sonra bir metin +biçimlendiricisi, bir YACC, bir Empire oyunu, bir hesap tablosu programı ve +yüzlerce başka şey ekleyeceğiz. Sonunda normalde bir Unix sistemi ile +birlikte gelen her şeyi ve çevrim içi ve basılı kâğıt dokümantasyonu da +dâhil olmak üzere faydalı her şeyi sağlamayı umuyoruz.

+ +

GNU, Unix programlarını çalıştırabilecek ancak Unix ile aynı +olmayacaktır. Diğer işletim sistemleri konusundaki deneyimlerimize dayanarak +uygun olan tüm iyileştirmeleri yapacağız. Özellikle daha uzun dosya +adlarına, dosya sürüm numaralarına, parçalanma veya bozulmaya dayanıklı bir +dosya sistemine, belki dosya adı tamamlamaya, uçbirimden bağımsız ekran +desteğine ve sonunda birkaç Lisp programının ve sıradan Unix programlarının +bir ekranı paylaşabileceği Lisp tabanlı bir pencere sistemine sahip olmayı +planlıyoruz. Hem C hem de Lisp, sistem programlama dilleri olarak +kullanılabilir. MIT'nin UUCP'den çok daha üstün olan chaosnet protokolüne +dayanan ağ yazılımımız olacak. Ayrıca UUCP ile uyumlu bir şeyimiz olabilir.

+ + +

Ben Kimim?

+ +

Ben çok örnek alınan orijinal EMACS düzenleyicisinin yaratıcısı Richard +Stallman, şimdi MIT'deki Yapay Zekâ Laboratuvarındayım. Derleyiciler, +düzenleyiciler, hata ayıklayıcılar, komut yorumlayıcıları, Incompatible +Timesharing System [Uyumsuz Zaman Paylaşımı Sistemi] ve Lisp Machine işletim +sistemi üzerinde yoğun bir şekilde çalıştım. ITS'de uçbirimden bağımsız +ekran desteğine öncülük ettim. Buna ek olarak Lisp makineleri için +parçalanmaya veya bozulmaya dayanıklı bir dosya sistemi ve iki pencere +sistemi uyguladım.

+ +

Neden GNU'yu Yazmalıyım

+ +

Altın kuralın bir programı beğendiğimde, programı beğenen diğer insanlarla +paylaşmam gerektirdiğini düşünüyorum. Ben vicdanı rahat biçimde bir gizlilik +sözleşmesi veya bir yazılım lisans sözleşmesi imzalayamıyorum.

+ +

İlkeleri ihlal etmeden bilgisayarları kullanmaya devam edebilmem için, özgür +olmayan herhangi bir yazılım olmadan idare edebilmem için yeterli bir özgür +yazılım gövdesi oluşturmaya karar verdim.

+ + +

Nasıl Katkıda Bulunabilirsiniz

+ +

Bilgisayar üreticilerinden makine ve para bağışları istiyorum. Bireylerden +program ve çalışma bağışları bekliyorum.

+ +

Bir bilgisayar üreticisi zaten bir makine sağlamayı teklif etti. Ama daha +fazlasını kullanabiliriz. Makineler bağışlarsanız bekleyebileceğiniz +sonuçlardan biri, GNU'nun o makinelerde erken bir tarihte +çalışacağıdır. Makine bir yerleşim bölgesinde çalışırsa ve karmaşık soğutma +veya güç gerektirmezse iyi olur.

+ +

Bireysel programcılar, bazı Unix yardımcı programlarının uyumlu bir +kopyasını yazıp bana vererek katkıda bulunabilir. Çoğu proje için bu tür +yarı zamanlı dağıtılmış çalışmanın koordinasyonu çok zor olacaktır; bağımsız +olarak yazılan bölümler birlikte çalışmaz. Ancak belirli Unix'i değiştirme +görevi için bu sorun yoktur. Çoğu arabirim belirtimi, Unix uyumluluğu ile +belirlenmiştir. Her katkı Unix'in geri kalanıyla çalışıyorsa muhtemelen +GNU'nun geri kalanıyla birlikte de çalışacaktır.

+ +

Para bağışı alırsam tam veya yarı zamanlı olarak birkaç kişiyi işe +alabilirim. Maaş yüksek olmayacak ama insanlığa yardım etmenin para kadar +önemli olduğunu bilen insanları arıyorum. Bunu kendini adamış insanların +başka bir şekilde geçimlerini sağlama ihtiyacını göz önünde bulundurarak tüm +enerjilerini GNU üzerinde çalışmaya adamalarını sağlamanın bir yolu olarak +görüyorum.

+ + +

Daha fazla bilgi için benimle iletişime geçin.

+ +

Arpanet postası:
+ RMS@MIT-MC.ARPA

+ +

Usenet:
+ ...!mit-eddie!RMS@OZ
+ ...!mit-vax!RMS@OZ

+ +

Birleşik Devletler Posta Adresi:
+ Richard Stallman
+ 166 Prospect St
+ Cambridge, MA 02139

+ + +

“free” (2) çevresinde çaresiz sözcük seçimi

+ +

Buradaki sözcük kullanımı dikkatsizdi. Amaç, hiç kimsenin GNU sistemini +kullanma izni için ödeme yapmak zorunda olmamasıydı. Ancak sözcükler +bunu netleştirmiyor ve insanlar bunları genellikle GNU kopyalarının her +zaman az veya hiçbir ücret ödemeden dağıtılması gerektiğini söyleyerek +yorumluyorlar. Asla niyet bu değildi.

+ +

Orijinal ileti

+ +

Tamlık için orijinal e-posta burada özgün biçiminde yeniden gösterilir.

+ +
+

+
+From CSvax:pur-ee:inuxc!ixn5c!ihnp4!houxm!mhuxi!eagle!mit-vax!mit-eddie!RMS@MIT-OZ
+From: RMS%MIT-OZ@mit-eddie
+Newsgroups: net.unix-wizards,net.usoft
+Subject: new Unix implementation
+Date: Tue, 27-Sep-83 12:35:59 EST
+Organization: MIT AI Lab, Cambridge, MA
+
+Free Unix!
+
+Starting this Thanksgiving I am going to write a complete
+Unix-compatible software system called GNU (for Gnu's Not Unix), and
+give it away free(1) to everyone who can use it.
+Contributions of time, money, programs and equipment are greatly
+needed.
+
+To begin with, GNU will be a kernel plus all the utilities needed to
+write and run C programs: editor, shell, C compiler, linker,
+assembler, and a few other things.  After this we will add a text
+formatter, a YACC, an Empire game, a spreadsheet, and hundreds of
+other things.  We hope to supply, eventually, everything useful that
+normally comes with a Unix system, and anything else useful, including
+on-line and hardcopy documentation.
+
+GNU will be able to run Unix programs, but will not be identical
+to Unix.  We will make all improvements that are convenient, based
+on our experience with other operating systems.  In particular,
+we plan to have longer filenames, file version numbers, a crashproof
+file system, filename completion perhaps, terminal-independent
+display support, and eventually a Lisp-based window system through
+which several Lisp programs and ordinary Unix programs can share a screen.
+Both C and Lisp will be available as system programming languages.
+We will have network software based on MIT's chaosnet protocol,
+far superior to UUCP.  We may also have something compatible
+with UUCP.
+
+
+Who Am I?
+
+I am Richard Stallman, inventor of the original much-imitated EMACS
+editor, now at the Artificial Intelligence Lab at MIT.  I have worked
+extensively on compilers, editors, debuggers, command interpreters, the
+Incompatible Timesharing System and the Lisp Machine operating system.
+I pioneered terminal-independent display support in ITS.  In addition I
+have implemented one crashproof file system and two window systems for
+Lisp machines.
+
+
+Why I Must Write GNU
+
+I consider that the golden rule requires that if I like a program I
+must share it with other people who like it.  I cannot in good
+conscience sign a nondisclosure agreement or a software license
+agreement.
+
+So that I can continue to use computers without violating my principles,
+I have decided to put together a sufficient body of free software so that
+I will be able to get along without any software that is not free.
+
+
+How You Can Contribute
+
+I am asking computer manufacturers for donations of machines and money.
+I'm asking individuals for donations of programs and work.
+
+One computer manufacturer has already offered to provide a machine.  But
+we could use more.  One consequence you can expect if you donate
+machines is that GNU will run on them at an early date.  The machine had
+better be able to operate in a residential area, and not require
+sophisticated cooling or power.
+
+Individual programmers can contribute by writing a compatible duplicate
+of some Unix utility and giving it to me.  For most projects, such
+part-time distributed work would be very hard to coordinate; the
+independently-written parts would not work together.  But for the
+particular task of replacing Unix, this problem is absent.  Most
+interface specifications are fixed by Unix compatibility.  If each
+contribution works with the rest of Unix, it will probably work
+with the rest of GNU.
+
+If I get donations of money, I may be able to hire a few people full or
+part time.  The salary won't be high, but I'm looking for people for
+whom knowing they are helping humanity is as important as money.  I view
+this as a way of enabling dedicated people to devote their full energies to
+working on GNU by sparing them the need to make a living in another way.
+
+
+For more information, contact me.
+Arpanet mail:
+  RMS@MIT-MC.ARPA
+
+Usenet:
+  ...!mit-eddie!RMS@OZ
+  ...!mit-vax!RMS@OZ
+
+US Snail:
+  Richard Stallman
+  166 Prospect St
+  Cambridge, MA 02139
+
+
+ +
+ + +

(2) Türkçe'de Özgür Yazılım çevirisiyle, fiyat ve özgürlük +karmaşasını yaşamamış oluyoruz. Terimin Türkçesi doğrudan özgürlüğe atıfta +bulunuyor, dolayısıyla İngilizce'de açıklama gerektiren ücret-özgürlük +ikiliğini Türkçede açıklamaya gerek kalmıyor.

+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html new file mode 100644 index 0000000..307fcb7 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/javascript-trap.html @@ -0,0 +1,333 @@ + + + + + + +JavaScript Tuzağı + + + +

JavaScript Tuzağı

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

Bilgisayarınızda web tarayıcınız aracılığıyla her gün farkında +olmadan özgür olmayan programlar çalıştırıyor olabilirsiniz.

+ + +
+

Web yöneticileri: Bir web sitesindeki JavaScript programlarının lisansını +belirtmenin birkaç +yolu vardır.

+
+ +

Özgür yazılım topluluğunda özgür olmayan +herhangi bir programın kullanıcısına kötü davrandığı fikri tanıdık +geliyor. Bazılarımız bilgisayarlarımızdaki tüm özel mülk yazılımları +reddederek özgürlüğümüzü savunuyoruz. Diğerleri özgür olmama durumunu +programa karşı bir darbe olarak kabul eder.

+ +

Pek çok kullanıcı, bu sorunun tarayıcıların kurmayı önerdiği eklentiler için +geçerli olduğunun farkındadır, çünkü bu eklentiler özgür olabilirler de +olmayabilir de. Ancak tarayıcılar; size sormadıkları, hatta size hiç söz +etmedikleri başka özgür olmayan programları da çalıştırırlar, web +sayfalarının doğrudan veya bağlantı olarak içerdiği programlar. Bu +programlar çoğunlukla JavaScript ile yazılmış olsa da, diğer diller de +kullanılabilir.

+ +

JavaScript (resmî olarak ECMAScript olarak adlandırılır ancak bu adı +kullanan azdır); bir zamanlar web sayfalarındaki sevimli ama önemsiz gezinme +ve görüntüleme özellikleri gibi küçük süsler için kullanılırdı. Bunları +gerçek yazılım olarak değil, yalnızca HTML dilinin uzantıları olarak kabul +etmek ve konuyu takmamak makbuldu.

+ +

Bazı siteler hâlâ bu şekilde JavaScript kullansa da, çoğunluğu daha büyük +işler yapan büyük programlar için kullanıyor. Örneğin; Google Dokümanlar +tarayıcınıza Obfuscript diyebileceğimiz sıkıştırılmış bir biçimde yarım +megabaytlık bir JavaScript programı kurmaya çalışır. Bu sıkıştırılmış biçim, +kaynak kodundan, kodu okunabilir hâle getiren ek boşlukları ve anlaşılabilir +hâle getiren açıklayıcı yorumları silerek ve koddaki her anlamlı ismi keyfi +bir kısa adla değiştirerek yapılır, böylece sonuçta ne anlama geldiğini +anlayamayız.

+ +

Özgür yazılımın anlamının bir +parçası, kullanıcıların programın kaynak koduna (planına) +erişebilmeleridir. Bir programın kaynak kodu; yardımcı aralıklar, açıklayıcı +yorumlar ve anlamlı adlar dahil olmak üzere programcıların değiştirmesi için +tercih edilen biçim anlamına gelir. Sıkıştırılmış kod; kaynak kodu yerine +sahte, işe yaramaz bir alternatiftir; bu programların gerçek kaynak kodu +kullanıcılar tarafından kullanılamaz, bu yüzden kullanıcılar bunu anlayamaz; +bu nedenle programlar özgür değildir.

+ +

Özgür olmamaya ek olarak bu programların birçoğu kötücül yazılımdır +çünkü kullanıcıyı +gizlice gözetlerler. Daha da kötüsü, bazı siteler, sayfaya +bakan kullanıcının eylemlerini kaydeden hizmetleri +kullanırlar. Hizmetler, söylendiğine göre, web sitesinin almaması gereken +bazı hassas verileri hariç tutmak için kayıtları “yeniden +düzenliyor”. Ancak bu güvenilir bir şekilde çalışsa bile bu +hizmetlerin tüm amacı web sitesine aslında erişmemesi gereken kişisel +veriler vermektir.

+ +

Tarayıcılar normalde JavaScript programlarını ne zaman yüklediklerini size +söylemez. Bazı tarayıcılarda JavaScript'i tamamen devre dışı bırakmanın bir +yolu vardır ancak bu sorunun farkında olsanız bile anlaşılması zor olan +özgür olmayan programları tanımlamanız ve engellemeniz büyük zorluklar +doğuracaktır. Bununla birlikte özgür yazılım topluluğunda bile çoğu +kullanıcı bu sorunun farkında değildir; tarayıcıların sessizliği onu gizleme +eğilimindedir.

+ +

Kaynak kodunu özgür bir yazılım lisansı altında dağıtarak bir JavaScript +programını özgür yazılım olarak yayımlamak mümkündür. Program kendi kendine +yetiyorsa, eğer işleyişi ve amacı içeri girdiği sayfadan bağımsızsa, bu iyi; +makinenizdeki bir dosyaya kopyalayabilir, değiştirebilir ve çalıştırmak için +bir tarayıcıyla bu dosyayı ziyaret edebilirsiniz. Ancak bu alışılmadık bir +durum.

+ +

Genelde JavaScript programlarının belirli bir sayfa veya siteyle çalışması +amaçlanmıştır ve sayfa veya site bunların çalışmasına bağlıdır. Ardından +başka bir problem ortaya çıkıyor: Programın kaynağı mevcut olsa bile +tarayıcılar bu sayfayı veya siteyi ziyaret ederken değiştirilmiş +versiyonunuzu orijinal yerine çalıştırmak için bir yol sunmuyor. Prensipte +üstesinden gelmek çok zor olmasa da etki tivoizasyon ile +karşılaştırılabilir.

+ +

JavaScript, web sitelerinin kullanıcıya gönderilen programlar için +kullandığı tek dil değildir. Flash, JavaScript'in genişletilmiş bir varyantı +aracılığıyla programlamayı destekler; yeterince eksiksiz bir özgür Flash +oynatıcımız olsa bile, özgür olmayan Flash programları ile ilgilenmemiz +gerekiyor. Silverlight'in Flash'a benzer bir sorun yaratması muhtemel +görünüyor, belki de daha da kötüsü, çünkü Microsoft bunu özgür olmayan kod +çözücüler için bir platform olarak kullanıyor. Silverlight için özgür bir +alternatif, normalde özgür alternatif kod çözücüleriyle birlikte gelmediği +sürece, özgür dünyanın işine yaramaz.

+ +

Java uygulamacıkları da tarayıcıda çalışır ve benzer sorunları ortaya +çıkarır. Genel olarak herhangi bir uygulamacık sistemi bu tür bir sorun +taşır. Bir uygulamacık için özgür bir yürütme ortamına sahip olmanın bize +yararı ancak sorunla karşılaştırmak olur.

+ +

Salt HTML ve CSS ile programlama teorik olarak mümkün olsa da, uygulamada bu +yetenek sınırlıdır ve sakıncalıdır; sadece bir şeyi yapmak için etkileyici +bir hack. Bu tür programlar özgür olmalı, fakat CSS 2019 itibareiyle +kullanıcıların özgürlüğü için ciddi bir sorun değil.

+ +

Web sitelerinin yalnızca özgür olan (bazıları "açık" olduğunu +söylüyor), yani belgelendirmeleri yayınlanan ve gerçekleştirimlerinin özgür +olduğu biçimleri ve protokolleri aracılığıyla iletişim kurmasını isteyen +güçlü bir hareket gelişti. Ancak web sayfalarındaki JavaScript +programlarının varlığı bu ölçütü yetersiz kılmaktadır. JavaScript dilinin +kendisi bir biçim olarak özgürdür ve bir web sitesinde JavaScript kullanımı +mutlaka kötü olmak zorunda değildir. Ancak, yukarıda gördüğümüz gibi, +JavaScript programı özgür değilse, kötü de olabilir. Site kullanıcıya bir +program gönderdiğinde programın belgelenmiş ve engelsiz bir dilde yazılması +yeterli değildir; yazılan bu program da özgür olmalı. “Kullanıcıya +yalnızca özgür programları ileten” etik bir web sitesi için ölçütün +bir parçası haline gelmelidir.

+ +

Özgür olmayan programların sessizce yüklenmesi ve çalıştırılması, "web +uygulamalarının" ortaya çıkardığı çeşitli sorunlardan sadece +biridir. "Web uygulaması" terimi, kullanıcılara sunulan yazılım +ile sunucu üzerinde çalışan yazılımlar arasındaki temel ayrımı göz ardı +etmek için tasarlanmıştır. Tarayıcıda çalışan özelleşmiş bir istemci +programı kastediliyor olabilir; özelleşmiş sunucu yazılımı kastediliyor +olabilir; özelleşmiş sunucu yazılımı ile birlikte çalışan özelleşmiş bir +istemci programı kastediliyor olabilir. İstemci ve sunucu tarafları; farklı +bir etik sorun ortaya çıkarmaktadır, sıkı bir şekilde entegre olmuş olsalar +bile tartışmasız tek bir programın bölümlerini oluştururlar. Bu makale +yalnızca istemci tarafındaki yazılım sorununu ele almaktadır. Sunucu +sorununu ayrıca ele alıyoruz.

+ +

Pratik açıdan web sitelerinde anlaşılması zor olan özgür olmayan JavaScript +programları sorununu nasıl çözebiliriz? İlk adım, onu çalıştırmaktan +kaçınmaktır.

+ +

"Anlaşılması zor olan" derken neyi kastediyoruz? Bu bir seviye +meselesidir, bu yüzden doğru bir cevap bulmak yerine iyi sonuçlar veren +basit bir ölçüt tasarlama meselesidir.

+

+Şu anki ölçütümüz, aşağıdaki koşullardan herhangi birini içeren bir +JavaScript programını anlaşılması zor bir program olarak değerlendirmektir:

+ + + +

JavaScript kodunun özgür olup olmadığını nasıl anlarız? Ayrı bir makalede bir web +sayfasındaki anlaşılması zor olan bir JavaScript programının kaynak kodunun +bulunduğu URL'yi ve biçimlendirilmiş yorumları kullanarak lisansını +belirtebileceği bir yöntem öneriyoruz.

+ +

Son olarak web sayfalarındaki anlaşılması zor olan özgür olmayan +JavaScript'i tespit etmek ve engellemek için özgür tarayıcıları +değiştirmemiz gerekiyor. LibreJS programı; +ziyaret ettiğiniz sayfalarda özgür olmayan, anlaşılması zor olan bir +JavaScript'i tespit eder ve engeller. LibreJS, IceCat'a dâhil edilmiştir ve +Firefox için bir eklenti olarak mevcuttur.

+ +

Tarayıcı kullanıcılarının ayrıca belirli bir sayfada JavaScript +yerine kullanılacak JavaScript kodunu belirtmek için uygun bir +vasıtaya ihtiyacı vardır. (Belirtilen kod, bu sayfadaki özgür JavaScript +programının tamamen değiştirilmesi veya değiştirilmiş bir sürümü olabilir.) +Greasemonkey, bunu yapmaya en yakın eklentidir, ancak tam olarak bunu +yapamaz, çünkü bu program çalıştırılmadan önce bir sayfadaki JavaScript +kodunu değiştirmeyi garanti etmez. Yerel bir vekil sunucu kullanmak işe +yarar ancak bu da gerçek bir çözüm olmak için çok zahmetli. Güvenilir ve +uygun bir çözüm ve değişiklikleri paylaşmak için siteler oluşturmak +gerekir. GNU Projesi sadece özgür değişikliklere adanmış siteleri önermek +ister.

+ +

Bu özellikler, bir web sayfasına dâhil olan bir JavaScript programının +gerçek ve pratik anlamda özgür olmasını mümkün kılacaktır. JavaScript artık +özgürlüğümüz için belirgin bir engel teşkil etmeyecek, şimdi C ve Java'nın +olduğundan daha fazla değil en azından. Kurulum için teklif edilen özgür +olmayan paketleri reddettiğimiz gibi, özgür olmayan, anlaşılması zor olan +JavaScript programlarını reddebilecek ve hatta değiştirebileceğiz. Böylece +web sitelerinin Javascript'lerini özgürleştirme kampanyamız da başlayabilir.

+ +

Bu arada özgür olmayan bir JavaScript programını çalıştırmanın kabul +edilebilir olduğu bir durum var: Web sitesi operatörlerine sitedeki +JavaScript kodunu özgürleştirmeleri veya kaldırmaları gerektiğini söyleyen +bir şikayet göndermek. Lütfen bunu yapmak için geçici olarak JavaScript'i +etkinleştirmekten çekinmeyin, ancak elbette daha sonra tekrar devre dışı +bırakmayı unutmayın.

+ + +
+

Web yöneticileri: Bir web sitesindeki JavaScript programlarının lisansını +belirtmenin birkaç +yolu vardır.

+
+ +

Teşekkürler: Matt +Lee ve John Resig'e önerdiğimiz ölçütleri +tanımlamamıza yardım ettikleri için ve sorunu dikkatime sunduğu için David +Parunakian'a teşekkür ediyorum.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html new file mode 100644 index 0000000..fbdcda4 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/lessig-fsfs-intro.html @@ -0,0 +1,303 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım, Özgür Toplum'a Giriş - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları'na +Giriş

+ +

+Lawrence Lessig, Hukuk Profesörü, Stanford Hukuk Fakültesi +

+ +

+Her nesil kendi filozofuna bir zamanın hayal gücünü yakalayan bir yazar ya +da sanatçıya sahiptir. Bazen bu filozoflar oldukları gibi tanınırlar; +genelde gerçek bağlantı kurulmadan önce nesillerin bunu anlamaları zaman +alır. Ancak bu filozoflar tanınsalar da tanınmasalar da, bir şiirin +fısıltısında ya da politik bir hareketin patlamasında da olsa, bir zaman, +ideallerini konuşan insanlar tarafından ortaya çıkarılır. +

+

+Bizim neslimizin bir filozofu var. O bir sanatçı ya da profesyonel bir yazar +değil. O bir programcı. Richard Stallman çalışmalarına programcı ve işletim +sistemi yazılımı hazırlayan bir mimar olarak MIT’nin laboratuarlarında başladı. Programcı +ve “Kod” olarak tanımlanan bir dünyada özgürlük için oluşturulan bir +hareketin mimarı olarak toplum yaşamının bir aşamasında kariyerini +oluşturdu. +

+

+“Kod”, bilgisayarları çalıştıran teknolojidir. Yazılımda yazılsa da +donanımda gömülü olsa da, kod, ilk olarak makinelerin çalışmasını +yönlendiren sözcükler halinde yazılan bir yönergeler topluluğudur. Bu +makineler, bilgisayarlar, hayatımızı gitgide daha çok tanımlamakta ve +kontrol etmektedir. Bu makineler, telefonların nasıl bağlandığını ve +televizyonda neyin gösterildiğini belirler. Bilgisayarlar, videonun bir +bilgisayara geniş bant bir bağlantı üzerinden gösterim yapabilip +yapamadığını belirler. Bir bilgisayarın üreticisine neyi geri raporladığını +kontrol ederler. Bu makineler bizi yönetir. Kod da bu makineleri yönetir. +

+

+Bu kod üzerinde nasıl bir kontrolümüz olmalıdır? Nasıl bir anlayış +olmalıdır? Olanaklı kıldığı kontrole uyum sağlamak için nasıl bir özgürlük +olmalıdır? Ne gibi bir güç olmalıdır? +

+

+Bu sorular Stallman’ın hayatının temelini oluşturmaktadır. Çalışmaları ve +sözcükleriyle, kodu “özgür” tutmanın önemini bizlere göstermiştir. Buradaki +özgürlük ifadesi kod yazan kimselere ücret ödenmemesi anlamına gelmemektedir +ancak yazılan kontrol kodlarının herkes için saydam olması ve uygun +görüldüğü şekilde herkesin ilgili kodları kontrol etme ve değiştirme hakkına +sahip olması anlamına gelmektedir. Bu “özgür yazılımdır”; “özgür yazılım” +kodla inşa edilmiş bir dünyaya ilişkin bir yanıttır. +

+

+“Free”. Stallman kendi adına bu anlam belirsizliği için +üzülmektedir. Üzülecek bir şey yoktur. Bulmacalar insanları düşünmeye zorlar +ve bu “özgür” ifadesi iyi bir bulmacayı teşkil etmektedir. Modern +Amerikalılara “özgür yazılım” ütopik, imkânsız bir şey gibi +gelmektedir. Hiçbir şey hatta bir öğle yemeği bile ücretsiz +değildir. Dünyayı yöneten en kritik makineleri yöneten en önemli sözcükler +nasıl “özgür - ücretsiz” olabilir ki? Aklı başında bir topluluk nasıl olur +da böyle bir idealin peşinde koşar? +

+

+“Özgür” sözcüğünün tınısı bizim bir fonksiyonumuzdur, ifadenin bir +fonksiyonu değildir. “Özgür” farklı anlamlara sahiptir, bunlardan yalnızca +bir tanesi “fiyat”a atıf yapar. Stallman’a göre, “özgür” ifadesinin çok daha +temel bir anlamı “özgür konuşma” ya da belki de daha net olarak “özgür +işçilik” ifadelerinde görülmektedir. Maliyet açısından özgür değil ancak +diğerleri tarafından kontrolünde sınırlı olmaması açısından özgür anlamına +gelmektedir. Özgür yazılım, tıpkı özgür kanunlar gibi saydam ve değişime +açık kontroldür ya da kontrollerini bilinir ve değişime açık hale +getirdiklerinde “özgür topluluğun” kanunları özgürdür. Stallman’ın “özgür +yazılım hareketinin” hedefi “özgür” hale getirerek değişime tâbi olan kodu +şeffaf hale getirmektir. +

+

+Bu şeffaf hale getirmenin mekanizması, GPL olarak adlandırılan bir lisans +aracılığıyla gerçekleştirilen “copyleft” olarak adlandırılan alışılagelmedik +bir şekilde akıllı olan bir yöntemdir. Copyright kanununun gücünü +kullanarak, “özgür yazılım” yalnızca açık ve değişikliğe tâbi olmasını +sağlamaz ayrıca “özgür yazılımı” (ve teknik açıdan “türevsel çalışma” olarak +da sayılan) alan ve kullanan diğer yazılımın da özgür olmasını sağlar. Özgür +bir yazılım programını kullanıyorsanız ve uyarlıyorsanız ve daha sonra bu +uyarlanmış sürümü insanlara sunuyorsanız, dağıtılan sürüm, uyarlanan sürüm +kadar özgür olmalıdır. Öyle olmalıdır aksi takdirde telif hakkı yasası ihlâl +edilmiş olacaktır. +

+

+“Özgür yazılımın” özgür toplumlar gibi düşmanları vardır. Microsoft, GPL’ye +karşın bir mücadele başlatmıştır, kendisini dinleyen herkesi GPL’nin +“tehlikeli” bir lisans olduğu konusunda uyarmaktadır. Ancak adlandırdığı +tehlikeler büyük ölçüde aldatıcıdır. Diğerleri, değiştirilmiş sürümlerin de +özgür olması konusunda GPL’nin ısrarındaki “baskıya” karşı +çıkmaktadır. Ancak şart demek baskı demek değildir. Milyonlarca dolar +ödemeden Office ürününün modifiye edilmiş sürümlerini dağıtmak için +kullanıcılarına izin vermeyi reddetmek Microsoft için bir baskı değilse, o +zaman GPL’nin özgür yazılımın değiştirilmiş sürümlerinin de özgür olması +konusunda baskı yapması da baskı değildir. +

+

+Stallman’ın mesajını çok aşırı olarak adlandıranlar da bulunabilir. Ancak bu +mesaj aşırı değildir. Gerçekte, açık anlamda, Stallman’ın çalışması, koddan +önce dünyada geleneğimizin gerçekleştirdiği özgürlüklerin basit bir +dönüşümüdür. “Özgür yazılım”, kod tarafından belirlenen dünyanın, koddan +önce dünyayı oluşturan geleneğimiz kadar “özgür” olmasını sağlamaktadır. +

+

+Örneğin, “Özgür bir toplum” kanunlar ile düzenlenir. Ancak, özgür herhangi +bir toplumun kanun aracılığıyla bu düzenleme üzerine getirdiği bazı +sınırlamalar mevcuttur. Düzenlemelerini düzenlenmiş olan kurallardan +saklayan hiçbir hükümet geleneğimizde yer alamaz. Kanunlar her şeyi kontrol +eder. Ancak bunu şeffaf bir şekilde yapar. Ve kanun, düzenlediği kimseler ya +da düzenlediği birimler (avukatlar, yasama meclisleri) tarafından +bilinebilir ve kontrol edilebilir olduğunda şeffaftır. +

+

+Kanun üzerindeki bu şart, bir yasama meclisinin çalışmasının kapsamının +dışına kadar uzanır. Amerikan mahkemelerindeki kanunun işleyişini +düşünün. Davacı tarafından davalarına bakılması için avukatlar +tutulmaktadır. Bazen dava açılır. Bu davaların açılmasının devamında, +avukatlar dava özeti yazarlar. Bu dava özetleri hakimler tarafından yazılan +düşünceleri etkiler. Bu düşünceler, belirli bir davayı kimin kazandığını ya +da belirli bir kanunun bir oluşum ile tutarlı olup olmadığını belirler. +

+

+Bu süreçteki tüm gereçler Stallman’in bahsettiği anlamda özgürdür. Yasal +dava özetleri başkalarının kullanması için açık ve özgürdür. Tezler +şeffaftır (ancak iyi olmayabilirler) ve yargılama asıl avukatların izni +alınmadan oluşturulabilir. Oluşturdukları düşünceler, daha sonraki dava +özetlerinde ifade edilebilir. Bunlar, başka bir dava özetine ya da düşünceye +kopyalanabilir ve bütünleştirilebilir. Amerikan kanununa ilişkin “kaynak +kodu” tasarım olarak ve ilke olarak herkesin alması için açık ve +özgürdür. Ve avukatlar bunu gerçekleştirir, bu daha önce gerçekleşen durumun +yeniden kullanılması aracılığıyla yaratıcılığını gerçekleştiren büyük bir +dava özetinin bir ölçüsüdür. Kaynak özgürdür; yaratıcılık ve ekonomi bunun +üzerine kurulmaktadır. +

+

+Bu özgür kodun (ve burada özgür yasal kodu ifade etmek istedim) ekonomisi, +avukatları zor durumda bırakmamaktadır. Oluşturdukları malzemenin herhangi +biri tarafından alınabilip kopyalanabilmesine rağmen, hukuk büroları büyük +dava özetleri üretme konusunda yeterli dürtüye sahiptir. Avukat bir +zanaatçıdır; avukatın ürünü kamuya aittir. Ancak zanaat insanlara ücretsiz +hizmet demek değildir. Avukatlara ücret ödenir; kamu, ücretsiz olarak bu +gibi bir çalışmayı talep etmez. Aksine bu ekonomi gelişmektedir, sonraki +çalışma öncekine eklenmektedir. +

+

+Farklı bir yasal işleyişi hayal edebilirdik, dava özetleri ve iddiaları +gizli tutulan; kuralların bir sonucu ifade ettiği ancak nedenleri ifade +etmediği. Kanunlar polis tarafından sağlanabilir ancak başka hiç kimseye +ifade edilmeyebilirdi. Bu durumda, işleyiş kuralı açıklanmaksızın işletilen +düzenlemeler mevcut olabilirdi. +

+

+Bu toplumu hayal edebilirdik, ama bu toplumu “özgür” olarak adlandırmayı +hayal edemezdik. Güdülerin daha iyi veya daha verimli olup olmaması, bu +toplumun özgür olarak bilinmesini gerektirmez. Özgür bir toplumdaki özgürlük +idealleri verimli uygulamadan daha fazlasını gerektirir. Bunun yerine +açıklık ve şeffaflık, kurulacak olan yasal sistemin kısıtlarıdır, liderler +tarafından onaylandığında eklenecek özellikler değildir. Yazılım koduyla +yönetilen bir yaşam da daha azıyla yetinmemelidir. +

+

+Kod yazımı bir dava değildir. Kod yazımı iyidir, zengindir ve daha +üretkendir. Ancak, kanun, yaratıcılığın ve güdülerin, üretilen ürünler +üzerinde nasıl mükemmel kontrole bağlı olmadığının açık bir örneğidir. Caz +ya da romanlar ya da mimari gibi, kanun da, daha önceki çalışma üzerine inşa +edilir. Bu ekleme ve değiştirme yaratıcılığın ta kendisidir. Ve özgür bir +toplum, en önemli kaynaklarının tam da bu anlamda özgür kalmasını sağlayan +bir toplumdur. +

+

+İlk defa olarak, bu kitap, detaylarını ve gücünü açık hale getirecek bir +şekilde Richard Stallman’ın denemelerini bir araya getirmektedir. Denemeler, +copyright' dan özgür yazılım hareketinin tarihine kadar geniş bir aralığı +kapsamaktadır. Denemeler, iyi bilinmeyen birçok tezi içermektedir ve +bunların arasında, dijital dünyada şüpheli copyright'ı ortaya çıkaran +değişen durumların kavranması güç örnekleri de mevcuttur. Bu güçlü adamın +düşüncesini anlamaya çalışanlar için, bir kaynak olarak hizmet edecektir, bu +güçlü adam, diğer her şekilde güçsüz bile olsa, fikirlerinde, duygularında +ve doğruluğunda güçlüdür. Bu, bu fikirleri benimseyen ve bu fikirler üzerine +başka fikirler kuran diğer insanlara esindirecektir. +

+

+Stallman’i iyi tanımıyorum. Ancak sert bir adam olduğunu bilecek kadar +tanıyorum. Genelde sinirli ve sabırsız bir adamdır. Öfkesi, düşmanlarına +olduğu kadar dostlarına da yansıyabilir. Uzlaşmadan uzaktır ve inatçıdır. +

+

+Sonunda dünyamız kodun gücü ve tehlikesini anladığında - kodun yasalar veya +yönetimler gibi şeffaf ve özgür olması gerektiğini sonunda gördüğünde - o +zaman bu uzlaşmadan uzak ve inatçı programcıya döneriz ve gerçekleştirmek +için savaştığı ülküyü fark ederiz: özgürlüğün ve bilginin derleyiciyi +kurtardığı özgürlüğün ve bilginin var olduğu bir dünya ülküsü. Ve +eylemleriyle ya da sözleriyle bu sonraki toplumun sahip olabileceği +özgürlüğü mümkün kılmak için hiçbir adamın bu kadar çok şey yapmadığını +görürüz. +

+

+Bu özgürlüğü henüz kazanmadık. Bunu korurken başarısız da +olabiliriz. Başarılı da olsak başarısız da olsak, bu denemelerde özgürlüğün +ne olabileceğine dair bir tablo sunulmuştur. Ve bu çalışmaları ve sözcükleri +oluşturan hayatta, Stallman gibi bu özgürlüğü yaratmak için savaşan herkes +için bir esin kaynağı vardır. +

+ +

+Lawrence Lessig
+Hukuk Profesörü, Stanford Hukuk Fakültesi. +

+ +
+

Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları +hakkında daha fazla bilgi edinin.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..6ad4b4d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html @@ -0,0 +1,337 @@ + + + + + + +Linux ve GNU - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + +

Linux ve GNU Sistemi

+ +

yazan Richard +Stallman

+ +
+

Daha fazla bilgi için ayrıca bkz. GNU/Linux SSS ve Neden GNU/Linux?

+
+
+ +

+Birçok bilgisayar kullanıcısı, fark etmeden her gün GNU sisteminin +değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır. Tuhaf bir olayla bugün yaygın olarak +kullanılan GNU sürümüne genellikle “Linux” denir ve +kullanıcılarının çoğu temelde GNU +Projesi tarafından geliştirilen bir GNU sistemi olduğunun farkında değildir.

+ +

+Gerçekten bir Linux var ve bu insanlar onu kullanıyorlar ancak bu +kullandıkları sistemin sadece bir parçası. Linux çekirdektir: sistemdeki, +makinenin kaynaklarını çalıştırılan diğer programlara tahsis eden +program. Çekirdek bir işletim sisteminin önemli bir parçasıdır ancak tek +başına işe yaramaz; yalnızca tam bir işletim sistemi bağlamında +çalışabilir. Linux normalde GNU işletim sistemiyle birlikte kullanılır: Tüm +sistem temelde Linux eklenmiş GNU veya GNU/Linux'tur. Tüm sözümona +“Linux” dağıtımları gerçekte GNU/Linux dağıtımlarıdır.

+ +

+Birçok kullanıcı Linux olan çekirdek ile “Linux” olarak +adlandırdıkları tüm sistem arasındaki farkı anlamıyor. İsmin belirsiz +kullanımı insanların anlamasına yardımcı olmuyor. Bu kullanıcılar genellikle +Linus Torvalds'ın tüm işletim sistemini 1991 yılında biraz yardımla +geliştirdiğini düşünüyor.

+ +

+Programcılar genellikle Linux'un bir çekirdek olduğunu bilirler. Ancak genel +olarak Linux olarak adlandırılan tüm sistemi duydukları için genellikle +çekirdekten sonra tüm sistemi adlandırmayı haklı kılacak bir tarih +öngörmektedirler. Örneğin; birçoğu Linus Torvalds Linux'u, çekirdeği, +yazmayı bitirdiğinde kullanıcılarının onunla birlikte gitmek için diğer +özgür yazılımları aradıklarına ve Unix benzeri bir sistem yapmak için +gereken her şeyin zaten mevcut olduğunu (ortada neden yokken) keşfetti.

+ +

+Buldukları şey tesadüf değildi— tamamlanmamış bir GNU +sistemiydi. Mevcut özgür yazılım +bütün bir sisteme eklendi çünkü GNU Projesi 1984 yılından bu yana bir sistem +oluşturmak için çalışıyordu. GNU +Bildirisi'nde GNU adı verilen özgür bir Unix benzeri sistem geliştirme +hedefini ortaya koymuştuk. GNU Projesi'nin İlk Duyurusu ayrıca GNU sistemi +için bazı orijinal planların ana hatlarını çiziyor. Linux başlatıldığında +GNU neredeyse bitmişti.

+ +

+Çoğu özgür yazılım projesi, belirli bir iş için belirli bir program +geliştirme amacına sahiptir. Mesela Linus Torvalds Unix benzeri bir çekirdek +(Linux) yazmaya başladı; Donald Knuth bir metin biçimlendiricisi (TeX) +yazmaya başladı; Bob Scheifler bir pencere sistemi (X Pencere Sistemi) +geliştirmek için yola çıktı. Bu tür bir projenin katkısını projeden gelen +belirli programlarla ölçmek doğaldır.

+ +

+GNU Projesi'nin katkısını bu şekilde ölçmeye çalışsaydık neyin sonucuna +varırdık? Bir CD-ROM sağlayıcı, kendi “Linux dağıtımı”nda GNU yazılımının, toplam +kaynak kodunun yaklaşık %28 civarına denk oranıyla en büyük tekil grup +olduğunu ve eksiklikleri durumunda hiçbir sistemin olamayacağı temel başlıca +bileşenlerden bazılarını içerdiğini buldu. Linux'un kendisi yaklaşık %3 +idi. (2008'deki oranlar benzer: gNewSense'nin “main” deposunda +Linux %1,5 ve GNU paketleri %15'tir.) Dolayısıyla sistemde programları kimin +yazdığına bağlı olarak sistem için bir isim seçecekseniz eğer en uygun +yegane seçenek “GNU” olurdu.

+ +

+Ancak bu, soruyu düşünmenin en derin yolu değildir. GNU Projesi; belirli +yazılım paketleri geliştirme projesi değildi, değil. Her ne kadar bunu +yapmamıza rağmen C derleyicisi geliştirmek için +bir proje değildi. Bir metin düzenleyicisi geliştirmek bir proje değildi ama +yine de bir tane geliştirdik. GNU Projesi, tamamen özgür bir Unix +benzeri sistem geliştirmeyi amaçlıyordu: GNU'yu.

+ +

+Birçok kişi sistemdeki özgür yazılıma büyük katkılarda bulundu ve hepsi +kendi yazılımları için övgüyü hak ediyor. Ancak bunun sadece yararlı +programlardan oluşan bir koleksiyon değil, bütünleşik bir sistem +olmasının nedeni; GNU Projesi'nin bu amaca sahip olmasıydı. Tam bir özgür +sistem oluşturmak için gereken programların bir listesini yaptık ve +sistematik olarak listedeki şeyleri yazdık, bulduk veya yazacak kişileri +bulduk. Onlar olmadan bir sisteme sahip olamayacağınız için temel ancak can +sıkıcı (1) bileşenleri yazdık. Sistem +bileşenlerimizden bazıları, programlama araçları, programcılar arasında +kendi başlarına popüler hâle geldi ancak araç olmayan birçok bileşen de +yazdık (2). Hatta bir satranç oyunu geliştirdik, GNU +Chess, çünkü bütün bir sistem de oyunlara ihtiyaç duyar.

+ +

+90'lı yılların başlarında, çekirdek dışında tüm sistemi bir araya +getirmiştik. Mach'ın üzerinde çalışan bir GNU Hurd çekirdeği geliştirmeye de +başlamıştık. Bu çekirdeği geliştirmek beklediğimizden çok daha zor oldu; GNU Hurd 2001 yılında güvenilir +bir şekilde çalışmaya başladı ancak insanların genel kullanımına hazır +olmaktan çok uzaktı.

+ +

+Neyse ki Linux sayesinde Hurd'u beklemek zorunda değildik. Torvalds 1992'de +Linux'u yayımladıktan sonra GNU sistemindeki son büyük boşluğu kapatmış +oldu. İnsanlar daha sonra Linux'u +GNU sistemi ile birleştirerek tam bir özgür sistem yapabildiler: Linux'u +de içeren bir GNU sistemi sürümü. Başka bir deyişle GNU/Linux sistemi.

+ +

+Birlikte iyi çalışmalarını sağlamak önemsiz bir iş değildi. Bazı GNU +bileşenleri(3) Linux ile çalışmak için önemli +değişikliklere ihtiyaç duydu. Tam bir sistemi “hemen +kullanılabilir” bir dağıtım olarak bütünleştirmek de büyük bir +işti. Sistemin nasıl kurulacağı ve önyükleneceği sorununu ele almayı +gerektiriyordu; bu, ele almadığımız bir sorun çünkü henüz o noktaya +gelmemiştik. Bu nedenle çeşitli sistem dağıtımlarını geliştiren insanlar çok +önemli çalışmalar yaptılar. Ancak, doğal olarak, kesinlikle birileri +tarafından yapılacak bir işti.

+ +

+GNU Projesi, GNU sisteminin yanı sıra GNU/Linux sistemlerini de +destekliyor. FSF; Linux ile ilgili +eklentilerin GNU C kütüphanesine yeniden yazılmasını finanse etti, böylece +şimdi iyi bütünleştiler ve en yeni GNU/Linux sistemleri mevcut kütüphane +sürümünü hiçbir değişiklik olmadan kullanıyor. FSF ayrıca Debian +GNU/Linux'un gelişiminin erken bir aşamasını da finanse etti.

+ +

+Bugün GNU/Linux sisteminin birçok farklı türü var (genellikle +“dağıtımlar” olarak adlandırılır). Birçoğu özgür olmayan +programları da içeriyor (geliştiricileri GNU'nun “özgür +yazılım” felsefesi yerine Linux ile ilişkili “açık +kaynak” felsefesini izliyor). Ancak tamamen özgür GNU/Linux dağıtımları da +var. FSF, bunlardan birkaçı için bilgisayar olanaklarını desteklemektedir.

+ +

Özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapmak sadece çeşitli özgür olmayan programları +ortadan kaldırmakla ilgili değildir. Günümüzde Linux'un normal sürümünde +özgür olmayan programlar da bulunmaktadır. Bu programların sistem +başladığında G/Ç aygıtlarına yüklenmesi amaçlanmıştır ve uzun sayı serileri +olarak Linux'un "kaynak kodu"na dâhil edilmiştir. Bu nedenle özgür GNU/Linux +dağıtımlarının sürdürülmesi artık Linux'un özgür bir +sürümünün de sürdürülmesini gerektirir.

+ +

GNU/Linux kullansanız da kullanmasanız da lütfen “Linux” adını +muğlak bir şekilde kullanarak halkın kafasını karıştırmayın. Linux, sistemin +önemli başlıca bileşenlerinden biri olan çekirdektir. Bir bütün olarak +sistem temelde Linux ile birlikte GNU sistemidir. Bu bileşenden söz ederken +lütfen “GNU/Linux” olarak adlandırın.

+ +

+Daha fazla referans için “GNU/Linux” hakkında bir bağlantı +vermek istiyorsanız bu sayfa ve http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html +iyi seçimlerdir. Eğer Linux'tan, çekirdekten, söz ediyorsanız ve daha fazla +referans için bir bağlantı paylaşmak istiyorsanız http://foldoc.org/linux kullanışlı bir +URL'dir.

+ +

Dipnotlar

+ +

+GNU dışında başka bir proje de bağımsız olarak özgür bir Unix benzeri +işletim sistemi üretti. Bu sistem BSD olarak bilinir ve UC Berkeley'de +geliştirilmiştir. 80'lerde özgür değildi ancak 90'ların başında özgür +oldu. Bugün mevcut özgür bir işletim sistemi(4) +neredeyse kesinlikle ya GNU sisteminin bir türü ya da bir çeşit BSD +sistemidir.

+ +

+İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi bir GNU sürümü olup olmadığını +soruyorlar. BSD geliştiricileri; GNU Projesi örneğinden, kodlarını özgür bir +yazılım haline getirmek için ilham aldılar ve GNU aktivistlerinden gelen +belirgin itirazlar onları ikna etmeye yardımcı oldu ancak kodun GNU ile çok +az örtüşmesi vardı. BSD sistemleri günümüzde GNU sistemi ve çeşitlerinin +bazı BSD programları kullandığı gibi bazı GNU programları da kullanmaktadır; +ancak, bütün olarak ele alındığında, ayrı ayrı gelişen iki farklı +sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazmadı ve GNU sistemine +eklemedi ve GNU/BSD gibi bir isim duruma uymayacaktı.(5)

+ +

Notlar:

+
    +
  1. +Bu heyecansız ancak gerekli bileşenler GNU assembler +(GAS) ve bağlayıcıyı (GLD), her ikisi de artık GNU Binutils paketinin bir parçası, GNU tar ve daha pek çok şeyi içerir.
    2. + +
  2. +Örneğin; Bourne Again SHell (BASH), PostScript +yorumlayıcısı Ghostscript ve GNU C kütüphanesi programlama aracı +değildir. GNUCash, GNOME ve GNU Chess de değildir.
    3. + +
  3. +Örneğin; GNU C +kütüphanesi.
    4. + +
  4. +Bu yazıldığından beri neredeyse tamamen özgür bir +Windows benzeri sistem geliştirildi ancak teknik olarak hiç GNU veya Unix +gibi değil, bu yüzden bu hususu gerçekten etkilemiyor. Solaris çekirdeğinin +çoğu özgürleştirildi ancak bunun dışında bir sistem yapmak isterseniz, +çekirdeğin eksik kısımlarını değiştirmenin yanı sıra, GNU veya BSD'ye de +koymanız gerekir.
    5. + +
  5. +Öte yandan bu yazının yazılmasından sonraki yıllarda GNU +C Kütüphanesi, GNU sistemini bu çekirdekle birleştirmeyi kolaylaştıran BSD +çekirdeğinin çeşitli sürümlerine taşınmıştır. Tıpkı GNU/Linux'ta olduğu gibi +bunlar aslında GNU'nun çeşitleridir ve bu nedenle mesela sistemin +çekirdeğine bağlı olarak GNU/kFreeBSD ve GNU/kNetBSD olarak +adlandırılır. Tipik masa üstlerindeki sıradan kullanıcılar GNU/Linux ve +GNU/*BSD arasında farkı güçlükle görebilir.
    6. + +
+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html new file mode 100644 index 0000000..54c7db2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html @@ -0,0 +1,786 @@ + + + + + + +GNU Bildirisi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

GNU Bildirisi

+ +

GNU Bildirisi (aşağıda yer almaktadır) Richard Stallman tarafından 1985 yılında +GNU işletim sistemini geliştirmek için destek isteme amacıyla +yazılmıştır. Metnin bir kısmı 1983'teki özgün duyurudan alınmıştır. 1987 +yılı boyunca, gelişmeleri açıklamak amacıyla küçük değişikliklere +uğramıştır; o tarihten sonra en iyisi değiştirmeden bırakmaktır.

+ +

O zamandan beri, farklı anlatım biçimleri ile kaçınılabilecek ortak yanlış +anlamaları öğrendik ve bu yanlış anlamaları açıklamak için 1993'ten beri +dipnotlar ekledik.

+ +

Eğer GNU/Linux sistemlerinden birini kurmak istiyorsanız, %100 özgür yazılım olan GNU/Linux dağıtımlarından birini +kullanmanızı öneriyoruz. Nasıl katkı sağlarım diyorsanız, http://www.gnu.org/help sayfasına bakabilirsiniz.

+ +

GNU Projesi, Özgür Yazılım Hareketinin bir parçası, yazılım kullanıcıları için özgürlük +mücadelesidir. GNU'yu, Özgür Yazılım Hareketi'nin etik ilkelerine katılmayan +kişilerin 1998 yılında ortaya attığı “açık kaynak” terimiyle +ilişkilendirmek yanlıştır. Bu terimi aynı alanda etik olmayan bir +yaklaşımı teşvik etmek için kullanıyorlar.

+ +

GNU nedir? Gnu Unix Değildir!

+ +

+ Gnu Unix Değildir [:Gnu’s Not Unix] anlamına gelen GNU, yazmakta olduğum +Unix-uyumlu yazılım sisteminin adıdır, bu yazılımı, kullanabilen herkese +özgür olarak verebilirim(1). Diğer çeşitli gönüllüler bana +yardım etmektedir. Zaman, para, program ve cihaz katkıları büyük ölçüde +gereklidir.

+ +

+ Şu anda, editör komutlarını yazmak için Lisp destekleyen bir Emacs metin +düzenleyicimiz, kaynak-seviyesi hata ayıklayıcımız, yacc-uyumlu derleyici +üretecimiz, bağlayıcımız ve 35 civarında özelliğimiz mevcuttur. Bir kabuk +(komut yorumlayıcı) hemen hemen tamamlanmıştır. Yeni bir taşınabilir +eniyileştirici C derleyicisi kendi kendini derlemiştir ve bu yıl piyasaya +sürülebilir. Bir başlangıç çekirdeği mevcuttur ancak Unix'e benzer biçimde +çalışmak için daha fazla birçok özellik gereklidir. Çekirdek ve derleyici +tamamlandığında, program gelişimi için uygun bir GNU sisteminin dağıtılması +mümkün olacaktır. Metin biçimlendirici olarak TEX'i kullanacağız ancak nroff +üzerine çalışmalar devam ediyor. Bunun yanı sıra, özgür ve taşınabilir X +Window Sistemini de kullanacağız. Bundan sonra, taşınabilir Common Lisp'i, +Empire oyununu, bir hesap çizelgesini ve yüzlerce başka şeyi ve çevrim içi +belgeyi ekleyeceğiz. Sonunda, bir Unix sisteminin sahip olduğu her şeyi ve +daha da fazlasını sağlamayı umuyoruz.

+ +

+ GNU, Unix programlarını çalıştırabilecektir ancak Unix’e özdeş +olmayacaktır. Diğer işletim sistemleriyle olan tecrübelerimizi temel alarak +elverişli olan tüm gelişmeleri gerçekleştireceğiz. Özellikle, daha uzun +dosya isimlerine, dosya sürüm numaralarına, sorunsuz bir dosya sistemine, +dosya adı tamamlama özelliğine, terminale-bağlı ekran desteğine ve belki de +sonunda çeşitli Lisp programlarının ve sıradan Unix programlarının bir +ekranı paylaşabildiği bir Lisp-tabanlı bir pencere sistemine sahip olmayı +planlamaktayız. Hem C hem de Lisp sistem programlama dilleri olarak mevcut +olacaktır. Haberleşme için İnternet protokollerini, UUCP’yi, MIT Chaosnet’i +desteklemeye çalışacağız.

+ +

+ GNU, sanal belleğe sahip olan ve 68000/16000 sınıfındaki makineleri +hedeflemektedir çünkü bunlar, çalıştırılabilecek en kolay makinelerdir. Daha +küçük makineler üzerinde çalışması için fazladan çaba, onu bunlar üzerinde +kullanmak isteyen kimselere kalmıştır.

+ +

+ Ciddi bir karışıklığı önlemek için, bu projenin adı olan ‘GNU’ sözcüğündeki +‘G’ harfini dikkatli telaffuz edin.

+ +

GNU'yu niçin yazmalıydım

+ +

+ Benim Altın Kuralım şudur: Bir programı sevdiysem, bu programı seven +kimselerle onu paylaşmalıyım. Yazılım satıcıları kullanıcıları bölmek ve alt +etmek istemektedir, kullanıcıların birbiriyle yazılım paylaşmama konusunda +fikir birliği içinde olmasını isterler. Diğer kullanıcılarla bu şekilde +dayanışmayı kırmayı reddediyorum. Aklım başımda iken bu gibi bir yazılım +lisans anlaşmasını imzalamam. Yıllarca bu gibi eğilimlere ve diğer +soğukluklara karşı koymak için Yapay Zeka Laboratuarında çaba harcadım ancak +sonunda çok ileri gittiler: benim irademe karşı bazı şeylerin yapıldığı bir +kurumda kalamazdım.

+ +

+ Bilgisayarları onurlu bir biçimde kullanabilmek amacıyla, yeterli bir bütünü +oluşturacak özgür yazılımları bir araya getirmeye karar verdim. Bunu özgür +olmayan yazılımlar olmadan başaracaktım. MIT'in, GNU'yu yaymayı engelleyecek +herhangi bir yasal durum yaratmasını önlemek için YZ laboratuvarından istifa +ettim.(2)

+ +

GNU niçin Unix ile Uyumlu Olacaktır

+ +

+ Unix benim ideal sistemim değildir ancak çok kötü de sayılmaz. Unix’in temel +özellikleri iyi özellikler gibi görünmektedir ve zannediyorum ki Unix’in +eksiklerini tamamlayabilirim. Ve Unix ile uyumlu bir sistem başka birçok +insanın benimseyebileceği şekilde uygun olacaktır.

+ +

GNU Nasıl Erişebilir Olacaktır

+ +

+ GNU kamu malı [:public domain] değildir. Herkesin GNU’yu değiştirme ve +yeniden dağıtma hakkı vardır ancak hiçbir dağıtıcının yeniden-dağıtımını +kısıtlamaya hakkı yoktur. Başka bir deyişle, özel mülk +değişikliklere izin verilmeyecektir. GNU’nun tüm sürümlerinin özgür +kalacağından emin olmak isterim.

+ +

Niçin Başka Birçok Programcı Yardım Etmek İstemektedir

+ +

+ GNU konusunda heyecanlı olan ve yardım etmek isteyen çok sayıda programcı +ile karşılaştım.

+ +

+ Birçok programcı sistem yazılımının ticarileşmesi konusunda mutsuzdur. Bu +durum programcıların daha fazla para kazanmasını mümkün kılabilir ancak bu, +diğer programcıları arkadaş gibi hissetmeleri yerine onlarla çatışma içinde +gibi hissetmelerini gerektirir. Programcılar arasındaki temel arkadaşlık +ilişkisi programların paylaşılması konusundadır; ancak günümüzdeki pazarlama +düzenlemeleri, diğerlerini arkadaş olarak görmelerini +engellemektedir. Yazılım alıcısı, arkadaşlık ve kanuna uymak arasında bir +tercih yapmalıdır. Doğal olarak, birçoğu arkadaşlığın daha önemli olduğuna +karar verir. Ancak kanuna inanan diğerleri, her iki tercihte de rahat +olamazlar. Bu kimseler iyiliğe inanmaz hale gelir ve programlamanın yalnızca +para kazanmanın bir yolu olduğuna inanırlar.

+ +

+ Özel mülk programlar yerine GNU üzerinde çalışarak ve GNU’yu kullanarak, +herkese karşı kapısı açık - paylaşımcı olabilir ve kanunlara da +uyabiliriz. Ek olarak, GNU, bir esin kaynağı örneğidir ve paylaşma konusunda +başkalarının bize katılmasını sağlayan bir işaret gibidir. Bu bize özgür +olmayan yazılımı kullandığımızda mümkün olmayan bir ahenk duygusu +verir. Konuştuğum programcıların yaklaşık olarak yarısı için, bu, paranın +yerini alan önemli bir mutluluktur.

+ +

Nasıl Katkı Sunabilirsiniz

+ +
+

+(Bu günlerdeki, çalışılabilecek yazılım görevleri için, Yüksek Öncelikli Projeler +listesini ve GNU yazılım paketleri için genel görev listesi olan GNU yardım aranıyor +sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Katkı sağlamanın diğer yolları için,GNU işletim sistemine yardım etme +rehberiniinceleyebilirsiniz.) +

+
+ +

+ Bilgisayar üreticilerine makine ve para bağışı yapmaları konusunda istekte +bulunuyorum. Bireylere program ve çalışma konusunda bağışta bulunmaları +konusunda istekte bulunuyorum.

+ +

+ Makine bağışlarsanız bekleyebileceğiniz bir sonuç, erken bir tarihte söz +konusu makinelerin üzerinde GNU'nun çalışmasıdır. Makineler bütün olmalıdır, +kullanmaya hazır sistemler olmalıdır, elverişli bir mekanda çalışması için +onaylı olmalıdır ve gelişmiş soğutma ya da güç gereksinimi içinde +olmamalıdır.

+ +

+ GNU için yarı zamanlı çalışma gerçekleştirmek için hevesli çok sayıda +programcının olduğunu gördüm. Birçok proje için, bu gibi yarı zamanlı olarak +dağıtılmış çalışmanın eşgüdümlenmesi çok zor olacaktır, bağımsız-olarak +yazılan parçalar birlikte çalışmayacaktır. Ancak Unix’in yerini alan belirli +bir iş için, böyle bir problem yoktur. Bütün bir Unix sistemi, yüzlerce +programı içermektedir, bunların her biri ayrı ayrı +belgelendirilmektedir. Birçok ara yüz belirtimi Unix uyumluluğu ile +sağlanmaktadır. Katkıda bulunan her birey tek bir Unix özelliği için uyumlu +bir parça yazabilir ve bir Unix sistemindeki orijinal parçanın yerine uygun +şekilde çalıştırabilirse, o zaman bu özellikler bir araya getirildiğinde +düzgün şekilde çalışacaktır. Murphy’nin1 beklenmedik birkaç problem +oluşturmasına izin verilse bile, bu bileşenlerin birleştirilmesi +uygulanabilir bir iş olacaktır. (Çekirdek daha yakın bir haberleşme +gerektirecektir ve küçük ve sıkı bir grup tarafından üzerinde +çalışılacaktır.)

+ +

+ Para bağışı alırsam, tam zamanlı ya da yarı zamanlı olarak birkaç kişiyi işe +alabilirim. Maaş, programcıların standartlarına göre yüksek olmayacaktır +ancak topluluk ruhunun oluşturulmasına para kazanmak kadar önem veren +kişileri arıyorum. Bunu, kendini bu işe adamış insanların tüm enerjilerini +GNU üzerinde çalışmaya ayırmalarını olanaklı kılmanın bir yolu olarak +görüyorum, bu insanlar hayatlarını kazanmak için başka bir yol tercih +edebilirler.

+ +

Niçin Tüm Bilgisayar Kullanıcıları Yararlanacaktır

+ +

+ GNU yazıldıktan sonra, aynen hava almak gibi herkes iyi sistem yazılımını +ücretsiz bir şekilde edinebilecektir.(3)

+ +

+ Bu, herkesin Unix lisansının ücretini ödememesinden daha fazla bir şeyi +ifade etmektedir. Bu, sistem programlama çabasının çok zahmetli olan +kopyalama işinden kaçınılması anlamına gelmektedir. Bu çaba, bunun yerine +projede aşama kaydedilmesi için harcanabilir.

+ +

+ Bütün sistem kaynakları herkese açık olacaktır. Bunun bir sonucu olarak, +sistemde değişikliğe ihtiyaç duyan bir kullanıcı bu değişiklikleri kendi +başına yapma konusunda özgür olacaktır ya da bu değişiklikleri yaptırmak +için, bir programcı ya da firmaya para verecektir. Kullanıcılar, bundan +böyle kaynakların sahibi olan tek bir programlayıcının ya da firmanın +insafına kalmayacaktır ve değişiklik yapma hakkına sahip olacaklardır.

+ +

+ Okullar, sistem kodunu çalıştırmak ve daha da geliştirmek için tüm +öğrencileri cesaretlendirerek çok daha eğitici bir ortam +sağlayabilir. Harvard’ın bilgisayar laboratuarı, kaynaklarının kamuya açık +olmaması durumunda hiçbir programın sisteme kurulamayacağı politikasını +izlemekteydi ve belirli programları kurmayı reddederek bu kararlılığını +korudu. Bundan çok etkilenmiş ve ilham almıştım.

+ +

+ Son olarak, sistem yazılımına kimin sahip olduğu ve bu yazılımla ne yapılıp +yapılamayacağı özgür hale gelmektedir.

+ +

+ Kopyaların lisanslanması dahil olmak üzere bir programa insanlar tarafından +para ödenmesine ilişkin düzenlemeler, her zaman bir insanın ne kadar (başka +bir deyişle, hangi programlara) ödemesi gerektiğini belirlemek için gerekli +ağır düzenlemeler aracılığıyla toplum için ağır bir yük oluşturmaktadır. Ve +yalnızca bir polis devleti herkesi bu kurallara uymaya zorlayabilir. Havanın +büyük bir maliyette üretilmesinin gerekli olduğu bir uzay istasyonunu +değerlendirelim: her hava alanın havanın litresi başına ücretlendirilmesi +uygun olabilir ancak herkes faturaları ödeyebilse bile, sayaçlı gaz +maskesinin gündüz ve gece boyunca takılması tahammül edilemeyecek bir +durumdur. Ve maskeyi çıkarıp çıkarmayacağınızı görmek için her yere TV +kameralarının konulması ahlaka aykırıdır. Kişi başına vergi alınması ve +maskelerin atılması daha iyidir.

+ +

+ Bir programın tamamının ya da bir parçasının kopyalanması bir programcı için +nefes almak kadar doğal bir şeydir, aynı zamanda da üretkenliğini +artırır. Bu, özgür olmalıdır.

+ +

Bazı kimseler GNU’nun hedeflerine kolayca karşı çıkmaktadır

+ +

+"Özgür olursa yazılımı hiç kimse kullanmayacaktır, çünkü bu, +herhangi bir desteğe güvenilmeyeceği anlamına gelmektedir."

+ +

+"Desteği sağlamak üzere ödeme yapabilmek için programa ait bir ücret +almalısınız."

+ +

+ İnsanlar, ek hizmetler içermeyen özgür GNU’yu almaktan ek hizmetleri içeren +GNU'ya ödeme yapmayı tercih ederlerse, GNU’yu özgür olarak edinen insanlara +yalnızca hizmet sağlayan bir firma kârda olacaktır.(4)

+ +

+ Gerçek bir programlama çalışmasındaki destek ile elinden tutma arasındaki +farkı anlamalıyız. Gerçek programlama çalışması, bir yazılım satıcısından +alınamayan bir şeydir. Probleminiz yeterince sayıda insanda yoksa, satıcı +size kaybolmanızı söyleyecektir.

+ +

+ İşiniz desteğe güvenmeyi gerektiriyorsa, buna sahip olmanın tek yolu gerekli +tüm kaynaklara ve araçlara sahip olmaktır. O zaman probleminizi çözmek için +herhangi birini tutabilirsiniz; herhangi tek bir insanın insafına +kalmazsınız. Unix'te, birçok iş için kaynakların fiyatı bu durumun ikinci +plana atılmasına neden olur. GNU için, bu, kolay olacaktır. Hâlâ uzman bir +kimsenin olmaması durumu var olabilir ancak bu problem dağıtım anlaşmalarına +bağlanamaz. GNU dünyanın tüm problemlerini ortadan kaldırmaz, yalnızca +bazılarını ortadan kaldırır.

+ +

+ Bu arada, bilgisayarlar hakkında hiçbir şey bilmeyen kullanıcılar, +ellerinden tutulmaya ihtiyaç duyarlar: kendilerinin de kolayca +yapabilecekleri ama nasıl yapacaklarını bilmedikleri şeylerin onlar için +yapılması gibi.

+ +

+ Yalnızca ellerinden tutma ve tamir hizmetini satan firmalar tarafından bu +gibi hizmetler sağlanabilir. İnsanlar para harcayıp hizmeti olan bir ürünü +almayı tercih ederlerse, ürünü ücretsiz bile alsalar, hizmete para vermeye +istekli olacaklardır. Hizmet firmaları kalite ve ücret konusunda rekabet +edecektir; kullanıcılar, herhangi birine bağlı olmayacaktır. Bu arada, +hizmete ihtiyaç duymayanlar, hizmete para ödemeden programı +kullanabilmelidir.

+ +

+"Reklam vermeden çok sayıda insana ulaşamazsınız ve programı +desteklemek için para ödemelisiniz."

+ +

+"İnsanların özgürce sahip olabileceği bir program için reklam +vermenin bir anlamı yoktur."

+ +

+ Çok sayıda bilgisayar kullanıcısını GNU gibi bir program hakkında +bilgilendirmek için kullanılabilecek çeşitli özgür ya da çok ucuz tanıtma +yolları vardır. Ancak reklam verilerek çok daha fazla sayıda +mikro-bilgisayar kullanıcısına ulaşılabileceği doğru bir yaklaşım +olabilir. Durum gerçekten de böyleyse, bir ücret karşılığında GNU’nun +kopyalanması ve postalanması hizmetinin reklamını veren bir şirket, reklam +ve daha fazlası için ödeme yapmaya yetecek kadar başarılı olmalıdır. Bu +şekilde, yalnızca reklamdan kâr yapan kullanıcılar program için ödeme +yapacaktır.

+ +

+ Diğer taraftan, birçok insan GNU’yu arkadaşlarından edinirse ve bu gibi +firmalar başarılı olamazsa, bu durum, GNU’yu yaymak için reklam vermenin +ille de gerekli olmadığını gösterecektir. Niçin özgür piyasanın savunucuları +buna özgür piyasanın karar vermesini istemiyor?(5)

+ +

+"Firmam, rekabetçi bir durum elde etmek için özel mülk bir işletim +sistemine ihtiyaç duymaktadır."

+ +

+ GNU işletim sistemi yazılımını rekabet alanından çıkaracaktır. Bu alanda bir +rekabet durumu elde edemeyeceksiniz ancak rakipleriniz de size fark +atamayacak. Siz ve rakipleriniz farklı alanlarda rekabet edeceksiniz, bu +konuda ortak yararınız olacaktır. İşiniz bir işletim sistemi satmaksa, +GNU’yu sevemeyeceksiniz ancak bu sizin için zorlayıcı bir durumdur. İşiniz +başka bir şeyle alakalıysa, GNU işletim sistemleri satmak gibi pahalı bir +işe atılmanızı engelleyecektir.

+ +

+ Her birine ilişkin maliyeti düşürerek birçok kullanıcıdan ve üreticiden +gelen hediyelerle GNU’nun gelişimini görmek isterdim.(6)

+ +

+"Programcılar yaratıcılıkları için bir ödülü hak etmezler +mi?"

+ +

+ Herhangi bir şey ödülü hak ediyorsa, bu, sosyal katkıdır. Yaratıcılık sosyal +bir katkı olabilir ancak bu yalnızca toplumun sonuçları kullanabildiği +ölçüdedir. Yeni programlar yarattıkları için programcılar ödüllendirilmeyi +hak ediyorlarsa, aynı mantıkla, bu programların kullanılmasını +kısıtlarlarsa, cezalandırılmayı da hak ederler.

+ +

+"Bir programcı yaratıcılığı için ödül isteme hakkına sahip olmamalı +mıdır?"

+ +

+ Zarar verici yolların kullanılmaması şartıyla, çalışma için ücret istemekte +ya da bir kimsenin gelirini en üst seviyeye çıkarmak istemesinde bir yanlış +yoktur. Ancak günümüzde yazılım konusunda alışılageldik yollarda zarar +verici bir durum vardır.

+ +

+ Kullanımlarını kısıtlayarak bir programın kullanıcılarından para almak zarar +vericidir çünkü kısıtlamalar miktarı ve programın kullanılma şeklini +dşürür. Bu, insanlığın programdan edinebileceği zenginliği azaltır. Kasıtlı +bir kısıtlama durumu söz konusu olduğunda, bunun sonucu da kasıtlı zarardır.

+ +

+ İyi bir vatandaşın daha zengin olmak için bu gibi araçları kullanmamasının +nedeni şudur: herkes böyle yaparsa, ortak zararlardan dolayı hepimiz daha +fakir hale geleceğiz. Bu, Kantçı ahlaktır; ya da Altın Kuraldır. Herkesin +bilgilerini saklaması durumunda ortaya çıkacak sonuçlardan hoşlanmadığım +için, bir kişinin bile bilgiyi saklamasını hatalı görüyorum. Özel olarak, +birinin yaratıcılığı için ödüllendirilmesi isteği, genel olarak bu +yaratıcılığın tamamından ya da bir kısmından mahrum kalınmasını haklı +kılmaz.

+ +

+"Programlayıcılar açlıktan ölmeyecek midir?"

+ +

+ Bu soruyu "hiç kimse programcı olmaya zorlanmamaktadır" diye +yanıtlayabilirim. Çoğumuz caddede durup gülümseyerek para kazanamayız. Sonuç +olarak, caddede durup gülümseyerek açlıktan öldüğümüz için kınanmayız. Başka +bir şeyler yaparız.

+ +

+ Ama bu yanlış yanıttır çünkü soruyu soranın üstü kapalı varsayımını kabul +etmektedir: yazılımın sahibi değilse, programcılara bir kuruş bile +ödenemez. Bu, ya hep ya hiçtir.

+ +

+ Programcıların açlıktan ölmeyecek olmalarının gerçek nedeni, programlama +için programcılara para ödenecek olmasının hâlâ mümkün olmasıdır; ancak +şimdiki kadar çok ödeme yapılmayacaktır.

+ +

+ Kopyalamanın kısıtlanması, yazılım piyasasında iş yapılmasının tek temeli +değildir. Bu en yaygın temeldir(7) çünkü en çok parayı bu +getirmektedir. Yasaklanmış ya da müşteri tarafından reddedilmiş olsaydı, +yazılım işi, şimdi daha az kullanılan organizasyon temellerine doğru +kayardı. Herhangi bir iş tipini organize etmek için her zaman çeşitli yollar +mevcuttur.

+ +

+ Muhtemelen programlama, yeni temelde şimdi olduğu gibi kârlı +olmayacaktır. Ancak bu, bu değişikliğe karşı bir sav değildir. Satış +görevlilerinin şimdi kazandığı paraların bir haksızlık olduğu +düşünülmemektedir. Programcılar da aynısını yapsaydı, bu da bir haksızlık +olmayacaktı. (Uygulamada, hâlâ bundan çok daha fazlasını +gerçekleştireceklerdi.)

+ +

+"İnsanlar yaratıcılıklarının nasıl kullanıldığını kontrol etme +hakkına sahip değil midir?"

+ +

+“Birinin fikirlerinin kullanımının kontrolü” gerçekte diğer insanların +hayatları üzerinde kontrol oluşturur ve genellikle yaşamlarını daha zor hale +getirmek için kullanılır.

+ +

+ Fikri mülkiyet [:intellectual property] (8) hakları +üzerine dikkatli bir şekilde çalışan insanlar (avukatlar gibi) fikri +mülkiyete ilişkin hiçbir içkin hakkın olmadığını söyler. Hükümetin tanıdığı +fikri mülkiyet hakları, özel amaçlar için yasama organları tarafından +oluşturulmuştur.

+ +

+ Örneğin, patent sistemi, mucitlerin buluşlarının ayrıntılarını açıklaması +için kurulmuştur. Patent sisteminin amacı, mucitlerden çok topluma hizmet +etmektir. Bir patent için 17 yıllık bir zaman aralığı, son teknoloji +ürününün gelişiminin hızıyla karşılaştırıldığında kısaydı. Yalnızca, bir +lisans anlaşmasının maliyetinin ve uğraşının üretimin sağlanmasıyla +karşılaştırıldığında küçük kaldığı üreticiler arasındaki bir husus olduğu +için, patentler, genellikle çok zarar verici değildir. Patentli ürünleri +kullanan birçok bireyi engellemezler.

+ +

+ Eski zamanlarda telif hakkı fikri yoktu, o zamanlar, yazarlar, kurgusal +olmayan yazınlarda diğer yazarları sıklıkla kopyalamaktaydı. Bu uygulama +yararlı idi ve birçok yazarın çalışmasının kısmen olsa bile ayakta kalması +için tek yoldu. Telif hakkı sistemi, açık ve net bir şekilde yazarlığı +cesaretlendirmek amacıyla oluşturuldu. İcat edildiği bölge için ekonomik +olarak yalnızca bir baskıda kopyalanabilen kitaplar az zarar vericiydi ve +kitapları okuyan bireylerin çoğunu engellemedi.

+ +

+ Tüm fikri mülkiyet hakları yalnızca toplum tarafından verilen lisanslardır +çünkü hatalı ya da doğru bir şekilde, toplumun bütünü bu lisansların +verilmesinden kârlı çıkmaktadır. Ancak herhangi bir özel durumda, sormamız +gereken soru şudur: bu gibi bir lisansın verilmesiyle daha mı iyi olacağız? +Bir kimsenin yapması gereken bir hareketi nasıl lisanslıyoruz?

+ +

+ Günümüzde programların durumu, yüz yıl önceki kitapların durumundan çok daha +farklıdır. Bir programın kopyalanmasının en kolay yolu bir komşudan +diğerinedir, bir program farklı olan kaynak koduna ve nesne koduna sahiptir +ve bir program okuyup zevk almak yerine kullanılmaktadır, bir telif hakkını +zorlayan kimsenin hem materyalist hem de manevi açıdan topluma bir bütün +olarak zarar verme durumudur; bir kimse kanunların mümkün kılıp +kılmamasından bağımsız olarak bunu yapmamalıdır.

+ +

+"Rekabet bazı şeylerin daha iyi bir şekilde yapılmasını +sağlar."

+ +

+ Rekabetin paradigması bir yarıştır: kazananı ödüllendirerek, herkesi daha +hızlı bir şekilde koşma konusunda cesaretlendiririz. Kapitalizm bu şekilde +çalıştığında, iyi bir iş yapmış olur; ancak bu sistemin savunucuları bu +sistemin her zaman bu şekilde çalıştığını varsayarak hatalı bir iş yapmış +olur. Koşucular, ödülün niçin sunulduğunu unutur ve kazanma konusunda aşırı +hırslanırlarsa, nasıl olursa olsun diyerek farklı stratejiler bulabilirler, +örneğin, diğer koşuculara saldırabilirler. Koşucular ciddi bir kavgaya +tutuşurlarsa, hepsi de yarışı geç bitireceklerdir.

+ +

+ Özel mülk ve gizli yazılım, ciddi bir kavgadaki koşucuların eş +değeridir. Üzgünüz ki, sahip olduğumuz tek hakem de bu kavgalara karşı +çıkmıyor gibi görünmektedir; bu hakem yalnızca bu kavgaları düzenlemektedir +(“Koştuğunuz her on metre için, birbirinize bir kere +vurabilirsiniz”). Gerçekte yapması gereken kavga edenleri ayırmak ve +dövüşmeye çalışan koşucuları cezalandırmak olmalıdır.

+ +

+"Maddi bir hedefi olmayınca herkes program yapmayı durdurmayacak +mıdır?"

+ +

+ Gerçekte, birçok insan mutlak olarak hiçbir parasal amacı olmaksızın program +yapacaktır. Programlama, bazı insanlar için karşı konulmaz bir büyüdür, bu +kimseler genellikle programlama konusunda en iyi olan kimselerdir. Bu +şekilde para kazanamadıklarını düşünseler bile, müzik işine devam eden çok +sayıda profesyonel müzisyen vardır.

+ +

+ Ancak genelde sıklıkla sorulmasına rağmen, gerçekte duruma uygun soru bu +değildir. Programcılara ilişkin ödeme ortadan kalkmayacak, yalnızca daha az +olacaktır. Böylece doğru soru şudur: herkes indirgenmiş bir parasal hedefe +göre mi programlama yapacaktır? Benim tecrübelerim durumun böyle olacağını +göstermektedir.

+ +

+ On yıldan daha uzun bir süre boyunca, dünyanın en iyi programcılarının +birçoğu, başka herhangi bir yerde kazanabileceklerinden çok daha az parayla +Yapay Zeka Laboratuvarında çalıştı. Çeşitli parasal-olmayan ödüller +kazandılar: örneğin, ün ve saygınlık gibi. Ve yaratıcılık da ayrıca bir +eğlence, kendi içinde bir ödüldü.

+ +

+ Daha sonra birçoğu, aynı ilginç işi çok daha fazla para kazanarak yapmak +için işlerini bıraktı.

+ +

+ Gerçekler şunu göstermektedir: insanlar zenginlerden farklı nedenler için +programlama yapacaktır; ancak aynı zamanda çok para kazanma şansına da sahip +olurlarsa, bu parayı kazanmayı bekleyecek ve talep edeceklerdir. Düşük ödeme +yapan organizasyonlar, rekabette yüksek ödeme yapan organizasyonlara göre +daha zayıftır ancak yüksek ödeme yapan organizasyonların yasaklanması +durumunda, kötü şeyler yapmaları gerekmez.

+ +

+"Çaresiz bir şekilde programcılara ihtiyaç +duymaktayız. Komşularımıza yardım etmememizi isterlerse, buna uymamız +gerekir."

+ +

+ Aslında bu tip bir isteğe uyacak kadar çaresiz değilsiniz. Unutmayın: +savunma için milyonlar harcanır ama vergi için bir kuruş bile verilmez!

+ +

+"Programcılar bir şekilde yaşamlarını sürdürmek +zorundadır."

+ +

+ Kısa vadede bu durum geçerlidir. Ancak, bir programın kullanım hakkını +satmaksızın programcıların yaşamlarını kazanmalarının çeşitli yolları +vardır. Bu yol şimdi alışılageldik bir yoldur çünkü programcılara ve iş +adamlarına en çok parayı getiren yol budur, çünkü para kazanmanın tek yolu +bu değildir. Bulmak isterseniz başka yollar da bulmak kolaydır. Aşağıda bir +kaç örnek görebilirsiniz.

+ +

+ Yeni bir bilgisayarı piyasaya süren bir üretici, işletim sistemlerinin yeni +donanıma taşınması için bir ücret ödeyecektir.

+ +

+ Öğretme, destek ve bakım hizmetleri için de programcıların kullanılması +gerekli olabilir.

+ +

+ Yeni fikirlere sahip insanlar, freeware (ücretsiz)(9) +olarak programları dağıtabilir, memnun kullanıcılardan bağış isteyebilir ya +da destek hizmetlerini satabilir. Hâlihazırda bu şekilde başarılı bir +biçimde çalışan insanlarla karşılaştım.

+ +

+ İlişkili ihtiyaçlara sahip kullanıcılar kullanıcı grupları oluşturabilir ve +hak ödeyebilir. Bir grup, grup üyelerinin kullanmak istediği programları +yazmak için, programlama firmalarıyla anlaşma yapabilir.

+ +

+ Tüm geliştirme çeşitlerine bir Yazılım Vergisiyle finansman sağlanabilir:

+ +

+ Bir bilgisayarı satın alan herkesin yazılım vergisi olarak yüzde x’ini +ödemesinin gerekli olduğunu varsayalım. Hükümet, bunu, yazılım geliştirme +konusunda harcamak üzere NSF gibi bir birime verir.

+ +

+ Ancak bilgisayar alıcısının kendisi yazılım geliştiricisine bir bağışta +bulunursa, vergiye karşı kredi alabilir. Kendi tercihine göre projeye +bağışta bulunabilir çünkü ulaşılan sonuçları kullanmayı +ummaktadır. Ödemesinin gerekli olduğu toplam vergiye kadar olan miktarda +ödeme yapmak için kredi alabilir.

+ +

+ Toplam vergi oranı vergi ödeyenlerin oyuyla belirlenebilir, +vergilendirilecek miktara göre ağırlıklandırılır.

+ +

+ Sonuçlar:

+ + +

+ Uzun vadede, programların özgür hale getirilmesi, insanların yalnızca +yaşamlarını idame ettirmek için çok sıkı çalışmasının gerekli olmadığı +kıtlık-sonrası dünyaya doğru bir adımdır. İnsanlar, yasa yapma, aile +danışmanlığı, robot tamiri ve asteroit araştırması gibi gerekli işler +konusunda haftada on saat ayırdıktan sonra, kendilerini programlama gibi +eğlenceli olan etkinliklere adama konusunda özgür olacaktır. Programlama +sayesinde geçimini sağlamak için gerekli kazancı sağlayabilme ihtiyacı +olmayacaktır.

+ +

+ Gerçek üretkenliği sağlamak için tüm toplumun gerçekleştirmesi gereken iş +miktarını büyük ölçüde azalttık ancak bunun yalnızca çok az bir bölümü, +işçiler için boş vakte çevrildi çünkü üretken etkinliğe eşlik etmek için çok +miktarda üretken-olmayan etkinlik gereklidir. Bunun temel nedenleri, +bürokrasi ve rekabete karşı olan izometrik savaşlardır. Özgür yazılım, +yazılım üretimindeki bu sorunları büyük ölçüde azaltacaktır. Bunu, +üretkenlikteki teknik kazançların bizim için daha az çalışmaya dönüşmesi +için yapmalıyız.

+ + +

Dipnotlar

+ + +
    +
  1. Buradaki anlatım biçimi dikkatsizcedir. Amaç, GNU sistemini kullanma izni +için hiç kimsenin ücret ödemesinin gerekli olmayışıdır. Ancak sözcükler bu +durumu çok net anlatamamaktadır ve insanlar bunu genellikle GNU’nun +kopyalarının her zaman düşük bir ücretle ya da ücretsiz olarak dağıtılması +gerektiği olarak yorumlamaktadır. Amaç, hiçbir zaman bu değildir; daha +sonra, bildiride firmaların kâr için dağıtım hizmetini sağlama olanağı ifade +edilmektedir. Sonuç olarak, özgürlük anlamındaki “free” (ç.n. özellikle +İngilizce bırakılmıştır) ile ücret anlamındaki “free” arasındaki ayrımı +dikkatli bir şekilde yapmayı öğrendim. Özgür yazılım, kullanıcıların, +dağıtma ve değiştirme özgürlüğüne sahip oldukları yazılımdır. Bazı +kullanıcılar kopyaları ücretsiz olarak temin edebilirken bazıları kopyaları +edinmek için ödeme yapar – ve yazılımın daha da geliştirilmesi için +finansman bulunursa, o zaman durum daha da iyi olur. Önemli olan şey şudur: +Kopyaya sahip olan herhangi biri, bu kopyanın kullanımı konusunda diğer +insanlarla işbirliği yapma özgürlüğüne sahiptir.
    2. + +
  2. “Vermek” [:give away] ifadesi, ücret ve özgürlük arasındaki +ayrımın doğru konulmadığını gösteren bir başka belirtidir. Günümüzde özgür +yazılımdan bahsederken bu ifadeden kaçınmanızı öneriyoruz. Ayrıntılı bir +açıklama için “kafa karıştıran +kelimeler ve ifadeler” bağlantısını ziyaret ediniz.
    3. + +
  3. Burada “free” kelimesinin iki farklı anlamı arasında dikkatli bir ayrım +yapamadığım başka bir durum var. Burada anlaşılan özgür ifadesi hatalı +değildir – ücretsiz olarak, arkadaşlarınızdan ya da İnternetten GNU +yazılımının kopyalarını alabilirsiniz. Ancak burada yanlış anlamı ifade +etmektedir.
    4. + +
  4. Buna benzer bir çok şirket günümüzde vardır.
    5. + +
  5. Bir firma olmaktan çok bir hayır kurumu olmasına rağmen, Özgür Yazılım Vakfı +10 yıldır finansmanının çoğunu dağıtım hizmetinden sağlamaktadır. FSF'den birşeyler satın alarak çalışmasını +destekleyebilirsiniz. +
    6. + +
  6. GNU C Derleyicisinin devamlılığının desteklenmesi için, bir grup bilgisayar +firması 1991'de finansman sağladı.
    7. + +
  7. Özel mülk yazılımın yazılımda en yaygın para kazanma yolu olduğunu +söylemekle yanılmışım. Gerçekte en yaygın iş modeli özelleştirilmiş yazılım +geliştirilmesidir. Bu kiraların toplanması olasılığını önermemektedir, +böylece firmalar getiri edinmeye yönelik olarak gerçek çalışmayı +sürdürmelidir. Özelleştirilmiş yazılım iş dünyası özgür yazılım dünyasında +da varolmaya devam edecektir, fazla veya az değişmeden. Bu yüzden, çoğu +ücretli programcının özgür yazılım dünyasında daha az kazanmasını artık +beklemiyorum.
    8. + +
  8. 1980lerde “fikri mülkiyet hakları” [:intellectual property] +“konusunda” konuşmanın ne kadar karışık olduğunu +farketmemiştim. Terim açıktır ki taraflıdır; çok kurnaz gerçek şudur ki çok +farklı konular üzerine tamamen farklı yasaları bir araya getirmektedir. Bu +günlerde kişilerin “fikri mülkiyet hakları” terimini tamamen +redetmesine çabalıyorum, başkaları bunun uyumlu, tutarlı bir konu olduğunu +sanmasın diye. Açık olmanın bir yolu patentleri, telif hakkını, ve markaları +ayrı ayrı tartışmaktır. Daha fazla +açıklamayla bu terimin yaydığı karışıklık ve taraflılığı görebilirsiniz.
    9. + +
  9. Sonradan “özgür yazılım” ve “ücretsiz yazılım” +[:freeware] terimlerini ayırmayı öğrendik. "Ücretsiz yazılım" teriminin +anlamı dağıtmakta özgür olduğunuz, ancak genellikle kaynak kodu +çalışamayacağınız, değiştiremeyeceğinizdir, bu yüzden çoğu özgür yazılım +değildir. Daha fazla açıklama için kafa karıştıran kelimeler ve +ifadeler sayfasını ziyaret ediniz.
    10. + +
+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html new file mode 100644 index 0000000..7a90d77 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/misinterpreting-copyright.html @@ -0,0 +1,712 @@ + + + + + + +Telif Hakkının Yanlış Yorumlanması - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Telif Hakkının Yanlış Yorumlanması - Bir Dizi Hata

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

+Telif hakkı kanununda bazı garip ve tehlikeli şeyler oluyor. Amerikan +Anayasasında, telif hakkı, kullanıcıların çıkarınadır, başka bir deyişle, +kitap okuyan, müzik dinleyen ya da yazılım çalıştıran kişilerin çıkarınadır, +yayıncıların ya da yazarların çıkarına değildir. İnsanlar, kendilerine +“kendi çıkarları için” dayatılan telif hakkı kısıtlamalarına +uymamaya ve bu kısıtlamaları reddetmeye eğilimli oldukları halde, Amerikan +hükümeti daha fazla kısıtlama getirmektedir ve yeni ve ciddi cezalarla +insanları korkutmaya çalışmaktadır.

+

+Telif hakkı politikaları, ifade edilen amaçlarına nasıl tamamen karşı +gelmeye başladı? Ve onları nasıl yeniden çıkış amacına uygun hale +getirebiliriz? Anlamak için, Amerikan telif hakkı kanununun köküne bakarak +başlamalıyız: A.B.D. Anayasasına.

+ +

ABD Anayasasındaki Telif Hakkı

+

+A.B.D. Anayasası tasarı haline getirildiğinde, yazarların bir telif hakkı +tekelince yetkilendirilmesi önerilmiş ve reddedilmiştir. A.B.D.’nin +kurucuları, telif hakkının yazarların doğal bir hakkı olmadığı ancak +ilerlemenin sağlanması için yazarlara verilen yapay bir ayrıcalık olduğu +gibi farklı bir dayanak noktasını benimsemiştir. Anayasa, aşağıdaki +paragrafla bir telif hakkı sistemine izin vermektedir (Madde I, Bölüm 8):

+

+[Kongre şu güce sahip olmalıdır:] ilgili yazılarına ve keşiflerine özel +hakkı tanıyarak ve sınırlı zamanlar için yazarları ve mucitleri koruyarak +bilimin ve yararlı sanatların gelişmesine yardımcı olmalıdır. +

+

+Yüksek Mahkeme tekrar tekrar bildirmiştir ki, telif hakkına sahip +çalışmaların kullanıcılara yarar sağlaması ilerlemenin gelişmesi anlamına +gelir. Örneğin, Fox Filmi olan v. Doyal’de, mahkeme şunu +söylemiştir:

+

+A.B.D.'nin tek ilgisi ve [telif hakkı] tekeline danışmadaki birincil amaç, +yazarların emeğinden kamunun elde ettiği genel çıkarlarda yatar. +

+

+Bu temel karar, telif hakkının niçin Anayasa tarafından +istenmediğini, yalnızca bir seçenek olarak izin verildiğini, +ve niçin “sınırlı süreler” boyunca süreceğinin varsayıldığını +açıklar. Telif hakkı doğal bir hak, yazarların hak ettikleri için sahip +oldukları bir hak olsaydı, belirli bir süre sonra bu haktan vazgeçilmesini +haklı kılan hiçbir neden olamayacaktı, bu tıpkı, herkesin evinin, yapımından +belirli bir süre sonra kamu malı haline gelmesi gibi bir şeyden farklı +olmazdı.

+ +

“Telif hakkı pazarlığı”

+

+Telif hakkı sistemi, yayıncılara ve yazarlara ayrıcalık ve bu nedenle yarar +sağlayarak çalışmaktadır; ancak bunu onların iyiliği için yapmaz. Bunu daha +çok, davranışlarını iyileştirmek için yapar: yazarların daha fazla yazması +ve yayınlaması için bir güdü sağlamak için yapar. Sonuç olarak, hükümet, +kamunun doğal haklarını, kamunun yararına, kamuya daha çok yayınlanmış +çalışma sağlamak için harcar. Bazı bilginler bu kavramı “telif hakkı +pazarlığı” olarak adlandırır. Bu, tıpkı hükümetin, vergi verenlerin +paralarıyla bir karayolu ya da uçak satın alması gibidir, buradaki fark, +hükümetin para yerine özgürlüğümüzü harcamasıdır.

+

+Ama var olduğu şekliyle pazarlık kamu için iyi bir anlaşma mıdır? Birçok +alternatif pazarlık mümkündür; hangisi en iyisidir? Telif hakkı +politikasının her hususu, bu sorunun bir yanıtıdır. Sorunun yapısını yanlış +anlarsak, hususlar konusunda yanlış karar verebiliriz.

+

+Anayasa, yazarlara telif hakkı güçleri bahşedilmesine izin +verir. Uygulamada, yazarlar tipik olarak bu hakkı yayıncılara verir; bu +hakları kullananlar genelde yazarlar değil yayıncılardır ve kârın çoğu +yazarlara değil yayıncılara gider, yazarlar yalnızca bu işin küçük bir +oranını alır. Bu nedenle, telif hakkı güçlerini artırmak için uğraşan +genelde yayıncılardır. Hayalleri bir kenara bırakıp telif hakkı gerçeğini +daha iyi yansıtmak için, telif hakkı gücünün sahibi olarak burada +yazarlardan çok yayıncılara atıf yapılacaktır. Ayrıca telif hakkı olan +çalışmaların kullanıcılarına “okuyucu” olarak atıf +yapılmaktadır, ancak bu çalışmaların kullanılmasının her zaman okuma olduğu +anlamına gelmez, çünkü “kullanıcılar” uzakta ve soyuttur.

+ +

İlk hata: “dengenin bozulması”

+

+Telif hakkı pazarlığı, ilk olarak kamuda oluşur: okuyucu kesime ilişkin +yarar, kendi içinde bir sonuçtur; yayıncılara ilişkin yarar (varsa) yalnızca +bu sonuca doğru bir araçtır. Okuyucuların ilgi alanları ve yayıncıların +çıkarları öncelik olarak farklıdır, eşit değildir. Telif hakkının amacının +yanlış yorumlanmasındaki ilk adım, yayıncıların, okuyucularla aynı önem +seviyesine çıkarılmasıdır.

+

+A.B.D. telif hakkı kanununun, yayıncıların ve okuyucuların çıkarları +arasındaki “dengeyi bozmak” anlamına geldiği genellikle +söylenmektedir. Bu değerlendirmeyi örnek olarak veren kimseler, bunu, +Anayasada ifade edilen temel konumun yeniden ifadesi olarak sunmaktadır; +başka bir deyişle, bu, telif hakkı pazarlığına eş değer olarak +varsayılmaktadır.

+

+Ancak iki yorumlama, eş değerden çok uzaktadır; kavramsal olarak +farklıdırlar ve anlam olarak da farklıdırlar. Denge kavramı, okuyucuların ve +yayıncıların çıkarlarının yalnızca nicel olarak onlara, “ne kadar +ağırlık” vermemiz gerektiği ve hangi işlemlere uygulandıkları +konusunda farklı olduğunu varsaymaktadır. “Paydaş” terimi +genelde olayı bu şekilde değerlendirmek için kullanılmaktadır; bir politika +kararındaki tüm çıkar tiplerinin eşit ölçüde önemli olduğunu +varsaymaktadır. Bu görüş, hükümetin telif hakkı pazarlığındaki katılımının +kökünde olan okuyucuların ve yayıncıların çıkarları arasındaki nitel ayrımı +reddetmektedir.

+

+Bu değişikliğin sonuçları geniş kapsamlıdır çünkü telif hakkı pazarlığında, +kamuya ilişkin büyük koruma, telif hakkı ayrıcalıklarının yalnızca +okuyucular adına haklı görülmesi fikri, yayıncılar adına haklı görülmemesi +fikri, “denge” değerlendirmesi ile elenmektedir. Yayıncıların +çıkarı, kendi içinde bir son olarak görüldüğü için, telif hakkı +ayrıcalıklarını haklı gösterebilir; başka bir deyişle, “denge” +kavramı, halktan başka biri adına haklı gösterilebilir.

+

+Pratik bir husus olarak, “denge” kavramının sonucu, telif hakkı +kanunundaki değişiklikler için olan savunmanın yükünü tersine +çevirmektir. Telif hakkı pazarlığı, belirli özgürlüklerden okuyucuları +vazgeçirme işini yayıncıların omuzlarına yıkmıştır. Denge kavramı pratikte +bu işi tersine çevirmektedir, çünkü yayıncıların ilâve ayrıcalıktan +faydalanacağına dair bir şüphe yoktur. Bu nedenle, okuyucuların bu faydadan +“ağır basmaya” yetecek ölçüde zarar gördükleri kanıtlanamazsa, +yayıncıların, talep ettikleri her türlü ayrıcalığı alabilecekleri sonucuna +varırız.

+

+Yayıncılar ve okuyucular arasındaki “dengenin bozulması” fikri, +okuyucuların, hak ettikleri önceliği almalarını engellerse, o zaman buna +karşı gelmeliyiz.

+ +

Neye karşı dengeleme?

+

+Hükümet bir şeyler satın aldığında, kamunun yararına davranır; hükümetin +sorumluluğu, kamu için mümkün olan en iyi pazarlığı sağlamaktır, anlaşmadaki +diğer tarafın çıkarları ikinci planda kalmalıdır.Örneğin, inşaat +firmalarıyla karayolu inşa etmek için anlaşmalar imzalanırken, hükümet, +kamunun parasını mümkün olan en iyi şekilde değerlendirmeyi +hedeflemektedir. Hükümet birimleri, fiyatı aşağı çekmek için rekabetçi fiyat +tekliflerini kullanmaktadır.

+

+Örneğin, inşaat firmalarıyla karayolu inşa etmek için anlaşmalar +imzalanırken, hükümet, kamunun parasını mümkün olan en iyi şekilde +değerlendirmeyi hedeflemektedir. Hükümet birimleri, fiyatı aşağı çekmek için +rekabetçi fiyat tekliflerini kullanmaktadır.

+

+Yine pratik bir konu olarak, fiyat sıfır olamaz çünkü müteahhitler o kadar +düşük fiyat teklifi vermeyecektir. Özel önemle yetkilendirilmemelerine +rağmen, özgür bir toplumdaki vatandaşların genel haklarına sahiptirler ve +buna, avantajlı olmayan sözleşmeleri reddetme hakkı dahildir; en düşük fiyat +teklifi bile bazı müteahhitlerin para kazanması için yeterince yüksek +olacaktır. Bu nedenle, belirli bir tipteki denge mevcuttur. Ancak bu, her +biri özel önem isteğiyle iki çıkar arasında kasıtlı bir denge değildir. Bu, +kamu hedefi ve pazar kuvvetleri arasındaki bir dengedir. Hükümet, özgür +toplum ve özgür piyasa bağlamında yapabilecekleri en iyi pazarlık için vergi +veren vatandaşlar için en iyi sonucu elde etmeye çalışmaktadır.

+

+Telif hakkı pazarlığında, hükümet, paramız yerine özgürlüğümüzü +harcamaktadır. Özgürlük paradan daha değerlidir, bu nedenle hükümetin +özgürlüğümüzü tutumlu ve iyi bir şekilde harcaması, paramızı harcama +sorumluluğundan daha önemlidir. Hükümetler, yayıncıların çıkarlarını +toplumun özgürlüğüyle eşit tutmamalıdır.

+ +

“Denge” değil ama “alışveriş”

+

+Okuyucuların çıkarlarının yayıncıların çıkarlarıyla dengelenmesi fikri, +telif hakkı politikasının değerlendirilmesi için yanlış bir yoldur ancak +gerçekte değerlendirilmesi gereken iki çıkar vardır: okuyucuların iki +çıkarı. Okuyucular, yayınlanmış çalışmaların kullanılmasında kendi +özgürlüklerine ilişkin bir çıkara sahiptir; duruma bağlı olarak, belirli bir +güdü sistemi vasıtasıyla bir yayının yüreklendirilmesiyle de +ilgilenebilirler.

+

+Telif hakkının açıklamalarında, “denge” sözcüğü, okuyucular ile +yayıncılar arasındaki “dengenin bozulması” fikri için belirli +bir duruma gelmiştir. Bu nedenle, kullanıcıların iki çıkarına ilişkin olarak +“denge” sözcüğünün kullanılması kafa karıştırıcı olabilir. [1] Başka bir terim gerekiyor.

+

+Genel olarak, bir taraf, kısmen çatışan iki hedefe sahip olduğunda ve bu +hedeflerin her ikisini de tamamen sağlayamadığında, bunu “değiş +tokuş” olarak adlandırırız. Bu nedenle, taraflar arasında “doğru +dengenin bozulması”ndan konuşmak yerine, “özgürlüğümüzü harcama +ve koruma arasında doğru alışverişin sağlanması” lafını kullanmalıyız.

+ +

İkinci hata: tek bir sonucun maksimize edilmesi

+

+Telif hakkı politikasındaki ikinci hata, yayınlanan çalışmaların sayısının, +yalnızca artırılması değil, maksimize edilmesi hedefinin benimsenmesini +içermektedir. “Dengenin bozulması” kavramı, yayıncıları +okuyucularla aynı seviyeye getirmiştir; bu ikinci hata ise, yayıncıları +okuyucuların çok üstünde tutmaktadır.

+

+Bir şeyler satın aldığımızda, genelde depodaki tüm birimleri ya da en pahalı +modeli satın almayız. Bunun yerine, herhangi belirli bir maldan yalnızca +ihtiyaç duyduğumuzu alıp ve en yüksek kalite yerine yeterli kalitede bir +model seçerek, satın alacağımız diğer şeyler için para ayırırız. Azalan +getiri ilkesine göre, paramızın tamamını belirli bir ürüne harcamak, +kaynakların verimsiz harcanmasına neden olmaktadır; genelde başka bir +kullanım için bir miktar para ayırmayı tercih ederiz.

+

+Azalan getiri ilkesi, herhangi bir satın alma işlemine uygulandığı gibi +telif hakkı için de uygulanabilir. En çok vazgeçmemiz gereken özgürlükler, +en az özleyeceklerimiz olmalıdır, en büyük cesareti ise yayına +vermeliyiz. Yuvamıza daha yakın olan ek özgürlükleri verdiğimizde, her bir +feragatin, en sonuncusundan daha büyük bir fedakarlık olduğunu görürüz, bu +da, yazınsal işlemlerde daha küçük bir artış sağlar. Artış sıfır haline +gelmeden çok önce, artış fiyatına değmeyeceğini söyleyebiliriz; genel +sonucu, yayın miktarını arttırmak olan bir pazarlığı sağlarız ancak bunu da +mümkün olan en üst dereceye kadar sağlayamayız.

+

+Yayının maksimize edilmesi hedefinin kabul edilmesi, bu daha iyi ve daha +avantajlı olan tüm pazarlıkları reddetmektedir, kamunun tüm özgürlüğünü, +yalnızca biraz daha fazla yayın için, yayınlanmış çalışmaları kullanmak için +bırakması gerektiğini ifade eder.

+ +

Maksimizasyon söylemi

+

+Uygulamada, özgürlüğün maliyetinden bağımsız olarak yayının maksimize +edilmesi hedefi, kamunun yayınları kopyalamasının yasalara aykırı, +adil-olmayan ve yapısal olarak yanlış bir hareket olduğunu ifade eden yaygın +bir söylemle desteklenmektedir. Örneğin, yayıncılar, kopyalama yapan +insanları “korsanlar” olarak adlandırır, aslında korsan, +gemilere saldıran kimse demektir, oysa yayıncılar bu ifadeyi komşusuyla +bilgi paylaşan kimseler için kullanmaktadır. (Bu karalayıcı ifade, eskiden +yazarlar tarafından izinli olmayan baskıları yayınlamak için kanuna uygun +yollar bulan yayıncıları tanımlamak için kullanılıyordu.) Bu söylem, telif +hakkı için olan Anayasal tabanı doğrudan reddetmektedir ancak kendini, +Amerikan kanun sisteminin sorgulanmayan geleneğini temsil edecek biçimde +sunmaktadır.

+

+“Korsan” ifadesi tipik olarak kabul görmektedir çünkü medyanın +tüm sınırlarını kapsamaktadır, böylece az sayıda insan bu ifadenin radikal +olduğunu fark etmektedir. Etkin bir ifadedir çünkü halkın bilgi kopyalaması +temel olarak yasal olmazsa, o zaman hiçbir zaman yayıncıların, özgürlüğümüzü +teslim etmemize ilişkin istemlerine karşı çıkamayız. Başka bir deyişle, +kamu, yayıncıların, bir miktar ek güç sahibi olmamalarının niçin gerekli +olduğunu göstermeye çağırıldığında, hepimizin en önemli nedeni olan, +“Kopyalamak istiyoruz” derhal elenir.

+

+Yan hususların kullanılması hariç olmak üzere, bu durum, artan telif hakkı +gücüne karşı savaşmamız için hiçbir yol bırakmaz. Ayrıca günümüzdeki daha +güçlü olan telif hakkı güçlerine karşı olan tutum, yan hususları ele +almaktadır ve kopyaları yasal bir kamu değeri olarak dağıtma özgürlüğünden +sözedilmesi bile imkânsız hale gelir.

+

+Pratik bir husus olarak, maksimizasyonun hedefi, yayıncıların aşağıdaki +söylemi iddia etmelerini mümkün kılmaktadır: “Satışlarımızı azaltmak +da belirli bir uygulama olabilir, ya da öyle olabileceğini düşündük, bu +nedenle, bu durumun yayını bilinmeyen bir miktar kadar azalttığını +varsayarız ve bu nedenle bu durum engellenmelidir.” Şu kötü sonuca +varırız: kamunun yararı, yayıncıların satışlarıyla ölçülmektedir ve Genel +Medya için iyi olan şey, A.B.D. için de iyidir.

+ +

Üçüncü hata: yayıncıların gücünün maksimuma çıkarılması

+

+Yayıncılar, herhangi bir maliyette yayın çıktısını maksimuma çıkarma +politikasının onay görmesini sağladıktan sonra, sonraki adımları, bunun +onlara maksimum gücün verilmesini gerektirdiğini çıkarsamalarıdır, ki bunlar +telif hakkının bir çalışmanın hayal edilebilir tüm kullanımını kapsamasını +sağlamak ya da eş değer etkiyi sağlayacak “shrink wrap” +lisansları gibi bazı başka yasal araçları uygulamaktır.. “Adil +kullanım” ve “ilk satış hakkı”nın yürürlükten +kaldırılmasını gerektiren bu hedef, A.B.D.’nin eyaletlerinden, uluslararası +Anayasalara kadar tüm mevcut hükümet seviyelerinde uygulanmaktadır.

+

+Bu adım yanlıştır çünkü sert telif hakkı kuralları, yararlı yeni +çalışmaların oluşturulmasını engellemektedir. Örneğin, Shakespeare, +oyunlarından bazı noktaları, on yirmi yıl önce yayınlanmış diğer oyunlardan +almıştır, yani günümüzün telif hakkı kanunu o zamanlar etkin olsaydı, +Shakespeare’in oyunları yasadışı sayılmış olacaktı.

+

+En yüksek yayın oranını istemiş olsak bile, bunun kamuya maliyeti ne olursa +olsun, yayıncının gücünün maksimuma çıkarılması, bunu sağlamanın yanlış +yoludur. İlerlemeyi sağlamanın bir yolu olarak, bu, yanlış bir yoldur.

+ +

Üç hatanın sonuçları

+

+Telif hakkı yasalarındaki mevcut eğilim, yayıncılara daha uzun zaman +periyotları boyunca daha geniş haklar verme yönündedir. Hata serisinden +bozulmuş olarak çıkan telif hakkının kavramsal tabanı, hayır demek için bir +temeli genellikle sunmaz. Yasa yapan kimseler, telif hakkının kamuya hizmet +ettiğini savunurken, yayıncılara gerçekte her istediğini verirler.

+

+Örneğin, S. 483’ü (telif hakkı döneminin 20 yıla çıkarılmasını isteyen 1995 +tarihli yasa tasarısı) devreye sokarken Senatör Hatch şunları söylemiştir:

+ +

+İnanıyorum ki, şu anda, telif hakkının mevcut durumunun yazarların +çıkarlarını korumakta olup olmadığı sorusunu ve yayınların korunma +durumunun, yeni yayın çalışmalarının oluşturulması için yeterli bir güdü +sağlamaya devam edip etmediği sorusunu sorduğumuz bir noktadayız. +

+

+Bu yasa tasarısı, telif hakkını, 1920’lerden beri yazılmış olan halihazırda +yayınlanmış tüm çalışmalara da uyguladı. Bu değişiklik, yayıncılara +sağlanmış bir avantajdı, kamuya bir yararı yoktu çünkü, daha önceden +yayınlanmış kitap sayısını, önceki yayınları kapsayacak şekilde artırmanın +bir yolu yoktu. Ve de halkın, günümüzde anlam kazanan bir özgürlüğü +kaybetmesine neden olmaktaydı, kamu, eski dönemlerden kalan kitapların +yeniden dağıtılması özgürlüğünü kaybetti. Üç hatadan ikincisini barındıran +“koru” +propaganda teriminin kullanımına dikkat edin.

+

+Yasa tasarısı ayrıca henüz yazılmamış çalışmaların telif haklarını da +kapsıyordu. Kira karşılığı yapılan çalışmalar için, telif hakkı, şu anki 75 +yıl yerine 95 yıl sürecekti. Teorik olarak, bu durum, yeni kitap yazma +güdüsünü artıracaktı; ancak bu fazladan güdüye ihtiyaç duyan herhangi bir +yayıncı, 2075 yılı için planlanmış bilanço föyleriyle bu iddiayı +kanıtlamalıdır.

+

+Söylememize gerek yok ki, kongre, yayıncıların iddialarını +sorgulamamaktaydı: telif hakkının kapsamını genişleten bu kanun 1998 yılında +çıkarıldı. Bu kanun, sponsorlarından biri olan ve yasa çıkarılmadan önce +ölen Sonny Bono Telif Hakkı Dönem Genişletme Hareketi olarak +adlandırıldı. Onun işlerine bakan dul eşi ise şu ifadede bulundu:

+ +

+Gerçekte Sonny telif hakkının sonsuza kadar sürmesini isterdi. Ekip bana bu +gibi bir değişikliğin Anayasaya zarar vereceğini söyledi. Telif hakkı +kanunlarımızı güçlendirmek için, hepinizi benimle birlikte çalışmaya davet +ediyorum. Bildiğiniz gibi, ayrıca Jack Valenti de telif hakkının sonsuza +kadar olması gerektiğini teklif etmektedir. Belki de komite, sonraki +kongrede bu hususu ele alabilir. +

+

+Yüksek Mahkeme, Anayasanın ilerleme hedefine hizmet eden geçmişe dönük +genişlemelere yönelik yasayı değiştirmeyi amaçlayan bir davayı dinlemeyi +kabul etti. Mahkeme hususu yargılama sorumluluğundan el çekerek yanıt verdi; +Anayasa, telif hakkı için, sadece sözde bağlılık gerektiriyor.

+

+1997’da kabul edilen başka bir kanun, yayınlanmış herhangi bir çalışmanın +yeterince fazla sayıda kopyasının hazırlanmasını, bu kopyaları kibar olmak +adına arkadaşlarınıza verseniz bile, ağır bir suç olarak kabul etti. Önceden +bu, A.B.D.’de bir suç bile değildi.

+

+Bunlardan daha da kötü olan bir kanun olan Dijital Milenyum Telif Hakkı +Hareketi (DMCA), kısıtlamaları aşmayı, hatta nasıl aşılacağına ilişkin bilgi +vermeyi suç haline getirerek (bilgisayar kullanıcılarının zaten nefret +ettiği) o zamanlar “kopya koruması” denileni (şimdi DRM (Dijital Kısıtlamalar +Yönetimi) adı veriliyor) geri getirmek için tasarlandı. Bu kanun, +“Medya Şirketleri Hareketi ile Egemenlik” olarak +adlandırılmalıydı çünkü bu kanun, yayıncılara etkin bir şekilde kendi telif +hakkı kanunlarını yazma şansını vermekteydi. Bu kanun, bir çalışmanın +kullanımında istediğiniz kısıtlamaları dayatabileceğinizi söylemektedir ve +bu kısıtlamalar, çalışmanın birtakım şifreleme özelliği ya da lisans +yöneticisi içermesi şartıyla kanunun gücünü kullanır.

+

+Bu yasa tasarısı için sunulan dayanaklardan biri, telif hakkı gücünü +artırmak için yakın zamandaki bir anlaşmayı gerçeklemesiydi. Bu anlaşma, +Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü +tarafından yürürlüğe konmuştu, bu örgüt, Clinton yönetiminin baskısının +yardımıyla, telif hakkı tutma ve patent tutma çıkarları için çalışmaktaydı; +çünkü anlaşma yalnızca telif hakkı gücünü artırmaktaydı ve herhangi bir +ülkedeki kamu çıkarına hizmet edip etmediği şüpheliydi. Her durumda, kanun +tasarısı, anlaşmanın gerektirdiğinin üstüne çıktı.

+

+Kütüphaneler, bu yasa tasarısına, özellikle, “adil kullanım” +olarak değerlendirilen kopyalama biçimlerini engelleyen konulara karşı +konulmasına ilişkin kilit kaynaktı. Yayıncılar bu duruma nasıl tepki verdi? +Eski temsilci, günümüzde Amerikan Yayıncılar Birliği için lobici olan Pat +Schroeder, yayıncıların “[kütüphanelerin] istediği şeyle +yaşayamayacağını“ söyledi. Kütüphanelerin yalnızca mevcut durumun bir +kısmını korumak istediklerinden, yayıncıların, günümüze kadar yaşamlarını +nasıl sürdürdüklerini merak edebiliriz.

+

+Bu yasa tasarısına karşı olan benimle ve diğerleriyle yapılan bir görüşmede, +kongre üyesi Barney Frank, A.B.D. Anayasasının telif hakkına bakış açısının +nasıl önemsenmediğini gösterdi. Suçla ilgili cezalar tarafından desteklenen +yeni güçlerin acil olarak gerekli olduğunu söyledi çünkü “film +endüstrisinden” ve “müzik endüstrisinden” ve diğer +“endüstrilerden” korkulmaktaydı. Ona şunu sordum: “Ama bu +kamunun çıkarına mı?” Cevabı şöyleydi: “Niye kamunun çıkarını +soruyorsun? Bu yaratıcı insanlar, kamunun çıkarı için kendi haklarından +vazgeçmek zorunda değiller!” “Endüstri” para verip +çalıştırdığı “yaratıcı insanlarla” tanımlanmıştır, telif hakkı +onun yetkisi olarak değerlendirilmiştir ve Anayasa, ters yüz edilmiştir.

+

+DMCA yasası 1998 yılında çıkarıldı. Yasa çıkarıldığında, adil kullanımın +yasal olarak kalacağı söylendi ancak yayıncıların, uygulamadaki tüm +donanımları ve yazılımları yasaklamasına imkân verildi. Etkin olarak, adil +kullanım yasaklandı.

+

+Bu kanunu esas alarak, film endüstrisi DVD’lerinin okunması ve oynatılması +için özgür yazılıma ve hatta nasıl okunacaklarına ilişkin bilgiye bile +sansür uyguladı. 2001 yılının Nisan ayında, Amerikan Kayıt Endüstri +Birliği’nden (RIAA) gelen dava tehditleriyle Princeton Üniversitesindeki +Profesör Edward Felten’in gözü korkutulmuş ve profesör, kayıtlı müziğe +erişimi kısıtlamak için önerilmiş bir şifreleme sistemi hakkında +öğrendiklerini yazan bilimsel makalesini geri çekmişti.

+

+Ayrıca okurların geleneksel özgürlüklerinin birçoğunu alan e-kitapları +piyasada görmeye başladık, örneğin arkadaşınıza kitabınızı ödünç verme +özgürlüğü, kitabınızı kullanılmış kitap satılan yerlere satma özgürlüğü, +kütüphaneden kitap alma özgürlüğü, ortak bir veri bankasına adınızı +vermeksizin kitap satın alabilme özgürlüğü ve hatta kitabı iki defa okuma +özgürlüğü. Şifreli e-kitaplar, genel olarak bu etkinliklerin tümünü +kısıtlamaktadır, bu kitapları yalnızca sizleri kısıtlamak için tasarımlanmış +özel gizli yazılımlar ile okuyabilirsiniz.

+

+Bu şifreli, kısıtlanmış e-kitaplardan hiçbir zaman almayacağım ve umarım ki +siz de almazsınız. Bir e-kitap size geleneksel bir kağıt kitapla aynı +özgürlüğü sunmuyorsa, o kitabı kabul etmeyin!

+

+Kısıtlanmış e-kitapları okuyabilen yazılımı bağımsız olarak yayan herhangi +bir kimse aleyhinde dava açılabilir. Rus bir programcı olan Dmitry Sklyarov, +2001 yılında bir konferansta konuşmak için A.B.D.’de bulunduğu bir sırada +tutuklandı çünkü Rusya’da bu gibi bir program yazmıştı ve Rusya’da böyle bir +programın yazılması kanunlara aykırı değildi. Şimdi Rusya da bu tip +yazılımları yasaklamak için bir kanun hazırlamaktadır ve Avrupa Birliği +yakın zamanda bu gibi bir kanunu kabul etmiştir.

+

+Geniş bir pazara sahip olan e-kitaplar şimdiye kadar ticari bir +başarısızlığa imza atmıştır ama bunun nedeni okurların özgürlüklerini +korumak istemeleri değildir; bu durum başka nedenlere bağlıdır, örneğin, +bilgisayar ekranlarından kitap okumanın rahat olmaması gibi. Uzun vadede bu +mutlu durumun bizi korumasını bekleyemeyiz; e-kitapların gelişmesine +yardımcı olmak için sıradaki adım “elektronik kağıdın” +kullanılması olacaktır, elektronik kağıt, şifreli ve kısıtlandırılmış bir +e-kitabın içine indirilebildiği kitap benzeri bir nesnedir. Bu kağıt-benzeri +yüzey, günümüzün ekranlarından daha çekici olursa, o zaman özgürlüğümüzü +korumak için savaşmak zorunda kalacağız. Bu arada, e-kitaplar, girişimlerine +devam etmektedir: NYU ve diğer diş hekimliği ile ilgili okullar, +öğrencilerden, okul kitapları olarak kısıtlanmış e-kitapların satın +alınmasını istemektedir.

+

+Medya firmaları henüz tatmin olmamıştır. 2001 yılında, Disney-finansmanlı +Senatör Hollings, “Güvenlik Sistem Standardı ve Sertifikasyon +Hareketi” (SSSCA)[2] olarak adlandırılan bir +yasa tasarısını önermiştir, bu yasa tasarısı, tüm bilgisayarların (ve diğer +dijital kayıt ve playback cihazlarının) hükümet yönetiminde kopya kısıtlama +sistemlerine sahip olmasını gerektirmektedir. Bu, onların nihai hedefleridir +ama ajandalarındaki ilk madde, dijital HDTV’yi oynatabilen her türlü +cihazın, bu cihazlar insanlar tarafından “kurcalanabilen” (başka +bir deyişle, kendi amaçlarına göre değiştirilebilen) bir şekilde +tasarlanmışsa, engellenmesidir. Özgür yazılım kullanıcıların +değiştirebildiği bir yazılım olduğu için, ilk defa burada, özgür yazılımı +belirli bir iş için açık bir şekilde yasaklayan önerilmiş bir kanunla karşı +karşıyayız. Diğer işlerin yasaklanması da kesin bir şekilde bunu takip +edecektir. FCC bu kuralı benimserse, GNU Radyo gibi mevcut özgür yazılımlar +sansürlenecektir.

+

+Bu yasa tasarılarının ve kuralların engellenmesi politik eylemleri +gerektirmektedir.[3]

+ +

Doğru pazarlığın sağlanması

+

+Telif hakkı politikasına karar vermek için doğru yol nedir? Telif hakkı kamu +adına yapılan bir pazarlıksa, kamu çıkarını her şeyin üstünde +tutmalıdır. Kamunun özgürlüğünü satarken hükümetin görevi, yalnızca satması +gereken şeyi satmak ve bunu, mümkün olduğunca pahalıya satmaktır. En +azından, karşılaştırılabilir bir yayın seviyesi sağlarken, telif hakkını +mümkün olduğunca törpülemeliyiz.

+

+İnşaat projelerinde olduğu gibi, rekabete dayanan fiyat teklifiyle +özgürlükteki bu en düşük fiyatı bulamayacağımız durumda, bunu nasıl +bulabiliriz?

+

+Mümkün olan bir yöntem, telif hakkı ayrıcalıklarını adım adım azaltmak ve +sonuçları gözlemlemektir. Yayında ölçülebilir bir düşüş varsa ve bunların ne +zaman ortaya çıktığını görerek, kamunun çıkarları doğrultusunda , ne kadar +telif hakkı gücünün gerçekten de gerekli olduğunu öğreneceğiz. Bunu, +yayıncıların söyledikleriyle değil, gerçek gözlemle değerlendirebiliriz +çünkü yayıncılar, güçleri herhangi bir şekilde azaldığında, abartılı kötü +kader tahminleri yapma eğilimine sahiptir.

+

+Telif hakkı politikası, birbirinden bağımsız çok boyutlu bir meseledir. Bir +tane politika boyutu için gerekli minimumu bulduktan sonra, gerekli yayın +seviyesini korurken, telif hakkının diğer boyutlarının azaltılması hâlâ +mümkün olabilir.

+

+Telif hakkının önemli bir boyutu da telif hakkının süresidir, şu anda bu +süre genel olarak yüz yıl seviyesindedir. Tekelin on yıla düşürülmesi ve +çalışmanın yayınlandığı tarihten itibaren başlanması iyi bir ilk adım +olacaktır. Telif hakkının, türemiş çalışmaların hazırlanmasını kapsayan +başka bir yönü daha uzun bir dönem boyunca sürebilir.

+

+Niçin yayın tarihinden itibaren saymaya başlanıyor? Çünkü yayınlanmamış +çalışmalar üzerindeki telif hakkı, okurların özgürlüğünü doğrudan +kısıtlamamaktadır; kopyalarına sahip olmadığımız bir çalışmayı kopyalamamız +konusunda özgür olup olmamamız tartışma konusudur. Bu nedenle, yazarlara, +bir çalışmanın yayınlanması için daha uzun bir süre ayırmak zarar verici +değildir. Yazarlar (genelde yayından önce telif hakkına sahiptirler) telif +hakkı vadesinin sonunu ötelemek için yayının gecikmesini nadiren tercih +edecektir.

+

+Niçin on yıl? Çünkü bu güvenli bir öneridir; pratik temelde, bu +indirgemenin günümüzde genel uygulanabilirliği üzerinde küçük bir etkisinin +olacağına inanabiliriz. Birçok yayın tipinde ve türde, başarılı çalışmalar, +yalnızca birkaç yılda çok kârlıdır ve başarılı çalışmalar bile, on yıldan +önce baskıdan kalkmaktadır. yararlı ömrü on yıllarca olabilen referans +çalışmalar için bile, on yıllık telif hakkı yeterli olmalıdır: güncellenmiş +baskılar düzenli olarak yayınlanmaktadır ve birçok okur, on yaşındaki temel +sürümü kopyalamak yerine telif hakkı olan mevcut baskıyı satın almayı tercih +edecektir.

+

+On yıl yine de gerekli olandan daha uzun olabilir; olaylar bir kere +istikrara ulaştığında, sistemi ayarlamak için ek bir indirgemeye gitmeye +çalışabiliriz. Bir kitap fuarındaki telif hakları konulu bir panelde Edebi +bir anlaşmada telif hakkı üzerine bir panelde, on yıllık bir dönemi teklif +ettiğimde, yanımda oturan bir ünlü fantastik roman yazarı beş yılın +üstündeki herhangi bir şeyin tahammül edilemeyen bir şey olduğunu söyleyerek +öfkeli bir şekilde karşı çıkmıştı.

+

+Ancak aynı zaman aralığını tüm çalışma tiplerine uygulamamız gerekmez. En +ileri düzeyde telif hakkı politikası tekbiçimliliğinin sağlanması, kamunun +çıkarı için çok önemli değildir ve telif hakkı kanunu, halihazırda özel +kullanımlar ve yayın tipleri için birçok özel duruma sahiptir. Her karayolu +projesi için, ülkenin en pahalı bölgelerindeki en zor projeler için gerekli +olan oranların ödenmesi aptalcadır; aynı şekilde, tüm sanat tipleri için +herhangi bir tip için gerekli bulduğumuz özgürlükteki en yüksek fiyatla +“ödeme yapılması” da benzer şekilde aptalcadır.

+

+Bu nedenle, romanlar, sözlükler, bilgisayar programları, şarkılar, +senfoniler ve filmler farklı telif hakkı sürelerine sahip olmalıdır, böylece +her bir iş tipi için gerekli olan süreyi, bu gibi birçok çalışmanın +yayınlanması için gerekli olan süreye indirebiliriz. Belki de bir saatten +uzun süren filmlerin telif hakkı süresi yirmi-yıl olabilir çünkü bu +filmlerin üretilmesinin yüksek bir maliyeti vardır. Kendi alanımda, yani +bilgisayar programlamasında, üç yıl yeterlidir çünkü ürün çevrimleri bu +süreden bile kısadır.

+

+Telif hakkı politikasının başka bir boyutu adil kullanımdır: bu, yayınlanmış +bir çalışmanın tamamının ya da bir kısmının, telif hakkının olmasına rağmen, +yasal olarak izin verilen bir şekilde yeniden çoğaltılmasının bazı +yollarıdır. Telif hakkı gücünün bu boyutunun azaltılmasında doğal ilk adım, +özel küçük miktarlardaki çalışmanın, ticari ilişki içinde olmayan bireyler +arasında kopyalanmasına ve dağıtılmasına izin vermektir. Bu, telif hakkı +polisinin insanların özel hayatlarına girmesini önler ancak bu, yayınlanan +çalışmaların satışları üzerinde muhtemelen az etkiye sahip +olacaktır. (Shrink-wrap lisanslarının bu gibi kopyalamanın kısıtlanmasında +telif hakkının yerine geçmesi için kullanılamamasını sağlamak için başka +yasal adımların atılması gerekli olabilir.) Napster’da olan tecrübeler +göstermektedir ki, ticari olmayan aynen yeniden dağıtımın halka sunulmasına +da izin vermeliyiz, halkın büyük bir çoğunluğu kopyalamak ve paylaşmak +isterken ve bu çalışmaları yararlı bulurken, yalnızca acımasız önlemler +bunları durduracaktır ve kamu, istediği şeyi almayı hak etmektedir.

+

+Romanlar ve genel olarak eğlence için kullanılan çalışmalar için, ticari +olmayan aynen yeniden dağıtım, okuyucular için yeterli özgürlük +sağlayabilir. Fonksiyonel amaçlar için (işleri yaptırmak için) kullanılmakta +olan bilgisayar programları, gelişmiş bir sürümün yayınlanmasına ilişkin +özgürlüğü içererek bunun ötesinde ek özgürlükleri gerektirmektedir. Yazılım +kullanıcılarının sahip olması gereken özgürlüklerin açıklaması için, bu +kitaptaki “Özgür Yazılım Tanımına” bakınız. Ancak programın +yayınlanmasından itibaren yalnızca iki ya da üç yıllık bir gecikmeden sonra +bu özgürlüklerin evrensel olarak mevcut olması için bu, kabul edilebilir bir +uzlaşmadır.

+

+Bu gibi değişiklikler, telif haklarını, kamunun bu içerikleri kopyalamak +için dijital teknolojiyi kullanılması isteğiyle aynı çizgiye +getirir. Yayıncılar hiç şüphesiz ki bu önerileri “dengesiz” +bulacaktır; yayıncılar, insanları bilyelerini alıp eve gitmekle tehdit +edebilir ancak bunu gerçekten de yapmazlar, çünkü oyun yine de kârlıdır ve +bu, mevcut tek oyundur.

+

+Telif hakkı gücündeki indirgemeleri değerlendirdiğimizde, medya +firmalarının, bunu, son kullanıcı lisans anlaşmalarıyla değiştirmediğinden +emin olmalıyız. Telif haklarının ötesine geçen, kopyalama üzerinde kısıtlama +uygulamak için sözleşmelerin kullanılmasının engellenmesi gereklidir. Geniş +pazarlı sektörler için bu tip tartışılmamış kısıtlamalar A.B.D. hukuk +sisteminin standart bir parçası olmayı gerektirebilir.

+ +

Kişisel bir not

+

+Ben resmi olarak bir bilim adamı değil, bir yazılım tasarımcısıyım. Telif +hakkı konularıyla aşina oldum çünkü İnternet dünyasında bunlardan kaçmanın +yolu yoktur. Otuz yıldır bilgisayar ve İnternet kullanan biri olarak, +kaybetmiş olduğum ve ileride kaybedebileceğim özgürlüklere değer +veriyorum. Bir yazar olarak, genelde yayıncılar tarafından yazarların telif +hakkı gücünü, ki daha sonra yazar tarafından yayıncılara devredilmektedir, +arttırmak için yazarlara atfedilmiş olan yarı ilahi yaratıcı romantik esrarı +reddedebilirim.

+

+Bu yazının çoğunluğu, kontrol edebileceğiniz gerçeklerden ve nedenlerden ve +üzerinde kendi fikirlerinizi oluşturabileceğiniz tekliflerden +oluşmaktadır. Ancak sizden yalnızca tek bir şeyi kabul etmenizi istiyorum: +benim gibi yazarlar sizin üzerinizde özel bir gücü hak etmiyor. Yazmış +olduğum yazılım ya da kitaplar için beni ödüllendirmek isterseniz, teşekkür +olarak bir çek kabul edebilirim, ama lütfen özgürlüğünüzü teslim etmeyin.

+ +

Dipnotlar

+
    +
  1. +“Sağlıklı karar almakla ağırlığı dengeleme +arasındaki karşılaştırmanın düşünüş şeklimizi nasıl sağlıksız bir şekilde +sınırladığına” ilişkin bir inceleme için Julian Sanchez’in “‘Denge’ +Metaforlarının Sorunu” yazısına bakabilirsiniz.
    2. +
  2. +Telaffuz edilemeyen CBDTPA olarak adı +değiştirilmiştir, “Tüket Ama Hiçbirşey Programlamaya +Çalışma'nın” (Consume, But Don’t Try Programming Anything) kısaltması +olarak akılda tutulabilir ancak aslında “Tüketici Geniş Bant ve +Dijital Televizyon Promosyon Hareketinin” kısaltmasıdır.
    3. +
  3. +Yardım etmek isterseniz, DefectiveByDesign.org, publicknowledge.org ve www.eff.org.
    4. +
+ +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman Seçilmiş Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html new file mode 100644 index 0000000..d1785b9 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/not-ipr.html @@ -0,0 +1,353 @@ + + + + + + +“Fikri Mülkiyet” mi dediniz? Baştan Çıkaran Serap - GNU Projesi +- Özgür Yazılım Vakfı + + + +

“Fikri Mülkiyet” mi dediniz? Baştan Çıkaran Serap

+ +

yazan Richard M. Stallman

+ +

+Telif hakkını, patentleri ve markaları (üçü de ayrı ve farklı yasalar +kümesine sahip, birbirinden farklı şeyler olduğu halde) ve üstelik bir +düzine başka yasayı aynı kefeye koyup, “fikri mülkiyet” olarak +adlandırmak bir moda haline geldi. Bu çarpık ve muğlak terimin yaygınlaşması +bir rastlantıyla olmadı. Muğlaklıktan beslenen şirketler onu +savundular. Muğlaklığı ortadan kaldırmanın en temiz yolu, bu terimi tamamen +reddetmekle mümkündür. +

+ +

+Stanford Hukuk Fakültesi'nden Profesör Mark Lemley'e göre “fikri +mülkiyet” teriminin yaygın kullanımı, Dünya “Fikri +Mülkiyet” Örgütünün (WIPO) 1967'deki kuruluşuyla birlikte ortaya çıkan +ve fiilen son yıllarda yaygınlaşan bir modadır. (WIPO resmi olarak bir BM +kuruluşudur, ancak gerçekte telif hakkı, patent ve marka sahiplerinin +çıkarlarını temsil etmektedir.) Yaygın kullanım yaklaşık +1990'a dayanmaktadır. (yerel +görüntü kopya) +

+ +

+Terimin görmesi zor olmayan bir taraflılığı var: telif hakları, patentler ve +markalar hakkında, fiziksel nesnelerin mülkiyet haklarıyla benzerlik kurarak +düşünmeyi önerir. (Bu benzetme telif hakları yasası, patent yasası ve marka +yasasının hukuk felsefelerine aykırıdır, ancak sadece uzmanlar bunu bilir.) +Bu yasalar fiziksel mülkiyet yasalarına hiç de benzemez, ancak bu terimin +kullanımı yasa koyucuların onları daha da benzeyecek şekilde değiştirmesine +yol açar. Bu değişiklik telif hakkı, patent ve marka yetkilerini uygulayan +şirketlerin de arzuladığı bir şey olduğu için, “fikri mülkiyet” +teriminin yarattığı taraflılık onların işine gelir. +

+ +

+Taraflılık, terimi reddetmek için oldukça yeterlidir ve insanlar benden +bütün bu kategori için başka bir isim önermemi istediler ve hatta kendi +(sıklıkla mizahi) alternatiflerini de önerdiler. Bunların arasında IMP +(Imposed Monopoly Privileges - Dayatılan Tekel Ayrıcalıkları), GOLEM +(Government-Originated Legally Enforced Monopolies - Hükümet Kaynaklı Yasal +olarak Zorlanmış Tekeller) gibi öneriler vardı. Bazıları “münhasır +haklar rejimi”nden söz ederken, kısıtlamalara “haklar” +olarak gönderme yapması tam bir aynı anda iki zıt görüşe inanmadır. +

+ +

+Bu alternatiflerden bazıları bir ilerleme olabilir, ancak “fikri +mülkiyet” terimini bir başka terimle değiştirmek bir hatadır. Başka +bir ad, terimin daha derin sorununu, aşırı genellemeyi +çözmeyecektir. “Fikri mülkiyet” gibi birleşik bir şey yoktur, bu +bir seraptır. İnsanların, onu uyumlu bir kategori olarak +anlamlandırmalarının nedeni, terimin yaygın kullanımının söz konusu yasalar +hakkında onları yanıltmış olmasıdır. +

+ +

+“Fikri mülkiyet” terimi, en iyi ihtimalle bambaşka yasaları bir +araya toplamaya yönelik kapsayıcı bir terimdir. Bu çeşitli yasalar için +kullanılan tek bir terimi duyan hukukçu olmayan kişiler, hepsinin aynı +ilkeye dayandığını ve benzer işlevlere sahip olduğunu varsayma eğilimi +gösteriyor. +

+ +

+Aslında gerçek bundan çok daha farklıdır. Bu yasalar ayrı şekillerde ortaya +çıkmışlar, farklı şekillerde evrimleşmişler, farklı faaliyetleri +kapsıyorlar, farklı kuralları içeriyorlar ve farklı kamu düzeni sorunları +ortaya çıkarıyorlar. +

+ +

+Örneğin, telif hakkı yasası yazarlığı ve sanatı teşvik etmek amacıyla +tasarlanmıştır ve bir çalışmanın ifadesinin ayrıntılarını kapsar. Patent +yasası, yararlı fikirlerin yayınlanmasını, bir fikri yayınlayan kişiye o +fikir üzerinde geçici bir tekel verme uğruna (bazı alanlarda işe yarayan, +bazı alanlarda yaramayan), teşvik etmeyi amaçlamıştır. +

+ +

+Marka yasası, buna karşın, herhangi bir faaliyeti desteklemeyi değil, sadece +satın alanların ne satın aldığını bilmelerini sağlamayı amaçlamıştı. Ancak +“fikri mülkiyet” teriminin etkisi altındaki yasa yapıcılar, onu +reklamcılık için teşvik sağlayan bir şemaya dönüştürdüler. Ve bunlar bu +terimin atıfta bulunduğu yasalardan sadece üç tanesi. +

+ +

+Bu yasalar birbirinden bağımsız geliştirildiği için, her ayrıntıları +birbirinden farklıdır, temel amaçları ve yöntemleri ayrıdır. Bu nedenle, +eğer telif hakkı yasası hakkında bir gerçeği öğrendiğinizde, patent +yasasının farklı olduğunu varsaymanız mantıklı olacaktır. Çok seyrek +yanılacaksınız! +

+ +

+Uygulamada, “fikri mülkiyet” kullanılarak formüle edilen +neredeyse bütün genel cümleler yanlış olacaktır. Örneğin, “onun” +amacının “yenilikçiliği teşvik etmek” olduğu iddialarıyla +karşılaşacaksınız, ancak bu yalnızca patent yasasına ve belki de bitki +türleri tekellerine uygundur. Telif hakları yasasının yenilikçilikle bir +ilgisi yok; bir pop şarkısı veya bir roman içerisinde yenilikçi hiç bir şey +olmasa bile telif hakkına sahiptir. Marka yasasının da yenilikçilikle ilgisi +yok; eğer “rms çay” diye bir çay dükkanı açsam, başka herkesin +sattığı çayların aynısı satsam bile bu muteber bir marka olacaktır. Ticaret +sırrı yasasının da yenilikçilikle bir ilgisi yok, belki yüzeysel bir ilgisi +olabilir; çay müşterilerimin listesi, yenilikçilikle alakası olmayan bir +ticari sır olacaktır.

+ +

+“Fikri mülkiyet”in “yaratıcılıkla” ilgili olduğuna +ilişkin bir çok iddia da göreceksiniz, ancak gerçekte bu sadece telif +hakları yasasına uygundur. Patentlenebilir bir buluş için yaratıcılıktan +fazlası gerekir. Marka yasasının ve ticari sır yasasının yaratıcılıkla hiç +bir ilgisi yok; “rms çay” isminin hiç bir yaratıcılığı yok, ne +de çay müşterilerimin gizli listesinin.

+ +

+İnsanlar sıklıkla, aslında çok daha geniş veya çok daha dar bir yasalar +kümesini kastettiklerinde “fikri mülkiyet” diyorlar. Örneğin, +zengin ülkeler yoksul ülkelere, onlardan para sızdırmak için sık sık +adaletsiz yasalar dayatıyorlar. Bu yasaların arasında “fikri +mülkiyet” yasaları olarak adlandırılanlar da, başka şekilde +adlandırılanlar da var. Bu uygulamayı eleştirenler bu etiketi kullanıyorlar, +çünkü bu terime aşinalar. Bu terimi kullanarak, sorunun doğasını yanlış +tanıtmış oluyorlar. Örneğin “kanun koyucu sömürgecilik” gibi +daha doğru bir terim kullanmak, sorunun özüne inecektir. +

+ +

+Bu terim sadece meslekten olmayanların kafasını karıştırmıyor. Bu yasaları +öğreten hukuk profesörleri bile örneğin “fikri mülkiyet” +teriminin çekiciliğiyle kafa karışıklığı yaşıyor ve etkileniyorlar, ve +bildikleri gerçeklerle çelişen genel beyanlarda bulunuyorlar. Örneğin, bir +profesör 2006'da şunu yazmıştı: +

+ +

+Şimdi WIPO'nun katlarında çalışan torunlarının aksine, ABD anayasasının +kurucularının, fikri mülkiyete karşı ilkeli, rekabet yanlısı bir tutumu +vardı. Hakların gerekli olabileceğini biliyorlardı, ancak…kongrenin +elini bağladılar, gücünü bir çok açıdan kısıtladılar. +

+ +

+Bu cümle, ABD anayasasının, telif hakları yasası ve patent yasasına yetki +veren 1. Madde, 8. Bölüm, 8. fıkrasına atıfta bulunuyor. Oysa ki bu fıkranın +marka yasası, ticaret sırrı yasası veya diğer çeşitli yasalarla bir ilgisi +yok. “Fikri mülkiyet” terimi profesörün yanlış bir genelleme +yapmasına yol açıyor. +

+ +

+“Fikri mülkiyet” terimi ayrıca basit düşünmeye de yol +açar. İnsanların, bu ayrı yasalardaki, belirli taraflar için yapay +ayrıcalıklar yaratma şeklindeki zayıf ortaklığa odaklanmasını ve özlerini +oluşturan ayrıntıları umursamamalarını doğurur: her bir yasanın kamu +üzerinde yarattığı belirli kısıtlamalar ve bunun yarattığı sonuçlar. Bu +basitçe biçime odaklanma, bütün bu sorunlara “ekonomikçi” bir +yaklaşımı cesaretlendirir. +

+ +

+Burada, her zaman olduğu gibi, incelenmemiş varsayımların bir aracı olarak +iktisat işlev görür. Bunlar arasında, özgürlük ve yaşam biçimi önemsizken, +üretim miktarının önemli olması gibi, değerler hakkındaki varsayımlar ve +müzik üzerindeki telif haklarının müzisyenleri koruduğu, ilaçlar üzerindeki +patentlerin hayat kurtaran araştırmayı desteklediği gibi çoğunlukla yanlış +olan gerçeklere dayalı varsayımlar da vardır. +

+ +

+Bir başka sorun da, “fikri mülkiyet” teriminde ima edilen geniş +ölçekte, çeşitli yasaların ortaya koyduğu belirli hususların neredeyse +görünmez olmasıdır. Her yasanın özgünlüklerinden ortaya çıkan bu hususlar, +tam da “fikri mülkiyet” teriminin insanları görmezden gelmeye +teşvik ettiği şeydir. Örneğin, telif hakkı yasasıyla ilişkili bir sorun, +müzik paylaşmaya izin verilip verilmeyeceğidir; patent yasasının bununla bir +ilgisi yoktur. Patent yasası yoksul ülkelerin hayat kurtaran ilaçları +üretmesine ve yaşam kurtarmak için ucuza satılmasına izin verilip +verilmeyeceği gibi hususları ortaya koyarken, telif hakları yasasının bu +gibi konularla bir ilgisi yoktur. +

+ +

+Bu sorunların hiç biri doğası gereği tamamen ekonomik değildir ve ekonomik +olmayan yönleri birbirinden oldukça farklıdır. Onları dikkate almanın bir +temeli olarak yüzeysel ekonomik aşırı genellemeyi kullanmak, farklılıkları +yok saymak anlamına gelir. İki yasayı da aynı “fikri mülkiyet” +kefesine koymak, her biri hakkındaki açık düşünmeyi engeller. +

+ +

+Bu yüzden, “fikri mülkiyet hususu” hakkındaki herhangi bir fikir +ve bu sözde kategori hakkında herhangi bir genelleme hemen hemen kesinlikle +aptalcadır. Eğer bütün bu yasaları tek bir konu olarak düşünürseniz, +fikrinizi, hiç biri de işe yaramayan, çok kapsamlı aşırı genellemelerin bir +buketinden seçme eğilimi göstereceksiniz. +

+ +

+“Fikri mülkiyet”in reddedilmesi salt felsefi bir oyalanmaca +değildir. Terimin gerçek zararı da var. Apple bu terimi Nebraska'nın +“tamir hakkı” tasarısı hakkındaki tartışmayı çarpıtmak için +kullandı. Sahte kavram Apple'a, müşterilerin ve devletin uymak zorunda +olduğu sözde bir ilke olarak, müşterilerin haklarıyla çelişse bile, gizlilik +tercihini kuşanması için bir yol sağladı.

+ +

+Patentler veya telif hakları veya markalar veya diğer çeşitli farklı +yasaların ortaya koyduğu hususlar hakkında açıkça düşünmek istiyorsanız, ilk +adım onları bir araya getirme fikrinden vazgeçmek ve onlara farklı konular +olarak davranmak olmalıdır. İkinci adım, “fikri mülkiyet” +teriminin önerdiği basitleştirilmiş yansıtmaları ve dar bakış açılarını +reddetmektir. Bu hususların her birini ayrı ayrı, bütünlükleriyle ele almayı +düşünün ve böylece onları iyi bir şekilde değerlendirme şansına sahip +olabilirsiniz. +

+ +

Ve WIPO'yu düzeltmeye gelince, WIPO'nun adını ve özünü +değiştirmeye ilişkin bir öneriyi şurada bulabilirsiniz. +

+ +
+ +

+Ayrıca bkz. The Curious History of +Komongistan (Busting the term “intellectual property”). +

+ +

+Afrika'daki ülkeler, bu yasalardan çok daha benzerdir, ve +“Afrika” tutarlı coğrafik bir kavramdır; yine de belirli +bir ülke yerine “Afrika'dan” söz etmek, büyük bir karışıklık +yaratır. +

+ +

+ +Rickard Falkvinge bu terimin reddedilmesini destekliyor.

+ +

+Cory Doctorow'da “fikri mülkiyet terimini” suçlu buluyor.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html new file mode 100644 index 0000000..5ccc72a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html @@ -0,0 +1,515 @@ + + + + + + +Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı + + + +

Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor

+ +
yazan Richard Stallman
+ +
+ +

+“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” terimi neredeyse +aynı program aralığını ifade eder. Ancak bu programlar hakkında farklı +değerlere dayalı derinden farklı şeyler söylüyorlar. Özgür yazılım hareketi, +bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve adalet +için bir harekettir. Aksine açık kaynak fikri temel olarak pratik +avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açık +kaynak ile aynı fikirde değiliz ve bu terimi kullanmıyoruz. +

+ +

Bir yazılımı “özgür” olarak adlandırdığımızda, bunun anlamı yazılımın kullanıcının temel özgürlüklerine saygı +duymasıdır: çalıştırma, anlama ve değiştirme, ve kopyaları değişiklik +yaparak veya yapmayarak tekrar dağıtma özgürlüğü. Bu bir özgürlük +meselesidir, ücret değil, bu yüzden “bedava bira” yerine “konuşma +özgürlüğünü” akla getirmek gerekmektedir.

+ +

Bu özgürlükler yaşamsal öneme sahiptir. Temeldirler, sadece birey olarak +kullanıcının hatırı için değil, ayrıca toplumun hepsi için temeldirler, +çünkü sosyal dayanışmayı - paylaşım ve işbirliği - +geliştirmektedirler. Kültürümüz ve yaşamsal etkinliklerimiz gittikçe daha +fazla sayısallaştıkça daha da önem kazanmaktadır. Sayısal ses, görüntü ve +kelimelerin olduğu bir dünyada, özgür yazılım genel olarak özgürlük içi asli +hale gelmektedir.

+ +

Dünyadaki onlarca milyon insan şimdi özgür yazılımı kullanmaktadır; +Hindistan ve İspanya'daki bazı bölgelerindeki okullar öğrencilere özgür GNU/Linux işletim sistemi kullanmayı +öğretmektedirler. Bu kullanıcıların çoğu, ne yazık ki, bu sistemi +geliştirmemizdeki ve özgür yazılım topluluğunu inşa etmemizdeki etik +nedenleri hiç duymamışlardır, çünkü günümüzde bu sistem ve topluluk +çoğunlukla “açık kaynak” olarak adlandırılmaktadır, bu kavrama +özgürlüğün zar zor dile getirildiği farklı bir felsefe yüklenmiştir.

+ +

Özgür yazılım hareketi bilgisayar kullanıcılarının özgürlüğü için 1983'ten +beri kampanya yürütmektedir. 1984 yılında özgür işletim sistemi GNU'nun +geliştirmesini başlattık, böylece kullanıcıların özgürlüğünü engelleyen +özgür olmayan işletim sistemlerinden kaçınabilirdik. 1980'lerde, sistemin +temel bir çok bileşenini geliştirdik ve GNU +Genel Kamu Lisansını (GNU GPL) programın tüm kullanıcılarının +özgürlüğünü koruyacak bir lisans olarak tasarladık.

+ +

Özgür yazılımın bazı kullanıcı ve geliştiricileri özgür yazılım hareketinin +amaçlarına katılmadılar. 1998 yılında, özgür yazılım topluluğunun bir kısmı +ayrıldı ve “açık kaynak” ismi üzerine kampanya başlattılar. Bu terim +başlangıçta “özgür yazılım” terimindeki yanlış anlamayı önlemek üzere +önerilmişti, ancak kısa zamanda özgür yazılım hareketindeki felsefik +görüşlerden oldukça farklı görüşlerle ilişkilendirildi.

+ +

Açık kaynak destekçilerinin bir kısmı terimi “özgür yazılım için pazarlama +kampanyası” olarak düşündü, bu şekilde şirket yöneticilerine, duymak +istemeyecekleri doğru ve yanlış konularını gündeme getirmeden, yazılım'ın +pratik yararlarına dikkat çekeceklerdi. Diğer destekçiler özgür yazılım +hareketinin etik ve sosyal değerlerini açıkça redettiler. Görüşleri ne +olursa olsun, açık kaynak için kampanya yürütürken, bu değerleri ne +savundular ne de belirttiler. “Açık kaynak” terimi kısa sürede +sadece pratik değerlere dayanan fikir ve savlarla ilişkili bir hale +geldi. Bu pratik değerler arasında güçlü, güvenilir yazılım yapmak gibi +şeyler vardı. Açık kaynağın çoğu destekçisi bu duruma geldi, ve aynı +ilişkiyi yaptılar. “Açık kaynak” hakkındaki çoğu tartışma doğru +veya yanlışa aldırış etmiyor, sadece popülerlik ve başarıyı önemsiyor; işte + +tipik bir örnek. Açık kaynak destekçilerinin az bir kısmı bugünlerde +özgürlüğün de sorunun bir parçası olduğunu söylüyorlar, ancak bunu ifade +etmeyen çoğunluk içerisinde pek görünür değiller.

+ +

İki terim neredeyse yazılımın aynı kategorisini tanımlamaktadır, ancak temel +olarak farklı değerleri taban alan farklı görüşlere dayanırlar. Özgür +yazılım hareketi için, özgür yazılım etik bir zorunluluktur, çünkü sadece +özgür yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyar. Farklı olarak, açık +kaynak felsefesi sadece pratik anlamda yazılım nasıl daha “iyi” yapabiliriz +konusunu önemser. Özgür olmayan yazılımın eldeki pratik problem için +değersiz bir çözüm olduğunu söyler.

+ +

Ancak özgür yazılım hareketi için özgür olmayan yazılım sosyal bir sorundur +ve çözüm, onu kullanmayı bırakıp özgür yazılıma geçmektir.

+ +

“Özgür yazılım” “Açık kaynak”. Eğer ikisi aynı +yazılımsa (veya neredeyse +aynıysa), hangi ismi kullandığımızın bir önemi var mıdır? Evet, çünkü +farklı kelimeler farklı fikirleri ifade ederler. Başka bir isimdeki bir +özgür program bugün size aynı özgürlüğü verse de, kalıcı bir özgürlüğün +oluşturulması her şeyin ötesinde önce tüm insanlara özgürlüğün değerini +öğretmeye dayanır. Eğer bunu yapmakta yardımcı olmak istiyorsanız, +“özgür yazılım”dan konuşmak olmazsa olmazdır.

+ +

Özgür yazılım hareketinde olan bizler açık kaynak kampını bir düşman olarak +düşünmüyoruz; düşman özel mülk (özgür olmayan) yazılımdır. Ama biz +insanların, bizim özgürlüğün tarafını tuttuğumuzu bilmelerini istiyoruz, bu +yüzden yanlış bir şekilde açık kaynak destekçileri olarak etiketlenmeyi +kabul etmiyoruz. Savunduğumuz “açık kaynak” değildir ve karşı +çıktığımız “kapalı kaynak” değildir. Bunu açıklığa kavuşturmak +için, bu terimleri kullanmaktan kaçınıyoruz. +

+ +

Özgür Yazılım ve Açık Kaynak Arasındaki Pratik Farklılıklar

+ +

Uygulamada açık kaynak, özgür yazılımınkinden biraz daha gevşek kriterleri +ifade ediyor. Bildiğimiz kadarıyla mevcut tüm özgür yazılım kaynak kodları, +açık kaynak niteliğindedir. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür bir +yazılımdır ancak istisnalar da vardır. İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar +çok kısıtlayıcı olduğundan özgür lisans olarak +nitelendirilmiyorlar. Örneğin; “Open Watcom” özgür değildir +çünkü lisansı değiştirilmiş bir sürüm oluşturulmasına ve özel olarak +kullanılmasına izin vermez. Neyse ki birkaç program bu tür lisansları +kullanmaktadır.

+ +

İkincisi bir programın kaynak kodu copyleft olmadan zayıf bir lisans +taşıdığında çalıştırılabilir dosyaları ek özgür olmayan koşullar +taşıyabilir. Örneğin; Microsoft, Visual Studio ile +yapar.

+ +

Bu çalıştırılabilir dosyalar yayımlanan kaynaklara tam olarak karşılık +gelirse açık kaynak olarak nitelendirilir ancak özgür yazılım +değildir. Bununla birlikte bu durumda kullanıcılar özgür yürütülebilir dosya +yapmak ve dağıtmak için kaynak kodu derleyebilir.

+ +

Son olarak ve uygulamada en önemlisi; bilgisayar içeren birçok ürün, +kullanıcıların farklı çalıştırılabilir dosyaları yüklemelerini engellemek +için çalıştırılabilir programlarındaki imzaları kontrol eder; yalnızca bir +ayrıcalıklı şirket, aygıtta çalışabilen veya tüm özelliklerine erişebilen +çalıştırılabilir dosyalar yapabilir. Bu aygıtlara "tiranlar" diyoruz ve +uygulamaya "tivoizasyon" deniliyor. Üründen sonra (Tivo) ilk gördüğümüz +yerde. Çalıştırılabilir dosya; özgür kaynak kodundan yapılmış olsa ve +nominal olarak özgür lisans alsa bile kullanıcılar değiştirilmiş sürümlerini +çalıştıramazlar, böylece çalıştırılabilir dosya fiilen özgür değildir.

+ +

Birçok Android ürünü, kaynak kodu GNU GPL versiyon 2 altında olsa bile +Linux'un özgür olmayan tivolaşmış çalıştırılabilir dosyalarını içerir. Bu +uygulamayı yasaklamak için GNU GPL versiyon 3'ü tasarladık.

+ +

Açık kaynak için kriterler yalnızca kaynak kodunun lisanslanması ile +ilgilidir. Bu nedenle bu özgür olmayan çalıştırılabilir dosyalar; açık +kaynak ve özgür olan Linux gibi kaynak kodlarından yapıldığında açık +kaynaktır fakat özgür değildir.

+ +

“Özgür Yazılım” ve “Açık Kaynak” İle İlgili Başlıca Yanlış Anlamalar

+ +

“Özgür yazılım” terimi yanlış anlamaya açıktır (Ç.N.: İngilizce'si “free +software” için geçerlidir bu yanlış anlama): istenmeyen bir anlam “ücretsiz +bir şekilde edinebildiğiniz yazılım” terime uyduğu gibi, ayrıca istenen +anlam “kullanıcılara belirli özgürlükleri sağlayan yazılım” anlamını da +vermektedir. Bu sorunu özgür yazılımın tanımını yayınlayarak, ve “bedava +bira değil, özgür konuşmayı düşünün” ifadesiyle ele alıyoruz. Bu mükemmel +çözüm değildir, sorunu tamamen çözemez. Kafa karıştırmayan ve doğru bir +terim daha iyi olurdu, eğer başka bir problem yaratmıyorsa.

+ +

Maalesef, İngilizce'deki tüm alternatiflerin kendine özgü sorunları +var. İnsanlar tarafından önerilen bir çok kelimeye baktık, ama hiçbiri çok +açık bir şekilde değiştirmenin doğru bir fikir olacağı kadar “doğru” +değildi. (Örneğin, bazı kapsamlarda Fransızca ve İspanyolca “libre” işe +yaramaktadır, ama Hindistan'daki insanlar bu kelimeyi hiç anlamamaktadır.) +“Özgür yazılım”la değiştirmek üzere önerilen her kelime bir çeşit anlamsal +soruna sahip - bunların içerisinde “açık kaynak yazılım”da var.

+ +

“Açık kaynak yazılımın” +resmi tanımı (Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya +alıntılamak için oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden +dolaylı olarak türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha +gevşektir. Bununla beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.

+ +

Ancak, “açık kaynak yazılım” ifadesinin açık anlamı - ve çoğu insanın +olduğunu düşündüğü anlamı - “Kaynak koda bakabilirsiniz.” Bu ölçüt özgür +yazılım tanımından oldukça zayıftır, ayrıca açık kaynağın resmi tanımından +da oldukça zayıftır. Özgür veya açık kaynak olmayan bir çok programı da +içerir.

+ +

“Açık kaynak”ın bu açık anlamı, savunulan anlam olmadığına göre, +çoğu insanın terimi yanlış anladığı sonucuna varabiliriz. Yazar Neal +Stephenson'a göre “Linux ‘açık kaynak’ yazılımdır basitçe +şu anlama gelir herkes kaynak kod dosyalarının kopyalarını alabilir” +Bilinçli bir şekilde “resmi” tanımı redettiğini veya +şüphelendiğini düşünmüyorum. Bence basitçe İngilizce dilinin +alışkanlıklarını uygulayarak terim için bir anlam ortaya çıkardı. Kansas +eyaleti benzer bir tanım yayınlamıştır: “Açık kaynak yazılım (OSS) +kullanın. OSS kaynak kodu özgürce ve kamusal olarak elde edilebilir, her ne +kadar bazı lisans anlaşmalarına bağlı olarak kod ile yapabildikleriniz +değişiklik gösterse de.”

+ +

New York Times özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır +uyguladığı kullanıcı beta testlerini (bazı kullanıcıların yazılımların ön +sürümlerini denemesi ve güvenilir geri bildirimler vermesi) kastederek terimin +anlamını esnekleştiren bir makale yayınlamıştır.

+ +

Terim ayrıca patentsiz +yayınlanan teçhizat tasarımlarını da içerecek şekilde esnetilmiştir +. Patentsiz teçhizat tasarıları övgüye değer toplumsal katkılar olabilir, +ancak “kaynak koduyla” bir ilgileri yok.

+ +

Açık kaynak destekçileri bu durumla resmi tanımlarını işaret ederek başa +çıkmaya çalışmaktadır, ancak bu düzeltici yaklaşım onlar için bize göre daha +az etkilidir. “Özgür yazılım” terimi (çn. İngilizcesi - “free software” +Türkçe'de tek bir anlamı vardır) iki doğal anlama sahiptir, bu anlamlardan +biri istenilen anlamdır, böylece eğer bir kişi “özgür konuşma, bedava bira +değil” fikrini edindiğinde bir daha yanlış anlamayacaktır. Ancak “açık +kaynak” terimi bir doğal anlama sahiptir, bu anlam destekçilerinin istediği +anlamdan farklıdır. Bu yüzden resmi tanımı açıklamanın ve doğrulamanın kısa +bir yolu yoktur. Bu karmaşayı daha da kötüleştirmektedir.

+ +

“Açık kaynak” teriminin bir başka yanlış anlaşılması “GNU +GPL kullanmıyor” anlamına geldiği fikridir. Bu “özgür yazılım +GPL ile kapsanmış yazılım anlamına gelir” yanlış anlaşılmasıyla +birlikte görünme eğilimine sahiptir. Bunlar eşit derecede hatalıdır, çünkü +GNU GPL açık kaynak lisans olarak kabul edilmektedir, ve çoğu açık kaynak +lisansı özgür yazılım lisansı olarak nitelendirilmektedir. GNU GPL dışında + Birçok özgür yazılım lisansı da +vardır.

+ +

“Açık kaynak” terimi herhangi bir kaynak kodun olmadığı ve +yazılım lisanslamaya ilgisi olmayan yönetim, eğitim ve bilim gibi diğer +faaliyetlere uygulanarak da esnetildi. Bu faaliyetlerin tek ortak noktası +bir şekilde insanları katkı sunmaya davet etmesi. Terimi o kadar esnettiler +ki yalnızca “katılımcı” veya “şeffaf” veya bundan +daha azı anlamına gelir oldu. Daha da kötüsü, +anlamsız bir moda sözcük haline geldi.

+ +

Farklı Değerler Benzer Sonuçlara Götürebilir—Ama Her Zaman Değil

+ +

1960’lardaki radikal gruplar siyasal ayrışmalara itibar kazandırdılar; +siyasal yapılır bölünüyordu çünkü stratejilerinin ayrıntılarında +anlaşamıyorlardı ve ardından benzer temel hedef ve değerlere sahip olsalar +da iki kardeş grup birbirini düşman olarak görüyorlardı. Sağ kanat bunu tüm +solu eleştirmek için kullandı.

+ +

Bazıları özgür yazılım hareketini, açık kaynak ile anlaşmazlığını radikal +grupların anlaşmazlığıyla karşılaştırma üzerinden kötülemeye +çalışır. Tersine de sahipler. Biz açık kaynak kampıyla temel hedef ve +değerlerden dolayı anlaşamıyoruz, ancak onların ve bizim bakış açımız çoğu +durumda aynı pratik davranışa yol açmaktadır - özgür yazılım geliştirmek +gibi.

+ +

Sonuç olarak, özgür yazılım hareketinden ve açık kaynak kampından insanlar +yazılım geliştirme gibi pratik projeler üzerinde sıkça birlikte +çalışmaktadırlar. Bu kadar farklı felsefik görüşlerin farklı insanları aynı +projelere katkı sağlamaya güdülemesi dikkate değerdir. Bununla beraber, +temel olarak farklı bakış açılarının tamamen farklı eylemlerle sonuçlandığı +durumlar da vardır.

+ +

Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir yapmak +üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu garanti +edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz olması +gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, program +kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. Özgür yazılım aktivistleri +ve açık kaynak heveslileri bu duruma oldukça farklı tepki gösterecektir.

+ +

Salt açık kaynak heveslisi, özgür yazılım düşüncelerinden hiç etkilenmemiş +olan biri, “Bizim geliştirme modelimizi kullanmadan bu çok iyi çalışan +programı yapabildiğinize şaşırdım. Bir kopya edinebilir miyim?” +diyecektir. Bu tutum özgürlüğümüzü ortadan kaldıran tasarıları ödüllendirip, +özgürlüğün kaybına neden olacaktır.

+ +

Özgür yazılım aktivisti ise “Programınız oldukça ilgi çekici, ancak +özgürlüğü daha fazla önemsiyorum. Bu yüzden programınızı reddediyorum. Bunun +yerine özgür bir alternatifin geliştirildiği bir projeyi +destekleyeceğim.“ Eğer özgürlüğümüze değer veriyorsak, onu korumak ve +savunmak için eylemeye geçeriz.

+ +

Güçlü, Güvenilir Yazılım Kötü Olabilir

+ +

Yazılımın güçlü ve güvenilir olmasını istememizin ana fikri yazılımın +kullanıcılara hizmet ettiği varsayımından gelir. Eğer güçlü ve güvenilir +ise, kullanıcılara daha iyi hizmet edecektir.

+ +

Ama eğer özgürlüklerine saygı duyuyorsa o zaman yazılım kullanıcılara hizmet +ediyordur. Eğer yazılım kullanıcıları üzerine zincir koymak üzere +tasarlandıysa ne olacaktır? Bu durumda güçlülük zincirlerin daha iyi +kısıtladığı, güvenilirlik ise çıkarılmasının zorlaştığı anlamına +gelecektir. Kullanıcıları gözetlemek, kullanıcıları sınırlamak, arka +kapılar, ve dayatılmış yükseltmeler gibi kötü niyetli özellikler özel mülk +yazılımlarda oldukça yaygındır, ve bazı açık kaynak destekçileri bu +özellikleri açık kaynak programlarda da gerçekleştirmek istemektedir.

+ +

Film ve kayıt şirketlerinin baskısı altında, bireyler için yazılımlar gün +geçtikçe artan şekilde kullanıcıları kısıtlamak üzere tasarlanmaktadır. Bu +kötü niyetli özellik “Sayısal Kısıtlamalar Yönetimi - Digital Restrictions +Management (DRM)” (DefectiveByDesign.org adresini +ziyaret edin) olarak bilinmektedir ve bu özellik özgür yazılımın sağlamak +istediği özgürlük ruhunun antitezidir. Sadece ruhun değil: DRM'in hedefi +özgürlüğünü ayaklar altına almak olduğundan, DRM geliştiricileri DRM +gerçekleştiren yazılımı değiştirmenizi oldukça zorlaştırmakta, +imkansızlaştırmakta ve hatta yasadışı hale getirmektedir.

+ +

Yine de bazı açık kaynak destekçileri “açık kaynak DRM” yazılım +önermişlerdir. Fikirleri şudur eğer şifrelenmiş ortama erişiminizi +kısıtlamak üzere tasarlanmış programların kaynak kodunu yayınlayarak ve +diğerlerinin onu değiştirmesini sağlayarak, sizin gibi kullanıcıları +kısıtlamak üzere çok daha güçlü ve güvenilir bir yazılım üreteceklerdir. Bu +yazılım daha sonra size değiştirme izni vermeyen aygıtlar üzerinde +ulaştırılacak.

+ +

Yazılım açık kaynak olabilir, ve açık kaynak geliştirme modelini +kullanabilir, ancak onu çalıştıran kullanıcının özgürlüğüne saygı duymadığı +için özgür yazılım olmayacaktır. Eğer açık kaynak geliştirme modeli bu +yazılımı sizi kısıtlamakta daha güçlü ve güvenilir yapmakta başarılı olursa, +bu herşeyi daha da kötüleştirecektir.

+ +

Özgürlük Korkusu

+ +

Özgür yazılım hareketinden koparak açık kaynak kampını oluşturanlar için +başlangıçtaki ana güdü “özgür yazılım”ın etik fikirlerinin bazılarını +sıkıntılı bir duruma sokmasıdır. Bu doğrudur: özgürlük gibi etik konuları +ileri sürmek, sorumluluklardan ve yarardan bahsetmek, insanlardan normalde +yok sayacakları, davranışları etik mi gibi, şeyler hakkında düşünmelerini +istemektir. Bu bir rahatsızlığı ortaya çıkarabilir, ve bazı insanlar basitçe +zihinlerini buna kapatabilirler. Ancak bu durum bizim bu konular hakkında +konuşmayı bırakmamızı gerektirmez.

+ +

Bu, her nasılsa, açık kaynak liderlerinin yapmaya karar verdiği şeydir. Etik +ve özgürlük hakkında sessiz kalarak, ve bazı özgür yazılımların sadece anlık +pratik yararlarından bahsederek yazılımı bazı kullanıcılara, özellikle +işletmelere, daha kolay “sattıklarını” farkettiler.

+ +

Açık kaynak taraftarları bundan daha derin bir konu hakkında konuşmaya +başladıklarında, bu genellikle kaynak kodun insanlığa “armağan” +edilmesi oluyor. Bunu, etik bir gereklilik ötesinde, özel bir iyilik olarak +sunmak, özel mülkiyet kaynak kod dağıtımını etik olarak meşru olarak +varsayar.

+ +

Bu yöntem etkili olduğunu kanıtladı, kendi şartlarıyla. Açık kaynak söylemi +çoğu işletmeyi ve bireyi özgür yazılım kullanmak ve hatta geliştirmek +yönünde ikna etti, bu da topluluğumuzun genişlemesine katkı sağladı -ama +sadece yüzeysel, pratik seviyede. Açık kaynak felsefesi, tamamen salt pratik +değerleriyle, özgür yazılımın daha derin anlaşılmasını engellemektedir; bir +çok insanı topluluğumuza getirmektedir, ama onlara savunmayı +öğretmemektedir. Bu iyidir, gidebildiği kadar, ama özgürlüğün güvenliğini +sağlamak için yeterli değildir. Kullanıcıları özgür yazılıma çekmek, kendi +özgürlüklerini savunacak şekle kavuşturacak yolun sadece bir parçasıdır.

+ +

Yakın zamanda veya daha sonra bu kullanıcılar bazı pratik avantajlar için +özel mülk yazılım kullanmayı ikna edilecektir. Sayısız firma bu tarz +cazibeler sunmaktadır, hatta bazıları bedava kopyalar da +sunmaktadır. Kullanıcı neden reddetsin? Sadece eğer özgür yazılımın +kendisine sağladığı özgürlüğe değer vermeyi öğrendiyse, belirli bir özgür +yazılımın kendisine sağladığı teknik ve pratik kolaylıktan ziyade özgürlüğe +değer verdiği için. Bu fikri yaymak için, özgürlük hakkında +konuşmalıyız. Belli bir miktarda işletmelere yönelik “sessiz kalma” +yaklaşımı topluluk için yararlı olabilir, ama eğer özgürlük sevgisinin bir +ayrıksılık olarak görülmesi yaygınlaşırsa tehlikelidir.

+ +

Tam olarak bu tehlikeli durumdayız. Özgür yazılımla uğraşan çoğu insan, +özellikle de dağıtımcılar, özgürlük hakkında oldukça az konuşuyorlar, çünkü +genellikle “ticari anlamda daha kabul edilebilir” olma +arayışındalar. Neredeyse bütün GNU/Linux işletim sistemi dağıtımları temel +özgür sisteme özel mülk paketler ekliyor ve kullanıcılarının bunu bir kusur +değil de avantaj olarak değerlendirmesini istiyor.

+ +

Özel mülk eklenti yazılım ve kısımsal olarak özgür olmayan GNU/Linux +dağıtımları verimli bir zemin bulmuşlardır, çünkü topluluğumuzun büyük bir +kısmı yazılımlarıyla ilgili özgürlük konusunda ısrarcı değildir. Bu bir +rastlantı değildir. Çoğu GNU/Linux kullanıcısı sistemle “açık kaynak” +tartışmasıyla tanışmaktadır, bu tartışmada özgürlük bir amaç olarak +anlatılmamaktadır. Pratikler özgürlüğü desteklememekte ve özgürlüğün +hakkında konuşup elden ele geçmesine neden olmamaktadır. Bu eğilimi aşmak +için, özgürlük hakkında daha az değil, daha fazla konuşmamız gerekli.

+ +

“FLOSS” ve “FOSS”

+ +

“FLOSS” ve “FOSS” terimleri; özgür yazılım ve açık kaynak +arasında nötr olmak için kullanılır. Tarafsızlık sizin hedefiniz ise +“FLOSS” ikisinin de iyisidir çünkü gerçekten tarafsız. Fakat +özgürlük için ayağa kalkmak istiyorsan nötr bir terim kullanmak bu şekilde +olmaz. Özgürlük için ayağa kalkmak, insanlara özgürlüğü desteklediğinizi +göstermeyi gerektirir.

+ +

Tüketici Bilinci İçin Rakipler

+ +

“Özgür” ve “açık”, tüketici bilinci için +rakip. “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” farklı +fikirler ancak çoğu insanın yazılıma bakmasıyla aynı kavramsal alan için +rekabet ediyorlar. İnsanlar “açık kaynak” söyleme ve düşünme +alışkanlığı kazandıklarında bu, özgür yazılım hareketinin felsefesini +kavrama ve onun hakkında düşünmelerine engel teşkil eder. Bizi ve +yazılımımızı “açık” kelimesiyle ilişkilendirmeye zaten +gelmişlerse başka bir şeye dayandığımızı fark etmeden önce onları +entelektüel olarak şok etmemiz gerekebilir. “Açık” kelimesini +destekleyen herhangi bir aktivite, özgür yazılım hareketi fikirlerini +gizleyen perdeyi genişletme eğilimindedir.

+ +

Bu nedenle özgür yazılım aktivistlerinin kendisini “açık” olarak +nitelendiren bir etkinlik üzerinde çalışmayı reddetmeleri önerilir. Faaliyet +kendi içinde iyi olsa bile yaptığınız her katkı açık kaynak fikrini +destekleyerek tarafınıza biraz zarar verir. Kendilerini “free” +ya da “libre” olarak adlandıran birçok iyi aktivite var. Bu +projelere yapılan her katkı, bir yandan da biraz ekstra fayda +sağlıyor. Aralarından seçim yapabileceğiniz pek çok faydalı projeyle neden +fazladan iyi olanı seçmiyorsunuz?

+ +

Sonuç

+ +

Açık kaynak savunucuları yeni kullanıcıları topluluğa çektikçe, biz özgür +yazılım aktivistleri özgürlük konusunu onların dikkatine çekme görevini +üstlenmeliyiz. her zamankinden daha fazla ve daha yüksek sesle “bu +özgür yazılımdır ve size özgürlük sağlar!” diye söylememiz +gerekiyor. Her “açık kaynak” yerine “özgür yazılım” +dediğinizde mücadelemize yardımcı olmuş olursunuz.

+ +
+ +

Notlar

+ + +

+Lakhani ve Wolf'un özgür +yazılım geliştiricilerinin güdüsü üzerine bildirisi önemli oranda bir +kesimin yazılımın özgür olması gerektiği görüşüyle güdülendiğini +belirtmektedir. Bu sonuç, konuyu etik bir konu olarak ele alan görüşü +desteklemeyen SourceForge üzerindeki geliştiricilerin incelendiği gerçeğine +rağmendir.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html new file mode 100644 index 0000000..bdba1ef --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/philosophy.html @@ -0,0 +1,179 @@ + + + + + + + +GNU Projesinin Felsefesi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +
+ + +
+ + + + + + + + + + +

GNU Projesinin Felsefesi

+ +

+Richard Stallman'ın konuşma kayıtları için audio-video.gnu.org adresine +bakabilirsiniz. +

+ +

Özgür Yazılım kullanıcılarının özgürlüğe sahip olduğu +yazılımdır. (söz konusu olan fiyat değildir.) GNU işletim sistemini +kullanıcılar bilişim işlerinde özgürlüğe sahip olsun diye geliştirdik.

+ +

Tam olarak özgür yazılım kullanıcıların dört temel özgürlüğe sahip olduğu +anlamına gelir: (0) programı çalıştırma, (1) kaynak kodunu kullanarak onu +öğrenme ve değiştirme, (2) tamamen aynı kopyaları yeniden dağıtır, (3) +değiştirilmiş sürümleri dağıtma.

+ +

Yazılım, (sandalye, sandviç, ve benzin gibi) maddi nesnelerden farklıdır, +çünkü çok daha kolay bir şekilde kopyalanabilir ve değiştirilebilir. Bu +kolaylıkları yazılımı yararlı kılar. Sadece geliştiricilerinin değil, +programın kullanıcılarının da bundan yararlanmakta özgür olması gerektiğini +düşünüyoruz.

+ +

Daha ayrıntılı yazılar için, yukarıdaki menüden bir bölüm seçebilirsiniz.

+ +

Ayrıca yakın geçmişte eklenmiş +olan yazıların bir listesini de tutuyoruz.

+ +

Giriş

+ + + + + + + +
+

Ayrıca Bilgisayar +Geliştirme ve Elektronik İletişim alanlarında Özgürlük için Çalışan +Örgütlerin bir listesini tutuyoruz.

+
+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html new file mode 100644 index 0000000..0f9c62d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/phone-anonymous-payment.html @@ -0,0 +1,123 @@ + + + + + + +Telefonla Anonim Ödeme - GNU Projesi- Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Telefonla Anonim Ödeme

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

İşte, bazı uygulamalar için yararlı olacak anonim bir ödeme sistemi için bir +fikir.

+ + + +

Bunun bir ön ödemeli telefonda telefon kartıyla veya başka herhangi +birisinin telefonuyla yapılması mümkün olmalıdır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html new file mode 100644 index 0000000..dd661c3 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/posting-videos.html @@ -0,0 +1,148 @@ + + + + + + + +Videolar Yayımlamak - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Videolar Yayımlamak

+ +
yazan Richard Stallman
+
+ +

Akış için bir video yayımlamak amacıyla “özgür yazılım temelli bir +akış platformu”na ihtiyacınız yoktur.

+ +

Birisi bana “özgür yazılım temelli bir akış platformu”ndaki bir +video kaydını nereye yükleyebileceğini sordu. Ona şu şekilde yanıt verdim.

+ + + +

Bu sitenin geri kalanına bağlı olarak başka kusurları veya ahlaki sorunları +olabilir ama en azından videoyu izleyen kullanıcılara doğrudan kötü +davranmaktan kaçınacaktır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html new file mode 100644 index 0000000..ad57eec --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/pragmatic.html @@ -0,0 +1,256 @@ + + + + + + +Copyleft: Faydacı İdealizm - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Copyleft: Faydacı İdealizm

+ +

+Yazan: Richard +Stallman

+ +

+Bir insanın verdiği her karar, o insanın değerlerinden ve hedeflerinden +kaynaklanmaktadır. İnsanlar, birçok farklı hedefe ve değere sahip olabilir: +Ün, kar, sevgi, yaşam savaşı, eğlence ve özgürlük, bunlar, iyi bir insanın +sahip olabileceği hedeflerden bazılarıdır. Hedef, kendine olduğu kadar +başkalarına da yardım etmek olduğunda, buna idealizm deriz.

+ +

+Özgür yazılım üzerindeki çalışmam, bir idealizm hedefiyle güdülenmiştir: +Özgürlüğü ve işbirliğini yaymak. Özgür yazılımın yayılmasını, +işbirliğini engelleyen özel mülk yazılımın yerine geçmesini ve böylece +toplumumuzun daha iyi bir hale gelmesini istemekteyim.

+

+GNU Genel Kamu Lisansı’nın copyleft olarak +yazılmasının temel nedeni budur. Ayrı bir dosyaya konulsa bile, GPL kapsamlı +bir programa eklenmiş tüm kodlar, özgür yazılım olmalıdır. Kodumu, özel mülk +yazılımda kullanım için değil, özgür yazılımda kullanım için elverişli hale +getirdim, bunu yazılım geliştiren başka insanları yüreklendirmek için +yaptım. Buna inanıyorum çünkü özel mülk yazılım geliştiricileri paylaşmamızı +önlemek için telif hakkını kullanmaktadır, işbirliği yapan bizim gibi +insanlar, işbirliği yapan diğer insanlara bir avantaj sağlamak için telif +hakkını kullanabilir: Bizim kodumuzu kullanabilirler.

+

+GNU GPL’yi kullanan herkes bu hedefe sahip değildir. Yıllar önce, benim bir +arkadaşımdan, copyleft edilmiş bir programı copyleft edilmemiş bir şekilde +yeniden yayması istenmişti ve arkadaşımın cevabı yaklaşık olarak şu +şekildeydi:

+

+“Bazen özgür yazılım üzerinde çalışıyorum ve bazen özel mülk yazılım +üzerinde çalışıyorum, ama özel mülk yazılım üzerinde çalıştığımda, bana +para ödenmesini bekliyorum.” +

+ +

+Arkadaşım, çalışmasını, yazılımı paylaşan bir toplulukla paylaşmak istiyordu +ancak topluluğumuza girmesi yasak olacak ürünler yapan bir iş için yardımcı +olmakta bir neden göremiyordu. Onun hedefi benimkinden farklıydı ancak GNU +GPL’nin bu hedef için yararlı olduğunu düşünüyordu.

+

+Dünyada bir şey başarmak istiyorsanız, idealizm yeterli değildir, hedefi +gerçekleştirmek için çalışan bir yöntem seçmeniz gereklidir. Başka bir +deyişle, “faydacı” olmanız gereklidir. GPL faydacı mıdır? +Sonuçlarına bakalım.

+

+GNU C++’ı düşünelim. Niçin özgür bir C++ derleyicisine sahibiz? Bunun tek +nedeni, GNU GPL’nin bunun özgür olması gerektiğini söylemesidir. GNU C++, +GNU C derleyicisinden başlayan bir endüstri konsorsiyumu tarafından +geliştirilmiştir. MCC normalde çalışmasını mümkün olduğunca özel mülk bir +şekilde yapmaktadır. Ancak C++ ön ucunu özgür yazılım yaptılar çünkü GNU +GPL, C++ ön ucunu yaymalarının tek yolunun bu olduğunu söyledi. C++ önucu +birçok yeni dosyayı içermekteydi ancak GCC ile bağlantılı oldukları için, +GPL onlara uygulanmadı. Bunun topluluğumuza yararı açıkça görülmektedir.

+

+GNU Objective C’yi düşünelim. NeXT1, başlangıçta bu ön ucu özel mülk yapmak +istemiştir; bu ön ucun “.o” dosyaları olarak yayınlanmasını ve +kullanıcıların onların GCC’nin geri kalanıyla bağlantı kurmasını önermişler, +bunun GPL’nin şartlarına uygun olduğunu düşünmüşlerdir. Ancak avukatımız +bunun şartlardan kaçınmak olacağını söylemiş ve buna izin verilmemiştir. Ve +bu nedenle Objective C’yi ön uç özgür yazılım haline getirmişlerdir.

+

+Bu örnekler yıllar önce gerçekleşmiştir ancak GNU GPL bize daha fazla özgür +yazılım kazandırmaya devam etmektedir.

+

+Birçok GNU kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı tarafından +kapsanmaktadır ancak tümü kapsanmamaktadır. Genel GNU GPL tarafından +kapsanan bir GNU kütüphanesi Readline’dır, Readline, komut satırının +düzenlenmesi işlemini gerçekleştirir. Bir keresinde Readline’ı kullanmak +üzere tasarlanmış özgür olmayan bir program hakkında bir şeyler öğrenmiştim +ve geliştiriciye buna izin verilmediğini söylemiştim. Programdan komut +satırı düzenlenmesini çıkarabilirdi ancak gerçekte yaptığı şey, onu GPL +altında yeniden yaymaktı. İşte şimdi bu özgür yazılımdır.

+

+GCC’ye (ya da Emacs ya da Bash ya da Linux ya da her türlü GPL lisanslı +program) ilişkin çalışmaları yazan programcılar genellikle firmalar ya da +üniversiteler tarafından çalıştırılmaktadır. Programcı bu yaptığı +çalışmaları topluluğa iletmek istediğinde ve kodunu sonraki dağıtımda +gördüğünde, patronu şunu söyleyebilir:“Orada dur, senin kodun bize +aittir! Kodu paylaşmak istemiyoruz; geliştirilmiş sürümünü özel mülk bir +yazılım ürününe dönüştürmeye karar verdik.”

+

+Bu noktada GNU GPL yardıma koşar. Programcı, patrona bu özel mülk yazılım +ürününün telif hakkını bozacağını gösterir ve patron, yalnızca iki tercihe +sahip olduğunu fark eder: yeni kodu özgür yazılım olarak yaymak ya da hiç +yaymamak. Hemen hemen çoğu zaman, programcının istediği gibi davranmasına +izin verir ve kod, sonraki dağıtıma girer.

+

+GNU GPL İyi Adam [:Mr. Nice Guy] değildir. İnsanların yapmak istedikleri +şeylere bazen “hayır” der. Bunun kötü bir şey olduğunu söyleyen +kullanıcılar vardır. GPL, “özgür yazılım topluluğuna sokulması +gereken” bazı özel mülk yazılım geliştiricilerini “dışarıda +tutmaktadır.”

+

+Ancak bu geliştiricileri topluluğumuzun dışında bırakan biz değiliz; +girmemeyi onlar tercih etmektedir. Yazılımı özel mülk kılma kararları, +topluluktan uzak kalma kararlarıdır. Topluluğumuzda bulunmak istemeleri, +bizimle işbirliğine katılmak istedikleri anlamına gelmektedir; katılmak +istemezlerse, onları “topluluğumuza zorla sokamayız”.

+

+Yapabileceğimiz şey, onlara katılma nedeni sunmaktır. GNU GPL +mevcut yazılımınızdan bir güdü oluşturmak için tasarlanmıştır: +“Yazılımınızı özgür hale getirirseniz, bu kodu +kullanabilirsiniz.” Tabi ki, bu hepsinin kazanılmasını sağlamayacaktır +ancak bazen bunu sağlayacaktır.

+

+Özel mülk yazılım gelişimi, topluluğumuza bir şey kazandırmaz ancak özel +mülk yazılım geliştiricileri bizden sıklıkla yardım ister. Özgür yazılım +kullanıcıları, özgür yazılım geliştiricilerine kişisel bir şeyler, kabul +görme ve minnettarlık, sunabilir ancak bu, bir şirket size aşağıdaki ifadeyi +söylediğinde, çok çekici görünebilir: “Paketini özel mülk programa +koyalım ve o zaman programın binlerce insan tarafından +kullanılacaktır.”

+

+Bu teşvik edici ifade güçlü görünebilir ancak uzun vadede, buna karşı +koyarsak, bu hepimiz için daha iyi olur. Dolaylı bir şekilde geldiğinde, +teşvik edici ifade ve baskının fark edilmesi daha zordur çünkü bazı özgür +yazılım organizasyonları, özel mülk yazılımın beslenmesi politikasını +benimsemiştir. X Konsorsiyumu (ve ardından gelen Open Group) buna ilişkin +bir örnek sunar: Özel mülk yazılım yapan firmalar tarafından finansmanı +sağlandıktan sonra, programcıları copyleft’i kullanmamaları için ikna etmek +için çok uzun bir süre uğraşmışlardır. Open Group X11R6.4’ü özgür olmayan yazılım haline +getirmeye çalıştığında, bu baskıya dayanan ve karşı gelen bizim gibi +insanlar, bunu yaptığımız için mutluyuz.

+

+Eylül 1998'de, X11R6.4'ün özgür olmayan dağıtım şartlarıyla yayınlanmasından +aylar sonra, Open Group kararını değiştirip X11R6.3'ü dağıttığı copyleft +olmayan özgür yazılım lisansıyla tekrar dağıtırmış. Open Group, +teşekkürler—ancak bu geri çekiş kısıtlamaların eklenebilir +olduğu gerçeğinden ürettiğimiz sonuçları yanlışlamayacaktır

+

+Faydacı olarak konuşursak, daha büyük uzun vadeli hedefler hakkında +düşünülmesi, bu baskıya dayanma isteğinizi güçlendirecektir. Aklınızı, +tutarlı durarak oluşturabileceğiniz özgürlük ve topluluğa odaklarsanız, bunu +yapacak gücü kendinizde bulacaksınız. “Bir şeyler için ayakta durun +yoksa durup dururken düşersiniz.”

+

+Alaycılar özgürlükle ve toplulukla alay ederse ve “katı +realistler” tek idealin kar olduğunu söylerse, o zaman onları +görmezden gelin ve her zaman copyleft’i kullanın.

+ +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html new file mode 100644 index 0000000..215f7eb --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html @@ -0,0 +1,233 @@ + + + + + + +Bilim, Telif Hakkını Bir Kenara İtmelidir - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı + + + +

Bilim, Telif Hakkını Bir Kenara İtmelidir

+ +

yazan: Richard M. Stallman

+ +

Yazılım özgürlüğünün evrensel olması sonucuna ulaşan bir çok durum, +farklı şekillerde olsa da, diğer dışavurumcu çalışma biçimlerine de +uygundur. Bu yazı yazılım özgürlüğüyle ilişkili ilkelerin, edebiyat alanına +uygulanmasıyla ilgileniyor. Genel olarak, bu gibi sorunlar yazılım +özgürlüğüne özgü olsa da, bunun gibi yazıları da burada paylaşıyoruz, çünkü +Özgür Yazılıma ilgi duyan bir çok kişi bu ilkelerin yazılım dışındaki +alanlarda da nasıl uygulanabileceğini merak ediyorlar.

+ +

(Bu yazı 2001 yılında Nature dergisinin ağ tartışmaları +forumunda yayınlanmıştır.)

+ +

Bilimsel literatürün bilimsel bilgiyi yaymak ve bilimsel dergilerin bu +süreci kolaylaştırmak için var olduğu herkes tarafından bilinen bir +gerçektir. Bu nedenle, bilimsel literatürün kullanımına ilişkin kuralların, +bu hedefi gerçekleştirmeye yardımcı olmak için tasarlanması gerekir.

+ +

Telif hakkı olarak bilinen ve şimdi sahip olduğumuz kurallar, büyük hacimli +üretim kopyalamasının yapısal olarak merkezi yöntemi olan baskılama +zamanında oluşturulmuştur. Bir baskılama ortamında, dergiler üzerindeki +telif hakkı yalnızca dergi yayıncılarını kısıtlamaktaydı, bir makaleyi +yayınlamak için izin almalarını gerektiriyordu, aksi takdirde aşırmacı +olacaklardı. Bu, makalelerin yazarları ya da okuyucuları olarak bilim +adamlarının ya da öğrencilerin yararlı çalışmalarına müdahale etmeksizin +dergilerin bilgiyi işletmesine ve yaymasına yardımcı oldu. Bu kurallar söz +konusu sisteme uygundur.

+ +

Ancak bilimsel yayınların yayınlanması için kullanılan modern teknoloji, +World Wide Web'dir. Web üzerinde bilimsel makalelerin ve bilginin en iyi +şekilde dağıtılmasını hangi kurallar sağlayacaktır? Makaleler, herkes için +erişimi sağlayan özel mülk olmayan biçimlerde dağıtılmalıdır. Ve herkes +makaleleri “yansıtma” hakkına sahip olmalıdır; başka bir +deyişle, uygun atıfla bu makaleleri aynen yeniden yayınlama hakkına sahip +olmalıdır.

+ +

Bu kurallar, elektronik biçimde dağıtıldıklarında gelecekteki ve geçmişteki +makalelere uygulanmalıdır. Ancak dergilerin kağıt yayınına uygulandığı +şekliyle mevcut telif hakkı sisteminin değiştirilmesi için hiçbir ciddi +gereksinim yoktur çünkü problem bu alanda değildir.

+ +

Maalesef, öyle görünüyor ki, herkes bu makalenin başındaki gerçeklere +katılmamaktadır. Birçok dergi yayıncısı, bilimsel literatürün hedefinin, +bilim adamlarından ve öğrencilerden üye aidatı toplayarak, dergi +yayınlamalarını olanaklı kılmak olduğuna inanmaktadır. Bu gibi bir düşünce, +“niyetlerle sonuçların karıştırılması” olarak bilinmektedir.

+ +

Yaklaşımları, bilimsel literatürü okuyabilecek ve bunun için ücret +ödeyebilecek kimselerin bile erişimini kısıtlamak olmuştur. Bilim +adamlarının yeni kurallar seçmelerini durdurmak için bir özür olarak, +İnternet için uygun olmasalar bile hâlâ yürürlükte olan telif hakkı kanununu +kullanmaktadırlar.

+ +

Bilimsel işbirliği ve insanlığın geleceği için, bu yaklaşımı kökünden +reddetmeliyiz, yalnızca kurulmuş engelleyici sistemleri değil ayrıca onları +esinlendiren hatalı önceliklerini de reddetmeliyiz.

+ +

Dergi yayıncıları bazen çevrimiçi erişimin, pahalı yüksek güçlü sunucu +makinelerini gerektirdiğini ve bu sunucular için ödeme yapmak için erişim +ücreti almak zorunda olduklarını ifade etmektedir. Bu “problem” +kendi “çözümünün” bir sonucudur. Herkese “yansıtma” +özgürlüğü verin, dünya genelinde kütüphaneler, isteği karşılamak için yansı +siteleri kuracaktır. Bu merkezi olmayan çözüm, bilgi dolu kayıtların kazara +kaybolmasına karşı koruma sağlarken, İnternet bant genişliği ihtiyaçlarını +azaltacak ve daha hızlı erişim sağlayacaktır.

+ +

Yayıncılar ayrıca editörlere para ödemenin erişim ücreti alınması +gerektiğini söylemektedir. Editörlere ücret ödenmesi gerektiği varsayımını +kabul edelim; bu durum savımızı zayıflatmayacaktır. Tipik bir makale için +maliyet, araştırmayı üretmek için gerekli finansmanın maliyetinin % 1'i ile +%3'ü arasındadır. Maliyetin bu gibi küçük bir yüzdesi, sonuçların +kullanımının engellenmesini oldukça zor haklı gösterebilir.

+ +

Bunun yerine, yayına hazırlamanın maliyeti telafi edilebilir, örneğin, bu, +bunları, araştırma sponsorlarına aktarabilen yazarlara sayfa ücretleri +ödenmesiyle sağlanabilir. Sponsorlar, buna aldırmayacaklardır, çünkü yayın +için, üniversite kütüphanesinin dergi aboneliği için ödedikleri ek +ücretlerle halen oldukça külfetli bir ödeme yapmaktadırlar. Araştırma +sponsorlarına yayına hazırlama maliyetlerini yüklemek için ekonomik modeli +değiştirerek, erişimin kısıtlanmasına ilişkin görünen ihtiyacı ortadan +kaldırabiliriz. Bir kurum ya da firmaya üye olmayan ve araştırma sponsoruna +sahip olmayan bir yazar, kurum-temelli yazarlardan zorla toplanan +maliyetlerle birlikte sayfa ücretlerinden muaf tutulmalıdır.

+ +

Çevrimiçi yayınlara erişim için başka bir yol, bir derginin baskı +arşivlerinin çevrimiçi biçime dönüşümünün finansmanıdır. Bu işin yapılması +gereklidir ancak sonuca ilişkin engelleyici erişimi içermeyen finansmanın +alternatif yollarını aramalıyız. Çalışmanın kendisi herhangi bir zorluk +çıkarmayacak ya da artık daha fazla maliyet oluşturmayacaktır. Arşivlerin +sayısal hale getirilmesi ve erişimin kısıtlanmasıyla bunların çöpe atılması +kötü bir durumdur.

+ +

ABD Anayasası, telif hakkının amacının “Bilimin İlerlemesini desteklemek” +olduğunu söylemektedir. Telif hakkı bilimin ilerlemesine engel olduğunda, +bilim, telif hakkını bir kenara itmelidir.

+ +
+ +Sonraki gelişmeler: + +

Bazı üniversiteler dergi yayıncılarının gücünü zorlayacak politikalar +benimsemiştir. Burada MIT'yi örnek olarak verebiliriz.
+ +https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/. +Daha güçlü politikalar gerekiyor, yine de, bu bireysel yazarların +"çekilmesine" (yani boyun eğmesine) izin veriyor.

+ +

ABD hükümeti bazı fonladığı araştırmalar için "kamusal erişim" olarak +bilinen gereksinimi dayatmıştır. Bu, bir sitedeki yayına herkes için belirli +bir süre boyunca görüntüleme hakkı gerektiriyor. Bu gereksinim olumlu bir +adımdır ama yetersizdir. Çünkü makalenin yeniden dağıtımı özgürlüğünü +barındırmıyor.

+ +

İlginç bir biçimde, 2002 Budapeşte Açık Erişim Girişiminin "açık erişim" +kavramı yeniden dağıtım özgürlüğünü içeriyordu. Bu bildirgeyi, "açık" +kelimesinden hoşnutsuzluğuma rağmen, görüşün özünü doğru bulduğum için ben +de imzaladım.

+ +

Ancak, son gülen "açık" kelimesi oldu: "açık erişim" için kampanya yürüten +etkili kişiler daha sonra yeniden dağıtım özgürlüğünü kendi amaçları +içerisinden kaldırdılar. BOAI görüşünü +savunmaya devam ediyorum ama şimdi "açık erişim" başka bir anlama geliyor, +ben bu ifadeyle "yeniden dağıtılabilir yayın" veya "yansılama özgürlüğü olan +yayın" anlamlarını kastediyorum.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html new file mode 100644 index 0000000..639cabb --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/right-to-read.html @@ -0,0 +1,618 @@ + + + + + + +Okuma Hakkı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + +

Okuma Hakkı

+ +
+yazan Richard Stallman
+

+Bu yazı Communications of the ACM (Cilt 40, +Sayı 2) Şubat 1997 yayınında yer almıştır.

+
+ +
+

+ 2096 yılında Ay Şehrinde yayınlanan Ay Devriminin ataları hakkındaki +yazıların derlemesi olan +Tycho’ya Giden Yoldan alınmıştır. +

+ +
+

+Dan Halbert için, Tycho’ya Giden Yol, fakültede Lissa Lenz bilgisayarını +ödünç almak istediğinde başladı. Lissa’nın bilgisayarı bozulmuştu ve başka +bir bilgisayar ödünç alamazsa, dönem ödevinden kalacaktı. Dan hariç +bilgisayarını isteyebileceği biri yoktu.

+ +

+Bu durum, Dan’ı bir ikileme soktu. Lissa’ya yardım etmesi gerekiyordu, ama +ona bilgisayarını verse, Lissa kitaplarını okuyabilirdi. Başka birinin +kitaplarını okumasına izin verdiği için yıllarca hapse mahkum olması +gerçeğinin yanı sıra, yalnızca bu fikir onu şok etmeye yetti bile. Herkes +gibi, ona da ilkokuldan beri kitap paylaşımının kötü bir şey olduğu +öğretilmişti, bunu yalnızca korsanlar yapardı.

+ +

+Ve SPA'nın, Yazılım Koruma Biriminin, onu yakalayamama ihtimali +düşüktü. Yazılım sınıfında, Dan, her kitabın Merkezi Lisanslamaya ne zaman +ve nerede ve kim tarafından okunduğunu raporlayan bir telif hakkı +izleyicisine [:monitor] sahip olduğunu öğrenmişti. (Merkez bu bilgileri +okuyucu korsanları yakalamak için kullandığı gibi, ayrıca kişisel ilgi +profillerini perakendecilere satmak için de kullanmaktaydı.) Bilgisayarının +ağa bir sonraki bağlanışında, Merkezi Lisanslama bu bilgiyi +bulacaktı. Bilgisayar sahibi olarak, o, suçu önlemediği için ciddi bir ceza +alabilirdi.

+ +

+Tabi ki, Lissa kitaplarını okuma niyetinde olmayabilirdi. Bilgisayarı +yalnızca dönem ödevini yazmak için istemiş olabilirdi. Ancak Dan Lissa’nın +orta-sınıf bir aileden geldiğini ve okuma ücretleri hariç okul harcını zar +zor ödediğini biliyordu. Kitaplarını okumak, okuldan mezun olmasının tek +yolu olabilirdi. Dan bu durumu anladı; kendisi de okuduğu tüm araştırma +makalelerinin ücretini ödemek için borç almak zorunda kalmıştı. (bu +ücretlerin % 10’u makaleleri yazan araştırmacılara gitmekteydi; Dan akademik +kariyer yapmak istediği için, kendi araştırma makalelerine sıklıkla atıf +yapılırsa, bunların yeterli ücreti sağlayacağını ummaktaydı.)

+
+
+ +
+

+Daha sonra, Dan, herhangi bir kimsenin, kütüphaneye gidip ücret ödemeden +makale ve hatta kitap okuyabileceğini öğrendi. Hükümetin kütüphane bağışları +olmaksızın binlerce sayfa okuyan bağımsız burslu öğrenciler vardı. Ancak +1990’larda, hem ticari hem de kâr amaçlı olmayan yayıncılar, erişim için +ücret talep etmeye başladı. 2047 yılı itibariyle, özgür erişim sağlayan +kütüphaneler geçmişte kalmıştı.

+ +

+SPA ve Merkezi Lisanslama'dan kaçmanın elbette yolları vardı. Ancak bunlar +yasal değildi. Dan’ın yazılım sınıfında, Frank Martucci adında bir sınıf +arkadaşı vardı, Frank, yasa dışı bir hata ayıklama (debugging) aracı temin +etti ve bu aracı, kitap okurken, telif hakkı izleme kodunu atlatmak için +kullandı. Ancak çok sayıda arkadaşına bu hata ayıklayıcıdan bahsetti ve bu +arkadaşlarından biri, bir ödül karşılığında onu şikayet etti (borçta olan +öğrenciler ele vermeye yatkındılar). 2047 yılında Frank hapishanedeydi, +bunun nedeni yasak okuma yapması değil, hata ayıklayıcıyı bulundurmasıydı.

+ +

+Dan daha sonra herkesin hata ayıklama araçlarına geçmişte sahip olabildiği +bir zaman olduğunu öğrendi. CD üzerinde edinilebilen ya da İnternetten +indirilebilen özgür hata ayıklama araçları bile vardı. Ancak sıradan +kullanıcılar, bunu, telif hakkı izleyicilerini atlatmak etmek için +kullanmaya başladığı için bir hakem, gerçek uygulamada, bunun, hata +ayıklayıcıların temel kullanımı haline geldiğine karar verdi. Bu, onların +yasa dışı olduğu anlamına gelmekteydi; hata ayıklayıcıların geliştiricileri +hapse gönderildi.

+ +

+Tâbi ki programcılar hâlâ hata ayıklama araçlarına ihtiyaç duymaktaydı ancak +2047’de hata ayıklayıcı satıcıları yalnızca numaralı kopyaları, yalnızca +resmi olarak lisanslı ve bağlı programcılara dağıttı. Dan’ın yazılım +sınıfında kullandığı hata ayıklayıcı önemli bir güvenlik duvarının +[:firewall] arkasında tutulmaktaydı, bu nedenle bu, yalnızca sınıf +alıştırmaları için kullanılabilmekteydi.

+ +

+Değiştirilmiş bir sistem çekirdeği kurularak, telif hakkı izleyicilerinin +atlatılması da mümkündü. Dan sonunda, özgür çekirdekleri de, hatta tamamen +özgür işletim sistemlerini de öğrendi, bu sistemler yüzyılın sonunda +vardı. Ancak bunlar, hata ayıklayıcılar gibi yasa dışıydı, ayrıca bir taneye +sahip olsanız bile, bilgisayarınızın kök [:root] şifresini bilmeden bir tane +kuramıyordunuz. Ve FBI ya da Microsoft Destek size şifreyi söylemezdi.

+
+
+ +
+

+Dan sonunda Lissa’ya bilgisayarını veremeyeceğine karar verdi. Ama ona +yardım etmek de istiyordu çünkü onu seviyordu. Lissa ile her konuşma fırsatı +Dan’ın içini mutlulukla dolduruyordu. Ve yardım istemek için Lissa’nın Dan’ı +seçmiş olması da Lissa’nın da Dan’ı sevdiği anlamına gelebilirdi.

+ +

+Dan, daha da akla gelmeyen bir şey yaparak bu ikilemi çözdü, Lissa’ya +bilgisayarı verdi ve ona şifresini söyledi. Bu şekilde, Lissa kitaplarını +okursa, Merkezi Lisanslama kitapları Dan’ın okuduğunu düşünecekti. Bu, yine +de bir suçtu ama SPA, bu suçu otomatik olarak bulamazdı. Ancak Lissa +bildirirse bulabilirlerdi.

+ +

+Tabi ki, Dan’ın Lissa’ya kendi şifresini vermiş olduğunu okul yönetimi fark +ederse, Lissa’nın bunu ne için kullandığına bağlı olmaksızın, ikisinin de +okul hayatları sona erecekti. Okulun politikası, bunun bir disiplin suçu +olduğu yönündeydi. Zararlı bir şey yapıp yapmamanız önemli değildi, suç, +yöneticilerin sizi kontrol etmesini zorlaştırmaktaydı. Okul yönetimi, bunun, +yasak bir şey yapmakta olduğunuz anlamına geldiğini varsaymaktaydı ve bu +yasak şeyin ne olduğunu bilmeleri gerekmezdi.

+ +

+Öğrenciler genelde bu nedenle atılmamaktaydı, en azından doğrudan +değil. Bunun yerine, öğrencilerin okul bilgisayar sistemlerine girmeleri +yasaklanmakta ve bu da kaçınılmaz bir şekilde tüm derslerden kalmalarına +neden olmaktaydı.

+ +

+Daha sonra, Dan, bu üniversite politikasının yalnızca, çok sayıda üniversite +öğrencisinin bilgisayar kullanmaya başladığı 1980’lerde başlamış olduğunu +öğrendi. Önceden, üniversiteler, öğrenci disiplininde farklı bir yaklaşıma +sahipti; üniversiteler, yalnızca şüphe yaratan etkinlikleri değil, zararlı +etkinlikleri cezalandırmaktaydı.

+
+
+ +
+

+Lissa, Dan’ı SPA’ya bildirmedi. Dan’ın Lissa’ya yardım etmesi kararı, +sonunda evlenmelerine kadar gitti ve ayrıca çocukken korsanlık hakkında +onlara ne öğretildiğini sorgulamalarını sağladı. Çift, Sovyetler Birliği ve +kopyalama konusundaki kısıtlamalar hakkında ve hatta orijinal Birleşik +Devletler Anayasası hakkında telif hakkının tarihini okumaya +başladı. Luna’ya taşındılar ve orada SPA’nın uzun kolundan benzer şekilde +kaçan başka insanları tanıdılar. 2062 yılında, Tycho İsyanı başladığında, +evrensel okuma hakkı, ana amaçlarından biri haline geldi.

+
+ +
+
+

E-kitapların tehlikeleri +hakkında e-posta listemize katılın.

+
+
+ +
+

Yazarın Notları

+ +
    +
  • +
    +

    Bu hikâye; gelecekte Dan Halbert'in gençliğini, “korsanları” +propaganda olarak kullanan haksız güçlerin şekillendirdiği baskıcı bir +toplumda tanımlayan, başkaları tarafından yazılacak olan tarihsel bir +makale. Bu yüzden o toplumun terminolojisini kullanır. İleriye dönük olarak +daha gözle görülür şekilde baskıcı bir şeye yansıtmaya çalıştım. “Korsanlığa” +bakınız. +

    +
    +
    +
    • + +
  • +
    +

    Ödünç verme veya kitap okuma konusunda bilgisayar tarafından zorlanan +kısıtlamalar, “Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (Digital Restrictions +Management)” için kısaltma olan DRM olarak bilinir. DRM'yi ortadan +kaldırmak için Özgür Yazılım Vakfı, Defective by Design kampanyasını +kurdu. Desteğinizi istiyoruz.

    + +

    Özgür Yazılım Vakfı ile ilgili olmayan ayrı bir organizasyon olan Electronic +Frontier Foundation, DRM'ye karşı da kampanya yapıyor.

    +
    +
    +
    • +
+ +

+Aşağıdaki not, hikâyenin ilk yayınından bu yana birkaç kez güncellenmiştir.

+ +
    +
  • +
    +

    +Okuma hakkı için verilen savaş zaten mücadele ediliyor. Geçmiş +özgürlüklerimizin gizliliğe kapılmasının 50 yıl sürmesine rağmen yukarıda +açıklanan spesifik baskıcı kanun ve uygulamaların çoğu zaten önerilmiş; +bazıları ABD'de ve başka yerlerde kanuna girmiştir. ABD'de 1998 Dijital +Binyıl Telif Hakkı Yasası (DMCA [1998 Digital Millennium Copyright Act]), +DRM'yi suç işleyebilecek programların dağıtımını yaparak DRM olarak bilinen +bilgisayar tarafından uygulanan kısıtlamalara destek verdiğini açıkça +belirtti. Avrupa Birliği, 2001 yılı itibariyle bir telif hakkı yönergesinde +çok güçlü olmayan bir biçimde benzer kısıtlamalar getirmiştir.

    + +

    +ABD, bu tür kuralları dünyanın geri kalanına “serbest ticaret” +anlaşmaları yoluyla dayatma kampanyası yapıyor. İş üstünlüğü +anlaşmaları onlar için daha uygun bir terimdir çünkü nominal olarak +demokratik devletlere iş egemenliği vermek için tasarlanmıştır. DMCA'nın +DRM'yi kıran programları kriminalleştirme politikası, bu anlaşmaların geniş +bir alanda uyguladığı haksız politikalardan biridir.

    + +

    +ABD; ikili anlaşmalar yoluyla Avustralya'ya, Panama'ya, Kolombiya'ya ve +Güney Kore'ye ve başka bir anlaşma ile CAFTA'dan Kosta Rika gibi ülkelere +DMCA gereklilikleri getirmiştir. Obama; kampanyayı iki yeni önerilen anlaşma +ile, TPP ve TTIP ile, artırdı. TPP; DMCA'yı ve diğer birçok yanlışlıkla +birlikte Pasifik Okyanusu'ndaki 12 ülkeye dayatacaktır. TTIP, Avrupa'da da +benzer kısıtlamalar uygular. Bütün bu anlaşmalar yenilmeli veya +kaldırılmalıdır.

    + +

    +World Wide Web Consortium bile telif hakkı sektörünün gölgesinde kalmıştır; +DRM sistemini web spesifikasyonlarının resmî bir parçası olarak onaylamanın +eşiğinde.

    +
    +
    +
    • + +
  • +
    +
    +

    +Özgür olmayan yazılım birçok türde kötü eğilimli +özelliğe sahip olma eğilimindedir; bu, özgür olmayan bir +programa asla güvenemeyeceğiniz sonucunu doğurur. Yalnızca özgür (free +[libre]) yazılımlarda ısrar etmeli ve özgür olmayan programları +reddetmeliyiz.

    +
    + +

    +Windows Vista ile Microsoft, arka kapı yerleştirdiğini itiraf etti: +Microsoft, kullanıcılar kendilerini düşürmeyi düşünüyor olsa bile yazılım +“yükseltmelerini” zorla kurmak için kullanabilir. Ayrıca Vista +çalıştıran tüm makinelerin belirli bir aygıt sürücüsünü çalıştırmayı +reddetmelerini de sağlayabilir. Vista'nın kullanıcılar üzerindeki +kısıtlamasının asıl amacı, kullanıcıların üstesinden gelemeyecekleri DRM'yi +uygulamaktı. Tabii ki Windows 10 daha iyi değil.

    +
    +
    +
    • + +
  • +
    +

    +Hikayedeki fikirlerden biri 2002 yılına kadar önerilmemişti. Bu fikir FBI’ın +ve Microsoft’un kişisel bilgisayarlar için kök şifreleri tutması ve onlara +sahip olmanıza izin vermemesi fikridir.

    + +

    +Bu şemanın savunucuları “güvenilir bilişim” ve +“Palladium” gibi eski sürüm isimlerini verdi ancak sonuçta +kullanılmaya başlandığı gibi “güvenli önyükleme” olarak +adlandırıldı.

    + +

    +Microsoft'un sakladığı şey geleneksel anlamda tam olarak bir şifre değil; +kimse terminalde yazmaz. Aksine bilgisayarınızda depolanan ikinci bir +anahtara karşılık gelen bir imza ve şifreleme anahtarıdır. Bu; Microsoft'un +ve potansiyel olarak Microsoft ile iş birliği yapan tüm web sitelerinin, +kullanıcının kendi bilgisayarında yapabilecekleri üzerinde en üst düzeyde +denetim sağlamasına olanak tanır. Microsoft, istendiğinde bu kontrolü FBI +adına kullanması muhtemeldir: Windows’tan yararlanacak NSA +güvenlik hatalarını zaten göstermektedir.

    + +

    +Güvenli önyükleme, kullanıcının imza anahtarını belirtmesine ve hangi +yazılımı imzalayacağına karar vermesine izin verecek şekilde +uygulanabilir. Uygulamada Windows 10 için tasarlanan PC'ler yalnızca +Microsoft'un anahtarını taşır ve makine sahibinin başka herhangi bir sistemi +(GNU/Linux gibi) kurup kuramayacağı Microsoft'un kontrolündedir. Buna +kısıtlı önyükleme diyoruz.

    +
    +
    +
    • + +
  • +
    +

    +1997'de bu hikâye ilk yayınlandığı zaman SPA, SPA'nın tüm kullanıcıları +izlemesine izin vermelerini talep ederek küçük internet servis +sağlayıcılarını tehdit ediyordu. Çoğu ISS tehdit edildiğinde teslim oldu +çünkü mahkemeye geri dönmeyi göze alamazlardı. Bir ISP, California, +Oakland'daki Community ConneXion; talebi reddetti ve gerçekten dava +edildi. SPA daha sonra davayı düşürdü ancak DMCA aradığı gücü verdi.

    + +

    +Software Publishers Association'un temelini oluşturan SPA, Bussiness +Software Alliance tarafından polis rolündeki yerini aldı. BSA, bugün resmî +bir polis kuvveti değildir; gayriresmî olarak böyle davranır. Bir +zamanlardaki Sovyetler Birliği'ni andıran yöntemleri kullanarak insanları iş +arkadaşları ve arkadaşları hakkında bilgilendirmeye davet +ediyor. Arjantin'deki 2001'deki bir BSA terör kampanyası, yazılımı paylaşan +kişilerin cezaevinde tecavüze uğraması yönündeki hafif örtülü tehditlere +neden oldu.

    +
    +
    +
    • + +
  • +
    +

    +Yukarıda açıklanan üniversite güvenlik politikaları gerçektir. Örneğin, +giriş yaptığınızda, Chicago-bölgesi üniversitelerinden birindeki bir +bilgisayarda aşağıdaki mesajı görürsünüz:

    + +

    +Bu sistem yalnızca yetkili kullanıcıların kullanımı içindir. Yetkisiz olarak +ya da yetkilerinin dışında bu bilgisayar sistemini kullanan bireylerin, tüm +işlemleri, sistem personeli tarafından izlenecek ve kaydedilecektir. Bu +sistem kullanılarak bireylerin düzgün olmayan bir şekilde izlenmesi ve +sistemin bakımda olması durumunda, yetkili kullanıcıların işlemleri de +izlenebilir. Bu sistemi kullanan kişi, bu gibi bir izlemenin olduğunu açık +ve net bir şekilde kabul etmektedir ve bu izlemenin sonucunda, yasal olmayan +bir işlem ya da Üniversite kurallarının çiğnenmesi gibi bir duruma +rastlanırsa, sistem personeli bu izleme sonucunu Üniversite yetkililerine +ve/veya kanun yürütme birimlerine bildirir. +

    + +

    +Bu, Dördüncü Değişikliğe ilişkin ilginç bir yaklaşımdır: herkese ikna olması +için baskı uygulayın, böylece haklarından vazgeçsinler.

    +
    +
    • +
+
+
+ +
+

Kötü Haber

+ +

+Okuma hakkı için verilen savaş bize karşı çıkıyor. Düşman örgütlendi ve biz +değiliz. +

+ +
+

Bugünün ticari e-kitapları okuyucuların geleneksel +özgürlüklerini ortadan kaldırır. Amazon'un “Amazon Swindle” +adını verdiğim e-kitap okuyucu ürünü, okuyucuları geleneksel kitap okuyucu +özgürlüklerinden çıkarmak için tasarlandığından birkaç kanıtlanmış Orwellian işlevselliğine +sahip yazılım tarafından çalıştırılıyor. Bunlardan herhangi biri ürünü +tamamen reddetmeye çağırıyor:

+ +
    +

  • Kullanıcının yaptığı her şeye casusluk yapar: Kullanıcının hangi kitabı +okuduğunu ve hangi sayfayı okuduğunu ve kullanıcının metni vurguladığını ve +kullanıcının girdiği tüm notları raporlar.

    • + +

  • Kullanıcıların kopya paylaşmasını engelleme amaçlı DRM'si vardır.

    • + +

  • Amazon'un herhangi bir kitabı uzaktan silebileceği bir arka kapısı +vardır. 2009'da George Orwell tarafından 1984'ün binlerce kopyasını sildi.

    • + +

  • Bütün bunların yeterince Orwellian olmaması durumunda Amazon'un yazılımı +uzaktan değiştirebildiği ve herhangi bir başka uygunsuzluk sunabileceği +evrensel bir arka kapı vardır.

    • +
+ +

Amazon'un e-kitap dağıtımı da baskıcı. Kullanıcıyı tanımlar ve kullanıcının +aldığı kitapları kaydeder. Ayrıca kullanıcıların kopyalarını başkalarıyla +paylaşmayacakları antisosyal bir sözleşmeyi kabul etmelerini +gerektirir. Vicdanım, böyle bir sözleşmeyi kabul etmem hâlinde daha az +kötülüğün buna karşı çıkıp kopyalarını paylaşacağını; ancak tamamen iyi +olmak için ilk başta buna katılmamamı söyler. Bu nedenle yazılım, e-kitap, +müzik veya başka bir şey için bu tür sözleşmeleri kabul etmeyi reddediyorum.

+ +

+Kötü haberi durdurmak ve iyi haberler oluşturmak istiyorsak örgütlenip +savaşmamız gerekir. Yardım için FSF'nin Defective by Design kampanyasına +abone olun. Çalışmamızı daha genel olarak desteklemek için FSF'ye katılabilirsiniz. Çalışmamıza katılmanın yollarının bir listesi de +var. +

+
+
+
+
+ +
+

Kaynakça

+ + +
+ +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html new file mode 100644 index 0000000..57914c5 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/rms-nyu-2001-transcript.html @@ -0,0 +1,2078 @@ + + + + + + +Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği

+ +

Richard M. Stallman'ın “Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği” isimli, New +York'taki New York Üniversitesi'nde, 29 Mayıs 2001 tarihinde yaptığı +konuşmanın metnidir.

+ +
+

Bu konuşmanın düz +metin sürümü ve özeti +de vardır.

+
+ +

URETSKY: Ben Mike Uretsky. Stern İşletme Fakültesi’ni +bitirdim. Ayrıca İleri Teknoloji Merkezi’nin Müdür Yardımcılarından +biriyim. Ve Bilgisayar Bilimi Departmanında hepimiz adına, sizlere burada +hoş geldiniz demek istiyorum. Size konuşmacıyı takdim edecek olan Ed’e +mikrofonu vermeden önce bazı açıklamalarda bulunmak istiyorum.

+ +

Üniversitenin rolü, tartışmaların yapılması için uygun bir alan olması ve +ilginç tartışmaların yapılabilmesidir. Ve büyük bir üniversitenin rolü, +özellikle ilginç tartışmaların yapılabilmesidir. Ve bu özel sunum, bu +seminer bu kalıba girer. Açık kaynak tartışmasını özellikle ilginç +buluyorum. Bir anlamda….[dinleyiciler güler]

+ +

STALLMAN: Özgür yazılım yapıyorum. Açık kaynak farklı bir +harekettir. [dinleyiciler güler] [Alkış]

+ +

URETSKY: 1960’larda ilgili alanda çalışmaya ilk +başladığımda, temel olarak yazılım özgürdü. Ve çevrimlere girdik. Özgür hale +geldi ve daha sonra pazarlarını genişletme ihtiyacında olan yazılım +üreticileri, bunu başka taraflara doğru çektiler. PC’nin girişiyle +gerçekleşen birçok hareket, tam olarak da benzer bir çevrim tipinde hareket +etti.

+ +

Pierre Levy adında çok ilginç bir Fransız filozof vardır, bu filozof, +insanlığın refahını geliştirecek ilişki tiplerindeki değişim ile, yalnızca +teknolojiyle ilgili olarak değil ayrıca sosyal yeniden yapılanma, politik +yeniden yapılanma ile ilişkili olarak bu yöne doğru olan hareketten ve siber +aleme doğru olan hareketten bahsetmektedir. Ve bu tartışmanın söz konusu +yöndeki bir hareket olmasını ve bu tartışmanın, normalde Üniversitede bir +teselli gibi olan çok sayıda disiplinin sınırlarının ötesine giden bir şey +olmasını umuyoruz. Bazı çok ilginç tartışmaları dört gözle bekliyoruz. Ed?

+ +

SCHONBERG: Ben Courant Enstitüsü’ndeki Bilgisayar Bilimi +Departmanından Ed Schonberg. Hepinize öncelikle hoş geldiniz demek +istiyorum. Giriş konuşmasını yapanlar genellikle ve özellikle halka +sunumların yararsız bir kısmını yapanlardır ancak bu durumda, gerçekte +yararlı bir amaca hizmet etmektedirler, Mike’ın da kolayca gösterdiği gibi, +giriş konuşmasını yapan kişi, örneğin, hatalı açıklamalar yaparak, +tartışmanın parametrelerini ciddi ölçüde düzeltebilir ve [dinleyiciler +güler] keskin hale getirebilir.

+ +

Bu nedenle, açıklamaya ihtiyaç duymayan birine anlatır gibi mümkün olan en +kısa girişi yapayım. Richard, yıllar önce MIT YZ Laboratuarında yazıcı +sürücüleri için kaynak kodunun elverişli olmamasına ilişkin problemlerden +küresel olarak düşünen ve yerel hareket eden biri için mükemmel bir +örnektir. Yazılımın nasıl oluşturulduğu, hangi fikri mülkiyet araçlarına +sahip olduğu ve yazılım topluluğunun gerçekte neyi temsil ettiği fikirlerini +yeniden incelemek için hepimizi zorlamış olan bağlı bir felsefe +geliştirmiştir. Richard Stallman’a hoş geldiniz demek +istiyorum. [Alkış]

+ +

STALLMANBiri bana bir saat ödünç verebilir mi? +[Dinleyiciler güler] Teşekkür ederim. Bu vesileyle, bu platformda +olma imkânı verdikleri için Microsoft’a [dinleyiciler güler] teşekkür +ederim. Son birkaç haftadır, kitabı bir yerlerde kazara yasaklanmış olan bir +yazar gibi hissediyorum.[dinleyiciler güler] Ancak buna ilişkin +yazıların tümünde yanlış yazarın adı verilmektedir çünkü Microsoft GNU +GPL’yi açık kaynaklı bir lisans olarak tanımlamaktadır ve bunu izleyen baskı +kapsamının çoğunluğu buna uygundur. Tabi ki, insanların çoğunluğu, +çalışmamızın açık kaynakla işinin olmadığını fark etmemektedir, çünkü +insanlar “açık kaynak” ifadesini bulmadan önce işin çoğunu gerçekleştirdik.

+ +

Özgür yazılım hareketindeyiz ve özgür yazılım hareketinin ne hakkında +olduğu, ne anlama geldiği, ne yaptığımız üzerine konuşacağım ve bu bir +işletme okulu tarafından desteklendiği için, özgür yazılımın işletmeyle +nasıl bir ilgisi olduğu hakkında ve sosyal hayatın bazı diğer alanları +hakkında bir şeyler söyleyeceğim.

+ +

Şimdi, bazılarınız hayatında hiç bilgisayar programı yazmamış olabilir ama +belki de yemek pişirdiniz. Ve yemek pişirdiyseniz, çok mükemmel değilseniz, +muhtemelen yemek tariflerini kullandınız. Ve yemek tariflerini +kullandıysanız, bir arkadaşınızla muhtemelen bir yemek tarifinin kopyasını +paylaştınız. Ve tam anlamıyla bir acemi değilseniz, yemek tarifi alışverişi +yapmışsınızdır. Yemek tariflerinde belirli şeyler söylenmektedir ancak tam +olarak aynı şeyleri yapmanız gerekmez. İçeriklerden bazılarını +katmayabilirsiniz. Mantarı sevdiğiniz için biraz mantar +ekleyebilirsiniz. Doktorunuz tuzu azaltmanız gerektiğini söylediği için daha +az tuz koyabilirsiniz. Yeteneğinize göre daha büyük değişiklikler bile +yapabilirsiniz. Ve bir yemek tarifinde değişiklik yaptıysanız ve bu yemek +tarifine göre arkadaşlarınıza yemek pişirdiyseniz ve yemeği sevdilerse, size +şunu söyleyebilirler: “Tarifini bana da verir misin?” Ve o zaman ne +yaparsınız? Yemek tarifinin değişmiş halini yazıp arkadaşınıza bir kopyasını +verebilirsiniz. Bunlar, herhangi bir tipteki işlevsel olarak yararlı yemek +tarifleriyle yapabileceğiniz doğal şeylerdir.

+ +

Şimdi yemek tarifi, bir bilgisayar programına çok benzemektedir. Bir +bilgisayar programı yemek tarifine çok benzemektedir: istediğiniz bir sonuca +ulaşmak için gerçekleştirilecek bir seri adımdan ibarettir. Bu nedenle, +yemek tarifleriyle yaptığınız şeyleri bilgisayar programlarıyla da yapmanız +çok doğaldır, örneğin, arkadaşınıza bir kopyasını vermek gibi. Farklı bir +işlevi görmesi için bilgisayar programını değiştirebilirsiniz de. Başka biri +için iyi bir iş görmüş olabilir ancak sizinki farklı bir iş olabilir. Bu +nedenle programı değiştirirsiniz. Ve değiştirdikten sonra, başka insanlar +için yararlı olabilir. Belki de sizin yaptığınız işe benzer bir iş için +kullanılacaktır. Bu nedenle, şu soruyu sorarlar: “Bana bilgisayar +programının bir kopyasını verir misin?” Tabi ki, kibar bir insan olduğunuz +için, bilgisayar programınızın bir kopyasını verirsiniz. Bu, nazik bir insan +olmanın yoludur.

+ +

Bu nedenle, yemek tariflerinin kara kutular içine yerleştirildiği durumu +düşünün. Hangi içerikleri kullandığınızı göremezsiniz ve değiştiremezsiniz +ve arkadaşınıza bir kopyasını vermeye kalktığınızda size korsan dendiğini ve +yıllarca hapiste yattığınızı düşünün. Böyle bir dünya, yemek tariflerini +paylaşmaya alışmış insanlar için büyük bir zulümdür. Ancak özel mülk yazılım +dünyasında durum aynen böyledir. Bu, diğer insanlara karşı genel inceliğin +olmadığı ya da engellendiği bir dünyadır.

+ +

Şimdi bunu neden farkettim? Bunu farkettim çünkü 1970’lerde yazılımı +paylaşan bir programcı birliğinin parçası olma şansına ulaşmıştım. Bu +topluluğun temelleri bilgisayarın başlangıcına dayanmaktadır. Ancak, +1970’lerde, insanların yazılımı paylaştığı bir topluluk zor bulunan bir +şeydi. Ve gerçekte bu uç bir durumdu çünkü çalıştığım laboratuarda, tüm +işletim sistemi, topluluğumuz tarafından geliştirilen yazılımdı ve bu +yazılımın herhangi bir kısmını herhangi bir kimseyle +paylaşmaktaydık. İsteyen herkes gelebiliyor ve bir kopya alabiliyordu ve ne +yapmak isterse yapıyordu. Bu programlar üzerinde hiçbir telif hakkı uyarısı +yoktu. İşbirliği bizim yaşam biçimimizdi. Ve bu yaşam şeklinde +güvendeydik. Bunun için savaşmıyorduk. Bunun için savaşmamız +gerekmiyordu. Sadece bu şekilde yaşıyorduk. Ve bildiğimiz kadarıyla, bu +şekilde yaşamayı sürdürecektik. Bu nedenle özgür yazılım vardı ama özgür +yazılım hareketi yoktu.

+ +

Ama daha sonra topluluğumuz çeşitli felaketlerle yıkıldı. Sonunda tamamen +yok oldu. Sonunda tüm çalışmalarımız için kullandığımız PDP-10 bilgisayarı1 +ortadan kalktı. Sistemimiz olan, Uyumlu Olmayan Zaman Paylaşımlı Sistem, +1960’larda başlayarak yazılmıştı, bu nedenle assembler dilinde +yazılmıştı. 1960’larda bir işletim sistemi yazmak için assembler +kullanılmaktaydı. Bu nedenle, tabi ki, assembler dili belirli bir bilgisayar +mimarisi içindir; bunun devamı gelmezse, tüm çalışmanız boşa gider, işe +yaramaz. Ve bizim başımıza da bu geldi. 20 yıllık çalışma boşa gitti.

+ +

Ancak bu durum meydana gelmeden önce, bu durum meydana geldiğinde ne +yapacağıma ilişkin olarak beni hazırlayan ve ne yapacağımı görmeme yardımcı +olan bir olay oldu çünkü belirli bir noktada, Xerox çalıştığım yer olan +Yapay Zeka Laboratuvarına bir lazer yazıcısı hediye etti ve bu hediye +gerçekten de güzel bir hediyeydi çünkü Xerox dışında birilerinin bir lazer +yazıcısına sahip olduğu ilk durumdu. Bu yazıcı çok hızlıydı, saniyede bir +sayfa yazıyordu, birçok anlamda çok iyiydi ancak güvenilir değildi çünkü +yüksek hızlı bir kopyalayıcının yazıcı olarak değiştirilmiş biçimiydi. Ve +bildiğiniz gibi kopyalayıcılarda sıkışma meydana gelmektedir ancak genelde +bu sıkışmayı çözecek birileri bulunur. Yazıcıda sıkışma oldu ve kimse +görmedi. Bu nedenle yazıcı uzun süre sorunlu halde kaldı.

+ +

Biz de bu sorunu çözmek için bir fikir geliştirdik. Sistemi, yazıcı her ne +zaman bir sıkışma durumu yaşarsa, yazıcıyı çalıştıran makine zaman +paylaşımlı makinemize durumu bildirecek ve çıktı bekleyen kullanıcılara +yazıcıdaki problemi çözmelerini söyleyecek bir şekilde değiştirdik. Tabi ki +kullanıcılar, bir çıktı bekliyorlarsa ve yazıcıda sıkışma olduğunu +biliyorlarsa, sonsuza kadar oturup beklemeyecek ve sorunu çözeceklerdi.

+ +

Ancak bu noktada tamamen felce uğradık çünkü söz konusu yazıcıyı çalıştıran +yazılım özgür yazılım değildi. Söz konusu yazılım yazıcı ile birlikte +gelmişti ve yalnızca bir ikiliydi (binary). Kaynak kodunu alamamıştık; +Xerox, kaynak kodunu bize vermemişti. Bu nedenle, programlayıcılar olarak +yetenekli olmamıza rağmen, ne de olsa kendi zaman paylaşımlı sistemimizi +yazmıştık, bu özelliği yazıcı yazılımına ekleme konusunda tamamıyla +çaresizdik.

+ +

Ve beklemek zorundaydık. Çıktımızı almanız bir ya da iki saat sürüyordu +çünkü makine çoğu zaman sıkışma yapıyordu. Bir saat bekleyip “Sıkışacağını +biliyorum. Bir saat bekleyeceğim ve çıktımı alacağım” diyorduk ve daha sonra +tüm zaman boyunca sıkışmış olduğunu ve gerçekte başka kimsenin tamir +etmediğini gördük. Bu nedenle, biz tamir ettik ve yarım saat daha +bekledik. Daha sonra, geri döndük ve çıktı haline gelmeden önce yine +sıkıştığını gördük. Üç dakika basma işlemi yapıp otuz dakika +sıkışmaktaydı. Bu durum hayal kırıklığı yarattı. Ancak daha kötüsü, tamir +edebileceğimizi biliyor olmamızdı ancak kendi bencilliği için başka +birileri, yazılımı geliştirmemizi önleyerek bizi engellemekteydi. Bu nedenle +tabi ki bir miktar küskünlük hissettik.

+ +

Ve daha sonra Carneige Mellon Üniversitesi’nden birilerinin söz konusu +yazılımın bir kopyasını aldığını duydum. Üniversiteyi ziyaret ediyordum, bu +nedenle ilgili kimsenin ofisine gittim ve dedim ki: “Merhaba, ben +MIT’denim. Yazıcı kaynak kodunun bir kopyasını alabilir miyim?” O da bana +dedi ki: “Hayır, kimseye kopya vermemeye söz verdim.” [Dinleyiciler +güler] Şaşırmıştım. Aynı zamanda da kızmıştım ve nasıl adil olacağıma +ilişkin hiçbir fikrim kalmamıştı. Belki de kapıyı çarptım. [Dinleyiciler +güler] Ve daha sonra da bu konuyu düşündüm çünkü yalnızca soyutlanmış +bir olay değil ayrıca önemli olan ve çok sayıda kimseyi etkileyen sosyal bir +fenomen görmekte olduğumu fark ettim.

+ +

Şanslıydım, çünkü bu durumu yalnızca bir kere yaşadım. Diğer insanlar ise +her zaman bu durumla yaşamak zorundalar. Bu nedenle bu konuyu kapsamlı +olarak düşündüm. MIT’deki çalışma arkadaşları bizimle işbirliği yapmaktan +kaçındı. Bize ihanet etti. Ama bunu yalnızca bize karşı yapmadı. Bunu size +de yaptı [Dinleyicilerden birini gösteriyor]. Ve zannediyorum ki, +bunu size de yaptı. [Başka bir dinleyiciyi +gösteriyor]. [Dinleyiciler gülüyor] Ve bunu muhtemelen size de +yaptı [Dinleyiciler arasında üçüncü bir dinleyiciyi gösteriyor]. Bunu +bu odadaki insanların çoğuna yaptı, belki çok azınıza yapmadı, onlar da +zaten 1980’de henüz doğmamış olanlardır. Çünkü Dünya gezegeninin tüm nüfusu +ile işbirliği yapmayı reddetmeye söz verdi. Bir gizlilik anlaşması +imzaladı.

+ +

Şimdi bu benim bir gizlilik anlaşmasıyla ilk doğrudan karşılaşmamdı ve bu +bana önemli bir ders verdi, bu önemli bir dersti çünkü birçok programcı bunu +hiçbir zaman öğrenmedi. Bu, benim bir gizlilik anlaşmasıyla ilk +karşılaşmamdı ve kurban bendim. Ben ve benim tüm laboratuarım kurbandı. Ve +bu bana gizlilik anlaşmalarının kurbanlarının var olduğunu gösterdi. Masum +değildiler. Zararsız değildiler. Birçok programcı bir gizlilik anlaşması +imzalamaya davet edildiğinde, ilk olarak bir gizlilik anlaşmasıyla +karşılaşmaktadır. Ve her zaman istek uyandırıcı bir şey vardır – bu +anlaşmayı imzalarlarsa bundan iyi bir sonuç elde edeceklerini düşünürler. Bu +nedenle özürler oluştururlar. Şöyle derler: “Ne olursa olsun bir kopya +alamayacak, bu nedenle onu yoksun bırakmak için niçin bir komploya +katılayım?” Şöyle derler: “Bu, bu işin her zaman yapıldığı yoldur. Buna +karşı kime gideyim?” Şöyle derler: “Bunu ben imzalamazsam başka biri +imzalayacak.” Vicdanlarını rahatlatmak için çeşitli bahaneler bulurlar.

+ +

Ama birileri beni bir gizlilik anlaşması imzalamaya çağırdığında, vicdanım +zaten duyarlı hale gelmişti. Birisi bana yardım etmemeye söz verdiğinde ne +kadar sinirlenmiş olduğumu hatırladım ve laboratuvarım sorunumuzu çözdü. Ve +ben ise, bana hiç zarar vermemiş birine aynı şeyi yapamazdım. Birileri +benden nefret edilen bir düşmanla bazı yararlı bilgileri paylaşmamam için +söz vermemi isteseydi, evet derdim. Birileri kötü bir şeyler yapmışsa, bunu +hak etmektedir. Ancak yabancılar – bana hiç zarar vermemişlerdir. Bu gibi +bir hatalı muameleyi nasıl hak edebilirler? Herhangi birine ve herkese kötü +davranmaya başlayamazsınız. O zaman toplumda yırtıcı bir hayvan haline +gelirsiniz. Bu nedenle dedim ki: “Bana bu güzel yazılım paketini sunduğunuz +için çok teşekkür ederim. Ama talep ettiğiniz şartlarda bu paketi kabul +edemem, bu paket olmaksızın çalışacağım. Çok teşekkür ederim.” Ve böylece, +yazılım gibi genel olarak yararlı teknik bilgi için bir gizlilik anlaşması +imzalamadım.

+ +

Şimdi farklı etik hususlara ilişkin başka bilgi tipleri vardır. Örneğin, +kişisel bilgiler vardır. Kendinizle erkek arkadaşınız arasındaki bir olay +hakkında konuşmak isterseniz ve benden bunu kimseye söylemememi isterseniz, +bunu sizin için sır olarak saklarım çünkü bu gerçekte yararlı bir teknik +bilgi değildir. En azından, muhtemelen genel olarak yararlı değildir +[dinleyiciler güler].

+ +

Bana harika yeni bir seks tekniği anlatma olasılığınız da vardır +[dinleyiciler güler] ve o zaman bunu toplumun geri kalanına aktarmayı görev +bilirim [dinleyiciler güler], böylece tüm insanlar bundan +faydalanır. Bu nedenle, söz konusu söze bir şart koymalıyım. Kim neyi ister, +kim kime kızgındır ve bu gibi pembe dizi hususları hakkında sizin için gizli +tutabileceğim ayrıntılarsa; ancak toplumun bildiği için çok faydalandığı bir +husussa, o zaman bu bilgileri saklı tutmamalıyım. Görüyorsunuz, bilimin ve +teknolojinin hedefi, insanların hayatlarını daha iyi yaşamaları için +insanlık için yararlı bilgiler geliştirmektir. Söz konusu bilgileri saklı +tutmaya söz verirsek – gizli tutarsak – o zaman alanımızın misyonuna ihanet +ederiz. Ve bunu yapmamaya karar verdim.

+ +

Ancak bu arada topluluğum çöktü ve bu da beni kötü bir duruma +soktu. Görüyorsunuz, tüm Uyumlu olmayan Zaman Paylaşımlı Sistem eskidi çünkü +PDP-10 eskiydi ve bu nedenle, eskiden yapmış olduğum gibi bir işletim +sistemi geliştiricisi olarak çalışmaya devam etmemin bir yolu yoktu. Bu, +topluluğun yazılımını kullanmama ve geliştirmeme, başka bir deyişle +topluluğun bir parçası olmama bağlıydı. Bu artık bir ihtimal değildi ve bu +da beni törel bir ikileme soktu. Ne yapacaktım? Çünkü en açık ihtimal, +vermiş olduğum karara karşı gelmek anlamına geliyordu. En açık ihtimal, +dünyadaki değişime kendimi uyarlamaktı. Bir şeylerin farklı olduğunu kabul +etmem ve bu ilkeleri bırakmam ve özel mülk işletim sistemleri için gizlilik +anlaşmaları imzalamaya başlamam ve muhtemelen özel mülk yazılım yazmam +gerekiyordu. Ancak kod yazmaktan zevk aldığımı ve para kazanabileceğimi – +özellikle MIT dışında yazarsam – ama sonunda kariyerimde geriye dönüp +baktığımda, “Hayatımı insanlar arasında duvarlar örmek için harcadım” +diyeceğimi ve hayatımdan utanç duyacağımı fark ettim.

+ +

Bu nedenle başka bir alternatif aradım ve açık bir alternatif vardı. Yazılım +alanını bırakıp başka bir şeyler yapabilirdim. Başka bir özel kayda değer +yeteneğe sahip değildim ancak bir garson olabileceğimden +emindim. [dinleyiciler güler] Ancak şık bir restoranda çalışamazdım; +beni işe almazlardı [dinleyiciler güler] ancak başka bir yerlerde +garson olabilirdim. Ve birçok programcı bana şunu dedi: “Programcıları işe +alan insanlar şunu, şunu ve şunu talep etmektedir. Bu işleri yapmazsam, o +zaman açlıktan ölürüm.” Kullandıkları sözcükler böyleydi. Garson olarak +açlıktan ölmezsiniz. [dinleyiciler güler] Bu nedenle, gerçekte +tehlikede değilsiniz. Ancak – ve bu önemlidir, görüyorsunuz – bazen diğer +insanlara zarar veren bir şey yaparsınız ve bunu yapmasaydım ben daha çok +zarar görecektim diyerek kendinizi haklı çıkartırsınız. Gerçekten +de açlıktan ölseniz, özel mülk yazılım yazma konusunda +haklısınızdır. [dinleyiciler güler] Birileri size silah tutsa, o +zaman affedilebilir bir iş yaptığınızı söyleyebilirim. [dinleyiciler +güler] Ancak etik olmayan bir şeyler yapmayarak yaşantımı sürdürmenin +bir yolunu bulmuştum, bu nedenle bir bahane yoktu. Ancak garsonluk yapmanın +benim için eğlenceli bir iş olmayacağının farkına vardım, bir işletim +sistemi geliştiricisi olarak yeteneklerimi boşa harcamama neden +olacaktı. özel mülk yazılım geliştirmek ise yeteneklerimi kötüye kullanmak +olurdu. Diğer insanları özel mülk yazılım dünyasında yaşamak için +yüreklendirmek yeteneklerimi kötüye kullanmam anlamına gelirdi. Bu nedenle, +yeteneklerimi kötüye kullanmak yerine harcamak daha iyidir ancak hâlâ yine +de gerçekten de iyi değildir.

+ +

Bu nedenlerden ötürü, başka bir alternatif aramaya karar verdim. Durumu +gerçekten de geliştirecek olan bir işletim sistemi geliştiricisi dünyayı +daha iyi bir yer haline getirmek için ne yapabilir? Ve gerçekten de gerekli +olanın bir işletim sistemi geliştiricisi olduğunu fark ettim. Problem ve +ikilem benim için ve herkes için mevcuttu çünkü modern bilgisayarlara +ilişkin mevcut işletim sistemlerinin tümü özel mülkydi. Özgür işletim +sistemleri eski, zamanı geçmiş bilgisayarlar içindi, değil mi? Bu nedenle +modern bilgisayarlar için – modern bir bilgisayarı alıp kullanmak +isterseniz, özel mülk bir işletim sistemi kullanmaya zorlanmaktaydınız. Bu +nedenle bir işletim sistemi geliştiricisi başka bir işletim sistemi yazar ve +daha sonra şunu derse: “Herkes gelsin ve bunu paylaşsın; hoş geldiniz” – bu, +herkese ikilemden bir çıkış yolu, başka bir alternatif sağlayacaktır. Bu +nedenle, problemi çözebilecek bir şeyler yapabileceğimi fark ettim. Bunu +yapmak için doğru özelliklere sahiptim. Ve bu, hayatımla ilgili +yapabileceğimi hayal ettiğim en yararlı şeydi. Ve bu, başka hiç kimsenin +çözmeye çalışmadığı bir problemdi. Bu yalnızca orada oturmak ve işlerin +kötüye gitmesini seyretmekti ve orada benden başka hiç kimse yoktu. Bu +nedenle şöyle hissettim: “Ben seçildim. Bu konu üzerinde çalışmam lazım. Ben +değilsem kim çalışacak ki?” Bu nedenle, özgür bir işletim sistemi +geliştirirken ya da geliştirmeye çalışırken...yaşlı bir halde tabi ki ölmeye +karar verdim. [dinleyiciler güler]

+ +

Tabi ki, bunun nasıl bir işletim sistemi olması gerektiğine karar vermem +gerekiyordu. Bazı teknik tasarım kararlarının verilmesi gerekiyordu. Belirli +nedenlerden ötürü, sistemi Unix ile uyumlu bir sistem haline getirmeye karar +verdim. İlk olarak, gerçekten de sevdiğim bir işletim sisteminin kullanılmaz +hale geldiğini gördüm çünkü bu işletim sistemi, belirli bir bilgisayar tipi +için yazılmıştı. Bu durumun yeniden meydana gelmesini istemedim. Taşınabilir +bir sistemimizin olması gerekiyordu. Unix taşınabilir bir sistemdi. Bu +nedenle, Unix’in tasarımını izleseydim, taşınabilir ve çalıştırılabilir bir +sistem oluşturma şansına sahip olabilirdim. Ve dahası, [kayıt anlaşılır +değil] ayrıntıda niçin uyumlu bir sistem olmasın ki? Bunun nedeni, +kullanıcıların, uyumlu olmayan değişikliklerden nefret etmesidir. Sistemi en +sevdiğim şekilde tasarımlamış olsaydım ki böyle yapmak isterdim, eminim ki – +uyumlu olmayan bir şeyler üretmiş olurdum. Ayrıntılar farklı olurdu. Bu +nedenle sistemi yazsaydım, o zaman kullanıcılar bana şunu diyeceklerdi: “Bu +çok güzel, ancak uyumlu değil. Geçiş yapmak için çok fazla çalışma +gerekiyor. Unix yerine sizin sisteminizi kullanmamız çok zorlayıcı, bu +nedenle Unix’le çalışmaya devam edeceğiz”.

+ +

İçinde insanların, bu özgür sistemi kullanan ve özgürlüğün ve işbirliğinin +faydalarının tadını çıkaran insanların olduğu bir topluluk oluşturmak +isteseydim, insanların kullanacağı, insanların kolay bir şekilde +dönebilecekleri ve başlangıçta başarısız olması için bir engelin olmadığı +bir sistem yapmak isterdim. Şimdi ise, sistemi Unix ile uyumlu hale +getirmek, tasarım kararlarının tümünü gerçekleştirmiştir çünkü Unix, birçok +parçadan oluşmaktadır ve bu parçalar, oldukça iyi bir şekilde klavuzları +yazılmış olan ara yüzler üzerinden haberleşmektedir. Bu nedenle, Unix ile +uyumlu olmak isterseniz, her bir parçayı birer birer uyumlu bir parça ile +değiştirmeniz gereklidir. Bu nedenle, kalan tasarım kararları bir parçanın +içindedir ve söz konusu parçayı kim yazmaya karar verirse, o kişi tarafından +gerçekleştirilebilir. Başlangıçta gerçekleştirilmeleri gerekmez.

+ +

Çalışmayı başlatmak için tüm yapmamız gereken sistem için bir isim +bulmaktı. Şimdi, biz hacker’lar, bir program için her zaman komik ya da +haylaz bir isim ararız çünkü programın ismi ile eğlenen insanları düşünmek, +programı yazmanın eğlencesinin yarısı kadardır. [dinleyiciler güler] +Ve sözcüklerin baş harflerinden oluşan yinelemeli isimleri verme geleneğine +sahiptik, bu, yazmakta olduğunuz programın, mevcut bir programa benzer bir +isme sahip olduğu anlamına gelmektedir. Programınıza, şunu söyleyen ve +sözcüklerin baş harflerinden oluşan (akronim) yinelemeli bir isim +verebilirsiniz: bu, diğeri değil. Böylece örneğin, 1960’larda ve 1970’lerde +çok sayıda Tico metin editörü vardı ve bunlar genellikle birileri ya da +diğerleri TECO olarak adlandırılmaktaydı. Daha sonra akıllı bir hacker bunu +Tint olarak adlandırdı çünkü Tint, TECO Değildi – ilk yinelemeli +kısaltmaydı. 1975 yılında, ilk Emacs metin editörünü geliştirdim ve Emacs’in +birçok taklidi vardı ve bunların birçoğu biri ya da başka Emacs olarak +adlandırıldı ancak biri Fine olarak adlandırıldı, çünkü Fine Emacs Değildi +ve Sine vardı çünkü Sine Emacs Değildi ve Eine, çünkü Eine Emacs değildi ve +MINCE çünkü Mince Tamamen Emacs Değildi. [dinleyiciler güler] +Daraltılmış bir taklit vardı. Ve Eine daha sonra tamamen yeniden yazıldı ve +yeni sürüm Zwei olarak adlandırıldı, Başlangıçta Zwei Eine +İdi. [dinleyiciler güler]

+ +

Bu nedenle, Bir şeyler Unix değil (Something’s not Unix) için yinelemeli bir +akronim aradım. Ve 26 harfin tümünü denedim ve hiçbirinin bir sözcük +oluşturmadığını fark ettim. [dinleyiciler güler] Hım, başka bir +yoldan denemeliydim. Bir küçültmeye karar verdim. Bu şekilde, Bir şeyler +Unix değil için üç harfli bir akronimim oldu. Ve harfleri denedim ve “GNU” +sözcüğüyle karşılaştım – “GNU” sözcüğü İngilizcedeki en komik +sözcüktür. [dinleyiciler güler] Bu oldu. Tabi ki, komik olmasının +nedeni, sözlüğe göre “yeni” olarak telaffuz edilmesiydi. İnsanların onu +kelime oyunu için kullanmasının nedeni de buydu. Ayrıca size söyleyeyim ki, +bu, Afrika’da yaşayan bir hayvanın adıdır. Ve Afrika telaffuzu, bu isim +üzerinde bir tıklama sesine sahipti. [dinleyiciler güler] Belki de +hâlâ öyledir. Ve böylece Avrupalı koloniciler, oraya vardıklarında, bu +tıklama sesini söylemeyi öğrenmekte sıkıntı çekmediler. Bu nedenle onu orada +bıraktılar ve bir ‘g’ yazdılar, bu da “telaffuz etmediğimiz başka bir sesin +burada olması gerektiği” anlamına gelmekteydi. [dinleyiciler güler] +Bu nedenle, bu gece Güney Afrika’ya gidiyorum ve onlardan rica edeceğim, +umarım ki, bana tıklama seslerini telaffuz etmeyi öğretecek birilerini +bulabilirler [dinleyiciler güler] böylece GNU’yu, bu bir hayvan adı +olduğunda, doğru şekilde telaffuz etmeyi öğreneceğim.

+ +

Ancak bu sistemimizin adı olduğunda, doğru telaffuz “guh-NEW” dir, sert +‘g’yi telaffuz edin. “Yeni” işletim sistemi hakkında konuşuyorsanız, +insanların kafasını karıştıracaksınız çünkü halen bu konu hakkında 17 yıldır +çalışıyoruz, yani bu konu artık yeni değil. [dinleyiciler güler] +Ancak yine de yenidir ve her zaman da öyle olacaktır, GNU – kaç tane insan +yanlışlıkla onu Linux olarak adlandırırsa adlandırsın. [dinleyiciler +güler]

+ +

Bu nedenle, 1984 yılının Ocak ayında GNU’nun parçalarını yazmak için +MIT’deki işimden ayrıldım1. Ancak imkânlarını kullanmama izin verecek kadar +kibardılar. Bu arada, tüm parçaları yazacağımızı ve komple bir GNU sistemi +yapabileceğimizi düşündüm ve daha sonra şunu diyecektik: “Gelin ve alın” ve +insanlar, GNU’yu kullanmaya başlayacaklardı. Ancak durum böyle +olmadı. Yazdığım ilk parçalar, Unix’in bazı parçalarının yerine eşit +derecede iyi bir şekilde geçmekteydiler ve daha az hataya sahiptiler ancak +ciddi ölçüde heyecan verici değildiler. Hiç kimse özellikle onları alıp +kurmak istemiyordu. Ancak daha sonra 1984 yılının Eylül ayında GNU Emacs’i +yazmaya başladım, bu, Emacs’in ikinci implementasyonuydu ve 1985’in +başlarında, çalışıyordu. Tüm düzenleme işlemlerim için GNU Emacs’ı +kullanabiliyordum, bu, büyük bir rahatlamaydı çünkü Unix editörü olan vi’yı +öğrenmeye hiç niyetim yoktu. [dinleyiciler güler] Bu nedenle, o +zamana kadar, düzenleme işlemlerimi başka bir makinede yaptım ve dosyaları +network üzerinden kaydettim, böylece dosyaları test edebiliyordum. Ancak GNU +Emacs benim kullanabilmem için yeterince iyi bir şekilde çalıştığında, diğer +insanlar da onu kullanmak istemiştir.

+ +

Bu nedenle, dağıtımın ayrıntılarını çalışmam gerekti. Tabi ki, yazarı +bilinmeyen FTP dizinine bir kopya koydum ve nette olan insanlar için bu iyi +bir durumdu – bir tar dosyasını taşıyabiliyorlardı ancak 1985 yılında nette +çok sayıda programcı yoktu. “Bir kopyasını nasıl temin edebilirim?” diyen +e-postalar gönderiyorlardı. Onları nasıl yanıtlayacağıma karar +vermeliydim. Şunu diyebilirdim: “Zamanımı daha fazla GNU yazılımı yazarak +harcamak istiyorum, bant yazarak zaman kaybetmek istemiyorum, bu nedenle +İnternette olan ve yazılımı indirmek isteyen ve sizin için bir banda koyacak +olan bir arkadaş bulun,” ve eminim ki, er ya da geç insanlar birtakım +arkadaşlar bulacaktı. Kopyaları alacaklardı. Ancak bir taraftan da +işsizdim. Gerçekte, 1984 yılının Ocak ayında MIT’den ayrıldığımdan beri +işsizdim. Bu nedenle, özgür yazılım üzerindeki çalışmam sayesinde para +kazanmanın bir yolunu aramaya başladım ve böylece bir özgür yazılım işine +başladım. Şu bildiride bulundum: “Bana 150 dolar gönderin ve ben de size +Emacs’ın bandını yollayayım.” Ve siparişler gelmeye başladı. Yılın ortası +itibariyle siparişler arttı.

+ +

Ayda 8 ilâ 10 arasında sipariş alıyordum. Ve gerekli olursa, bu parayla +geçinebilirdim çünkü her zaman az parayla yaşamaya alışıktım. Temel olarak +bir öğrenci gibi yaşıyorum. Ve bunu seviyorum çünkü bu, paranın bana ne +yapmam gerektiğini söylemediği anlamına gelmektedir. Benim için neyin önemli +olduğunu düşünüyorsam onu yapabilirim. Bu, yapılmaya değer şeyleri yapmam +konusunda beni özgür kıldı. Tipik Amerikalıların pahalı yaşam +alışkanlıklarına gömülmemi önlemek için gerçek bir çaba gösterdim. Çünkü +pahalı yaşarsanız (50), o zaman parası olan insanlar hayatınızla ilgili +olarak ne yapmanız gerektiğini zorla kabul ettirir. Sizin için gerçekten de +önemli olan şeyi yapamazsınız.

+ +

Bu iyiydi ancak insanlar bana şunu sormaktaydı: “Bu yazılım 150 dolar +tutuyorsa, nasıl özgür yazılım olur?” [dinleyiciler güler] Bunu +sormalarının nedeni, İngilizcedeki “free (özgür - ücretsiz)” sözcüğünün +çeşitli anlamlarıyla kafalarının karışmasıydı. Bir anlamı fiyata ve diğer +anlamı özgürlüğe atıf yapmaktadır. Özgür yazılım dediğimde, özgürlükten +bahsediyorum paradan değil. Özgür konuşmayı düşünün, ücretsiz birayı +değil. [dinleyiciler güler] Şimdi yani, hayatımın bu kadar çok yılını +programcıların daha az para kazanmasını sağlamaya adamadım. Hedefim bu +değil. Ben bir programcıyım ve para kazanmaya çok önem vermiyorum. Tüm +ömrümü para kazanmaya adamayacağım, para kazanmayı kafama takmıyorum. Ancak +– ahlak kuralları herkes için aynı olduğundan – para kazanan başka +programcılara karşı değilim. Ücretlerin düşük olmasını istemiyorum. Önemli +olan konu bu değil. Burada önemli olan konu özgürlük. Kullanan kişi +programcı olsun olmasın, yazılımı kullanan herkes için özgürlük.

+ +

Bu noktada size özgür yazılımın tanımını vermeliyim. En iyisi bazı gerçek +ayrıntılara gireyim çünkü yalnızca “özgürlüğe inanıyorum” demek +saçmadır. İnanabileceğiniz birçok farklı özgürlük mevcuttur ve bunlar +birbiriyle çatışmaktadır, bu nedenle, gerçek politik soru şudur: Önemli +özgürlükler nelerdir, herkesin sahip olduğundan emin olduğumuz özgürlükler +midir?

+ +

Şimdi, yazılımın kullanılmasına ilişkin belirli alan için söz konusu soruya +ilişkin cevabı vereceğim. Aşağıdaki özgürlüklere sahipseniz, bir program +sizin için “özgür yazılım”dır:

+ + + +

Bu özgürlüklerin tümüne sahipseniz, program sizin için özgür yazılımdır – ve +bu önemlidir. Bunu bu şekilde ifade etmemin nedeni budur. Bunun nedenini +daha sonra, GNU Genel Kamu Lisansı hakkında konuştuğumda açıklayacağım ama +şimdi özgür yazılımın ne olduğunu açıklayacağım, bu, çok daha temel bir +sorudur.

+ +

Özgürlük Sıfır oldukça açıktır. Programı istediğiniz herhangi bir şekilde +çalıştırmanıza izin verilmezse, bu, oldukça kötü kısıtlayıcı bir +programdır. Ancak gerçekte, birçok program size en azından Özgürlük Sıfırı +sağlayacaktır. Ve Özgürlük Bir, İki ve Üçün bir sonucu olarak yasal biçimde +Özgürlük Sıfır bu özgürlükleri izler – telif hakkı kanununun çalışma biçimi +budur. Özgür yazılımı tipik yazılımdan ayıran özgürlükler Özgürlük Bir, İki +ve Üçtür, bu nedenle bu özgürlükleri ve niçin önemli olduklarını +açıklayacağım.

+ +

Özgürlük Bir, programı ihtiyaçlarınıza uygun olacak şekilde değiştirebilme +özgürlüğüdür. Bu özgürlük, hataların ayıklanması anlamına gelebilir. Yeni +özelliklerin eklenmesi anlamına da gelebilir. Tüm hata mesajlarının +Navajo’ya dönüştürülmesi anlamına gelebilir. Herhangi bir değişiklik yapmak +isterseniz, söz konusu değişikliği özgürce yapabilmelisiniz.

+ +

Şimdi, profesyonel programcılar bu özgürlüğü çok etkin bir şekilde +kullanabilir ancak profesyonel programcılar yalnızca bu özgürlüğü değil, tüm +özgürlükleri etkin bir şekilde kullanabilir. Akıllı bir kimse biraz +programlama öğrenebilir. Zor işler vardır ve kolay işler vardır ve çoğu +insan, zor işleri yapmaya yetecek kadar bilgi öğrenmeyecektir. Ancak birçok +insan, 50 yıl önce olduğu gibi, kolay işleri yapmaya yetecek kadar bilgi +öğrenebilir, çok sayıda Amerikalı erkek, araba tamir etmeyi öğrenmiştir, bu +durum da, ABD.’nin 2. Dünya Savaşında motorize bir orduya sahip olmasını ve +savaşı kazanmasını sağlamıştır. Bu tip insanlara sahip olmak çok önemlidir.

+ +

Sosyal bir insansanız ve aslında teknolojiye hiç merakınız yoksa, bu durum +muhtemelen çok sayıda arkadaşınızın olduğu ve kendinize iyilik yaptırmak +konusunda iyi olduğunuz anlamına gelmektedir. [dinleyiciler güler] Bu +arkadaşlardan bazıları muhtemelen programcılardır. Böylece programlayıcı +arkadaşlarınızdan birine sorabilirsiniz. “Lütfen bunu benim için değiştirir +misin? Bu özelliği ekler misin?” Böylece, çok sayıda insan programdan +faydalanabilir.

+ +

Şimdi, bu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, toplum için pratik ve maddi +kayıplara neden olur. Sizi, programınızın bir kölesi haline getirir. Lazer +yazıcısına göre bunun nasıl bir şey olduğunu açıklamıştım. Bu, bizim için +kötü bir şekilde çalışmıştır ve bu sorunu gideremezdik çünkü yazılımımızın +kölesiydik.

+ +

Ama ayrıca bu durum, insanların moralini de etkilemektedir. Bilgisayarın +kullanılması sürekli olarak hayal kırıklığına uğratıcı bir durum +oluşturuyorsa ve insanlar onu kullanıyorsa, yaşamları da hayal kırıklığı +içinde olacaktır ve bunu işlerinde kullanıyorlarsa, işleri de onları hayal +kırıklığına uğratacaktır ve işlerinden nefret edeceklerdir. Ve biliyorsunuz, +insanlar bir konu hakkında hayal kırıklığına uğramamak için, o konuya önem +vermemeyi tercih eder. Böylece yaklaşımları şu şekilde olan insanlarla +karşılaşırsınız: “Bugün işimle uğraştım. Tüm yapmam gereken de +buydu. İlerleme kaydedemezsem, bu benim problemim değildir; bu, patronumun +problemidir.” Ve bu durum meydana geldiğinde, bu, bu insanlar için kötüdür +ve bu, toplumun bütünü için kötüdür. Bu, Özgürlük Birdir, kendinize yardım +etme özgürlüğüdür.

+ +

Özgürlük İki, programınızın kopyalarını dağıtarak komşunuza yardım etme +özgürlüğünüzdür. Şimdi, düşünebilen ve öğrenebilen canlılar için, yararlı +bilginin paylaşılması önemli bir arkadaşlık işlevidir. Bu canlılar +bilgisayarı kullandıkları zaman, bu arkadaşlık işlevi yazılımın paylaşılması +biçimini almaktadır. Arkadaşlar birbirleriyle birçok şeyi +paylaşmaktadır. Arkadaşlar birbirine yardım eder. Bu, arkadaşlığın doğasında +vardır. Ve aslında, bu iyi niyet ruhu – komşunuza yardım etme ruhu, gönüllü +olarak – toplumun en önemli kaynağıdır. Yaşanabilir bir toplumla vahşi bir +toplum arasındaki farkı oluşturur. Binlerce yıldır dünyadaki büyük dinler +tarafından paylaşmanın önemi fark edilmiştir ve açık bir şekilde bu +davranışı yüreklendirmeye çalışmaktadırlar.

+ +

Anaokuluna giderken, öğretmenlerimiz bize bu yaklaşımı benimsetmeye +çalışıyordu – paylaşmamızı sağlayarak paylaşmanın ruhunu benimsememizi +istiyorlardı. Paylaşırsak bunu öğrenebileceğimizi anlamışlardı. Bu nedenle +şöyle söylemekteydiler: “Okula şeker getirirseniz, hepsini kendiniz +yememelisiniz; bir kısmını başka çocuklarla paylaşmalısınız.” Toplum, bu +işbirliği ruhunu öğretmek için kurulmuştu. Ve niçin bunu yapmanız +gereklidir? Çünkü insanların hepsi işbirliği yapma taraftarı değildir. Bu, +insan ruhunun bir parçasıdır ve insan ruhunun başka parçaları da +vardır. İnsan doğasının çok sayıda parçası vardır. Bu nedenle, daha iyi bir +toplum istiyorsanız, paylaşma ruhunu cesaretlendirmek için çalışmanız +gereklidir. Bu, hiçbir zaman % 100 olamayacaktır. Bu, anlaşılabilir bir +durumdur. İnsanların kendilerine de özen göstermeleri gereklidir. Ancak bunu +biraz daha büyütebilirsek, hepimiz daha iyi durumda olacağız.

+ +

Bugünlerde, ABD hükümetine göre, öğretmenler bunun tam tersini +yapmaktadır. “Johnny, yazılımı okula getirdin. Paylaşma. Hayır. Paylaşmak +yanlıştır. Paylaşmak senin bir korsan olduğun anlamına gelir.”

+ +

“Korsan” dediklerinde ne demek isterler? Komşunuza yardım etmenin bir +gemiye saldırmakla ahlaki açıdan eş değer olduğunu +söylerler. [dinleyiciler güler]

+ +

Buda ya da İsa bu konuda ne diyor? Şimdi en sevdiğiniz dini lideri ele +alın. Bilmiyorum, belki de Manson farklı bir şeyler söyler. [dinleyiciler +güler] L. Ron Hubbard’ın ne söyleyeceğini kim bilir ki? Ama …

+ +

SORU: [İşitilememektedir]

+ +

STALLMAN: Tabi ki, o ölmüştür. Ama bunu kabul +etmezler. Nedir?

+ +

SORU:Ölmüş olan başkaları da vardır. [dinleyiciler +güler] [İşitilememektedir] Charles Manson da +ölüdür. [dinleyiciler güler] Onlar ölüdür, İsa ölüdür, Buda +ölüdür…

+ +

STALLMAN:Evet, bu doğru. [dinleyiciler güler] Bu +nedenle tahmin ediyorum ki, bu anlamda, L. Ron Hubbard diğerlerinden daha +kötü değil. [dinleyiciler güler] Her neyse – [İşitilemez]

+ +

SORU:L. Ron her zaman özgür yazılım kullandı – bu, onu +Zanu’dan kurtardı. [dinleyiciler güler]

+ +

STALLMANHer neyse, zannediyorum ki, bu, yazılımın özgür +olmasının gerekli olmasının en önemli nedenidir: toplumun en önemli +kaynağını kirletemeyiz. Bunun temiz hava ve temiz su gibi fiziksel bir +kaynak olmadığı doğrudur. Psikososyal bir kaynaktır ancak tüm bunlar için +gerçektir ve hayatlarımızda büyük bir fark yaratmaktadır. Yaptığımız +hareketler başka insanların düşüncelerini etkilemektedir. İnsanlara +“Birbirinizle paylaşmayın” dersek ve onlar da bizi dinlerlerse, toplum +üzerinde bir etkimiz olacaktır ve bu, iyi bir etki değildir. Bu, Özgürlük +İkidir, komşunuza yardım etme özgürlüğünüzdür.

+ +

Bu arada, söz konusu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, yalnızca toplumun +psikososyal kaynağına zarar vermekle kalmaz ayrıca harcama uygulamalı, maddi +zarara da neden olur. Programın bir sahibi varsa ve bu sahip, kullanmak için +ödemesinin gerekli olduğu gidişatı düzenlerse, bazı insanlar şunu +diyeceklerdir: “Kafana takma, onsuz da yapabilirim”. Ve bu boşa harcamadır, +kasıtlı olarak boşa harcamaya neden olmaktadır. Ve tabi ki yazılım +hakkındaki ilginç şey, daha az kullanıcının daha az malzeme oluşturmanız +gerektiği anlamına gelmemesidir. Daha az sayıda insan araba satın alırsa, +daha az sayıda araba yapabilirsiniz. Burada bir tasarruf vardır. Araba +yapımı için tahsis edilecek ya da tahsis edilmeyecek kaynaklar +vardır. Böylece bir arabanın fiyatının olmasının iyi bir şey olduğunu +söyleyebilirsiniz. Gerçekten de ihtiyaç duyulmayan arabaların yapılması için +kaynaklar harcanmamış olur. Ancak her bir ilâve araba hiçbir kaynağı +kullanmasaydı, o zaman bu arabaların yapılmasından tasarruf sağlanmasının +bir anlamı olmayacaktı. Arabalar gibi fiziksel nesneler için, ilâve +nesneler, her bir numuneyi üretmek için kaynaklar kullanılacaktır.

+ +

Ancak yazılım için bu durum doğru değildir. Herhangi biri, başka bir kopya +oluşturabilir. Ve bunun yapılması hemen hemen önemsizdir. Hiçbir kaynağı +gerektirmez, yalnızca çok azıcık elektrik gerektirir. Bu nedenle tasarrufunu +yapabileceğimiz bir şey yoktur, yazılımın kullanımı üzerindeki bu finansal +engelleyiciyi koyarak daha iyi tahsis edebileceğimiz bir kaynak +yoktur. İnsanların yazılıma uygulanmayan dayanak noktalarını esas alarak +çoğunlukla ekonomik muhakemenin sonuçlarını değerlendirdiğini ve dayanak +noktalarının uygulanabildiği hayatın başka alanlarından nakletmeye +çalıştıklarını fark edersiniz ve sonuçlar geçerli olabilir. İddia hiçbir +şeyi esas almadığında ve yazılım söz konusu olduğunda, sonuçları alırlar ve +yazılım için de geçerli olduğunu varsayarlar. Dayanak noktaları bu durumda +çalışmaz. Nerede geçerli olabildiğinin görülmesi için bu sonuca nasıl +ulaştığınızın ve hangi dayanak noktalarına bağlı olduğunun incelenmesi çok +önemlidir. Bu nedenle, bu Özgürlük İkidir, komşunuza yardım edebilme +özgürlüğünüzdür.

+ +

Özgürlük Üç, yazılımın gelişmiş bir sürümünü yayınlayarak kendi +topluluğunuzu oluşturma özgürlüğünüzdür. İnsanlar bana şunu söylemekteydi: +“Yazılım özgür olursa, o zaman yazılım konusunda çalışmak için kimse para +almayacaktır, o zaman insanlar yazılım konusunda neden çalışsınlar?” Tabi +ki, özgür kelimesinin anlamını karıştırmaktadırlar, bu nedenle +değerlendirmeleri bir yanlış anlamayı esas almaktadır. Ancak, her durumda, +bu, onların teorisidir. Bugün, teoriyi deneysel gerçekle karşılaştırabiliriz +ve yüzlerce insana özgür yazılım yazmak için para ödenmekte olduğu ve +100,000’den fazla insanın ise gönüllü olarak çalıştığı gerçeğini +görürüz. Birçok farklı nedenle özgür yazılım üzerinde çalışan çok sayıda +insan vardır.

+ +

GNU Emacs’ı – insanların gerçekten de kullanmak istediği ilk GNU sistem +parçasıdır – ilk olarak yayınladığım zaman ve kullanıcıları olmaya başladığı +zaman, bir süre sonra, şu gibi mesajlar aldım: “Kaynak kodunda bir hata +gördüm ve işte bu da çözümü.” Ve başka bir mesaj daha aldım, “Bu, yeni bir +özellik ekleme kodu.” Ve başka bir hata düzeltmesi daha aldım. Ve başka bir +yeni özellik daha aldım. Ve daha da başka mesajlar geldi, o kadar çok mesaj +geldi ki, bu kadar çok yardımın kullanılması büyük bir işti. Microsoft’un +böyle bir problemi yoktur. [dinleyiciler güler]

+ +

Sonunda, insanlar bu fenomeni kaydetti. 1980’lerde, birçoğumuz özgür +yazılımın özgür olmayan yazılım kadar iyi olmayacağını düşündü çünkü +insanlara ödeme yapmak için çok paramız olmayacaktı. Ve tabi ki benim gibi +özgürlüğe ve topluma değer veren insanlar şunu dedi: “Özgür yazılımı her +şekilde kullanacağız.” Özgürlüğe sahip olmak için yalnızca birtakım teknik +elverişlilik konusunda biraz fedakarlık yapmaya değer. Ancak insanlar 1990 +yılı civarında yazılımımızın gerçekte daha iyi olduğunu söylemeye +başladı. Özgür yazılım, özel mülk alternatiflerinden daha güçlü ve +güvenilirdi.

+ +

1990’ların başında, birileri, yazılımın güvenilirliğinin bilimsel ölçümüne +ilişkin bir yol buldu. İşte şimdi bahsedeceklerimi yaptı. Farklı sistemlerde +aynı işleri – tam olarak aynı işleri – yapan çeşitli karşılaştırılabilir +program gruplarını aldı. Çünkü belirli Unix benzeri temel özellikler +mevcuttu. Ve yaptıkları işler az çok aynı şeydi – ya da POSIX +spesifikasyonunu izliyorlardı – böylece yaptıkları işler anlamında tümü +aynıydı; ancak farklı insanlar tarafından sorunları gideriliyordu ve ayrı +olarak yazılmışlardı. Kod farklıydı. Bu nedenle, şunu diyorlardı: bu +programları alacak ve rastgele veriyle çalıştıracağız ve ne sıklıkta +çakıldıklarını ölçeceğiz. Böylece bunu ölçtüler ve en güvenilir program +grubu GNU programları oldu. özel mülk yazılım olan tüm ticari alternatifler +çok daha az güvenilirdi. Bu nedenle bunu yayınladı ve tüm geliştiricilere +anlattı. Birkaç yıl sonra, aynı deneyi en yeni sürümlerle de yaptı ve aynı +sonucu elde etti. GNU sürümleri en güvenilir olanlardı. Bildiğiniz gibi, GNU +sistemini kullanan kanser klinikleri ve 911 operasyonları vardır çünkü GNU +çok güvenilirdir ve güvenilirlik onlar için çok önemlidir.

+ +

Her neyse, kullanıcıların bu çeşitli şeyleri yapmasına niçin izin verilmesi +gerektiği ve bu özgürlüklere sahip olması gerektiğine ilişkin temel neden +olarak bu belirli faydaya odaklanan bir insan grubu bile vardır. Beni +dinliyorsanız, özgür yazılım hareketi için konuşursak, nasıl bir toplumun +içinde yaşamak istediğimiz ve etik, iyi bir toplumun nasıl oluşturulduğu ve +pratik ve maddi çıkarlar gibi hususlar hakkında konuştuğumu fark +edersiniz. Bunlar çok önemlidir. Bu, özgür yazılım hareketidir.

+ +

Açık kaynak hareketi – olarak adlandırılan bu diğer insan grubu yalnızca +pratik çıkarlardan bahsetmektedir. Bunun bir ilke hususu olduğunu inkar +etmektedirler. İnsanların komşularıyla paylaşma, programın ne yaptığını +görme ve sevmedikleri durumda programı değiştirme özgürlüğüne sahip olduğunu +inkar ederler. Ancak insanların bu özgürlüklere sahip olmasının iyi bir şey +olduğunu söylerler. Böylece firmalara giderler ve onlara şunu derler: +“İnsanların bunları yapmasına izin verirseniz, daha fazla para +kazanabilirsiniz.” Bu nedenle, görebileceğiniz şey, belirli bir dereceye +kadar budur, insanları benzer bir yöne sürerler ancak tamamıyla farklı – +temel olarak farklı felsefi nedenler için bunu yaparlar.

+ +

En derin husus olarak, etik soruda, iki hareket birbiriyle uyumsuzdur. Özgür +yazılım hareketinde şunu deriz: “Bu özgürlükler hakkınızdır. İnsanlar, bu +şeyleri yapmanızı engellememelidir.” Açık kaynak hareketinde, şunu derler: +“Evet, isterlerse sizi durdurabilirler ancak bu şeyleri yapmanız için size +izin vermelerine tenezzül etmeleri için onları ikna etmeye çalışacağız.” +Bunu gerçekleştirdiler – belirli sayıda işyerini önemli yazılım parçalarını, +topluluğumuzda özgür yazılım olarak yayınlamaya ikna ettiler. Açık kaynak +hareketi, topluluğumuza büyük oranda katkıda bulunmuştur ve pratik +projelerde [onlarla] birlikte çalışırız. Ancak felsefi olarak, burada, büyük +bir anlaşmazlık mevcuttur.

+ +

Maalesef, açık kaynak hareketi, iş hayatının en çok desteğini alan +harekettir ve çalışmamız hakkındaki birçok makale onu açık kaynak olarak +tanımlamaktadır ve çok sayıda insan, açık kaynak hareketinin bir parçası +olduğumuzu düşünmektedir. Bu nedenle, bu, bu ayrımı yapmamın +nedenidir. Topluluğumuzu oluşturan ve özgür işletim sistemini geliştiren +özgür yazılım hareketinin hâlâ burada olduğunu bilmenizi isterim – ve biz, +bu etik felsefenin tarafını tutacağız. Bunu bilmenizi isterim, bilmeden +başka birilerini yanlış yönlendirmenizi istemem.

+ +

Ancak ayrıca, nerede durduğunuzu da bilmenizi isterim.

+ +

Hangi hareketi desteklediğiniz size kalmıştır. Özgür yazılım hareketleriyle +ve benim görüşlerimle aynı fikirde olabilirsiniz. Açık kaynak hareketiyle +aynı fikirde olabilirsiniz. Ama her ikisiyle de farklı fikirlerde de +olabilirsiniz. Bu politik alanlarda nerede duracağınıza karar verin.

+ +

Ancak özgür yazılım hareketiyle fikir birliği içindeyseniz – yaşamları bu +karar tarafından kontrol edilen ve yönlendirilen insanların bu konuda bir +fikir sahibi olmayı hak ettiklerini görürseniz – o zaman umarım ki, özgür +yazılım hareketiyle fikir birliği içinde olduğunuzu söyleyeceksiniz ve bunu +yapmanızın bir yolu, “özgür yazılım” terimini kullanmak ve insanların bizim +var olduğumuzu bilmelerini sağlamaya yardımcı olmaktır.

+ +

Bu nedenle, Özgürlük Üç hem pratik olarak hem de psikososyal olarak çok +önemlidir. Bu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, pratik maddi zarara neden +olmaktadır çünkü bu topluluk gelişimi gerçekleşmez ve güçlü ve güvenilir +yazılım hazırlayamayız. Ayrıca, psikososyal zarara da neden olur, bu da +bilimsel işbirliğinin ruhunu etkiler – bu, insanlığın ortak bilgi birikimini +geliştirmek için birlikte çalışma fikridir. Gördüğünüz gibi, bilimdeki +ilerleme insanların birlikte çalışabilme gücüne bağlıdır. Ancak bugünlerde, +her bir küçük bilim adamı grubunun her bir bilim adamı ve mühendis takımıyla +bir savaştaymış gibi davrandığını görürsünüz. Ancak birbirleriyle paylaşımda +bulunmazlarsa, tümü geride tutulmuş olur.

+ +

Böylece, bunlar, özgür yazılımı tipik yazılımdan ayıran üç +özgürlüktür. Özgürlük Bir, yazılımı kendi ihtiyaçlarınıza göre +değiştirebilme özgürlüğüdür. Özgürlük İki, kopyaları dağıtarak komşunuza +yardım edebilme özgürlüğüdür. Ve Özgürlük Üç, değişiklik yaparak ve diğer +insanların kullanması için yayınlayarak topluluğunuzun oluşmasına yardım +edebilme özgürlüğüdür. Tüm bu özgürlüklere sahipseniz, bu program sizin için +özgür yazılımdır. Şimdi, bunu niçin belirli bir kullanıcı açısından bu +şekilde tanımlamıyorum? Bu, sizin için özgür yazılım mıdır? +[Dinleyicilerden birini gösterir.] Bu, sizin için özgür yazılım +mıdır? [Başka bir dinleyiciyi gösterir.] Bu, sizin için özgür yazılım +mıdır? [Başka bir dinleyiciyi gösterir.] Evet?

+ +

SORU: Özgürlük İki ile Özgürlük Üç arasındaki fark hakkında +biraz bilgi verir misiniz? [işitilemiyor]

+ +

STALLMAN:Kesinlikle aralarında bir ilişki vardır çünkü +dağıtma özgürlüğünüz yoksa, kesinlikle değiştirilmiş bir sürümü dağıtma +özgürlüğünüz de yoktur ancak bunlar farklı işlemlerdir.

+ +

SORU:Oh.

+ +

STALLMAN: Özgürlük İki, biliyorsunuz, okursunuz, bir +kopyasını hazırlarsınız ve arkadaşlarınıza verirsiniz, böylece şimdi +arkadaşınız da kullanabilir. Ya da belki de kopyalar hazırlayabilir ve +onları bir grup insana satabilirsiniz ve onlar da bu yazılımı +kullanabilirler.

+ +

Özgürlük Üç, geliştirme yaptığınız – ya da en azından geliştirme yaptığınızı +düşündüğünüz ve bazı insanların sizinle farklı fikirde olduğu +özgürlüktür. Bu nedenle, fark budur. Bu arada, önemli bir nokta: Özgürlük +Bir ve Üç, kaynak koduna erişiminize bağlıdır. Çünkü “yalnızca ikili” +[:binary-only] olan bir programın değiştirilmesi çok zordur [dinleyiciler +güler] – tarih için dört basamak kullanmak gibi basit değişiklikler bile +– kaynak koduna sahip değilseniz, çok zordur. Bu nedenle, zorlama için, +uygulamadaki nedenler için, kaynak koduna erişim, özgür yazılım için bir ön +şarttır, bir şarttır.

+ +

Böylece, bunu niçin sizin için özgür yazılım olup olmadığı +cinsinden tanımlıyorum? Bunun nedeni, bazen aynı yazılımın bazı insanlar +için özgür yazılımken, diğerleri için özgür olmayan yazılım +olabilmesidir. Şimdi, bu paradoksal bir durum gibi görünebilir, bu nedenle +bu durumun nasıl meydana geldiğini size göstereyim. Çok büyük bir örnek, bu +probleme ilişkin çok büyük bir örnek – belki de en büyük örnek – X Window +Sistemidir, bu sistem MIT’de geliştirilmiştir ve kendisini özgür yazılım +haline getiren bir lisans altında yayınlanmıştır. MIT lisansıyla beraber MIT +sürümünü aldıysanız, Özgürlük Bir, İki ve Üçe sahipsiniz. Bu, sizin için +özgür yazılımdır. Ancak kopyaları alanların arasında, Unix sistemlerini +dağıtan çeşitli bilgisayar üreticileri mevcuttur ve sistemleri üzerinde +çalıştırmak için X’te gerekli değişiklikleri yapmışlardır. Bildiğiniz gibi, +bu, X’in yüz binlerce satırından yalnızca birkaç bin satırdır. Ve daha +sonra, onu derlemişlerdir ve ikilileri (binary) Unix sistemine koymuşlardır +ve Unix sisteminin geri kalanı gibi aynı gizlilik sözleşmesi altında +dağıtmışlardır. Ve daha sonra, milyonlarca insan bu kopyaları almıştır. X +Window Sistemine sahiptiler ancak bu özgürlüklerin hiçbirine sahip +değildiler. Bu, onlar için özgür yazılım değildi.

+ +

Bu nedenle, buradaki paradoks, ölçümü nerede yaptığınıza bağlı olarak X’in +özgür yazılım olup olmamasıydı. Geliştiricilerin grubundan gelen ölçümü +yaptıysanız, şunu diyebilirdiniz: “Tüm bu özgürlükleri gözlemliyorum. Bu, +özgür yazılımdır.” Ölçümleri kullanıcılar arasında yaptıysanız, şunu +diyecektiniz: “Birçok kullanıcı bu özgürlüklere sahip değil. Bu, özgür +yazılım değil.” X’i geliştirmiş insanlar bunu bir sorun olarak görmezler +çünkü hedefleri, esasen yalnızca popülerlik egosudur. Büyük bir profesyonel +başarı istemektedirler. Şunu hissetmek isterler: “Çok sayıda insan bizim +yazılımımızı kullanıyor.” Ve bu, doğrudur. Çok sayıda insan yazılımlarını +kullanıyordu ancak özgürlüğe sahip değildi.

+ +

GNU Projesinde, GNU yazılımının başına aynı şey gelseydi, bu bir sorun +olurdu çünkü tek hedefimiz popüler olmak değil insanlara özgürlük sağlamak, +işbirliğini yüreklendirmek ve insanların işbirliği yapmalarını +sağlamaktır. Unutmayın, hiç kimseyi başka herhangi bir insanla işbirliği +yapmaya zorlamayın ancak herkesin işbirliği yaptığından emin olun, isterse +herkes bu özgürlüğe sahiptir. Milyonlarca insan GNU’nun özgür olmayan +sürümlerini çalıştırıyorsa, bu, bir başarı olmayacaktır. Her şey, hedefe +benzemeyen bir yola sapacaktır.

+ +

Bu nedenle, bu durumun meydana gelmemesi için bir yol aradım. Sonunda +bulduğum metot, “copyleft” olarak adlandırılan metottu. Bu metot, copyleft +olarak adlandırılıyordu çünkü telif hakkını alıp ters çevirmek +şeklindeydi. [dinleyiciler güler] Yasal olarak, copyleft, telif +hakkını esas alarak çalışmaktadır. Mevcut telif hakkı kanununu +kullanmaktayız ancak bunu, çok farklı bir amacı sağlamak için +kullanırız. İşte şunu yaparız. Deriz ki, “Bu program telif hakkına +tâbidir”. Ve tabi ki, ön tanımlı olarak, bu, programın kopyalanmasının, +dağıtılmasının ya da değiştirilmesinin yasak olduğu anlamına +gelmektedir. Ancak daha sonra, şunu deriz: “Bunun kopyalarını dağıtma +yetkiniz var. Programı değiştirme yetkiniz var. değiştirilmiş ve +genişletilmiş sürümleri dağıtma hakkınız var. İstediğiniz gibi değiştirin.”

+ +

Ancak bir şart vardır. Ve bu şart tabi ki, şartı içine koymamız için tüm bu +zorluklara girmemizin nedenidir. Şart şunu söyler: bu programın herhangi bir +parçasını içeren herhangi bir şeyi dağıttığınızda, tüm program bu aynı +ifadelerle dağıtılmalıdır, daha fazla ya da daha azı olmamalıdır. Bu +nedenle, programı değiştirebilir ve değiştirilmiş sürümü dağıtabilirsiniz +ancak bunu yaptığınızda, bunu sizden alan insanlar, sizin bizden aldığınız +özgürlükle aynı özgürlüğü almalıdır. Ve yalnızca programımızdan +kopyaladığınız kısımlar için değil, ayrıca sizden aldıkları söz konusu +programın diğer kısımları için de bu durum geçerlidir. Söz konusu programın +tümü, onlar için özgür yazılım olmalıdır.

+ +

Bu programın değiştirilmesi ve yeniden dağıtılmasına ilişkin özgürlükler, +geri alınamaz haklar haline gelmektedir – bu, Bağımsızlık Deklarasyonuna +ilişkin bir kavramdır. Emin olduğunuz haklar sizden alınamaz. Copyleft +fikrini yapılandıran spesifik lisans, GNU Genel Kamu Lisansıdır, bu, +tartışmaya yol açan bir lisanstır çünkü gerçekten de topluluğumuzda parazit +gibi davranan kimselere hayır deme gücüne sahiptir.

+ +

Özgürlüğün ideallerini takdir etmeyen çok sayıda insan mevcuttur. Ve bu +insanlar, yapmış olduğumuz çalışmaları alma ve özgür olmayan bir programı +dağıtma konusunda yeni bir başlangıç yapma ve insanların özgürlüklerini +bıraktırma konusunda çok çaba sarf etmektedir ve bunu gerçekleştirdiklerinde +çok mutlu olacaklardır. Sonuç olarak – bu insanların bunu yapmalarına izin +verirsek – bu özgür programları geliştiriyor olacağız ve kendi +programlarımızın gelişmiş sürümleriyle sürekli olarak rekabet etmek zorunda +kalacağız. Bu, eğlenceli bir durum değildir.

+ +

Ayrıca çok sayıda insan şu duyguya kapılmaktadır: “Zamanımı gönüllü olarak +topluluğa adamak istiyorum ama niçin zamanımı gönüllü olarak söz konusu +firmanın özel mülk programına adayayım?” Bazı insanlar bunun kötü olmadığını +bile düşünebilir ancak bunu yapacaklarda kendilerine para ödenmesini +isterler. Ben, kişisel olarak, bunu hiç yapmazdım bile.

+ +

Ancak bu insan grubunun her ikisinin de – benim gibi şunu diyenler: +“Topluluğumuzda sağlam bir yer edinmek isteyen bu özgür olmayan programa +yardım etmek istemiyorum” ya da şunu diyenler: “Onlar için çalışırım ama o +zaman bana para ödemeleri gerekir”, her iki grubun da GNU Genel Kamu +Lisansını kullanması için iyi bir nedeni vardır. Çünkü bu o firmaya şunu +der: “Benim çalışmamı alıp özgürlüğü olmayan bir şekilde +dağıtamazsın”. Bununla birlikte, X Windows lisansı gibi copyleft olmayan +lisanslar buna izin vermektedir.

+ +

Lisans bakımından bu, iki özgür yazılım kategorisi arasındaki büyük +ayrımdır. Lisansın her kullanıcı için yazılımın özgürlüğünü korumasını +sağlayacağı şekilde copyleft edilen programlar vardır. Ve özgür olmayan +sürümlerin izin verildiği copyleft edilmeyen programlar mevcuttur. Söz +konusu programın özgürlüğünü kaldırabilirsiniz. Özgür olmayan sürümlerde +edinebilirsiniz.

+ +

Ve bu problem günümüzde de mevcuttur. X Windows’un özgür olmayan sürümleri +hâlâ özgür işletim sistemlerinde kullanılmaktadır. X Windows’un özgür +olmayan sürümü hariç olmak üzere gerçekten de desteklenmeyen donanımlar bile +mevcuttur. Ve bu, topluluğumuzda büyük bir problemdir. Bununla birlikte, X +Windows’un kötü bir şey olduğunu söyleyemem. Geliştiricilerin +yapabilecekleri olası en iyi şeyi yapmadıklarını söyleyebilirim. Ancak +hepimizin kullanabileceği çok sayıda yazılım yayınlamışlardır.

+ +

Mükemmelden daha azı ile kötü arasında büyük bir fark vardır. İyi ve kötünün +birçok derecesi vardır. Mutlak olarak olası en iyi şeyi yapmadıysan, o zaman +iyi değilsin gibi ayartıcı ifadelere karşı koymalıyız. X Windows’u +geliştiren insanlar topluluğumuza büyük bir katkıda bulunmuştur. Ancak daha +iyi yapabilecekleri bir şeyler vardır. Programın bazı parçalarını copyleft +edebilirlerdi ve özgürlüğü inkâr eden sürümlerin başkaları tarafından +dağıtılmasını önleyebilirlerdi.

+ +

GNU Genel Kamu Lisansı’nın özgürlüğünüzü koruduğu ve özgürlüğünüzü korumak +için telif hakkı kanununu kullandığı gerçeği, tabi ki, bugün Microsoft’un +ona saldırmasının nedenidir. Görüyorsunuz, Microsoft, yazdığımız kodların +tümünü almak ve özel mülk programlarına koymak istemektedir, birilerine +geliştirme yapmak istemektedir, ya da yalnızca uyumsuz değişikliklere +ihtiyaç duyarlar. [dinleyiciler güler]

+ +

Microsoft’un pazarlama gücüyle, sürümlerinin bizimkilerin yerine geçmesi +için daha iyi bir yazılım oluşturmaları gerekmez. Tek yapmaları gereken +farklı ve uyumsuz bir yazılım hazırlamaktır. Ve daha sonra bunu herkesin +masaüstüne koymaktır. Bu nedenle gerçekte GNU GPL’yi sevmezler. Çünkü GNU +GPL onların bunu yapmalarına izin vermez. “Kapsama ve genişletme”ye izin +vermez. Programlarınızda kodumuzu paylaşmak istiyorsanız, bunu +yapabilirsiniz der. Ancak yalnızca benzerleri paylaşmanız gerektiğini +söyler. Yaptığınız değişiklikler, bizim paylaşmamıza izin verilen +değişiklikler olmalıdır. Bu nedenle bu, iki yollu bir işbirliğidir, gerçek +bir işbirliğidir.

+ +

IBM ve HP gibi büyük firmalar bile – bu temelde bizim yazılımımızı +kullanmayı istemektedir. IBM ve HP GNU yazılımına büyük katkılarda +bulunmuştur. Ve onlar da, başka özgür yazılımlar geliştirmiştir. Ancak +Microsoft bunu yapmak istememiştir, bu nedenle işyerlerinin GPL ile başa +çıkamadığını söylemişlerdir. Bu işyerleri IBM ve HP ve Sun’ı içermiyorsa, o +zaman haklı olabilirler. [Dinleyiciler güler] Bu konu hakkında daha sonra +açıklama yapacağım.

+ +

Tarihsel hikayeyi bitirmeliyim. Görüyorsunuz, 1984 yılında yalnızca birtakım +özgür yazılım yazmak için değil ayrıca çok daha tutarlı bir şeyler yapmak +için yola çıktık: tamamen özgür yazılım olan bir işletim sistemi geliştirmek +istedik. Bu bizim parça ardına parça ardına parça yazmamız gerektiği +anlamına gelmekteydi. Tabi ki, her zaman kısa yolları arıyorduk. İş o kadar +büyüktü ki, insanlar hiçbir zaman bitiremeyeceğimizi söylüyordu. Bitirme +şansımız olduğunu düşündüm ancak açık bir şekilde, kısa yollara bakmaya +değerdi. Bu nedenle bakınmaya devam ettik. Benimseyebildiğimiz, burayla +irtibatlandırabildiğimiz ve böylece baştan yazmak zorunda olmadığımız başka +birilerinin yazdığı herhangi bir program var mıdır? Örneğin, X Window +sistemi vardır. Copyleft edilmediği doğrudur ancak bu, özgür yazılımdır, bu +nedenle onu kullanabiliriz.

+ +

Şimdi, ilk günden GNU’ya bir pencere sistemi koymak istedim. GNU’ya +başlamadan önce MIT’de birtakım pencere sistemleri yazdım. Ve Unix’in 1984 +yılında herhangi bir pencere sistemine sahip olmamasına rağmen, GNU’nun bir +pencere sistemine sahip olmasına karar verdim. Ancak hiçbir zaman bir GNU +pencere sistemi yazmayı beceremedik çünkü X birlikte geldi. Ve ben de şunu +dedim: “Yapmamızın gerekli olmadığı büyük bir iş. X’i kullanacağız.” Şunu +dedim: X’i alalım ve GNU sistemine koyalım. Ve uygun olduğunda, GNU’nun +diğer kısımlarının X ile birlikte çalışmasını sağlayacağız. Ve metin +biçimlendiricisı TEX gibi ya da Berkeley’den birtakım kütüphane kodları gibi +başka insanlar tarafından yazılmış olan başka yazılım parçalarını bulduk. O +zamanlar Berkeley Unix vardı ancak bu, özgür yazılım değildi. Bu kütüphane +kodu, başlangıç olarak, Berkeley’deki kayan nokta üzerinde araştırma yapan +farklı bir gruba aitti. Ve bu nedenle, bu parçalara uyduk.

+ +

1985 yılının Ekim ayında, Özgür Yazılım Vakfını kurduk. Bu nedenle, lütfen +GNU Projesinin ilk proje olduğunu unutmayın. Özgür Yazılım Vakfı, GNU +Projesinden hemen hemen iki yıl sonra geldi. Ve Özgür Yazılım Vakfı yazılımı +paylaşmak ve değiştirmek için özgürlüğü sağlamak üzere fon toplayan vergiden +muaf bir hayır kurumudur. Ve 1980’lerde, fonlarımızla yaptığımız temel +şeylerden biri, GNU’nun parçalarının yazılması için birilerini tutmak +oldu. Ve kabuk [:shell] ve C kütüphanesi gibi önemli programlar, diğer +programların parçaları gibi bu şekilde yazılmıştı. Çok önemli olan ancak +heyecan verici olmayan [dinleyiciler güler] tar +programı, bu şekilde yazılmıştı. GNU’nun bir kısmının da bu şekilde yazılmış +olduğuna inanmaktayım. Ve böylece hedefimize yaklaşmaktayız.

+ +

1991 yılı itibariyle, eksik olan yalnızca tek bir büyük kısım vardı ve bu da +çekirdekti. Şimdi, niçin çekirdeği geciktirdim? Bu, muhtemelen işleri hangi +sırada yaptığınızın önemli olmamasından kaynaklanmaktadır, en azından teknik +açıdan durum böyledir. Her şekilde işlerin tümünü yapmanız gereklidir. Ve +kısmen, başka bir yerlerde bir çekirdekte bir başlangıç bulabileceğimizi +umduğum içindir. Ve bunu başardık. Carnegie Mellon’da geliştirilmiş olan +Mach’ı bulduk. Ve bu, tüm çekirdek değildi; çekirdeğin alt yarısıydı. Bu +nedenle, üst yarıyı; dosya sistemi, network kodu, vb. gibi bir şeyler +yazmamız gerekti. Ancak Mach’ın üstünde çalışarak, esas olarak kullanıcı +programları olarak çalışmaktadırlar, bu nedenle hatalarının ayıklanması daha +kolay olmalıdır. Aynı zamanda çalışan gerçek bir kaynak seviyesi hata +ayıklayıcıyla hata ayıklayabilirsiniz. Bu şekilde, çekirdeğin daha yüksek +seviyedeki parçalarını daha kısa sürede yaptırmamızın daha uygun olacağını +düşündüm. Birbirine mesajlar gönderen bu asenkron çoklu kullanımlı +süreçlerin hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu ortaya çıkmıştır. Ve +önyükleme yapmak için kullandığımız Mach tabanlı sistem korkunç bir hata +ayıklama ortamına sahipti ve güvenilmezdi. GNU çekirdeğinin çalıştırılması +bizim yıllarımızı aldı.

+ +

Ancak neyse ki, topluluğumuzun GNU çekirdeğini beklemesi gerekmiyordu. Çünkü +1991 yılında, Linus Torvalds, Linux olarak adlandırılan başka bir özgür +çekirdeği geliştirdi. Eski moda tek parça tasarımı kullandı ve çalışmasını, +bizimkilerin çalışmasından çok daha hızlı bir şekilde aldığı ortaya +çıktı. Bu nedenle belki de, bu, yapmış olduğum hatalardan biridir: bu +tasarım kararı yapmış olduğun hatalardan biridir. Her neyse, ilk başta Linux +hakkında bir şey bilmiyorduk çünkü GNU Projesini bildiği halde, bunun +hakkında konuşmak için hiçbir zaman bizimle temas kurmadı. Ancak bunu, +netteki diğer insanlara ve yerlere bildirdi. Ve bu nedenle diğer insanlar, +tam bir işletim sistemi elde etmek için Linux’ı GNU sisteminin geri +kalanıyla birleştirdi. Esasen, GNU artı Linux birleşimini oluşturdular.

+ +

Ancak ne yaptıklarını görmüyorlardı. İşte, şunu dediler: “Bir çekirdeğimiz +var – bakınalım ve çekirdekle bir araya getirebileceğimiz başka hangi +parçaların olduğunu görelim.” Bu nedenle, etraflarına bakındılar – ve işte, +ihtiyaç duydukları her şey mevcuttu. Ne kadar şanslıyız +dediler. [Dinleyiciler güler] Tümü burada. İhtiyaç duyduğumuz her +şeyi bulabiliriz. Tüm bu farklı şeyleri alalım ve bir araya getirelim ve bir +sistem elde edelim.

+ +

Buldukları şeylerin çoğunun GNU sisteminin parçaları olduğunu +bilmiyorlardı. Bu nedenle, Linux’ı GNU sistemindeki boşluğa doldurduklarının +farkında değildiler. Linux’ı alıp Linux’tan bir sistem yaptıklarını +düşünüyorlardı. Bu nedenle bunu bir Linux sistemi olarak adlandırdılar.

+ +

SORU: [İşitilememektedir]

+ +

STALLMAN: Sizi duyamadım - efendim?

+ +

SORU: [İşitilememektedir]

+ +

STALLMAN: Güzel, sadece o değil, biliyorsun, dar +görüşlülük.

+ +

SORU:Ancak bu durum, X Window Sistemini ve Mach’ı bulmaktan +daha şanslı bir durum değil midir?

+ +

STALLMAN:Doğru. Buradaki fark, X’i ve Mach’ı geliştiren +insanlar, tam bir özgür işletim sistemi geliştirme hedefine sahip +değildiler. Bunu isteyen yalnızca bizdik. Ve, sistemin var olmasını sağlayan +bizim yoğun çabalarımızdı. Gerçekte başka herhangi bir projeden çok sistemin +daha büyük bir parçasını oluşturduk. Tesadüf yoktur, çünkü bu insanlar – +sistemin yararlı kısımlarını yazmıştır. Ancak bunu, sistemin tamamlanmasını +istedikleri için yapmamışlardır. Başka nedenleri vardı.

+ +

Şimdi X’i geliştiren insanlar – iyi bir proje olduğunu düşündükleri network +üzerinden pencere sistemini tasarımlamışlardır ve gerçekten de bu iyi bir +proje olmuştur. Ve bu, bizim iyi bir özgür işletim sistemi yapmamızı +sağlamıştır. Ancak umdukları bu değildir. Hatta bunun hakkında +düşünmemişlerdir bile. Bu, bir kazaydı. Kazara bundan faydalandılar. Şimdi, +yaptıklarının kötü bir şey olduğunu söylemiyorum. Büyük bir özgür yazılım +projesi gerçekleştirdiler. Bu, iyi bir şeydir. Ancak esas vizyona sahip +değildirler. Bu vizyon GNU Projesindedir.

+ +

Ve, bu nedenle, biz, her küçük parçayı başka birilerine hazırlatmayan +birileriyiz. Ve tar ya da mv gibi tamamen sıkıcı +ve romantiklikten uzak olsa bile [Dinleyiciler güler], bunu +yaptık. Ya da ld gibi – bildiğiniz gibi, ld’de çok +heyecan verici bir şeyler yoktur ancak ben bir tane yazdım. [Dinleyiciler +güler] Ve minimal disk I/O’su kaplaması için çaba gösterdim böylece daha +hızlı olmuştur ve daha büyük programları kontrol edebilmektedir. İyi iş +çıkarmayı severim; bir programı yazarken, program hakkında birçok şeyi +geliştirmek isterim. Ancak bunu yapmamın nedeni, daha iyi bir Id için parlak +fikirlerimin olması değildi. Bunu yapmamın nedeni, özgür bir programa +ihtiyaç duymamızdı. Ve başka birinin bunu yapmasını bekleyemezdik. Bu +nedenle, bunu yapmamız ya da başka birilerine yaptırmamız gerekliydi.

+ +

Bu nedenle, bu noktada binlerce insanın ya da projenin bu sisteme +katılmasına rağmen, bu sistemin var olmasının nedeni olan bir proje +mevcuttur ve bu da GNU Projesidir. Bu sistem temelde GNU +Sistemidir, o zamandan beri başka şeyler de eklenmiştir.

+ +

Sistemi Linux olarak adlandırmak GNU Projesi için büyük bir övünç olmuştur +çünkü normalde yapmış olduğumuz şeyler için itibar kazanmayız. Çekirdeğin, +Linux’ın çok yararlı bir özgür yazılım parçası olduğunu düşünüyorum ve onun +hakkında yalnızca iyi şeyler söyleyebilirim. Aslında, onun hakkında +söyleyecek kötü şeyler de bulabilirim. [Dinleyiciler güler] Ancak +temelde iyi şeyler söyleyebilirim. Ancak GNU sisteminin “Linux” olarak +adlandırılması yalnızca bir hatadır. Sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızı +rica ederim ve böylece itibardan da faydalanabiliriz.

+ +

SORU:Bir maskota ihtiyacınız var! Dolgulu bir hayvan alın! +[Dinleyiciler güler]

+ +

STALLMAN:Bir tane var.

+ +

SORU:Var mı?

+ +

STALLMAN:Bizim bir hayvanımız var – bir gnu +(antilop). [dinleyiciler güler] Böylece, evet, bir penguen +çizdiğinizde, yanına bir de gnu çizin. [dinleyiciler güler] Ancak +soruları sona saklayalım. Daha anlatacak çok şeyim var.

+ +

Bu arada, niçin bu konuyla bu kadar ilgiliyim? Bu itibar hususunu ortaya +koymak için, sizin canınızı niye sıkıyorum ve belki de sizin gözünüzdeki +değerimi neden düşürüyorum? [Dinleyiciler güler] Bunu yaptığımda, +bazı insanlar bunu egomu beslemek için yaptığımı düşünebilir, öyle değil mi? +Tabi ki, bu programı “Stallmanix” olarak adlandırmanızı istemiyorum, öyle +değil mi? [Dinleyiciler güler] [Alkış]

+ +

Sizden bunu GNU olarak adlandırmanızı istiyorum çünkü GNU Projesinin +itibarının olmasını istiyorum. Ve bunun için çok spesifik bir neden vardır, +bu, herhangi birinin itibar kazanmasından çok daha önemlidir. Görüyorsunuz, +bugünlerde, topluluğumuza göz atacak olursanız, onun hakkında konuşan ve +yazan kimseler GNU’yu ifade bile etmez ve özgürlüğün bu amaçlarından – bu +politik ve sosyal ideallerden – bahsetmezler. Çünkü onların [başka bir +deyişle, bunların] geldikleri yer GNU’dur.

+ +

Linux’la ilgili fikirler – felsefesi çok farklıdır. Bu, temelde Linus +Torvalds’ın apolitik felsefesidir. Bu nedenle, insanlar tüm sistemin Linux +olduğunu düşündüklerinde, şu şekilde düşünme eğilimdedirler: “Oh, bu, Linus +Torvalds tarafından başlatılmış olmalıdır. Felsefesini dikkatli bir şekilde +incelemeliyiz.” Ve GNU felsefesini duyduklarında, şunu derler: “Bu çok +idealistçi bir yaklaşım, korkunç şekilde uygulanamaz olması lazım. Ben bir +Linux kullanıcısıyım, GNU kullanıcısı değil.” [Dinleyiciler güler]

+ +

Ne ironi! Yalnızca bilselerdi! Hoşlandıkları – ya da bazı durumlarda +sevdikleri ve vahşice üzerinden geçtikleri – sistemin politik felsefenin +gerçek kıldığı bu şeyin bizim idealimiz olduğunu bilselerdi.

+ +

Yine de bizimle fikir birliği içinde olmazlardı. Ancak en azından bunu ciddi +bir şekilde hesaba katmak, bu konu hakkında düşünmek ve bir şans vermek için +bir nedenleri olurdu. Bunun, hayatlarıyla nasıl bir ilişkisinin olduğunu +görürlerdi. Şunu fark etselerdi: “GNU sistemini kullanıyorum. Bu da GNU +felsefesidir. Bu felsefe, hoşlandığım bu sistemin var olma nedenidir,” o +zaman bunu en azından çok daha açık bir zihinle değerlendirirlerdi. Bu, +herkesin bu konuda fikir birliği içinde olacağı anlamına gelmez. İnsanlar +farklı şeyler düşünür. Bu uygundur – insanlar kendileri karar +vermelidirler. Ancak bu felsefenin sağladığı sonuçlar için itibarının +yararını sağlamasını isterim.

+ +

Topluluğumuza göz atarsak, hemen hemen her yerde kurumların sistemi Linux +olarak adlandırdığını görürüz. Muhabirler bunu genelde Linux olarak +adlandırmaktadır. Bu, doğru değildir ancak bunu yaparlar. Sistemi paketleyen +firmalar sistemi genelde [Linux] olarak adlandırır. Ve bu muhabirlerin +birçoğu, makale yazdıklarında, bunu genelde politik bir husus ya da sosyal +bir husus olarak görmezler. Buna genelde safça bir iş sorusu ya da hangi +firmaların az ya da çok başarılı olacağı olarak bakarlar, bu, temelde toplum +için küçük bir sorudur. Ve insanların kullanımı için GNU/Linux sistemini +paketleyen firmalara baktığınızda, bu firmaların birçoğu bu sistemi Linux +olarak adlandırmaktadır. Ve tümü de bu sisteme özgür olmayan yazılım ekler.

+ +

GNU GPL, kodu alırsanız ve GPL kapsamlı bir programdan birtakım kodları +alırsanız ve daha büyük bir program oluşturmak için bir miktar daha fazla +kod eklerseniz, söz konusu tüm programın GPL altında yayınlanması +gerektiğini söyler. Ancak aynı disk (hard disk ya da CD) üzerine ayrı +programlar koyabilirsiniz ve bunların başka lisansları olabilir. Bu, +yalnızca toplama olarak değerlendirilir ve esasen aynı zamanda iki programın +birilerine dağıtılması, hakkında herhangi bir şey söyleyebileceğimiz bir +durum değildir. Bu nedenle, gerçekte, bu durum doğru değildir – bazen doğru +olmasını ummaktayım – bir firma bir üründe GPL kapsamlı bir programı +kullanırsa, tüm ürün özgür yazılım olmalıdır. Bu ürün, söz konusu aralığa +girmez – söz konusu kapsamda değildir. Bu ürün, tüm programdır. Emsallerine +uygun bir şekilde birbiriyle iletişim kuran – örneğin, birbirine mesaj +gönderen – iki ayrı program mevcutsa, o zaman bu iki program genellikle +yasal olarak ayrıdır. Bu nedenle, bu firmalar, sisteme özgür olmayan yazılım +ekleyerek, kullanıcılara, felsefi ve politik açıdan çok kötü bir fikir +vermektedir. Kullanıcılara şunu söylemektedirler: “Özgür olmayan yazılımın +kullanılması iyidir. Hatta bunu hediye olarak veriyoruz.”

+ +

GNU/Linux sisteminin kullanımı hakkındaki dergilere baktığınız zaman, +çoğunluğunun şu şekilde bir başlığa sahip olduğunu görürsünüz: +“Linux-bir-şeyler-ya-da-diğer-şeyler.” Böylece sistemi çoğunlukla Linux +olarak adlandırırlar. Ve bu dergiler, GNU/Linux sisteminin üstünde +çalıştırabileceğiniz özgür olmayan yazılıma ilişkin reklamlarla +doludur. Şimdi, bu reklamlar ortak bir mesaja sahiptir. Şöyle demektedirler: +“Özgür olmayan yazılım sizin için iyidir. O kadar iyidir ki, bu yazılıma +sahip olmak için para bile ödeyebilirsiniz.” [Dinleyiciler güler]

+ +

Ve bu şeyleri “katma değer paketleri” olarak adlandırırız, bu, onların +değerleri hakkında bir ifade sağlar. Şöyle demektedirler: Özgürlüğü değil, +pratik elverişliliği değerlendirin. Ve bu değerlerle fikir birliği içinde +değilim, bu nedenle onları “özgürlüğü eksilmiş paketler” olarak +adlandırıyorum. [Dinleyiciler güler] Özgür bir işletim sistemi kurduysanız, +o zaman şimdi özgür dünyada yaşıyorsunuz demektir. Yıllardır size vermek +için uğraştığımız özgürlüğün faydalarının tadını çıkarın. Bu paketler, size +bir zincir üzerinde eğilme imkânını vermektedir.

+ +

Ve GNU/Linux sisteminin kullanımına adanmış ticari gösterilere bakarsanız, +bu gösteriler, kendilerini “Linux” gösterileri olarak adlandırmaktadır. Ve +özgür olmayan yazılımı sergileyen satış reyonlarıyla doludurlar, özellikle, +onay damgasını özgür olmayan yazılımın üzerine vururlar. Bu nedenle, +toplumumuzda baktığımız her yerde, kurumlar özgür olmayan yazılımı +desteklemektedir, GNU’nun kendisi için geliştirildiği özgürlük fikrini +tamamen yadsırlar. Ve insanların özgürlük fikriyle karşı karşıya +gelebilecekleri tek yer, GNU ile ve özgür yazılımla ilişkilidir. Bu nedenle +sizden sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızı istememin nedeni +budur. Lütfen insanları sistemin nereden ve niçin geldiği konusunda +bilgilendirin.

+ +

Tabi ki, yalnızca bu ismi kullanarak, tarihsel bir açıklama +yapmayacaksınız. Dört ekstra karakter girebilir ve GNU/Linux’ı +yazabilirsiniz; iki ekstra hece söyleyebilirsiniz. Ancak GNU/Linux Windows +2000’den daha az heceden oluşmaktadır. [Dinleyiciler güler] Onlara çok fazla +şey anlatmıyorsunuz ancak onları hazırlıyorsunuz, böylece GNU hakkında bir +şeyler öğrenecekler ve konunun ne olduğunu duyduklarında, bunun kendileriyle +ve yaşamlarıyla nasıl bir ilişkisinin olduğunu göreceklerdir. Ve bu, +doğrudan büyük bir fark yaratmaktadır. Bu nedenle, lütfen bize yardım edin.

+ +

Microsoft, GPL’i “açık kaynaklı bir lisans” olarak adlandırdı. İnsanların, +ana husus olarak özgürlük açısından düşünüyor olmalarını +istemediler. İnsanları, Microsoft ürünlerini seçeceklerse, tüketici olarak +dar bir şekilde düşünmeye ve tabi ki tüketiciler olarak çok rasyonel bir +şekilde düşünmemeye davet ettiklerini bulacaksınız. Ancak insanların +vatandaş ya da devlet adamı gibi düşünmesini istemezler, Bu, onlar için +zıttır, düşmancadır. En azından mevcut iş modellerine karşı zıttır.

+ +

Şimdi, özgür yazılım nasıl…evet, özgür yazılımın toplumumuzla nasıl +bir ilişkisinin olduğunu anlatabilirim. Bazılarınız için önemli olabilecek +ikinci bir başlık ise özgür yazılımın işle nasıl bir ilgisi +olduğudur. Şimdi, gerçekte, özgür yazılım iş için büyük ölçüde +yararlıdır. Ne de olsa, gelişmiş ülkelerdeki birçok işyerinde yazılım +kullanılmaktadır. Yalnızca küçük bir kısmı yazılım geliştirmektedir.

+ +

Ve özgür yazılım, yazılım kullanan herhangi bir firma için büyük ölçüde +avantajlıdır çünkü bu, kontrolün sizde olduğunu göstermektedir. Temel +olarak, özgür yazılım, kullanıcıların, programın ne yaptığına ilişkin +kontrole sahip oldukları anlamına gelmektedir. Münferit olarak ya da toplu +olarak, yeterince dikkatli olurlarsa, durum böyledir. Yeterince dikkat +gösteren herkes, bazı etkileri uygulayabilir. Dikkat etmezseniz, satın +almazsınız. O zaman başka insanların tercih ettiklerini kullanırsınız. Ancak +dikkat eder, özen gösterirseniz, o zaman söyleyecek bir şeyleriniz +olur. özel mülk yazılım söz konusu olduğunda, söyleyecek bir şeyiniz olmaz.

+ +

Özgür yazılımla, değiştirmek istediğiniz şeyleri değiştirebilirsiniz. Ve +firmanızda programlayıcıların olup olmaması fark etmez; bu, +iyidir. Binanızdaki duvarları hareket ettirmek isterseniz, bir marangozluk +firması olmanız gerekmez. Bir marangoz bulup, “Bu işi yapmak için ne kadar +para istersin?” diye sormanız yeterlidir. Ve kullandığınız yazılımı +değiştirmek isterseniz, bir programlama firması olmanız gerekmez. Tek +yapmanız gereken bir programlama firmasına gidip şunu söylemektir: “Bu +özellikleri implement etmek için ne kadar para istersiniz? Ve ne zamana +bitirirsiniz?” Ve işi yapmazlarsa, gidip başka birilerini bulabilirsiniz.

+ +

Destek için özgür bir piyasa mevcuttur. Bu nedenle destekle ilgilenen her +türlü işyeri, özgür yazılımda büyük bir avantaj bulacaktır. özel mülk +yazılımla, destek bir tekeldir çünkü bir firma, bu, Microsoft’un paylaşılan +bir kaynak programı ise kaynak koduna sahiptir – ya da belki de yüklü bir +miktar para ödeyen az sayıda firma kaynak koduna sahiptir – ancak, bu sayı +çok azdır. Bu nedenle, sizin için çok fazla sayıda olası kaynak mevcut +değildir. Ve bu, gerçekten de büyük bir dev değilseniz, sizinle +ilgilenmedikleri anlamına gelmektedir. Firmanız, sizin işinizi +kaybederlerse, bu duruma önem vermelerini gerektirecek kadar önemli +değildir. Bir kere programı kullandığınızda, onlar için desteği almakta +kilitlendiğinizi anlarlar çünkü farklı bir programa geçmek çok büyük bir +iştir. Bu nedenle, bir hatanın raporlanması ayrıcalığının ödenmesi gibi +şeylerle karşılaşırsınız. [Dinleyiciler güler] Ve bir kere ödeme yaptıktan +sonra, şöyle derler: “İyi, tamam, hata raporunuzu kaydettik. Ve birkaç ay +içinde, bir yükseltme [:upgrade] satın alabilirsiniz ve bu hatayı giderip +gidermediğimizi görebilirsiniz.” [Dinleyiciler güler]

+ +

Özgür yazılıma ilişkin destek sağlayıcıları, bundan ucuz +kurtulamaz. Müşterileri memnun etmek zorundadırlar. Tabi ki, birçok iyi +bedava destek alabilirsiniz. Probleminizi İnternetten gönderirsiniz. Ertesi +gün bir yanıt alabilirsiniz. Ancak bu, tabi ki garantili değildir. Güvende +olmak isterseniz, en iyisi bir firma ile anlaşma yapın ve onlara ücret +ödeyin. Ve bu, tabi ki, özgür yazılım işinin çalışma şekillerinden +birisidir.

+ +

Yazılım kullanan işler için özgür yazılımın başka bir avantajı, güven ve +gizliliktir. Ve bu, bireyler için de geçerlidir ancak bunu, işyerleri +bağlamında gündeme getirdim. İşte, bir program özel mülk olduğunda, +gerçekten de ne yaptığını bile söyleyemezsiniz.

+ +

Bunların hakkında bir şeyler biliyorsanız, hoşlanmayacağınız bir şekilde +kasıtlı olarak ortaya konan özelliklere sahip olabilir. Örneğin, +geliştiricinin makinenize girmesine izin veren bir arka kapıya sahip +olabilir. Yaptığınız işlere burnunu sokabilir ve bilgileri geri +gönderebilir. Bu, yaygın bir durumdur. Birtakım Microsoft yazılımları bunu +yapmaktadır. Ancak bunu yapan yalnızca Microsoft değildir. Kullanıcının +işine burnunu sokan başka özel mülk programlar mevcuttur. Ve bunu yaptıkları +zaman fark edemezsiniz bile. Ve tabi ki, geliştiricinin tamamen dürüst +olduğu varsayıldığında bile, her programcı hata yapar. Bunlar, güvenliğinizi +etkileyen ve kimseden kaynaklanmayan hatalar olabilir. Ancak buradaki ana +nokta şudur: Bu, özgür yazılım değildir, bu hataları bulamazsınız. Ve bu +hataları gideremezsiniz.

+ +

Hiç kimse, çalıştırdığı her programın kaynağını kontrol etmek için gereken +zamana sahip değildir. Bunu yapmayacaksınız. Ancak özgür yazılımla, büyük +bir topluluk mevcuttur ve bu toplulukta olayları kontrol eden insanlar +vardır. Ve onların kontrolünden faydalanırsınız çünkü kazara bir hata varsa, +ki kesinlikle vardır, zaman zaman, herhangi bir programda, bu hatayı +bulabilir ve giderebilirler. Ve yakalanacaklarını düşündükleri zaman, +insanların, kasıtlı bir Truva atı (kullanılacağı bilgisayara bilerek hasar +verme amacıyla hazırlanmış bilgisayar programı) ya da burnunu sokan bir +özelliği koyma ihtimali çok daha düşüktür. özel mülk yazılım +geliştiricileri, yakalanmayacaklarını düşünür. Bu durumun tespit edilmeden +geçeceğini düşünürler. Ancak özgür bir yazılım geliştiricisi insanların ona +bakacağını ve orada olduğunu göreceğini bilir. Topluluğumuzda, +kullanıcıların hoşlanmayacakları bir şekilde boğazlarına bastırarak bu +durumdan kurtulmayı düşünmeyiz. Biliriz ki, kullanıcılar bundan hoşlanmazsa, +bu özelliğe sahip olmayan değiştirilmiş bir sürüm hazırlanacaktır. Ve daha +sonra tümü de söz konusu sürümü kullanarak çalışmaya başlayacaktır.

+ +

Gerçekte, muhtemelen bu özelliği koymayacağımız sonucunu hepimiz +çıkarabiliriz, yeterince adım önceden bunu anlayabiliriz. Ne de olsa, özgür +bir program yazıyorsunuz; insanların sürümünüzdenhoşlanmasını istersiniz; +birçok insanın nefret edeceği bir özelliği koymazsınız ve kendinizinki +yerine başka bir değiştirilmiş sürümü kullanmazsınız. Böylece, özgür yazılım +dünyasında kralın kullanıcı olduğunu fark edersiniz. özel mülk yazılım +dünyasında, kral, müşteri değildir. Çünkü siz yalnızca bir +müşterisinizdir. Kullandığınız yazılımda söz hakkınız yoktur.

+ +

Bu anlamda, özgür yazılım, demokrasinin işlemesi için yeni bir +mekanizmadır. Şimdi Stanford’da olan Profesör Lessig, bir kanun çeşidi +olarak söz konusu kod fonksiyonlarını söylemiştir. Tüm amaçlar ve hedefler +için herkesin kullandığı kod hakkında yazan her kimse, insanların +hayatlarını belirleyen kanunlar yazmaktadır. Özgür yazılım söz konusu +olduğunda, bu kanunlar demokratik bir şekilde yazılır. Ancak bu, klasik +demokrasi biçimi değildir – büyük bir seçim yapıp şunu demiyoruz: “Herkes, +bu işin nasıl yapılmasını istiyorsa ona göre oy versin.” [Dinleyiciler +güler] Bunun yerine, temel olarak şunu diyoruz: özelliğin şu şekilde +implement edilmesini isteyenler, o şekilde yapsın. Ve söz konusu özelliği +söz konusu şekilde gerçekleştirmek için çalışmak isterseniz, öyle +yaparsınız. Ve bir şekilde ya da diğer şekilde yapılır, değil mi? Ve böylece +çok sayıda insan bu şekilde isterse, bu şekilde yapılacaktır. Bu şekilde, +herkes, gitmek istediği yönde basitçe adımlar atarak sosyal karara katkıda +bulunur.

+ +

Ve kişisel olarak istediğiniz kadar adım atmakta özgürsünüz. Bir işyeri, +atmalarının yararlı olduğu kadar adımı atmakta özgürdür. Ve tüm bu şeyleri +topladığınızda, bu, yazılımın hangi yönde gittiğini söyler.

+ +

Ve mevcut birtakım programlardan – genellikle büyük parçalardan – bazı +parçaların alınması ve daha sonra kendinize ait belirli miktardaki kodun +yazılması ve ihtiyacınızı tam olarak karşılayan bir programın hazırlanması +tabi ki çok yararlıdır; mevcut birtakım özgür yazılım paketlerinden büyük +parçaları alamazsanız, tamamını yeni baştan yazmak size pahalıya mal +olacaktır.

+ +

Kralın kullanıcı olduğu gerçeğinden kaynaklanan başka bir şey de, uyumluluk +ve standardizasyon konusunda çok iyi olma eğilimimizdir. Niçin? Çünkü +kullanıcılar bundan hoşlanmaktadır. Kullanıcılar, içinde büyük +uyumsuzlukların olduğu bir programı reddedecektir. Şimdi, bazen belirli bir +uyumsuzluk tipine ilişkin ihtiyacı olan belirli bir kullanıcı grubu vardır +ve o zaman ona sahip olacaklardır. Bu tamamdır. Ancak kullanıcılar bir +standardı izlemek istediklerinde, biz geliştiriciler de bunu izlemeliyiz ve +bunu biliriz. Ve bunu yaparız. Bunun zıttı olarak, özel mülk yazılım +geliştiricilerine bakarsanız, genellikle kasıtlı olarak bir standardı +izlememeyi avantajlı bulurlar ve bunun nedeni, bu şekilde kullanıcıya bir +avantaj sağladıklarını düşündükleri için değil, ancak daha çok +kullanıcı üzerinde bir şeyler dayattıkları, kullanıcıyı kilitledikleri +içindir. Ve özel mülk yazılım geliştiricilerinin zaman zaman dosya +biçimlerinde değişiklikler yaptıklarını görürsünüz, bunun tek nedeni, +insanların en yeni sürümü satın almalarını sağlamaktır.

+ +

Arşivciler şimdi bir problem bulmaktadır, on yıl önce bilgisayarlarda +yazılan dosyalara genellikle erişilememektedir; bunlar, şimdi kaybolmuş olan +özel mülk yazılımla yazılan dosyalardır. Bu dosyalar özgür yazılımla +yazılmış olsalardı, güncelleştirilebilip çalıştırılabilirlerdi. Ve söz +konusu kayıtlar kaybolmazdı, erişilemeyen duruma gelmezdi. NPR'de bile bu +konuda şikayetler vardı ve çözüm olarak özgür yazılım +önerilmekteydi. Aslında, kendi verilerinizi saklamak için özgür olmayan +programı kullanarak, kendinizi tuzağa düşürüyorsunuz.

+ +

Böylece, özgür yazılımın birçok işi nasıl etkilediğini anlattım. Ancak, +yazılım işi olan bu özel dar alanı nasıl etkilemektedir? Evet, bu sorunun +cevabı, çoğunlukla hemen hemen hiç etkilemediğidir. Ve bana anlatılanlardan, +bunun nedeni, yazılım endüstrisinin % 90’ının özel yazılımın gelişimine +ayrılmasıdır, başka bir deyişle, yayınlanmayan yazılıma ayrılmasıdır. Özel +yazılım için, bu husus ya da özgür ya da özel mülk olma hususu gündeme +gelmez. Gördüğünüz gibi, buradaki husus, siz kullanıcıların yazılımı +değiştirmek ve yeniden dağıtmak için özgür olup olmadığınızdır. Yalnızca tek +bir kullanıcı varsa ve söz konusu kullanıcı haklara sahipse, o zaman problem +yoktur. Söz konusu kullanıcı tüm bu şeyleri yapmakta özgürdür. Bu nedenle, +aslında, kaynak kodunu ve tüm hakları alma konusunda ısrar ediyorlarsa, +firma içinde kullanım için bir firma tarafından geliştirilen her türlü özel +program özgür yazılımdır.

+ +

Bu husus, bir saatteki ya da bir mikrodalga fırındaki ya da bir otomobilin +ateşleme sistemindeki yazılım için söz konusu değildir çünkü bu durumlarda, +kurmak için yazılım indirmezsiniz. Kullanıcı söz konusu olduğu sürece, bu, +gerçek bir bilgisayar değildir, bu nedenle, etik açıdan önemli olmaya +yetecek kadar bu hususları büyütmez. Bu nedenle, en önemli kısım için, +yazılım endüstrisi, olduğu gibi gitmeye devam edecektir. Ve ilginç şey şudur +ki, bu gibi büyük bir iş oranı endüstrinin ilgili kısmında olduğu için, +özgür yazılım işi için hiçbir olasılık olmasa bile, özgür yazılım +geliştiricileri, özel yazılım yazmak için günlük işler +alabilirler. [Dinleyiciler güler] Bunlardan çok fazla vardır; oran çok +büyüktür.

+ +

Ancak görüldüğü gibi, özgür yazılım işi vardır. Özgür yazılım firmaları +vardır ve katılacağım basın toplantısında, birkaç özgür yazılım firmasından +insanlar bize katılacaktır. Ve tabi ki, özgür yazılım işi olmayan ancak +yayınlamak için yararlı özgür yazılım parçaları geliştiren firmalar da +vardır ve onların geliştirdiği özgür yazılım önemli ölçüdedir.

+ +

Şimdi, şu soruyu sorarız: özgür yazılım iş dünyası nasıl çalışmaktadır? +Bazıları kopyaları satmaktadır. Kopyalamakta özgürsünüzdür ancak yine de +ayda binlerce kopya satabilirler. Ve diğerleri, destek ve çeşitli hizmet +tiplerini satmaktadır. Kişisel olarak ben, 1980’lerin ikinci yarısı boyunca, +özgür yazılım destek hizmetleri sattım. Temel olarak saatte $200 için, +yazmış olduğum GNU yazılımında değiştirmemi istediğiniz her şeyi +değiştiririm dedim. Evet, bu, ciddi bir ücrettir ancak bu, benim geliştirmiş +olduğum bir programdı ve çok daha kısa bir sürede aynı işi +gerçekleştirebileceğimi insanlar anladı. [Dinleyiciler güler] Ve bu şekilde +ekmeğimi kazandım. Aslında, daha önce yaptığımdan daha fazlasını +yaptım. Ayrıca dersler de verdim. Ve 1990 yılına kadar bunu yapmayı +sürdürdüm. 1990 yılında büyük bir ödül kazandım ve bunu yapmayı bıraktım.

+ +

Ancak 1990 yılında, Cygnus Support (Cygnus Destek) adında ilk ortak özgür +yazılım işi oluşturuldu. Ve onların işi, benim yaptığım şeyle aynı tip şeyi +yapmaktı. İhtiyaç duysaydım kesinlikle onlar için çalışabilirdim. Ancak +ihtiyaç duymadım ve herhangi bir firmadan bağımsız kalsaydım bunun hareket +için iyi olacağını hissettim. Bu şekilde, herhangi bir çıkar çatışması +olmaksızın çeşitli özgür ve özgür olmayan yazılım firmaları için iyi ve kötü +şeyler söyleyebilirdim. Harekete daha fazla hizmet edebileceğimi +hissettim. Ancak yaşamımı kazanmak için buna ihtiyaç duysaydım, onlar için +çalışacaktım. Bu, içinde bulunmak adına etik bir iştir. Onlarla iş yapmak +için utanmama hiç gerek yoktu. Ve söz konusu firma ilk yılında kârdaydı. Çok +az ana para ile, üç kurucusunun sahip olduğu para ile oluşturulmuştu. Ve her +geçen yıl daha da büyüdüler ve kârlı oldular, sonunda iyice büyümek +istediler, açgözlü oldular, dış yatırımcılara açıldılar ve daha sonra her +şeyi bozdular. Ancak açgözlü olmadan önce, yıllarını başarı içinde +geçirdiler.

+ +

Bu, özgür yazılım hakkındaki heyecan verici şeylerden birini +göstermektedir. Özgür yazılım, özgür yazılım geliştirmek için anapara +sağlamanızın gerekli olmadığını göstermektedir. Demek istiyorum ki, ana para +yararlıdır; yardımcı olabilir. Bir miktar anapara toplayabilirseniz, insan +tutabilir ve bu insanlara kod yazdırabilirsiniz. Ancak az sayıda insanla çok +iş başarabilirsiniz. Aslında, özgür yazılımı geliştiren süreçin çok etkin +olması, dünyanın özgür yazılıma geçmesi için önemli nedenlerden biridir. Ve +bu, ayrıca Microsoft’un söylediğini yalanlar, Microsoft, GNU GPL’nin kötü +olduğunu söyler çünkü özgür olmayan yazılımı geliştirmek için anapara +toplamak, özgür yazılımımızı alıp bizimle paylaşmayacakları programlara +kodumuzu koymak onlar için zorlaşır. Temel olarak, bu şekilde anaparayı +yükseltmelerine ihtiyaç duymamaktayız. Her şekilde işi yaptırırız. İşi zaten +yaptırıyoruz.

+ +

İnsanlar, bizim hiçbir zaman tamamen özgür bir işletim sistemi +yapamayacağımızı söylemekteydiler. Şimdi bunu ve ilâve olarak önemli bir +oranı daha gerçekleştirdik. Ve söyleyebilirim ki, dünyanın tüm genel amaçlı +olarak yayınlanan yazılımını geliştirmemize az kaldı. Ve bunu, +kullanıcılardan % 90’ından fazlasının henüz bizim özgür yazılımımızı +kullanmadığı bir dünyada başardık. Bu, dünyadaki tüm Web sunucularının +yarısından fazlasının Web sunucusu olarak Apache ile GNU/Linux üzerinde +çalıştığı bir dünyada gerçekleşmiştir.

+ +

SORU:[Duyulamıyor] … Daha önce ne dediniz, Linux mı?

+ +

STALLMAN:GNU/Linux dedim.

+ +

SORU:Öyle mi dediniz?

+ +

STALLMAN:Evet, çekirdek hakkında konuşuyorsam, onu Linux +olarak adlandırırım. Biliyorsunuz, bu, onun adıdır. Çekirdek Linus Torvalds +tarafından yazılmıştır ve yazara duyulan saygıdan ötürü, bu çekirdeği +yalnızca onun verdiği isimle adlandırabiliriz.

+ +

Genel olarak, iş dünyasında, birçok kullanıcı GNU/Linux’ı +kullanmamaktadır. Birçok ev kullanıcısı henüz bizim sistemimizi +kullanmamaktadır. Ev kullanıcıları da sistemimizi kullanmaya başladığında, +özgür yazılım için 10 kat daha fazla gönüllü ve 10 kat daha fazla müşteri +sağlayacağız. Ve bu bizi büyütecektir. Bu nedenle, bu noktada, bu işi +yapabileceğimiz konusunda oldukça güvenim var.

+ +

Ve bu önemlidir çünkü Microsoft bizim çaresiz hissetmemizi +istemektedir. Şöyle derler: “Çalıştırılacak yazılıma sahip olmanızın tek +yolu, yeniliğe sahip olmanızın tek yolu, gücü bize vermenizle +sağlanabilir. Biz baskınız. Çalıştırdığınız programla ne yapabileceğinizi +kontrol edelim, böylece sizden çok para alabiliriz ve bu paranın belirli bir +oranını yazılım geliştirmek için kullanıp geri kalanını kâr yaparız.”

+ +

Hiçbir zaman çaresiz hissetmemelisiniz. Çok çaresiz hissedip özgürlüğünüzü +feda etmemelisiniz. Bu çok tehlikelidir.

+ +

Microsoft’un, yalnızca Microsoft olmamakla beraber özgür yazılımı +desteklemeyen insanların genelde benimsediği değer sistemi, kısa vadeli +kârdır: Bu sene ne kadar para kazanacağım? Bugün ne kadar iş yaptırabilirim? +Kısa vadeli düşünme ve dar düşünme. Onların varsayımına göre, birilerinin +özgürlük adına fedakarlık yapması saçmadır.

+ +

Dün yurttaşlarının özgürlüğü için fedakarlık yapmış olan Amerikalılar +hakkında birçok insan konuşma yapıyordu. Bu insanların bazıları büyük +fedakarlıklar yapmışlardı. Ülkemizde herkesin duyduğu özgürlük çeşitleri +için yaşamlarını bile feda etmişlerdi. (En azından bazı durumlarda; tahmin +ederim ki, Vietnam’daki savaşı burada görmezden gelmeliyiz.)

+ +

[Editörün notu: Önceki gün, Yurt Şehitleri anma günüydü, kahramanların +anıldığı bir ABD tatil günüydü.]

+ +

Ancak neyse ki, yazılımın kullanılmasındaki özgürlüğümüzün korunması bu gibi +büyük fedakarlıkları gerektirmemektedir. Grafiksel Kullanıcı Ara yüzü (GUI) +programınız henüz yoksa, komut satırı ara yüzünün öğrenilmesi gibi yalnızca +küçük ve az fedakarlıklar yeterlidir. Bunu bu şekilde yapmak için özgür bir +yazılım paketine sahip olmadığımız için, bu, işin bu şekilde yapılması +gibidir. Birkaç yılda sahip olabileceğiniz gibi, belirli bir özgür yazılım +paketini geliştirecek olan bir firmaya bir miktar paranın ödenmesi +gibidir. Bunlar, hepimizin yapabileceği küçük fedakarlıklardır. Ve uzun +vadede, bundan fayda görürüz. Bildiğiniz gibi, bir fedakarlıktan çok bir +yatırım gibidir. Toplumumuzun gelişmesinde bizim için iyi olduğunu bilmek +için, yalnızca söz konusu yatırımdan kimin beş on senti alacağını saymadan +yeterli uzun vadeli görüşe sahip olmamız gereklidir.

+ +

Böylece, bu noktada, anlatacaklarım sona erdi.

+ +

Tony Stanco tarafından önerilen özgür yazılım işine ilişkin yeni bir +yaklaşımın olduğunu ifade etmek isterim, bu yaklaşım “Özgür Geliştiriciler” +olarak adlandırılmaktadır ve organizasyona katılan tüm yazılım +geliştiricilere kârdan belirli bir oranın verilmesini uman belirli bir iş +yapısını içermektedir. Ve halen Hindistan’da bazı büyük hükümet yazılım +geliştirme sözleşmelerinin gerçekleştirilmesini ummaktadırlar çünkü taban +olarak özgür yazılımı kullanıyor olacaklardır, bu şekilde büyük maliyet +tasarrufu sağlamayı planlamaktadırlar.

+ +

Ve şimdi sorularınızı bekliyorum.

+ +

SORU: [İşitilememektedir]

+ +

STALLMAN: Biraz yüksek sesle konuşabilir misiniz lütfen? +Sizi gerçekten duyamıyorum.

+ +

SORU: Microsoft gibi bir firma bir özgür yazılım +sözleşmesini nasıl içerebilir?

+ +

STALLMAN: Microsoft aslında eylemlerinin birçoğunu +hizmetlere kaydırmayı planlamaktadır. Ve yapmayı planladıkları şey kirli ve +tehlikeli bir şeydir, zikzak biçiminde hizmetleri birini diğerine olacak +şekilde bağlamayı planlamaktadırlar. Böylece bu hizmeti kullanmak için, bu +Microsoft programını kullanıyor olmanız gereklidir, bu da, bu hizmeti ve bu +Microsoft programını kullanmanız gerektiği anlamına gelecektir … böylece +tümü birbiriyle ilişkilidir. Planları budur.

+ +

Şimdi, ilginç olan şey, bu hizmetlerin satılmasının özgür yazılım ya da +özgür olmayan yazılım etik hususunu gündeme getirmemesidir. Onlar için, net +üzerinden bu hizmetleri satan bu gibi işyerlerinin olması çok iyi +olabilir. Ancak, Microsoft’un planladığı, yazılım ve hizmetler üzerinde daha +bile büyük bir tekel, daha bile büyük bir kilit elde etmek için onları +kullanmaktır ve bu, yakın zamanda bir makalede açıklanmıştır. Diğer +insanlar, bunun, neti Microsoft Firma Kasabasına dönüştürdüğünü söylemiştir.

+ +

Ve bu bağlantılıdır çünkü Microsoft anti güven mahkemesindeki asliye +mahkemesi Microsoft’un – anlamsız bir şekilde, hiçbir işe yaramayacak +biçimde – işletim sistemi kısmına ve uygulama kısmına bölünmesini +önermiştir.

+ +

Ancak o makaleyi gördükten sonra, şimdi yalnızca emsallerine uygun bir +şekilde birbirleriyle başa çıkmalarını gerektirmek için Microsoft’un +hizmetler kısmına ve yazılım kısmına bölünmesinin yararlı ve etkin bir +yolunu görmekteyim, hizmetler ara yüzlerini yayınlamalıdır, böylece +hizmetlerle konuşabilmek için herkes bir istemci yazabilir ve tahmin +ediyorum ki, hizmeti almak için ödeme yapmaları gereklidir. Evet, bu +tamamdır. Bu, tamamen farklı bir konudur.

+ +

Microsoft bu şekilde […] başka bir deyişle, hizmetler ve yazılım +şeklinde bölünürse, Microsoft hizmetleriyle rekabete girmek için +yazılımlarını kullanamayacaklardır. Ve Microsoft yazılımıyla rekabete girmek +için hizmetleri kullanamayacaklardır. Ve özgür yazılım yapabileceğiz ve +belki de siz insanlar bunu Microsoft hizmetleriyle konuşmak için +kullanacaksınız, bu bizim için önemli değildir.

+ +

Çünkü ne de olsa, Microsoft’un birçok insana boyun eğdiren özel mülk yazılım +firması olmasına rağmen – diğerleri daha az insana boyun eğdirmiştir, bu, +uğraşma isteğinden kaynaklanmamaktadır; [dinleyiciler güler] o kadar çok +sayıda insana boyun eğdirmeyi başaramamışlardır. Bu nedenle, problem +yalnızca ve yalnızca Microsoft değildir. Microsoft, çözmeye çalıştığımız +problemin yalnızca en büyük örneğidir, işbirliği yapmak ve etik bir toplum +oluşturmak için kullanıcıların özgürlüğünü alan özel mülk yazılımdır. Bu +nedenle, bu platform için bana imkân vermiş olsalar bile, Microsoft üzerine +çok fazla odaklanmamalıyız. Bu, onları çok önemli yapmaz. Bu, hepsi ve +hepsinin sonu değildir.

+ +

SORU: Daha önceden, açık kaynaklı yazılımla özgür yazılım +arasındaki felsefi farkları açıklıyordunuz. Yalnızca Intel platformlarını +desteklerlerken, GNU/Linux dağıtımlarının mevcut eğilimi hakkında nasıl +hissediyorsunuz? Ve gitgide daha az sayıda programcının doğru şekilde +programlama yaptığı ve herhangi bir yerde derleme yapacak olan yazılımı +hazırladığı görülmektedir? Ve basitçe Intel sistemlerinde çalışan yazılımın +hazırlandığı görülmektedir?

+ +

STALLMAN: Burada etik bir husus görmüyorum. Ancak, +gerçekte, bilgisayar üreten firmalar, bazen GNU/Linux sistemini bilgisayara +taşımaktadır. HP açık bir şekilde bunu yakın bir zamanda yapmıştır. Ve +Windows’un bir portu için ödeme yapma konusunda canlarını sıkmamışlardı, +çünkü bu, çok fazla maliyete sahip olacaktı. Ancak zannediyorum ki +GNU/Linux’ın desteklenmesi birkaç ay boyunca beş mühendisin çalışmasını +gerektirecekti. Bu, kolayca yapılabilir bir şeydi.

+ +

Şimdi tabi ki, insanların autoconf’u kullanmasını öneriyorum, +autoconf, programlarınızı taşınabilir hale getirmeyi kolaylaştıran bir GNU +paketidir. Bunu yapmaları için onları yüreklendiriyorum. Ya da sistemin söz +konusu sürümünde derlenmeyen bir hatayı başka birileri giderdiğinde ve size +gönderdiğinde, o zaman bunu göz önünde bulundurmalısınız. Ancak bunu etik +bir husus olarak görmüyorum.

+ +

SORU: İki yorum. Birisi: Yakın zamanda, MIT’de +konuştunuz. Kopyasını okudum. Ve birileri, patentler hakkında bir şeyler +sordu ve siz dediniz ki “patentler tamamen farklı bir konudur. Bu konuda +yorumum yok.”

+ +

STALLMAN: Doğru. Patentler hakkında aslında söyleyecek çok +şeyim var ama bu, bir saati bulur. [Dinleyiciler güler]

+ +

SORU: Şunu demek istedim: Bana öyle geliyor ki, burada +önemli bir husus var. Demek istiyorum ki, bu konsepti almaya çalışırken, +firmaların, kendileri için bir tekel biçimi oluşturmaya çalışırken Devletin +gücünü kullanmak isterlerse, patentler ve telif hakkı gibi şeyleri sert +özellik olarak adlandırmalarının bir nedeni vardır. Ve böylece, bu şeyler +hakkındaki yaygın olan şey, aynı hususlar etrafında dolaşmaları değildir +ancak söz konusu motivasyon, gerçekten de genel hizmet hususu değildir ama +özel çıkarları için firmaların tekel sağlama motivasyonudur.

+ +

STALLMAN: Anlıyorum. Ama, iyi, yanıtlamak istiyorum çünkü +çok fazla zaman yok. Bu yüzden bunu yanıtlamak istiyorum.

+ +

Onların istediğinin bu olduğu konusunda haklısınız. Ancak fikri mülkiyet +terimini kullanmak istemelerinin başka bir nedeni vardır. Bunun nedeni, +insanların, telif hakkı hususları ya da patent hususları hakkında dikkatli +bir şekilde düşünmesini istememeleridir. Telif hakkı kanunu ve patent kanunu +tamamen farklı olduğu için, yazılım telif haklarının ve yazılım +patentlerinin etkileri tamamen farklıdır.

+ +

Yazılım patentleri, programcıları belirli program tiplerini yazmaktan +alıkoydukları için, programcılar üzerindeki bir kısıtlamadır ancak telif +hakkı bunu yapmaz. Telif hakkı söz konusu olduğunda, en azından kendi +kendinize yazıyorsanız, dağıtmanıza izin verilmektedir. Bu nedenle, bu +hususların ayrılması çok önemlidir.

+ +

Bunların, çok düşük bir seviyede ortak bir özelliği vardır ve diğer her şey +farklıdır. Bu nedenle, lütfen, açık bir şekilde düşünmeyi cesaretlendirmek +için, telif hakkını ve patentleri tartışın. Ancak fikri mülkiyeti +tartışmayın. fikri mülkiyet hakkında bir fikrim yoktur. Telif hakları, +patentler ve yazılım hakkında düşüncelerim vardır.

+ +

SORU: Başlangıçta fonksiyonel bir dilin, yemek tarifleri +gibi, bilgisayar programları olduğunu ifade ettiniz. Ancak yemek +tariflerinden bilgisayar programlarına ve İngilizce dilinden bilgisayar +programlarına büyük bir geçiş vardır – “fonksiyonel dil”in tanımı çok +geniştir. DVD konusunda bu, neden olan problemi oluşturmaktadır.

+ +

STALLMAN: Hususlar, doğadaki fonksiyonel olmayan şeylerden +ötürü kısmen benzer ancak kısmen de farklıdır. Hususun bir kısmı aktarılır +ancak tamamı aktarılmaz. Maalesef, bu da bir saatlik bir konuşma ile +açıklanabilir. Bu konuya burada girmek için yeterli vaktimiz yok. Ancak şunu +söylemek isterim ki, yazılımla aynı anlamda tüm fonksiyonel çalışmalar özgür +olmalıdır. Biliyorsunuz, ders kitapları, belgeler, sözlükler ve tarifler +özgür olmalıdır.

+ +

SORU: Yalnızca online müziği merak ediyordum. Bir yandan +öbür yana oluşturulmuş benzerlikler ve farklar mevcuttur.

+ +

STALLMAN: Doğru. Yayınlanan her türlü bilgi için sahip +olmamız gereken minimum özgürlük bu yayını ticari olmayan bir şekilde +yeniden aynen dağıtma özgürlüğüdür. Fonksiyonel çalışmalar için, +değiştirilmiş bir sürümü ticari olarak yayınlama özgürlüğüne ihtiyaç duyarız +çünkü bu, toplum için çok yararlıdır. Fonksiyonel olmayan çalışmalar için – +insanları eğlendirecek ya da estetik olacak ya da belirli bir insanın +görüşlerini ifade edecek olan şeyler, biliyorsunuz – belki de +değiştirilmemelidir. Ve bu belki de onların tüm ticari dağıtımını kapsayan +telif hakkına sahip olunmasının tamam olduğu anlamına gelmektedir.

+ +

Lütfen unutmayın ki, A.B.D. Anayasasına göre, telif hakkının amacı halkın +yararlanmasıdır. Telif hakkı, belirli özel tarafların davranışını +değiştirmek böylece daha fazla kitap yayınlamalarını sağlamak içindir. Ve +bunun yararı, toplumun hususları tartışmasının ve öğrenmesinin +sağlanmasıdır. Ve, bildiğiniz gibi, literatürümüz vardır. Bilimsel +çalışmalarımız vardır. Hedef, bunu cesaretlendirmektir. Telif hakları, +yazarların iyiliği için değil, yalnızca yayıncıların iyiliği içindir. Telif +hakkı, okuyucuların ve insanlar yazdığında ve diğerleri okuduğunda +gerçekleşen bilgi alışverişinden faydalananların iyiliğinedir. Ve bu hedefle +fikir birliği içerisindeyim.

+ +

Ancak bilgisayar ağları çağında, yöntem, artık inanılabilen ve makul bir +yöntem değildir çünkü şimdi herkesin özel hayatına giren ve herkes için +terör estiren katı kanunları gerektirmektedir. Komşunuzla paylaşımda +bulunduğunuz için yıllarınız hapiste geçer. Matbaa zamanında durum böyle +değildi. O zamanlar telif hakkı endüstriyel bir düzenlemeydi. Yayıncıları +kısıtlamaktaydı. Şimdi yayıncılar tarafından kamu üzerine dayatılan bir +kısıtlamadır. Bu nedenle güç ilişkisi, aynı kanun yürürlükte olsa bile, 180 +derece döndü.

+ +

SORU: Böylece başka bir müzikten müzik yapmak gibi bir şeye +sahip olabilir misiniz?

+ +

STALLMAN: Doğru. Bu ilginç …

+ +

SORU: Ve benzersiz, yeni çalışmalar, işte, hâlâ çok +miktarda işbirliği var.

+ +

STALLMAN: Doğru. Ve bunun muhtemelen adil kullanım +kavramını gerektirdiğini düşünüyorum. Kesinlikle birkaç saniyelik numune +yapmak ve bunu bazı müziksel çalışmaların hazırlanmasında kullanmak, açık +bir şekilde bu, adil kullanım olmalıdır. Bu konu hakkında düşünürseniz, adil +kullanıma ilişkin standart fikir bunu içermektedir. Mahkemeler fikir birliği +içinde olurlarsa, emin değilim, ama olmalılar. Sistemde mevcut olduğu +haliyle gerçek bir değişiklik var olmayacaktır.

+ +

SORU: Özel mülk biçimlerde genel bilgilerin yayınlanması +hakkında ne düşünüyorsunuz?

+ +

STALLMAN: Bu olmamalıdır. Hükümet, vatandaşlardan herhangi +bir şekilde ya da herhangi bir yönde kendisiyle haberleşmeleri için ya da +kendisine erişmeleri için özgür olmayan bir programın kullanılmasını hiçbir +zaman istememelidir.

+ +

SORU: Şimdi söyleyeceğim şeyi yani GNU/Linux kullanıcısı +olmuştum.

+ +

STALLMAN: Teşekkürler. [dinleyiciler güler]

+ +

SORU: …son dört yıldır. Benim için problemli ve +hepimiz için önemli olan şeylerden biri de zannediyorum ki Web’e göz +atmaktır.

+ +

STALLMAN: Evet.

+ +

SORU: GNU/Linux sisteminin kullanılmasındaki zayıf +noktalardan bir tanesi Web’de tarama yapılmasıdır çünkü bu konudaki yaygın +araç Netscape’tir…

+ +

STALLMAN: …ve özgür yazılım değildir.

+ +

Bu soruyu yanıtlayayım. Daha fazlasını elde etme adına ana noktaya +varayım. Evet. İnsanların GNU/Linux sistemlerinde Netscape Navigatör’ü +kullanma eğilimlerinde büyük bir artış vardır. Gerçekte, ticari olarak +paketlenmiş tüm sistemlerde Netscape Navigatör otomatik olarak +vardır. Böylece bu, ironik bir durumdur: özgür bir işletim sistemi +geliştirmek için çok çalıştık ve şimdi mağazaya gittiğinizde, orada +GNU/Linux’ın sürümlerini bulabilirsiniz, çoğu Linux olarak +adlandırılmaktadır ve özgür değildirler. Neyse, bazıları özgürdür +aslında. Ancak Netscape Navigatör ve belki de başka özgür olmayan programlar +da var olabilir. Bu nedenle, gerçekte ne yaptığınızı bilmiyorsanız, özgür +bir sistemin bulunması çok zordur. Ya da tabi ki, Netscape Navigatörü +kuramazsınız.

+ +

Şimdi, gerçekte, yıllardır özgür Web tarayıcıları mevcuttur. Lynx olarak +adlandırılan ve eskiden kullandığım özgür bir Web tarayıcısı vardır: +Grafiksel olmayan özgür bir Web tarayıcısıdır; yalnızca metinden +ibarettir. Bunun büyük bir avantajı vardır, bunda reklamları +görmezsiniz. [Dinleyiciler güler] [Alkış]

+ +

Ama her neyse, Mozilla olarak adlandırılan ve kullanabileceğiniz noktaya +ulaşan özgür bir grafik arayüzlü proje vardır. Ve ben onu arada sırada +kullanıyorum.

+ +

SORU: Konqueror 2.01 çok iyidir.

+ +

STALLMAN: Evet, Tamam. Bu, başka bir özgür grafiksel +arayüzlü tarayıcıdır. Böylece, sonunda tahmin ediyorum ki bu problemi +çözüyoruz.

+ +

SORU: Bana özgür yazılımla açık kaynak arasındaki +felsefi/etik ayrımdan bahsedebilir misiniz? Bunların uzlaştırılamaz olduğunu +mu hissediyorsunuz? …

+ +

[Kayıtlar arasında kaset değiştiriliyor; sorunun sonu ve cevabın başı +eksiktir]

+ +

STALLMAN: … bir özgürlüğe ve etiğe. Ya da sizin +henüz söylediğiniz gibi, umarım ki, siz firmalar, bizim bu şeyleri yapmamıza +izin vermemizin daha kârlı olduğuna karar verirsiniz.

+ +

Ancak, söylediğim gibi, çok sayıdaki pratik çalışmada, bir kimsenin +politikasının ne olduğu gerçekten de fark etmemektedir. Bir kimse GNU +projesine yardımcı olmayı teklif ettiğinde, şunu demeyiz: “Bizim +politikalarımızla fikir birliği içinde olmanız gereklidir.” Bir GNU +paketinde, sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızın gerekli olduğunu ve +bunları özgür yazılım olarak adlandırmanız gerektiğini söyleriz. GNU Projesi +hakkında konuşmadığınızda ne söylediğiniz, size kalmıştır.

+ +

SORU: Yeni büyük makinelerini satmak amacıyla hükümet +birimleri için IBM firması bir kampanya başlatmıştır, satış noktası olarak +Linux’ı kullanmışlar ve Linux olarak adlandırmışlardır.

+ +

STALLMAN: Evet. Tabi ki, bunlar gerçekten de GNU/Linux +sistemleridir. [Dinleyiciler güler]

+ +

SORU: Bu doğrudur. En üstteki satış elemanına söyleyin. GNU +hakkında bir şey bilmiyor.

+ +

STALLMAN: Kime söylemeliyim?

+ +

SORU: En üstteki satış elemanı.

+ +

STALLMAN: Ya, evet. Buradaki problem, avantajları için +söylemek istedikleri şeylere halihazırda dikkatli bir şekilde karar vermiş +olmalarıdır. Ve bunu tanımlamanın daha doğru, daha adil ya da daha kesin +yolunun ne olduğu hususu, bu gibi bir firma için önemli olan temel husus +değildir. Evet, şimdi bazı küçük firmalarda, bir patron olacaktır. Ve patron +bu gibi hususlar hakkında düşünmekteyse, bu şekilde bir karara +varabilir. Ancak bu çok büyük bir ortaklık değildir. Bu, bir utançtır, +ayıptır.

+ +

IBM’in yaptığı şey hakkında daha önemli ve daha bağımsız bir husus +vardır. “Linux”a bir milyar dolar yatırdıklarını söylüyorlar. Ancak belki de +“Linux”a ifadesindeki a’yı da çift tırnak içine almalıyım çünkü bu paranın +bir kısmı insanların özgür yazılım geliştirmesi için harcanmaktadır. Bu +gerçekten de topluluğumuz için büyük bir katkıdır. Ancak diğer kısımları, +insanlara özel mülk yazılım yazmaları ya da özel mülk yazılımı GNU/Linux’ın +üstünde çalıştırmak üzere taşımak için ödeme yapmaktadır ve bu, topluluğumuz +için bir katkı değildir. Ancak IBM, tümünü bunda toplamaktadır. Bunların +bazıları reklam olabilir, bu da kısmen bir katkıdır ancak kısmen de +yanlıştır. Bu nedenle, bu, karmaşık bir durumdur. Yaptıkları şeylerden +bazıları katkıdır ve bazıları değildir, ancak bunlar da kesin değildir. Ve +hepsini bir araya toplayıp “Vav! IBM’den bir milyar dolar aldım” +diyemezsiniz. [Dinleyiciler güler] Bu, olayların aşırı derecede +basitleştirilmesidir.

+ +

SORU: Genel Kamu Lisansı’na ilişkin düşünceler hakkında +biraz bilgi verebilir misiniz?

+ +

STALLMAN: Şimdi, burada — özür dilerim, sorusunu +şimdi yanıtlıyorum. [Laughter]

+ +

SCHONBERG: Basın toplantısı için zaman ayırmak istiyor +musunuz? Yoksa burada mı devam etmek istiyorsunuz?

+ +

STALLMAN: Basın toplantısı için kimler burada? Çok fazla +basın yok. Oh, üç - Tamam. Eğer herkesin sorusunu yanıtlamak üzere on dakika +gibi bir şey istesek kabul eder misiniz? Tamam. O zaman, herkesin sorusunu +yanıtlamayla devam edelim.

+ +

GNU GPL’ye yol açan düşünceler mi? Bunun bir kısmı, topluluğun özgürlüğünü, +X Windows’ta tanımladığım fenomenlere karşı korumak istememdi, bu durum +diğer programlarda da meydana geldi. Aslında, bu husus hakkında düşünürken, +X Windows henüz yayınlanmamıştı. Ancak bu problemin başka özgür programlarda +meydana geldiğini görmüştüm. Örneğin, TeX gibi. Kullanıcıların tümünün +özgürlüğe sahip olduğundan emin olmak istedim. Aksi takdirde, bir program +yazabileceğimi ve çok sayıda insanın programı kullanacağını düşündüm, ancak +o insanların özgürlüğü olmayacaktı. Ve bunun ana noktası nedir?

+ +

Ancak düşündüğüm diğer bir husus, topluluğa, bunun bir paspas olmadığı +duygusunu vermekti, bu, ortalıkta dolanan herhangi bir parazite av olmadığı +duygusuydu. Copyleft’i kullanmıyorsanız, esas olarak şunu diyorsunuzdur: +[Uysal bir şekilde konuşarak] “Kodumu al. Ne istersen yap. Hayır demem.” +Böylece herhangi biri gelip şunu diyebilir: [kesinkes konuşarak] “A, bunun +özgür olmayan bir sürümünü yapmak istiyorum. O zaman bunu alacağım.” Ve daha +sonra, tabi ki, muhtemelen bazı geliştirmeler eklediler, bu özgür olmayan +sürümler kullanıcılara çekici geldi ve özgür sürümlerin yerini aldı. Ve o +zaman, neyi başarmış oldunuz? Yalnızca bir özel mülk yazılım projesine +katkıda bulunmuş oldunuz.

+ +

Ve insanlar bu durumun meydana geldiğini gördüğünde, benim yaptığım şeyi +diğer insanların aldığını gördüklerinde ve insanlar hiçbir zaman geri +vermediğinde, bu, moral bozucu bir durum olabilir. Ve bu yalnızca +spekülasyon değildir. Bunun gerçekleştiğini gördüm. Bu, 1970’lerde üyesi +olduğum eski topluluğu bozmak için meydana gelen şeyin bir parçasıdır. Bazı +insanlar işbirliğinden uzaklaşmaya başladı. Ve biz de bu şekilde kâr +yaptıklarını varsaydık. Kesinlikle kâr yaptıklarını düşünüyor gibi +davrandılar. Ve biz de, ortaklığımızı alabileceğimizi ve geri +vermeyebileceğimizi fark ettik. Ve bu konu hakkında yapabileceğimiz hiçbir +şey yoktu. Çok umutsuzluk vericiydi. Bizim gibi bu eğilimden hoşlanmayan +insanlar bir tartışma bile yaşadılar ancak bunu nasıl durdurabileceğimize +ilişkin bir fikrimiz yoktu.

+ +

GPL bunu durdurmak için tasarımlanmıştır. Şöyle der: Evet, topluluğa girmek +ve bu kodu kullanmak konusunda özgürsünüz. Her türlü işi yapmak için bu kodu +kullanabilirsiniz. Ancak değiştirilmiş bir sürümü yayınlarsanız, bunu, +topluluğumuza, topluluğumuzun bir kısmına, özgür dünyanın bir kısmına +yayınlamanız gereklidir.

+ +

Bu nedenle, gerçekte, insanların bizim çalışmalarımızdan faydalanmasının ve +herhangi bir yazılım yazmak zorunda olmamanız gibi bir katkısının +olmamasının hâlâ birçok yolu vardır. Birçok insan GNU/Linux’ı kullanmakta ve +hiçbir yazılım yazmamaktadır. Bizim için bir şeyler yapmanız gibi bir şart +yoktur. Ancak belirli bir şey yaparsanız, buna katkıda bulunmanız +gerekir. Bu nedenle, bu, bizim topluluğumuzun bir paspas olmadığı anlamına +gelmektedir. Ve zannediyorum ki, bu durum insanlara şunu hissetme gücü +verdi: Evet, herkes tarafından ayakaltına alınmayacağız. Bunun karşısında +ayakta duracağız.

+ +

SORU: Evet sorum şuydu, özgür ancak copyleft edilmemiş +yazılım dikkate alındığında, herhangi bir kimse bu yazılımı alıp özel mülk +hale getirebileceği için, birilerinin bu yazılımı alıp üzerinde bazı +değişiklikler yapıp sonuçtaki yazılımı GPL altında yayınlaması mümkün müdür?

+ +

STALLMAN: Evet, bu mümkündür.

+ +

SORU: O zaman bu, gelecekteki tüm kopyaların GPL’lenmesine +neden olacaktır.

+ +

STALLMAN: O açıdan öyle. Ancak neden bunu yapmadığımızın +nedenleri şunlardır.

+ +

SORU: Hım?

+ +

STALLMAN: Neden genellikle bunu yapmıyoruz, açıklamama izin +verin.

+ +

SORU: Tamam, evet.

+ +

STALLMAN: İsteseydik, X Windows’u alıp GPL kapsamlı bir +kopya hazırlayıp bunda değişiklikler yapabilirdik. Ancak X Window’un, +GPL’lenmesi yerine geliştirilmesi üzerinde çalışan çok daha büyük bir grup +vardır. Bu nedenle, bunu yaparsak, onlardan bir şeyler eşelemiş olurduk. Ve +bu, iyi bir davranış değildir. Ve onlar, bizim topluluğumuzun bir +parçasıdır, topluluğumuza katkıda bulunmaktadırlar.

+ +

İkinci olarak, bu bize geri tepecektir çünkü X üzerinde bizim yapacağımızdan +çok daha fazla iş yapmaktadırlar. Bu nedenle, bizim sürümümüz onların +sürümünden daha kötü olacaktır ve insanlar, bizim sürümümüzü +kullanmayacaktır, neden başımızı derde sokalım ki?

+ +

SORU: Mmm hmm.

+ +

STALLMAN: Bu nedenle, bir insan X Windows’a birtakım +geliştirmeler ilâve ettiğinde, o insanın yapması gereken şey bence X +geliştirme takımıyla işbirliği yapmaktır. Bu ilâveleri onlara gönderin ve +kendi bildikleri gibi kullanmalarına izin verin. Çünkü çok önemli bir özgür +yazılım parçası geliştirmektedirler. Onlarla işbirliği yapmak bizim için +iyidir.

+ +

SORU: Yaklaşık iki yıl önceki özgür olmayan açık kaynağa +çok yakın olan X Konsorsiyumu hariç olmak üzere…

+ +

STALLMAN: Aslında, o açık kaynak değildi. Açık +kaynak olduğunu söylemiş olabilirler. Öyle söylemiş olup olmadıklarını +hatırlamıyorum. Ama açık kaynak değildi. Kısıtlıydı. Zannediyorum ki ticari +olarak dağıtamıyordunuz. Ya da ticari olarak değiştirilmiş bir sürümünü ya +da benzeri bir şeyleri dağıtamıyordunuz. Bu, hem Özgür Yazılım hareketi hem +de Açık Kaynak hareketi tarafından kabul edilemez olan bir kısıtlamaydı.

+ +

Ve evet, bu, copyleft olmayan bir lisansın sizi maruz bıraktığı bir +durumdur. Aslında, X Konsorsiyumunun çok katı bir politikası vardı. Şunu +demekteydiler: Programınız azıcık bile copyleft edilmiş olsa, dağıtmayız +bile. Dağıtımımıza koymayacağız.

+ +

Böylece, çok sayıda insan bu şekilde copyleft etmeme konusunda baskıya +uğramıştır. Ve sonuçta, daha sonra onların tüm yazılımları çok açıktı. Bir +geliştiriciye her şeye aşırı izin verme konusunda baskı yapmış olan +insanlar, daha sonra “Tamam, şimdi kısıtlamalar getirebiliriz” dediklerinde, +bu onların çok da etik olmayan hareketler yaptıklarını göstermiştir.

+ +

Ancak bu durumda, X’in alternatif bir GPL kapsamlı sürümünü elde etmek için +kaynakları gerçekten de zar zor toplamak ister miydik? Ve bunu yapmamızın +hiçbir anlamı olmayacaktı. Yapmamız gereken başka birçok şey vardır. Bunun +yerine onları yapalım. X geliştiricileriyle işbirliği yapabiliriz.

+ +

SORU: GNU’nun ticari bir marka olduğu konusunda bir +yorumunuz var mı? Ve ticari markalara izin vererek bunu, GNU Genel Kamu +Lisansının bir parçası olarak içermek pratik midir?

+ +

STALLMAN: Aslında, GNU üzerinde ticari marka kaydı +uygulamaktayız. Ancak, bunun bir önemi yok. Bunun sebebini açıklamak uzun +sürer.

+ +

SORU: Ticari markanın GPL kapsamlı programlarda +görüntülenmesine gereksinim duyardınız.

+ +

STALLMAN: Hayır, öyle zannetmiyorum. Lisanslar tekil +programları kapsamaktadır. Ve belirli bir program GNU Projesinin parçasıysa, +hiç kimse bu konu hakkında yalan söylemez. Bir bütün olarak sistemin ismi +farklı bir husustur. Ve bu, bir yan husustur. Daha fazla tartışılmaya +değmez.

+ +

SORU: Bir düğme olsaydı ve bu düğmeye bastığınızda, bütün +firmaları yazılımlarını özgürleştirmeye zorlayabilseydiniz, bu düğmeye basar +mıydınız?

+ +

STALLMAN: Bu düğmeyi yalnızca yayınlanan yazılımlar için +kullanırdım. İnsanların özel olarak bir program yazıp onu özel olarak +kullanma hakkına sahip olduğunu düşünüyorum. Ve bu düşüncem, firmaları da +içermektedir. Bu, gizlilik hususudur. Ve bu doğrudur, yazılımın halka +açılmamasının yanlış olduğu zamanlar da olabilir, örneğin, insanlık için çok +yararlı bir yazılım insanlardan gizli tutuluyorsa, bu yanlış bir +durumdur. Bu yanlıştır, ancak farklı bir yanlış tipidir. Aynı alanda +olmasına rağmen, farklı bir husustur.

+ +

Ama evet, bence yayınlanan tüm yazılımlar özgür yazılım olmalıdır. Ve +unutmayın ki, bu yazılımlar özgür yazılım olmadığında, bunun nedeni, +hükümetin müdahalesidir. Hükümet, yazılımın özgür olmayan yazılım olması +için müdahale etmektedir. Hükümet, programların sahiplerine verilmek üzere +özel yasal güçler oluşturmaktadır, böylece belirli şekillerde programları +kullanmamızı polis gücüyle önleyebilir. Bu nedenle kesinlikle bunun bir sona +erdirilmesini isterim.

+ +

SCHONBERG: Richard’ın sunumu, önemli oranda entelektüel +enerji oluşturmuştur. Umarım ki, bu enerjinin bir kısmı özgür yazılımın +kullanılmasına ve muhtemelen de yazılmasına dönüşür.

+ +

Bu konuyu burada sona erdirmeliyiz. Şunu söylemek isterim ki Richard politik +ve ahlaksal seviyede kamuoyunda nihai politik durumundan dolayı bilinen bir +uzmanlık alanına girmiştir ve bu, bizim uzmanlık alanımızda emsali +görülmemiş bir davranıştır. Ve bunun için ona çok borçluyuz. Şimdi bir ara +olduğunu belirtmek isterim.

+ +

[Dinleyiciler alkışlar]

+ +

STALLMAN: İstediğiniz zaman gitmekte özgürsünüz, +biliyorsunuz. [dinleyiciler güler] Sizi burada köle olarak +tutmuyorum.

+ +

[dinleyiciler dağılır…]

+ +

[çakışan konuşmalar…]

+ +

STALLMAN: Son bir şey. Ağ sayfamız: www.gnu.org

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html new file mode 100644 index 0000000..0f24ad8 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/saying-no-even-once.html @@ -0,0 +1,181 @@ + + + + + + + +Adaletsiz Bilişime Bir Kez Bile Hayır Demek Yararlıdır - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı + + + +

Adaletsiz Bilişime Bir Kez Bile Hayır Demek Yararlıdır

+ +
yazan Richard Stallman
+
+ +

GNU Projesi'nin her zaman %100 özgür +yazılım çalıştırmanızı talep ettiği şeklinde bir yanlış anlama var. Daha +az özgür herhangi bir şey (%90?) söz konusu olduğunda size defol +diyebileceğimizi söylüyorlar. Gerçekten oldukça uzak bir söylem.

+ +

Nihai hedefimiz herkes için +dijital özgürlük, özgür olmayan yazılımsız bir dünya. Dijital özgürlük +için kampanya yapmayı hedefimiz haline getiren bazılarımız, özgür olmayan +tüm programları reddediyor. Ancak pratik anlamda bu hedefe doğru küçük bir +adım bile iyidir. Damlaya damlaya göl olur. Özgür olmayan bir program +kurmadığınız her seferinde veya o gün onu çalıştırmamaya karar verdiğinizde, +bu özgürlüğünüze doğru atılmış bir adımdır. Başkalarıyla özgür olmayan bir +program çalıştırmayı her reddettiğinizde onlara uzun vadeli düşünmenin +bilgili bir örneğini göstermiş olursunuz. Bu dünyanın özgürlüğüne doğru bir +adımdır.

+ +

Özgür olmayan programlardan oluşan bir ağa yakalanırsanız kesinlikle +gövdenizden birkaç tutamı koparma şansı arıyorsunuz. Her kopardığınız bir +tutam ilerlemedir.

+ +

Bir etkinlikte insanlara “Zoom'u daha az kullanmayı +yeğlerim—lütfen bugün beni katmayın.” dediğiniz her durum özgür +yazılım hareketine yardımcı olur. “Bunu seninle yapmak istiyorum ancak +diğer taraftan bunu Zoom'la yapmayı reddetmeye karar verdim.“ Daha +önce özgür olmayan yazılımı kabul ettiyseniz şunu söyleyebilirsiniz: +“Katılmak istiyorum ancak kullandığımız yazılım bizim için iyi +değil. Onu daha az kullanmam gerektiğine karar verdim.” Arada bir +onları özgür yazılım kullanmaya ikna edebilirsiniz. En azından bazı +insanların özgürlük uğruna katılımı reddedecek kadar özgürlüğü önemsediğini +öğrenecekler.

+ +

Bir sefer Skype aracılığıyla birisiyle veya bir grupla sohbete hayır +derseniz yardımcı olursunuz. Bir sefer WhatsApp, Facebook veya Slack +aracılığıyla sohbete hayır derseniz yardımcı olursunuz. Bir sefer Google +Dokümanlar aracılığıyla bir şeyi düzenlemeye hayır derseniz yardımcı +olursunuz. eventbrite.com'a veya meetup.com'a bir toplantı için kaydolmaya +hayır derseniz yardımcı olursunuz. Bir kuruluşa “portal”ını veya +uygulamasını kullanmayacağınızı söylerseniz, bunun yerine onlarla işinizi +telefonla görürseniz, bu yardımcı olur. Tabii ki reddetmenize bağlı +kalırsanız (kuşkusuz nazik bir katılıkla) ve başkalarının fikrinizi +değiştirmesine izin vermezseniz daha fazla yardımcı olmuş olursunuz.

+ +

Adımlar birikir. Başka bir gün özgür olmayan programı yeniden +reddettiğinizde yine yardımcı olmuş olacaksınız. Haftada birkaç kez hayır +derseniz, bu zamanla birikir. İnsanlar hayır dediğinizi gördüğünde, bu bir +kez olsa bile, sizi örnek almaları konusunda ilham vermiş olabilirsiniz.

+ +

Tutarlı bir şekilde yardım etmek için bu reddi sıkı bir bir uygulama hâline +getirebilirsiniz ancak arada sırada reddetmek de yardımcı +olacaktır. Toplulukların körü körüne kabul ettiği özgür olmayan programların +birçoğunu reddederseniz daha fazla yardım etmiş olursunuz. Onların hepsini +reddetmek ister misiniz? Buna şimdi karar vermeye gerek yok.

+ +

Bu yüzden birine şunu söyleyin: “Beni davet ettiğiniz için teşekkür +ederim ancak Zoom/Skype/WhatsApp/hangisi olursa olsun özgürlüğü reddeden bir +programdır ve kullanıcılarını hemen hemen kesinlikle gözetler; lütfen beni +katmayın. Ben başka bir dünya istiyorum ve bugün bunu kullanmayı reddederek +o dünyaya doğru bir adım atıyorum.”

+ +

FSF, adaletsiz sistemlerin gerçekleştirdiği her türlü iletişim için özgürlüğe +saygılı yöntemler önerir. Bunlardan biri kullanılabilir olduğunda +“eğer bu konuşmayı XYZ ile veya başka bir özgür yazılım ile yapacaksak +katılabilirim.” de diyebilirsiniz.

+ +

Bir adım atabilirsiniz. Ve o adımdan hemen sonra, er ya da geç, yeniden +yapabilirsiniz. Sonunda pratiklerinizi değiştirdiğinizi fark edebilirsiniz; +bazı özgür olmayan programlara hayır demeye alışırsanız, çoğu zaman, hatta +belki de her zaman bunu yapabilirsiniz. Yalnızca bir özgürlük çoğalması elde +etmekle kalmayacaksınız; konuyla ilgili farkındalık yaratarak tüm +topluluğunuza yardım etmiş olacaksınız.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html new file mode 100644 index 0000000..ab51ec6 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/selling.html @@ -0,0 +1,275 @@ + + + + + + +Özgür Yazılımın Satılması - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılımın Satılması

+ +

Örneğin GNU GPL gibi özgür +yazılım lisanslarında satış ayrıcalıkları fikirleri hakkında bazı +görüşler de ayrıca mevcuttur.

+ +

+Birçok insan inanmaktadır ki, GNU Projesi’nin ruhu, yazılımın kopyalarının +dağıtılması için ücret alınmamasını gerektirir ya da mümkün olduğunca düşük +bir ücretin (maliyeti karşılayacak kadar) alınmasını gerektirir.

+ +

+Gerçekte, özgür yazılımın dağıtımını +yapan insanların mümkün olduğunca veya istedikleri kadar ücretlendirme +yapmasını istiyoruz. Eğer bir lisans kullanıcıların kopyalarüretmesini ve +satışını engelliyorsa, özgür olmayan bir lisanstır. Bu size şaşırtıcı +geldiyse, lütfen okumaya devam edin.

+ +

+“Özgür” (çn. Free) sözcüğü temelde iki genel anlama sahiptir; +ücrete ya da özgürlüğe atıf yapabilir. “Özgür yazılım” hakkında +konuştuğumuzda, ücret hakkında değil, özgürlük hakkında konuşuyoruz . Özel +olarak, bu, bir kullanıcının, değişiklik yaparak veya yapmayarak programı +çalıştırma, değiştirme ve yeniden dağıtma konusunda özgür olduğu anlamına +gelmektedir.

+ +

+Özgür programlar bazen ücretsiz olarak ve bazen de azımsanmayacak bir ücret +karşılığında dağıtılır. Genellikle aynı program, farklı yerlerden her iki +şekilde de sağlanabilir. Ücretten bağımsız olarak, program özgürdür çünkü +kullanıcıların kullanım özgürlüğü vardır.

+ +

+Özgür olmayan +programlar genellikle yüksek bir fiyata satılır ancak bazen satış +yerleri, size ücretsiz olarak bir kopya vereceklerdir. Ancak bu durum, bu +gibi yazılımların özgür yazılım olmalarını sağlamaz. Ücretli veya ücretsiz +olsun, program özgür değildir, çünkü kullanıcıların özgürlüğü yoktur.

+ +

+Özgür yazılım bir ücret konusu olmadığına göre, düşük bir fiyat, daha özgür +değildir ya da özgüre yakın değildir. Bu nedenle, özgür yazılımın +kopyalarını yeniden dağıtıyorsanız, azımsanmayacak bir ücret alabilir ve +para kazanabilirsiniz. Özgür yazılımın yeniden dağıtılması iyi ve +mantıklı bir harekettir; bunu yaparsanız bundan kar da sağlayabilirsiniz.

+ +

+Özgür yazılım bir topluluk projesidir ve özgür yazılıma bağlı olan herkes, +topluluğu oluşturmanın yollarını aramalıdır. Bir dağıtıcı için bunu +gerçekleştirmenin bir yolu, karınızın bir kısmını Özgür Yazılım Vakfı'na ya da başka bir özgür +yazılım geliştirme projesine vermektir. Finansman gelişimi sayesinde, özgür +yazılım dünyasını geliştirebilirsiniz.

+ +

+Özgür yazılımın dağıtılması, geliştirme için finansman sağlamak +adına bir fırsattır. Bunu boşa harcamayın!

+ +

+Finansmana destek sağlamak için, bazı ekstralara sahip olmanız +gereklidir. Çok düşük ücret alırsanız, gelişimi desteklemek için ayıracak +paranız olmayacaktır.

+ + +

Daha Yüksek Bir Dağıtım Ücreti Bazı Kullanıcılara Zarar Verir Mi?

+ +

+İnsanlar bazen, yüksek bir dağıtım ücretinin, fazla paraya sahip olmayan +kullanıcıları özgür yazılımın dışında bırakacağından korkmaktadır. Özel mülk yazılımla, +yüksek fiyat tam olarak bu duruma neden olur, ancak özgür yazılım farklıdır.

+ +

+Fark, özgür yazılımın doğal olarak yayılma eğiliminde olmasıdır ve bunu +sağlamanın birçok yolu vardır.

+ +

+Yazılım istifçileri, standart ücreti ödemeksizin özel mülk bir programı +çalıştırmanızı önlemek için elinden geleni yapmaktadır. Bu, fiyat yüksekse, +bazı kullanıcıların programı kullanmalarını zorlaştırır.

+ +

+Özgür yazılımla, kullanıcılar, yazılımı kullanmak için, dağıtım ücretini +ödemek zorunda değildir. Programı bir arkadaşlarından kopyalayabilirler ya +da ağ erişimine sahip bir arkadaşları aracılığıyla edinebilirler. Ya da çok +sayıda kullanıcı bir araya gelip, tek bir CD-ROM’un fiyatını paylaşabilir, +daha sonra da yazılımı kullanabilirler. Yazılım özgür olduğunda, yüksek bir +CD-ROM fiyatı büyük bir engel değildir.

+ + +

Daha Yüksek Bir Dağıtım Fiyatı Özgür Yazılımın Kullanımını Azaltır Mı?

+ +

+Başka bir konu da, özgür yazılımın popülerliğine ilişkindir. İnsanlar, +dağıtım için yüksek bir fiyatın kullanıcı sayısını azaltacağını ya da düşük +bir fiyatın kullanıcıları yüreklendireceğini düşünmektedirler.

+ +

+Özel mülk yazılım için bu durum doğrudur, ancak özgür yazılım +farklıdır. Kopyaların alınması için birçok yol varken, dağıtım hizmetinin +fiyatının popülerlik üzerinde daha az etkisi vardır.

+ +

+Uzun vadede, özgür yazılımı kaç kişinin kullandığı temel olarak özgür +yazılımın ne kadar çok şey yapabildiğiyle ve özgür yazılımın kullanımının ne +kadar kolay olduğuyla belirlenir. Özgür yazılımla yapmak istedikleri bütün +işleri yapamazlarsa, birçok kullanıcı özel mülk yazılımı kullanmaya devam +edecektir. Bu nedenle, uzun vadede kullanıcı sayısını artırmak istiyorsak, +her şeyin ötesinde, daha fazla özgür yazılım geliştirmeliyiz.

+ +

+Bunu gerçekleştirmenin en doğrudan yolu, gerekli özgür yazılımı veya kılavuzları sizin yazmanızdır. Yazmak yerine +dağıtımla uğraşıyorsanız, yardımcı olabileceğiniz en iyi yol, başkalarının +özgür yazılım yazması için finansman sağlamaktır.

+ + +

“Yazılımın Satılması” Terimi Kafa Karıştırıcı da Olabilir

+ +

+Kesin şekilde konuşursak, “satış“ para karşılığında malların +ticareti, değiş tokuşu anlamına gelmektedir. Özgür bir programın bir +kopyasının satılması yasaldır ve bunu destekleriz.

+ +

+Ancak, insanlar “yazılımın +satılmasını“ düşündüklerinde, birçok firmanın yaptığı şekilde +yapmayı düşünürler: özgür yazılım yapmak yerine yazılımı özel mülk yapmak.

+ +

+Bu yazıda olduğu gibi ayrımları iyi yapmayacaksanız, “yazılımın +satılması” teriminin kullanılmamasının daha iyi olacağını ve bunun +yerine başka bir sözcüğün seçilmesi gerektiğini düşünürüz. Örneğin, +“bir ücret karşılığında özgür yazılımın dağıtılması” +diyebilirsiniz, bu daha net bir tanımdır.

+ + +

Yüksek ya da Düşük Ücretler ve GNU GPL

+ +

+Özel bir durum hariç olmak üzere, GNU Genel +Kamu Lisansı’nın (GNU GPL) özgür yazılımın bir kopyası için ne kadar +ücretlendirme yapabileceğiniz hakkında hiçbir şartı yoktur. Bir kuruş, lira +ya da milyon lira olarak ücretlendirme yapabilirsiniz. Bu size ve pazara +kalmıştır, bu nedenle, kimse bir kopya için milyon lira ödemek istemezse +bize şikayette bulunmayın.

+ +

+Tek istisnai durum, tüm kaynak kodu yerine karşılık gelen ikili (binary) +kodun dağıtıldığı durumdur. Bunu yapanlardan, GNU GPL tarafından talebe göre +kaynak kodunu sağlamaları istenmektedir. Kaynak kodu için ücret üzerinde +herhangi bir sınırın olmadığı durumda, herhangi birinin ödeyemeyeceği kadar +yüksek bir ücret isteyebilirler, örneğin milyon lira gibi, ve bu nedenle +gerçekte gizlerken, kaynak kodunu yayınlıyor gibi görünebilirler. Bu +nedenle, bu durumda, kullanıcının özgürlüğünü sağlamak için, kaynağa ilişkin ücreti sınırlandırmamız +gereklidir. Ancak sıradan durumlarda, dağıtım ücretlerini +sınırlandırmanın haklı bir tarafı yoktur, bu nedenle sınırlandırmayız.

+ +

+Bazen eylemleri, GNU GPL’nin izin verdiği sınırı aşan firmalar, izin +istemekte ve “GNU yazılımı için ücret almayacaklarını” ya da bu +gibi şeyleri söylemektedir. Bu şekilde hiçbir yere varamazlar. Özgür yazılım +özgürlükle ilgilidir ve GPL’nin uygulanması özgürlüğün +savunulmasıdır. Kullanıcıların özgürlüklerini savunduğumuz zaman, dağıtım +ücretinin ne kadar olduğu gibi yan konularla meşgul olmayız. Özgürlük önemli +bir konudur, bütün konudur ve tek konudur.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html new file mode 100644 index 0000000..5f285ca --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html @@ -0,0 +1,931 @@ + + + + + + +Yazılım Niçin Özgür Olmalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Yazılım Niçin Özgür Olmalıdır

+ +

+yazan Richard +Stallman

+

Giriş

+

+Yazılımın varlığı, kullanımına ilişkin kararların nasıl verilmesi gerektiği +sorusunu gündeme getirmektedir. Örneğin, bir programın kopyasına sahip bir +bireyin, kopya isteyen başka bir bireyle karşılaştığını varsayalım. Bu +bireylerin programı kopyalaması mümkündür; bunun gerçekleşip +gerçekleşmeyeceğine kim karar vermelidir? İlgili bireyler mi? Ya da “sahip” +olarak adlandırılan başka bir taraf mı?

+

+ Yazılım geliştiricileri, tipik olarak bu soruları, cevaba ilişkin ölçüti, +geliştiricilerin kârını maksimuma çıkarma varsayımına bağlı olarak +değerlendirmektedir. İşin politik gücü, hükümetin hem bu ölçütleri hem de +geliştiriciler tarafından önerilen cevabı benimsemesine neden olmuştur: +programın, tipik olarak geliştirilmesinde bulunan bir şirket olan bir sahibi +vardır.

+

+ Aynı soruyu farklı bir ölçüt kullanarak değerlendirmek istiyorum: genel +olarak toplumun refahı ve özgürlüğünü göz önünde bulundurarak.

+

+ Bu yanıt, mevcut kanun tarafından belirlenemez, kanun, etiğe uymalıdır, +bunun tersi olmamalıdır. Olası yanıtları sunabilmesine rağmen, mevcut +uygulama bu sorunun cevabını vermez. yanıtlandırmanın tek yolu, yazılım +sahibinin tanımlanması ile kimlerin zarar gördüğü, zararın niçin ve ne kadar +olduğu ve kime yardım ettiğinin görülmesidir. Başka bir deyişle, ürünlerin +üretilmesi kadar, bir bütün olarak toplum tarafında tam anlamıyla özgürlüğü +de dikkate alarak bir maliyet-kâr analizi gerçekleştirmeliyiz.

+

+ Bu yazıda, sahipliğin var olmasının etkilerini açıklayacak ve sonuçların +zararlı olduğunu göstereceğim. Vardığım sonuç, programcıların, yazmış +olduğumuz yazılımı, paylaşma, yeniden dağıtma, üzerinde çalışma ve +geliştirme konusunda yüreklendirme görevine sahip olduğudur: başka bir +deyişle, özgür yazılım yazma +konusunda insanları yüreklendirmek görevimizdir.(1)

+ +

Yazılım Sahipleri Güçlerini Nasıl Haklı Gösterir

+

+ Programların mülkiyet altında olduğu mevcut sistemden faydalananlar, +programları sahiplenme isteklerini desteklemek için iki sav sunar: duygusal +sav ve ekonomik sav.

+

+ Duygusal sav şu şekildedir: “Alın terimi, kalbimi, ruhumu bu programa +koydum. Bu program benden gelmektedir, bu program +benimdir!”

+

+ Bu savın yanlış olduğunun kanıtlanması gerekmez. Bağlılık duygusu, +kendilerine uygun olduğunda programcıların kazandığı bir duygudur; +kaçınılmaz bir duygu değildir. Örneğin, aynı programcıların, bir maaş +karşılığında yazılımlarının tüm haklarını büyük bir firmaya devrettiği +durumu düşünelim; duygusal bağlılık esrarengiz bir şekilde ortadan +kaybolur. Bunun zıttı olarak, çalışmalarına imzalarını bile atmayan ortaçağ +zamanlarının büyük sanatçılarını ve zanaatçılarını düşünelim. Onlara göre, +sanatçının adı önemli değildi. Önemli olan çalışmanın yapılması, ve hizmet +edeceği amaçtı. Bu görüş, yüzlerce yıl hüküm sürdü.

+

+ Ekonomik sav şu şekildedir: “Zengin olmak istiyorum (genellikle +“ekmeğini kazanmak” ifadesiyle karıştırılmaktadır) ve +programlama yaparak zengin olmama izin vermezseniz, o zaman programlama +yapmayacağım. Herkes benim gibidir, bu nedenle, hiç kimse program +yapmayacaktır. Ve o zaman elinizde hiçbir program olmayacak!” Bu +tehdit, genellikle arkadaşça bir tavsiye altında gizlenmektedir.

+

+ Daha sonra bu tehdidin niçin bir blöf olduğunu açıklayacağım. İlk olarak, +savın başka bir biçiminde görülebilir olan bir kapalı varsayıma işaret +etmek istiyorum.

+

+ Bu ifade etme, hiçbir programın olmadığı durumla özel mülk bir programın +sosyal yararının karşılaştırılmasıyla başlar ve daha sonra bir bütün olarak +özel mülk yazılım gelişiminin yararlı olduğu ve cesaretlendirilmesi +gerektiği sonucuna varır. Buradaki yanlış mantık, iki sonucun, özel mülk +yazılımın olması durumu ile hiçbir yazılımın olmaması durumu, +karşılaştırılmasındadır ve başka hiçbir olasılığın olmadığı +varsayılmaktadır.

+

+ Yazılım telif hakkı sistemi söz konusu olduğunda, yazılım gelişimi +genellikle yazılımın kullanımını kontrol eden bir sahibin varlığıyla +ilişkilidir. Bu ilişki var olduğu sürece, her zaman özel mülk yazılımın var +olması ya da hiçbir yazılımın var olmaması seçeneğiyle karşı karşıya +kalırız. Ancak, bu ilişki yapısal ya da önlenemeyen bir ilişki değildir; bu, +sorgulamakta olduğumuz özel sosyal/yasal kararın bir sonucudur: bu, yazılım +sahipliğinin olup olmaması kararıdır. Özel mülk yazılımın var olması - +hiçbir yazılımın var olmaması arasındaki tercihin formülize edilmesi, +sorgulanmayı gerektirmektedir.

+ +

Sahiplerin Olmasına Karşı Sav

+

+ Şu anda soru şudur: “Yazılımın gelişimi, kullanımının kısıtlanması +amacıyla sahiplerinin olmasıyla ilişkilendirilmeli midir?”

+

+ Buna karar vermek için, bu iki eylemin her birinin toplum üzerindeki +etkisini birbirinden bağımsız olarak değerlendirmemiz gerekir: yazılımın +geliştirilmesinin etkisi (dağıtım terimlerinden bağımsız olarak) ve +kullanımının sınırlanmasının etkisi (yazılımın geliştirilmiş olduğu +varsayılarak). Bu eylemlerden biri yararlı ve diğeri de zararlı ise, o zaman +ilişkiyi bırakmamız ve yalnızca yararlı olan eylemi gerçekleştirmemiz daha +iyidir.

+

+ Bu durumu farklı bir şekilde ortaya koyarsak, halihazırda geliştirilmiş olan +bir programın dağıtılmasının kısıtlanması toplum için zararlı ise, o zaman +etik bir yazılım geliştiricisi, bu seçeneği reddedecektir.

+

+ Paylaşmanın kısıtlanmasının etkisini belirlemek için, kısıtlı (başka bir +deyişle, özel mülk) bir programın toplum için değerini, aynı programın +herkes için ulaşılabilir olduğu durumdaki değeriyle karşılaştırmamız +gerekir. Bu, iki dünyanın karşılaştırılması anlamına gelmektedir.

+

+ Bu çözümleme, ayrıca şu şekilde yapılan basit karşı savı da +yanıtlamaktadır. “komşuya programın bir kopyasının verilmesinin yararı, +programın sahibine verilen zarar nedeniyle yok olmaktadır.” Bu karşı sav, +zararın ve faydanın eşit büyüklükte olduğunu varsaymaktadır. Çözümleme, iki +büyüklüğün karşılaştırılmasını içermektedir ve faydanın daha büyük olduğunu +göstermektedir.

+

+ Bu savı açıklığa kavuşturmak için, bu savı başka bir alana uygulayalım: yol +inşaatı.

+

+ Bütün yolların finansmanı geçiş ücretleriyle sağlanabilir. Bu, tüm cadde +köşelerinde geçiş ücreti stantlarının olmasını gerektirecektir. Bu gibi bir +sistem, yolları iyileştirmek için büyük bir istenç sağlayacaktır. Ayrıca +herhangi belirli bir yolun kullanıcılarının söz konusu yol için ödeme +yapmasına neden olacaktır. Ancak, geçiş ücreti standı, düzgün bir biçimde +araba sürülmesine ilişkin yapay bir engeldir, yapaydır çünkü yolların ya da +arabaların nasıl çalıştığının bir sonucu değildir.

+

+ Yararları açısından ücretli ve ücretsiz yolları karşılaştırırsak, geçiş +ücreti stantlarına sahip olmayan yolların inşaatının ve çalıştırılmasının +daha ucuz olduğunu, daha güvenli ve kullanımının daha etkin olduğunu +görürüz(2). Fakir bir ülkede, geçiş ücretleri, yolları +birçok vatandaş için daha elverişsiz hale getirmektedir. Bu nedenle, geçiş +ücreti standı olmayan yollar, topluma daha düşük maliyette daha fazla fayda +sunmaktadır; toplum için daha çok tercih edilmektedir. Bu nedenle toplumun, +yolların finansmanını geçiş ücreti stantları yerine başka bir şekilde +sağlaması gereklidir. Bir kere inşaa edildikten sonra, yolların kullanımı +ücretsiz olmalıdır.

+

+ Geçiş ücreti stantlarının savunucuları finansmanın sağlanması için tek +yol olarak bu stantları önerdiklerinde, mevcut tercih olanaklarını +bozarlar. Geçiş ücreti stantları finansman sağlamaktadır ancak başka bir +şeyi daha yapmaktadır: aslında, yolun kalitesini bozmaktadır. Geçiş ücretli +yol, ücretsiz (özgür) yol kadar iyi değildir; bu, ücretsiz yolların yerine +geçiş ücretli yolların geçeceği anlamına geliyorsa, daha iyi ya da teknik +olarak üstün yolların iyi bir sonuç vermeyebileceğini gösterir.

+

+ Tabi ki, ücretsiz bir yolun inşaatının da maliyeti vardır ve bu maliyeti, +kamunun bir şekilde ödemesi şarttır. Ancak, bu, geçiş ücreti stantlarının +önlenemez olduğu anlamına gelmez. Her iki durumda da ücret ödemesi gereken +bizler için, ücretsiz bir yolun satın alınması paramızın daha iyi +değerlendirilmesini sağlayacaktır.

+

+ Geçiş ücreti olan bir yolun, hiç yolun olmamasından daha kötü olduğunu +söylemiyorum. Bu, geçiş ücretinin hiç kimsenin yolu kullanamayacağı kadar +yüksek olduğu durumda geçerli olurdu, ancak bu, bir geçiş ücreti toplayıcısı +için muhtemel olmayan bir politikadır. Ancak, geçiş ücreti stantları önemli +harcama ve elverişsizliğe neden olduğu sürece, finansmanın daha az +engelleyici bir biçimde sağlanması daha iyidir.

+

+ Yazılım gelişimine aynı savı uygulayarak, şimdi yararlı yazılım programları +için “geçiş ücreti stantlarının” olmasının topluma pahalıya mal olduğunu +göstereceğim: programların oluşturulmasının daha pahalıya mal olmasına, +ortaya çıkan ürünün daha pahalı olmasına ve kullanımının daha az tatmin +edici ve daha verimsiz olmasına neden olmaktadır. Bunu, program yapısının +başka bir şekilde desteklenmesi gerektiği sonucu izleyecektir. Daha sonra, +yazılım gelişiminin desteklenmesi ve (gerçekte gerekli olduğu dereceye +kadar) finanse edilmesi için başka yöntemleri açıklamaya devam edeceğim.

+ +

Yazılımın Engellenmesi ile Verilen Zarar

+

+ Bir an için bir programın geliştirilmiş olduğunu ve gelişimi için her türlü +gerekli bedelin ödendiğini düşünün; şimdi toplum, programı özel mülk yapmak +ya da özgür paylaşım ve kullanım için izin vermek arasında bir tercih +yapmalıdır. Programın varlığı ve ulaşılabilirliği istenen bir şeydir.(3)

+

+ Programın dağıtımı ve değiştirilmesi üzerindeki sınırlamalar kullanımını +kolaylaştıramaz. Bu sınırlamalar yalnızca zarar vericidir. Bu nedenle +etkileri yalnızca olumsuz olabilir. Ancak ne kadar? Ve ne çeşit?

+

+ Bu gibi bir engellemeden dolayı üç farklı maddi zarar seviyesi vardır:

+ + + +

+ Her bir maddi zarar seviyesi, eşlik eden bir psiko-sosyal zarar biçimine +sahiptir. Bu, insanların kararlarının sonraki duyguları, yaklaşımları ve +yatkınlıkları üzerindeki etkisine gönderme yapmaktadır. İnsanların düşünme +yollarındaki bu değişiklikler daha sonra diğer insanlarla ilişkilerinde ek +bir etkiye sahip olacaktır ve maddi sonuçlara neden olabilir.

+

+ Maddi zararın üç seviyesi, programın katabildiği değerin bir kısmını +tüketebilir ancak sıfıra indiremez. Programın değerinin neredeyse tümünü +harcarlarsa, o zaman programın yazılması en azından programı geliştirmek +için harcanan emek şeklinde topluma zarar verir. Satılması kârlı olan bir +program birtakım net doğrudan maddi fayda sağlamalıdır.

+

+ Ancak, eşlik eden psiko-sosyal zarar hesaba katıldığında, özel mülk yazılım +gelişiminin verebildiği zararın bir sınırı yoktur.

+ +

Programların Kullanımının Sınırlandırılması

+

+ İlk zarar seviyesi, programın basit bir biçimde kullanımına engel +olmaktadır. Bir programın kopyalanması hemen hemen sıfır marjinal maliyete +sahiptir (ve işi kendiniz yaparak bu maliyeti ödeyebilirsiniz), bu nedenle +özgür bir piyasada, hemen hemen sıfır fiyata sahip olacaktır. Lisans ücreti, +programın kullanılmasına ilişkin önemli bir engelleyici etkendir. Geniş +çaplı olarak yararlı olan bir program özel mülk ise, çok daha az sayıda +insan bu programı kullanacaktır.

+

+ Bir programın topluma sağlayacağı toplam katkının programa bir sahip +atanmasıyla azalacağı kolayca görülebilir. Programı kullanmak için ödeme +yapması gereken programın her bir potansiyel kullanıcısı, ödeme yapmayı +seçebilir ya da programı kullanmaktan vazgeçebilir. Kullanıcı ödeme yapmayı +tercih ettiği zaman, iki taraf arasında toplamı sıfır olan bir para +transferi gerçekleşmektedir. Ancak bir kimse programın kullanımından +vazgeçmeye karar verdiğinde, bu durum, o kimseye zarar verir ve de bu +durumun kimseye yararı olmaz. Negatif sayılarla sıfırların toplamı negatif +olmalıdır.

+

+ Ancak bu, programı geliştirmek için gerekli çalışma miktarını +azaltmamaktadır. Sonuç olarak, saatlik çalışma başına sağlanan kullanıcı +memnuniyeti açısından tüm sürecin verimi azalır.

+

+ Bu, programlar, arabalar, sandalyeler ya da sandviçlerin kopyaları +arasındaki önemli farklı yansıtır. Bilim kurgu filmlerinin dışında fiziksel +nesneler için hiçbir kopyalama makinesi yoktur. Ancak programların +kopyalanması kolaydır; herhangi bir kimse, çok az çabayla istendiği kadar +kopya oluşturabilir. Fiziksel nesneler için bu geçerli değildir çünkü madde +korunmaktadır: her bir yeni kopya, ilk kopyanın yapılış şekliyle aynı +şekilde hammaddelerden yapılmalıdır.

+

+ Maddi nesneler söz konusu olduğunda, bu nesnelerin kullanımına ilişkin +engelleyici durum anlamlıdır çünkü daha az nesnenin satın alınması, bu +nesneleri yapmak için daha az hammadde ve çalışmanın gerekli olduğu anlamına +gelmektedir. Genelde üretim süreci üzerine dağıtılmış bir başlangıç +maliyetinin ve bir geliştirme maliyetinin olduğu gerçektir. Ancak üretimin +marjinal maliyeti önemli olduğu sürece, geliştirme maliyetinin bir kısmının +eklenmesi niteliksel bir fark yaratmamaktadır. Ve sıradan kullanıcıların +özgürlüğünde kısıtlamaların olmasını gerektirmemektedir.

+

+ Ancak, aksi takdirde özgür olacak olan bir şey üzerinde bir fiyatın +dayatılması niteliksel bir değişikliktir. Yazılım dağıtımı için merkezi +olarak dayatılan bir ücret güçlü bir engelleyici durum haline gelmektedir.

+

+ Dahası, şimdi uygulandığı gibi merkezi üretim, yazılımın kopyalarının +sunulması aracı olarak bile etkin değildir. Bu sistem gereksiz paketleme, +dünya genelinde çok sayıda paketin taşınması ve satış için depolanmasındaki +fiziksel disklerin ya da teyplerin iliştirilmesini içermektedir. Bu maliyet, +işin yapılmasının masrafı olarak sunulmaktadır; gerçekte, sahiplerin olması +nedeniyle oluşan boşa harcamanın bir kısmıdır.

+ +

Sosyal Uyumun Zarar Görmesi

+

+ Kendinizin ve komşunuzun belirli bir programın çalışmasını yararlı +bulacağını varsayın. Komşunuz açısından etik olarak bakıldığında, durumun +uygun bir şekilde gerçekleşmesinin programın her ikiniz tarafından +kullanılmasını mümkün kılacağını hissetmelisiniz. Programın yalnızca biriniz +tarafından kullanılması ve diğerinin kısıtlanması önerisi, ara bozucu bir +öneridir komşunuz da siz de bu durumu kabul edemezsiniz.

+

+ Tipik bir yazılım lisans anlaşması imzalamak komşunuza ihanet etmek anlamına +gelmektedir: “Komşumu bu programdan mahrum bırakmaya söz veriyorum böylece +kendim için bir kopya edinebilirim.” Bu gibi tercihler yapan insanlar, +komşulara yardım etmenin önemini basit görerek kendilerini haklı göstermek +için iç psikolojik baskı hisseder, bu nedenle toplum ruhu zayıflar. Bu, +programın kullanımından insanları vazgeçirmenin maddi zararıyla ilişkili +olan psiko-sosyal zarardır.

+

+ Birçok kullanıcı, paylaşmanın reddedilmesinin hatalı olduğunu bilinçaltında +hissetmektedir, bu nedenle bu kullanıcılar, lisansları ve kanunları +görmezden gelmeye karar verir ve her şekilde programları paylaşırlar. Ancak +genellikle bunu yaptıkları için suçlu hissederler. İyi komşu olmak için +kuralları çiğnemenin gerekli olduğunu bilirler ancak kanunlara yine de önem +verirler ve iyi bir komşu olmanın (ki öyledirler) utanç verici ya da +ahlaksızca olduğu sonucuna varırlar. Bu da psiko-sosyal bir zarar çeşididir +ancak bu lisansların ve kanunların hiçbir törel güce sahip olmadığına karar +vererek bundan kaçınılabilir.

+

+ Programcılar ayrıca, çalışmalarını birçok kullanıcının kullanmasına izin +verilmeyeceğini bilerek psikolojik zarar da görmektedir. Bu durum, siniklik +ya da inkâr davranışına yol açmaktadır. Bir programcı, teknik olarak heyecan +verici bulduğu çalışmayı coşkulu bir şekilde tanımlayabilir; o zaman +“Kullanmama izin verilecek mi?” sorusunu duyduğunda yüzü düşer ve cevabın +hayır olduğunu itiraf eder. Cesareti kırılmış hissetmemek için, çoğunlukla +bu gerçeği görmezden gelir ya da bu konunun önemini en aza indirmek için +sinik bir tutum benimser.

+

+ Reagan döneminden beri, A.B.D.’deki en büyük eksiklik konusu, teknik yenilik +değil daha çok toplumun iyiliği için birlikte çalışma isteğidir. Toplum için +birlikte çalışma isteği harcanarak teknik yeniliğin yüreklendirilmesi +anlamsızdır.

+ +

Programların Uyarlanmasının Engellenmesi

+

+ Maddi zararın ikinci seviyesi programların uyarlanamamasıdır. Yazılımın +değişikliklerinin kolaylaşması eski teknolojiye göre en büyük avantajlardan +biridir. Ancak piyasada mevcut yazılımların birçoğu, satın alındıktan sonra +bile değişiklik için elverişli değildir. Bir kara kutu gibi, almanız ya da +bırakmanız için uygundur, hepsi bu.

+

+ Çalıştırabileceğimiz bir program, anlamı kapalı olan bir sayı serisinden +oluşmaktadır. Hiç kimse, hatta iyi bir programcı bile, programın başka bir +şey yapması için bu sayıları kolayca değiştiremez.

+

+ Programcılar normalde bir programın “kaynak kodu” ile çalışır, bu kaynak +kodu, Fortran ya da C gibi bir programlama dilinde +yazılmaktadır. Kullanılmakta olan verileri ve programın parçalarını +göstermek için isimleri kullanır ve toplama için + ve çıkarma için – gibi +sembollerle işlemleri temsil eder. Programcıların, programları okuması ve +değiştirmesine yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Burada bir örnek +mevcuttur; bu örnek, bir düzlemdeki iki nokta arasındaki uzaklığı hesaplamak +için kullanılan bir programdır:

+ +
+     float
+     distance (p0, p1)
+          struct point p0, p1;
+     {
+       float xdist = p1.x - p0.x;
+       float ydist = p1.y - p0.y;
+       return sqrt (xdist * xdist + ydist * ydist);
+     }
+
+

+ Burada husus kaynak kodun tam olarak ne anlama geldiği değildir; cebir gibi +gözükmesidir, ve bu programlama dilini bilen bir kişi onu anlamlı ve açık +bulacaktır. Buna karşın, bu yazıyı yazdığım sırada kullandığım +bilgisayardaki haliyle çalıştırılabilir biçimde aynı programı aşağıda +görebilirsiniz: +

+ +
+     1314258944      -232267772      -231844864      1634862
+     1411907592      -231844736      2159150         1420296208
+     -234880989      -234879837      -234879966      -232295424
+     1644167167      -3214848        1090581031      1962942495
+     572518958       -803143692      1314803317
+
+ +

+ Kaynak kodu, programın her kullanıcısı için (en azından potansiyel olarak) +yararlıdır. Ancak birçok kullanıcının, kaynak kodunun kopyalarına sahip +olmasına izin verilmez. Genelde hiç kimse ondan bir şeyler öğrenmesin diye, +özel mülk bir programın kaynak kodu, sahibi tarafından gizli +tutulur. Kullanıcılar, yalnızca bilgisayarın çalıştıracağı anlaşılmaz sayı +dosyalarını almaktadır. Bu, programın, yalnızca programın sahibi tarafından +değiştirilebileceği anlamına gelmektedir.

+

+ Bir arkadaşım, bir keresinde bana bir bankada altı ay programcı olarak +çalıştığını ve piyasada bulunan programlara benzer bir program yazdığını +anlatmıştı. Piyasadan mevcut programa ilişkin kaynak kodunu alabilirse, +kolayca ihtiyaçlarına göre ayarlayabileceğini söylemişti. Banka, bunu almak +için ödeme yapmak konusunda istekliydi ancak buna izin verilmemekteydi, +kaynak kodu sırdı. Bu nedenle, altı ay çalışması gerekliydi, bu, bu büyük +üründe hatırı sayılır bir çalışmaydı ancak gerçekte boşa giden bir +çalışmaydı.

+

+ MIT Yapay Zeka +Laboratuarı 1977 yılı civarında Xerox’tan hediye olarak bir grafik yazıcısı +aldı. Bu yazıcı, birçok yararlı ekleme yaptığımız özgür yazılım tarafından +çalıştırılmaktaydı. Örneğin, yazılım, bir yazdırma işinin tamamlanması +üzerine bir kullanıcıyı derhal bilgilendirecekti. Yazıcıda ne zaman kağıt +sıkışması ya da kağıtsız kalma gibi bir sorun olsa, yazılım, derhal yazdırma +işlerini sıraya koyarak tüm kullanıcıları bilgilendirmekteydi. Bu özellikler +düzgün çalışmayı sağlamaktaydı.

+

+ Daha sonra Xerox, YZ Laboratuarına, ilk lazer yazıcılarından biri olan daha +yeni, daha hızlı bir yazıcı verdi. Bu yazıcı, bu iş için atanan bir +bilgisayarda çalışan özel mülk bir yazılım tarafından sürülmekteydi, bu +nedenle en sevdiğimiz özelliklerin hiçbirini ekleyemedik. Bir yazdırma işi, +bu bilgisayara gönderildiğinde ancak iş gerçekten de yazdırıldığında (ve +gecikme genelde önemli orandaydı) bir bildirim almıyorduk. İşin gerçekten de +ne zaman yazdırıldığının bulunması için bir yol yoktu; yalnızca tahmin +yürütebiliyordunuz. Ve bir kağıt sıkışması olduğunda, hiç kimse +bilgilendirilmiyordu, bu nedenle yazıcı genellikle hiç kimse tarafından +tamir edilmeden bir saat öylece duruyordu.

+

+ YZ Laboratuarındaki sistem programcıları muhtemelen programın orijinal +yazarları gibi bu gibi problemleri çözebilmekteydi. Xerox, bu gibi +problemlerin çözülmesiyle ilgilenmiyordu ve bizi bu konuda engellemeyi +tercih etti, bu nedenle problemleri kabul etmeye zorlandık. Bu problemler +hiçbir zaman giderilmedi.

+

+ Birçok iyi programcı bu hüsranı yaşadı. Banka, derme çatma hazırlanmış olan +programdan yeni bir program yazarak problemi çözmeyi başarmıştı ancak ne +kadar yetenekli olursa olsun tipik bir kullanıcının tek yapabileceği şey +vazgeçmekti.

+

+ Bu vazgeçiş, insanda kendine güven anlamında psiko-sosyal zarara neden +olmaktadır. İhtiyaçlarınıza uygun olarak yeniden düzenleyemeyeceğiniz bir +evde yaşamak cesaret kırıcıdır. Birinin hayatının diğer yönlerini +etkileyecek şekilde yayılabilen kabullenmeye ve cesaret kırmaya neden +olur. Bu şekilde hisseden insanlar mutsuzdur ve iyi çalışma yapamazlar.

+

+ Yemek tariflerinin yazılımla aynı şekilde biriktirilmiş olduğu durumu hayal +edin. Şöyle diyebilirsiniz: “Tuzunu azaltarak bu yemek tarifini nasıl +değiştiririm?“ ve büyük şef şu şekilde yanıt verir: “Beynimin ve +damak tadımın bir sonucu olan benim yemek tarifime, tarifi kurcalamaya +çalışarak nasıl hakaret edersin? Yemek tarifimi değiştirme ve onu daha güzel +yapma hakkına sahip değilsin!”

+

+ “Ama doktorum tuz yememem gerektiğini söyledi! Ne yapabilirim? Benim +için tuzu çıkaramaz mısınız?”

+

+ “Bunu memnuniyetle yaparım; ücretim yalnızca $50,000’dir.” +(Sahibin değişiklikler üzerinde tekeli olduğu için, ücret yüksektir.) +“Ancak, şimdi zamanım yok. Deniz Kuvvetleri Departmanı'na gemi +bisküvileri için yeni bir tarif tasarlamam gerekiyor. İki yıl sonra sizin +işinizi görürüm.”

+ +

Yazılım Geliştirmenin Engellenmesi

+

+ Üçüncü maddi zarar seviyesi, yazılım geliştirmeyi etkilemektedir. Yazılım +geliştirme, bir kimsenin mevcut bir programı aldığı ve yeni bir özellik için +parçalarını yeniden yazdığı ve daha sonra başka bir insanın başka bir +özellik eklemek için parçaları yeniden yazdığı evrimsel bir süreç olarak +alışılageldi ve bazı durumlarda, bu yirmi yıllık bir periyot boyunca devam +etti. Bu arada, programın parçaları, başka programların başlangıçlarını +oluşturmak üzere alınacak ve orada kullanılacaktır.

+

+ Sahiplerin var olması bu gelişim tipini engellemektedir, bir program +geliştirilirken, derme çatma olarak hazırlanmış bir parçadan çalışılmaya +başlanmasını gerekli kılmaktadır. Ayrıca genç pratisyenlerin, yararlı +teknikleri öğrenmek için mevcut programları çalışmasını ya da hatta büyük +programların yapılandırılabilmesini de önler.

+

+ Sahipler ayrıca eğitimi de önlemektedir. Bilgisayar bölümünde büyük bir +programın kaynak kodunu hiçbir zaman görmemiş zeki öğrencilerle +karşılaştım. Küçük programları yazma konusunda başarılı olabilirler ancak +başkalarının nasıl yaptığını göremezlerse, büyük programları yazma konusunda +farklı özellikleri öğrenmeye başlayamazlar.

+

+ Herhangi bir entelektüel alanda, birileri diğerlerinin omuzlarına çıkarsa, +daha büyük yüksekliklere ulaşabilirler. Ancak yazılım alanında artık buna +izin verilmemektedir, kendi firmanızda diğer insanların omuzlarına +çıkabilirsiniz.

+

+ İlgili psiko-sosyal zarar, ülkeleri savaşta olsa bile, bilim adamlarının iş +birliği yapmasını sağlayacak kadar güçlü olmuş olan bilimsel işbirliğinin +ruhunu etkilemektedir. Bu ruhta, laboratuarlarını Pasifik’teki bir adada +bırakan Japon oşinograflar, ABD Deniz Kuvvetleri için çalışmalarını dikkatli +bir şekilde korumuş ve çalışmalarına iyi bakmaları için ABD Deniz +Kuvvetlerine bir not bırakmışlardır.

+

+ Kâra ilişkin uyuşmazlık, uluslar arası uyuşmazlığın ayırdığına zarar +vermiştir. Bugünlerde, birçok alandaki bilim adamı, deneyini diğerlerinin +tekrarlamasını olanaklı kılmak için yayınlarında yeterince bilgi +vermemektedirler. Yalnızca okuyucuların ne kadarını yapabileceklerine +şaşırmalarına yetecek kadar bilgi sunarlar. Bu, rapor halinde sunulan kaynak +kodunun genelde sır olduğu bilgisayar biliminde de kesinlikle benzer +şekildedir.

+ +

Paylaşımın Nasıl Kısıtlandığı Önemli Değildir

+

+ İnsanların bir programın kopyalanması, değiştirilmesi ve üzerine bazı yapı +taşlarının konulmasının önlenmesinin etkilerini açıkladım. Bu engellemenin +nasıl gerçekleştiğini açıklamadım çünkü bu, sonucu etkilememektedir. Kopya +koruması ya da telif hakkı, lisanslar ya da şifreleme ya da ROM kartları ya da donanım seri numaraları +ndan hangisi ile yapılırsa yapılsın, kullanımı önlemede başarılı +olursa, zarar vericidir.

+

+ Kullanıcılar, bu yöntemlerin bazılarını diğerlerinden daha uygunsuz +bulmaktadır. Zannediyorum ki, en çok nefret edilen metotlar, hedeflerini +gerçekleştiren metotlardır.

+ +

Yazılım Özgür Olmalıdır

+

+ Bir programın sahibinin olmasının, programın değiştirilmesinin ya da +kopyalanmasının kısıtlanmasının, engelleyici olduğunu göstermiştim. Negatif +etkileri yaygın ve önemlidir. Ortaya çıkan sonuç toplumda, programlar için +sahipler olmamalıdır.

+

+ Toplumun ihtiyaç duyduğu şeyi anlamanın başka bir yolu özgür yazılımdır ve +özel mülk yazılım kötü bir ikamedir. Bunun cesaretlendirilmesi ihtiyaç +duyduğumuz şeyi almanın gerçekçi bir yolu değildir.

+

+ Vaclav Havel, bize şunu tavsiye etmiştir: “Bir şey için, başarılı olma +şansına sahip olduğu için değil, iyi olduğu için savaşın.” Özel mülk +yazılım yapan bir şirket, kendi dar anlamında başarı şansına sahiptir ancak +bu, toplum için iyi olan şey değildir.

+ +

İnsanlar Niçin Yazılım Geliştireceklerdir

+

+ Telif hakkını insanları yazılım geliştirmeye cesaretlendiren bir araç olarak +kabul edersek, ilk başta daha az yazılım geliştirilecektir ancak söz konusu +yazılım daha yararlı olacaktır. Genel olarak sağlanan kullanıcı +memnuniyetinin daha az olup olmayacağı açık değildir; ancak öyleyse ya da +herhangi bir şekilde bu kullanıcı memnuniyetini arttırmak istersek, gelişimi +yüreklendirmek için başka yollar vardır, tıpkı yollarda para toplamak için +geçiş ücreti stantlarının dışında başka alternatiflerin de olması +gibi. Bunun nasıl olabileceği hakkında konuşmadan önce, ilk olarak yapay +cesaretlendirmenin gerçekten ne kadar gerekli olduğunu sorgulamak isterim.

+ +

Programlama Eğlencelidir

+

+ Örneğin, para için yapılacak olmasını göz ardı edersek, yol inşaatı gibi az +sayıda kimsenin girişeceği bazı işler vardır. Zengin olma şansının düşük +olduğu bazı başka çalışma ve sanat dalları mevcuttur, insanlar bu gibi +işlere meraklarından ya da toplum tarafından algılanan değerlerinden ötürü +girer. Buna ilişkin örnekler, matematiksel mantığı, klasik müziği ve +arkeolojiyi ve çalışan insanlar arasındaki politik organizasyonu +kapsamaktadır. İnsanlar, finansmanı sağlanan mevcut birkaç konum için acı +bir şekilde olmaktan çok üzgün bir şekilde rekabet eder. Hatta güçleri +yeterse, ilgili alanda çalışmak için para bile ödeyebilirler.

+

+ Bu gibi bir alan, zengin olma şansını sunmaya başlarsa, bir anda kendini +değiştirebilir. Bir çalışan zengin olursa, diğerleri de aynı imkânı talep +eder. Kısa zamanda, tümü, zevk için yapmakta oldukları şey için büyük +miktarlarda para isteyebilirler. Birkaç yıl geçtiğinde, ilgili alanla +ilişkili herkes, büyük maddi çıkar olmaksızın işin yapılmasına saçma gözüyle +bakacaktır. Sosyal planlayıcılara, bunu gerçekleştirmek için gerekli olan +özel tedbirleri ve tekeli oluşturarak bu kârların mümkün olmasını +sağlamaları konusunda baskı yapacaklardır.

+

+ Bu değişim, 1980'lerde bilgisayar programcılığı alanında +gerçekleşti. 1970'lerde, “bilgisayar bağımlılığı” adlı makaleler +vardı: kullanıcılar “çevrim içi oluyorlardı” ve +haftada-yüz-dolarlık alışkanlıkları vardı. Genel olarak insanların +evliliklerini bile sona erdirmeye yetecek kadar programlamayı sevdikleri +düşünülüyordu. Günümüzde, genel olarak hiç kimsenin yüksek bir ücret almadan +programlama yapmadığı anlaşılmaktadır. İnsanlar, o zaman bildikleri şeyi +unutmuşlar.

+

+ Belirli bir zamanda birçok insanın yüksek ücret için belirli bir alanda +çalışacağı doğruyken, bunun hâlâ doğru olması gerekmez. Toplumun da bunu +yüreklendirmesi ile, değişimin dinamiği tersine işleyebilir. İnsanların +zengin olma ihtimalini ortadan kaldırırsak, o zaman bir süre sonra, +davranışlarını yeniden ayarladıkları zaman, insanlar, bir kere daha yeniden +başarının zevki için ilgili alanda çalışmaya can atacaklardır.

+

+ Buradaki soru şudur: “Programcılara nasıl ücret ödenebilir?” Bu soru, +programcılara bir servet ödenmesinin gerekmediği fark edildiğinde, daha +kolay bir soru haline gelmektedir. Sade bir yaşantının sağlanması daha +kolaydır.

+ +

Özgür Yazılımın Finansmanı

+

+ Programcılara ücret ödeyen kurumların yazılım evleri olması gerekmez. Bunu +yapabilecek birçok başka kurum mevcuttur.

+

+ Donanım üreticileri, yazılımın kullanımını kontrol edemeseler bile, yazılım +gelişimini desteklemeyi önemli bulmaktadır. 1970 yılında, yazılımlarının +çoğu özgürdü çünkü kısıtlamayı düşünmüyorlardı. Günümüzde, konsorsiyumlara +katılmaya ilişkin artan istekleri, yazılıma sahip olmanın onlar için +gerçekten de önemli olan şey olmadığını fark ettiklerini göstermektedir.

+

+ Üniversiteler, birçok programlama projesi gerçekleştirmektedir. Günümüzde, +üniversiteler, genellikle elde ettikleri sonuçları satmaktadır ancak +1970’lerde satmamaktaydılar. Yazılım satmalarına izin verilmese, +üniversitelerin özgür yazılım geliştirip geliştirmeyeceğine ilişkin bir +şüphe var mıdır? Bu projeler, şimdi özel mülk yazılım gelişimini destekleyen +hükümet anlaşmalarıyla desteklenebilir.

+

+ Günümüzde üniversite araştırmacılarının bir sistem geliştirmek, sistemi +tamamlanana kadar geliştirmek ve projeyi “tamamlanmış” olarak adlandırmak +için ödenek alması ve daha sonra projeyi gerçekten de bitirdikleri ve +kullanılır hale getirdikleri şirketleri kurmaları yaygındır. Bazen +tamamlanmamış sürümü “özgür” olarak adlandırırlar; gerçekten de bozulmuş +iseler, bunun yerine, üniversiteden özel bir lisans alırlar. Bu bir sır +değildir; ilgili herkes tarafından açık bir şekilde kabul +edilmektedir. Ancak araştırmacılar bu gibi şeyleri yapma isteğine açık +değillerse, yine de araştırmayı gerçekleştireceklerdir.

+

+ Özgür yazılım geliştiren programcılar, yazılımla ilgili hizmetleri satarak +yaşamlarını sağlayabilirler. GNU C +derleyicisini yeni donanıma taşımak ve GNU +Emacs’a kullanıcı ara yüzü uzantıları yapmak üzere +tutulmuştum. (Gerçekleştirilmesi tamamlandıktan sonra bu gelişmeleri kamuya +sundum.) Ayrıca ders verdim ve bunun için de ücret aldım.

+

+ Bu şekilde çalışan tek ben değilim; şimdi bundan başka hiçbir iş yapmayan +başarılı ve büyüyen bir şirket var. Ayrıca GNU sisteminin özgür yazılımı +için ticari olarak destek sağlayan başka birçok firma bulunmaktadır. Bu, +bağımsız yazılım destek endüstrisinin başlangıcıdır, özgür yazılım baskın +hale gelirse, oldukça büyüyecek olan bir endüstridir. Çok zengin olanlar +dışındaki kullanıcılara, özel mülk yazılım için mevcut olmayan bir seçeneği +sunmaktadır.

+

+ Özgür Yazılım Vakfı gibi yeni vakıflar da +programcıları finanse edebilir. Kurumun gelirlerinin çoğu, posta vasıtasıyla +disk ve teyp alan kullanıcılar tarafından sağlanmaktadır. Teypler üzerindeki +yazılım ücretsizdir, bu, her kullanıcının yazılımı kopyalama ve değiştirme +özgürlüğünün olduğu anlamına gelmektedir ancak birçoğu kopyaları almak için +ödeme yapmaktadır. (“Özgür yazılımın” ücretle ilgili değil +özgürlükle ilgili olduğunu unutmayın.) Halihazırda bir kopyaya sahip bazı +kullanıcılar, hak ettiğimizi düşündükleri bir katkıyı sağlamak için teyp +sipariş etmektedir. Vakıf ayrıca bilgisayar üreticilerinden önemli oranda +bağış da almaktadır.

+

+ Özgür Yazılım Vakfı bir bağış kurumudur ve geliri, mümkün olduğunca fazla +sayıda programcı tutmak için harcanmaktadır. Bir şirket olarak kurulmuş +olsaydı, aynı ücretle aynı özgür yazılımı kamuya dağıtarak, kurucusu için +çok iyi bir servet sağlayabilirdi.

+

+ Vakıf bir bağış kurumu olduğu için, programcılar genelde başka bir yerde +kazanacaklarının yarı parasına Vakıf için çalışmaktadır. Bunu yapmaktadırlar +çünkü bürokrasimiz yoktur ve çünkü çalışmalarının kullanımının +engellenmeyeceğini bilmenin memnuniyeti içindedirler. Hepsinin ötesinde, +programlama eğlenceli bir iştir. Buna ek olarak, gönüllüler de bizim için +birçok yararlı program yazmıştır. (Teknik yazarlar bile gönüllüdür.)

+

+ Bu, müzik ve sanatta olduğu gibi programlamanın çok etkileyici olduğunu +doğrular. Hiç kimsenin programlama yapmayacağından korkmamıza gerek yoktur.

+ +

Kullanıcılar Geliştiricilere Ne Borçludur?

+

+ Yazılım kullanıcılarının, yazılımın desteklenmesine katkıda bulunmak için +manevi bir zorunluluk hissetmesi için iyi bir neden vardır. Özgür yazılımın +geliştiricileri, kullanıcıların eylemlerine katkıda bulunmaktadır ve özgür +yazılım geliştiricilerine bunu sürdürmeleri için finansman sağlamak +kullanıcıların uzun vadede ilgilendikleri bir husustur ve adildir.

+

+ Ancak, bu husus, özel mülk yazılım geliştiricileri için geçerli değildir +çünkü kısıtlamalar, bir ödülden çok bir cezayı gerektirmektedir.

+

+ Bu nedenle burada bir ikilem vardır: yararlı yazılımın geliştiricisi, +kullanıcıların desteğine hak kazanmaktadır ancak bu manevi zorunluluğun bir +gereksinime dönüştürülmesine ilişkin her türlü girişim, zorunluluğa ilişkin +temele zarar vermektedir. Geliştirici, bir ödülü hak edebilir ya da talep +edebilir ancak bunların her ikisi de aynı anda olamaz.

+

+ Bu ikilem ile karşı karşıya kalan etik bir yazılım geliştiricinin, ödülü hak +edecek şekilde davranacağına inanıyorum fakat tabiki kullanıcılardan gönüllü +bağışı da rica etmelidir. Sonuç olarak, kullanıcılar, tıpkı kamuya ait radyo +ve televizyon istasyonlarını desteklemeyi öğrendikleri gibi baskı olmaksızın +geliştiricileri desteklemeyi de öğrenecektir.

+ +

Yazılım Üretkenliği Nedir?

+

+ Yazılım özgür olsaydı, hâlâ programcılar olacaktı ancak daha az sayıda +olacaktı. Bu durum toplum için kötü olur muydu?

+

+ İlle de öyle olması gerekmez. Günümüzde gelişmiş toplumlar, 1900 yılında +olduğundan daha az sayıda çiftçiye sahiptir ancak bunun toplum için kötü +olmadığını düşünmekteyiz çünkü daha az sayıda çiftçi, birçok çiftçinin +sağladığından daha fazla gıda sağlamaktadır. Bunu gelişmiş üretkenlik olarak +adlandırırız. Özgür yazılım, talebi karşılamak için çok daha az sayıda +programcıya ihtiyaç duymaktadır çünkü her seviyede yazılım üretkenliği +artmıştır:

+ + + +

+ Daha az sayıda programcının işe alınmasına neden olacağını ifade ederek +işbirliğine karşı çıkanlar, gerçekte artmış üretkenliğe karşı +çıkmaktadır. Aslında bu insanlar genelde yazılım endüstrisinin artmış +üretkenliğe ihtiyaç duyduğuna ilişkin geniş çaplı olan inancı kabul +etmektedirler. Peki bu nasıl olur?

+

+ “Yazılım üretkenliği” iki farklı anlama gelebilir: tüm yazılım gelişiminin +genel üretkenliği ya da özel olarak projelerin üretkenliği. Genel +üretkenlik, toplumun geliştirmek istediği bir şeydir ve bunu +gerçekleştirmenin en doğrudan yolu, bunu engelleyen, işbirliğine ilişkin +yapay engelleri ortadan kaldırmaktır. Ancak “yazılım üretkenliği” alanını +çalışan araştırmacılar, yalnızca geliştirmenin zor teknolojik gelişmeleri +gerektirdiği ikinci ve sınırlı ifadeye odaklanmaktadır.

+ +

Rekabet Önlenemez Bir Şey Midir?

+

+ İnsanların rakiplerini geçmek için yarışmaya çalışmaları önlenemez bir şey +midir? Belki de öyledir. Ancak rekabet zararlı bir şey değildir; zararlı +olan şey savaştır.

+

+ Rekabet etmenin birçok yolu vardır. Rekabet, daha da fazlasını elde etmeye +ve diğerlerinin yaptığından daha iyisini yapmaya çalışmaktan +ibarettir. Örneğin, eskiden, programlama dehaları arasında rekabet vardı, +bilgisayarın en şaşırtıcı şeyi yapmasını sağlama yarışı ya da belirli bir iş +için en kısa ya da en hızlı programı kimin yazacağına ilişkin yarış. Bu +rekabet tipi, iyi bir centilmenlik ruhunun korunması şartıyla +herkes için yararlı olabilir.

+

+ Yapıcı rekabet insanları iyi çalışmalar yapmak üzere yüreklendirmek için +yeterli olan rekabettir. Bazı insanlar, dünyadaki tüm ülkeleri ziyaret eden +ilk insan olmak için rekabet etmektedir; bazıları bu uğurda bir servet +harcamaktadır. Ancak rakiplerinin çölleşmiş adalarda karaya oturmaları için +gemi kaptanlarına rüşvet vermemektedirler. En iyi olanın kazanmasına rıza +göstermektedirler.

+

+ İnsanlar kendilerini geliştirmek yerine birbirlerine engel olmaya çalışmaya +başladıklarında, rekabet savaş haline gelir, “En iyi olan kazansın” +felsefesinin yerini “En iyi olsam da olmasam da ben kazanayım” felsefesi +alır. Özel mülk yazılım zararlıdır, bunun nedeni yalnızca bir rekabet biçimi +olması değil ayrıca toplumumuzun vatandaşları arasındaki bir savaş biçimi +olmasıdır.

+

+ İş hayatındaki rekabetin mutlaka savaş olarak adlandırılması +gerekmez. Örneğin, iki market rekabet ettiğinde, tüm çabaları kendi +müşterilerini artırmaktır, rakibini sabote etmek değildir. Ancak bu, iş +etiğine özel bir bağlılık göstermemektedir; daha çok, fiziksel şiddetin +olmadığı bu iş hayatı çizgisinde savaş için az faaliyet alanı vardır. Tüm iş +alanları bu karakteristiği paylaşmamaktadır. Herkesin gelişmesini sağlayan +bilgilerin saklanması da bir savaş çeşididir.

+

+ Ticaret ideolojisi, insanların, rekabetle başa çıkmak için istek uyandıran +şeye dayanmalarını sağlamaz. Bazı savaş tipleri, anti tekel kanunlarla +yasaklanmıştır ancak yöneticiler bu kanunları ilkesel olarak savaşı +reddedecek şekilde genişletmek yerine özel olarak yasaklanmamış başka savaş +biçimlerini icat etmektedir. Toplumun, ayrılıkçı bir sivil savaşın ekonomik +eşdeğerinde kaynağı israf edilmektedir.

+ +

“Niçin Rusya’ya Taşınmıyorsunuz?”

+

+ ABD’de uç derecede hiçbirşeye karışmama bencilliğinde olanlar hariç herhangi +bir fikir savunucusu, bu suçlamayı genellikle duymuştur. Örneğin bu suçlama, +özgür dünyanın diğer tüm endüstrileşmiş toplumlarında olduğu gibi, ulusal +bir sağlık bakım sisteminin olması gerektiğini savunanlara da +yöneltilmiştir. Evrensel olarak gelişmiş toplumlarda olduğu gibi, sanat +dallarına kamusal desteği savunanlara da yöneltilmiştir. İnsanların halkın +iyiliği için hissettiği sorumluluk, Amerika’da Komünizm olarak +tanımlanmaktadır. Ancak bu fikirler ne kadar benzerdir?

+

+ Sovyetler Birliği’nde uygulandığı şekliyle komünizm, halkın iyiliği için +olduğu varsayılan ancak gerçekte Komünist partinin üyelerinin iyiliği için +çalışan bir merkezi kontrol sistemidir. Ve kopyalama cihazları yasal olmayan +kopyalamayı önlemek için sıkı bir şekilde korunmaktadır.

+

+ Amerikan yazılım telif hakkı sistemi, bir programın dağıtılması üzerinde +merkezi kontrol uygular ve yasal olmayan kopyalamayı önlemek için kopyalama +cihazlarını, otomatik kopya koruma sistemleriyle korur.

+

+ Bunun tersi olarak, insanların kendi işlemlerine karar vermekte özgür +oldukları bir sistem inşa etmeye çalışmaktayım; özellikle, insanlar +komşularına yardım etme konusunda ve günlük hayatlarında kullandıkları +araçları geliştirme ve değiştirme konusunda özgür olmalıdırlar. Bu, gönüllü +iş birliği ve yetkiyi merkezden alarak dağıtmayı esas alan bir sistemdir.

+

+ Bu nedenle, fikirleri, Rusya Komünizmine benzerlikleriyle yargılayacak +olursak, burada yazılım sahipleri Komünistlerdir.

+ +

Önermeler Sorusu

+

+ Bu yazıda yazılım kullanıcısının bir yazardan ya da hatta bir yazarın +çalışanından daha az önemli olmadığı varsayımını yapmaktayım. Başka bir +deyişle, hangi davranış tipinin en iyisi olduğuna karar verdiğimizde, +yazılım kullanıcılarıyla yazarların ilgi alanları ve ihtiyaçları eşit öneme +sahiptir.

+

+ Bu önerme evrensel olarak kabul edilmemiştir. Birçok insan, bir yazarın +patronunun temelde başka herhangi birinden daha önemli olduğunu +düşünmektedir. Örneğin, şu ifade yaygındır: Yazılımınların sahibinin +olmasının amacı, yazarın patronuna hak ettiği avantajı sağlamaktır, bunun +halkı nasıl etkileyeceği önemli değildir.

+

+ Bu önermelerin kanıtlanması ya da çürütülmesinin bir yolu yoktur. Kanıt, +ortak önermeleri gerektirir. Bu nedenle, söylemekte olduklarımın birçoğu, +yalnızca kullandığım önermelere katılanlara ya da en azından sonuçlarının ne +olduğuyla ilgilenenlere yöneliktir. Ürün sahiplerinin herkesten önemli +olduğunu düşünenler için, bu yazı basit bir şekilde önemsizdir.

+

+ Ancak niçin bir çok Amerikalı, belirli insanları diğer herkesin üstünde +tutan bir önermeyi kabul etsin ki? Bunun nedeni kısmen bu önermenin Amerikan +toplumunun hukuksal geleneğinin bir parçası olmasıdır. Bazı insanlar, bu +önermeden şüphe duyulmasının toplumun temelinde sorunların olduğu anlamına +geldiğini hisseder.

+

+ Bu insanların, bu önermenin hukuksal geleneğimizin bir parçası olmadığını +bilmeleri önemlidir. Hiçbir zaman da olmamıştır.

+

+ Öyle ki Anayasa, telif hakkının amacının “Bilimin ve Yararlı Sanatların +İlerlemesini desteklemek” olduğunu söylemektedir. Üst Kurul, bunun üzerinde +özenle çalışmıştır ve Fox Film v. Doyal’de şu ifadeyi kullanmıştır: +“A.B.D.’nin tek çıkarı ve [telif hakkı] tekelin görüşülmesindeki temel +hedef, halkın yazarlardan edindiği genel faydalarda bulunmaktadır.”

+

+ Anayasa ya da Üst Kurulla fikir birliği içinde olmamız gerekmez. (Bir +zamanlar, her ikisi de köleliğe göz yummuştur.) Bu nedenle, fikirleri +sahibin üstünlüğü önermesini çürütmemektedir. Umarım ki, bunun, geleneksel +bir varsayımdan çok, bir radikal sağ varsayımı olduğunun farkına varılması +çekiciliğini azaltacaktır.

+ +

Sonuç

+

+ Toplumumuzun komşuya yardım edilmesini yüreklendirdiğini düşünmek isteriz; +ancak birilerini karşı duruş gösterdikleri için her ödüllendirişimizde ya da +bu şekilde kazandıkları onları takdir ettiğiömizde, eleştirel mesajlar +alırız.

+

+ Yazılım karaborsacılığı, kişisel yarar için toplum çıkarının önemsenmemesine +itibar etmeme isteğimizin bir parçasıdır. Bu önemsememeyi Ronald Reagan’dan +Jim Bakker’a, Ivan Boesky’den Exxon’a, batan bankalardan başarısız okullara +kadar her yerde görebiliriz. Bunu, evsiz ve hapishanedeki insan sayısının +büyüklüğünden ölçebiliriz. Anti sosyal ruh kendi kendini beslemektedir çünkü +diğer insanların bize yardım etmeyeceğini gördükçe, onlara yardım etmek de o +kadar saçma görünmektedir. Bu nedenle toplum vahşileşmektedir.

+

+ Vahşi bir ormanda yaşamak istemiyorsak, davranışlarımızı +değiştirmeliyiz. İyi bir vatandaşın uygun olduğu zaman işbirliği yapan biri +olduğu, birilerinden alma konusunda başarılı biri olmadığı mesajını +göndermeye başlamalıyız. Umarım ki, özgür yazılım hareketi buna katkıda +bulunacaktır: en azından bir alanda, vahşi orman yerine, gönüllü işbirliğini +yüreklendiren ve bunu esas alarak çalışan daha etkin bir sistemle bunu elde +edeceğiz.

+ + +

Dipnotlar

+ +
    +
  1. “Free software”'deki “free” sözcüğü, özgürlüğe atıf yapmaktadır, fiyata atıf +yapmamaktadır; özgür bir programın bir kopyası için ödenen ücret sıfır ya da +çok düşük bir ücret ya da (nadiren) oldukça yüksek bir ücret olabilir.
    2. + +
  2. Kirlilik ve trafik tıkanması hususları bu sonucu değiştirmemektedir. Genel +olarak insanları araba sürmekten vazgeçirmek için araba sürmeyi daha pahalı +hale getirmek istersek, bunu, geçiş ücreti stantlarını kullanarak yapmak +daha dezavantajlıdır, geçiş ücreti stantları tıkanıklığı +artırmaktadır. Benzin üzerine vergi koymak daha iyidir. Benzer şekilde, +maksimum sürme hızının sınırlandırılmasıyla güvenliğin geliştirilmesi +isteği, buna ilişkin değildir; herhangi belirli bir hız sınırı için özgür +erişimli bir yol, durmaları ve gecikmeleri önleyerek ortalama sürme hızını +artırmaktadır.
    3. + +
  3. Toplumun beğenmemesinden dolayı piyasadan çekilen Lotus Marketplace kişisel +bilgi veri tabanı gibi belirli bir bilgisayar programı hiç olmaması gereken +zararlı bir şey olarak değerlendirilebilir. Söylediğim şeylerin çoğu bu +durum için geçerli değildir ancak sahibin, programı daha elverişsiz hale +getirmesi zemininde bir sahibin olması için tartışmak daha az +anlamlıdır. Program sahibi, programın elverişliliğini tamamen ortadan +kaldırmaz, ancak kullanımı zarar verici olarak değerlendirilen bir program +söz konusu olduğunda bu, istenen bir durumdur.
    4. +
+ +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html new file mode 100644 index 0000000..e3a3faa --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html @@ -0,0 +1,644 @@ + + + + + + +Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + +

Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir?

+ +
yazan Richard Stallman
+ + +

Bu makalenin bir sürümü ilk olarak Ekim 2013'te +Wired'de yayımlandı.
+Ayrıca Nisan 2018'de, The Guardian'da yayımlanan “Kişisel +Verilerinizi Güvende Tutmak İçin Radikal Bir Öneri” başlıklı +yazıyı da okumayı dikkate alın.

+ +
+ +
+
+ +Bilgisayar ekranında çıkan üç reklamı merak eden bir köpeğin karikatürü... +

“Köpek olduğumu nasıl öğrendiler?”

+
+ +

Edward Snowden'in açıklamaları sayesinde toplumdaki mevcut gözetim düzeyinin +insan haklarıyla uyumlu olmadığını biliyoruz. ABD ve başka yerlerdeki +muhaliflerin, kaynakların ve gazetecilerin tekrar tekrar taciz edilmesi ve +kovuşturulması bu durumu doğruluyor. Genel gözetim seviyesini azaltmamız +gerekiyor ama ne kadar? Güvence altına almamız gereken, hoş +görebileceğimiz azami gözetim düzeyi tam olarak ne kadar? Bu; gözetimin +demokrasinin işleyişini engellemeye başladığı, ifşacıların (Snowden gibi) +yakalanma olasılığının yüksek olduğu düzeydir.

+
+
+

Hükûmet gizliliği ile karşı karşıya kaldığımızda, insanlar olarak devletin ne +yaptığını öğrenmek için ifşacılara ihtiyacımız var. (Bu 2019'da tekrar +bize hatırlatıldı, çünkü çeşitli ifşacılar, Trump'un +Ukrayna cumhurbaşkanına para sızdırma girişimi hakkında bilgi +sızdırdılar.) Ancak günümüzün gözetimi; potansiyel ifşacıları korkutuyor, bu +da çok fazla olduğu anlamına geliyor. Demokratik devlet üzerindeki +demokratik kontrolümüzü geri kazanmak için gözetimi ifşacıların güvende +olduklarını bildikleri bir noktaya indirmeliyiz.

+ +

1983'ten beri +savunduğum gibi özgür/libre yazılımı kullanmak; dijital yaşamlarımızı +denetim altına almak için attığımız ilk adım ve gözetimi önlemeyi de +içeriyor. Özgür olmayan yazılıma güvenemeyiz; NSA, kendi bilgisayarlarımızı +ve yönlendiricilerimizi istila etmek için özgür olmayan yazılımlarda +güvenlik zayıflıkları kullanır +ve hatta oluşturur. +Özgür yazılım bize kendi bilgisayarlarımızı denetleme imkanı sunuyor ancak +bu durum, internette +dolaştığımızda gizliliğimizi korumuyor.

+ +

ABD'deki “ulusal +gözetim güçlerini azaltmak” için iki partili mevzuat hazırlanıyor, +ancak bu mevzuat hükûmetin sanal dosyalarımızı kullanmasını sınırlamaya +dayanıyor. Eğer “ifşacıyı yakalamak” onu teşhis etmek için +yeterli bir erişim gerekçesiyse, bu sınırlama ifşacıları korumak için +yeterli olmaz. Daha da fazlasını yapmamız gerekiyor.

+
+ +

Demokraside Gözetim Üst Sınırı

+ +
+

İfşacılar suçları ve yalanları açığa vurmaya cesaret edemezlerse hükümetimiz +ve kurumlarımız üzerindeki son denetimimizi kaybederiz. Bu nedenle devletin +bir haberciyle kimin konuştuğunu öğrenmesini sağlayan gözetim aşırı +gözetimdir, demokrasinin dayanabileceğinden daha fazla.

+ +

İsimsiz bir ABD hükümeti yetkilisi, 2011’de gazetecilere ABD’nin +habercilere mahkeme celbi göndermeyeceğini çünkü “Kiminle +konuştuğumuzu bildiklerini” söyledi. Bazen bunu +bulmak için gazetecilerin telefon arama kayıtları için mahkeme celbi +çıkarılmaktadır ancak Snowden bize ABD’deki herkesin tüm telefon arama +kayıtları için mahkeme talebi olduğunu ve her zaman Verizon'dan +ve diğer +şirketlerden aldıklarını göstermiştir.

+ +

Muhalefet ve muhalif faaliyetlerin, üzerlerinde kirli numaralar oynamaya +istekli devletlerden sır saklaması gerekiyor. ACLU, ABD hükümetinin barışçıl muhalif +gruplara aralarında teröristlerin var olduğu bahanesiyle sızma konusundaki +sistematik uygulamasını göstermiştir. Gözetimin çok fazla olduğu nokta, +devletin bilinen bir gazeteci veya bilinen bir muhalifle kimin konuştuğunu +bulabildiği noktadır.

+
+ +

Bilgi Bir Kez Toplanırsa Kötüye Kullanılacak

+ +
+

İnsanlar genel gözetim düzeyinin çok yüksek olduğunu kabul ettiğinde ilk +müdahaleleri biriken verilere erişim konusunda sınırlar önermek +şeklindedir. Bu kulağa hoş geliyor ancak hükümetin kurallara uyduğunu +varsaysak bile sorunu pek de çözmeyecek. (NSA, NSA'yı etkin +bir şekilde sorumlu tutamadığını söyleyen FISA mahkemesini yanıltmıştı.) +Bir suç şüphesi, erişim için temel teşkil edecektir; bu yüzden bir ifşacı +“casusluk” ile suçlandığında “casus”u bulmak, +biriken malzemeye erişmek için bir bahane olacaktır.

+ +

Uygulamada devlet kurumlarının gözetim verilerini kullanma kurallarını +yerine getirmek için bahaneler oluşturmasını bile bekleyemeyiz, çünkü ABD +kuruluşları zaten +kuralları çiğnemek için yalan söylemektedir. Bu kurallara ciddi bir +şekilde uyulması amaçlanmamıştır; aksine, bunlar istersek inanabileceğimiz +bir masaldır.

+ +

Ek olarak devletin gözetim personeli, verileri kişisel nedenlerden dolayı +kötüye kullanacaktır. Bazı NSA ajanları, âşıklarını +“LOVEINT” adlı bir uygulamada—geçmiş, şimdiki veya +diledikleri gibi—izlemek için ABD gözetim sistemlerini +kullandı. NSA bunu birkaç kez yakalayıp cezalandırdığını söylüyor; kaç +kez yakalanmadığını bilmiyoruz. Ancak bu olaylar bizi şaşırtmamalı çünkü +polis uzun süredir çekici +bir kişinin izini sürmek için ehliyet kayıtlarına erişimini uzun süredir +kullanıyordu, bir buluşma için bir plaka işletme olarak bilinen bir +uygulama. Bu uygulama yeni +dijital sistemlerle genişletildi. 2016 yılında bir savcı, +romantik bir takıntının nesnesi olan birinin telefonunu dinleme +yetkisini almak için hakimlerin imzalarını almakla suçlandı. AP, ABD'deki birçok +başka durumu da biliyor. +

+ +

Gözetim verileri, yasak olsa bile, her zaman başka amaçlar için +kullanılacaktır. Veriler toplanıp, devletin erişme olanağı olduktan sonra Avrupa, +ABD +ve en son Türkiye'den +gelen örneklerin gösterdiği gibi bu verileri korkunç şekillerde kötüye +kullanabilir. (Türkiye'nin Bylock programını gerçekten kimin kullandığına +dair kafa karışıklığı, insanları keyfî olarak kullandıkları için +cezalandırmanın temel kasıtlı adaletsizliğini daha da kötüleştirdi.) +

+ +

Devlet tarafından toplanan kişisel verilerin, sunucuların güvenliğini aşan +harici bilgisayar güvenlik kırıcıları, ve +hatta düşman devletler için çalışan güvenlik kırıcıları, tarafından elde +edilmesi olasıdır.

+ +

Hükûmetler doğrudan +demokrasiyi altüst etmek için kitlesel gözetim kabiliyetini kolaylıkla +kullanabilirler.

+ +

Devletin erişebileceği toplam gözetim, devletin herhangi bir kişiye karşı +büyük bir zarf atma eylemine girişmesini sağlar. Gazeteciliği ve demokrasiyi +güvenli hâle getirmek için devlet tarafından kolayca erişilebilen veri +birikimini sınırlandırmalıyız.

+
+ +

Gizlilik İçin Güçlü Koruma Teknik Olmalı

+ +
+

Electronik Cephe Vakfı ve diğer kuruluşlar, kitlesel gözetim ihlallerini +önlemek için tasarlanmış bir dizi yasal ilke önermektedir. Bu ilkeler, +çok önemli bir biçimde, ifşacılar için açık yasal korumayı içeriyor; bunun +bir sonucu olarak, eğer tamamen benimsenir ve sonsuza dek istisnasız +uygulanırlarsa, demokratik özgürlükleri korumak için yeterli olacaklardır.

+ +

Bununla birlikte bu tür yasal korumalar güvencesizdir: Yakın tarihin +gösterdiği gibi yürürlükten kaldırılabilir (FISA Değişiklik Yasası'nda +olduğu gibi), askıya alınabilir veya göz ardı +edilebilir.

+ +

Bu arada demagoglar her zamanki bahaneleri kitlesel gözetim için zemin +olarak gösterecekler; herhangi bir terörist saldırı, sadece bir avuç insanın +ölümüne neden olsa bile, bir fırsat sunması için abartılacaktır.

+ +

Verilere erişime ilişkin sınırlamalar bir kenara bırakılırsa hiç yoklarmış +gibi olacaktır: yıllardır biriken dosyalar aniden devlet ve kuruluşları +tarafından kötüye kullanım için mevcut olacak ve şayet şirketler tarafından +toplanmışsa, onların özel kötüye kullanımına da açık olacaklar. Eğer, +bununla birlikte, herkes hakkında dosya toplanmasını durdurursak, ne bu +dosyalar mevcut olacak ne de onları geriye dönük olarak toplamak mümkün +olacak. Yeni bağnaz bir düzenin gözetimi yeni baştan kurması gerekecek ve +ancak ondan sonra veri toplayabilecektir. Bu yasayı duraklatmak veya geçici +olarak yok saymak söz konusuysa eğer, bu fikir zar zor mantıklıdır.

+
+ +

İlk olarak, Akılsız Olma

+ +
+

Gizliliğe sahip olmak için şunu unutmamalısınız: Gizliliğini korumak zorunda +olan ilk olarak sizsiniz. Kendinizi web sitelerine tanıtmaktan kaçının, Tor +ile iletişime geçin ve sitelerin ziyaretçileri izlemek için kullandıkları +şemaları engelleyen tarayıcıları kullanın. E-posta içeriğini şifrelemek için +GNU Privacy Guard'ı kullanın. Eşyalar için nakit ödeme yapın.

+ +

Kendi verilerinizi saklayın; verilerinizi şirketin “elverişli” +bir sunucusunda saklamayın. Ancak dosyaları bir arşive koymanız ve sunucuya +yüklemeden önce kendi bilgisayarınızda özgür bir yazılımla birlikte +dosyaların adları da dâhil olmak üzere tüm arşivi şifrelemeniz koşuluyla bir +veri yedeklemesini ticari bir hizmete emanet etmek güvenlidir.

+ +

Gizlilik uğruna özgür olmayan yazılımlardan kaçınmalısınız; bilgisayarınızın +işlevlerinin denetimini şirketlere verirseniz sizi gözetlemeleri +olasıdır. Yazılım yerine +Hizmetten kaçının; başkalarına bilişiminizin nasıl yapıldığının +denetimini vermenin yanı sıra ilgili tüm verileri şirketin sunucusuna teslim +etmenizi gerektirir.

+ +

Arkadaşlarınızın ve tanıdıklarınızın gizliliğini de koruyun. Onlarla nasıl +iletişim kuracağınız dışında kişisel +bilgilerini vermeyin ve hiçbir web sitesine e-posta veya telefon rehberi +listenizi asla vermeyin. Facebook gibi bir şirkete arkadaşlarınız hakkında +bir gazetede yayımlamak istemedikleri hiçbir şey söylemeyin. Daha da iyisi +Facebook tarafından hiç kullanılmayın. Başkalarının gizliliğini feragat +etmeye zorladıklarından, sizinkini ifşa etmekten mutlu olsanız bile +kullanıcıların gerçek adlarını vermelerini gerektiren iletişim sistemlerini +reddedin.

+ +

Kendini korumak esastır ancak en katı kendini koruma bile kendinize ait +olmayan sistemlerde veya sistemlerden gizliliğinizi korumak için +yetersizdir. Başkalarıyla iletişim kurduğumuzda veya şehirde dolaşırken +gizliliğimiz toplumun uygulamalarına bağlıdır. İletişimimizi ve +hareketlerimizi ortaya çıkaran sistemlerden bazılarını önleyebiliriz, +hepsini değil. Açıkçası daha iyi bir çözüm, tüm bu sistemlerin meşru +şüpheliler dışındaki insanları denetlemeyi bırakmasıdır.

+
+ +

Her Sistemi Gizlilik İçin Tasarlamalıyız

+ +
+

Kitlesel bir gözetim toplumu istemiyorsak gözetimi bir tür sosyal kirlilik +olarak değerlendirmeli ve fiziksel yapının çevresel etkilerini +sınırladığımız gibi her yeni dijital sistemin gözetim etkisini +sınırlamalıyız.

+ +

Örneğin; elektrik şirketinin “akıllı” sayaçları; güç kaynağının, +kullanıcıların genel olarak kullanıcılarla nasıl karşılaştırılacağı da dâhil +olmak üzere her bir müşterinin elektrik kullanımıyla ilgili anlık bilgileri +göndermek için kullanılır. Bu, genel gözetim temelinde uygulanır ancak +herhangi bir gözetim gerektirmez. Enerji şirketinin bir konut mahallesindeki +ortalama kullanımı; toplam kullanıcı sayısını abone sayısına bölerek +hesaplaması ve sayaçlara göndermesi kolay olacaktır. Her müşterinin sayacı, +istediği süre içinde kullanımını, o dönemin ortalama kullanım modeliyle +karşılaştırabilir. Gözetim olmadan da aynı fayda!

+ +

Bu gizliliği tüm dijital sistemlerimizde tasarlamamız gerekiyor [1].

+
+ +

Veri Toplamak İçin Çare: Dağınık Bırakmak

+ +
+

İzlemeyi gizlilik için güvenli hale getirmenin bir yolu; verileri dağınık ve erişime elverişsiz tutmaktır. Eski +moda güvenlik kameraları gizlilik(*) için tehdit +değildi. Kayıt tesislerinde saklanırdı ve en fazla birkaç hafta +tutulurdu. Bu kayıtlara erişme zorluğundan dolayı hiçbir zaman çok olarak +yapılmazdı; yalnızca birinin suç bildirdiği yerlerde erişilebilirdi. Her gün +milyonlarca kaseti fiziksel olarak toplamak, izlemek ya da kopyalamak mümkün +olmazdı.

+ +

Günümüzde güvenlik kameraları, gözetim kameraları hâline gelmiştir: +İnternete bağlanırlar, böylece kayıtlar bir veri merkezinde toplanabilir ve +sonsuza dek saklanabilir. Detroit'te polisler; herhangi bir anda ve sürekli +onlara bakabilmek için gözetim +kameralarına sınırsız erişim sağlama konusunda işletmelere baskı +yapıyorlar. Bu zaten tehlikeli ama daha da kötüye gidecek. Yüz tanıma +alanındaki ilerlemeler, şüpheli gazetecilerin kiminle konuştuğunu görmek +için her zaman sokakta izlenebileceği günü getirebilir.

+ +

İnternet'e bağlı kameralar çoğu zaman kötü bir dijital güvenliğe sahiptir, +bu da herkesin +bu kameraların gördüklerini izleyebileceği anlamına gelir. Bu; internete +bağlı kameraları güvenlik ve gizlilik için büyük bir tehdit hâline +getirir. Gizliliğin uğruna, insanlar tarafından taşınan durumlar hariç, +nerede ve ne zaman kabul edildiğini hedefleyen İnternet bağlantılı +kameraların kullanımını yasaklamalıyız. Herkes zaman zaman fotoğraf ve video +kaydı göndermekte özgür olmalıdır ancak İnternet'te bu tür verilerin +sistematik birikimi sınırlı olmalıdır.

+ +

* Burada güvenlik kamerasının bir +mağazanın içine ya da sokağa işaret ettiğini varsayıyorum. Birinin özel bir +alanına bakan, başka birine ait herhangi bir kamera gizliliği ihlal ediyor +ancak bu başka bir konu.

+
+ +

İnternet Ticareti Gözetimi İçin Çare

+ +
+

Çoğu veri toplama, insanların kendi dijital faaliyetlerinden +gelir. Genellikle veriler ilk önce şirketler tarafından toplanır. Ancak +gizlilik ve demokrasi tehdidi söz konusu olduğunda gözetimin doğrudan devlet +tarafından yapılıp yapılmadığı veya bir şirkete havale edilip edilmediği +önemli değildir. Çünkü şirketlerin topladığı veriler devlet tarafından +sistematik olarak kullanılabilir durumdadır.

+ +

NSA, PRISM aracılığıyla birçok büyük +İnternet şirketinin veri tabanına girmiştir. AT&T 1987'den beri tüm +telefon kayıtlarını kaydetti ve talep üzerine arama yapmak için DEA'nın +kullanımına açtı. Açıkça konuşursak ABD hükûmeti bu verilere sahip değil +ancak uygulamada sahip de olabilir. Bazı şirketler, hükûmet +veri taleplerine mümkün olduğunca sınırlı bir şekilde karşı koydukları +için övülse de, bu durum, verileri ilk etapta toplayarak yarattıkları +zararları sadece kısmen telafi edebilmektedir. Ek olarak bu şirketlerin +birçoğu verileri doğrudan yanlış kullanır veya veri komisyoncularına sunar.

+ +

Bu nedenle gazeteciliği ve demokrasiyi güvenli kılma hedefi, sadece devlet +tarafından değil, herhangi bir kuruluş tarafından insanlar hakkında toplanan +verileri azaltmayı gerektirir. Dijital sistemleri, kullanıcıları hakkında +veri toplamayacak şekilde yeniden tasarlamalıyız. İşlemlerimiz hakkında +dijital verilere ihtiyaç duymaları durumunda bizimle olan ilişkilerinde +doğal olarak gerekli olanın ötesinde kısa bir süreden fazla tutmalarına izin +verilmemelidir.

+ +

İnternet'in şu andaki gözetim düzeyinin sebeplerinden biri; sitelerin +kullanıcıların etkinliklerini ve eğilimlerini izlemeye dayalı reklamcılık +yoluyla finanse edilmesidir. Bu salt bir sıkıntıyı, görmezden gelmeyi +öğrenebileceğimiz reklamcılığı, bilelim veya bilmeyelim, bir gözetim +sistemine dönüştürür. İnternet üzerinden yapılan alımlar da kullanıcılarını +izler. Ve hepimiz biliyoruz ki “gizlilik politikaları”, +gizliliği ihlal etmek için onu korumak konusundaki taahhütlerden daha çok, +bahanelerdir.

+ +

Her iki sorunu da anonim ödemeler sistemini (ödemeyi yapanın anonim olduğu) +benimseyerek düzeltebiliriz. (Alacaklıların vergilerinden kaçınmalarına +yardım etmek istemiyoruz.) Bitcoin +anonim değildir ancak Bitcoin ile anonim olarak ödeme yapmanın yolları +vardır. Bununla birlikte dijital para +için teknoloji ilk olarak 1980'lerde geliştirilmiştir; bunu yapmak için +GNU yazılımı, GNU Taler olarak +adlandırılır. Şimdi sadece uygun iş düzenlemelerine ve devletin onları +engellememesine ihtiyacımız var.

+ +

Anonim ödemeler için bir başka olası yöntem ise ön +ödemeli telefon kartları kullanmaktır. Daha az kullanışlı ancak +uygulanması çok kolaydır.

+ +

Sitelerin kişisel veri toplanmasından kaynaklanan diğer bir tehdit; güvenlik +kırıcılarının girebileceği, alabileceği ve kötüye kullanabileceğidir. Buna +müşterilerin kredi kartı bilgileri de dahildir. Anonim bir ödeme sistemi bu +tehlikeye son verir: site sizin hakkınızda hiçbir şey bilmiyorsa, sitedeki +bir güvenlik açığı size zarar veremez.

+
+ +

Seyahat Gözetimi İçin Çare

+ +
+

Dijital ücret tahsilatını anonim ödemeye dönüştürmeliyiz (örneğin; dijital +nakit kullanarak). Plaka tanıma sistemleri tüm +araçların plakalarını tanır ve veriler +süresiz olarak tutulabilir; kanunen mahkeme kararları tarafından aranan +araçlar listesinde bulunan plaka numaralarını fark etmesi ve kaydetmesi +istenmelidir. Daha az güvenli bir alternatif; tüm arabaları yerel olarak +ancak birkaç günlüğüne kaydeder ve tüm verileri İnternet üzerinden sağlamaz; +verilere erişim, mahkeme kararıyla verilen plaka numaralarının listesini +aramakla sınırlı olmalıdır.

+ +

ABD'deki “uçuşa yasaklılar listesi”, yargılanmadan +ceza olduğu için kaldırılmalıdır.

+ +

Kendisi ve bagajı daha dikkatli aranacaklar listesi olması kabul edilebilir +ve iç hatlarda anonim yolcular bu listede varmış gibi davranılabilir. Aynı +zamanda vatandaş olmayanların, ülkeye girişlerine izin yoksa, ülkeye giriş +uçuşlarına binmelerine izin verilmemesi de kabul edilebilir. Bu, tüm meşru +amaçlar için yeterli olmalıdır.

+ +

Birçok toplu taşıma sistemi, ödeme için bir tür akıllı kart veya RFID +kullanır. Bu sistemler kişisel verileri toplar: Bir keresinde nakit para +dışında herhangi bir şeyle ödeme yapma hatası yaparsanız kartı adınızla +kalıcı olarak ilişkilendirirler. Ayrıca her kartla ilişkili tüm seyahatleri +kaydederler. Bu bilgiler topluca kitlesel gözetime tekabül eder. Bu veri +toplama azaltılmalıdır.

+ +

Navigasyon servisleri gözetleme yapar: Kullanıcının bilgisayarı harita +servisine kullanıcının yerini ve kullanıcının nereye gitmek istediğini +söyler; daha sonra sunucu rotayı belirler ve onu görüntüleyen kullanıcının +bilgisayarına geri gönderir. Günümüzde sunucu muhtemelen kullanıcının +konumlarını kaydeder çünkü onu engelleyecek hiçbir şey yoktur. Bu gözetleme +kendiliğinden gerekli değildir ve yeniden tasarım bunu önleyebilir: +Kullanıcının bilgisayarındaki özgür/libre yazılım, ilgili bölgelere ait +harita verilerini indirebilir (daha önce indirilmediyse), rotayı +hesaplayabilir ve kullanıcının nereye gideceğini veya nereye gitmek +istediğini başka birine söylemeden görüntüleyebilir.

+ +

Ödünç alınan bisiklet vb. için sistemler, ödünç alan kimsenin kimliğinin +yalnızca ögenin ödünç alındığı istasyonun içinde bilineceği şekilde +tasarlanabilir. Ödünç alma işlemi tüm istasyonlara ögenin tükendiğini +bildirir, böylece kullanıcı onu herhangi bir istasyonda (genel olarak farklı +bir tane) iade ettiğinde o istasyon nerede ve ne zaman ödünç alınacağını +bilir. Diğer istasyona ögenin artık kullanılmadığını bildirir. Aynı zamanda +kullanıcının faturasını hesaplar ve (birkaç rastgele dakika bekledikten +sonra) bir istasyon halkası boyunca merkeze gönderir, böylece merkezin +faturanın hangi istasyondan geldiğini bulamamasını sağlar. Bu yapıldığında +geri dönüş istasyonu işlemle ilgili her şeyi unutacaktır. Bir öge çok uzun +süre dışarıda kalırsa, ödünç alınan istasyon merkeze bilgi verebilir; bu +durumda ödünç alan kimsenin kimliğini derhal gönderebilir.

+
+ +

İletişim Dosyaları İçin Çare

+ +
+

İnternet servis sağlayıcıları ve telefon şirketleri, kullanıcılarının +kişileri (tarama, telefon görüşmeleri vb.) hakkında kapsamlı veri +tutarlar. Cep telefonlarıyla kullanıcının +fiziksel konumunu da kaydederler. Bu dosyaları uzun süre saklarlar: +AT&T örneğinde 30 yıldan fazla. Yakında kullanıcının +vücut faaliyetlerini bile kaydedecekler. NSA'nın +cep telefonu konum verilerini toplu olarak topladığı da görülüyor.

+ +

Sistemlerin bu gibi dosyaları oluşturduğu yerlerde gözlenmeyen iletişim +mümkün değildir. Bu yüzden onları oluşturmak veya saklamak yasa dışı +olmalıdır. İSS'lerin ve telefon şirketlerinin belirli bir partiyi denetlemek +için mahkeme emri olmadan bu bilgiyi çok uzun süre saklamasına izin +verilmemelidir.

+ +

Bu çözüm tamamen ikna edici değildir çünkü hükümetin ürettiği tüm bilgileri +derhâl toplamasını fiziksel olarak engellemeyecektir, bu da ABD’nin +bazı veya tüm şirketlerinde yaptığıdır. Bunu yasayla yasaklamaya +güvenmemiz gerekirdi. Ancak, ilgili yasanın (PAT RIOT Yasası) uygulamayı +açıkça yasaklamadığı mevcut durumdan daha iyi olurdu. Ayrıca hükümet bu tür +bir gözetime devam etseydi, o zamandan önce yapılan herkesin telefon +görüşmeleri hakkında veri alamazdı.

+ +

Kime e-posta gönderdiğiniz konusunda gizlilik için sizin ve başkalarının +sizin kendi hükümetinizle asla iş birliği yapamayacak bir ülkede olan +e-posta hizmetlerini ve şifrelemeyi kullanarak iletişim kurmak basit bir +kısmi çözümdür. Bununla birlikte Ladar Levison (ABD gözetiminin tamamen +bozmaya çalıştığı posta servisi Lavabit'in sahibi) oldukça sofistike bir +şifreleme sistemi fikrine sahipti: e-posta hizmetiniz yalnızca e-posta +hizmetimin bir kullanıcısına e-posta gönderdiğinizi bilecek ve e-posta +hizmetim sadece e-posta hizmetinizin bir kullanıcısından e-posta aldığımı +bilecek, ancak sizin bana e-posta gönderdiğinizin belirlenmesi zor olacaktı.

+
+ +

Ancak Biraz Gözetim Gerekli

+ +
+

Devletin suçluları bulabilmesi için, mahkeme emri uyarınca belirli suçları +veya belirli planlanmış suç şüphelerini araştırabilmesi gerekir. İnternet +ile telefon konuşmalarını dinleme gücü doğal olarak İnternet bağlantılarına +dinleme gücüne kadar uzar. Bu gücün, politik nedenlerden dolayı kötüye +kullanımı kolaydır ancak aynı zamanda gereklidir. Neyse ki, (tavsiye ettiğim +gibi) eğer olaydan önce dijital sistemlerin büyük miktarda dosya +biriktirmesini önlersek, olaydan sonra ifşacıların bulunması kolay +olmayacaktır.

+ +

Polis gibi devlet tarafından verilen özel güce sahip kişiler; gizlilik +haklarını kaybeder ve izlenmelidir. (Aslında polisin, özellikle +protestocular ve fotoğrafçılar +hakkında çok sık yaptıklarından ötürü, yalancı şahitlik için “testilying” +şeklinde kendi jargon terimleri vardır.) Kaliforniya'da, her zaman polisin +video kamera kullanmasını gerektiren bir şehirde, güç +kullanımlarının %60 oranında düştüğü bulundu. ACLU bundan yana.

+ +

Şirketler +insan değildir ve insan haklarına sahip değillerdir. İşletmelerin +kimyasal, biyolojik, nükleer, mali, bilgisayımsal (örneğin; DRM) veya siyasal (örneğin; +lobicilik) tehlikelere neden olabilecek süreçlerin ayrıntılarını topluma, +halkın refahı için gerekli olan her düzeyde yayımlamasını istemek +meşrudur. Bu faaliyetlerin tehlikeleri (BP petrol sızıntısını, Fukushima +erimesini ve 2008 vergi krizini düşünün), terörizmi gölgede bırakır.

+ +

Ancak gazetecilik bir işin parçası olarak yapılsa bile gözetimden +korunmalıdır.

+
+
+ +
+

Dijital teknoloji; hareketlerimizin, eylemlerimizin ve iletişimimizin +gözetim düzeyinde büyük bir artışa neden oldu. 1990'larda yaşadığımızdan çok +daha fazlası ve 1980'lerde Demir +Perde'nin ardında yaşayan insanların deneyimlediğinden çok daha fazlası +söz konusu, ve toplanmış verilerin devlet tarafından kullanımına ilişkin +yasal sınırlar bunu değiştirmeyecektir.

+ +

Şirketler daha fazla müdahaleci gözetim tasarlıyorlar. Bazıları, Facebook +gibi şirketlere bağlı olan, her yana yayılmış gözetimin, insanların +nasıl düşündükleri üzerinde derin etkileri olacağını düşünüyor. Bu tür +olasılıklar tahmin edilemez değildir; fakat demokrasiye tehdit, dayanaksız +bir görüş değildir. Bugün var ve görünür durumda.

+ +

Özgür ülkelerimizin daha önce ciddi bir gözetim açığından muzdarip +olduklarına ve Sovyetler Birliği ve Doğu Almanya'dan daha fazla +gözetlenmeleri gerektiğine inanmıyorsak bu artışı tersine çevirmeliyiz. Bu, +insanlar hakkında büyük veri birikiminin durdurulmasını gerektirir.

+
+
+ +

Son Not

+
    +
  1. İzlenmeme durumu ortam +gizliliği olarak adlandırılmıştır.
    2. +
+
+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html new file mode 100644 index 0000000..5636291 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/thegnuproject.html @@ -0,0 +1,1113 @@ + + + + + + +GNU Projesi Hakkında - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + +

GNU Projesi

+ +

+yazan Richard +Stallman

+ +
+

+Orijinali Açık Kaynaklar kitabında yayınlanmıştır. Richard Stallman +hiç bir zaman +“açık kaynak” destekçisi olmamıştır, ancak özgür yazılım +hareketinin fikirlerinin kitapta eksik kalmaması için bu yazıyla kitaba +katkıda bulunmuştur. +

+

+Neden kullandığımız +yazılımın özgür olacağı konusunda ısrar etmek her zamankinden daha +önemli. +

+
+ +

İlk yazılım paylaşma topluluğu

+

+1971 yılında MIT +Yapay Zekâ Laboratuvarında çalışmaya başladığımda, yıllarca varlığını +sürdürmüş bir yazılım paylaşım topluluğunun bir parçası haline +geldim. Yazılımların paylaşılması özel topluluğumuzla sınırlı değildi; bu, +bilgisayar tarihi kadar eskiydi, tariflerin paylaşılmasının aşçılık kadar +eski olması gibi. Ancak bunu çok iyi bir şekilde başardık.

+

+YZ Laboratuvarı, zamanın en büyük bilgisayarlarından biri olan Digital PDP-10 için laboratuvar ekibi +hacker’larının tasarladığı ve assembler dilinde yazdığı ITS (Uyuşmaz Zaman Paylaşımlı +Sistem) olarak adlandırılan bir zaman paylaşımlı işletim sistemini +kullanmaktaydı. Bu topluluğun bir üyesi, YZ laboratuvar sistem hacker’ı +olarak, benim görevim bu sistemi daha da geliştirmekti.

+

+Yazılımımızı “özgür yazılım” olarak adlandırmadık çünkü o zamanlar bu terim +yoktu ancak gerçekte bu özgür yazılımdı. Başka bir üniversiteden ya da +firmadan insanlar programımızı almak ve kullanmak istedikleri zaman, buna +memnuniyetle izin veriyorduk. Birinin pek bilinmeyen ve ilginç bir program +kullandığını görürseniz, her zaman kaynak kodunu görmek istersiniz, böylece +kaynak kodunu okur, değiştirir ya da yeni bir program oluşturmak için, +parçalayıp başka şekilde birleştirirsiniz.

+

+(1) Yaygın medyada “güvenlik kırıcısı”nı ifade etmek için +“hacker”ın kullanılması kafa karışıklığı yaratır. Biz hacker’lar +bu ifadeyi kabul etmeyiz ve hacker’ın kelime anlamı olarak +“programlamayı seven, oyuncu zekadan veya bunların bir bileşiminden +hoşlanan kimse” tanımını kullanmayı tercih ederiz. Hacking üzerine +başlıklı yazıma bakabilirsiniz.

+ +

Topluluğun Çöküşü

+

+1980’lerin başlarında Digital'in PDP-10 bilgisayarı üretiminin sona +ermesiyle durum büyük ölçüde değişti. 60larda şık ve güçlü olan mimarisi, +80lerde uygun hale gelen daha geniş adres uzaylarına doğal olarak +genişleyemedi. Bunun anlamı ITS'ye yönelik olarak yazılmış olan bütün +programların geçersiz hale gelmesiydi.

+

+YZ laboratuvarı zaten çökmüştü. 1981 yılında, Symbolics firması YZ +Laboratuvarındaki hacker’ların hemen hemen hepsini işten çıkardı ve bu +topluluk dağıldı. (Steven Levy tarafından yazılan Hackers kitabı bu olayları +anlatmaktadır ve ayrıca bu topluluğa ilişkin açık bir tablo sunmaktadır.) YZ +Laboratuvarı 1982 yılında yeni bir PDP-10 satın aldığında, yöneticileri, +yeni makine üzerinde ITS yerine özgür olmayan bir zaman paylaşımlı sistemi +kullanmaya karar verdi.

+

+VAX ya da 68020 gibi zamanın modern bilgisayarları kendi işletim +sistemlerine sahipti ancak bu işletim sistemlerinin hiçbiri özgür yazılım +değildi: çalıştırılabilir bir kopya elde etmek için, bir gizlilik anlaşması +imzalamanız gerekliydi.

+

+Bu, bir bilgisayarın kullanımındaki ilk aşamanın komşunuza yardım etmemeye +söz vermeniz olduğu anlamına geliyordu. Bu duruma göre, bir topluluğun +işbirliği yapması yasaktı. Özel mülk yazılım sahipleri tarafından ortaya +konan kural şuydu: “Komşunuzla bilgi paylaşırsanız siz bir +korsansınız. Herhangi bir değişiklik isterseniz, bu değişikliğin yapılmasını +bizden rica edin.”

+

+Özel mülk yazılım sosyal sistemi (yazılımı paylaşmanıza ya da değiştirmenize +izin vermeyen sistem) anti-sosyaldir, etik değildir, basitçe ifade edilirse +yanlıştır, bu durum bazı okuyucular için şaşırtıcı olabilir. Ama toplumu +bölen ve kullanıcıları çaresiz bırakan bir sistem hakkında başka ne +söyleyebiliriz? Bu fikri şaşırtıcı bulan okuyucular bu özel mülk yazılım +sosyal sistemini verildiği gibi almış olabilir ya da özel mülk yazılım +işlerinin önerdiği şekilde değerlendirebilir. Yazılım yayıncıları, +insanları, bu konuya yönelik tek bir bakış açısı olduğuna inandırmak için +uzun ve zorlu bir çalışma yürütmüşlerdir.

+

+Yazılım yayıncıları “” “almak” ya “korsanlığı +durdurmak” hakkında konuştukları zaman, gerçekte söyledikleri +şey ikincil öneme sahiptir. Bu ifadelerin gerçek mesajı, ifade edilmeyen +varsayımlardadır; insanların üzerine kafa yormadan bunları kabul etmesi +beklenmektedir. Şimdi bunları inceleyelim.

+

+Yapılan varsayımlardan biri şudur: Yazılım firmaları yazılımı sahiplenme ve +tüm kullanıcıları üzerinde güce sahip olma gibi sorgulanamayan doğal bir +hakka sahiptir (Bu doğal bir haksa, o zaman topluma ne kadar zarar verdiği +önemli değildir, buna karşı koyamayız.). Amerikan Anayasası ve yasal +geleneği bu görüşe karşı çıkmaktadır; telif hakkı doğal bir hak değildir +ancak telif hakkı kullanıcıların doğal kopyalama hakkını sınırlandıran ve +hükümet tarafından dayatılan yapay bir tekeldir.

+

+İfade edilmeyen başka bir varsayım, yazılım hakkındaki önemli tek şeyin size +hangi işleri yapmaya izin verdiğidir, biz bilgisayar kullanıcılarının ne tür +topluluklara sahip olmaya izinli olduğumuza aldırmamalıyız.

+

+Üçüncü bir varsayım, bir firmaya programın kullanıcıları üzerinde güç +sunmazsak, kullanılabilir bir yazılıma sahip olmayacağımızdır (ya da şu ya +da bu belirli işi gerçekleştiren bir programa asla sahip +olamayacağımızdır). Özgür yazılım hareketinin üzerlerine zincir vurmadan da +çok sayıda yararlı yazılım üretebileceğini göstermesinden önce bu varsayım +uygunmuş gibi görünmüş olabilir.

+

+Eğer bu yaklaşımları kabul etmeyi reddedersek ve bu konuları basit bir +sağduyu ile, kullanıcıları öncelleyerek irdelersek, çok farklı bir sonuca +varırız. Bilgisayar kullanıcıları, ihtiyaçlarına uygun olması için +programlarını değiştirme ve yazılımlarını paylaşma konusunda özgür olmalıdır +çünkü diğer insanlara yardımcı olmak toplumun temelidir.

+

+Burada bu sonuca varmayı açıklamaya yetecek yer kalmadı, bu yüzden +okuyuculara +http://www.gnu.org/philosophy/why-free.html ve +http://www.gnu.org/philosophy/free-software-even-more-important.html +sayfalarını öneririm. +

+ +

Yalın Ahlaki Seçim

+

+Topluluğumuzun sona ermesiyle, daha önceki gibi devam etmek mümkün +değildi. Bunun yerine, bir yalın ahlaki seçimle karşı karşıya geldim.

+

+Kolay seçenek özel mülk yazılım dünyasına katılmak ve gizlilik anlaşmaları +imzalamak ve hacker arkadaşlarıma yardımcı olmamaya söz vermekti. Muhtemel +olarak ben de bu gibi anlaşmalara uygun olarak hazırlanan yazılımlar +geliştiriyor olacaktım, böylece diğer insanların da hacker arkadaşlarına +ihanet etmesine ilişkin baskıyı arttıracaktım.

+

+Bu şekilde para kazanacaktım ve belki de kod yazmaktan da zevk +alacaktım. Ama iş hayatımın sonunda, insanları bölmek için duvarlar inşa +ettiğim yılları görecek ve yıllarımı dünyayı daha kötü bir yer haline +getirmekle geçirmiş olduğumu fark edecektim.

+

+Birileri yazıcımıza ait kontrol programı için kaynak kodunu bana ve MIT YZ +laboratuvarına vermek istemediğinde, bir gizlilik anlaşmasının alıcı ucunda +olduğumu anladım. (Bu programdaki belirli özelliklerin olmaması yazıcının +kullanımını bozmaktaydı.) Bu nedenle, bu gibi anlaşmaların masum olduğunu +kendime söyleyemem. Yazıcı programı benimle paylaşılmayınca çok sinirlendim; +vazgeçip, arkamı dönüp ben de aynı şeyi bir başkasına yapamazdım.

+

+Kolay olan ancak hoş olmayan başka bir seçenek bilgisayar alanını tamamen +bırakmaktı. Böylece yeteneklerim kötüye kullanılmamış olacaktı ama boşa +harcanmış olacaktı. Bilgisayar kullanıcılarını bölme ve sınırlama konusunda +suçlamayı hak etmeyecektim ama bu, bir şekilde gerçekleşecekti.

+

+Bu nedenle, bir programcının iyi bir şeyler yapabilmesi için bir yol +aradım. Kendi kendime, bir topluluğu yeniden mümkün hale getirebilecek bir +programı yazıp yazamayacağımı sordum?

+

+Yanıt açıktı: ilk olarak ihtiyaç duyulan şey bir işletim sistemiydi. İşletim +sistemi, bir bilgisayarın kullanılabilmesi için gerekli yazılımdı. Bir +işletim sistemiyle, birçok şey yapabilirsiniz; ancak işletim sisteminiz +olmazsa, bilgisayarı çalıştıramazsınız. Özgür bir işletim sistemiyle, yine +işbirliği yapan bir hacker topluluğumuz olabilir ve herkesi bu topluluğa +katılmaya davet edebiliriz. Ve herkes, arkadaşlarını mahrum etmeden bir +bilgisayarı kullanabilir.

+

+Bir işletim sistemi geliştiricisi olarak, bu iş için doğru yeteneklere +sahiptim. Bu nedenle, hak ettiğim başarıyı elde edebileceğimi düşünmesem de, +bu iş için seçilmiş kişi olduğumu düşünüyordum. Sistemi Unix ile uyumlu +olacak şekilde seçtim, böylece sistem taşınabilir bir sistem haline geldi ve +böylece Unix kullanıcıları kolayca bu sisteme dönebildi. Hacker geleneğini +takiben özyinelemeli bir isim olan GNU (GNU's Not Unix) ismi +seçilmişti. Sert bir g ile tek hece +şeklinde telaffuz ediliyor.

+

+Bir işletim sistemi, yalnızca diğer programları çalıştırmak için yeterli +olan bir öz anlamına gelmemektedir. 1970’lerde, her işletim sistemi, komut +işlemcilerini, assembler’ları, derleyicileri, yorumlayıcıları, hata ayıklama +birimlerini (debugger), metin düzenleyicilerini ve çok daha fazlasını +içermekteydi . ITS’te, Multics’te, VMS’te ve Unix’te bunlar vardı. GNU +işletim sistemi de bunları içerecekti.

+

+Daha sonra Hillel’e atfedilen (1) şu sözleri duydum:

+ +

+ Ben kendim için değilsem, benim için olacak kimdir?
+ Ben yalnızca kendim içinsem, ben neyim?
+ Şimdi değilse, ne zaman? +

+

+GNU Projesini başlatma kararı benzer bir ruhu esas almaktadır.

+

+Bir ateist olarak, dini liderleri izlemiyorum ama bazen dini liderlerden +birinin söylediği bir sözü beğendiğimi fark ediyorum.

+ +

“Free Software”'deki “Free” Özgürlük Anlamındadır

+

+“Free Software” (İngilizce'de “Free” hem özgür hem de ücretsiz anlamlarına +gelmektedir) ifadesi bazen yanlış anlaşılmaktadır, buradaki “free” +ifadesinin ücretle bir ilgisi yoktur. Burada “free” ifadesi özgürlükle +ilgilidir. Bu nedenle, burada özgür yazılımın tanımı.

+ +

Aşağıdaki şartlar yerine getirildiğinde, sizin gibi belirli bir kullanıcı +için, bir program özgür bir yazılımdır:

+ + +

+“Özgür” (Free) özgürlüğe atıf yaptığı ve fiyata atıf yapmadığı için, +kopyaların ve özgür yazılımın satılması arasında bir çatışma +yoktur. Gerçekte, kopyaları satma özgürlüğü çok önemlidir: CD-ROM’larda +satılan özgür yazılım koleksiyonları, toplum için önemlidir ve bunların +satılması, özgür yazılımın gelişimi için gerekli paranın toplanması için +önemlidir. Bu nedenle, insanların bu koleksiyonlara ekleyemediği bir program +özgür yazılım değildir.

+

+“Özgür”ün (Free kelimesinin İngilizce'deki) anlam belirsizliğinden dolayı, +insanlar uzun süre alternatif bir ifade arayışına girmiştir ancak hiç kimse +uygun bir alternatif bulamamıştır. İngiliz Dili, başka herhangi bir dilden +daha fazla sözcüğe ve nüansa sahiptir ancak özgürlükteki gibi “özgür” +anlamına gelen basit, belirsizlikten uzak bir sözcüğü içermemektedir, +“zincirsiz” anlamca en yakın gelen sözcüktür. “Özgür bırakılmış”, “özgürlük” +ve “açık” yanlış bir anlama ya da başka bazı dezavantajlara sahiptir.

+ +

GNU Yazılımı ve GNU Sistemi

+

+Bütün bir sistem geliştirmek çok büyük bir projedir. Sonuca ulaşmak için, +her mümkün olduğunda, özgür yazılımın mevcut parçalarını uyarlamaya ve +kullanmaya karar verdim. Örneğin, başlangıçta temel metin biçimlendirici +olarak TeX’i kullanmaya karar verdim, GNU için başka bir pencere sistemi +yazmak yerine X Window Sistemini kullanmaya karar verdim.

+

+Bu kararlar ve benzeri nedenlerden dolayı, GNU sistemi tüm GNU yazılımının +koleksiyonuyla aynı değildir. GNU sistemi, GNU yazılımı olmayan, kendi +amaçları için diğer insanlar ve projeler tarafından geliştirilen ancak özgür +yazılım oldukları için kullanabildiğimiz programları içerir.

+ +

Projenin Başlatılması

+

+1984 yılının Ocak ayında MIT’deki görevimden ayrıldım ve GNU yazılımını +geliştirmeye başladım. MIT’den ayrılmam gerekliydi, çünkü MIT’nin GNU’nun +özgür yazılım olarak dağıtımını kısıtlamasını istemiyordum. Ekipte +kalsaydım, MIT bu çalışmayı sahiplenebilirdi ve kendi dağıtım kurallarını +dayatabilirdi ve hatta bu çalışmayı özel mülk yazılım paketine +dönüştürebilirdi. Çalışmaların sonuçsuz kalmasını ve başarısız olmasını +istemiyordum, amacım yeni bir yazılım paylaşım topluluğu oluşturmaktı.

+

+Bununla birlikte, o zamanlarda MIT YZ Laboratuvarının başında bulunan +Profesör Winston, beni, kibarca laboratuvarın olanaklarını kullanmaya devam +etmem yönünde teşvik etti.

+ +

İlk Adımlar

+

+GNU Projesine başlamadan kısa süre önce, VUCK olarak da bilinen Özgür +Üniversite Derleyici Kitini duymuştum. (Hollanda dilinde “özgür” kelimesi +v harfi ile yazılmaktadır) Bu, C ve Pascal dahil olmak üzere çok +sayıda dili kontrol etmek ve çok sayıdaki hedef makineyi desteklemek için +tasarlanmış bir derleyiciydi. GNU’nun bunu kullanıp kullanamayacağını sormak +için yazarına yazdım.

+

+Alaycı bir yanıt yazdı, üniversitenin özgür olduğunu ancak derleyicinin +özgür olmadığını söyledi. Bu nedenle, GNU Projesi için ilk programımın +çok-dilli çok platformlu bir derleyici olmasına karar verdim.

+

+Tüm derleyiciyi kendi kendime yazma ihtiyacımı önleme umuduyla, Pastel +derleyicisine ilişkin kaynak kodu edindim, Pastel derleyicisi, Lawrence +Livermore Laboratuarında geliştirilmiş çok-platformlu bir +derleyiciydi. Kendisinin de yazılmış olduğu, Pascal'ın sistem programlama +dili olarak tasarlanmış genişletilmiş bir sürümünü destekliyordu. Bir C ön +ucu [:front-end] ekledim ve Motorola 68000 bilgisayarına yüklemeye +başladım. Derleyicinin megabaytlarca yığıt [:stack] alanına ihtiyaç +duyduğunu ve mevcut 68000 Unix sisteminin yalnızca 64k’ya izin verdiğini +fark ettiğimde bundan vazgeçtim.

+

+Daha sonra, Pastel derleyicisinin tüm giriş dosyasını bir sözdizim ağacına +ayrıştırarak çalıştığını, tüm sözdizim ağacını bir “yönerge” +zincirine dönüştürdüğünü ve daha sonra, herhangi bir depolama alanını +boşaltmaksızın tüm çıkış dosyasını ürettiğini fark ettim. Bu noktada, yeni +bir derleyici yazmam gerektiği sonucuna vardım. Bu yeni derleyici şimdi +GCC olarak bilinmektedir; +içinde Pastel derleyicisi kullanılmamaktadır ancak yazmış olduğum C ön ucunu +uyarlamayı ve kullanmayı sağladım. Ancak bunu birkaç yıl sonra +gerçekleştirdim; ilk olarak, GNU Emacs üzerinde çalıştım.

+ +

GNU Emacs

+

+1984 yılının Eylül ayında GNU Emacs üzerinde çalışmaya başladım ve 1985 +yılında, GNU Emacs kullanılabilir olmaya başladı. Bu, düzenleme işlemleri +için Unix sistemlerini kullanmaya başlamamı olanaklı kıldı; vi ya da ed’i +kullanmayı öğrenme konusunda bir ilgim yoktu, o zamana kadar düzenleme +işlemlerimi diğer makineler üzerinde gerçekleştirmiştim.

+

+Bu noktada, insanlar, GNU Emacs’i kullanmayı istediler, bu durum da GNU +Emacs’in nasıl dağıtılacağı sorusunu gündeme getirdi. Tabi ki, GNU Emacs’i, +kullandığım MIT bilgisayarındaki ftp sunucusuna, anonim olarak +erişilebilecek şekilde koydum. (Bu bilgisayar, başka bir deyişle, +prep.ai.mit.edu, bu nedenle temel GNU ftp dağıtım bölgesi haline geldi; +birkaç yıl sonra devreden çıkarıldıktan sonra, alan adını yeni sunucumuza +yönlendirdik) Ancak, bu zaman zarfında, ilgili insanların birçoğu İnternette +değildi ve ftp ile bir kopyasını alamadı. Bu nedenle, şu soru ortaya çıktı: +onlara ne diyecektim?

+

+Şöyle diyebilirdim: “Ağ üzerinde olan ve sizin için bir kopya alacak +olan bir arkadaşınızı bulun”. Ya da orijinal PDP-10 Emacs’ta yaptığımı +yapacaktım: “Bana bir teyp ve SASE gönderin ve ben de size üzerinde Emacs olacak şekilde +bunu size geri göndereyim.” Ama işsizdim ve özgür yazılımdan para +kazanmanın yollarını arıyordum. Bu nedenle, $150 karşılığında isteyen +herkese bir teyp gönderebileceğimi duyurdum. Bu şekilde, özgür yazılım +dağıtım işine başladım, böylece, günümüzde Linux-tabanlı GNU sistemlerini +dağıtan firmalar için öncü oldum.

+ +

Bir program her kullanıcı için özgür müdür?

+

+Bir program yazarının elinden çıktığında özgür yazılımsa, bu, programın +kopyasına sahip herkes için mutlaka özgür yazılım olacağı anlamına +gelmez. Örneğin, kamuya ait +yazılım (telif hakkına sahip olmayan yazılım) özgür yazılımdır; ancak +herkes, bunun özel mülk değiştirilmiş bir sürümünü oluşturabilir. Benzer +şekilde, birçok özgür program telif hakkına sahiptir ancak değiştirilmiş +özel mülk sürümlere izin veren basit izin lisansları altında dağıtılmıştır.

+

+Bu problemin faydacı örneği, X Window Sistemidir. Bu sistem, MIT tarafından +geliştirilmiş ve bir izin lisansıyla özgür yazılım olarak yayınlanmış olup, +çeşitli bilgisayar firmaları tarafından benimsenmiştir. Bu firmalar, +yalnızca ikili [:binary] biçimde özel mülk Unix sistemlerine X’i eklemiş ve +aynı anlaşma ile kapsanmıştır. X’in bu kopyaları, bundan böyle Unix’in +olduğundan daha fazla özgür yazılım değildir.

+

+X Window Sisteminin geliştiricileri bunu bir problem olarak görmemişler , bu +durumun meydana gelmesini beklemişlerdir. Hedefleri özgürlük değildi, +yalnızca “başarıydı” ve başarı “fazla sayıda kullanıcıya sahip olmak” olarak +tanımlanmaktaydı. Kullanıcıların özgürlüğe sahip olup olmamaları umurlarında +değildi, tek istedikleri çok sayıda kullanıcıya sahip olmaktı.

+

+Bu durum, “Bu program özgür mü?” sorusuna farklı yanıtlar veren iki farklı +özgürlük derecesi hesaplama yönteminin olduğu bir paradoks durumuna neden +olmaktadır. MIT sürümünün dağıtım terimleri cinsinden sağlanan özgürlük +derecesini esas alarak değerlendirme yaptıysanız, X’in özgür yazılım +olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak, X’in ortalama kullanıcısının özgürlüğünü +ölçerseniz, o zaman Özel mülk yazılım olduğunu söylemeniz gereklidir. Birçok +X kullanıcısı, Unix sistemleriyle birlikte verilen özel mülk sürümleri +kullanmaktadır, özgür sürümü kullanmamaktadır.

+ +

Copyleft ve GNU GPL

+

+GNU’nun hedefi yalnızca popüler olmak değil kullanıcılara özgürlük de +sağlamaktır. Bu nedenle, GNU yazılımının özel mülk yazılıma dönüştürülmesini +önleyen dağıtım terimlerini kullanmamız gereklidir. Kullandığımız yöntem +copyleft yöntemidir. (1)

+

+Copyleft, telif hakkı kanununu kullanır ancak genel amacının tersine hizmet +etmesi için onu ters yüz eder: yazılımı özel hale getirmek yerine, yazılımı +özgür tutmanın bir aracı haline gelir.

+

+Copyleft’in temel fikri, herkese, programı çalıştırma, değiştirme, +değiştirilmiş sürümleri dağıtma hakkını vermek, ancak özel kısıtlamalar +ekleme iznini vermemektir. Bu nedenle, “özgür yazılımı” tanımlayan önemli +özgürlükler, yazılımın kopyasına sahip herkes için mevcuttur; bu, geri +alınamaz bir haktır.

+

+Etkin bir copyleft için, değiştirilmiş sürümler de özgür olmalıdır. Bu, +yayınlanırsa, bizimkileri esas alan çalışmaların, topluluğumuz için +erişilebilir olmasını sağlar. Programcı olarak çalışan kimseler GNU +yazılımını değiştirmek için gönüllü olduklarında, copyleft, “Bu +değişiklikleri paylaşamazsın çünkü programın özel mülk sürümünü oluşturmak +için bu değişiklikleri kullanacağım” denmesini önler.

+

+Programın her kullanıcısı için özgürlüğü sağlamak istersek, değişikliklerin +özgür olması gerektiğine ilişkin şart önemlidir. X Window Sistemini +özelleştiren firmalar, genellikle X Window’u sistemlerine ve donanımına +taşımak için bazı değişiklikler yapmıştır. Bu değişiklikler X’in üstün +derecesiyle karşılaştırıldığında küçüktü ancak önemsiz +değildi. Değişikliklerin yapılması kullanıcıların özgürlüklerinin inkâr +edilmesine ilişkin bir özürse, herkesin bu bahaneden yararlanması kolaydır.

+

+İlgili bir konu da özgür bir programın özgür olmayan kodla +birleştirilmesidir. Bu gibi bir birleşim özgürlükten uzak olacaktır; özgür +olmayan kısım için eksik olan özgürlükler bütün için de eksik olacaktır. Bu +gibi birleşimlere izin verilmesi, bir gemiyi batırmaya yetecek büyüklükte +deliklerin açılmasına neden olur. Bu nedenle, copyleft için önemli bir şart +bu deliği tıkamaktır: copyleft edilmiş bir programla birleştirilmiş ya da bu +gibi bir programa eklenmiş herhangi bir şey, birleştirilmiş daha büyük +sürümün de özgür ve copyleft olmasını gerektirecektir.

+

+Birçok GNU yazılımı için kullandığımız copyleft’in özel gerçekleştirimi, GNU +Genel Kamu Lisansı ya da kısaca GNU GPL’dir. Bazı özel durumlarda ve +ortamlarda kullanılan diğer copyleft tipleri de mevcuttur. GNU kullanım +kılavuzu da copyleft edilir ancak çok daha basit bir copyleft tipi +kullanırlar çünkü GNU GPL’nin karmaşıklığı kılavuzlar için gerekmez. (2)

+

+(1) 1984 ya da 1985 yılında, Don Hopkins (hayal gücü çok geniş olan bir +adam) bana bir mektup gönderdi. Mektubunda birçok komik şey yazıyordu, şu da +bunlardan biriydi: “Copyleft , tüm hakları ters çevrilmiştir”. “Copyleft” +sözcüğünü o zamanlar geliştirmekte olduğum dağıtım kavramını adlandırmak +için kullanmıştım.

+ +

+(2) Şimdi belgeleme için GNU Özgür Belgeleme +Lisansını kullanıyoruz.

+ +

Özgür Yazılım Vakfı

+ +

Emacs’ın kullanımına ilişkin ilgi arttıkça, başka insanlar GNU Projesine +dahil oldular ve o zaman yeniden destek almamızın zamanının geldiğine karar +verdik. Böylece 1985 yılınca özgür yazılım geliişimi için vergiden muaf bir +hayır kurumu olan Özgür Yazılım Vakfını +(FSF) kurduk. FSF ayrıca Emacs +bant dağıtım işini de ele aldı; daha sonra, banda diğer özgür yazılımları +(hem GNU hem de GNU-olmayan) ekleyerek ve özgür kılavuzları satarak bu işi +genişletti.

+ +

FSF'nin gelirlerinin çoğu özgür yazılımın ve ilgili diğer hizmetlerin +satışından gelmektedir (hepsi de yeniden dağıtma ve değiştirme +özgürlüklerine sahip kaynak kod CD-ROMları, çalıştırılabilir dosya içeren +CD-ROMlar, güzel basılmış kılavuzlar), ve Deluxe Dağıtımlarını (burada sizin +seçeceğiniz dağıtım için tüm özgür yazılım koleksiyonu yer alıyor) +satmaktadır. Günümüzde FSF hala kılavuzlar +ve diğer gereçlerisatsa da, gelirlerinin büyük bir kısmını üyelerinin +aidatlarından sağlıyor. FSF'ye fsf.org +bağlantısından üye olabilirsiniz.

+ +

Özgür Yazılım Vakfı çalışanları bazı GNU yazılım paketlerini yazmış ve +ellerinde tutmuştur. Bunlardan tanınmış iki tanesi C kütüphanesi ve kabuktur +(shell). GNU C kütüphanesi, GNU/Linux sisteminde çalışan her programın Linux +ile haberleşmek için kullandığı şeydir. Özgür Yazılım Vakfında çalışan +Roland McGrath tarafından geliştirilmiştir. Birçok GNU/Linux sisteminde +kullanılan kabuk BASH’tır, Bourne +Again Shell (1), bu kabuk, FSF çalışanı olan Brian Fox tarafından +geliştirilmiştir.

+ +

Bu programların geliştirilmesini destekledik çünkü GNU Projesi yalnızca +araçlar ya da bir geliştirme ortamı hakkında değildi. Hedefimiz tam bir +işletim sistemiydi ve bu programlar söz konusu hedef için gerekliydi.

+ +

(1) “Bourne again Shell” “Bourne Shell” adı üzerinde bir şakadır, bu, +Unix’teki genel kabuktur.

+ +

Özgür Yazılım Desteği

+ +

Özgür yazılım felsefesi, bazı yaygın ticari uygulamayı reddeder ancak +ticarete karşı değildir. İşyerleri kullanıcıların özgürlüğüne saygı +duyduğunda, onlara başarı dileriz.

+ +

Emacs’ın kopyalarının satılması, bir çeşit özgür yazılım ticaretini +gösterir. FSF bu işi devraldığında, geçimimi sağlamak için başka bir yol +gerekti. Geçimimi, geliştirmiş olduğum özgür yazılıma ilişkin hizmetlerin +satılmasıyla sağladım. Bu, GNU Emacs’ın nasıl programlanacağı ve GCC’nin ve +yazılım gelişiminin nasıl uyarlanacağı (çoğunlukla GCC’yi yeni platformlara +taşıyan) gibi konular için eğitim vermeyi de içermektedir.

+ +

Günümüzde özgür yazılım ticaretinin bu tiplerinin her biri belirli sayıda +kurum tarafından uygulanmaktadır. Bazıları, CD-ROM üzerinde özgür yazılım +koleksiyonları dağıtmaktadır; diğerleri, çeşitli seviyelerde destek +satmaktadır, bu destek: kullanıcı sorularının yanıtlanması, sorunların +giderilmesi ve büyük ve yeni özelliklerin eklenmesini içerir. Yeni özgür +yazılım ürünlerinin başlatılmasını esas alan özgür yazılım firmalarını +görmeye başladık bile.

+ +

Yine de dikkatli olun, kendilerini “açık kaynak” terimiyle +ilişkilendiren bazı firmalar, özgür yazılımla çalışan özgür olmayan yazılımı +esas almaktadır. Bunlar özgür yazılım firmaları değildir, bunlar, özel mülk +yazılım firmalarıdır, ürünleri kullanıcıları özgürlükten +uzaklaştırmaktadır. Onlar bu progrmları “katma değerli paketler” +olarak adlandırırlar, bu terim benimsememizi istedikleri değerleri yansıtır: +özgürlükten önce kazanç. Özgürlüğe daha çok değer veriyorsak, bunları +“özgürlüğü eksiltilmiş” ürünler olarak adlandırmalıyız.

+ +

Teknik hedefler

+ +

GNU’nun temel hedefi, özgür yazılımı sağlamaktır. GNU’nun UNIX’e göre teknik +bir avantajı olmasa da, sosyal bir avantajı vardır, kullanıcıların birlik +olmasına imkân verir ve etik bir avantajı vardır, kullanıcıların özgürlüğüne +saygı duyar.

+ +

Ancak iyi uygulamaların bilinen standartlarının çalışmaya uygulanması +doğaldı, örneğin rastgele sabit büyüklükteki sınırları önlemek için veri +yapılarının dinamik olarak tahsis edilmesi ve anlamlı olan her yerde mümkün +olan tüm 8-bitli kodların kontrol edilmesi gibi.

+ +

Ek olarak, 16-bit makineleri (GNU sistemi tamamlandığında, 32-bit makineler +geçerli olacaktır) desteklememeye ve megabaytı geçmedikçe bellek kullanımını +azaltmak için çaba göstermemeye karar vererek Unix’in küçük bellek büyüklüğü +üzerine odaklanmasını reddettik. Çok büyük dosyalarla işlem yapılmasının çok +önemli olmadığı programlarda, programcıların, tüm giriş dosyasını çekirdekte +okumasını, daha sonra içeriğini I/O konusunda tedirginliğe kapılmaksızın +taramasını sağladık.

+ +

Bu kararlar, birçok GNU programının Unix benzerlerini, güvenilirlik ve hız +açısından geçmesini mümkün kılmıştır.

+ +

Bağışlanan Bilgisayarlar

+ +

GNU Projesinin ünü arttıkça, insanlar, üzerlerinde Unix çalışan makinelerini +projeye bağışlamaya başladı. Bunlar çok yararlıydı çünkü GNU’nun +bileşenlerini geliştirmenin en kolay yolu, bunu bir Unix sistemi üzerinde +gerçekleştirmek ve söz konusu sistemin bileşenlerini birer birer +değiştirmekti. Ancak bu durum etik bir sorunu ortaya çıkardı: Unix’in bir +kopyasına sahip olmamız doğru mudur.

+ +

Unix, özel mülk bir yazılımdı (hâlâ da öyledir) ve GNU Projesinin felsefesi, +özel mülk yazılım kullanmamamız gerektiğini söyler. Ancak, aynı mantık +uygulandığında şu sonuca varılır: kendini korurken şiddet uygulanabilir, +insanların özel mülk paketi kullanmalarını durdurmasına yardımcı olan özgür +programı kullanabilmek için özel mülk paketin kullanılması mantıklıdır.

+ +

Savunulabilir bir durum olmasına rağmen, bu durum yine de kötü bir +durumdur. Günümüzde, Unix’in hiçbir kopyasına sahip değiliz çünkü bu +kopyaların yerine özgür işletim sistemlerini yerleştirdik. Bir makinenin +işletim sistemini özgür bir işletim sistemiyle değiştiremediysek, bunun +yerine makineyi değiştirirdik.

+ +

GNU Görev Listesi

+ +

GNU Projesi ilerledikçe ve artan sayıda sistem bileşeni bulundukça ya da +geliştirildikçe, artık kalan eksiklerin bir listesinin yapılması yararlı bir +hale geldi. Eksik parçaları yazmak için geliştiricileri işe almaktaydık. Bu +liste, GNU Görev Listesi olarak bilinmeye başladı. Eksik Unix bileşenlerine +ek olarak, gerçekten tam bir sistemin sahip olmasının gerekli olduğunu +düşündüğümüz diğer yararlı yazılım ve belgeleme projelerini listeledik.

+ +

Günümüzde (1), GNU Görev Listesinde ancak birkaç tane Unix bileşeni +kalmıştır, bu işler (birkaç tane önemsiz iş hariç olmak üzere) +gerçekleştirilmiştir. Ancak, liste, bazılarının “uygulamalar” olarak +adlandırabildiği projelerle doludur. Dar bir kullanıcı grubundan daha +fazlasını gerektiren herhangi bir program, işletim sistemine eklenecek +yararlı bir birimdir.

+ +

Oyunlar bile görev listesine dahildir ve başlangıçtan beri durum +böyledir. Unix’te oyunlar vardı, bu nedenle doğal olarak GNU’da da +olmalıydı. Ancak oyunlar için uyumluluk söz konusu değildi, bu nedenle, +Unix’in sahip olduğu oyun listesini izlemedik. Bunun yerine, kullanıcıların +sevebildiği farklı oyun tipi çeşitlerini listeledik.

+ +

(1) Bu 1998'de yazıldı. 2009'da artık uzun bir görev listesi +tutmuyoruz. Topluluk o kadar hızlı özgür yazılım geliştiriyor ki hepsini +bile takip edemiyoruz. Bunun yerine Yüksek Öncelikli Projelerin bir listesi +var, insanları daha çok yazmaya teşvik etmek istediğimiz çok daha kısa bir +projeler listesi.

+ +

GNU Kütüphane GPL

+ +

GNU C kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı (1) olarak adlandırılan +ve özel mülk yazılımla kütüphane arasında bağlantı kurma iznini sağlayan +özel bir copyleft tipini kullanmaktadır. Bu istisnai durumun nedeni nedir?

+ +

Bu bir ilke sorunu değildir; özel mülk yazılım ürünlerinin kodumuzu içermesi +konusunda yetkilendirilmesini söyleyen bir ilke yoktur. (Bizimle paylaşmayı +reddeden bir projeye niye katılalım?) C kütüphanesi ya da herhangi bir +kütüphane için LGPL kullanılması bir strateji hususudur.

+ +

C kütüphanesi genel bir işi başarmıştır; özel mülk her sistem ya da +derleyici bir C kütüphanesine sahiptir. Bu nedenle, C kütüphanemizi yalnızca +özgür yazılıma açık kılmak özgür yazılıma hiçbir avantaj sağlamayacaktır, bu +yalnızca kütüphanemizin kullanımını engelleyecektir.

+ +

Bir sistem bu kurala uymayan bir durumdur: GNU sisteminde (ve bu, +GNU/Linux’ı içerir) GNU C kütüphanesi, tek C kütüphanesidir. Böylece, GNU C +kütüphanesinin dağıtım terimleri, GNU sistemi için özel mülk bir programın +derlenmesinin mümkün olup olmadığını belirler. GNU sistemi üzerinde özel +mülk uygulamalara izin vermek için etik bir neden yoktur ancak stratejik +açıdan, onlara imkân vermemek, özgür uygulamaların geliştirilmesini +cesaretlendirmekten ziyade GNU sisteminin kullanımına yönelik cesareti +kıracaktır. Bu, GPL Kütüphane kullanımının C kütüphanesi için iyi bir +strateji olmasının nedenidir.

+ +

Diğer kütüphaneler için, stratejik karar her duruma özgü bir şekilde +oluşturulmalıdır. Bir kütüphane belirli program tiplerinin yazılmasına +yardımcı olan özel bir işi gerçekleştirdiğinde, o zaman bunu GPL altında +yayarak sadece özgür programlarda kullanımını sınırlandırmak diğer özgür +yazılım geliştiricilerine yardımcı olmanın bir yolu olacaktır, bu da özel +mülk yazılıma karşı onlara bir avantaj sağlayacaktır.

+ +

GNU Readline’ı değerlendirelim, bu, BASH için komut satırının düzenlenmesini +sağlayan bir kütüphanedir. Readline, sıradan GNU GPL altında yayılır, GPL +kütüphane altında dağıtılmaz. Bu muhtemelen Readline’ın kullanım miktarını +azaltır ancak bizim için bir kayıp yoktur. Bu arada, özgür yazılım için en +azından bir tane yararlı uygulama belirli olarak gerçekleştirilmiştir +böylece Readline kullanılabilir ve bu, toplum için gerçek bir kazançtır.

+ +

Özel mülk yazılım geliştiricileri, paranın sağladığı avantajlara sahiptir; +özgür yazılım geliştiricilerinin, birbirleri için avantajlı durumlar +oluşturması gerekir. Umarım, günün birinde özel mülk yazılımlar için eşleri +olmayan GPL ile lisanslanmış geniş kütüphane kolleksiyonlarına sahip +olacağız, bu kütüphaneler yeni özgür yazılımlar için inşa birimlerini +oluşturacak ve daha fazla özgür yazılım geliştirmesi için önemli bir avantaj +sağlayacaklar.

+ +

(1) Bu lisans şimdi GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı adını almıştır, +kütüphanelerin onu kullanması gerektiği fikrini vermemek için. Ayrıntılı +bilgi için Bir sonraki kütüphaneniz +için neden Kısıtlı GPL kullanmamalısınız yazısına bakabilirsiniz.

+ +

Arzuyu kaşımak?

+

+Eric Raymond, “Her iyi yazılım çalışması, geliştiricinin kişisel ve güçlü +bir arzusunun ortaya çıkmasıyla başlar” der. Bu söz bazı durumlarda doğrudur +ancak GNU yazılımının birçok esas parçası tam bir özgür işletim sistemine +sahip olmak için geliştirilmiştir. Bunlar, bir bakış açısından ve bir +plandan gelmektedir, bir dürtüden değil.

+

+Örneğin, GNU C kütüphanesini geliştirdik çünkü Unix-benzeri bir sistem bir C +kütüphanesine, ihtiyaç duyar, Bourne Again Shell’i (BASH) geliştirdik çünkü +Unix-benzeri bir sistem bir kabuğa ihtiyaç duyar ve Unix-benzeri bir sistem +bir tar programına ihtiyaç duyduğu için GNU tar’ı geliştirdik. Kendi +programlarım için de aynısı geçerlidir: GNU C derleyicisi, GNU Emacs, GDB ve +GNU Make.

+

+Bazı GNU programları özgürlüğümüze ilişkin bazı tehditlerle başa çıkmak için +geliştirilmiştir. Bu nedenle, Compress programının yerine geçmesi için +gzip’i geliştirdik, bu program, LZW +patentlerinden dolayı kayıptır. LessTif’i geliştirdik ve yakın zamanda +belirli özel mülk kütüphaneler nedeniyle oluşan problemleri halletmek için +GNOME ve Harmony’i +başlattık (aşağıdaki “özgür olmayan kütüphaneler” bölümüne bakınız). Özgür +olmayan gözde şifreleme yazılımının yerine geçmesi için GNU Gizlilik +Kılavuzunu geliştirmekteyiz çünkü kullanıcılar gizlilik ve özgürlük arasında +bir tercih yapmak zorunda kalmamalıdır.

+

+Tabi ki, bu programları yazan insanlar çalışmayla ilgilenmeye başlamıştır ve +kendi ihtiyaçları ve çıkarları için, çeşitli insanlar tarafından bunlara +birçok özellik eklenmiştir. Ancak programların var olma nedeni bu değildir.

+ +

Beklenmedik gelişmeler

+

+GNU Projesinin başlangıcında, tüm GNU sistemini geliştirebileceğimizi ve +daha sonra bir bütün olarak yayınlayabileceğimizi hayal etmiştim. Ancak +durum böyle olmadı.

+

+GNU sisteminin her bir bileşeni bir Unix sisteminde gerçekleştirildiği için, +bütün bir GNU sisteminin var olmasından çok önce her bir bileşen Unix +sistemlerinde çalışabilmeliydi. Bu programların bazıları gözde hale geldi ve +kullanıcılar, bunları, çeşitli uyumsuz Unix sürümlerine ve bazen de diğer +sistemlere genişletmeye ve taşımaya başladı.

+

+Süreç, bu programların çok daha güçlü olmasını sağladı ve hem maddi destek +sağladı, hem de destekçileri GNU Projesine çekti. Ancak bu en az özellikli, +çalışır bir sistemin tamamlanmasını da yıllarca geciktirdi çünkü GNU +geliştiricilerinin zamanı, birbiri ardına eksik bir bileşenin yazılmasından +çok, bu bileşenlerin devamlılığının sağlanmasına ve mevcut bileşenlere yeni +özelliklerin eklenmesine harcandı.

+ +

GNU Hurd

+

+1990 yılı itibariyle, GNU sistemi hemen hemen tamamlanmıştı; tek temel eksik +bileşen, çekirdekti. Çekirdeğimizi, Mach’ın en üstünde çalışan sunucu +süreçleri kümesi olarak gerçekleştirmeye karar verdik. Mach, Carnegie Mellon +Üniversitesinde ve daha sonra Utah Üniversitesinde geliştirilen bir +mikro-çekirdektir; GNU Hurd, Mach'ın üstünde çalışan sunucu topluluğudur ve +Unix çekirdeğinin çeşitli işlemlerini gerçekleştirir. Mach'ın, söz verilmiş +olduğu gibi özgür yazılım olarak dağıtılmasını beklerken, geliştirmenin +başlaması gecikti.

+

+Bu tasarımın seçilmesinin bir nedeni, işin en zor kısmı olarak görülen +aşamadan kaçınılmasıydı: kaynak-seviyesinde bir hata ayıklayıcı [:debugger] +olmaksızın çekirdek programındaki hataların ayıklanması. İşin bu kısmı +hâlihazırda Mach’da gerçekleştirilmişti ve GDB ile kullanıcı programları +olarak Hurd sunucularının hatalarının ayıklanmasını ummuştuk. Ancak bunun +mümkün kılınması uzun zaman aldı ve birbirine mesaj gönderen çok-kullanımlı +sunucuların hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu fark edildi. Hurd +çalışmasının gerçekleştirilmesi yıllara yayıldı.

+ +

Alix

+

+GNU çekirdeğinin başlangıçta Hurd olarak adlandırılacağı +düşünülmemekteydi. Orijinal adı Alix’ti, o zamanlar sevgilim olan kadının +adıydı. Bir Unix sistem yöneticisi olan Alix, Unix sistem sürümleri için +isminin bir birime verilmesi gerektiğini şaka yollu olarak söylerdi: +arkadaşlarına, “Benim adımın bir çekirdeğe verilmesi lazım” derdi. Hiçbir +şey söylemezdim ancak çekirdeğe Alix adını vererek ona sürpriz yapmaya karar +verdim.

+

+Ancak daha sonra durum değişti. Michael Bushnell (şimdi Thomas), çekirdeğin +ana geliştiricisi, Hurd adını tercih etti ve Alix’in yalnızca çekirdeğin +belirli bir kısmının adı olmasına karar verdi, bu kısım sistem çağrılarını +alan ve Hurd sunucularına mesaj göndererek kontrol eden kısımdır.

+

+Sonunda Alix ve ben ayrıldık ve Alix, adını değiştirdi; bundan bağımsız +olarak, Hurd tasarımı değiştirildi, böylece C kütüphanesi sunuculara +doğrudan mesajlar göndermeye başladı ve bu durum Alix bileşeninin tasarımdan +çıkarılmasına neden oldu.

+

+Ancak bu olaylar meydana gelmeden önce, Alix’in bir arkadaşı, Hurd kaynak +kodunda Alix ismine rastladı ve Alix’e bunu söyledi. Böylece Alix kendi adı +verilen çekirdeği öğrenmiş oldu.

+ +

Linux ve GNU/Linux

+

+GNU Hurd; üretim kullanımı için uygun değildir ve ne olacağını +bilemeyiz. Yeteneğe dayalı tasarım; doğrudan tasarımın esnekliğinden +kaynaklanan sorunlara sahiptir ve çözümlerin var olup olmadığı açık +değildir.

+ +

+GNU Hurd, normal kullanım (production use) için hazır değildi. Neyse ki, +başka bir çekirdek ortaya çıktı. 1991 yılında, Linus Torvalds Unix’e uyumlu +bir çekirdek geliştirdi ve bunu Linux olarak adlandırdı. İlk başta özel +mülktü ama 1992 yılında onu özgür yazılım yaptı; henüz tamamlanmamış GNU +sistemiyle Linux’un birleşmesi bütün bir özgür işletim sistemine neden +oldu. (Bunların birleştirilmesi de tabi ki kendi içinde önemli bir +işti). Günümüzde GNU sisteminin bir sürümünün çalıştırılması Linux +sayesindedir.

+

+Çekirdek olarak GNU sisteminin Linux’la birleşiminin oluşumunu ifade etmek +için bu sistemi GNU/Linux olarak +adlandırırız. Lütfen bütün sistemi “Linux” olarak adlandırma +hatasına düşmeyin, çünkü bu bizim çalışmamızı başkasına mal etmek +olur. Lütfen bizden de eşit derecede söz +edin.

+ +

Geleceğimizde Ortaya Çıkabilecek Sorunlar

+

+Geniş özgür yazılım çeşitlerini geliştirmek konusundaki yeteneğimizi +kanıtladık. Ancak bu, bizim yenilmez ve durdurulamaz olduğumuz anlamına +gelmemektedir. Çeşitli sorunlar, özgür yazılımın geleceğini belirsiz hale +getirmektedir; bunların yerine getirilmesi sadık çalışmaları ve sabrı +gerektirecek ve bu bazen yıllarca sürecektir. Bu, insanların özgürlüklerine +değer vermeleri ve onu kimsenin almasına izin vermemeleri konusunda +kararlılık göstermesini gerektirecektir.

+

+Aşağıdaki dört bölüm bu hususları açıklamaktadır.

+ +

Gizli Donanım

+

+Donanım üreticileri, donanım belirtimlerini sır olarak saklama +eğilimindedir. Bu durum, Linux’ın ve XFree86’nın yeni bir donanımı +desteklemesini sağlayan özgür sürücülerin yazılmasını +zorlaştırmaktadır. Günümüzde bütün özgür sistemlere sahibiz ancak yarının +bilgisayarlarını destekleyemezsek, yarın bunlara da sahip olamayacağız.

+

+Bu problemle başa çıkmanın iki yolu vardır. Programcılar, donanımı nasıl +destekleyeceklerini belirlemek için tersine mühendisliği [:reverse +engineering] gerçekleştirebilir. Geri kalanımız, özgür yazılım tarafından +desteklenen donanımı seçebilir; sayımız arttıkça, belirtimlerin gizliliği +kendi kendine terk edilen bir politika haline gelecektir.

+

+Tersine mühendislik önemli bir iştir; bunu üstlenebilecek yeterli +kararlılığa sahip programcılarımız var mı? Evet, özgür yazılımın bir ilke +konusu olduğuna ve özgür olmayan sürücülerin dayanılmaz olduğuna dair güçlü +bir duygu oluşturursak olabilir. Ve çoğumuz özgür sürücüleri kullanmak için +fazladan para harcarsak ya da hatta biraz fazladan zaman harcarsak? Evet, +özgürlüğe sahip olma kararlılığı yaygınsa bu olabilir.

+

+(2008 notu: bu konu BIOS'a da genişletilebilir. Özgür bir BIOS vardır, LibreBoot; sorun (bir coreboot dağıtımı +olan) LibreBoot'un özgür olmayan “bloblar” olmadan onları +destekleyebilmesini sağlamak için makine belirtimlerini elde etmektir.)

+ +

Özgür olmayan Kütüphaneler

+

+Özgür işletim sistemleri üzerinde çalışan özgür olmayan bir kütüphane, özgür +yazılım geliştiricileri için bir tuzaktır. Kütüphanenin çekici özellikleri +yemdir; kütüphaneyi kullanırsanız, tuzağa düşersiniz çünkü programınız özgür +bir işletim sisteminin bir parçası olamaz. (Daha doğrusu, programı dahil +edebiliriz ancak eksik kütüphane ile çalışmayacaktır). Daha da +kötüsü, özel mülk kütüphaneyi kullanan bir program gözde hale gelirse, +şüpheci olmayan diğer programcıları da tuzağa düşürebilir.

+

+Bu probleme ilişkin ilk örnek, 80’lerdeki Motif araç-kitiydi. O zamanlar, +özgür yazılımların mevcut olmamasına rağmen, daha sonra onlar için Motif +probleminin oluşacağı açıktı. GNU Projesi buna iki şekilde yanıt verdi: ayrı +özgür yazılım projelerinin özgür X araç-kiti bilgisayar ekranındaki tuş, +buton, çubuk gibi unsurlardan her birinin desteklemesini isteyerek ve +birilerinin Motif için özgür bir yedek hazırlamasını isteyerek. Bu iş yıllar +aldı; Hungry Programcıları tarafından geliştirilen LessTif, yalnızca 1997’de +birçok Motif uygulamasını desteklemek için yeterince güçlü hale geldi.

+

+1996 ile 1998 yılları arasında, Qt olarak adlandırılan özgür olmayan başka +bir Grafiksel Kullanıcı Ara Yüzü (GUI) araç-kiti kütüphanesi özgür yazılım koleksiyonunda, +masaüstü KDE'de kullanıldı.

+

+Özgür GNU/Linux sistemleri KDE’yi kullanmadı çünkü bu kütüphaneyi +kullanamazdık. Ancak, sistemlerine özgür yazılımın eklenmesi konusunda +duyarlı olmayan bazı ticari GNU/Linux sistem dağıtıcıları, sistemlerine +KDE’yi ekledi, daha fazla özelliğe ancak daha az özgürlüğe sahip bir sistem +ürettiler. KDE> grubu, daha fazla sayıda programcının Qt’yi kullanmasını +destekledi ve milyonlarca yeni “Linux kullanıcısı” bununla ilgili bir +problemin var olduğu fikrine inanmadılar. Bu durum korkutucu görünüyordu.

+

+Özgür yazılım topluluğu probleme iki şekilde yanıt verdi: GNOME ve Harmony.

+

+GNOME, açık adıyla, GNU Network Object Model Environment (GNU Ağ Nesne Model +Ortamı), GNU’nun masaüstü projesidir. 1997 yılında Miguel de Icaza +tarafından başlatılmıştır ve Red Hat Software’in desteğiyle +geliştirilmiştir, GNOME, benzer masaüstü özellikleri sağlamak için +oluşturulmuştur ancak özgür yazılımları kullanır. Teknik avantajları da +vardır, yalnızca C++’ı değil, çeşitli dilleri de destekler. Ancak temel +amacı özgürlüktür: özgür olmayan hiçbir yazılıma ihtiyaç duymaz.

+

+Harmony, uyumlu bir değiştirme kütüphanesidir, Qt’yi kullanmaksızın KDE +yazılımının çalıştırılmasını mümkün kılmak için tasarlanmıştır.

+

+1998 yılının Kasım ayında, Qt’nin geliştiricileri, bir lisans değişikliğini +anons etti, bu lisans değişikliğinin gerçekleşmesiyle, Qt özgür yazılım +haline gelmekteydi. Bundan emin olmanın bir yolu yoktur ancak bana kalırsa +bu, QT'nin özgür olmamasından kaynaklanan soruna topluluğun verdiği yanıttan +kaynaklanmaktadır. (Yeni lisans elverişsiz ve eşitlikten uzaktır, bu +nedenle, Qt’nin kullanımının önlenmesi istenmektedir.)

+

+[not: Eylül 2000'de Qt GNU GPL olarak yayınlanmıştır, bu problem +çözülmüştür.]

+

+Sonraki özgür olmayan kütüphaneye karşı nasıl bir tepki vereceğiz? Tüm +topluluk tuzaktan uzak kalmanın gerekliliğini anlayacak mı? Ya da birçoğumuz +kullanışlılık için özgürlükten vazgeçecek mi ya da büyük bir problem mi +ortaya çıkacak? Geleceğimiz felsefemize bağlıdır.

+ +

Yazılım Patentleri

+

+Karşılaştığımız en büyük tehdit yazılım patentlerinden gelmektedir, bu +patentler, özgür yazılıma yirmi yıla kadar varabilen algoritma ve özellik +sınırları koyabilir. LZW sıkıştırma algoritma patentleri 1983’te +uygulanmıştı ve hâlâ uygun şekilde sıkıştırılmış GIF’ler üretmek için özgür yazılımı +yayınlayamıyoruz. [2009 yılı itibariyle süreleri doldu.] 1998 yılında, bir +patent grubunun tehdidi altında, MP3 sıkıştırma ses programı üreten özgür bir program dağıtımdan +kaldırılmıştı. [2017 itibariyle bu patentlerin de süresi doldu, bakın ne +kadar uzun bekledik.] +

+

+Patentlerle başa çıkmanın yolları vardır: bir patentin geçersiz olduğuna +ilişkin bir kanıt araştırabiliriz ve bir işi yapmanın alternatif yollarına +bakabiliriz. Ancak bu yöntemlerin her biri yalnızca bazen çalışır; bu iki +yöntem de başarısız olduğunda, patent, tüm özgür yazılımı, kullanıcıların +istediği birtakım özelliklerden mahrum bırakmaya zorlayabilir. Uzun bir süre +sonra patentlerin süresi dolar, ama o zamana kadar ne yapacağız?

+

+Özgürlük adına özgür yazılıma değer veren bizim gibi insanlar her durumda +özgür yazılımla kalacaktır. İşlerimizi hallederken patentli özellikleri +kullanmayacağız. Ancak teknik açıdan daha üstün olmasını bekledikleri için +özgür yazılıma değer verenler, patent onu geri tuttuğunda, bunu bir +başarısızlık olarak adlandırma eğilimindedir. Bu nedenle, yazılım +geliştirmenin “pazar” modelinin ve özgür yazılımın güvenilirliği ve gücünün +pratik etkililiği hakkında konuşmak yararlı iken, burada +durmamalıyız. Özgürlük ve ilke hakkında konuşmalıyız.

+ +

Özgür Belgeleme

+

+Özgür işletim sistemlerimizdeki en büyük eksiklik yazılımda değildir, en +büyük eksiklik, sistemlerimize dahil edebildiğimiz iyi özgür belgelerin +olmamasıdır. Belgeleme, her türlü yazılım paketinin önemli bir parçasıdır; +önemli bir özgür yazılım paketi iyi bir özgür belgeyle birlikte +verilmediğinde, bu büyük bir eksiktir. Günümüzde bu gibi eksiklerimiz +vardır.

+

+Özgür belgeleme, tıpkı özgür yazılım gibi, bir özgürlük konusudur, ücretle +ilgili değildir. Özgür bir kılavuza ilişkin ölçütler özgür yazılıma ilişkin +ölçütlere oldukça benzerdir: bu, tüm kullanıcılara belirli özgürlükler +verilmesi hususudur. Yeniden dağıtıma (ticari satış dahil olmak üzere) izin +verilmelidir, bu, çevrim-içi olarak ya da kağıt biçiminde olabilir, böylece +kılavuz, programın her kopyasıyla birlikte verilebilir.

+

+Değiştirmeye ilişkin izin de önemlidir. Genel kural olarak, insanların tüm +makale ve kitap tiplerini değiştirme iznine sahip olmasının gerekli olduğuna +inanmıyorum. Örneğin, işlemlerimizi ve görüşlerimizi tanımlayan bu gibi +makaleleri değiştirmek için izin vermek zorunda olduğumuzu sanmıyorum.

+

+Ancak, özgür yazılımın belgelerinin değiştirilme özgürlüğünün önemli +olmasının belirli bir nedeni vardır. İnsanlar, yazılımı değiştirme hakkını +kullandıklarında ve özelliklerine ekleme yaptıklarında ya da özelliklerini +değiştirdiklerinde, vicdanlı davranır ve özenlilerse kılavuzları da +değiştireceklerdir, böylece değiştirilmiş programla birlikte doğru ve +kullanılabilir belgeleri de sağlayacaklardır. Programcıların özenli +olmalarına izin vermeyen ve işi tanımlamayan özgür olmayan bir kılavuz, +topluluğun ihtiyaçlarını karşılamaz.

+

+Değişikliklerin nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin bazı sınırlamalar hiçbir +problem oluşturmaz. Örneğin, asıl yazarın telif hakkı uyarısının +korunmasına ilişkin şartlar, dağıtım ifadeleri ve yazar listesi +uygundur. Ayrıca değiştirilmiş sürümlerde uyarı bulunmasının gerekli olması +ve bu kısımların teknik-olmayan başlıkları ele almaları durumunda, +silinemeyen ya da değiştirilemeyen kısımlara sahip olma konusunda bir +problem yoktur. Değişikliklerin nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin bazı +sınırlamalar hiçbir problem oluşturmaz. Örneğin, asıl yazarın telif hakkı +uyarısının korunmasına ilişkin şartlar, dağıtım ifadeleri ve yazar listesi +uygundur. Ayrıca değiştirilmiş sürümlerde uyarı bulunmasının gerekli olması +ve bu kısımların teknik-olmayan başlıkları ele almaları durumunda, +silinemeyen ya da değiştirilemeyen kısımlara sahip olma konusunda bir +problem yoktur.

+

+Ancak, kılavuzun tüm “teknik” içeriğinin değiştirilmesi ve daha sonra tüm +genel kanallar üzerinden tüm genel ortamlarda sonucun dağıtılması mümkün +olmalıdır; aksi takdirde, kısıtlamalar topluluğu engellemektedir, kılavuz +özgür değildir ve başka bir kılavuza ihtiyaç duyarız.

+

+Özgür yazılım geliştiricileri tam bir özgür belge çeşitliliği oluşturma +bilincine ve kararlılığına sahip olacak mıdır? Yine, geleceğimiz felsefeye +bağlıdır.

+ +

Özgürlük Hakkında Konuşmalıyız

+

+Günümüzde Debian GNU/Linux ve Red Hat Linux gibi GNU/Linux sistemlerinin on +milyon kullanıcısının var olduğu tahmin edilmektedir. Özgür yazılım öyle +pratik avantajlar sunmuştur ki, kullanıcılar tamamen uygulamaya ilişkin +nedenlerden dolayı özgür yazılımı kullanmaktadır, uygulamaktadır.

+

+Bunun iyi sonuçları ortadadır: özgür yazılımın geliştirilmesiyle daha fazla +ilgilenildiğinde, yazılım işleri için daha fazla müşteri mevcuttur, bu da +özel mülk yazılım ürünleri yerine ticari özgür yazılımın geliştirilmesi için +firmaların daha fazla cesaretlendirilmesi için olanak demektir.

+

+Ancak yazılıma olan ilgi yazılımın esas aldığı felsefenin bilincinden daha +hızlı bir şekilde büyümektedir ve bu durum soruna neden olmaktadır. Yukarıda +açıklanan sorunlarla ve tehditlerle başa çıkma özelliği, özgürlük için +direnme isteğine bağlıdır. Topluluğumuzun bu isteğe sahip olduğundan emin +olmak için, topluluğumuza girdiklerinde yeni kullanıcılara bu fikri yaymamız +gereklidir.

+

+Ancak bunu yapmakta başarısız olmaktayız: yeni kullanıcıları topluluğumuza +çekme çabaları, topluluğumuzun temel bilgilerini öğretme çabalarını +fazlasıyla geride bırakmaktadır. Her ikisini de gerçekleştirmemiz ve iki +çabayı da dengede tutmamız gereklidir.

+ +

“Açık Kaynak”

+

+Yeni kullanıcılara özgürlüğü öğretmek 1998 yılında daha zor hale geldi çünkü +topluluğun bir kısmı “özgür yazılım” terimi yerine “açık kaynak yazılımı” +terimini kullanmaya karar verdi.

+

+Bu terimi destekleyen bazıları, “özgür” teriminin “bedava” terimiyle +karıştırılmasını önlemeyi hedefledi, bu geçerli bir hedefti. Ancak +diğerleri, özgür yazılım hareketini ve GNU Projesini güdüleyen ilkenin +ruhunu bir kenara koydu ve bunun yerine yöneticilere ve işyeri +kullanıcılarına yöneldi, bunların çoğu kârı özgürlüğün, toplumun ve ilkenin +üstünde tuttu. Bu nedenle, “açık kaynak” konusu, yüksek-kaliteli ve güçlü +yazılımın gerçekleştirilmesi potansiyeline odaklanmaktadır ancak özgürlük, +toplum ve ilke fikirlerinden uzak durmaktadır.

+

+“Linux” dergileri bunun açık bir örneğidir, GNU/Linux’la çalışan özel mülk +yazılım için ilanlarla doludurlar. Sıradaki Motif ya da Qt ortaya +çıktığında, bu dergiler programcıları bundan uzak durması konusunda uyaracak +mı yoksa onun için reklam mı yayınlayacaklar?

+

+Ticaretin desteklenmesi topluma birçok şekilde katkı sağlayabilir; diğer her +şey eşit olduğunda, bu yararlıdır. Ancak özgürlük ve ilke hakkında daha az +konuşarak desteklerini kazanmak çok kötü sonuçlar doğurabilir; bu, sosyal +yardımlaşma ve yurttaşların eğitimindeki dengesizlği daha da +kötüleştirecektir.

+

+“Özgür yazılım” ve “açık kaynak” yaklaşık olarak aynı yazılım kategorisini +tanımlar ancak yazılım hakkında ve değerler hakkında farklı şeyler +söyler. GNU Projesi, yalnızca teknolojinin değil özgürlüğün de önemli +olduğunu ifade etmek için “özgür yazılım” ifadesini kullanmaya devam eder.

+ +

Deneyin!

+

+Yoda’nın felsefesi (“’Deneme’ yoktur”) iyi ve zekice görünmektedir ancak bu, +benim için geçerli değildir. İşi yapıp yapamayacağım konusunda tedirginken +aslında işin çoğunu yaparım ve hedefi gerçekleştirsem bile, hedefi yakalamak +için yeterli olup olmadığım konusunda emin değilimdir. Ama en azından +denedim çünkü düşmanım ile şehrim arasında benden başka hiç kimse +yoktu. Şaşırtıcı bir şekilde, bazen başarılı oldum.

+

+Bazen başarısız oldum; bazı şehirlerim düştü. O zaman tehdit altında olan +başka bir şehir buldum ve başka bir savaş için hazırlandım. Zaman içinde, +tehditleri aramayı ve kendimi tehditlerle şehrim arasına koymayı öğrendim ve +diğer hacker’ların gelip bana katılmaları konusunda çağrı yaptım.

+

+Bugünlerde yalnız değilim. Bana destek olan hacker’ları gördüğümde bir +rahatlama ve neşe duyuyorum ve bu şehrin, en azından şimdilik, +dayanabileceğini görüyorum. Ancak tehlike her geçen yıl büyüyor ve şimdi +Microsoft açık bir şekilde topluluğumuzu hedef aldı. Özgürlüğün geleceğini +veremeyiz. Teslim olmayalım! Özgürlüğümüzü korumak istiyorsak, her zaman +hazır olmalıyız.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html new file mode 100644 index 0000000..8980ce2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/university.html @@ -0,0 +1,213 @@ + + + + + + +Üniversitede Çalışmanız Durumunda Özgür Yazılımın Yayınlanması - GNU Projesi +- Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Üniversitede Çalışmanız Durumunda Özgür Yazılımın Yayınlanması

+ +

+Özgür Yazılım Hareketi’nde, bilgisayar kullanıcılarının kullandıkları +yazılımı değiştirme ve yeniden dağıtma özgürlüğüne sahip olmaları +gerektiğine inanmaktayız. Özgür yazılımdaki “özgür” (çn. “free”) ifadesi +özgürlüğe atıf yapmaktadır: Kullanıcıların, yazılımı çalıştırma, değiştirme +ve yeniden dağıtma özgürlüğünün olduğu anlamına gelmektedir. Özgür yazılım +insanlığın ortak bilgi birikimine katkıda bulunurken, özgür olmayan yazılım +buna katkıda bulunmaz. Bu nedenle üniversiteler, bilim adamlarını ve burslu +öğrencilerini çalışmalarını yayınlamaları konusunda yüreklendirdikleri gibi, +insanlığın ortak bilgi birikiminin gelişmesi için özgür yazılımı da +yüreklendirmelidir.

+ +

+Ne yazık ki, üniversite yöneticileri, yazılıma (ve bilime) karşı tutucu bir +yaklaşıma sahiptir; programları gelir kaynağı olarak görmekte, insanlığın +ortak bilgi birikimine katkıda bulunacak fırsatlar olarak +görmemektedirler. Özgür yazılım geliştiricileri, hemen hemen 20 yıldır bu +eğilimle mücadele etmektedir.

+ +

+1984 yılında GNU işletim sistemini +geliştirmeye başladığında, yaptığım ilk şey, MIT’deki görevimi +bırakmaktı. Bunu özellikle, MIT lisans ofisinin GNU’yu özgür yazılım olarak +yayınlamamı engellememesi için yaptım. Değişiklik yapılmış tüm sürümlerin +özgür yazılım olmasını sağlayan GNU’da programların lisanslanması için bir +yaklaşım planladım, bu GNU Genel Kamu +Lisansına (GNU GPL) evrilen bir yaklaşımdır ve kullanmama izin vermeleri +için MIT yönetiminden ricada bulunmak zorunda kalmak istemiyordum.

+ +

+Yıllar geçtikçe, yazılımı yalnızca satılacak bir şey olarak gören +yöneticilerle nasıl başa çıkılacağına ilişkin öneriler için, üniversite +üyeleri, sıklıkla Özgür Yazılım Vakfı’na geldiler. Özel olarak finansmanı +sağlanan projeler için bile iyi bir yöntem, çalışmalarınızın, GNU GPL +altında yayınlanan mevcut bir programı esas almasıdır. O zaman yöneticilere +şunu söyleyebilirsiniz: “GNU GPL altında olmadığı takdirde +değiştirilmiş sürümü yayınlamamıza izin verilmemektedir, başka herhangi bir +yol, telif hakkı ihlali olacaktır.” Dolar işaretleri gözlerinden +silindikten sonra, genel olarak bunu özgür yazılım olarak yayınlamaya razı +olacaklardır.

+ +

+Ayrıca finans sponsorunuzdan da yardım isteyebilirsiniz. NYU’daki bir grup, +Amerikan Hava Kuvvetleri’nden destekle GNU Ada Derleyicisini +geliştirdiğinde, sözleşme, çalışmanın sonucunda ortaya çıkan kodun, Özgür +Yazılım Vakfı’na bağışlanmasını gerektirmiştir. Düzenlemeyi ilk olarak +sponsorla çalışın, daha sonra kibar bir şekilde, üniversite yönetimine, +yeniden pazarlığa açık olmadığınızı gösterin. Üniversite yönetimi, +sözleşmesiz olmasındansa, özgür yazılım geliştirmek için sözleşmeli +çalışmayı tercih eder, bu nedenle, muhtemelen devam edeceklerdir.

+ +

+Ne yaparsanız yapın, hususu erken ele alın, kesinlikle programın yarısı +bitmeden önce ele alın. Bu noktada, üniversitenin size hala ihtiyacı vardır, +böylece sert oynayabilirsiniz: Yazılımın özgür yazılım olması konusunda (ve +sizin özgür yazılım lisansı tercihiniz konusunda) fikir birliğine +varmışlarsa, yönetime programı bitireceğinizi, kullanılabilir hale +getireceğinizi söyleyin. Aksi takdirde bu konu üzerine, hakkında bir makale +yazmaya yetecek kadar çalışacaksınız ve yayınlamaya yetecek kadar iyi bir +sürümü asla oluşturamayacaksınız. Yöneticiler, tercihlerinin, üniversiteye +kredi sağlayan özgür bir yazılım paketi olduğunu bildiklerinde, genellikle +ilk söz edileni seçeceklerdir.

+

+FSF bazen üniversitenizi GNU Genel Kamu Lisansını veya GPL sürüm 3'ü kabul +etmeye ikna edebilir. Yalnız başınıza yapamazsanız, lütfen bizim yardımımıza +başvurmayı düşünün. Bununla ilgili olarak licensing@fsf.org adresine konusu +“urgent” olan bir e-posta atabilirsiniz.

+ +

+Üniversitelerin hepsinin tutucu politikaları yoktur. Ön tanımlı olarak, +Teksas Üniversitesi, geliştirilen tüm yazılımlarının, GNU Genel Kamu Lisansı +altında özgür yazılım olarak yayınlanması politikasına +sahiptir. Brezilya’daki üniversiteler ve Hindistan Haydarabat’taki Hindistan +Bilgi Teknoloji Enstitüsü, GPL altında yazılımın yayılmasına ilişkin +politikalara sahiptir. İlk olarak fakülte desteği geliştirilerek, +üniversitenizde bu gibi bir politikayı kurabilirsiniz. Bu konuyu, ilkelerden +biri olarak sunun: üniversite insanlığın ortak bilgi birikimini geliştirme +görevine sahip midir ya da tek amacı kendi varlığını sürdürmek midir?

+ +

+Üniversiteyi ikna etmekte, özgür yazılım hareketinde yaptığımız gibi, +kararlı ve etik bir perspektif kullanarak konuya yaklaşmanız size yardımcı +olacaktır. Toplumla etik bir ilişki için, yazılımın bütün toplum için özgür +olması gerekiyor.

+ +

+Birçok özgür yazılım geliştiricisi, bunu yapmalarının uygulamaya yönelik +pratik nedenlerini itiraf etmektedir: yazılımı daha güçlü ve güvenilir hale +getirmek için bir yol olarak diğerleriyle yazılımı paylaşma ve onlara +değiştirme izni vermeye taraftardırlar. Bu değerler, özgür yazılım +geliştirmek için sizi yüreklendiriyorsa, katkınız için teşekkür +ederiz. Ancak üniversite yöneticileri, programı özgür olmayan hale +getirmeniz için sizi kandırmaya çalıştıklarında, bu değerler size sağlam bir +dayanak olmayacaktır.

+ +

+Örneğin, size şunu söyleyebilirler “Alabileceğimiz tüm parayla, bunu +daha bile güçlü ve güvenilir ” Bu ifade, sonunda doğru çıkmayabilir +ancak bunu çürütmek zordur. “yalnızca akademik kullanım için +ücretsiz” şeklinde sunmak için bir lisans önerebilirler, bu da halka, +özgürlüğü hak etmediklerini söyler ve bunun akademik işbirliğini +sağlayacağını iddia ederler ve ihtiyaç duyduğunuz tek şeyin bu olduğunu +söylerler.

+ +

+Faydacı değerlerden başlarsanız, bu çıkışsız önerileri reddetmek için iyi +bir neden sunmanız zordur ancak dayanağınızın temeli etik ve politik +değerler olursa, bunu kolayca başarabilirsiniz. Kullanıcıların özgürlüğüne +mal olacak şekilde bir programın güçlü ve güvenilir kılınmasının iyi tarafı +nedir? Üniversitelerin dışında olduğu kadar içinde de özgürlük uygulanmamalı +mıdır? Özgürlük ve toplum hedefleriniz arasındaysa, yanıtlar açıktır. Özgür +yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyarken, özgür olmayan yazılım bu +özgürlüğü yadsır.

+ +

+Hiçbir şey sizin kararınızı, toplumun özgürlüğünün sizlere bağlı olduğunu +bilmek kadar güçlendiremez.

+ +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları +kitabında yayınlanmıştır

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html new file mode 100644 index 0000000..ab6a368 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/upgrade-windows.html @@ -0,0 +1,140 @@ + + + + + + +Windows Kurulumunu Yükseltmenin Doğru Yolu Nedir? - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı + + + +

Windows Kurulumunu Yükseltmenin Doğru Yolu Nedir?

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

Bilişim alanında, kullanıcıları “güvenlik” düzeltmelerini almak +için Windows'un daha yeni sürümlerine (ve diğer özgür olmayan programlara) +“yükseltmeye” zorlamak yaygın bir uygulamadır. Bu uygulama, bu +programların kullanıcıya iyi davranmak üzere tasarlanmış dürüst bir yazılım +olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bunun böyle olmasını beklemediğimiz gibi, +Windows için durumun hiç de böyle olmadığını biliyoruz. Bu nedenle farklı +bir öneri sunuyoruz.

+ +

Aslında Windows'un yeni sürümleri yayımlanmadan önce açıklar +içeriyor. Çeşitli kötücül işlevselliklerle tasarlanmışlardır (Bkz. “Microsoft'un Yazılımı Kötücül +Yazılımdır).”

+ +

Daha yeni Windows sürümleri ek kötücül işlevsellikler içerir; Microsoft'a +kullanıcılar üzerinde kullanabileceği çok fazla iktidar sağlar. Bu, daha +yeni bir sürüme geçmemenin bir nedenidir. Bazı kullanıcılar için daha yeni +bir sürüme geçmek Microsoft'u para ile ödüllendirmeyi ve hatta yeni bir +bilgisayar satın almayı gerektirebilir. Bunu teşvik etmeyi pek istemiyoruz!

+ +

Bu nedenle kullanıcıları daha yeni sürümlere geçmeye teşvik ederek +Microsoft'u desteklemeyi reddediyoruz; Windows'un istemeden yapılan +kusurlarının, kasıtlı yapılanlardan daha önemli olduğunu düşünmüyoruz.

+ +

Windows'un herhangi bir sürümünü kullananlara önerimiz, GNU/Linux'a yükseltmeleridir.

+ +

Windows'un herhangi bir sürümünde (veya GNU benzeri olmayan herhangi bir +sistemde) GNU paketlerini desteklemek, GNU Projesi'nin temel misyonunun bir +parçası değildir. Sloganımız, “En iyi GNU/Linux'ta çalışır” +şeklindedir. Bu desteği sürdürmek isteyen kullanıcılarla iş birliği +yapıyoruz, çünkü zor olmadığında iş birliği de yapabiliriz. Bunu yapmayı +sürdürme sorumluluğumuz yok ancak olanaklı olduğu ve bizi durdurmadığı +sürece durmak için hiçbir nedenimiz yok.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html new file mode 100644 index 0000000..c643606 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/whats-wrong-with-youtube.html @@ -0,0 +1,209 @@ + + + + + + + +YouTube'de Neler Yanlış - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

YouTube'de Neler Yanlış

+ +

+YouTube hususi bir durumdur. Eylül 2020 itibariyle, YouTube videolarını +özgür olmayan herhangi bir yazılım çalıştırmadan, hatta Tor aracılığıyla +erişerek, bazı “Invidious” aracı siteleri aracılığıyla izlemek +mümkündür.

+ +

+Onlarla birlikte LibreJS kullanmanızı öneriyoruz. Invidious sitelerinin +hepsi aynı değil: bazıları özgür olmayan JavaScript kodu olmadan girmenize +izin vermiyor. Ayrıca, bu sitelerdeki çoğu JavaScript kodu özgür bir lisansa +sahip olsa da, bir dosya, handlers.js buna sahip değil. LibreJS çalışmasını +engelliyor ve videoları izlemek yine de mümkün.

+ +

+Ayrıca Youtube'de video izlemek için doğrudan erişime olanak sağlayan, +ViewTube adında özgür bir Firefox eklentisi de var. GNU tarayıcısı IceCat'ta +halihazırda kurulu geliyor, Firefox'a da yükleyebiliyorsunuz. Özgür program +youtube-dl de mevcut; sitenin JavaScript kodundan veriyi alıyor ancak bu +kodu çalıştırmıyor. Fakat youtube.com, Tor aracılığıyla gelmeniz durumunda +bu erişim yollarını engelleyecektir.

+ +

+Bu erişim yöntemlerinin bir sonucu olarak, YouTube'ye video yüklemek, onları +şimdilik özgür yazılım dünyasının kapsama alanı içerisinde tutar. Bu iyi bir +şey ve umuyoruz ki böyle de devam eder, ancak bu yöntemlerin çalışmaya devam +etmesine güvenemeyiz. Eklenti 2019 yılında, YouTube'deki bir değişiklikten +dolayı bir kere bozulmuştu. Düzeltilmiş eklenti bir kaç hafta sonra tekrar +yayınlandı. Gelecek sefere ne olacağını kim bilebilir? Bu nedenle, +YouTube'ye video göndermek, Google özgür erişim yönünde bir çaba sergileyene +kadar kırılgandır.

+ +

+YouTube üzerindeki bir videoya atıfta bulunurken lütfen youtube.com alan +adını (veya takma isimlerinden birini) kullanmayın. Bunun yerine, Tor +aracılığıyla ziyarete izin veren (lütfen deneyin!) bir Invidious aracı +sitesinden birine atıfta bulunun. Bu bozulmaya karşı güvenlidir: eğer +herhangi bir şey bozulursa, insanların özgür olmayan yazılım kullanmalarına +yol açmak yerine bağlantınız başarısız olacaktır.

+ +

YouTube'de Başka Neler Yanlıştı

+ +

Video yayımlamak veya videolara atıfta bulunmak için bir yer olarak YouTube +hakkında önceden, 2019'a kadar söylediklerimiz aşağıdadır.

+ + + +

YouTube ile ilgili olarak, (eğer varsa) YouTube sunucularındaki özgür +olmayan yazılım ahlaki bir boykot nedeni değildir. Olası YouTube +kullanıcıları olarak sunucuların herhangi bir özgür olmayan yazılım +çalıştırıp çalıştırmadıklarını söyleyemeyiz, dolayısıyla bunun bizim +üzerimizde hiçbir etkisi yoktur, bu nedenle bize karşı yaptığı bir kötülük +yoktur.

+ +

YouTube sunucularında çalışan herhangi bir özgür olmayan program varsa, +Google'nin kendi gerçekleştirdiği bilişimin bu yönü üzerindeki Google +denetimini reddederek Google'ye kötü davranırlar. Google'nin eğer varsa bu +özgür olmayan programları kullanmayı bırakarak özgürlüğünü geri kazanmasını +umuyoruz. Ancak bu programlar YouTube kullanıcılarına kötü +davranmaz, bu yüzden onlar bu hizmeti kullanmayı reddetmek için bir +neden değildir.

+ +

YouTube sunucularında çalışan tüm yazılımların özgür olması da mümkündür, ya +yayımlanmış özgür yazılım ya da özel, yayımlanmamış özgür yazılım.

+ +
+ +

Videoyu görüntülemek amacıyla özgür olmayan bir yazılım gerektirmeden +yayımlamak için videoyu sıradan bir web sitesine Ogg Theora veya WebM +dosyası olarak yerleştirebilirsiniz. Çok fazla indirme trafiği olacağından +kaygılanıyorsanız bir torrent paylaşabilirsiniz ve insanların bu şekilde +indirmesini önerebilirsiniz.

+ +

Özgür yazılım kullanarak web'de video yayımlamanın başka bir yolu da GNU MediaGoblin'dir. İdeal olarak kendi sunucunuzu kurarsınız veya +aileniz ve arkadaşlarınız için bir tane çalıştırırsınız ancak herkese açık +sunuculara da yükleyebilirsiniz.

+ +

Lütfen, yapabiliyorsanız, GNU MediaGoblin'e katkıda +bulunun.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html new file mode 100644 index 0000000..84a6ef0 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/when-free-software-isnt-practically-superior.html @@ -0,0 +1,219 @@ + + + + + + + Özgür Yazılımın (Pratik Olarak) Üstün Olmadığı Zaman - GNU Projesi - Özgür +Yazılım Vakfı + + + +

Özgür Yazılımın (Pratik Olarak) Üstün Olmadığı Zaman

+ +

+yazan: Benjamin Mako +Hill

+ +

Açık Kaynak Girişimi'nin misyonu şöyledir: “Açık kaynak ayrı ayrı +izleyicilerin gözden geçirme gücünü ve sürecin şeffaflığını kullanan bir +yazılım geliştirme yöntemidir. Açık kaynağın vaatleri daha iyi kalite, daha +yüksek güvenilirlik, daha fazla esneklik, daha düşük maliyet ve talancı +satıcıya bağımlılığın sona ermesidir.”

+ +

On yıldan fazla bir süredir, Özgür Yazılım Vakfı, özgür yazılım hareketinin +bu “açık kaynak” nitelendirmesine karşı çıkıyor. Özgür yazılım +savunucuları öncelikle bu ifadeye karşı çıktılar, çünkü “açık +kaynak”, temel özgürlük mesajımızı vurgulamayı ve hareketimizin, +geliştirdiğimiz yazılımın başarısındaki rolünü açıkça gizlemeye çabalamaktan +başka bir şey değildir. “Açık kaynağın” esasen kötü bir şey +olduğunu savunduk, çünkü bu durum insanları yazılım özgürlüğünü konuşmaktan +alıkoymaktadır. Fakat açık kaynak ifadesine karşı dikkatli olmamızı +gerektirecek başka bir neden daha var. Misyonda da açıklanan temel açık +kaynak görüşü, genel olarak doğru değil.

+ +

Her ne kadar Açık Kaynak Girişimi “açık kaynak vaadinin daha iyi +kalite, daha yüksek güvenilirlik, daha fazla esneklik” olduğunu öne +sürse de, bu vaat her zaman gerçekleşmez. Her ne kadar bu gerçeği her zaman +belirtmesek de, erken aşamadaki özgür bir yazılım projesinin herhangi bir +kullanıcısı, özgür yazılımın, tamamen pratik terimlerle kendi rakiplerine +karşı her zaman elverişli olmadığını açıklayabilir. Özgür yazılım bazen +düşük kalitede olabilir. Bazen güvenilmez olabilir. Bazen esnek +olmayabilir. Eğer insanlar argümanları açık kaynak lehine ciddiye alırlarsa, +açık kaynağın neden “vaadine” dayanmadığını açıklamalı ve özel +mülkiyet araçların daha iyi bir seçim olacağı sonucuna +varmalıdır. Yapabileceğimiz başka hiçbir şey yok.

+ +

Richard Stallman, Neden Açık Kaynak Özgür +Yazılımın Noktasını Kaçırıyor makalesinde durumu şöyle açıklıyor: +“Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir +yapmak üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu +garanti edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz +olması gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, +program kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. ”

+ +

Açık kaynak için, düşük kaliteli yazılım açıklanamayan bir problemdir veya +yazılımdan tamamen kaçınmak için bir nedendir. Özgür yazılım için, üzerinde +çalışılması gereken bir problemdir. Özgür yazılım savunucuları için, +aksaklıklar ve eksik özellikler asla bir utanç kaynağı +değildir. Kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyan herhangi bir özgür yazılım, +özel mülkiyet bir rakipten daha güçlü bir doğal avantaja sahiptir. Başka +sorunları olsa bile, özgür yazılım her zaman özgürlüğe sahiptir.

+ +

Elbette, her bir özgür yazılım bir yerlerden başlamak zorundadır. Örnek +olarak, yepyeni bir yazılım, yerleşik bir özel mülkiyet araçtan daha fazla +özelliğe sahip olmayabilir. Projeler birçok hatayla başlar ve zamanla +gelişir. Açık kaynak savunucuları, bir projenin zaman içinde ve şans yoluyla +yararlı olacağı iddiasında olsa da, özgür yazılım projeleri, özgür bir +yazılım savunucusuna daha ilk günden önemli katkıları +yansıtır. Kullanıcıların teknolojilerini denetlemelerini sağlayan her bir +yazılım, bir adım ileridedir. Bir projenin gelişmesi, kalitesinin artması +kekin üzerine krema yapmak gibidir.

+ +

İkincisi, belki de daha da kötüsü, açık kaynak tanımının kalbinde yer alan +işbirlikçi, dağıtık, akran denetimli geliştirme sürecinin özgür yazılım +(veya “açık kaynak”) lisanslı projelerin büyük çoğunluğuyla çok +az benzerlik göstermesidir.

+ +

Özgür yazılım barındırma siteleri +olan SourceForge ve Savannah'ı inceleyen +çeşitli akademik çalışmalar, çevrimiçi kod yükleyen birçok özgür yazılım +geliştiricisinin zaten doğrudan işi yürüttüğünü göstermiştir. Özgür yazılım +projelerinin büyük çoğunluğu özellikle işbirlikçi değil. SourceForge'da +özgür bir yazılım projesine katkıda bulunanların sayısının ortancası: +Bir. Sadece bir geliştirici. SourceForge projelerinin yüzde doksan beşi en +fazla beş katkıda bulunan kişi içeriyor. Bu özgür yazılım projelerinin +yarısından fazlası, hatta birkaç başarılı sürüm çıkaran ve sık sık indirilen +birçok proje bile, dışarıdan az yardım alan tek bir geliştiricinin eseridir.

+ +

İşbirlikçi geliştirmenin ve “dağıtık akran değerlendirmesi”nin +gücünü vurgulayarak, açık kaynaklı yaklaşımların, özgür yazılım projelerinin +büyük çoğunluğunun neden kullanılması veya onlara katkıda bulunulması +gerektiği hakkında söyleyebileceği çok az şey var gibi +görünüyor. İşbirliğinin öne sürülen faydaları, işbirliği olmadığında +gerçekleştirilemediğinden, özgür gelişim projelerinin büyük çoğunluğu, özel +mülkiyet bir rakip için hiçbir teknik avantaja sahip değildir.

+ +

Özgür yazılım savunucuları için, aynı projelerin her biri önemli başarılar +olarak görülüyor. Her bir özgür yazılım kullanıcılarının özgürlüğüne saygı +duyduğundan dolayı, yazılım özgürlüğünün savunucuları, her bir özgür +yazılımın, özel mülkiyet rakiplerine kıyasla, hatta daha fazla özellik +içeren bir rakiple karşılaştırılsa bile, doğal bir etik avantajla +başladığını öne sürer. Pratik avantajlar üzerindeki özgürlüğü vurgulayarak, +özgür yazılımın savunuculuğu, açık kaynağın çoğu zaman sahip olmadığı bir +teknik gerçekliğe dayanır. Özgür yazılım daha iyi olduğunda, bu gerçeği +kutlayabiliriz. Daha iyi olmadığında, bunu özgür yazılım savunuculuğunun +lanet olası bir eleştirisi olarak veya söz konusu yazılımın kullanımına +karşı zorlayıcı bir argüman olarak görmemize gerek yok.

+ +

Açık kaynak savunucuları, özgürce geliştirilen yazılımların zaman içinde +özel mülkiyet yazılımlardan daha iyi olması gerektiği ve zaman içinde daha +iyi olacakları tezini savunmalıdır. Özgür yazılım destekçileri bunun yerine +“Özgür yazılımı nasıl daha iyi hale getirebiliriz?” diye +sorabilirler. Özgür yazılım ifadesinde, yüksek kaliteli yazılım amacı nihai +amaç değildir. Özgür yazılım geliştiricileri, kullanıcılarına iyi hizmet +veren işlevsel, esnek bir yazılım oluşturmak için çaba göstermelidir. Ancak +bu, hem daha kolay hem de çok daha önemli olan, özgürlüklerine saygı duyma +ve özgürlüklerini koruma amacını gerçekleştirmek için yapılması gereken +yegane yol değildir.

+ +

Elbette, yüksek kaliteli yazılım oluşturulurken işbirliğinin önemli bir rolü +olacağı savını yadsımamıza gerek yok. Başarılı olmuş birçok özgür yazılım +projesinde, açıkça böyle olduğu görülmektedir. İşbirliğinin faydaları, +ideolojiye uymayı reddeden kanıtlar karşısında çantada keklik sayılacak bir +şey olmak yerine anlaşılması, desteklenmesi ve üzerinde çalışılması gereken +bir şey haline geldi.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html new file mode 100644 index 0000000..3bdf48a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html @@ -0,0 +1,485 @@ + + + + + + +Bu Sunucu Gerçekte Kime Hizmet Ediyor? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Bu sunucu gerçekte kime hizmet ediyor?

+ +

yazan Richard Stallman

+ +

(İlk sürüm Boston +Review'de yayımlandı.)

+ +

İnternet'te, özel mülk yazılım, özgürlüğünüzü kaybetmenin tek yolu +değildir. Yazılım Yerine Hizmet veya SaaSS, bir başkasına bilişiminiz +üzerinde yetki vermenin bir başka yoludur.

+ +

Temel nokta şudur: Bir başkasının yazdığı bir program üzerinde (eğer +özgürse) denetim sahibi olabilirsiniz, fakat başka birinin çalıştırdığı bir +hizmet üzerinde hiçbir zaman denetim sahibi olamazsınız, bu nedenle asla +temelde bir programın yapabileceği bir hizmeti kullanmayın.

+ + +

SaaSS, bir programın kopyanızı çalıştırmak için başkası tarafından uygulanan +bir hizmeti kullanmak anlamına gelir. Terim bize ait; makaleler ve reklamlar +bu terimi kullanmaz ve bir hizmetin SaaSS olup olmadığını size +söylemez. Bunun yerine bazıları kötü eğilimli, bazıları iyi başka +uygulamalarla birlikte SaaSS’yi bir öbek haline getiren, muğlak ve dikkat +dağıtıcı bir terim olan “bulut”u kullanacaklardır. Bu sayfadaki +açıklama ve örneklerle bir hizmetin SaaSS olup olmadığını anlayabilirsiniz.

+ +

Arka Plan: Özel Mülk Yazılım, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?

+ +

Dijital teknoloji size özgürlük verebilir; aynı zamanda özgürlüğünüzü +elinizden alabilir. Bilişimimiz üzerindeki denetimimize karşı ilk tehdit +özel mülk yazılımdan geldi: Sahipleri (Apple veya Microsoft gibi bir şirket) +denetlediği için kullanıcıların denetleyemediği yazılımlar. Sahipler; casus +yazılım, arka kapılar ve Dijital +Kısıtlamalar Yönetimi (Digital Restrictions Management [DRM]) +(propagandalarında “Dijital Haklar Yönetimi [Digital Rights +Management]” olarak söz edilir) gibi kötücül özellikleri ekleyerek bu +haksız güçten yararlanırlar.

+ +

Bu soruna sunduğumuz çözüm; özgür yazılım geliştirmek ve özel mülk yazılımı +reddetmektir. Özgür yazılım, bir kullanıcı olarak, dört temel özgürlüğe +sahip olduğunuz anlamına gelir: (0) Programı istediğiniz gibi +çalıştırmak, (1) kaynak kodunu incelemek ve istediğiniz şekilde +değiştirmek, (2) eksiksiz kopyalarını yeniden dağıtmak ve +(3) değiştirilmiş sürümlerin kopyalarını yeniden dağıtmak. (Özgür yazılım tanımına bakınız.)

+ +

Özgür yazılımla, biz kullanıcılar, bilişimimizin denetimini geri +alırız. Özel mülk yazılım hâlâ var ancak onları hayatımızın dışında +tutabiliriz ve çoğumuz bunu zaten yapıyor. Bununla birlikte artık +bilişimimizin denetiminden vazgeçmenin başka cazip bir yolu var: Yazılım +yerine Hizmet (Service as a Software Substitute [SaaSS]). Özgürlüğümüz +uğruna bunu da reddetmeliyiz.

+ +

Yazılım Yerine Hizmet, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?

+ +

Yazılım yerine Hizmet (SaaSS); bir hizmetin, bir programın kopyasını +çalıştırmak için onun yerine kullanılması anlamına gelir. Somut olarak +birisinin belirli bilişim işlemlerini yapan bir ağ sunucusu oluşturduğu +(örneğin; bir fotoğrafı değiştirmek, metni başka bir dile çevirmek vb.), +sonra da kullanıcıları bu sunucu üzerinden bilişim yapmaya davet ettiği +anlamına gelir. Sunucunun bir kullanıcısı verilerini sunucuya gönderir, bu +sayede sağlanan veriler üzerinde kendi bilişimini yapar ve sonuçlar +kendisine geri gönderilir veya doğrudan onun adına hareket eder.

+ +

Bilişim kendisinindir, çünkü, varsayımsal olarak, temelde kendi +bilgisayarında bir program çalıştırarak (bu programın kendisinde o anda +mevcut olup olmadığına bakılmaksızın) da yapabilir. Bu varsayımın böyle +olmadığı durumlarda SaaSS değildir.

+ +

Bu sunucular, kullanıcıların sahip oldukları yazılımlardan çok daha +kaçınılmaz biçimde denetimi ele alıyorlar. Özel mülk yazılımla kullanıcılar +genellikle kaynak kodunu değil, yürütülebilir bir dosya alırlar. Bu; +çalışmakta olan kodu incelemeyi zorlaştırır, bu nedenle programın gerçekte +ne yaptığını belirlemek ve değiştirmek zordur.

+ +

SaaSS ile kullanıcılar bilişimlerini yapan yürütülebilir bir dosyaya bile +sahip değillerdir: kullanıcıların göremediği veya dokunamadığı başka birinin +sunucusundadır. Bu nedenle gerçekte ne yaptığını saptamaları imkânsızdır ve +onu değiştirmek de imkânsızdır.

+ +

Ayrıca SaaSS otomatik olarak belirli özel mülk yazılımların kötücül +özelliklerine eş değer sonuçlara yol açar.

+ +

Örneğin; bazı özel mülk programlar casus yazılımdır: Program, kullanıcıların bilişim +etkinlikleri hakkında veri gönderir. Microsoft Windows, kullanıcıların +etkinlikleriyle ilgili bilgileri Microsoft'a gönderir. Windows Media Player, +her kullanıcının izlediklerini veya dinlediklerini bildirir. Amazon Kindle; +kullanıcının hangi kitaplarda, hangi sayfalara baktığını ve ne zaman +olduğunu bildirir. Angry Birds kullanıcının coğrafi konum geçmişini +bildirir.

+ +

Özel mülk yazılımların aksine SaaSS, kullanıcının verilerini elde etmek için +gizli kod gerektirmez. Bunun yerine kullanıcıların kullanabilmeleri için +verilerini sunucuya göndermeleri gerekir. Bu, casus yazılımlarla aynı etkiye +sahiptir: Sunucu operatörü verileri alır—SaaSS'nin doğası gereği hiç +bir özel çaba göstermeden. Örneğin, kızının herhangi bir fotoğrafını hiç +yayımlamayı düşünmeyen Amy Webb, fotoğraflarını düzenlemek için SaaSS +(Instagram) kullanarak hata yaptı. Sonunda oradan +sızdılar. +

+ +

Teorik olarak benzer biçimli şifreleme (homomorphic encryption), bir gün +gelecekteki SaaSS hizmetlerinin kullanıcıların gönderdiği verilerin bir +kısmını anlayamayacak şekilde yapılandırılabileceği noktaya gelebilir. Bu +tür hizmetler, kullanıcıların merakla gözetlenmemesi için +kurulabilir; bu, onların gizlice gözetlemeyeceği anlamına gelmez.

+ +

Bazı özel mülk işletim sistemlerinde, bazı kişilerin yazılım +değişikliklerini uzaktan yüklemesine izin veren evrensel bir arka kapı +bulunur. Örneğin; Windows, Microsoft'un makinedeki herhangi bir yazılımı +zorla değiştirebileceği evrensel bir arka kapıya sahiptir. Neredeyse tüm +taşınabilir telefonlarda da var. Bazı sahipli uygulamaların evrensel arka +kapıları da vardır; mesela GNU/Linux için Steam istemcisi, geliştiricinin +değiştirilmiş sürümleri uzaktan yüklemesine izin verir.

+ +

SaaSS ile sunucu operatörü, sunucuda kullanılan yazılımı +değiştirebilir. Onun bilgisayarı olduğu için bunu yapabilmelidir; ancak +sonuç, evrensel bir arka kapıya sahip özel mülk bir uygulama programı +kullanmakla aynıdır: Birisi, kullanıcının bilişiminin nasıl yapıldığına dair +sessizce değişiklikler dayatma gücüne sahiptir.

+ +

Dolayısıyla SaaSS, özel mülk yazılımın casus yazılım ve evrensel bir arka +kapı ile çalışmasına eş değerdir. Sunucu operatörüne kullanıcının haksız bir +yetki vermesini sağlar ve bu yetki karşı koymamız gereken bir şeydir.

+ +

SaaSS ve SaaS

+ +

Başlangıçta bu sorunlu uygulamaya Hizmet Olarak Yazılım anlamına gelen SaaS +adını verdik. Bu, kullanıcılara kopyalarını sunmak yerine bir sunucuda +yazılım oluşturmak için yaygın olarak kullanılan bir terimdi ve bu sorunun +ortaya çıktığı durumları tam olarak tanımladığını düşündük.

+ +

Daha sonra SaaS teriminin bazen iletişim hizmetleri, bu sorunun +uygulanamadığı etkinlikler, için kullanıldığının farkına vardık. Buna ek +olarak “Hizmet Olarak Yazılım” terimi, uygulamanın +neden kötü olduğunu açıklamıyor. Bu yüzden kötü uygulamayı daha net +bir şekilde tanımlayan ve bu konuda neyin kötü olduğunu söyleyen +“Yazılım Yerine Hizmet” terimini kullandık.

+ +

SaaSS Sorununu Özel Mülk Yazılım Sorunundan Ayırt Etmek

+ +

SaaSS ve özel yazılımlar benzer zararlı sonuçlara yol açar ancak yöntemleri +farklıdır. Özel mülk bir yazılımda yöntem; değiştirilmesi zor ve/veya yasa +dışı olan bir kopyaya sahip olmanız ve kullanmanızdır. SaaSS ile yöntem, +bilişiminizi yapan kopyaya sahip olmamanızdır.

+ +

Bu iki mesele çoğu zaman karışıktır ve bunun böyle olması şans ederi +değil. Web geliştiricileri; sunucu yazılımını tarayıcınızda, makinenizde +çalışan programlarla birlikte kümelemek için belirsiz “web +uygulaması” terimini kullanır. Bazı web sayfaları sizi +bilgilendirmeden tarayıcınıza önemsiz, hatta büyük JavaScript programları +yükler. Bu JavaScript programları +özgür olmadığında diğer tüm özgür olmayan yazılımlarla aynı türde bir +adaletsizliğe neden olurlar. Bununla birlikte burada hizmetin kendisinin +kullanılması ile ilgileniyoruz.

+ +

Birçok özgür yazılım destekçisi, SaaSS sorununun sunucular için özgür +yazılım geliştirerek çözüleceğini varsaymaktadır. Sunucu operatörü hatırına +sunucudaki programlar özgür olmalı; özel mülk olmaları durumunda +programların geliştiricilerinin/sahiplerinin sunucu üzerinde bir gücü +olur. Bu sunucu operatörüne haksızlıktır ve sunucunun kullanıcılarına hiçbir +şekilde yardımı dokunmaz. Ancak sunucudaki programlar özgür olursa bile, +sunucunun kullanıcılarını SaaSS'nin etkilerinden korumaz. Bu +programlar sunucu operatörünü özgürleştirir, sunucunun kullanıcılarını +değil.

+ +

Sunucu yazılımı kaynak kodunu yayımlamak topluluğa yarar sağlar: Uygun +şekilde yetenekli kullanıcıların benzer sunucuları kurmalarını, belki de +yazılımı değiştirmelerini sağlar. GNU Affero GPL'yi sunucularda +sıkça kullanılan programların lisansı olarak kullanmanızı öneririz.

+ +

Ancak bu sunuculardan hiçbiri, sizin sunucunuz olmadıkça (makinenin +mülkünüz olup olmadığına bakılmaksızın yazılımı denetlemeniz anlamında), +üzerinde yaptığınız bilişim üzerinde denetiminiz yoktur. Arkadaşınızın +yazılıma kendi bilgisayarınızda bakmasına izin vermiş olmanız gibi bazı +işler için arkadaşınızın sunucusuna güvenmeniz sorun değildir. Bunun dışında +kalan bütün sunucular sizin için SaaSS olacaktır. SaaSS sizi daima sunucu +operatörünün yetkisine tabi kılar ve tek çaresi SaaSS +kullanmamaktır! Sizin tarafınızdan sağlanan verilerle, kendi bilişim +işleriniz için başkasının sunucusunu kullanmayın.

+ +

Bu konu; “açık” ve “özgür” arasındaki farkın +derinliğini göstermektedir. Açık kaynak olan kaynak kodu neredeyse her zaman +özgürdür. Bununla birlikte sunucu yazılımı açık kaynak ve / veya özgür +olan bir “açık +yazılım” hizmeti fikri, SaaSS sorununu çözemez.

+ +

Hizmetler temelde programlardan farklıdır ve hizmetlerin ortaya çıkardığı +etik sorunlar, programların ortaya çıkardığı sorunlardan temel olarak +farklıdır. Karışıklığı önlemek için bir hizmeti +“özgür” veya “özel mülk” olarak tanımlamaktan +kaçınıyoruz.

+ +

SaaSS'yi Diğer Ağ Hizmetlerinden Ayırt Etme

+ +

Hangi çevrim içi hizmetler SaaSS'dir? En açık örnek, diyelim ki İngilizce +metni İspanyolca metne çeviren, bir çeviri hizmetidir. Sizin için bir metni +çevirmek tamamen size ait bir bilişimdir. Elinizde doğru program olduğunda, +kendi bilgisayarınızda bu programı çalıştırarak bunu yapabilirdiniz. (Etik +olmak için bu program özgür olmalıdır.) Çeviri hizmeti bu programın yerine +geçmektedir, bu nedenle bir Yazılım yerine Hizmet veya +SaaSS'dir. Bilişiminiz üzerindeki denetiminizi engellediğinden size karşı +hatalıdır.

+ +

Bir başka açık örnek, bir fotoğrafı değiştirmek için Flickr veya Instagram +gibi bir hizmeti kullanmaktır. Fotoğrafları değiştirmek, insanların kendi +bilgisayarlarında yıllarca yaptıkları bir işlemdir; bu işlemi kendi +bilgisayarınız yerine denetlemediğiniz bir sunucuda yapmanız, SaaSS'dir.

+ +

SaaSS'yi reddetmek, sizden başkası tarafından çalıştırılan herhangi bir ağ +sunucusunu kullanmayı reddetmek anlamına gelmez. Çoğu sunucu SaaSS değildir +çünkü yaptıkları işler, kullanıcının kendi bilişimi değil, bir tür +iletişimdir.

+ +

Özgün web sunucuları fikri sizin için bilişim yapmak değildi, erişmeniz için +bilgi yayımlamaktı. Bugün bile çoğu web sitesinin yaptığı budur ve SaaSS +sorunu içermezler. Çünkü birinin yayımlanmış bilgilerine erişmek kendi +bilişiminiz anlamına gelmez. Ne de kendi çalışmalarınızı yayımlamak için +blog sitesi kullanmak ya da Twitter veya StatusNet gibi bir mikroblog +hizmeti kullanmak da değildir. (Bu hizmetler, ayrıntılara bağlı olarak başka +sorunlara sahip olabilir veya olmayabilir.) Aynı durum, sohbet grupları gibi +özel olmayan diğer iletişim türleri için de geçerlidir.

+ +

Özünde sosyal ağ SaaSS değil, bir iletişim ve yayın şeklidir. Ancak ana +becerisi sosyal ağ olan bir hizmette SaaSS olan özellikler veya uzantılar +bulunabilir.

+ +

Bir hizmet SaaSS değilse bu onun makbul olduğu anlamına gelmez. Hizmetlerle +ilgili başka etik hususlar var. Örneğin; Facebook, videoları özgür olmayan +yazılımları çalıştırmaya zorlayan Flash'da dağıtır; özgür olmayan JavaScript +kodunu çalıştırmayı gerektirir; ve kullanıcılara hayatlarını Facebook'a +teslim etmeleri için onları cezbederken yanıltıcı bir gizlilik izlenimi +verir. Bunlar önemli ama SaaSS sorunundan farklı hususlardır. +

+ +

Arama motorları gibi hizmetler; web'den veri toplar ve incelemenizi +sağlar. Veri derlemelerine bakmak, her zamanki anlamda kendi bilişiminiz +değildir, bu derlemeyi siz sağlamadınız, yani web'de arama yapmak için böyle +bir hizmeti kullanmak SaaSS değildir. Ancak kendi siteniz için bir arama +aracı kurmak için başkasının sunucusunu kullanmak,SaaSS'dir.

+ +

Çevrim içi satın alma SaaSS değildir çünkü alım sırasındaki bilişim sizin +faaliyetiniz değildir; aksine siz ve mağaza için ortaklaşa yapılır. Çevrim +içi alışverişlerde asıl sorun; karşı tarafa paranızla ve diğer kişisel +bilgilerinizle (adınızla başlayarak) güvenip güvenmediğinizdir.

+ +

Savannah ve SourceForge gibi depo siteleri doğal olarak SaaSS değildir, +çünkü bir deponun görevi kendisine verilen verileri yayımlanmasıdır.

+ +

Ortak bir projenin sunucularını kullanmak SaaSS değildir, çünkü bu şekilde +yaptığınız bilişim size ait değildir. Örneğin, Vikipedi'deki sayfaları +düzenlerseniz kendi bilişiminizi yapmazsınız; bunun yerine Vikipedi'nin +bilişiminde iş birliği yapmış olursunuz. Vikipedi kendi sunucularını +denetler ancak kurumların yanı sıra bireyler de bilişimlerini başka birinin +sunucusunda yaparlarsa SaaSS sorunuyla karşılaşırlar.

+ +

Bazı siteler birden fazla hizmet sunar ve bu hizmetlerden biri SaaSS değilse +bile bir başkası SaaSS olabilir. Örneğin; Facebook'un ana hizmeti sosyal +ağdır ve bu SaaSS değildir; ancak bazıları SaaSS olan üçüncü parti +uygulamaları destekler. Flickr'in ana hizmeti, SaaSS olmayan fotoğrafları +dağıtmaktır ancak SaaSS olan fotoğrafları düzenleme özelliklerine de +sahiptir. Aynı şekilde Instagram'ı bir fotoğraf göndermek için kullanmak +SaaSS değil; fotoğrafı dönüştürmek için kullanmak SaaSS'dir.

+ +

Google Dokümanlar, tek bir hizmetin değerlendirilmesinin ne kadar karmaşık +olabileceğini gösterir. İnsanları bir belgeyi düzenlemeye davet ediyor, +açıkça yanlış bir şekilde büyük özgür olmayan JavaScript +programı çalıştırıyor. Ancak belgeleri standart biçimlerde yüklemek ve +indirmek için bir API sunuyor. Özgür bir yazılım düzenleyicisi bu API +üzerinden çalışabilir. Bu kullanım senaryosu SaaSS değildir çünkü Google +Dokümanlar'ı yalnızca bir depo olarak kullanır. Tüm verilerinizi bir şirkete +göstermek kötüdür ancak bu bir SaaSS değil gizlilik meselesidir; +verilerinize erişmek için bir hizmete bağlı olmak kötü olsa da, bu bir SaaSS +değil, risk meselesidir. Öte yandan belge biçimlerini birbirine dönüştürme +hizmetini kullanmak SaaSS'dir çünkü bu kendi bilgisayarınızda uygun +(tercihen özgür) bir program çalıştırarak yapabileceğiniz bir şeydir.

+ +

Google Dokümanlar'ı özgür bir editör ile kullanmak elbette nadirdir. Çoğu +zaman insanlar, özgür olmayan herhangi bir program gibi kötü olan özgür +olmayan JavaScript programı aracılığıyla kullanırlar. Bu senaryo SaaSS'yi de +içerebilir; bu, JavaScript programında düzenlemenin hangi kısmının +yapıldığına ve sunucuda hangi kısmın yapıldığına bağlıdır. Bunu bilmiyoruz, +ancak SaaSS ve özel mülk yazılım kullanıcıları için benzer şekilde hatalı +olduklarından dolayı, bunu bilmek çok önemli değil.

+ +

Başka birinin deposu aracılığıyla yayımlamak gizlilik sorunlarını gündeme +getirmez ancak Google Dokümanlar aracılığıyla yayınlamanın özel bir sorunu +vardır: Google Dokümanlar belgesinin metnini bir tarayıcıda özgür olmayan +JavaScript kodunu çalıştırmadan görüntülemek bile imkânsızdır. Bu nedenle +bir şey yayımlamak için Google Dokümanlar'ı kullanmamalısınız, ancak bunun +nedeni SaaSS sorunu değildir.

+ +

BT endüstrisi, kullanıcıları bu ayrımları yapmaktan caydırır. Moda söz, +“bulut bilişim” bunun için var. Bu terim o kadar bulutlu ki, +İnternet'in hemen hemen her kullanımına atıfta bulunabilir. SaaSS'nin yanı +sıra diğer birçok ağ kullanım uygulamasını da içerir. Herhangi bir bağlamda +“bulut” yazan bir yazar (eğer teknik bir kişiyse) muhtemelen +aklında belirli bir anlama sahiptir ancak genellikle diğer makalelerde +terimin başka özel anlamları olduğunu açıklamaz. Bu terim, insanları +bireysel olarak düşünmeleri gereken uygulamalar hakkında genelleme yapmaya +yönlendirir.

+ +

Eğer “bulut bilişim”in bir anlamı varsa bilişim yapmanın bir +yolu değil, bilişim hakkında bir düşünme biçimidir: “Soru +sormayın. Bilişiminizi kimin kontrol ettiği veya verilerinizi kimin +sakladığı konusunda endişelenmeyin. Hizmetinize gizlenmiş bir kancayı +kontrol etmeden yutun. Tereddüt etmeden şirketlere güvenin.” diyen bir +vurdumduymaz yaklaşımı. Başka bir deyişle “Budala +olun.”. Zihindeki bir bulut, berrak düşünmenin önünde bir +engeldir. Bilişim hakkında berrak bir şekilde düşünmek için +“bulut” teriminden kaçınalım.

+ +

Sunucu Kiralamayı SaaSS'den Ayırt Ayırt Etme

+ +

Yazılım yüklemesinde denetiminiz olan bir (gerçek veya sanal) sunucu +kiralarsanız, bu SaaSS değildir. SaaSS'de başka biri sunucuda hangi +yazılımın çalıştığına karar verir ve bu nedenle sunucunun sizin için yaptığı +bilişimi denetler. Yazılımı sunucuya sizin kurmanız durumunda, onun sizin +için ne yapması gerektiğini denetlersiniz. Böylece kiralanan sunucu +neredeyse sizin bilgisayarınızdır. Bu hususta, sizin sayılır.

+ +

Kiralanan uzak sunucudaki veriler, sunucunuzu evde bulundurmanızdan +daha az güvenlidir ancak bu SaaSS'den farklı bir husustur.

+ +

Bu tür sunucu kiralamaya bazen “IaaS” denir ancak bu terim +önemli olduğunu düşündüğümüz hususları önemsizleştiren kavramsal bir yapıda +yer alır.

+ +

SaaSS Sorunuyla Başa Çıkma

+ +

Tüm web sitelerinin yalnızca küçük bir bölümü SaaSS yapar; çoğu sorunu +ortaya çıkarmıyor. Ama sorunu ortaya çıkaranlar hakkında ne yapmalıyız?

+ +

Elinizdeki veriler üzerinde kendi bilişiminizi yaptığınız basit durum için +çözüm çok basittir: Özgür bir yazılım uygulamasının kendi kopyasını +kullanın. Metin düzenlemenizi GNU Emacs veya özgür bir kelime işlemci gibi +özgür bir metin düzenleyicisinin kopyası ile yapın. Fotoğraf düzenlemenizi +GIMP gibi özgür yazılım kopyalarınızla yapın. Özgür bir program yoksa ne +olur? Özel mülk bir program veya SaaSS özgürlüğünüzü elinizden alır, bu +yüzden bunları kullanmamalısınız. Zamanınız veya paranız ile özgür bir +alternatifin geliştirilmesine katkıda bulunabilirsiniz.

+ +

Grup olarak diğer bireylerle iş birliği yapmaya ne dersiniz? Bunu şu anda +bir sunucu kullanmadan yapmak zor olabilir ve grubunuz kendi sunucusunu +nasıl çalıştıracağını bilmiyor olabilir. Başkasının sunucusunu +kullanıyorsanız en azından bir şirket tarafından işletilen bir sunucuya +güvenmeyin. Bir müşteri olarak sadece bir sözleşme ihlali tespit +edemediğiniz ve gerçekten dava açamadığınız sürece koruma sağlanmaz ve +şirket muhtemelen çok çeşitli suistimallere izin verecek şekilde +sözleşmelerini yazar. Devlet, mahkeme kararıyla verilerinizi +başkalarınınkiyle birlikte şirketten isteyebilir; Obama'nın telefon +şirketlerine yaptığı gibi, şirketin müşterilerini yasa dışı yollarla Bush'a +bağlayan ABD telefon şirketleri gibi gönüllü olmadıklarını varsayalım. Bir +sunucu kullanmanız gerekiyorsa, operatörleri size salt ticari bir ilişkinin +ötesinde güven için bir temel sağlayan bir sunucu kullanın.

+ +

Ancak, daha uzun bir ölçekte, sunucuları kullanmak için alternatifler +oluşturabiliriz. Örneğin; ortak çalışanların şifrelenmiş verileri +paylaşabileceği bir eşler arası bir program oluşturabiliriz. Özgür yazılım +topluluğu, önemli “web uygulamaları” için dağıtık eşler arası +alternatifler geliştirmelidir. Bunları GNU Affero GPL altında yayımlamak +akıllıca olabilir çünkü muhtemelen başkaları tarafından sunucu tabanlı +programlara dönüştürülmeye adaylar. GNU projesi, bu tür +değişiklikler üzerinde çalışmak için gönüllü arıyor. Diğer özgür yazılım +projelerinin tasarımlarında da bu konuyu dikkate almaya davet ediyoruz.

+ +

Bu arada bir şirket sizi kendi bilişim işlemlerinizi yapmak için sunucusunu +kullanmaya davet ederse kabul etmeyin; SaaSS kullanmayın. Kendi +sunucularınızla kullanmadığınız sürece, sadece zayıf bir bilgisayar olan +“zayıf istemciler”i satın almayın veya kurmayın. Gerçek bir +bilgisayar kullanın ve verilerinizi orada saklayın. Özgürlüğünüz için kendi +bilişim işlerinizi özgür bir programın size ait olan bir kopyası ile yapın.

+ +

Ayrıca Bkz:

+

Kimsenin +Anlamasına İzin Verilmeyen Hata.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html new file mode 100644 index 0000000..8234cb1 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-audio-format-matters.html @@ -0,0 +1,223 @@ + + + + + + +Ses Biçimi Neden Önemli - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Ses Biçimi Neden Önemli

+ +

Ses yapımcılarına MP3 ile birlikte Ogg Vorbis kullanma çağrısı

+ +

yazan Karl Fogel

+ +
+

Xiph.org (Ogg Vorbis'i oluşturan kuruluş) ve özgür dağıtım biçimlerinin +önemi hakkında daha fazla bilgi mevcuttur.

+ +

Özgür Yazılım Vakfı; Microsoft Windows ve Apple +Mac OS X'te Ogg Vorbis desteğini kurmak için kullanıcı dostu bir kılavuz +da hazırladı.

+ +

MP3'ü kapsayan patentlerin 2018 yılına dek sona ereceği bildiriliyor ancak +patentlerin yazılım geliştirmeyi kısıtlamasına izin verildiği sürece benzer +sorunlar sürecek.

+
+
+ +

Genel dağıtım için ses hazırlıyorsanız büyük olasılıkla zamanınızın +%99,9'unu biçim, içerik ve üretim kalitesi hakkında düşünerek harcıyorsunuz +ve %0,1'ini kayıtlarınızı hangi ses biçiminde dağıtacağınızı düşünerek +harcıyorsunuz.

+ +

İdeal bir dünyada bu sorun olmayacaktır. Ses biçimleri; bir kitap tasarlama +geleneği gibi veya müzik notası ve diğer yapı taşları gibi olacaktı: +Herhangi bir kısıtlama olmaksızın herhangi birisinin kullanabileceği anlam +kalıpları. Sayfa numarasını sayfanın üstüne yerleştirmek veya kitabın başına +içindekiler tablosu koymak için kaygılanmanızdan daha fazla materyalinizi +MP3 biçiminde dağıtmanın sonuçları hakkında kaygılanmanıza gerek +kalmayacaktı.

+ +

Ne yazık ki içinde yaşadığımız dünya, bu şekilde ideal değil. MP3, patentli +bir biçim. Yani, çeşitli şirketlerin, MP3 standardının belli yönleri +üzerinde hükûmet ayrıcalıklı tekelleri olması ki, birisi bir MP3 dosyası +oluşturduğunda veya dinlediğinde, bu şirketlerden biri tarafından +yazılmamış yazılımla bile olsa, şirketler MP3 kullanımına izin verip +izin vermeyeceğine karar verme hakkına sahiptir. Tipik olarak yaptıkları +kuşkusuz para talep etmektir. Ancak koşullar tamamen onlara bağlı: +İstedikleri takdirde MP3 kullanmanızı yasaklayabilirler. MP3 dosyaları +kullanıyorsanız ve bu durumu bilmiyorsanız o zaman ya a) başka birisi, +genellikle bir yazılım üreticisi, sizin için telif hakkı ücreti ödüyor ya da +b) farkında olmayarak patentleri ihlal ediyorsunuz ve teoride bunun için +dava açılabilir.

+ +

Buradaki zarar yalnızca senin için olan tehlikeden daha derine iner. Yazılım +patenti, bir tarafa belli bir matematiksel gerçeği kullanma özel hakkını +verir. Bu hak daha sonra satın alınabilir ve satılabilir, hatta bir mülk +parçası gibi dava açılabilir ve yeni bir sahibin ne yapabileceğini asla +öngöremezsiniz. Bu yalnızca soyut bir olasılık değildir: MP3 patentleri +çoklu davalara konu olmuştur ve toplam zarar bir milyar dolardan fazladır.

+ +

Buradaki en önemli sorun ücretler değildir, iletişim ve iletişim araçları +geliştirme özgürlüğü hakkındadır. MP3 gibi dağıtım biçimleri, İnternet'teki +bilgi alışverişinin kalıplarıdır. Bir an için birisinin hava moleküllerinin +ayarlanmış titreşimi hakkında bir patenti olduğunu hayal edin: Yalnızca bir +konuşma yapmak ve bir dinleyici için gitar çalmak amacıyla bir lisansa +gereksiniminiz olacak. Neyse ki hükûmetimiz uzun zamandır bilindik iletişim +yöntemlerinin, hava moleküllerini titreştirmek veya kâğıt parçalarına simge +yazmak gibi, patentlenebilir olmadığına inanıyordu: Hiç kimse onlara sahip +olamaz, onlar herkesin kullanması için özgürdür. Ancak bu aynı özgürlükler +daha yeni, daha az bilindik yöntemlere (dijital kodlama yoluyla sesleri +betimlemek için belirli standartlar gibi) genişletilene dek ses yapıtları +üreten bizler hangi biçimi kullandığımıza dikkat etmeli , ve +dinleyicilerimizin kullanmasını istemeliyiz.

+ +

Bir çıkış yolu: Ogg Vorbis biçimi

+ +

Ogg Vorbis, MP3'e bir alternatiftir. Yüksek ses kalitesine ulaşır, hâlâ iyi +bir ses verirken MP3'ten daha küçük bir boyuta sıkıştırabilir (böylece size +zamandan ve bant genişliği maliyetlerinden tasarruf sağlar) ve en önemlisi +tamamen patentsiz olacak şekilde tasarlanmıştır.

+ +

Ogg Vorbis'te ses kodlayarak herhangi bir teknik kaliteden ödün +vermezsiniz. Dosyalar iyi ses çıkarır ve çoğu oynatıcı onları nasıl +oynatacağını bilir. Ancak parçalarınızı dinleyebilecek toplam kişi sayısını +artıracak ve aynı zamanda dağıtım biçimlerinde patentsiz standartları kabul +ettirmeye yardımcı olacaksınız.

+ +

Ogg Vorbis ana sayfası, www.vorbis.com, Vorbis olarak kodlanmış dosyaları hem dinlemek hem de +üretmek için gereksiniminiz olan tüm bilgilere sahiptir. Siz ve +dinleyicileriniz için en güvenli şey, Ogg Vorbis dosyalarını yalnızca +sunmaktır. Ancak hâlâ yalnızca MP3'ü çalıştırabilen bazı oynatıcılar +olduğundan ve dinleyiciyi kaybetmek istemediğiniz için ilk adım hem Ogg +Vorbis'i hem de MP3'ü sunmaktır ancak indirenlere (belki bu yazıya bağlantı +vererek) tam olarak neden Ogg Vorbis'i desteklediğinizi açıklayabilirsiniz.

+ +

Ve Ogg Vorbis ile bir miktar dinleyici bile kazanacaksınız. Bunu +yapmanın yolu:

+ +

MP3 patent sahipleri şimdiye kadar bireysel kullanıcılara ödeme talepleri +ile rahatsız etmeyecek kadar akıllıydılar. Bunun patentler hakkında kamunun +bilinçlendirilmesini (ve sonunda muhalefeti) teşvik edeceğini +biliyorlar. Bunun yerine MP3 biçimini uygulayan ürünlerin yapımcılarının +peşine düşerler. Bu şantajların kurbanları bitkin bir şekilde omuz silkiyor +ve ödüyor, bu da daha sonra kullanıcılara gizli bir şekilde +aktarılıyor. Ancak herkes ödeme yapacak bir konumda değildir: +Dinleyicilerinizden bazıları ses dosyalarını oynatmak için özgür yazılım +programlarını kullanır. Bu yazılım özgürce kopyalandığından ve +indirildiğinden ya yazarların ya da kullanıcıların patent ücreti +ödemeleri , yani MP3 biçiminin altında yatan matematiksel +gerçekleri kullanma hakkını ödemeleri için kullanışlı hiçbir yol +yoktur. Sonuç olarak kullanıcıların dinlemek istedikleri parçalar kendileri +mükemmel bir şekilde özgür olsalar bile bu programlar bu programlar yasal +olarak MP3'ü gerçekleştiremez! Bu durum nedeniyle dünya çapında milyonlarca +kullanıcısı olan , GNU/Linux işletim sisteminin bazı +dağıtıcıları , MP3 oynatıcıları yazılım dağıtımlarına dâhil +edememiştir.

+ +

Neyse ki bu gibi kullanıcıların yapıtlarınızı her dinlemek istediklerinde +sivil itaatsizliğe girmelerini istemenize gerek yoktur. Ogg Vorbis'i sunarak +hiçbir dinleyicinin seçmedikçe patentli bir dağıtım biçimine müdahil +olmasına gerek kalmamasını ve ses yapıtlarınızın fark edilmeyen lisanslama +zorunluluklarıyla hiçbir zaman engellenmemesini sağlarsınız. Sonunda Ogg +Vorbis'in standart olarak kabulünün artması, MP3 patent sahiplerinin +bazılarının gitgide daha öngörülemez davranışları ile birleştiğinde MP3 +dosyaları sunmayı herhangi bir şekilde elverişsiz hâle getirebilir. Ancak o +gün gelmeden önce bile Ogg Vorbis; İnternet'teki tek taşınabilir, telif +ücreti olmayan ses biçimi olmayı sürdürüyor ve desteklemek için biraz ek +çabaya değer.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html new file mode 100644 index 0000000..355921a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-copyleft.html @@ -0,0 +1,174 @@ + + + + + + +Neden Copyleft? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Neden Copyleft?

+ +

+“Söz konusu diğerlerinin haklarını savunmak olduğunda, yatıp +uzanmak ve hiçbir şey yapmamak alçak gönüllülük değil +zayıflıktır.” +

+ +

+GNU projesinde, genelde insanlara aşırı hoşgörülü copyleft olmayan özgür +yazılım lisansları yerine, GNU GPL gibi copyleft lisanslarını kullanmalarını +öneriyoruz. Biz, copyleft olmayan lisanslara karşı sert tartışmalara +girmiyoruz; aslında, bu yazılımları ara sıra özel durumlar için öneriyoruz, +ancak bu lisansların savunucuları GPL'ye karşı sert bir tartışmaya giriyor. +

+ +

+Bu tartışmalardan birinde, birisi, BSD lisanslarını kullanmasının +“alçak gönüllü bir davranış” olduğunu belirtmişti. “Benim +yazdığım kodları kullananlardan, bana itibar etmeleri dışında bir şey +beklemiyorum.” İtibar konusunda yasal bir istemi “alçak +gönüllülük” olarak açıklamak oldukça abartılı, fakat burada, dikkat +edilmesi gereken daha derin bir nokta var. +

+ +

+Alçak gönüllülük, kendi çıkarlarınızdan vazgeçmektir, ancak siz ve sizin +kodunuzu kullanan kişiler, kodunuz için kullandığınız özgür yazılım lisansı +tercihinden etkilenen yegâne kişiler değilsiniz. Sizin kodlarınızı, özgür +olmayan bir programda kullanan kişi, diğerlerini özgürlüğünden yoksun +bırakmaya çalışıyordur ve siz, onun bunu yapmasına izin verirseniz, +diğerlerinin özgürlüklerini korumakta başarısız olursunuz. Söz konusu +diğerlerinin haklarını savunmak olduğunda, yatıp uzanmak ve hiçbir şey +yapmamak alçak gönüllülük değil zayıflıktır. +

+ +

+Kodlarınızı BSD lisanslarından biri veya +başka bir aşırı hoşgörülü copyleft olmayan lisansların altında yayımlamak, +yanlış değildir; program hala özgür bir yazılımdır ve hala bizim +topluluğumuz için bir katkıdır. Ancak zayıftır ve çoğu durumda +kullanıcıların yazılımı paylaşma ve değiştirme özgürlüklerini desteklemek +için en iyi yol değildir. +

+ +

+İşte, özgür programların özgür olmayan sürümlerinin özgür dünyaya yaptığı +büyük zararların bazı örnekler.

+ + + +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html new file mode 100644 index 0000000..28198e7 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html @@ -0,0 +1,438 @@ + + + + + + +Yazılımın Neden Sahibi Olmamalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + +

Yazılımın Neden Sahibi Olmamalıdır

+ +

yazan Richard +Stallman

+ +

+Sayısal bilgi teknolojisi, bilginin güncellenmesini ve kopyalanmasını +kolaylaştırarak insanlığa katkıda bulunmaktadır. Bilgisayarlar bu işlemleri +hepimiz için daha kolay hale getirmeyi vaad etmektedirler.

+ +

+Bu kolaylaştırma, herkes tarafından istenmemektedir. Telif hakları sistemi +yazılım programlarına, çoğunun yazılımının olası faydalarını kamudan saklama +gayesinde bulunan “sahip” verir. Kullandığımız yazılımların +yalnızca kendileri tarafından kopyalanabilir ve değiştirilebilir olmasını +istemektedirler.

+ +

+Telif hakları sistemi matbaa ile eşzamanlı gelişmiştir— kopyalamaya +seri üretimi getiren teknoloji. Telif hakları sistemi bu teknoloji ile uyum +içindeydi çünkü burada söz konusu olan sadece seri ve yüksek hacimli üretim +yapabilecek kopyalayıcıların kısıtlanmasıydı. Bu sistem, kitap okurlarının +özgürlüğünü kısıtlamıyordu. Baskı makinasına sahip olmayan sıradan birf +okur, kitabını ancak kalem ve mürekkep kullanarak kopyalabilirdi ve bunun +için çok az okur suçlanmıştı.

+ +

+Sayısal teknoloji matbaaya göre çok daha esnektir: bilgi bir kez sayısal +hale sokulduktan sonra kolayca kopyalanarak başkaları ile +paylaşılabilir. İşte tam da bu esneklik telif hakları gibi bir sistem ile +uyumsuzluğa yol açar. Günümüzde yazılım telif haklarının uygulanması için +giderek artan şiddette tedbirlerin alınmasına da bu uyumsuzluk yol +açmaktadır. Yazılım Yayıncıları Birliği'nin (Software Publishers Association +- SPA) şu dört uygulamasına bakalım:

+ + + +

+Bu uygulamalar, her kopyalama makinasının başında izinsiz kopyalamayı +engellemek üzere bir görevli bulunan ve vatandaşlarının bilgiyi gizlice +kopyalayıp el altından 'samizdat' olarak dağıtmak zorunda kaldığı eski +Sovyetler Birliği'ndeki uygulamaları andırmaktadır. Elbette aralarında bir +fark var: Sovyetler Birliği'ndeki bu uygulamaların amacı politikti, ABD'de +ise asıl amaç kârdır. Ancak bizi etkileyen amaçlar değil eylemlerdir. Her ne +sebeple olursa olsun bilgi paylaşımının engellenmek istenmesi benzer +yöntemlere ve sert uygulamalara yol açmaktadır.

+ +

+Yazılım sahipleri bilgiyi kullanma hakkımızı kontrol etmek için pek çok +çeşit görüş hazırlarlar:

+ + + + +

+Toplumun neye ihtiyacı vardır? Vatandaşlarının sorunsuzca erişebileceği +bilgiye ihtiyacı vardır—örneğin insanların sadece çalıştırabilecekleri +değil aynı zamanda okuyabilecekleri, düzeltebilecekleri, +uyarlayabilecekleri, geliştirebilecekleri programlar. Ancak yazılım +sahiplerinin sunduğu, genellikle inceleyemeyeceğimiz ya da +değiştiremeyeceğimiz bir kara kutudan ibarettir.

+ +

+Toplumun aynı zamanda özgürlüğe ihtiyacı vardır. Bir programın bir sahibi +olduğunda insanlar hayatlarının bir bölümü üzerindeki kontrolü kaybetmiş +olurlar.

+ +

+Tüm bunların ötesinde toplumun ihtiyacı olan şey vatandaşlar arasındaki +gönüllü işbirliği ruhunun pekiştirilmesidir. Yazılım sahipleri, bizler +komşularımıza doğal olarak yardım ederken bu yaptığımız şeyin +“korsanlık” olduğunu söylediklerinde toplumumuzun ruhunu +kirletmiş olurlar.

+ +

+Bu yüzden özgür yazılımdan +bahsederken kast ettiğimiz özgürlük kavramıdır; fiyat kavramı değil.

+ +

+Sahiplerin öne sürdüğü ekonomik görüş hatalıdır ancak ekonomi meselesi +gerçek bir meseledir. Bazı insanlar sırf işin zevkinden ve getireceği ruhsal +tatmin, şöhret gibi şeylerden ötürü faydalı yazılımları geliştirirler ancak +bu insanların geliştirdiklerinin ötesinde yazılımları istiyorsak para +bulmamız gerektiği doğrudur.

+ +

+1980'lerden beri özgür yazılım geliştiricileri para bulmak için bazı +yöntemleri denemiş ve bazen başarılı olmuşlardır. Kimsenin çok zengin olması +şart değildir; ortalama bir Amerikan ailesinin geliri yıllık olarak yaklaşık +35.000$'dır ve bu miktarın programlamadan çok daha zevksiz işler için bile +yeterli motivasyonu sağladığı görülmüştür.

+ +

+Yıllar boyunca, ta ki bir üniversite vakfı bunu gereksiz kılana dek, +geliştirmiş olduğum özgür yazılımlara talebe yönelik özelleştirmeler yaparak +hayatımı kazandım. Eklediğim her özellik süreç içinde standart sürüme de +eklendi ve böylece halka sunuldu. Müşterilerim, bireysel olarak öncelikli +olduğunu düşündüğüm özellikleri bir an önce geliştirmem yerine kendi +ihtiyaçları için gerekli olan özellikleri geliştirmem için bana para +ödediler.

+ +

+Bazı özgür yazılım geliştiricileri teknik destek hizmeti satarak para +kazanmaktadır. 1994 yılında, yaklaşık 50 personeli olan Cygnus Support, +yaptığı hesaplara dayanarak personelinin vaktinin %15'inin özgür yazılım +geliştirmeye gittiğini belirtmiştir, bir yazılım firması için kayda değer +bir oran.

+ +

+1990'ların başında, aralarında Intel, Motorola, Texas Instruments ve Analog +Devices'ında bulunduğu bazı şirketler bir araya gelerek C dili için özgür +GNU derleyicisinin geliştirilmesi amacıyla finansal destek vermişlerdir. Ada +dili için GNU derleyicisi 90'lı yıllarda ABD Hava Kuvvetleri tarafından +finanse edilmiştir ve o zamandan beri özellikle bu amaçla oluşturulmuş bir +firma tarafından sürdürülmektedir.

+ +

+Özgür yazılım hareketi hala zayıf. Ancak ABD'deki dinleyici tarafından +desteklenen radyo örneğinde de görüldüğü gibi kullanıcıları para ödemeye +zorlamadan da büyük faaliyetleri desteklemek mümkündür.

+ +

+Günümüzde yaşayan bir bilgisayar kullanıcısı olarak özel mülk bir +program kullanıyor olabilirsiniz. Eğer arkadaşınız sizden bir kopya isterse +onu reddetmek doğru olmaz. İşbirliği telif hakkından daha önemlidir. Ancak +gizli kapaklı bir işbirliği iyi bir topluma yol açmaz. İnsan hayatını +dürüstçe, açık bir şekilde ve gururla yaşamalıdır; bu da özel mülk +yazılımlara “hayır” demektir.

+ +

+Yazılım kullanan diğer insanlarla açık açık ve özgür şekilde işbirliğine +gitmeyi hak ediyorsunuz. Yazılımın nasıl çalıştığını öğrenmeyi hak +ediyorsunuz ve öğrencilere bu bilgiyi öğretmeyi hak ediyorsunuz. Yazılım +bozulursa takdir ettiğiniz bir programcıyı tutup onu düzeltebilmeyi hak +ediyorsunuz.

+ +

+Özgür yazılımı hak ediyorsunuz.

+ +

Dipnotlar

+
    +
  1. Suçlamalar sonradan düştü.
    2. +
+ +
+

Bu makale Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Makaleleri +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html new file mode 100644 index 0000000..9c9144f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-gnu-linux.html @@ -0,0 +1,294 @@ + + + + + + +Neden GNU/Linux? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

İsim Dediğin Nedir Ki?

+ +

yazan Richard +Stallman

+ +
+

Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için GNU/Linux SSS, isimlendirme konusunu +GNU/Linux sistemi tarihçesiyle ilişkili olarak anlatan Linux ve GNU Projesi yazımızı, ve GNU'yu Hiç Duymamış GNU +Kullanıcıları başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. + +

+
+ +

+İsimler anlamları iletirler; seçtiğimiz isimler, söylediğimiz şeylerin +anlamını belirler. Uygun seçilmemiş bir isim, insanlara yanlış bir fikir +verir. “Gül”e “Gül” demeseydik yine de güzel +kokacaktı, ama ona kalem diyecek olursak onunla yazmaya çalışacak insanlar +hayal kırıklığına uğrayacaktır. Ayrıca kaleme “gül” dersek +insanlar bunun ne işe yaradığını da anlayamazlar. Dolayısıyla eğer biz de +sistemimize Linux diyecek olursak, bu adlandırma sistemin kökeni, geçmişi ve +amacı konusunda yanlış bir fikir verir. Ama eğer GNU/Linux dediğinizde (ayrıntılı olmasa +da) doğru bir fikir verecektir.

+

+Peki adlandırma meselesinin topluluğumuz için ne önemi var? İnsanların +sistemin kökenini, geçmişini veya amacını bilip bilmemesi önemli mi? Evet, +önemli. Çünkü geçmişi unutan insanlar onu tekrar etmeye mahkumdur. GNU/Linux etrafında gelişen Özgür Dünya +güvende değil; bizi GNU’yu geliştirmeye iten sorunlar tamamen ortadan +kalkmadı. Üstelik bunların tekrar ortaya çıkma tehlikesi var.

+ +

+Neden bu işletim sistemine Linux yerine GNU/Linux demenin doğru olduğunu +açıkladığım zaman insanlar bazen şu cevabı veriyor:

+ +

+Varsayalım ki GNU Projesinin bu iş için takdir edilmesi gerekiyor. Peki +ama insanlar takdir etmediğinde cidden sızlanmaya değer mi? Asıl önemli olan +işin yapılmış olması mı, yoksa kimin yaptığı mı? Sakin olmalı ve işinizi +doğru yaptığınız için gurur duymalısınız. Emeğinizin takdir edilip +edilmemesini de dert etmemelisiniz. +

+

+Bu akıllıca bir öğüt olurdu. Tabii şayet durum sizin dediğiniz gibi +olsaydı... Yani şayet iş bitmiş, sıra dinlenmeye gelmiş olsaydı... Keşke +böyle olsaydı! Ama tehditler bir yığın. Üstelik vakit gelecekten emin olma +vakti değil. Topluluğumuzun gücü kendini özgürlüğe ve işbirliğine adamış +olmasından geliyor. GNU/Linux adını +kullanmak, insanların bu idealleri hatırlayıp başkalarını da +bilgilendirmeleri için bir yoldur.

+ +

+GNU’suz da iyi bir özgür yazılım üretmek mümkün; Linux adına da pek çok iyi +işler yapıldı. Ama “Linux” terimi, isim olarak ortaya +çıktığından beri işbirliği yapma özgürlüğüne adanmamış bir felsefeye +sahip. Linux ismi, iş dünyası tarafından giderek artan düzeyde +kullanıldıkça, onu topluluk ruhuyla bağdaştırmakta daha da büyük sorunlar +yaşayacağız.

+ +

+Özgür yazılımın geleceğine karşı önemli bir tehdit; “Linux” +dağıtımları hazırlayan şirketlerin, rahatlık ve güç kazandırdığı bahanesiyle +özgür olmayan yazılımları GNU/Linux'a +ekleme eğilimleridir. Bütün büyük ticari dağıtımların geliştiricileri böyle +davranıyor. Hiçbiri bütünüyle özgür bir dağıtım üretmiyor. Bir çoğu, +dağıtımlarındaki özgür olmayan paketleri açıkça belirtmiyor da. Hatta çoğu, +özgür olmayan yazılımlar geliştirip bunları sisteme ekliyor. Kimi ise çirkin +bir şekilde, kullanıcısına Microsoft Windows'un verdiğinden daha fazla +özgürlük vermeyen, “kullanıcı başına lisanslanmış” +“Linux” sistemlerinin reklamını yapıyor.

+ +

+İnsanlar özgür olmayan yazılımların eklenmesini, “Linux'un yaygınlık +kazanacağını” bahane ederek haklı çıkarmaya çalışıyor. Böyle diyerek +aslında popülerliği özgürlüğün üzerinde tutuyorlar. Bazen de bunu açıkça +itiraf ediyorlar. Mesela Wired Magazine; Robert McMillan'ın (Linux Magazine +editörü) açık kaynaklı yazılımların politik kararlardan değil, teknik +kararlardan güç alması gerektiğini düşündüğünü söylüyor. Ayrıca Caldera’nın +CEO'su kullanıcıları açık açık +özgürlük +gayelerini bir kenara bırakıp “Linux'un popülerliği” için +çalışmaya teşvik ediyor.

+ +

+Eğer popülerlikten kastımız, özgür olmayan yazılımlar içeren herhangi bir GNU/Linux dağıtımını kullanan insanların +sayısı ise, GNU/Linux sistemlerine +özgür olmayan yazılımlar eklemek belki popülerliği artıracaktır. Ancak aynı +zamanda bu durum alttan alta, topluluğun, özgür olmayan yazılımları sanki +iyi bir şeymiş gibi görmelerini de teşvik etmektedir. Eğer arabayı yolda +tutmayı beceremiyorsanız, hızlı sürmenizin ne anlamı var?

+ +

+Özgür olmayan “eklenti” bir kitaplık ya da programlama aracı +olduğunda, özgür yazılım geliştiricileri için bir tuzağa dönüşebilir bu +durum. Yazılım geliştiricileri, özgür olmayan bir pakete bağımlılık duyan +bir özgür yazılım geliştirdiklerinde, bu yazılım tam anlamıyla özgür bir +sistemin parçası olamayacaktır. Motif ve Qt geçmişte pek çok özgür yazılımı +bu yolla tuzağa düşürdü ve bu durum, çözümü yıllar süren sorunlar +doğurdu. Motif, modası geçip, kullanılmaz olana kadar bir sorun olmaya devam +etti. Sun'ın özgür olmayan Java uygulaması da benzer bir etki yaratmıştı: Java Kapanı, neyse ki şimdi bu durum +çoğunlukla düzeldi.

+ +

+Eğer topluluğumuz bu yolda ilerlemeye devam ederse, bu durum GNU/Linux'un geleceğini özgür ve özgür +olmayan bileşenlerden oluşmuş bir mozaiğe dönüştürebilir. Bundan beş yıl +sonra eminiz ki hâlâ pek çok özgür yazılımımız olacak, ama eğer dikkatli +olmazsak, sistemimiz, kullanıcıların bulmayı umduğu özgür olmayan yazılımlar +olmaksızın pek kullanışlı olmayacak. Bu gerçekleşirse özgürlük çabalarımız +başarısızlığa uğramış demektir.

+ +

+Eğer özgür alternatifler yayınlamak sadece bir programlama meselesi olsaydı, +topluluğumuzun geliştirme kaynakları arttıkça gelecekteki problemleri çözmek +daha kolaylaşabilirdi. Ama biz bu işi zorlaştıran tehditlerle karşı +karşıyayız: Özgür yazılımı yasaklayan kanunlar. Yazılım patentleri +çoğaldıkça ve DMCA +benzeri kanunlar, DVD izlemek veya RealAudio yayınlarını dinlemek gibi +önemli işler için yapılmış özgür yazılımların geliştirilmesini yasaklamak +amacıyla kullanıldıkça, patentli ve saklı veri biçimlerine karşı mücadele +etmek için bunları kullanan özgür olmayan yazılımları +reddetmekten başka bir yolumuz kalmayacak.

+ +

+Bu tehditlere cevap verebilmek için pek çok farklı mücadele şekli +geliştirmek gerekiyor. Ama bir tehdidi boşa çıkarmak için ihtiyacımız olan +şey, her şeyden önce, işbirliği yapma özgürlüğü gayemizi hatırlamaktır. Sırf +güçlü, güvenilir yazılımlar üretme arzusunun insanları büyük çabalar +sarfetmeye teşvik etmesini bekleyemeyiz. Kendilerinin ve topluluklarının +özgürlüğü için savaşan, bunu yıllarca sürdürüp yılmayan insanların +kararlılığına ihtiyacımız var.

+ +

+Bizim topluluğumuzda bu amaç ve kararlılık asıl olarak GNU Projesi’nden +kaynaklanıyor. Özgürlükten ve topluluktan, arkasında dimdik durulacak şeyler +olarak bahsedenler bizleriz, “Linux”tan bahseden kuruluşlar +bunlara pek değinmez. “Linux” ile ilgili dergiler genellikle +özgür olmayan yazılımların reklamlarıyla doludur. “Linux”u +paketleyen şirketler sisteme özgür olmayan yazılımlar ekliyor; başka +şirketler özgür olmayan yazılımlar vasıtasıyla “Linux'u +destekliyor”; “Linux” kullanıcı grupları ise bahsi geçen +bu yazılımları tanıtmaları için satıcıları davet ediyor. Dolayısıyla +topluluğumuzdaki insanların, özgürlük ve kararlılık idealleriyle +buluştukları başlıca mekan GNU Projesi'dir.

+ +

+Peki insanlar bu ideallerle buluştuklarında, bu ideallerin kendileriyle +bağlantısını hissedebilecekler mi?

+ +

+GNU Projesi’nden çıkan bir sistem kullandıklarını bilen insanlar kendileri +ile GNU arasında doğrudan bir bağlantı görebilirler. Bizim felsefemizi bir +çırpıda kabul etmeseler de en azından bunun hakkında ciddi ciddi düşünmek +için bir neden göreceklerdir. Kendilerini “Linux kullanıcıları” +olarak gören ve GNU Projesi’nin “Linux için kullanışlı olduğu +kanıtlanmış araçlar geliştirdiğine” inanan kişiler kendileri ile GNU +arasında sadece dolaylı bir ilişki kurabilirler. GNU felsefesiyle karşı +karşıya geldiklerinde de bu felsefeyi gözardı etmeleri muhtemeldir.

+ +

+GNU Projesi idealisttir ve bugün kim idealizmi savunsa büyük bir engelle +karşılaşır. Bu engel; hakim ideolojinin, insanları idealizmi +“kullanışsız” bulup göz ardı etmeye teşvik etmesidir. Halbuki +bizim idealizmimiz oldukça kullanışlıdır: özgür bir GNU/Linux işletim sistemimizin var +olmasının nedeni de budur aslında. Bu sistemi seven insanlar bunun bizim +idealizmimiz sayesinde gerçekleştiğini bilirler.

+ +

+Eğer “görev” gerçekten tamamlanabilmiş olsaydı, emeğimizin +takdir edilmesi dışında bir mesele olmasaydı belki bu konuyu +boşverebilirdik. Ama bu durumda değiliz. İnsanları yapılacak işleri yapmaya +yüreklendirmek için şimdiye kadar yaptıklarımızın takdir edilmesi +gerekiyor. Lütfen işletim sistemini GNU/Linux olarak adlandırarak bize +yardımcı olun.

+ +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html new file mode 100644 index 0000000..72b1946 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-programs-should-be-shared.html @@ -0,0 +1,155 @@ + + + + + + +Programlar neden paylaşılmalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Programlar neden paylaşılmalıdır

+ +

yazan Richard +Stallman

+ +
+

Mayıs 1983 tarihli bir dosyada bulunan bu metni Richard Stallman yazdı, +ancak daha önce mi yoksa daha sonra mı yazıldığı belli değil. Mayıs 1983'te +özgür bir işletim sistemi geliştirme planlarını kendi kendine düşünüyordu, +ancak MIT Lisp Makinesi gibi bir şeyden ziyade Unix benzeri bir sistem +yapmaya henüz karar vermemişti.

+ +

"Free" kelimesinin iki anlamı olan ücretsiz ve özgürü henüz kavramsal olarak +ayırt etmemişti; mesaj bedelsiz kopyalar bakımından ifade edilmişti, ancak +siz yine de bunun ayrıca kullanıcıların özgürlüğe sahip olduğu anlamına +geldiğini kabul edin.

+
+ +

Beş yıl önce SAIL, MIT, CMU, vb. yerlerde yazılan yararlı herhangi bir +programın paylaşılabileceğine kesin gözüyle bakılırdı. O zamandan beri, bu +üniversiteler tıpkı yazılım evleri gibi davranmaya başladı; yararlı olan her +şey aşırı pahalı satılacaktı (genellikle hükümet harcamalarıyla yazıldıktan +sonra).

+ +

İnsanlar, yazılım hediye etmenin neden zararlı olduğuna ilişkin her türlü +mazereti bulurlar. Bu sözde sorunlar, biz paylaşmak istediğimizde +bizi asla rahatsız etmedi ve EMACS'i etkilemedi, bu yüzden bu sorunların +düzmece olduğundan kuşkulanıyorum.

+ +

Örneğin, insanlar şirketlerin onu “çalacağını” ve satacağını +söylüyorlar. Eğer öyleyse, Stanford'un onu satmasından daha kötü olamaz! En +azından insanlar ücretsiz bir kopya alma seçeneğine sahip +olurlardı. Kullanıcılar bakımı yapılan bir yazılım mı satın almak istiyor? O +zaman insanların hizmet sözleşmeleri satmasına izin verin, ancak yazılımın +kendisini özgür bırakın.

+ +

Sanırım yazılımı paylaşmamak için var olabileceğini düşündüğünüz herhangi +bir gerekçeyi bertaraf edebilirim. Ancak daha önemli olan, neden paylaşmamız +gerektiğidir:

+ +

Yapay engeller aşılırsa, aynı miktarda çabayla daha fazla iş yaparız. Ve +kendimizi diğer herkesle daha uyumlu hissederiz.

+ +

Yazılım paylaşımı, bilgisayar bilimi alanında bilimsel işbirliğinin aldığı +biçimdir. Üniversiteler bilimsel işbirliği ilkesini savunurlardı. Bu ilkeden +kâr için vazgeçmeleri doğru mudur?

+ +

Onlara izin vermeli miyiz?

+ +

Şu anda buradaki üniversite mezunu öğrenciler, özellikle satışa yönelik +programlama projeleri üzerinde çalışıyorlar. Fakat beş yıl önce olduğu gibi +bir düşünce ortamı oluşturursak, üniversite bunu yapmaya cesaret edemez. Ve +paylaşmaya başladığınızda, başkaları da sizinle paylaşmaya başlayabilir.

+ +

İşte bu nedenle hemen şimdi paylaşmaya tekrar başlayalım.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html new file mode 100644 index 0000000..d6059be --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/words-to-avoid.html @@ -0,0 +1,1439 @@ + + + + + + +Hileli veya Kafa Karıştırıcı Oldukları İçin Kullanmaktan Kaçınılması (Veya +Dikkatle Kullanılması) Gereken Kelimeler - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

Hileli veya Kafa Karıştırıcı Oldukları İçin Kullanmaktan Kaçınılması (Veya +Dikkatle Kullanılması) Gereken Kelimeler

+ +

+Her zaman veya belirli kapsam ve durumda kullanmamanızı önerdiğimiz birtakım +sözcükler ve ifadeler var. Bazıları muğlak, bazıları ise yanlış +yönlendiriyor; diğerleri fikir birliğinde olmadığımız ve sizin de +olmayacağınızı umduğumuz bir fikri vurguluyorlar.

+ +
+

Ayrıca Özgür Yazılım Kategorileri, +Neden Dolandırıcılık +Olarak Adlandırılmalı? yazılarına bakabilirsiniz.

+
+ +

+“Açık” | +“Alternatif” | +“Bağış yazılım” | +“Bedava” | +“BSD-stili” | +“Bulut Hesaplama” | +“Creative Commons +lisanslı” | +“Dijital Haklar Yönetimi” +| +“Dijital Kilitler” | +“Dijital meta” | +“Ekosistem” | +“Erişim” | +“Fikri Mülkiyet” | +“Google” | +“Güvenli İşletim” | +“Hacker” | +“Hırsızlık” | +“İçerik” | +“Kapalı” | +“Kaynak model” | + + +“Korsanlık” | +“Koruma” | +“LAMP sistemi” | +“Linux sistemi” | +“Modern” | +“MP3 Çalar” | +“Mükafat” | +“Nesnelerin İnterneti” | +“ÖAKY” | +“ÖLAKY” | +“Özgürce edinilebilen yazılım” | +“Paraya çevirme” | +“Paylaşım ekonomisi” | +“Paylaşım (kişisel veri)” | +“Pazar” | +“PC” | +“Photoshop” | +“PowerPoint” | +“RAND” | +“Reklam engelleyici” | +“SaaS” | +“Satıcı” + +“Skype” | +“Telif hakkı sahibi” | +“Ticari” | +“Tüketici” | +“Tüketim” | + + + +“Uçbirim” | + + +“Ücretsiz Yazılım (freeware)” | +“Ürün” | +“Varlıklar” | +“Yaratıcı” | +“Yazılım Endüstrisi” | +“Yazılımın satılması” | +

+ + + +

“Açık”

+ + +

+Lütfen “özgür yazılım” yerine “açık” veya +“açık kaynak” terimini kullanmaktan kaçının. Bu terimler farklı +değerlere sahip farklı konumları +temsil ediyor. Özgür yazılım hareketi, bir hak mücadelesi olarak bilişimdeki +özgürlüğünüz için kampanyalar yürütüyor. Açık kaynak hareketsizliği hiç bir +şey için bu şekilde bir kampanya yürütmüyor.

+ +

Açık kaynak görüşlerinden söz ederken bu terimi kullanmak doğrudur, ancak +bizim, yazılımlarımız veya görüşlerimiz hakkında konuşurken bu terimi +kullanmayın, çünkü bu durum insanların bizim görüşlerimizin onlarınkine denk +olduğunu varsaymasına yol açabilir.

+ +
+

Açık kaynak yerine özgür yazılım diyoruz.

+
+ + + +

“Alternatif”

+ + +

+Özgür yazılımı, özel mülk yazılım bir “alternatif” olarak +tanımlamıyoruz. Çünkü bu kelime bütün “alternatiflerin” meşru +ve her ilave birinin kullanıcıları daha iyi duruma getirdiğini farz +eder. Aslında, özgür yazılımın kullanıcıların özgürlüğüne saygı duymayan +yazılımlarla bir arada yaşaması gerektiğini varsayar.

+

+Yazılımı başkaları için de erişilebilir kılmak için özgür yazılım +dağıtımının tek etik yol olduğunu düşünüyoruz. Diğer yöntemler, özgür olmayan +yazılım ve Yazılım yerine +Hizmet kullanıcılarını denetimi altına alır. Kullanıcılara özgür yazılım +yerine bu “alternatifleri” önermenin doğru olmadığını +düşünüyoruz. +

+ + + +

“Bağış yazılım”

+ + +

+“Bir programın özgür yazılım olarak dağıtılması” anlamında +“bağış” ifadesinin kullanılması +yanıltıcıdır. “Ücretsiz”le aynı probleme sahiptir: ücret +hususunu vurgulamakta, özgürlük hususunu vurgulamamaktadır. Kafa +karışıklığını önlemenin bir yolu “özgür yazılım olarak yayınla” +demektir.

+ + + +

“Bedava”

+ + +

+Bir programın özgür yazılım olduğunu söylemek istediğinizde, lütfen +programın “bedava” edinilebileceğini söylemeyin. Bu terim özel +olarak “sıfır fiyat” anlamına gelmektedir. Özgür yazılım bir +özgürlük hususudur, para hususu değildir.

+

+Özgür yazılım kopyaları genellikle ücretsiz olarak temin edilebilir – +örneğin, FTP aracılığıyla indirilerek. Ancak özgür yazılım kopyaları +CD-ROM’lar üzerinde bir fiyat karşılığı da alınabilir; bu arada, özel mülk +yazılım kopyaları ara sıra promosyon olarak ücretsiz olarak verilmektedir ve +bazı özel mülk paketler, normalde belirli kullanıcılara ücretsiz olarak +verilmektedir.

+

+Kafa karışıklığını önlemek için, programın “özgür yazılım +olarak” mevcut olduğunu söyleyebilirsiniz.

+ + + +

“BSD stili”

+ + +

+“BSD stili lisansı” ifadesi kafa karışıklığına neden olmaktadır +çünkü önemli farkları olan lisansları bir araya +toplamaktadır. Örneğin, reklamsal ifadeye sahip orijinal BSD lisansı GPL +ile uyumsuzdur ancak gözden geçirilmiş BSD lisansı GPL ile uyumludur.

+

+Kafa karışıklığını önlemek için, söz konusu lisansın belirtilmesi ve “BSD +stili” ifadesinin kullanımının önlenmesi en iyisidir.

+ + + +

“Bulut Hesaplama”

+ + +

+“Bulut hesaplama” (veya yalnız başına “bulut”) açık +bir anlamı olmayan bir pazarlama tekniği kelimesidir. Ortak özellikleri +dosya iletiminin ötesinde bir amaçla İnternet'i kullanan geniş yelpazede +farklı etkinlikler için kullanılmaktadır. Böylece, bu terim ciddi bir +karmaşa yaratıyor. Eğer düşünmenizi kelime üzerine kurarsanız, düşünmeniz +belirsizleşir (yoksa “bulutlanır” mı diyelim?). +

+ +

+Bu terimi kullanan başka birinin yaptığı söyleme yanıt vermeden veya +hakkında düşünmeden önce, öncelikle konuyu açıklığa kavuşturun. İfadenin +ilgilendiği senaryo nedir? Bu senaryo için açıklayıcı, iyi bir terim nedir? +Konu açıklığa kavuştuktan sonra, tartışma yararlı bir sonuca yönelecektir. +

+ +

+“Bulut hesaplama”nın birçok anlamından biri verinizi çevrimiçi +hizmetlerde saklamanızdır. Çoğu durumda bu aptalcadır çünkü sizi gözetime +maruz bırakır. +

+ +

+Başka bir anlamı (her ne kadar örtüşse de aynı şey değildir) Yazılım Yerine +Hizmettir, hesaplamanız üzerindeki denetimden sizi mahrum eder. Hiç bir +zaman SaaSS kullanmamalısınız. +

+ +

+Başka bir anlamı uzak fiziksel sunucu veya sanal sunucudur. Bu uygulamalar +belirli koşullar altında uygundur. +

+ +

+Başka bir anlamı, kendi sunucunuza kendi mobil aygıtınızdan +bağlanmanızdır. Bunun herhangi bir etik sorunu yoktur. +

+ +

+NIST +"Bulut hesaplama" tanımı, farklı etik sorunlar ortaya çıkaran üç farklı +senaryodan söz eder: Hizmet olarak Yazılım, Hizmet olarak Platform ve Hizmet +olarak Altyapı. Ancak, bu tanım genel “bulut hesaplama” +kullanımıyla uyumsuzdur, çünkü verinin çevrim içi hizmetlerde saklanmasını +içermez. NIST tarafından tanımlanmış haliyle Hizmet olarak Yazılım, +kullanıcılara kötü davranan Yazılım yerine Hizmetle oldukça örtüşse de, iki +kavram denk değildir. +

+ +

+Bu farklı bilişim uygulamaları aynı tartışmanın konusu +değildir. “Bulut hesaplama” teriminin yarattığı karmaşayı +önlemenin en iyi yolu, bulutu hesaplamayla ilişkili olarak +kullanmamaktır. Kastettiğiniz senaryo hakkında konuşun ve onu belirgin +adıyla kullanın. +

+ +

+İlginç biçimde, Larry Ellison, özel mülk yazılım geliştirici, keza “bulut +hesaplama” teriminin anlamsızlığını belirtiyor. Yine de terimi +kullanmaya devam etmeye karar verdi, çünkü özel mülk yazılım geliştiricisi +olarak bizim ideallerimizle aynı ideallerle güdülenmiyor. +

+ + + +

“Creative Commons lisanslı”

+ + +

+Bir çalışmanın en önemli lisanslama niteliği özgür olup +olmadığıdır. Creative Commons yedi lisans yayınlamıştır, bunlardan üçü özgür +(CC BY, CC BY-SA ve CC0), geri kalanları ise özgür değildir. Bu nedenle bir +çalışmayı sadece “Creative Commons lisanslı” olarak tanımlamak +onun özgür olup olmadığını söylemekte başarısız kalır ve bu sorunun önemli +olmadığını ileri sürer. Cümle doğru olabilir ama ihmal zararlıdır. +

+ +

+İnsanların en önemli ayrıma dikkat vermesini sağlamak için her zaman +hangi Creative Commons lisansının kullanıldığını, “CC BY-SA +ile lisanslanmıştır” gibi belirtin. Belirli bir çalışmanın hangi +lisansı kullandığını bilmiyorsanız, öğrenin ve ondan sonra açıklamada +bulunun. +

+ + + +

“Dijital Haklar Yönetimi”

+ + +

+“Dijital Haklar Yönetimi” (“DRM”) terimi, gerçekte +bilgisayar kullanıcıları üzerine kısıtlama getirmek için tasarlanmıştır. Bu +terimde “haklar” sözcüğünün kullanılması propagandadır, +kısıtlamaların uygulandığı kişilerin bakış açısını ihmal ederken, sizin gibi +habersiz insanların, kısıtlamaları getiren azınlığın bakış açısından +görmesini sağlamak için tasarımlanmıştır.

+

+İyi alternatifler, “Dijital Kısıtlamaların Yönetilmesi” ve +“dijital kelepçeler” olabilir.

+

+Lütfen DRM'yi ortadan kaldırmaya +yönelik kampanyamızı destekleyin.

+ + + +

“Dijital Kilitler”

+ + +

+“Dijital kilitler”, Dijital Kısıtlamalar Yönetimini eleştirenler +bazı kişiler tarafından ondan söz etmek için kullanılıyor. Bu terimin sorunu +DRM'nin kötülüğünü yargılamakta yetersiz kalmasıdır. Bu terimi benimseyen +kişiler üzerine fazla düşünmemişler.

+

+Kilitlerin baskıcı veya kötü olması şart değil. Sizin de muhakkak bir çok +kilidiniz, anahtarları veya kodları vardır. Onları yararlı veya zahmetli +bulabilirsiniz, ama yine de sizi baskı altına almazlar çünkü onları açıp +kapatabilirsiniz. Aynı biçimde, şifrelemeyi +de dijital dosyalarımızı korumak için çok kıymetli buluyoruz. Bu da üzerinde +denetiminiz olan bir tür dijital kilittir.

+

+DRM sizin üzerinize başkası tarafından koyulan ve size anahtarlarını vermeyi +reddettiği bir kilit gibidir. Başka bir ifadeyle +kelepçedir. Dolayısıyla, DRM için doğru benzetme “dijital +kilitler ” değil “dijital kelepçelerdir.”

+

+Bir kaç karşı duran kampanya mantıklı olmayan “dijital kilitler” +terimini seçmiştir. İşleri rayına oturtmak için bu yanlışı düzeltmekte ısrar +etmeliyiz. FSF “dijital kilitlere” karşı çıkan bir kampanyayı, +özde anlaşabilirsek destekleyebilir, ancak desteğimizi sunarken terimi +dikkat çekecek şekilde “dijital kelepçeler” ile değiştirip +nedenini açıklarız.

+ + + +

“Dijital meta”

+ + +

+“Dijital meta” terimi eser sahipliğinin çalışmalarının +kopyalarına uygulanıyor, onları hatalı bir şekilde fiziksel metalar gibi +tanımlıyor, ki fiziksel metalar kopyalanamaz ve bu yüzden belirli +miktarlarda üretilmeli ve satılmalıdır. Bu benzetme insanların yazılım veya +dijital çalışmaları, fiziksel metalar üzerine olan kendi düşünceleri ve +sezgileriyle yargılamaları yönünde teşvik ediyor. Ayrıca durumu ekonomik +terimlerle betimlemiş oluyor, bu da özgürlük ve topluluğu içermeyen dar ve +sınırlı sayıda değeri kapsıyor.

+ + + +

“Ekosistem”

+ + +

+Özgür Yazılım topluluğunu veya herhangi bir insan topluluğunu +“ekosistem” olarak tanımlamak hatalıdır, çünkü bu kelime etik +yokluğunu ima eder.

+ +

+“Ekosistem” terimi dolaylı olarak eleştirel olmayan bir gözlem +tutumunu tavsiye eder: bir şeyin nasıl olması gerektiğini sorma, +sadece olanı çalış ve anla. Bir ekosistemde, bazı organizmalar +diğer organizmaları yutar. Ekolojide, bir baykuşun bir fareyi veya bir +farenin bir tohumu yemesinin doğru olup olmadığını sormayız, onları sadece +gözlemleriz. Türlerin nüfusu koşullara göre büyür veya küçülür; bu da ne +doğru ne de yanlıştır, türün yok oluşuyla sonuçlansa bile, salt ekolojik bir +görüngüdür.

+ +

+Buna karşın, çevrelerine karşı etik bir tutum benimseyen ve etik sorumluluğa +sahip varlıklar, müdahale etmezlerse yok olmaya eğilimli ama önemli olan +sivil toplum, demokrasi, insan hakları, barış, kamu sağlığı, temiz hava ve +su, tehlike altındaki türler, geleneksel sanatlar… ve bilgisayar +kullanıcılarının özgürlüğü gibi şeyleri korumaya karar verebilirler. +

+ + + +

“Erişim”

+ + +

+Özgür yazılımın bir programa kamunun erişimi anlamına geldiği yönünde genel +bir yanılgı var. Özgür yazılımın anlamı bu değildir.

+

+Özgür yazılımın ölçütleri programa +kimin “erişimi” olduğu değildir; programın kopyasına sahip olan +kullanıcının onunla ne yapabileceğine ilişkin dört temel özgürlük söz +konusudur. Örneğin, 2 nolu özgürlük kullanıcının başka bir kopyayı oluşturup +size satabileceğini veya verebileceğini belirtir. Ancak hiç bir kullanıcı +bunu yapmakla yükümlü değildir; hiç bir kullanıcıdan bu programı +isteme hakkınız yok.

+

+Özellikle, eğer programı kendiniz için yazdıysanız ve hiç kimseye bir +kopyasını sunmadıysanız, basitçe bu program özgür bir yazılımdır, çünkü bir +kopyasına sahip olan herkes dört temel özgürlüğe sahiptir (çünkü tek +kullanıcı sizsiniz).

+

+Uygulamada, bir çok kullanıcı bir programın kopyalarına sahip olduğunda, +birisi mutlaka onu İnternet'e yükleyecektir, böylece herkesin erişimine +açacaktır. Bizce insanlar, eğer program yararlıysa, bunu yapmalı. Ancak bu +bir özgür yazılım gerekliliği değildir.

+

+Erişime sahip olmanın özgür yazılımla doğrudan ilişkili olduğu bir özel +durum var: GNU GPL lisansı belirli bir kullanıcıya, bir programın kaynak +kodunun bu kullanıcıya fiziksel olarak bir kopyasının verilmesi yerine, +kaynak kodunu indirme erişimi veriyor. Bu özel durum halihazırda +kullanıcının programın kaynak kodu olmayan biçimine sahip olduğu durum için +geçerlidir.

+ +

Özgür yazılımla kamunun programa erişimi vardır demek yerine, +özgür yazılımla kullanıcılarına dört temel özgürlüğü var ve özgür +yazılımla kullanıcılar programlarının kendileri için ne yaptığının +denetimine sahip diyoruz.

+
+ + + +

“Fikri Mülkiyet”

+ + +

+Yayıncılar ve avukatlar, telif hakkını “fikri mülkiyet” olarak +tanımlamaktan hoşlanır, bu terim ayrıca patentler, markalar ve yasanın diğer +belirsiz alanları için de kullanılır. Bu yasalar aslında oldukça az ortak +noktaya sahiptir ve çok farklıdırlar. Onlara ilişkin genelleştirmeler yapmak +sağlıksızdır. En iyisi, “telif hakkı” hakkında veya +“patentler” hakkında veya “markalar” hakkında ayrı +ayrı konuşmaktır.

+

+“Fikri mülkiyet” terimi gizli bir varsayımı içinde taşımaktadır +– kopyalama konusunda düşünmenin en doğal yolunun fiziksel nesnelerle +benzerlik kurulması ve mülkiyet olarak onlar hakkındaki düşüncelerimizi esas +almaktır.

+

+Kopyalamada bu benzerlik, malzeme nesneleri ile bilgi arasındaki temel farkı +gözden kaçırmaktadır: bilgi, hemen hemen hiç çaba göstermeksizin +kopyalanabilir ve paylaşılabilir ancak malzeme nesneleri için bu durum söz +konusu değildir.

+

+Gereksiz yönlendirme ve kafa karışıklığını yaymaktan kaçınmak için en iyisi +sıkı bir politika güderek “fikri +mülkiyet” terimleriyle konuşmamak ve hatta düşünmemektir.

+

+Bu güçlerin “haklar” olarak ifade edilmesi iki yüzlülüğü Dünya +“Fikri Mülkiyet” Örgütünü utandırmaya başlamıştır.

+ + + +

“Google”

+ + +

+Lütfen İnternet üzerinde bir şey arama fiili olarak “google” +kullanmayın. “Google” bir çok arama motorundan sadece belirli +birinin adıdır. “Webte aramak” veya (bazı bağlamlarda) +“aramak” fiilini kullanmanızı öneriyoruz. Mahremiyetinize saygı +gösteren bir arama motoru kullanmayı deneyin, örneğin DuckDuckGo kullanıcılarını takip +etmediğini iddia ediyor. (dışarıdakiler olarak bu tür iddiaları doğrulamak +mümkün değildir)

+ + + +

“Güvenli İşletim”

+ + +

+“Güvenli İşletim” +bilgisayarların size itaat etmemesi yerine, uygulama geliştiricilere itaat +etmesi için yeniden tasarlanmasına yönelik tasarıya destekçilerinin verdiği +isimdir. Onların bakış açısından “güvenli”dir, sizin bakış +açınızdan “hain”dir. +

+ + + +

“Hacker”

+ + +

+Hacker oyuncu +beceriden hoşlanan kişilerdir, bilgisayarlarla olması şart +değildir. Eski 60'lar ve 70'lerdeki MIT özgür yazılım topluluğundaki programcılar kendilerini +hacker olarak tanımlamışlardır. 1980 civarında hacker topluluğunı keşfeden +gazeteciler terimi “güvenlik kırıcısı” anlamına gelecek şekilde +yanlış bir şekilde aldılar.

+ +

+Lütfen bu hatayı daha fazla yaymayın. Güvenliği kıran kişiler +“güvenlik kırıcı”lardır (cracker).

+ + + +

“Hırsızlık”

+ + +

+Oldukça katı, baskıcı bir telif hakkını savunanlar, telif hakkının +çiğnenmesini tanımlamak için “çalındı” ya da +“hırsızlık” gibi sözcükleri kullanmaktadırlar. Aynı zamanda, +yasal sistemi, etik üzerinde bir otorite olarak değerlendirmemizi isterler: +kopyalama yasaksa, o zaman yanlış olmalıdır.

+

+ABD yasal sistemi altında telif hakkı ihlali hırsızlık değildir. Hırsızlıkla +ilgili yasalar, telif hakkı ihlaline uygulanabilir değildir. Baskıcı +telif hakkı savunucuları, otoriteye bir itirazda bulunuyorlar ve otoritenin +söylediğini yanlış sunuyorlar.

+

+Onları çürütmek için, gerçekten de “telif hakkı hırsızlığı” +olarak tanımlanabilecek bir durumu gösteren şu +gerçek vakayı onlara gösterebilirsiniz.

+

+İzin almadan kopyalama telif hakkı yasası tarafından çoğu durumda (ama +tamamen değil) yasaklanmıştır, ancak yasaklanmış olması onu yanlış +yapmaz. Yasalar genel olarak doğru ve yanlışı tanımlamazlar. Yasalar, en iyi +anlamda, adaleti sağlama girişimidir. Eğer yasalar (uygulamaları) doğru ve +yanlış fikirlerimize (belirtimler) uymuyorsa, bu yasalar değişmelidir.

+ +

+Telif hakkı ihlali hakkındaki bir davaya başkanlık eden bir ABD hakimi, “korsanlık” +ve “hırsızlık” kelimelerini karalama olarak tanımlamıştır.

+ + + +

“İçerik”

+ + +

+Bir rahatlık ve memnuniyet duygusu tanımlamak isterseniz, mutlaka +“memnun” (content) deyin, ancak yazarlığın yazılı veya başka +çalışmalarını tanımlamak için bu kelimeyi kullanmak, bu çalışmalara ilişkin +belirli bir yaklaşımı, amacı bir kutuyu doldurmak ve para kazanmak olan +birbiriyle değiştirilebilir mallar oldukları yaklaşımını ortaya +çıkarır. Aslında, çalışmaları hor görmektedir. Eğer bu tutumu +benimsemiyorsanız, bu kelime yerine “çalışmalar” veya +“yayınlar” diyebilirsiniz. +

+

+“İçerik” terimini kullananlar genelde çalışmaların yazarları +(“yaratıcıları” derler) adına telif hakkının gücünün +artırılmasını isteyen yayıncılardır. “İçerik” terimi, gerçekte +bu çalışmalara karşı gerçek tutumlarını ortaya çıkarır. Bu durum Tom +Chatfield tarafından Guardian'da +da anlatılıyor:

+ +

+İçeriğin kendisi, içerik gibi kelimelerin kullanımının önerdiği gibi, +yersizdir. Her yazılmış parçayı “içerik” olarak etiketlemeye +başladığınız anda, onun mübadele edilebilirliğini kabul etmiş oluyorsunuz: +birincil kullanım amacı salt ölçüm değirmeninde öğütülmek olacak olan bir +öğe. +

+ +

+Başka bir ifadeyle, “içerik” yayınları ve yazılanları, +İnternetin “tüpleri” içerisinde taşınmaya uygun bir çeşit püre +biçimine indirger. +

+ +

Courtney Love'ın Steve +Case'e açık mektubunu da okuyun ve o sayfada “content +provider” (“içerik sağlayıcı”)yı aratın. Heyhat, Bayan +Love “fikri mülkiyet” (“intellectual property”) +teriminin de yanıltıcı ve kafa +karıştırıcı olduğunu bilmiyor.

+

+Diğer insanlar, “memnuniyet sağlayıcısını” kullandıkları +sürece, politik muhalifler, kendilerini “şikayetçi sağlayıcılar” +olarak adlandırır.

+

+“İçerik yönetimi” terimi belirsizliğiyle ödül +kazanmalıdır. “İçerik”, “bir tür bilgi” anlamına +gelir ve “yönetim” ise bu kapsamda “bu bilgiyle bir şey +yapmak” anlamına gelecektir. Böylece “içerik yönetim +sistemi”, bir tür bilgiyle birşey yapmak üzere bir +sistemdir. Neredeyse tüm programlar bu tanıma uygundur.

+ +

+Çoğu durumda, bu terim gerçekte web sitesinde sayfaları güncellemek için +kullanılan sistemi belirtir. Bu yüzden, “web sitesi sürüm +sistemi” (“web site revision system” - WRS) terimini +öneriyoruz.

+ + + +

“Kapalı”

+ + +

+Özgür olmayan yazılımı “kapalı” olarak tanımlamak, açıkça +“açık kaynak” terimine işaret eder. Özgür Yazılım hareketinde açık kaynak kampıyla +karıştırılmak istemeyiz, bu yüzden insanların bizi onlarla karıştıracağı +şeyleri söylemekten kaçınırız. Örneğin özgür olmayan yazılımı +“kapalı” olarak tanımlamaktan kaçarız. Bu tür yazılımı +“özgür olmayan” veya “özel +mülk” olarak adlandırırız.

+ + + +

“Kaynak model”

+ + +

+Vikipedi “kaynak model” terimini karışık ve muğlak bir biçimde +kullanıyor. Görünüşte bir programın kaynak kodunun nasıl dağıtıldığına +atıfta bulunsa da, metin bu durumu geliştirme metodolojisiyle +karıştırıyor. “Açık kaynak” ve “paylaşılmış kaynağı” +yanıtlar olarak ayrıştırsa da, bunlar bir şekilde örtüşüyor. Microsoft, +ikinci terimi, bir kısmı “açık kaynak” olan birtakım çeşitli +uygulamaları kapsayan bir pazarlama terimi olarak kullanıyor. Bu nedenle, bu +terim gerçekte mantıklı bir bilgi aktarmıyor, ancak özgür yazılım +programlarını tanımlayan sayfalarda “açık kaynak” deme şansını +sağlamış oluyor.

+ + + +

“Korsanlık”

+ + +

+Yayıncılar genelde yasaklanmış kopyalamayı “korsanlık” olarak +tanımlamaktadır. Bu şekilde, yasadışı kopyalamanın, büyük denizlerde +gemilere saldırmak, bu gemilerdeki insanları esir almak ve öldürmekle etik +açıdan eş değer olduğunu vurgulamaktadırlar. Bu tarz bir propagandaya +dayanarak, dünyanın bir çok yerinde çoğu (veya bazen her) durumda +kopyalamayı yasaklayan yasaları sağladılar. (Bu yasaklamaları daha eksiksiz +yapmak için hala baskı uyguluyorlar) +

+

+Yasadışı kopyalamanın adam kaçırmak ve cinayetle aynı şeyler olmadığına +inanıyorsanız, yasadışı kopyalamayı tanımlamak için “korsanlık” +sözcüğünü kullanmamayı tercih edebilirsiniz. Bunun yerine, +“yasaklanmış kopyalama” veya “yetkisiz kopyalama” +gibi tarafsız ifadeler kullanabilirsiniz. Bazılarımız, “bilgiyi +komşularınızla paylaşmak” gibi olumlu bir ifade bile kullanabilir.

+ +

+Telif hakkı ihlali hakkındaki bir davaya başkanlık eden bir ABD hakimi, “korsanlık” +ve “hırsızlık” kelimelerini karalama olarak tanımlamıştır.

+ + + +

“Koruma”

+ + +

+Yayıncıların avukatları, telif hakkını tanımlamak için “koruma” +ifadesini kullanmayı sevmektedir. Bu sözcük, hasarın ya da zorda kalmanın +önlenmesi anlamını taşımaktadır; bu nedenle, telif hakkı tarafından +kısıtlanan kullanıcılardan çok, telif hakkından faydalanan sahip ve +yayıncının tanımlanmasını destekler.

+

+“Koruma”nın önlenmesi ve onun yerine tarafsız ifadelerin +kullanılması kolaydır. Örneğin, “telif hakkı koruması uzun zaman +sürer” yerine “telif hakkı uzun zaman sürer” +diyebilirsiniz.

+

+Aynı şekilde, “telif hakkıyla korunmuştur” demek yerine, +“telif hakkı kapsamındadır” veya sadece “teliflidir” +diyebilirsiniz.

+

+Tarafsız olmak yerine telif hakkını eleştirmek istiyorsanız, “telif +hakkı kısıtlamaları” terimini kullanabilirsiniz. Böylece, “telif +hakkı kısıtlamaları uzun zaman sürer” diyebilirsiniz.

+ +

+“Koruma” terimi ayrıca kötücül özellikleri tanımlamak için de +kullanılıyor. Örneğin, “kopyalama koruma” kopyalamaya müdahale +eden bir özelliktir. Kullanıcı bakış açısıyla bu bir engeldir. Bu yüzden +“kopyalama koruma”ya kötücül özellik diyebiliriz. Sıklıkla +Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (DRM) olarak adlandırılıyor, Defective by Design kampanyasına +bakabilirsiniz.

+ + + +

“LAMP Sistemi”

+ + +

+“LAMP”, Linux, Apache, MySQL ve PHP (bir web sunucusunda +kullanmak üzere kullanılan başlıca programlar) anlamına geliyor. Sadece +“Linux” kullanmak hatalıdır. Burada sözü edilen +GNU/Linux'tür. Bu yüzden “LAMP” yerine “GLAMP” +(“GNU, Linux, Apache, MySQL ve PHP”) kullanılmalıdır. +

+ + + +

“Linux Sistemi”

+ + +

+Linux, Linus Torvalds tarafından 1991'lerde geliştirilmesi başlayan +çekirdeğin ismidir. Linux'un kullanıldığı işletim sistemi basitçe GNU'nun +Linux eklenerek kullanılmasıdır. Bütün bu sisteme “Linux” demek +hem adaletsiz hem de kafa karıştırıcıdır. Lütfen bütün sistemi GNU/Linux olarak telafuz edin, hem GNU +Projesine itibarını vermek hem de bütün sistemi çekirdekten ayırdetmek için. +

+ + + +

“Modern”

+ + +

+“Modern” terimi, tanımlayıcı bir bakış açısına göre anlamlı +olabilir, örneğin, sadece yeni dönemleri eski dönemlerden ayırt etmek için.

+ +

Eski yöntemlerin “eski moda” olduğu, yani daha kötü olarak +farzedildiği, şeklinde bir varsayıma sahip olduğunda bu bir sorun haline +gelecektir. İşletmelerin tercihlere karar verdiği ve kullanıcılara dayattığı +teknolojik alanlarda, genellikle bunun tersi doğrudur.

+ + + +

“MP3 Çalar”

+ + +

+ + +1990'ların sonunda, taşınabilir dijital ses oynatıcılarını yapmak mümkün +oldu. Çoğu hala patentlenmiş MP3'ü destekliyor. Bazıları patentsiz ses +kodlayıcı olan Ogg Vorbis ve FLAC da destekliyor ve hatta bazıları MP3 ile +kodlanmış dosyaları hiç desteklemiyor. Çünkü geliştiricileri MP3 biçimine +ilişkin patentlerden kendilerini korumak istiyor.

+ +

Ses çalarlar için “MP3 çalar” terimini kullanmanın genel bir MP3 +biçimini teşvik etme ve (bazıları teknik olarak da daha iyi olan) diğer +biçimlerden vazgeçirme etkisi vardır. Her ne kadar MP3 patentlerinin süresi +geçmiş olsa da, bunu yapmak yine de sakıncalıdır.

+ +

Bu durum yeterince açıksa, “MP3 çalar” yerine “dijital ses +çalar” veya basitçe “ses çalar” terimini öneriyoruz.

+ + + +

“Mükafat”

+ + +

+Telif hakları ile bağlantılı olarak “yazarların +mükafatlandırılması”nı konuşmak şu varsayımları taşır (1) telif +hakları yazarlar için vardır ve (2) bir şey okuduğumuzda yazara ödememiz +gereken bir borca gireriz. İlk varsayım basitçe yanlıştır, ikinci +varsayım ise çirkindir. +

+

+“Hak sahibi tazminatı” işi daha da dalavereli bir hale getirir: +yazara bir ödeme yaptığınızı düşünmeniz farz edilir ve çoğunlukla durum +budur ancak aynı zamanda da bize adil olmayan yasaları da dayatan yayıncılık +şirketleri için de bir ödeme anlamına gelir. +

+ + + +

“Nesnelerin İnterneti”

+ + +

+Şirketler bilgisayarlaşmış aygıtları İnternet üzerinden imalatçının +sunucusuna bağlanacak, böylece de kolayca kullanıcıları gözetleyebilecekleri +şekilde yapmaya karar verdiklerinde, bunun kulağa çok da iyi gelmeyeceğini +düşündüler. Bu yüzden daha hoş, sempatik bir isim ortaya attılar: +“Nesnelerin İnterneti.”

+

+Deneyimler bu ürünler sıklıkla kullanıcılarını +gözetlediklerini gösteriyor. Ayrıca insanlara yanlı +tavsiyeler verecek şekilde üretildiklerini gösteriyor. Ayrıca, +imalatçılar bağlandıkları sunucuyu kapatarak ürüne sabotaj +yapabilirler.

+

+Biz onlara “Kazıklar İnterneti” diyoruz. +

+ + + +

“ÖAKY”

+ + +

+“Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” anlamına gelen “ÖAKY +(FOSS)” terimi özgür yazılım +ve açık kaynak arasında tarafsız olmanın bir yolu olarak ortaya kondu, +ama aslında bunu başaramıyor. Eğer tarafsızlık amacınızsa, +“ÖLAKK” daha iyi bir seçenektir. Ancak eğer özgürlüğün tarafını +tuttuğunuzu göstermek istiyorsanız, tarafsız bir terim kullanmayın.

+ +

ÖAKY yerine özgür yazılım diyoruz.

+
+ + + +

“ÖLAKY”

+ + +

+“Özgür/Libre ve Açık Kaynak Yazılım” anlamına gelen “ÖLAKK +(FLOSS)” terimi özgür +yazılım ve açık kaynak arasında tarafsız olmanın bir yolu olarak ortaya +kondu. Eğer tarafsızlık amaçsa, “ÖLAKK” tarafsız olmanın en iyi +yoludur. Ancak eğer özgürlüğün tarafını tutuyorsanız, tarafsız bir terim +kullanmayın.

+ + + +

“Özgürce edinilebilen yazılım”

+ + +

+“Özgürce edinilebilen yazılım” terimini özgür yazılım için bir +eşanlamlı olarak kullanmayın. Terimler aynı değildir. Yazılım eğer herhangi +bir kimse bir kopyasını kolayca edinebiliyorsa “özgürce edinilebilen +yazılım”dır. “Özgür yazılım” ise bir kopyaya sahip +kullanıcıların özgürlükleriyle tanımlanmıştır. Bunlar farklı sorulara farklı +yanıtlardır. +

+ + + +

“Paraya çevirme”

+ + +

+“Paraya çevirmenin” doğru tanımı “bir şeyi para birimi +olarak kullanmaktır.” Örneğin, insan toplulukları altını, gümüşü, +bakırı, basılı kağıdı, belirli türdeki deniz kabuklarını ve büyük kayaları +paraya çevirmiştir. Ancak günümüzde kelimenin, “bir şeyi kâr temeli +olarak kullanma” anlamına gelecek şekilde kullanıldığı şeklinde bir +eğilim görüyoruz.

+

+Bu kullanım kâra birincil, kâr elde etmek için kullanılan şeye de ikincil +bir rol biçiyor. Yazılım projesine uygulanan bu tutum sakıncalıdır çünkü +geliştiricilerin, onu özgür yapmanın yeterince kârlı olmadığı sonucunu +çıkarmaları durumunda, programı özel mülk yapmalarına yol açabilir.

+

+Üretken ve etik bir işletme de para kazanabilir, ancak diğer her şeyi kâr +uğruna boyunduruk altına alırsa, etik kalması pek mümkün değildir.

+ + + +

“Paylaşım ekonomisi”

+ + +

+“Paylaşım ekonomisi” terimi Uber ve Airbnb gibi, insanlar +arasında ticari işlemler düzenleyen hizmetlerden söz etmek için iyi bir +yöntem değildir. “Paylaşma” terimini, yayınlanmış çalışmaların +aynı kopyalarının ticari olmayan tekrar dağıtımlarını da içeren, ticari +olmayan işbirliklerinden söz etmek için kullanıyoruz. “Paylaşma” +kelimesini bu işlemleri de içerecek şekilde esnetmek, anlamını zayıflatmak +olacaktır, o yüzden bu bağlamda kullanmıyoruz.

+

+Uber gibi işletmeler için kullanabileceğimiz daha uygun bir terim +“parçabaşı hizmet ekonomisi”dir.

+ + + +

“Paylaşım (kişisel veri)”

+ + +

+Şirketler insanları kişisel verilerini açıklama konusunda, böylece +mahremiyetlerini teslim etme konusunda yönlendirdiklerin veya +cezbettiklerinde, lütfen bundan “paylaşmak” olarak söz +etmeyin. “Paylaşma” terimini, yayınlanmış çalışmaların aynı +kopyalarının ticari olmayan tekrar dağıtımlarını da içeren, ticari olmayan +işbirliklerinden söz etmek için kullanıyoruz ve bunun iyi bir şey +olduğunu söylüyoruz. Lütfen bu kelimeyi zararlı ve tehlikeli bir uygulama +için kullanmayın.

+ + + +

“Pazar”

+ + +

+Özgür yazılım kullanıcıları veya genel olarak yazılım kullanıcılarını +“pazar” olarak tanımlamak yanıltıcıdır.

+

+Bu özgür yazılım topluluğunda marketlerin yeri yoktur demek değildir. Eğer +bir özgür yazılım destek faaliyetine sahipseniz, o zaman müşterileriniz +vardır ve onlarla bir pazarda ticaret yapıyorsunuzdur. Özgürlüklerine saygı +duyduğunuz sürece, pazarınızda başarılar dileriz.

+

+Ancak özgür yazılım hareketi toplumsal bir harekettir, ticari bir faaliyet +değildir, ve başarısı pazar başarısını hedeflememektedir. Kamuya özgürlük +sağlayarak hizmet etmeye çalışıyoruz, rakip bir şirketten iş kazanmak üzere +rekabet için değil. Bu özgürlük kampanyasını salt iş faaliyetleri başarısı +ile eşitlemek, özgürlüğün önemini yadsımak ve özel mülk yazılımı +meşrulaştırmak anlamına gelir.

+ + + +

“PC”

+ + +

+Belirli bir bilgisayar donanımını belirtmek için “PC” +kısaltmasını kullanmak uygundur, ancak lütfen bilgisayarın Microsoft Windows +kullandığı imasıyla kullanmayın. Eğer aynı bilgisayara GNU/Linux kurarsanız +da o bilgisayar bir PC'dir.

+ +

+Windows çalıştıran bilgisayar için “WC” terimi önerilmiştir.

+ + + +

“Photoshop”

+ + +

+Lütfen, herhangi bir resim veya görüntü düzenleme ve değiştirme işi için +“photoshop” terimini fiil olarak kullanmayınız. Photoshop +sadece, özel mülk olduğu için kaçınılması gereken bir görüntü düzenleme +programının ismidir. Bir çok, örneğin GIMP +gibi, özgür alternatifi vardır.

+ + + +

“PowerPoint”

+ + +

+Lütfen herhangi bir yansı sunumunu tanımlamak için “PowerPoint” +terimini kullanmayınız. “PowerPoint” sunum yapmak üzere +kullanılan belirli bir özel mülk yazılımın adıdır. Özgürlüğünüz için +sunumlarınızı (PowerPoint değil) hazırlamak için özgür yazılım +kullanmalısınız. Önerdiğimiz alternatifler LaTeX'in beamer +sınıfı ve LibreOffice'un Impress'idir.

+ + + +

“RAND (makul ve ayrım yapmayan)”

+ + +

+Özgür yazılımı yasaklayan, patentle sınırlandırılmış standartları yürürlüğe +koyan standart kurumları, tipik olarak uyumlu bir programın her kopyası için +sabit bir ücret talep eden patent lisanslarının edinilmesi politikasını +uyguluyorlar. Genellikle bu gibi lisansları “RAND” terimiyle +ifade ediyorlar, bu terim, makul ve ayrım yapmayan anlamına geliyor.

+

+Söz konusu terim, normalde makul olmayan ya da ayrım yapan patent lisansı +sınıfını örtbas ediyor. Bu lisansların bazı insanlar arasında ayrım +yapmadığı doğrudur ancak özgür yazılım topluluğuna karşı ayrım yapıyorlar ve +bu, onları, mantıksız hale getiriyor. Bu nedenle, “RAND”ın +yarısı aldatıcı ve diğer yarısı ise önyargılıdır.

+

+Standart kurumları bu lisansların ayrım yaptığını fark etmeli ve +“makul ve ayrım yapmayan” ifadesinin kullanımını ya da bunları +tanımlamak için “RAND” ifadesinin kullanımını sona +erdirmelidir. Bunu yapana kadar da, örtbas etmeye katılmak istemeyen diğer +yazarlar, bu terimi kullanmayı reddetmelidir. Patent sahibi olan firmalar +yaygınlaştırdığı için bu terimi kabul etmek ve kullanmak, bu firmalara zorla +istediklerini yapma fırsatı vermektir.

+

+Bunun yerine “yalnızca tek biçimli ücret” ya da kısaca +“UFO” teriminin kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Bu doğru bir +ifadedir, çünkü bu lisanslardaki tek şart, tek biçimli bir hak sahibine +verilen ücrettir.

+ + + +

“Reklam engelleyici”

+ + +

+Bazı programların amacı reklamları engellemek ise, onlar “reklam +engelleyici” diyebiliriz. Ancak, GNU tarayıcısı IceCat, web +sitelerinin gözetimini engellemeye yönelik daha geniş önlemlerin bir sonucu +olarak kullanıcıyı takip eden reklamları engeller. Bu “reklam +engellemek” değil, gözetim korumasıdır.

+ + + +

“SaaS” veya “Hizmet olarak Yazılım”

+ + +

+SaaS (“Hizmet olarak Yazılım” kısaltması) bir adaletsizliktir +diyorduk, ancak daha sonra insanların SaaS olarak kabul edilmesi gereken +faaliyetler konusunda bir çok çeşit olduğunu farkettik. Bu nedenle yeni bir +terim kullanmaya başladık: “Yazılım yerine Hizmet (Service as a +Software Substitute)” veya “SaaSS”. Bu terimin iki +avantajı var: önceden kullanılmıyordu, böylece tek tanım bizimki ve durumun +içerdiği adaletsizliği açıklıyor.

+

+Bu konunun ayrıntılı bir incelemesi için Bu Sunucu Gerçekte +Kime Hizmet Ediyor? yazısına bakabilirsiniz.

+

+İspanyolcada “software como servicio” kullanmaya devam ediyoruz, +çünkü “software como ser vicio” (“habis yazılım”) +şakası vazgeçilmeyecek kadar güzel.

+ + + +

“Satıcı”

+ + +

+Lütfen “satıcı” (vendor) terimini yazılım geliştiren veya +paketleyen herhangi biri için kullanmayın. Çoğu program kopyaların satılması +için geliştiriliyor ve geliştiricileri de dağıtıcıları oluyor, bu bazı özgür +yazılım paketlerini de içermektedir. Ancak, bazı programlar kopyalarını +satma amacı gütmeyen gönüllüler veya organizasyonlar tarafından +geliştirilmektedir. Bu geliştiriciler satıcı değildir. Aynı şekilde, sadece +bazı GNU/Linux dağıtımlarının paketleyicileri sağlayıcıdır. Genel bir terim +olan “sağlayıcıyı” (supplier) öneriyoruz. +

+ + + +

“Skype”

+ + +

+Lütfen “skype” terimini, herhangi bir görüntülü iletişim veya +genel olarak İnternet üzerinden telefon anlamına gelen fiil olarak +kullanmaktan kaçının. “Skype” sadece, kullanıcılarını +da gözetleyen, özel mülk belirli bir programın adıdır. Hem özgürlüğünüze +hem de mahremiyetinize saygı duyacak bir şekilde İnternet üzerinden +görüntülü ve sesli aramalar yapmak istiyorsanız birçok özgür +Skype ikamelerinden birini deneyebilirsiniz.

+ + + +

“Telif hakkı sahibi”

+ + +

+Telif hakkı, kamusal bir çıkar sağlamak amacıyla ve sınırlı bir süre boyunca +sürecek şekilde devlet tarafından dağıtılan yapay bir ayrıcalıktır. Bir ev +ve tişört sahibi olmak gibi doğal bir hak değildir. Hukukçular, bu durumu, +bu ayrıcalığa sahip olanlara “telif hakkı hamili” (copyright +holder) diyerek kabul ediyorlardı.

+ +

Bir kaç on yıl önce, telif hakkı hamilleri bu noktanın farkındalığını +azaltma çabalarına başladılar. “Fikri +mülkiyet” sahte kavramını sıklıkla atıfta bulunmanın yanında +kendilerine de “telif hakkı sahibi” demeye başladılar. Lütfen +bizimle birlikte geleneksel terim olan “telif hakkı hamili” +terimini kullanarak buna karşı koymaya katılın.

+ + + +

“Ticari”

+ + +

+Lütfen “ticari” ifadesini “özgür olmayan” anlamında +kullanmayın. Bu, çok farklı iki konunun karışmasına neden olmaktadır.

+

+Bir program, bir iktisadi eylem olarak geliştirilmişse ticaridir. Ticari bir +program, lisansına bağlı olarak özgür ya da özgür olmayan biçimde +olabilir. Benzer şekilde, bir okul ya da bir birey tarafından geliştirilen +bir program, lisansına bağlı olarak özgür ya da özgür olmayan biçimde +olabilir. Programı nasıl bir birimin geliştirdiği ve kullanıcılarının ne +gibi özgürlüklere sahip olduğu tamamen bağımsız iki sorudur.

+

+Özgür Yazılım hareketinin ilk on yılında, özgür yazılım paketleri hemen +hemen her zaman ticari olmayan paketlerdi; GNU/Linux işletim sisteminin +bileşenleri, Özgür Yazılım Vakfı ve üniversiteler gibi kâr amacı gütmeyen +organizasyonlar ya da bireyler tarafından geliştirilmişti. Ancak 1990’larda, +özgür ticari yazılım ortaya çıkmaya başladı.

+

+Özgür ticari yazılım topluluğumuz için bir katkıdır, bu nedenle özgür ticari +yazılımı desteklemeliyiz. Ancak “ticari” ifadesinin “özgür +olmayan” anlamına geldiğini düşünen insanlar, söz konusu birleşimin +kendi kendiyle çatışan bir birleşim olduğunu düşünecekler ve olasılığı +ortadan kaldıracaklardır. Lütfen “ticari” ifadesini bu şekilde +kullanmamaya özen gösterelim.

+ + + +

“Tüketici”

+ + +

+“Tüketici” terimi bilgisayar kullanıcılarını tarif etmek için +kullanıldığında, redetmemiz gereken varsayımlarla yüklüdür. Bazıları bu +terime programı kullanmanın programı “tüketmek” olduğundan yola +çıkarak varıyorlar (Bkz. tüketim terimi), bu da +insanların, kopyalanamaz maddi ürünlerden türetilen ortaya koyulan ekonomik +sonuçları kopyalanabilir dijital çalışmalara dayatmasına yol açıyor.

+

+Ek olarak, yazılım kullanıcılarını “tüketici” olarak tanımlamak +kullanıcıları sadece “pazarda” mevcut olan +“ürünleri” tercihle sınırlanmış kişiler olarak betimler. Bu +betimlemede kullanıcıların programın ne +yaptığı üzerinde doğrudan bir denetim uygulamasına yer yoktur.

+

+Çalışmaları sadece edilgen bir şekilde kullanmakla sınırlı olmayan insanları +tanımlamak için “tüketiciler” kullanımı yerine +“bireyler” ve “yurttaşlar” gibi terimleri +öneriyoruz.

+

+“Tüketici” kelimesinin sorununa daha +önce dikkat çekilmişti. +

+ + + +

“Tüketim”

+ + +

+“Tüketim” yemekle yaptığımız bir şeydir, onu mideye indiririz, +bu işlemden sonra artık yemek yoktur. Benzerlik kuracak olursak, aynı +kelimeyi işlem bittiğinde tükenen diğer ürünler için de +kullanırız. Dayanıklı mallar için kullanmaksa bir esnetmedir. Ancak aynı +kelimeyi, herhangi bir sayuda çalıştırılabilecek, oynatılabilecek veya +okunabilecek olan, doğası gereği sonsuza kadar kalabilecek yayınlanmış +çalışmalar (programlar, diskteki veya bir dosyadaki kayıtlar, kağıt +şeklindeki veya bir dosyadaki kitaplar) için kullanmak oldukça aşırı +esnetmedir. Bir kaydı oynatmak veya bir programı çalıştırmak onu tüketmez.

+ +

+“Tüketmeyi” kullanan kişiler bu bağlamda onu kelime kelimesine +kullanmadıklarını söylerler. Peki o zaman, ne anlama geliyor bu durumda? +Yazılım ve diğer çalışmaların kopyalarını dar görüşlü bir ekonomistin bakış +açısından değerlendirmek anlamına geliyor. “Tüketim”, arabaların +kullandığı yakıt veya elektrik gibi maddi metaların ekonomisiyle +ilişkilidir. Benzin bir metadır, elektrik de öyle. Metalar misli +şeylerdir: arabanızın bugün yaktığı bir damla benzinle, geçen hafta yaktığı +için hiç bir özel durum yoktur.

+ +

Bir hikaye, yazı, program veya şarkının hiç bir özel durumu yokmuş +varsayımıyla, eser sahipliği çalışmalarını bir meta olarak düşünmek ne +anlama gelir? Bu yayınevi şirketi muhasebecisi veya sahibinin çarpık bakış +açısıdır. Özel mülk yazılımın da, yazılımı bir meta olarak düşünmenizi +istemesi hiç şaşırtıcı değildir. Çarpık bakış açıları, yayınlardan da +“içerik” olarak söz eden bu +yazıda açıkça ortaya çıkıyor.

+ +

+“İçerik tükettiğimiz” fikriyle ilişkili dar düşünce tarzı, +kullanıcıların dijital aygıtlarda kullanılan Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (DRM) +biçiminde yapıları kırmasını yasaklayan DMCA gibi yasaların yolunu +açıyor. Kullanıcıların bu aygıtlarda yaptığı “tüketim” olarak +değerlendirildiğinde, aygıtlara bu gibi kısıtlamalar getirmek de +doğallaşıyor.

+ +

+Bu durum ayrıca, “consume.” müzik dinlemeyi veya video izlemeyi +bozukça kısıtlayan DRM kullanan “akış (streaming)” hizmetlerinin +kabulünü de cesaretlendiriyor, bu faaliyetleri “tüketim” +kelimesinin varsayımlarına sıkıştırıyor.

+ +

+Neden bu bozuk kullanım yaygınlaşıyor? Kimileri bu terimin karmaşık +olduğunu, ancak onu inandırıcı gerekçelerle reddetmek çok daha karmaşık +olduğunu düşünebilir. Kimileri bütün medya türlerini genelleştirmek istiyor, +ancak alışılmış İngilizce fiiler (“okumak (read),” +“dinlemek (listen to),” “izlemek (watch)”) buna +yetmiyor. Başkaları kendi veya işverenlerinin işletmelerinin çıkarları +doğrultusunda hareket ediyor olabilir. Saygın forumlarda terimi +kullanışları, bunun “doğru” terim olduğu izlenimi yaratıyor.

+ +

+Müzik, kurgu veya başka bir sanatsal çalışmanın “tüketiminden” +söz etmek onlara bir sanat değil de meta olarak davranmaktır. Yayınlanmış +çalışmaları bu şekilde mi düşünmek istiyoruz? İnsanları da bu şekilde mi +cesaretlendirmek istiyoruz?

+ +

Yanıtı hayır olanlar, lütfen bunun için “tüketim” terimini +kullanmaktan kaçınmaya katılsınlar.

+ +

Yerine ne kullanabiliriz? “Okumak,” “dinlemek,” +“izlemek” veya “göz atmak” gibi belirgin fiileri +kullanabilirsiniz, üstelik bu fiiller aşırı genelleştirme eğilimini de +dinginlemeye de yarar.

+ +

Genelleştirme ısrarınız varsa, “tüketime” göre daha az esneklik +gerektiren “bakmak, ilgilenmek (attend to)” fiilini +kullanabilir. Pratik amaçlı bir çalışma için en iyisi +“kullanmak” fiilidir.

+ +

Bir sonraki girdiye bakınız.

+ + + + + +

“Uçbirim”

+ + +

Mobil telefonlar ve tabletler bilgisayardır ve insanlar bu aygıtlardaki +hesaplamalarını özgür yazılım kullanarak yapabilmelidir. Onları +“uçbirim (terminal)” olarak adlandırmak, bu aygıtların +sunuculara bağlanmak için uygun olduğunu varsayar, bu da kendi +hesaplamalarınız yapmak için kötü bir yoldur.

+ + + + +

“Ücretsiz Yazılım (freeware)”

+ + +

+Lütfen “özgür yazılım” için eş anlamlı kelime olarak +“freeware”i kullanmayın. “Freeware” terimi +1980’lerde yalnızca çalıştırılabilir olarak yayınlanan programlar için +kullanılmıştı, kaynak kodu mevcut değildi. Günümüzde üzerinde fikir +birliğine varılmış bir anlamı yoktur.

+

+Ayrıca, İngilizceden farklı diller kullanırsanız, “özgür yazılım +(freesoftware)” ya da “freeware” gibi İngilizce sözcükleri +almayın. Dilinizin sağladığı daha az kafa karıştırıcı olan sözcükleri +kullanmaya çalışın. Aşağıda “özgür yazılım” terimi için kafa +karıştırıcı olmayan önerilen çeşitli dillere çevrilmiş çeviriler mevcuttur.

+ +

+Kendi dilinizde bir sözcük +oluşturarak, gerçekten de özgürlüğe atıf yaptığınızı ve yalnızca birtakım +yabancı pazarlama kavramlarını papağan gibi tekrarlamadığınızı +gösterirsiniz. Özgürlüğe ilişkin atıf, vatandaşlarınıza ilk başta garip ya +da rahatsız edici gelebilir ancak bir kere tam da ifade ettiği şey anlamına +geldiğini gördüklerinde, hususu gerçekten de tam olarak anlayacaklardır. +

+ + + +

“Ürün”

+ + +

+Bir ürün hakkında konuşuyorsanız, elbette ona öyle deyin. Ancak bir +hizmetten söz ediyorsanız, lütfen onu “ürün” olarak +adlandırmayın. Eğer bir hizmet sağlayıcı, kendi hizmetlerine +“ürün” diyorsa, lütfen ısrarla ondan “hizmet” olarak +söz etmeye devam edin. Eğer bir hizmet sağlayıcı bir paket teklifinden +“ürün” olarak söz ediyorsa lütfen ısrarla ondan +“teklif” olarak söz etmeye devam edin. +

+ + + +

“Varlıklar”

+ + +

+Yayınlanmış çalışmalardan “varlıklar” veya “dijital +varlıklar” olarak söz etmenin, onlardan “içerik” olarak söz etmekten daha da kötü +olduğunu düşünüyoruz. Çünkü, çalışmaların ticari değeri dışında toplumsal +bir değere sahip olmadıklarını varsayıyor.

+ + + +

“Yaratıcı”

+ + +

+Yazarlara uygulandığı gibi “yaratıcı” terimi, kapalı bir şekilde +onları bir ilahlıkla (“Yaradan”) karşılaştırır. Bu terim, +yayıncılar tarafından yazarların moral kişiliğini sıradan insanlarınkinden +daha yüksekte tutmak için, yayıncıların, yazarların adına uygulayabildikleri +güçlendirilmiş telif hakkı gücünü haklı göstermek için kullanılıyor. Bu +terim yerine “yazar” kullanımını öneriyoruz. Ancak çoğu durumda, +kastettiğiniz “telif hakkına sahip” (“copyright +holder”) anlamına gelmektedir. Bu terimler denk değildir, sıklıkla +telif hakkı sahibi yazar değildir.

+ + + +

“Yazılım Endüstrisi”

+ + +

+“Yazılım Endüstrisi” terimi insanların yazılımın bir tür fabrika +ile üretildiği ve “tüketicilere” iletildiği imgesi yaratmalarını +cesaretlendirir. Özgür Yazılım Topluluğu durumun böyle olmadığını +gösterir. Yazılım ticari faaliyeti vardır, ve değişik faaliyetler özgür +ve/veya özgür olmayan yazılımlar geliştirirler, ancak özgür yazılım +geliştirenler fabrika gibi çalışmamaktadır.

+

+“Endüstri” kelimesi yazılım patentlerinin savunucuları +tarafından propaganda terimi olarak kullanılmaktadır. Yazılım geliştirmeyi +“endüstri” olarak tanımlamakta, ve bunun patent tekellerine +karşı çıkma anlamına geldiğini söylemektedirler. 2003 +yılında yazılım patentlerini rededen Avrupa Parlamentosu, +“endüstri”yi “malzeme metalarının otomatik üretimi” +olarak tanımlamak üzere oy kullandı.

+ + + +

“Yazılımın satılması”

+ + +

+“Yazılımın satılması” terimi kafa karıştırıcıdır. Kesin +konuşursak, özgür bir programın kopyasının bir para karşılığı verilmesi “satmak”tır; ancak insanlar +genellikle, “satma” terimini yazılımın sonraki kullanımlarında +özel mülk kısıtlamalar olmasıyla ilişkilendirmektedir. Ne demek istediğinize +bağlı olarak “bir ücret karşılığında bir programın kopyalarının +dağıtılması” veya “bir programın kullanılmasına özel mülk +kısıtlamaların getirilmesi” gibi daha açık ifadeler kullanabilir ve +kafa karışıklığını önleyebilirsiniz.

+

+Bu konu hakkında daha fazla bilgi için, “Özgür Yazılımın Satılması” +bölümüne bakınız.

+ + +
+

Bu yazı Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + + diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html new file mode 100644 index 0000000..d8acf44 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/your-freedom-needs-free-software.html @@ -0,0 +1,197 @@ + + + + + + +Özgürlüğünüzün Özgür Yazılım'a İhtiyacı Var - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı + + + +

Özgürlüğünüzün Özgür Yazılım'a İhtiyacı Var

+ +

Çoğumuzun bildiği gibi hükümetler yazılım kullanıcılarını İnternet sansürü +ve gözetimi yoluyla tehdit etmektedir. Birçoğumuz ev veya iş +bilgisayarlarında kullanılan yazılımların bundan daha beter bir tehdit +olacağının farkında değil. Yazılım "sadece bir araç" olarak düşünülse de, +insanlar yazılımın kendilerine itaat ettiğini düşünse de, aslında yazılımlar +kullanıcılarına değil, başkalarına itaat etmektedir.

+ +

Birçok bilgisayarda çalışan yazılım, özgür olmayan, özel +mülk yazılımlardır: kullanıcıların değil, yazılım şirketlerinin +denetimindedirler. Kullanıcılar bu programların ne yaptığını +denetleyememekte, kendi yapmak istemediği şeyi programın yapmasını +önleyememektedir. Çoğu insan bu durumu başka bir seçeneğin varlığından +habersiz olduğu için kabullenmektedir. Ancak kullanıcıların bilgisayarları +üzerinde geliştiriciye yetki vermek basitçe yanlıştır.

+ +

Bu adaletsiz yetki, olağan bir şekilde, yetkiyi elinde tutanları suistimale +daha çok cezbeder. Eğer bir bilgisayar ağ ile iletişim halindeyse ve +içindeki yazılımı denetleyemiyorsanız, söz konusu yazılım sizi kolaylıkla +gözetleyebilir. Microsoft Windows, kullanıcılarını gözetlemektedir; örneğin, +kullanıcının sahip olduğu dosyalarda veya yüklü programlarda ne aradıklarını +bildirmektedir. RealPlayer da gözetlemektedir; kullanıcıların ne dinlediğini +bildirmektedir. Cep telefonları da sizi gözetim altına alan tamamen özgür +olmayan yazılımlardan oluşur. Cep telefonları "kapalı" bile olsa konumunu +belli etmek amacıyla sinyaller yollar, birçoğu istemenizden bağımsız alarak +kesin GPS konumunuzu yollar ve bazı modelleri de uzaktan dinleme cihazı +olarak kullanılabilir. Kullanıcılar, üzerinde bir denetim yetkilerinin +olmadığı bu kötü niyetli özellikleri kısıtlayamamaktadır.

+ +

Bazı özel mülk yazılımlar kullanıcıyı kısıtlayabilecek ve ona müdahale +edebilecek şekilde tasarlanmıştır. Windows +Vista bu yöndeki büyük bir adımdır; eski donanımın değiştirilmesine +ihtiyaç duymasının nedeni, yeni modellerin kırılmaz kısıtlamaları +destekleyecek şekilde tasarlanmasıdır. Microsoft, kullanıcılarını bu yeni +parlak prangaları satın almaya zorunlu kılar. Ayrıca Vista, şirket otoritesi +tarafından düzenli olarak yenilenmesine olanak sağlanacak şekilde +tasarlanmıştır. Bu nedenle Windows kullanıcılarını Vista'ya yükseltmemeleri +yönünde teşvik eden BadVista.org hareketi +mevcuttur (Eşit ölçüdeki kötü niyetli Windows 7 ve Windows 8 için, Windows7Sins.org ve UpgradeFromWindows8.org'umuz +var). Mac OS de aynı şekilde kullanıcıyı kısıtlamak için tasarlanmış +özellikler içermektedir.

+ +

Microsoft geçmişte ABD hükümetinin yararlanması amacıyla arka kapılar +yüklemiştir (heise.de'de +bildirilmiştir). Bugün yerlerine başka bir şeylerin yapılıp +yapılmadığını öğrenemiyoruz. Öteki özel mülk programlar da arka kapılara +sahip olabilir veya olmayabilir, ancak denetleyemediğimiz için +güvenemiyoruz.

+ +

Sizin için yazılımınızı güvence altına alabilmenin tek yolu Özgür Yazılımda +ısrardır. Bu, kullanıcıların kaynak kodu bilmesi, onun üzerinde özgürce +çalışıp onu değiştirebilmesi ve ister aynı şekilde, isterse de değiştirerek +yeniden dağıtabilme özgürlüğüne sahip olması demektir. GNU/Linux sistemi, özellikle kullanıcıların özgürlüğü için +geliştirilmiştir, içinde bir bilgisayarın kullanılabilmesi için gereken +ofis, uygulamalar, multimedya ve aklınıza gelebilecek her şeyi +barındırır. Tamamen özgür bir GNU/Linux +dağıtımı için gNewSense.org adresine +bakabilirsiniz.

+ +

Aktivistler toplumsal bir değişim için özel mülk bir yazılım +kullandıklarında bu durum özel bir sıkıntıya neden olur. Zira söz konusu +yazılımı denetleyen geliştiriciler protesto edilmek istenen şirketler veya +karşı durulan politikalara sahip devletler için çalışıyor +olabilir. Elimizdeki yazılımın denetimi, özel mülk olarak bir yazılım +şirketinin elindeyse (bu Microsoft, Apple, Adobe veya Skype olabilir) neyi +kime diyeceğimizin de denetim altında olduğu anlamına gelir. Bu durum +hayatımızın her alanında özgürlüğümüzü tehdit eder.

+ +

Ayrıca kelime işleme veya e-posta işlemlerini şirketlerin sunucularında +yapmanın başka bir tehlikesi de vardır, ve Amerikalı avukat Michael +Springmann'ın ortaya çıkardığı gibi bunun için Çin'de olmanıza da gerek +yok. 2003'te, AOL avukatın müvekkilleriyle yaptığı özel görüşmeleri emniyete +teslim etmekle kalmamış, ayrıca onun e-postalarını ve adres listesini yok +etmiş, çalışanlarından biri bunu belgeleyene kadar da bunu kasıtlı olarak +yaptığını kabul etmemiştir. Springmann verilerini geri almaktan vazgeçmek +zorunda kaldı.

+ +

İnsan haklarına saygı duymayan tek devlet ABD değil. Dolayısıyla +verilerinizi kendi bilgisayarınızda saklayın, yedeklerinizi denetiminizde +tutun ve bilgisayarınızı Özgür Yazılımla kullanın.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + -- cgit v1.2.3