words-to-avoid.html (74345B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/words-to-avoid.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays term" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Hileli veya Kafa Karıştırıcı Oldukları İçin Kullanmaktan Kaçınılması (Veya 11 Dikkatle Kullanılması) Gereken Kelimeler - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 12 <style type="text/css" media="print,screen"><!-- 13 #word-list a { line-height: 1.8em; text-decoration: none; } 14 --> 15 16 </style> 17 18 <!--#include virtual="/philosophy/po/words-to-avoid.translist" --> 19 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 20 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 21 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 22 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 23 <div class="article reduced-width"> 24 <h2>Hileli veya Kafa Karıştırıcı Oldukları İçin Kullanmaktan Kaçınılması (Veya 25 Dikkatle Kullanılması) Gereken Kelimeler</h2> 26 <div class="thin"></div> 27 28 <p> 29 Her zaman veya belirli kapsam ve durumda kullanmamanızı önerdiğimiz birtakım 30 sözcükler ve ifadeler var. Bazıları muğlak, bazıları ise yanlış 31 yönlendiriyor; diğerleri fikir birliğinde olmadığımız ve sizin de 32 olmayacağınızı umduğumuz bir fikri vurguluyorlar.</p> 33 34 <div id="word-list" class="emph-box"> 35 <p> <!-- GNUN-SORT-START --> 36 “<a href="#Alternative">Alternatif</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 37 “<a href="#OptOut">Ayrılma</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 38 “<a href="#Open">Açık</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 39 “<a href="#BSD-style">BSD-stili</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 40 “<a href="#GiveAwaySoftware">Bağış yazılım</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 41 “<a href="#ForFree">Bedava</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 42 “<a href="#CloudComputing">Bulut Hesaplama</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 43 “<a href="#CreativeCommonsLicensed">Creative Commons 44 lisanslı</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 45 “<a href="#DigitalRightsManagement">Dijital Haklar Yönetimi</a>” 46 | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 47 “<a href="#DigitalLocks">Dijital Kilitler</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 48 “<a href="#DigitalGoods">Dijital meta</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 49 “<a href="#Ecosystem">Ekosistem</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 50 “<a href="#Access">Erişim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 51 “<a href="#IntellectualProperty">Fikri Mülkiyet</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 52 “<a href="#Google">Google</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 53 “<a href="#TrustedComputing">Güvenli İşletim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 54 “<a href="#Hacker">Hacker</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 55 “<a href="#Theft">Hırsızlık</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 56 “<a href="#Closed">Kapalı</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 57 “<a href="#SourceModel">Kaynak model</a>” | 58 59 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 60 “<a href="#Piracy">Korsanlık</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 61 “<a href="#Protection">Koruma</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 62 “<a href="#LAMP">LAMP sistemi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 63 “<a href="#Linux">Linux sistemi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 64 “<a href="#MP3Player">MP3 Çalar</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 65 “<a href="#Modern">Modern</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 66 “<a href="#Compensation">Mükafat</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 67 “<a href="#InternetofThings">Nesnelerin İnterneti</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 68 “<a href="#FreeToPlay">Oynaması bedava</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 69 “<a href="#PC">PC</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 70 “<a href="#Monetize">Paraya çevirme</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 71 “<a href="#SharingPersonalData">Paylaşım (kişisel veri)</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 72 “<a href="#SharingEconomy">Paylaşım ekonomisi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 73 “<a href="#Market">Pazar</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 74 “<a href="#Photoshop">Photoshop</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 75 “<a href="#PowerPoint">PowerPoint</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 76 “<a href="#RAND">RAND</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 77 “<a href="#Ad-blocker">Reklam engelleyici</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 78 “<a href="#SaaS">SaaS</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 79 “<a href="#Vendor">Satıcı</a>” 80 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 81 “<a href="#Freemium">Satın alma opsiyonlu bedava (Freemium)</a>” 82 | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 83 “<a href="#Skype">Skype</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 84 “<a href="#CopyrightOwner">Telif hakkı sahibi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 85 “<a href="#Commercial">Ticari</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 86 “<a href="#Consumer">Tüketici</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 87 “<a href="#Consume">Tüketim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 88 <!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /^.(es)$/" --> 89 <!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your 90 language to refer to mobile computers; otherwise, 91 fill the translation with a space. --> 92 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 93 “<a href="#Terminal">Uçbirim</a>” | <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 94 <!--#endif 95 --> 96 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 97 “<a href="#Assets">Varlıklar</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 98 “<a href="#Creator">Yaratıcı</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 99 “<a href="#SoftwareIndustry">Yazılım Endüstrisi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 100 “<a href="#SellSoftware">Yazılımın satılması</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 101 “<a href="#FOSS">ÖAKY</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 102 “<a href="#FLOSS">ÖLAKY</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 103 “<a href="#FreelyAvailable">Özgürce edinilebilen yazılım</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 104 “<a href="#Freeware">Ücretsiz Yazılım (freeware)</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 105 “<a href="#Product">Ürün</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 106 “<a href="#Content">İçerik</a>” | <!-- GNUN-SORT-STOP --> 107 </p> 108 </div> 109 110 <hr class="no-display" /> 111 <div class="announcement"> 112 <p>Ayrıca <a href="/philosophy/categories.html">Özgür Yazılım Kategorileri</a>, 113 <a href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Neden Dolandırıcılık 114 Olarak Adlandırılmalı?</a> yazılarına bakabilirsiniz.</p> 115 </div> 116 <hr class="no-display" /> 117 118 <!-- GNUN-SORT-START --> 119 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 120 <h3 id="Alternative">“Alternatif”</h3> 121 122 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 123 <p> 124 Özgür yazılımı, genelde özel mülk yazılıma bir “alternatif” 125 olarak tanımlamıyoruz. Çünkü bu kelime bütün “alternatiflerin” 126 meşru ve her ilave birinin kullanıcıları daha iyi duruma getirdiğini farz 127 eder. Aslında özgür yazılımın kullanıcıların özgürlüğüne saygı duymayan 128 yazılımlarla bir arada yaşaması gerektiğini farz eder.</p> 129 <p> 130 Yazılımı başkaları için de erişilebilir kılmak için özgür yazılım 131 dağıtımının tek etik yol olduğunu düşünüyoruz. Diğer yöntemler, <a 132 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">özgür olmayan 133 yazılım</a> ve <a 134 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine 135 Hizmet</a> kullanıcılarını denetimi altına alır. Kullanıcılara özgür yazılım 136 yerine bu “alternatifleri” önermenin doğru olmadığını 137 düşünüyoruz.</p> 138 <p> 139 Özel durumlar kullanıcıları belirli bir iş için özel bir programı 140 çalıştırmaya sevk edebilir. Örneğin bir web sayfası kullanıcının 141 tarayıcısına JavaScript istemci kodu gönderdiğinde, bu durum kullanıcıları 142 başka olası bir program yerine bu belirli istemci programı kullanmaya sevk 143 edebilir. Böyle bir durumda, başka herhangi bir kodu bu iş için bir 144 alternatif olarak tanımlamak için bir neden vardır. 145 </p> 146 147 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 148 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 149 <h3 id="OptOut">“Ayrılma [<em>Opt out</em>]”</h3> 150 151 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 152 <p> 153 Herhangi bir bilgisayımsal kötü davranış biçimine uygulandığında, 154 “ayrılma” terimi, tercih, kolaylık açısından çok önemsizmiş gibi 155 gösterir. Onun yerine “reddetmek,” “uzak durmak” 156 veya “kaçmak” sözcüklerini öneriyoruz.</p> 157 158 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 159 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 160 <h3 id="Open">“Açık”</h3> 161 162 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 163 <p> 164 Lütfen “özgür yazılım” yerine “açık” veya 165 “açık kaynak” terimini kullanmaktan kaçının. Bu terimler farklı 166 değerlere sahip <a 167 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">farklı konumları</a> 168 temsil ediyor. Özgür yazılım hareketi, bir hak mücadelesi olarak bilişimdeki 169 özgürlüğünüz için kampanyalar yürütüyor. Açık kaynak hareketsizliği hiç bir 170 şey için bu şekilde bir kampanya yürütmüyor.</p> 171 172 <p>Açık kaynak görüşlerinden söz ederken bu terimi kullanmak doğrudur, ancak 173 bizim, yazılımlarımız veya görüşlerimiz hakkında konuşurken bu terimi 174 kullanmayın, çünkü bu durum insanların bizim görüşlerimizin onlarınkine denk 175 olduğunu varsaymasına yol açabilir.</p> 176 177 <blockquote> 178 <p><b>Açık kaynak</b> yerine <b>özgür yazılım</b> diyoruz.</p> 179 </blockquote> 180 181 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 182 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 183 <h3 id="BSD-style">“BSD stili”</h3> 184 185 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 186 <p> 187 “BSD stili lisansı” ifadesi kafa karışıklığına neden olmaktadır 188 çünkü <a href="/licenses/bsd.html">önemli farkları olan lisansları bir araya 189 toplamaktadır</a>. Örneğin, reklamsal ifadeye sahip orijinal BSD lisansı GPL 190 ile uyumsuzdur ancak gözden geçirilmiş BSD lisansı GPL ile uyumludur.</p> 191 <p> 192 Kafa karışıklığını önlemek için, söz konusu <a 193 href="/licenses/license-list.html">lisansın belirtilmesi</a> ve “BSD 194 stili” ifadesinin kullanımının önlenmesi en iyisidir.</p> 195 196 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 197 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 198 <h3 id="GiveAwaySoftware">“Bağış yazılım”</h3> 199 200 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 201 <p> 202 “Bir programın özgür yazılım olarak dağıtılması” anlamında 203 “bağış” ifadesinin kullanılması 204 yanıltıcıdır. “Ücretsiz”le aynı probleme sahiptir: ücret 205 hususunu vurgulamakta, özgürlük hususunu vurgulamamaktadır. Kafa 206 karışıklığını önlemenin bir yolu “özgür yazılım olarak yayınla” 207 demektir.</p> 208 209 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 210 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 211 <h3 id="ForFree">“Bedava”</h3> 212 213 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 214 <p> 215 Bir programın özgür yazılım olduğunu söylemek istediğinizde, lütfen 216 programın “bedava” edinilebileceğini söylemeyin. Bu terim özel 217 olarak “sıfır fiyat” anlamına gelmektedir. Özgür yazılım bir 218 özgürlük hususudur, para hususu değildir.</p> 219 <p> 220 Özgür yazılım kopyaları genellikle ücretsiz olarak temin edilebilir – 221 örneğin, FTP aracılığıyla indirilerek. Ancak özgür yazılım kopyaları 222 CD-ROM’lar üzerinde bir fiyat karşılığı da alınabilir; bu arada, özel mülk 223 yazılım kopyaları ara sıra promosyon olarak ücretsiz olarak verilmektedir ve 224 bazı özel mülk paketler, normalde belirli kullanıcılara ücretsiz olarak 225 verilmektedir.</p> 226 <p> 227 Kafa karışıklığını önlemek için, programın “özgür yazılım 228 olarak” mevcut olduğunu söyleyebilirsiniz.</p> 229 230 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 231 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 232 <h3 id="CloudComputing">“Bulut Hesaplama”</h3> 233 234 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 235 <p id="Cloud"> 236 “Bulut hesaplama” (veya sadece “bulut”) açık bir 237 anlamı olmayan bir pazarlama tekniği kelimesidir. Ortak özellikleri dosya 238 iletiminin ötesinde bir amaçla İnternet'i kullanan geniş yelpazede farklı 239 etkinlikler için kullanılmaktadır. Böylece, bu terim ciddi bir karmaşa 240 yaratıyor. Eğer düşünmenizi kelime üzerine kurarsanız, düşünmeniz 241 belirsizleşir (yoksa “bulutlanır” mı diyelim?). 242 </p> 243 244 <p> 245 Bu terimi kullanan başka birinin yaptığı söyleme yanıt vermeden veya 246 hakkında düşünmeden önce, öncelikle konuyu açıklığa kavuşturun. İfadenin 247 ilgilendiği senaryo nedir? Bu senaryo için açıklayıcı, iyi bir terim nedir? 248 Konu açıklığa kavuştuktan sonra, tartışma yararlı bir sonuca yönelecektir. 249 </p> 250 251 <p> 252 “Bulut hesaplama”nın birçok anlamından biri verinizi çevrimiçi 253 hizmetlerde saklamanızdır. Çoğu durumda bu aptalcadır çünkü sizi <a 254 href="https://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/apr/25/hackers-spooks-cloud-antiauthoritarian-dream">gözetime</a> 255 maruz bırakır. 256 </p> 257 258 <p> 259 Başka bir anlamı (her ne kadar örtüşse de aynı şey değildir) <a 260 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım Yerine 261 Hizmet</a>tir, hesaplamanız üzerindeki denetimden sizi mahrum eder. Hiç bir 262 zaman SaaSS kullanmamalısınız. 263 </p> 264 265 <p> 266 Başka bir anlamı uzak fiziksel sunucu veya sanal sunucudur. Bu uygulamalar 267 belirli koşullar altında uygundur. 268 </p> 269 270 <p> 271 Başka bir anlamı, kendi sunucunuza kendi mobil aygıtınızdan 272 bağlanmanızdır. Bunun herhangi bir etik sorunu yoktur. 273 </p> 274 275 <p> 276 <a href="https://csrc.nist.gov/publications/detail/sp/800-145/final">NIST'in 277 “bulut hesaplama” tanımı</a>, farklı etik sorunlar ortaya 278 çıkaran üç farklı senaryodan söz eder: Hizmet olarak Yazılım, Hizmet olarak 279 Platform ve Hizmet olarak Altyapı. Ancak, bu tanım genel “bulut 280 hesaplama” kullanımıyla uyumsuzdur, çünkü verinin çevrim içi 281 hizmetlerde saklanmasını içermez. NIST tarafından tanımlanmış haliyle Hizmet 282 olarak Yazılım, kullanıcılara kötü davranan Yazılım yerine Hizmetle oldukça 283 örtüşse de, iki kavram denk değildir. 284 </p> 285 286 <p> 287 Bu farklı bilişim uygulamaları aynı tartışmanın konusu 288 değildir. “Bulut hesaplama” teriminin yarattığı karmaşayı 289 önlemenin en iyi yolu, bulutu hesaplamayla ilişkili olarak 290 kullanmamaktır. Kastettiğiniz senaryo hakkında konuşun ve onu belirgin 291 adıyla kullanın. 292 </p> 293 294 <p> 295 İlginç biçimde, Larry Ellison, özel mülk yazılım geliştirici, keza <a 296 href="https://www.cnet.com/culture/oracles-ellison-nails-cloud-computing/"> 297 “bulut hesaplama” teriminin anlamsızlığını belirtiyor</a>. Yine 298 de terimi kullanmaya devam etmeye karar verdi, çünkü özel mülk yazılım 299 geliştiricisi olarak bizim ideallerimizle aynı ideallerle güdülenmiyor. 300 </p> 301 302 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 303 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 304 <h3 id="CreativeCommonsLicensed">“Creative Commons lisanslı”</h3> 305 306 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 307 <p> 308 Bir çalışmanın en önemli lisanslama niteliği özgür olup 309 olmadığıdır. Creative Commons yedi lisans yayınlamıştır, bunlardan üçü özgür 310 (CC BY, CC BY-SA ve CC0), geri kalanları ise özgür değildir. Bu nedenle bir 311 çalışmayı sadece “Creative Commons lisanslı” olarak tanımlamak 312 onun özgür olup olmadığını söylemekte başarısız kalır ve bu sorunun önemli 313 olmadığını ileri sürer. Cümle doğru olabilir ama ihmal zararlıdır. 314 </p> 315 316 <p> 317 İnsanların en önemli ayrıma dikkat vermesini sağlamak için her zaman 318 <em>hangi</em> Creative Commons lisansının kullanıldığını, “CC BY-SA 319 ile lisanslanmıştır” gibi belirtin. Belirli bir çalışmanın hangi 320 lisansı kullandığını bilmiyorsanız, öğrenin ve ondan sonra açıklamada 321 bulunun. 322 </p> 323 324 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 325 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 326 <h3 id="DigitalRightsManagement">“Dijital Haklar Yönetimi”</h3> 327 328 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 329 <p> 330 “Dijital Haklar Yönetimi” (“DRM”) terimi, gerçekte 331 bilgisayar kullanıcıları üzerine kısıtlama getirmek için tasarlanmıştır. Bu 332 terimde “haklar” sözcüğünün kullanılması propagandadır, 333 kısıtlamaların uygulandığı kişilerin bakış açısını ihmal ederken, sizin gibi 334 habersiz insanların, kısıtlamaları getiren azınlığın bakış açısından 335 görmesini sağlamak için tasarımlanmıştır.</p> 336 <p> 337 İyi alternatifler, “Dijital Kısıtlamaların Yönetilmesi” ve 338 “dijital kelepçeler” olabilir.</p> 339 <p> 340 Lütfen <a href="https://DefectiveByDesign.org/">DRM'yi ortadan kaldırmaya 341 yönelik kampanyamızı</a> destekleyin.</p> 342 343 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 344 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 345 <h3 id="DigitalLocks">“Dijital Kilitler”</h3> 346 347 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 348 <p> 349 “Dijital kilitler”, Dijital Kısıtlamalar Yönetimini eleştirenler 350 bazı kişiler tarafından ondan söz etmek için kullanılıyor. Bu terimin sorunu 351 DRM'nin kötülüğünü yargılamakta yetersiz kalmasıdır. Bu terimi benimseyen 352 kişiler üzerine fazla düşünmemişler.</p> 353 <p> 354 Kilitlerin baskıcı veya kötü olması şart değil. Sizin de muhakkak bir çok 355 kilidiniz, anahtarları veya kodları vardır. Onları yararlı veya zahmetli 356 bulabilirsiniz, ama yine de sizi baskı altına almazlar çünkü onları açıp 357 kapatabilirsiniz. Aynı biçimde, <a 358 href="https://www.theguardian.com/technology/2015/may/01/encryption-wont-work-if-it-has-a-back-door-only-the-good-guys-have-keys-to-">şifrelemeyi</a> 359 de dijital dosyalarımızı korumak için çok kıymetli buluyoruz. Bu da üzerinde 360 denetiminiz olan bir tür dijital kilittir.</p> 361 <p> 362 DRM sizin üzerinize başkası tarafından koyulan ve size anahtarlarını vermeyi 363 reddettiği bir kilit gibidir. Başka bir ifadeyle 364 <em>kelepçe</em>dir. Dolayısıyla, DRM için doğru benzetme “dijital 365 kilitler ” değil “dijital kelepçelerdir.”</p> 366 <p> 367 Bir kaç karşı duran kampanya mantıklı olmayan “dijital kilitler” 368 terimini seçmiştir. İşleri rayına oturtmak için bu yanlışı düzeltmekte ısrar 369 etmeliyiz. FSF “dijital kilitlere” karşı çıkan bir kampanyayı, 370 özde anlaşabilirsek destekleyebilir, ancak desteğimizi sunarken terimi 371 dikkat çekecek şekilde “dijital kelepçeler” ile değiştirip 372 nedenini açıklarız.</p> 373 374 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 375 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 376 <h3 id="DigitalGoods">“Dijital meta”</h3> 377 378 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 379 <p> 380 “Dijital meta” terimi eser sahipliğinin çalışmalarının 381 kopyalarına uygulanıyor, onları hatalı bir şekilde fiziksel metalar gibi 382 tanımlıyor, ki fiziksel metalar kopyalanamaz ve bu yüzden belirli 383 miktarlarda üretilmeli ve satılmalıdır. Bu benzetme insanların yazılım veya 384 dijital çalışmaları, fiziksel metalar üzerine olan kendi düşünceleri ve 385 sezgileriyle yargılamaları yönünde teşvik ediyor. Ayrıca durumu ekonomik 386 terimlerle betimlemiş oluyor, bu da özgürlük ve topluluğu içermeyen dar ve 387 sınırlı sayıda değeri kapsıyor.</p> 388 389 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 390 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 391 <h3 id="Ecosystem">“Ekosistem”</h3> 392 393 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 394 <p> 395 Özgür Yazılım topluluğunu veya herhangi bir insan topluluğunu 396 “ekosistem” olarak tanımlamak hatalıdır, çünkü bu kelime etik 397 yokluğunu ima eder.</p> 398 399 <p> 400 “Ekosistem” terimi dolaylı olarak eleştirel olmayan bir gözlem 401 tutumunu tavsiye eder: bir şeyin nasıl <em>olması</em> gerektiğini sorma, 402 sadece <em>olanı</em> çalış ve anla. Bir ekosistemde, bazı organizmalar 403 diğer organizmaları yutar. Ekolojide, bir baykuşun bir fareyi veya bir 404 farenin bir tohumu yemesinin doğru olup olmadığını sormayız, onları sadece 405 gözlemleriz. Türlerin nüfusu koşullara göre büyür veya küçülür; bu da ne 406 doğru ne de yanlıştır, türün yok oluşuyla sonuçlansa bile, salt ekolojik bir 407 görüngüdür.</p> 408 409 <p> 410 Buna karşın, çevrelerine karşı etik bir tutum benimseyen ve etik sorumluluğa 411 sahip varlıklar, müdahale etmezlerse yok olmaya eğilimli ama önemli olan 412 sivil toplum, demokrasi, insan hakları, barış, kamu sağlığı, temiz hava ve 413 su, tehlike altındaki türler, geleneksel sanatlar… ve bilgisayar 414 kullanıcılarının özgürlüğü gibi şeyleri korumaya karar verebilirler. 415 </p> 416 417 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 418 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 419 <h3 id="Access">“Erişim”</h3> 420 421 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 422 <p> 423 Özgür yazılımın bir programa kamunun erişimi anlamına geldiği yönünde genel 424 bir yanılgı var. Özgür yazılımın anlamı bu değildir.</p> 425 <p> 426 <a href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılımın ölçütleri</a> programa 427 kimin “erişimi” olduğu değildir; programın kopyasına sahip olan 428 kullanıcının onunla ne yapabileceğine ilişkin dört temel özgürlük söz 429 konusudur. Örneğin, 2 nolu özgürlük kullanıcının başka bir kopyayı oluşturup 430 size satabileceğini veya verebileceğini belirtir. Ancak hiç bir kullanıcı 431 bunu yapmakla <em>yükümlü</em> değildir; hiç bir kullanıcıdan bu programı 432 isteme <em>hakkınız</em> yok.</p> 433 <p> 434 Özellikle, eğer programı kendiniz için yazdıysanız ve hiç kimseye bir 435 kopyasını sunmadıysanız, basitçe bu program özgür bir yazılımdır, çünkü bir 436 kopyasına sahip olan herkes dört temel özgürlüğe sahiptir (çünkü tek 437 kullanıcı sizsiniz).</p> 438 <p> 439 Uygulamada, bir çok kullanıcı bir programın kopyalarına sahip olduğunda, 440 birisi mutlaka onu İnternet'e yükleyecektir, böylece herkesin erişimine 441 açacaktır. Bizce insanlar, eğer program yararlıysa, bunu yapmalı. Ancak bu 442 bir özgür yazılım gerekliliği değildir.</p> 443 <p> 444 Erişime sahip olmanın özgür yazılımla doğrudan ilişkili olduğu bir özel 445 durum var: GNU GPL lisansı belirli bir kullanıcıya, bir programın kaynak 446 kodunun bu kullanıcıya fiziksel olarak bir kopyasının verilmesi yerine, 447 kaynak kodunu indirme erişimi veriyor. Bu özel durum halihazırda 448 kullanıcının programın kaynak kodu olmayan biçimine sahip olduğu durum için 449 geçerlidir.</p> 450 451 <blockquote><p><b>Özgür yazılımla kamunun programa erişimi vardır</b> demek yerine, 452 <b>özgür yazılımla kullanıcılarına dört temel özgürlüğü var</b> ve <b>özgür 453 yazılımla kullanıcılar programlarının kendileri için ne yaptığının 454 denetimine sahip</b> diyoruz.</p> 455 </blockquote> 456 457 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 458 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 459 <h3 id="IntellectualProperty">“Fikri Mülkiyet”</h3> 460 461 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 462 <p> 463 Yayıncılar ve avukatlar, telif hakkını “fikri mülkiyet” olarak 464 tanımlamaktan hoşlanır, bu terim ayrıca patentler, markalar ve yasanın diğer 465 belirsiz alanları için de kullanılır. Bu yasalar aslında oldukça az ortak 466 noktaya sahiptir ve çok farklıdırlar. Onlara ilişkin genelleştirmeler yapmak 467 sağlıksızdır. En iyisi, “telif hakkı” hakkında veya 468 “patentler” hakkında veya “markalar” hakkında ayrı 469 ayrı konuşmaktır.</p> 470 <p> 471 “Fikri mülkiyet” terimi gizli bir varsayımı içinde taşımaktadır 472 – kopyalama konusunda düşünmenin en doğal yolunun fiziksel nesnelerle 473 benzerlik kurulması ve mülkiyet olarak onlar hakkındaki düşüncelerimizi esas 474 almaktır.</p> 475 <p> 476 Kopyalamada bu benzerlik, malzeme nesneleri ile bilgi arasındaki temel farkı 477 gözden kaçırmaktadır: bilgi, hemen hemen hiç çaba göstermeksizin 478 kopyalanabilir ve paylaşılabilir ancak malzeme nesneleri için bu durum söz 479 konusu değildir.</p> 480 <p> 481 Gereksiz yönlendirme ve kafa karışıklığını yaymaktan kaçınmak için en iyisi 482 sıkı bir politika güderek <a href="/philosophy/not-ipr.html">“fikri 483 mülkiyet” terimleriyle konuşmamak ve hatta düşünmemek</a>tir.</p> 484 <p> 485 Bu güçlerin “haklar” olarak ifade edilmesi iki yüzlülüğü <a 486 href="/philosophy/wipo-PublicAwarenessOfCopyright-2002.html"> Dünya 487 “Fikri Mülkiyet” Örgütünü utandırmaya başlamıştır</a>.</p> 488 489 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 490 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 491 <h3 id="Google">“Google”</h3> 492 493 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 494 <p> 495 Lütfen İnternet üzerinde bir şey arama fiili olarak “google” 496 kullanmayın. “Google” bir çok arama motorundan sadece belirli 497 birinin adıdır. “Webte aramak” veya (bazı bağlamlarda) 498 “aramak” fiilini kullanmanızı öneriyoruz. Mahremiyetinize saygı 499 gösteren bir arama motoru kullanmayı deneyin, örneğin <a 500 href="https://duckduckgo.com/">DuckDuckGo</a> kullanıcılarını takip 501 etmediğini iddia ediyor. (dışarıdakiler olarak bu tür iddiaları doğrulamak 502 mümkün değildir)</p> 503 504 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 505 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 506 <h3 id="TrustedComputing">“Güvenli İşletim”</h3> 507 508 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 509 <p> 510 “<a href="/philosophy/can-you-trust.html">Güvenli İşletim</a>” 511 bilgisayarların size itaat etmemesi yerine, uygulama geliştiricilere itaat 512 etmesi için yeniden tasarlanmasına yönelik tasarıya destekçilerinin verdiği 513 isimdir. Onların bakış açısından “güvenli”dir, sizin bakış 514 açınızdan “hain”dir. 515 </p> 516 517 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 518 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 519 <h3 id="Hacker">“Hacker”</h3> 520 521 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 522 <p> 523 Hacker <a href="https://stallman.org/articles/on-hacking.html">oyuncu 524 beceriden hoşlanan</a> kişilerdir, bilgisayarlarla olması şart 525 değildir. Eski 60'lar ve 70'lerdeki <abbr title="Massachusetts Institute of 526 Technology">MIT</abbr> özgür yazılım topluluğundaki programcılar kendilerini 527 hacker olarak tanımlamışlardır. 1980 civarında hacker topluluğunı keşfeden 528 gazeteciler terimi “güvenlik kırıcısı” anlamına gelecek şekilde 529 yanlış bir şekilde aldılar.</p> 530 531 <p> 532 Lütfen bu hatayı daha fazla yaymayın. Güvenliği kıran kişiler 533 “güvenlik kırıcı”lardır (cracker).</p> 534 535 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 536 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 537 <h3 id="Theft">“Hırsızlık”</h3> 538 539 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 540 <p> 541 Oldukça katı, baskıcı bir telif hakkını savunanlar, telif hakkının 542 çiğnenmesini tanımlamak için “çalındı” ya da 543 “hırsızlık” gibi sözcükleri kullanmaktadırlar. Aynı zamanda, 544 yasal sistemi, etik üzerinde bir otorite olarak değerlendirmemizi isterler: 545 kopyalama yasaksa, o zaman yanlış olmalıdır.</p> 546 <p> 547 ABD yasal sistemi altında telif hakkı ihlali hırsızlık değildir. <a 548 href="https://caselaw.findlaw.com/us-supreme-court/473/207.html"> 549 Hırsızlıkla ilgili yasalar, telif hakkı ihlaline uygulanabilir 550 değildir</a>. Baskıcı telif hakkı savunucuları, otoriteye bir itirazda 551 bulunuyorlar ve otoritenin söylediğini yanlış sunuyorlar.</p> 552 <p> 553 Onları çürütmek için, gerçekten de “telif hakkı hırsızlığı” 554 olarak tanımlanabilecek bir durumu gösteren şu <a 555 href="https://www.guardian.co.uk/books/2013/may/04/harper-lee-kill-mockingbird-copyright"> 556 gerçek vakayı</a> onlara gösterebilirsiniz.</p> 557 <p> 558 İzin almadan kopyalama telif hakkı yasası tarafından çoğu durumda (ama 559 tamamen değil) yasaklanmıştır, ancak yasaklanmış olması onu yanlış 560 yapmaz. Yasalar genel olarak doğru ve yanlışı tanımlamazlar. Yasalar, en iyi 561 anlamda, adaleti sağlama girişimidir. Eğer yasalar (uygulamaları) doğru ve 562 yanlış fikirlerimize (belirtimler) uymuyorsa, bu yasalar değişmelidir.</p> 563 564 <p> 565 Telif hakkı ihlali hakkındaki bir davaya başkanlık eden bir ABD hakimi, <a 566 href="https://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">“korsanlık” 567 ve “hırsızlık” kelimelerini karalama</a> olarak tanımlamıştır.</p> 568 569 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 570 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 571 <h3 id="Closed">“Kapalı”</h3> 572 573 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 574 <p> 575 Özgür olmayan yazılımı “kapalı” olarak tanımlamak, açıkça 576 “açık kaynak” terimine işaret eder. Özgür Yazılım hareketinde <a 577 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> açık kaynak kampıyla 578 karıştırılmak istemeyiz</a>, bu yüzden insanların bizi onlarla karıştıracağı 579 şeyleri söylemekten kaçınırız. Örneğin özgür olmayan yazılımı 580 “kapalı” olarak tanımlamaktan kaçarız. Bu tür yazılımı 581 “özgür olmayan” veya <a 582 href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware"> “özel 583 mülk”</a> olarak adlandırırız.</p> 584 585 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 586 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 587 <h3 id="SourceModel">“Kaynak model”</h3> 588 589 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 590 <p> 591 Vikipedi “kaynak model” terimini karışık ve muğlak bir biçimde 592 kullanıyor. Görünüşte bir programın kaynak kodunun nasıl dağıtıldığına 593 atıfta bulunsa da, metin bu durumu geliştirme metodolojisiyle 594 karıştırıyor. “Açık kaynak” ve “paylaşılmış kaynağı” 595 yanıtlar olarak ayrıştırsa da, bunlar bir şekilde örtüşüyor. Microsoft, 596 ikinci terimi, bir kısmı “açık kaynak” olan birtakım çeşitli 597 uygulamaları kapsayan bir pazarlama terimi olarak kullanıyor. Bu nedenle, bu 598 terim gerçekte mantıklı bir bilgi aktarmıyor, ancak özgür yazılım 599 programlarını tanımlayan sayfalarda “açık kaynak” deme şansını 600 sağlamış oluyor.</p> 601 602 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 603 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 604 <h3 id="Piracy">“Korsanlık”</h3> 605 606 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 607 <p> 608 Yayıncılar genelde yasaklanmış kopyalamayı “korsanlık” olarak 609 tanımlamaktadır. Bu şekilde, yasadışı kopyalamanın, büyük denizlerde 610 gemilere saldırmak, bu gemilerdeki insanları esir almak ve öldürmekle etik 611 açıdan eş değer olduğunu vurgulamaktadırlar. Bu tarz bir propagandaya 612 dayanarak, dünyanın bir çok yerinde çoğu (veya bazen her) durumda 613 kopyalamayı yasaklayan yasaları sağladılar. (Bu yasaklamaları daha eksiksiz 614 yapmak için hala baskı uyguluyorlar) 615 </p> 616 <p> 617 Yasadışı kopyalamanın adam kaçırmak ve cinayetle aynı şeyler olmadığına 618 inanıyorsanız, yasadışı kopyalamayı tanımlamak için “korsanlık” 619 sözcüğünü kullanmamayı tercih edebilirsiniz. Bunun yerine, 620 “yasaklanmış kopyalama” veya “yetkisiz kopyalama” 621 gibi tarafsız ifadeler kullanabilirsiniz. Bazılarımız, “bilgiyi 622 komşularınızla paylaşmak” gibi olumlu bir ifade bile kullanabilir.</p> 623 624 <p> 625 Telif hakkı ihlali hakkındaki bir davaya başkanlık eden bir ABD hakimi, <a 626 href="https://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">“korsanlık” 627 ve “hırsızlık” kelimelerini karalama</a> olarak tanımlamıştır.</p> 628 629 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 630 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 631 <h3 id="Protection">“Koruma”</h3> 632 633 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 634 <p> 635 Yayıncıların avukatları, telif hakkını tanımlamak için “koruma” 636 ifadesini kullanmayı sevmektedir. Bu sözcük, hasarın ya da zorda kalmanın 637 önlenmesi anlamını taşımaktadır; bu nedenle, telif hakkı tarafından 638 kısıtlanan kullanıcılardan çok, telif hakkından faydalanan sahip ve 639 yayıncının tanımlanmasını destekler.</p> 640 <p> 641 “Koruma”nın önlenmesi ve onun yerine tarafsız ifadelerin 642 kullanılması kolaydır. Örneğin, “telif hakkı koruması uzun zaman 643 sürer” yerine “telif hakkı uzun zaman sürer” 644 diyebilirsiniz.</p> 645 <p> 646 Aynı şekilde, “telif hakkıyla korunmuştur” demek yerine, 647 “telif hakkı kapsamındadır” veya sadece “teliflidir” 648 diyebilirsiniz.</p> 649 <p> 650 Tarafsız olmak yerine telif hakkını eleştirmek istiyorsanız, “telif 651 hakkı kısıtlamaları” terimini kullanabilirsiniz. Böylece, “telif 652 hakkı kısıtlamaları uzun zaman sürer” diyebilirsiniz.</p> 653 654 <p> 655 “Koruma” terimi ayrıca kötücül özellikleri tanımlamak için de 656 kullanılıyor. Örneğin, “kopyalama koruma” kopyalamaya müdahale 657 eden bir özelliktir. Kullanıcı bakış açısıyla bu bir engeldir. Bu yüzden 658 “kopyalama koruma”ya kötücül özellik diyebiliriz. Sıklıkla 659 Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (DRM) olarak adlandırılıyor, <a 660 href="https://DefectiveByDesign.org">Defective by Design</a> kampanyasına 661 bakabilirsiniz.</p> 662 663 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 664 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 665 <h3 id="LAMP">“LAMP Sistemi”</h3> 666 667 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 668 <p> 669 “LAMP”, Linux, Apache, MySQL ve PHP (bir web sunucusunda 670 kullanmak üzere kullanılan başlıca programlar) anlamına geliyor. Sadece 671 “Linux” kullanmak hatalıdır. Burada sözü edilen 672 GNU/Linux'tür. Bu yüzden “LAMP” yerine “GLAMP” 673 (“GNU, Linux, Apache, MySQL ve PHP”) kullanılmalıdır. 674 </p> 675 676 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 677 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 678 <h3 id="Linux">“Linux Sistemi”</h3> 679 680 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 681 <p> 682 Linux, Linus Torvalds tarafından 1991'lerde geliştirilmesi başlayan 683 çekirdeğin ismidir. Linux'un kullanıldığı işletim sistemi basitçe GNU'nun 684 Linux eklenerek kullanılmasıdır. Bütün bu sisteme “Linux” demek 685 hem adaletsiz hem de kafa karıştırıcıdır. Lütfen bütün sistemi <a 686 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> olarak telafuz edin, hem GNU 687 Projesine itibarını vermek hem de bütün sistemi çekirdekten ayırdetmek için. 688 </p> 689 690 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 691 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 692 <h3 id="MP3Player">“MP3 Çalar”</h3> 693 694 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 695 <p> 696 697 <!-- The MP3 patents will reportedly expire by 2018. --> 698 1990'ların sonunda, taşınabilir dijital ses oynatıcılarını yapmak mümkün 699 oldu. Çoğu hala patentlenmiş MP3'ü destekliyor. Bazıları patentsiz ses 700 kodlayıcı olan Ogg Vorbis ve FLAC da destekliyor ve hatta bazıları MP3 ile 701 kodlanmış dosyaları hiç desteklemiyor. Çünkü geliştiricileri MP3 biçimine 702 ilişkin patentlerden kendilerini korumak istiyor.</p> 703 704 <p>Ses çalarlar için “MP3 çalar” terimini kullanmanın genel bir MP3 705 biçimini teşvik etme ve (bazıları teknik olarak da daha iyi olan) diğer 706 biçimlerden vazgeçirme etkisi vardır. Her ne kadar MP3 patentlerinin süresi 707 geçmiş olsa da, bunu yapmak yine de sakıncalıdır.</p> 708 709 <p>Bu durum yeterince açıksa, “MP3 çalar” yerine “dijital ses 710 çalar” veya basitçe “ses çalar” terimini öneriyoruz.</p> 711 712 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 713 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 714 <h3 id="Modern">“Modern”</h3> 715 716 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 717 <p> 718 “Modern” terimi, tanımlayıcı bir bakış açısına göre anlamlı 719 olabilir, örneğin, sadece yeni dönemleri eski dönemlerden ayırt etmek için.</p> 720 721 <p>Eski yöntemlerin “eski moda” olduğu, yani daha kötü olarak 722 farzedildiği, şeklinde bir varsayıma sahip olduğunda bu bir sorun haline 723 gelecektir. İşletmelerin tercihlere karar verdiği ve kullanıcılara dayattığı 724 teknolojik alanlarda, genellikle bunun tersi doğrudur.</p> 725 726 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 727 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 728 <h3 id="Compensation">“Mükafat”</h3> 729 730 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 731 <p> 732 Telif hakları ile bağlantılı olarak “yazarların 733 mükafatlandırılması”nı konuşmak şu varsayımları taşır (1) telif 734 hakları yazarlar için vardır ve (2) bir şey okuduğumuzda yazara ödememiz 735 gereken bir borca gireriz. İlk varsayım basitçe <a 736 href="/philosophy/misinterpreting-copyright.html">yanlıştır</a>, ikinci 737 varsayım ise çirkindir. 738 </p> 739 <p> 740 “Hak sahibi tazminatı” işi daha da dalavereli bir hale getirir: 741 yazara bir ödeme yaptığınızı düşünmeniz farz edilir ve çoğunlukla durum 742 budur ancak aynı zamanda da bize adil olmayan yasaları da dayatan yayıncılık 743 şirketleri için de bir ödeme anlamına gelir. 744 </p> 745 746 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 747 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 748 <h3 id="InternetofThings">“Nesnelerin İnterneti”</h3> 749 750 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 751 <p> 752 Şirketler bilgisayarlaşmış aygıtları İnternet üzerinden imalatçının 753 sunucusuna bağlanacak, böylece de kolayca kullanıcıları gözetleyebilecekleri 754 şekilde yapmaya karar verdiklerinde, bunun kulağa çok da iyi gelmeyeceğini 755 düşündüler. Bu yüzden daha hoş, sempatik bir isim ortaya attılar: 756 “Nesnelerin İnterneti.”</p> 757 <p> 758 Deneyimler bu ürünler sıklıkla <a 759 href="https://www.locusmag.com/Perspectives/2015/09/cory-doctorow-what-if-people-were-sensors-not-things-to-be-sensed/">kullanıcılarını 760 gözetlediklerini</a> gösteriyor. Ayrıca <a 761 href="https://archive.ieet.org/articles/rinesi20150806.html">insanlara yanlı 762 tavsiyeler verecek</a> şekilde üretildiklerini gösteriyor. Ayrıca, 763 imalatçılar bağlandıkları sunucuyu kapatarak <a 764 href="/proprietary/proprietary-sabotage.html"> ürüne sabotaj</a> 765 yapabilirler.</p> 766 <p> 767 Biz onlara “Kazıklar İnterneti” diyoruz. 768 </p> 769 770 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 771 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 772 <h3 id="FreeToPlay">“Oynaması bedava”</h3> 773 774 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 775 <p> 776 Kafa karıştırıcı “oynaması bedava” ("free-to-play", kısaltması 777 “F2P”) terimi pazarlamada kullanıcı oynamaya başladığında bir 778 ödeme gerektirmeyen <em>özgür olmayan</em> oyunları tanımlamak için 779 kullanılıyor. Bu oyunların çoğunda başarı kazanmak daha sonra bir ödeme 780 gerektiriyor, bu nedenle “başlaması bedelsiz” çok daha uygun bir 781 tanımdır.</p> 782 <p> 783 Bu terimi kullanmak, insanların “free (özgür)”yi “sıfır 784 fiyatlı” olarak düşünmesine yol açtığı için, özgür yazılım hareketinin 785 aleyhinedir.</p> 786 787 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 788 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 789 <h3 id="PC">“PC”</h3> 790 791 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 792 <p> 793 Belirli bir bilgisayar donanımını belirtmek için “PC” 794 kısaltmasını kullanmak uygundur, ancak lütfen bilgisayarın Microsoft Windows 795 kullandığı imasıyla kullanmayın. Eğer aynı bilgisayara GNU/Linux kurarsanız 796 da o bilgisayar bir PC'dir.</p> 797 798 <p> 799 Windows çalıştıran bilgisayar için “WC” terimi önerilmiştir.</p> 800 801 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 802 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 803 <h3 id="Monetize">“Paraya çevirme”</h3> 804 805 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 806 <p> 807 “Paraya çevirmenin” doğru tanımı “bir şeyi para birimi 808 olarak kullanmaktır.” Örneğin, insan toplulukları altını, gümüşü, 809 bakırı, basılı kağıdı, belirli türdeki deniz kabuklarını ve büyük kayaları 810 paraya çevirmiştir. Ancak günümüzde kelimenin, “bir şeyi kâr temeli 811 olarak kullanma” anlamına gelecek şekilde kullanıldığı şeklinde bir 812 eğilim görüyoruz.</p> 813 <p> 814 Bu kullanım kâra birincil, kâr elde etmek için kullanılan şeye de ikincil 815 bir rol biçiyor. Yazılım projesine uygulanan bu tutum sakıncalıdır çünkü 816 geliştiricilerin, onu özgür yapmanın yeterince kârlı olmadığı sonucunu 817 çıkarmaları durumunda, programı özel mülk yapmalarına yol açabilir.</p> 818 <p> 819 Üretken ve etik bir işletme de para kazanabilir, ancak diğer her şeyi kâr 820 uğruna boyunduruk altına alırsa, etik kalması pek mümkün değildir.</p> 821 822 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 823 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 824 <h3 id="SharingPersonalData">“Paylaşım (kişisel veri)”</h3> 825 826 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 827 <p> 828 Şirketler insanları kişisel verilerini açıklama konusunda, böylece 829 mahremiyetlerini teslim etme konusunda yönlendirdiklerin veya 830 cezbettiklerinde, lütfen bundan “paylaşmak” olarak söz 831 etmeyin. “Paylaşma” terimini, yayınlanmış çalışmaların aynı 832 kopyalarının ticari olmayan tekrar dağıtımlarını da içeren, ticari olmayan 833 işbirliklerinden söz etmek için kullanıyoruz ve bunun <em>iyi</em> bir şey 834 olduğunu söylüyoruz. Lütfen bu kelimeyi zararlı ve tehlikeli bir uygulama 835 için kullanmayın.</p> 836 837 <p> Eğer bir şirket, toplanan kişisel veriyi başka bir şirkete yeniden 838 dağıtırsa, bu “paylaşmaktan” daha kötü bir terim hak ediyor.</p> 839 840 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 841 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 842 <h3 id="SharingEconomy">“Paylaşım ekonomisi”</h3> 843 844 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 845 <p> 846 “Paylaşım ekonomisi” terimi Uber ve Airbnb gibi, insanlar 847 arasında ticari işlemler düzenleyen hizmetlerden söz etmek için iyi bir 848 yöntem değildir. “Paylaşma” terimini, yayınlanmış çalışmaların 849 aynı kopyalarının ticari olmayan tekrar dağıtımlarını da içeren, ticari 850 olmayan işbirliklerinden söz etmek için kullanıyoruz. “Paylaşma” 851 kelimesini bu işlemleri de içerecek şekilde esnetmek, anlamını zayıflatmak 852 olacaktır, o yüzden bu bağlamda kullanmıyoruz.</p> 853 <p> 854 Uber gibi işletmeler için kullanabileceğimiz daha uygun bir terim 855 “parçabaşı hizmet ekonomisi” veya “gig 856 ekonomisidir.”</p> 857 858 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 859 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 860 <h3 id="Market">“Pazar”</h3> 861 862 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 863 <p> 864 Özgür yazılım kullanıcıları veya genel olarak yazılım kullanıcılarını 865 “pazar” olarak tanımlamak yanıltıcıdır.</p> 866 <p> 867 Bu özgür yazılım topluluğunda marketlerin yeri yoktur demek değildir. Eğer 868 bir özgür yazılım destek faaliyetine sahipseniz, o zaman müşterileriniz 869 vardır ve onlarla bir pazarda ticaret yapıyorsunuzdur. Özgürlüklerine saygı 870 duyduğunuz sürece, pazarınızda başarılar dileriz.</p> 871 <p> 872 Ancak özgür yazılım hareketi toplumsal bir harekettir, ticari bir faaliyet 873 değildir, ve başarısı pazar başarısını hedeflememektedir. Kamuya özgürlük 874 sağlayarak hizmet etmeye çalışıyoruz, rakip bir şirketten iş kazanmak üzere 875 rekabet için değil. Bu özgürlük kampanyasını salt iş faaliyetleri başarısı 876 ile eşitlemek, özgürlüğün önemini yadsımak ve özel mülk yazılımı 877 meşrulaştırmak anlamına gelir.</p> 878 879 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 880 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 881 <h3 id="Photoshop">“Photoshop”</h3> 882 883 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 884 <p> 885 Lütfen, herhangi bir resim veya görüntü düzenleme ve değiştirme işi için 886 “photoshop” terimini fiil olarak kullanmayınız. Photoshop 887 sadece, özel mülk olduğu için kaçınılması gereken bir görüntü düzenleme 888 programının ismidir. Örneğin <a href="https://www.gimp.org/">GIMP</a> gibi 889 bir çok özgür alternatifi vardır.</p> 890 891 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 892 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 893 <h3 id="PowerPoint">“PowerPoint”</h3> 894 895 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 896 <p> 897 Lütfen herhangi bir yansı sunumunu tanımlamak için “PowerPoint” 898 terimini kullanmayınız. “PowerPoint” sunum yapmak üzere 899 kullanılan belirli bir özel mülk yazılımın adıdır. Özgürlüğünüz için 900 sunumlarınızı (<em>PowerPoint değil</em>) hazırlamak için özgür yazılım 901 kullanmalısınız. Önerdiğimiz alternatifler LaTeX'in <code>beamer</code> 902 sınıfı ve LibreOffice'un Impress'idir.</p> 903 904 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 905 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 906 <h3 id="RAND">“RAND (makul ve ayrım yapmayan)”</h3> 907 908 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 909 <p> 910 Özgür yazılımı yasaklayan, patentle sınırlandırılmış standartları yürürlüğe 911 koyan standart kurumları, tipik olarak uyumlu bir programın her kopyası için 912 sabit bir ücret talep eden patent lisanslarının edinilmesi politikasını 913 uyguluyorlar. Genellikle bu gibi lisansları “RAND” terimiyle 914 ifade ediyorlar, bu terim, makul ve ayrım yapmayan anlamına geliyor.</p> 915 <p> 916 Söz konusu terim, normalde makul olmayan ya da ayrım yapan patent lisansı 917 sınıfını örtbas ediyor. Bu lisansların bazı insanlar arasında ayrım 918 yapmadığı doğrudur ancak özgür yazılım topluluğuna karşı ayrım yapıyorlar ve 919 bu, onları, mantıksız hale getiriyor. Bu nedenle, “RAND”ın 920 yarısı aldatıcı ve diğer yarısı ise önyargılıdır.</p> 921 <p> 922 Standart kurumları bu lisansların ayrım yaptığını fark etmeli ve 923 “makul ve ayrım yapmayan” ifadesinin kullanımını ya da bunları 924 tanımlamak için “RAND” ifadesinin kullanımını sona 925 erdirmelidir. Bunu yapana kadar da, örtbas etmeye katılmak istemeyen diğer 926 yazarlar, bu terimi kullanmayı reddetmelidir. Patent sahibi olan firmalar 927 yaygınlaştırdığı için bu terimi kabul etmek ve kullanmak, bu firmalara zorla 928 istediklerini yapma fırsatı vermektir.</p> 929 <p> 930 Bunun yerine “yalnızca tek biçimli ücret” ya da kısaca 931 “UFO” teriminin kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Bu doğru bir 932 ifadedir, çünkü bu lisanslardaki tek şart, tek biçimli bir hak sahibine 933 verilen ücrettir.</p> 934 935 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 936 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 937 <h3 id="Ad-blocker">“Reklam engelleyici”</h3> 938 939 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 940 <p> 941 Bazı programların amacı reklamları engellemek ise, onlar “reklam 942 engelleyici” diyebiliriz. Ancak, GNU tarayıcısı IceCat, web 943 sitelerinin gözetimini engellemeye yönelik daha geniş önlemlerin bir sonucu 944 olarak kullanıcıyı takip eden reklamları engeller. Bu “reklam 945 engellemek” değil, <em>gözetim koruması</em>dır.</p> 946 947 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 948 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 949 <h3 id="SaaS">“SaaS” veya “Hizmet olarak Yazılım”</h3> 950 951 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 952 <p> 953 SaaS (“Hizmet olarak Yazılım” kısaltması) bir adaletsizliktir 954 diyorduk, ancak daha sonra insanların SaaS olarak kabul edilmesi gereken 955 faaliyetler konusunda bir çok çeşit olduğunu farkettik. Bu nedenle yeni bir 956 terim kullanmaya başladık: “Yazılım yerine Hizmet (Service as a 957 Software Substitute)” veya “SaaSS”. Bu terimin iki 958 avantajı var: önceden kullanılmıyordu, böylece tek tanım bizimki ve durumun 959 içerdiği adaletsizliği açıklıyor.</p> 960 <p> 961 Bu konunun ayrıntılı bir incelemesi için <a 962 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Bu Sunucu Gerçekte 963 Kime Hizmet Ediyor?</a> yazısına bakabilirsiniz.</p> 964 <p> 965 İspanyolcada “software como servicio” kullanmaya devam ediyoruz, 966 çünkü “software como ser vicio” (“habis yazılım”) 967 şakası vazgeçilmeyecek kadar güzel.</p> 968 969 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 970 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 971 <h3 id="Vendor">“Satıcı”</h3> 972 973 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 974 <p> 975 Lütfen “satıcı” (vendor) terimini yazılım geliştiren veya 976 paketleyen herhangi biri için kullanmayın. Çoğu program kopyaların satılması 977 için geliştiriliyor ve geliştiricileri de dağıtıcıları oluyor, bu bazı özgür 978 yazılım paketlerini de içermektedir. Ancak, bazı programlar kopyalarını 979 satma amacı gütmeyen gönüllüler veya organizasyonlar tarafından 980 geliştirilmektedir. Bu geliştiriciler satıcı değildir. Aynı şekilde, sadece 981 bazı GNU/Linux dağıtımlarının paketleyicileri sağlayıcıdır. Genel bir terim 982 olan “sağlayıcıyı” (supplier) öneriyoruz. 983 </p> 984 985 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 986 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 987 <h3 id="Freemium">“Satın alma opsiyonlu bedava (Freemium)”</h3> 988 989 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 990 <p> 991 Kafa karıştırıcı “freemium” (satın alma opsiyonlu bedava) terimi 992 pazarlamada standart sürümü bedelsiz olan <em>özgür olmayan</em> yazılımı 993 tanımlamak için kullanılıyor.</p> 994 <p> 995 Bu terimi kullanmak, insanların “free (özgür)”yi “sıfır 996 fiyatlı” olarak düşünmesine yol açtığı için, özgür yazılım hareketinin 997 aleyhinedir.</p> 998 999 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1000 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1001 <h3 id="Skype">“Skype”</h3> 1002 1003 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1004 <p> 1005 Lütfen “skype” terimini, herhangi bir görüntülü iletişim veya 1006 genel olarak İnternet üzerinden telefon anlamına gelen fiil olarak 1007 kullanmaktan kaçının. “Skype” sadece, <a 1008 href="/philosophy/proprietary/proprietary-surveillance.html#SpywareInSkype">kullanıcılarını 1009 da gözetleyen</a>, özel mülk belirli bir programın adıdır. Hem özgürlüğünüze 1010 hem de mahremiyetinize saygı duyacak bir şekilde İnternet üzerinden 1011 görüntülü ve sesli aramalar yapmak istiyorsanız <a 1012 href="https://libreplanet.org/wiki/Group:Skype_Replacement">birçok özgür 1013 Skype ikamelerinden</a> birini deneyebilirsiniz.</p> 1014 1015 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1016 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1017 <h3 id="CopyrightOwner">“Telif hakkı sahibi”</h3> 1018 1019 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1020 <p> 1021 Telif hakkı, kamusal bir çıkar sağlamak amacıyla ve sınırlı bir süre boyunca 1022 sürecek şekilde devlet tarafından dağıtılan yapay bir ayrıcalıktır. Bir ev 1023 ve tişört sahibi olmak gibi doğal bir hak değildir. Hukukçular, bu durumu, 1024 bu ayrıcalığa sahip olanlara “telif hakkı hamili” (copyright 1025 holder) diyerek kabul ediyorlardı.</p> 1026 1027 <p>Bir kaç on yıl önce, telif hakkı hamilleri bu noktanın farkındalığını 1028 azaltma çabalarına başladılar. <a href="#IntellectualProperty">“Fikri 1029 mülkiyet”</a> sahte kavramını sıklıkla atıfta bulunmanın yanında 1030 kendilerine de “telif hakkı sahibi” demeye başladılar. Lütfen 1031 bizimle birlikte geleneksel terim olan “telif hakkı hamili” 1032 terimini kullanarak buna karşı koymaya katılın.</p> 1033 1034 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1035 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1036 <h3 id="Commercial">“Ticari”</h3> 1037 1038 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1039 <p> 1040 Lütfen “ticari” ifadesini “özgür olmayan” anlamında 1041 kullanmayın. Bu, çok farklı iki konunun karışmasına neden olmaktadır.</p> 1042 <p> 1043 Bir program, bir iktisadi eylem olarak geliştirilmişse ticaridir. Ticari bir 1044 program, lisansına bağlı olarak özgür ya da özgür olmayan biçimde 1045 olabilir. Benzer şekilde, bir okul ya da bir birey tarafından geliştirilen 1046 bir program, lisansına bağlı olarak özgür ya da özgür olmayan biçimde 1047 olabilir. Programı nasıl bir birimin geliştirdiği ve kullanıcılarının ne 1048 gibi özgürlüklere sahip olduğu tamamen bağımsız iki sorudur.</p> 1049 <p> 1050 Özgür Yazılım hareketinin ilk on yılında, özgür yazılım paketleri hemen 1051 hemen her zaman ticari olmayan paketlerdi; GNU/Linux işletim sisteminin 1052 bileşenleri, Özgür Yazılım Vakfı ve üniversiteler gibi kâr amacı gütmeyen 1053 organizasyonlar ya da bireyler tarafından geliştirilmişti. Ancak 1990’larda, 1054 özgür ticari yazılım ortaya çıkmaya başladı.</p> 1055 <p> 1056 Özgür ticari yazılım topluluğumuz için bir katkıdır, bu nedenle özgür ticari 1057 yazılımı desteklemeliyiz. Ancak “ticari” ifadesinin “özgür 1058 olmayan” anlamına geldiğini düşünen insanlar, söz konusu birleşimin 1059 kendi kendiyle çatışan bir birleşim olduğunu düşünecekler ve olasılığı 1060 ortadan kaldıracaklardır. Lütfen “ticari” ifadesini bu şekilde 1061 kullanmamaya özen gösterelim.</p> 1062 1063 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1064 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1065 <h3 id="Consumer">“Tüketici”</h3> 1066 1067 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1068 <p> 1069 “Tüketici” terimi bilgisayar kullanıcılarını tarif etmek için 1070 kullanıldığında, redetmemiz gereken varsayımlarla yüklüdür. Bazıları bu 1071 terime programı kullanmanın programı “tüketmek” olduğundan yola 1072 çıkarak varıyorlar (Bkz. <a href="#Consume">tüketim</a> terimi), bu da 1073 insanların, kopyalanamaz maddi ürünlerden türetilen ortaya koyulan ekonomik 1074 sonuçları kopyalanabilir dijital çalışmalara dayatmasına yol açıyor.</p> 1075 <p> 1076 Ek olarak, yazılım kullanıcılarını “tüketici” olarak tanımlamak 1077 kullanıcıları sadece “pazarda” mevcut olan 1078 “ürünleri” tercihle sınırlanmış kişiler olarak betimler. Bu 1079 betimlemede kullanıcıların <a 1080 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">programın ne 1081 yaptığı üzerinde doğrudan bir denetim uygulamasına</a> yer yoktur.</p> 1082 <p> 1083 Çalışmaları sadece edilgen bir şekilde kullanmakla sınırlı olmayan insanları 1084 tanımlamak için “tüketiciler” kullanımı yerine 1085 “bireyler” ve “yurttaşlar” gibi terimleri 1086 öneriyoruz.</p> 1087 <p> 1088 “Tüketici” kelimesinin sorununa <a 1089 href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2013/aug/11/capitalism-language-raymond-williams">daha 1090 önce dikkat çekilmişti</a>. 1091 </p> 1092 1093 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1094 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1095 <h3 id="Consume">“Tüketim”</h3> 1096 1097 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1098 <p> 1099 “Tüketim” yemekle yaptığımız bir şeydir, onu mideye indiririz, 1100 bu işlemden sonra artık yemek yoktur. Benzerlik kuracak olursak, aynı 1101 kelimeyi işlem bittiğinde <em>tükenen</em> diğer ürünler için de 1102 kullanırız. Dayanıklı mallar için kullanmaksa bir esnetmedir. Ancak aynı 1103 kelimeyi, herhangi bir sayuda çalıştırılabilecek, oynatılabilecek veya 1104 okunabilecek olan, doğası gereği sonsuza kadar kalabilecek yayınlanmış 1105 çalışmalar (programlar, diskteki veya bir dosyadaki kayıtlar, kağıt 1106 şeklindeki veya bir dosyadaki kitaplar) için kullanmak oldukça aşırı 1107 esnetmedir. Bir kaydı oynatmak veya bir programı çalıştırmak onu tüketmez.</p> 1108 1109 <p> 1110 “Tüketmeyi” kullanan kişiler bu bağlamda onu kelime kelimesine 1111 kullanmadıklarını söylerler. Peki o zaman, ne anlama geliyor bu durumda? 1112 Yazılım ve diğer çalışmaların kopyalarını dar görüşlü bir ekonomistin bakış 1113 açısından değerlendirmek anlamına geliyor. “Tüketim”, arabaların 1114 kullandığı yakıt veya elektrik gibi maddi metaların ekonomisiyle 1115 ilişkilidir. Benzin bir metadır, elektrik de öyle. Metalar <em>misli</em> 1116 şeylerdir: arabanızın bugün yaktığı bir damla benzinle, geçen hafta yaktığı 1117 için hiç bir özel durum yoktur.</p> 1118 1119 <p>Bir hikaye, yazı, program veya şarkının hiçbir özel durumu yokmuş 1120 varsayımıyla, eser sahipliği çalışmalarını bir meta olarak düşünmek ne 1121 anlama gelir? Bu, bunun gibi yayınlanmış çalışmaların değerini bilmeyen 1122 yayınevi şirketi muhasebecisi veya sahibinin çarpık bakış açısıdır. Özel 1123 mülk yazılım geliştiricilerin de, yazılımı bir meta olarak düşünmenizi 1124 istemesi hiç şaşırtıcı değildir. Çarpık bakış açıları, yayınlardan da 1125 “<a href="#Content">içerik</a>” olarak söz eden <a 1126 href="https://www.businessinsider.com/former-google-exec-launches-sourcepoint-with-10-million-series-a-funding-2015-6">bu 1127 yazıda</a> açıkça ortaya çıkıyor.</p> 1128 1129 <p> 1130 “İçerik tükettiğimiz” fikriyle ilişkili dar düşünce tarzı, 1131 kullanıcıların dijital aygıtlarda kullanılan <a 1132 href="https://DefectiveByDesign.org/">Dijital Kısıtlamalar Yönetimi</a> 1133 (DRM) biçiminde yapıları kırmasını yasaklayan DMCA gibi yasaların yolunu 1134 açıyor. Kullanıcıların bu aygıtlarda yaptığı “tüketim” olarak 1135 değerlendirildiğinde, aygıtlara bu gibi kısıtlamalar getirmek de 1136 doğallaşıyor.</p> 1137 1138 <p> 1139 Bu durum ayrıca, “consume.” müzik dinlemeyi veya video izlemeyi 1140 bozukça kısıtlayan DRM kullanan “akış (streaming)” hizmetlerinin 1141 kabulünü de cesaretlendiriyor, bu faaliyetleri “tüketim” 1142 kelimesinin varsayımlarına sıkıştırıyor.</p> 1143 1144 <p> 1145 Neden bu bozuk kullanım yaygınlaşıyor? Kimileri bu terimin karmaşık 1146 olduğunu, ancak onu inandırıcı gerekçelerle reddetmek çok daha karmaşık 1147 olduğunu düşünebilir. Kimileri bütün medya türlerini genelleştirmek istiyor, 1148 ancak alışılmış İngilizce fiiler (“okumak (read),” 1149 “dinlemek (listen to),” “izlemek (watch)”) buna 1150 yetmiyor. Başkaları kendi veya işverenlerinin işletmelerinin çıkarları 1151 doğrultusunda hareket ediyor olabilir. Saygın forumlarda terimi 1152 kullanışları, bunun “doğru” terim olduğu izlenimi yaratıyor.</p> 1153 1154 <p> 1155 Müzik, kurgu veya başka bir sanatsal çalışmanın “tüketiminden” 1156 söz etmek onlara bir sanat değil de meta olarak davranmaktır. Yayınlanmış 1157 çalışmaları bu şekilde mi düşünmek istiyoruz? İnsanları da bu şekilde mi 1158 cesaretlendirmek istiyoruz?</p> 1159 1160 <p>Yanıtı hayır olanlar, lütfen bunun için “tüketim” terimini 1161 kullanmaktan kaçınmaya katılsınlar.</p> 1162 1163 <p>Yerine ne kullanabiliriz? “Okumak,” “dinlemek,” 1164 “izlemek” veya “göz atmak” gibi belirgin fiileri 1165 kullanabilirsiniz, üstelik bu fiiller aşırı genelleştirme eğilimini de 1166 dinginlemeye de yarar.</p> 1167 1168 <p>Genelleştirme ısrarınız varsa, “tüketime” göre daha az esneklik 1169 gerektiren “bakmak, ilgilenmek (attend to)” fiilini 1170 kullanabilir. Pratik amaçlı bir çalışma için en iyisi 1171 “kullanmak” fiilidir.</p> 1172 1173 <p>Bir sonraki girdiye bakınız.</p> 1174 1175 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1176 <!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX = /^.(es)$/" --> 1177 <!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your 1178 language to refer to mobile computers; otherwise, 1179 fill the translation with a space. --> 1180 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1181 <h3 id="Terminal">“Uçbirim”</h3> 1182 1183 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1184 <p>Mobil telefonlar ve tabletler bilgisayardır ve insanlar bu aygıtlardaki 1185 hesaplamalarını özgür yazılım kullanarak yapabilmelidir. Onları 1186 “uçbirim (terminal)” olarak adlandırmak, bu aygıtların 1187 sunuculara bağlanmak için uygun olduğunu varsayar, bu da kendi 1188 hesaplamalarınız yapmak için kötü bir yoldur.</p> 1189 1190 <!--#endif --> 1191 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1192 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1193 <h3 id="Assets">“Varlıklar”</h3> 1194 1195 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1196 <p> 1197 Yayınlanmış çalışmalardan “varlıklar” veya “dijital 1198 varlıklar” olarak söz etmenin, onlardan <a 1199 href="#Content">“içerik”</a> olarak söz etmekten daha da kötü 1200 olduğunu düşünüyoruz. Çünkü, çalışmaların ticari değeri dışında toplumsal 1201 bir değere sahip olmadıklarını varsayıyor.</p> 1202 1203 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1204 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1205 <h3 id="Creator">“Yaratıcı”</h3> 1206 1207 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1208 <p> 1209 Yazarlara uygulandığı gibi “yaratıcı” terimi, kapalı bir şekilde 1210 onları bir ilahlıkla (“Yaradan”) karşılaştırır. Bu terim, 1211 yayıncılar tarafından yazarların moral kişiliğini sıradan insanlarınkinden 1212 daha yüksekte tutmak için, yayıncıların, yazarların adına uygulayabildikleri 1213 güçlendirilmiş telif hakkı gücünü haklı göstermek için kullanılıyor. Bu 1214 terim yerine “yazar” kullanımını öneriyoruz. Ancak çoğu durumda, 1215 kastettiğiniz “telif hakkına sahip” (“copyright 1216 holder”) anlamına gelmektedir. Bu terimler denk değildir, sıklıkla 1217 telif hakkı sahibi yazar değildir.</p> 1218 1219 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1220 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1221 <h3 id="SoftwareIndustry">“Yazılım Endüstrisi”</h3> 1222 1223 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1224 <p> 1225 “Yazılım Endüstrisi” terimi insanların yazılımın bir tür fabrika 1226 ile üretildiği ve “tüketicilere” iletildiği imgesi yaratmalarını 1227 cesaretlendirir. Özgür Yazılım Topluluğu durumun böyle olmadığını 1228 gösterir. Yazılım ticari faaliyeti vardır, ve değişik faaliyetler özgür 1229 ve/veya özgür olmayan yazılımlar geliştirirler, ancak özgür yazılım 1230 geliştirenler fabrika gibi çalışmamaktadır.</p> 1231 <p> 1232 “Endüstri” kelimesi yazılım patentlerinin savunucuları 1233 tarafından propaganda terimi olarak kullanılmaktadır. Yazılım geliştirmeyi 1234 “endüstri” olarak tanımlamakta, ve bunun patent tekellerine 1235 karşı çıkma anlamına geldiğini söylemektedirler. <a 1236 href="https://web.archive.org/web/20071215073111/http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/" 1237 title="archived version of http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/"> 2003 1238 yılında yazılım patentlerini reddeden Avrupa Parlamentosu, 1239 “endüstri”yi “malzeme metalarının otomatik üretimi” 1240 olarak tanımlamak üzere oy kullandı.</a></p> 1241 1242 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1243 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1244 <h3 id="SellSoftware">“Yazılımın satılması”</h3> 1245 1246 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1247 <p> 1248 “Yazılımın satılması” terimi kafa karıştırıcıdır. Kesin 1249 konuşursak, özgür bir programın kopyasının bir para karşılığı verilmesi <a 1250 href="/philosophy/selling.html">“satmak”tır</a>; ancak insanlar 1251 genellikle, “satma” terimini yazılımın sonraki kullanımlarında 1252 özel mülk kısıtlamalar olmasıyla ilişkilendirmektedir. Ne demek istediğinize 1253 bağlı olarak “bir ücret karşılığında bir programın kopyalarının 1254 dağıtılması” veya “bir programın kullanılmasına özel mülk 1255 kısıtlamaların getirilmesi” gibi daha açık ifadeler kullanabilir ve 1256 kafa karışıklığını önleyebilirsiniz.</p> 1257 <p> 1258 Bu konu hakkında daha fazla bilgi için, “<a 1259 href="/philosophy/selling.html">Özgür Yazılımın Satılması</a>” 1260 bölümüne bakınız.</p> 1261 1262 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1263 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1264 <h3 id="FOSS">“ÖAKY”</h3> 1265 1266 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1267 <p> 1268 “Özgür ve Açık Kaynak Yazılım” anlamına gelen “ÖAKY 1269 (FOSS)” terimi <a href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür yazılım 1270 ve açık kaynak arasında tarafsız olmanın</a> bir yolu olarak ortaya kondu, 1271 ama aslında bunu başaramıyor. Eğer tarafsızlık amacınızsa, 1272 “ÖLAKK” daha iyi bir seçenektir. Ancak eğer özgürlüğün tarafını 1273 tuttuğunuzu göstermek istiyorsanız, tarafsız bir terim kullanmayın.</p> 1274 1275 <blockquote><p><b>ÖAKY</b> yerine <b>özgür yazılım</b> diyoruz.</p> 1276 </blockquote> 1277 1278 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1279 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1280 <h3 id="FLOSS">“ÖLAKY”</h3> 1281 1282 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1283 <p> 1284 “Özgür/Libre ve Açık Kaynak Yazılım” anlamına gelen “ÖLAKK 1285 (FLOSS)” terimi <a href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür 1286 yazılım ve açık kaynak arasında tarafsız olmanın</a> bir yolu olarak ortaya 1287 kondu. Eğer tarafsızlık amaçsa, “ÖLAKK” tarafsız olmanın en iyi 1288 yoludur. Ancak eğer özgürlüğün tarafını tutuyorsanız, tarafsız bir terim 1289 kullanmayın.</p> 1290 1291 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1292 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1293 <h3 id="FreelyAvailable">“Özgürce edinilebilen yazılım”</h3> 1294 1295 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1296 <p> 1297 “Özgürce edinilebilen yazılım” terimini özgür yazılım için bir 1298 eşanlamlı olarak kullanmayın. Terimler aynı değildir. Yazılım eğer herhangi 1299 bir kimse bir kopyasını kolayca edinebiliyorsa “özgürce edinilebilen 1300 yazılım”dır. “Özgür yazılım” ise bir kopyaya sahip 1301 kullanıcıların özgürlükleriyle tanımlanmıştır. Bunlar farklı sorulara farklı 1302 yanıtlardır. 1303 </p> 1304 1305 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1306 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1307 <h3 id="Freeware">“Ücretsiz Yazılım (freeware)”</h3> 1308 1309 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1310 <p> 1311 Lütfen “özgür yazılım” için eş anlamlı kelime olarak 1312 “freeware”i kullanmayın. “Freeware” terimi 1313 1980’lerde yalnızca çalıştırılabilir olarak yayınlanan programlar için 1314 kullanılmıştı, kaynak kodu mevcut değildi. Günümüzde üzerinde fikir 1315 birliğine varılmış bir anlamı yoktur.</p> 1316 <p> 1317 Ayrıca, İngilizceden farklı diller kullanırsanız, “özgür yazılım 1318 (freesoftware)” ya da “freeware” gibi İngilizce sözcükleri 1319 almayın. Dilinizin sağladığı daha az kafa karıştırıcı olan sözcükleri 1320 kullanmaya çalışın. Aşağıda “özgür yazılım” terimi için kafa 1321 karıştırıcı olmayan önerilen çeşitli dillere çevrilmiş <a 1322 href="/philosophy/fs-translations.html">çeviriler</a> mevcuttur.</p> 1323 1324 <p> 1325 <a href="/philosophy/fs-translations.html">Kendi dilinizde</a> bir sözcük 1326 oluşturarak, gerçekten de özgürlüğe atıf yaptığınızı ve yalnızca birtakım 1327 yabancı pazarlama kavramlarını papağan gibi tekrarlamadığınızı 1328 gösterirsiniz. Özgürlüğe ilişkin atıf, vatandaşlarınıza ilk başta garip ya 1329 da rahatsız edici gelebilir ancak bir kere tam da ifade ettiği şey anlamına 1330 geldiğini gördüklerinde, hususu gerçekten de tam olarak anlayacaklardır. 1331 </p> 1332 1333 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1334 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1335 <h3 id="Product">“Ürün”</h3> 1336 1337 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1338 <p> 1339 Bir ürün hakkında konuşuyorsanız, elbette ona öyle deyin. Ancak bir 1340 hizmetten söz ediyorsanız, lütfen onu “ürün” olarak 1341 adlandırmayın. Eğer bir hizmet sağlayıcı, kendi hizmetlerine 1342 “ürün” diyorsa, lütfen ısrarla ondan “hizmet” olarak 1343 söz etmeye devam edin. Eğer bir hizmet sağlayıcı bir paket teklifinden 1344 “ürün” olarak söz ediyorsa lütfen ısrarla ondan 1345 “teklif” olarak söz etmeye devam edin. 1346 </p> 1347 1348 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM --> 1349 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY --> 1350 <h3 id="Content">“İçerik”</h3> 1351 1352 <!-- GNUN-SORT-END-KEY --> 1353 <p> 1354 Bir rahatlık ve memnuniyet duygusu tanımlamak isterseniz, mutlaka 1355 “memnun” (content) deyin, ancak yazarlığın yazılı veya başka 1356 çalışmalarını tanımlamak için bu kelimeyi kullanmak, bu çalışmalara ilişkin 1357 belirli bir yaklaşımı, amacı bir kutuyu doldurmak ve para kazanmak olan 1358 birbiriyle değiştirilebilir mallar oldukları yaklaşımını ortaya 1359 çıkarır. Aslında, çalışmaları hor görmektedir. Eğer bu tutumu 1360 benimsemiyorsanız, bu kelime yerine “çalışmalar” veya 1361 “yayınlar” diyebilirsiniz. 1362 </p> 1363 <p> 1364 “İçerik” terimini kullananlar genelde çalışmaların yazarları 1365 (“yaratıcıları” derler) adına telif hakkının gücünün 1366 artırılmasını isteyen yayıncılardır. “İçerik” terimi, gerçekte 1367 bu çalışmalara karşı gerçek tutumlarını ortaya çıkarır.</p> 1368 1369 <p>“İçerik” kullanımını ilk olarak 2002 tarihinde eleştirmiştik. Bu 1370 durum Tom Chatfield tarafından <a 1371 href="https://www.theguardian.com/culture/2016/aug/02/how-to-deal-with-trump-trolls-online"><cite>The 1372 Guardian</cite>'da</a> da anlatılıyor:</p> 1373 1374 <blockquote><p> 1375 İçeriğin kendisi, içerik gibi kelimelerin kullanımının önerdiği gibi, 1376 yersizdir. Her yazılmış parçayı “içerik” olarak etiketlemeye 1377 başladığınız anda, onun mübadele edilebilirliğini kabul etmiş oluyorsunuz: 1378 birincil kullanım amacı salt ölçüm değirmeninde öğütülmek olacak olan bir 1379 öğe. 1380 </p></blockquote> 1381 1382 <p> 1383 Başka bir ifadeyle, “içerik” yayınları ve yazılanları, 1384 İnternetin “tüpleri” içerisinde taşınmaya ve ölçülmeye uygun bir 1385 çeşit püre biçimine indirger. 1386 </p> 1387 1388 <p>Daha sonra, <a 1389 href="https://www.theguardian.com/film/2022/aug/03/tax-concerns-axed-batgirl-but-studios-will-suffer-if-they-become-too-cynical"> 1390 Peter Bradshaw da bunun farkına vardı.</a></p> 1391 1392 <blockquote><p> 1393 Stüdyolar filmlere saf, tekdüze, şirketsel “içerik” olarak 1394 yaklaştıklarında bu olur, muhasebeciler yapmanın mantıklı olduğunu 1395 söylediğinde kapatılabilen süper kahramanlık peltesinden oluşan bir Gazprom 1396 boru hattı. 1397 </p></blockquote> 1398 1399 <p> 1400 <a 1401 href="https://tedgioia.substack.com/p/14-warning-signs-that-you-are-living"> 1402 Martin Scorsese, filmlerine ilişkin olarak “içerik” tutumunu 1403 kınadı</a>.</p> 1404 1405 <p> 1406 “İçerik” ile kastedilen tutum, <a 1407 href="https://anildash.com/2022/02/09/the-stupid-tech-content-culture-cycle/">düşüncelerini 1408 bu kavram üzerine dayandıran insanlarca yürütülen platformların geliştirme 1409 yoluna</a> ilişkin bu eleştirel betimlemede açıkça resmediliyor.</p> 1410 1411 <p> 1412 Yazı bu kelimeyi, “tüketim” ve “yaratıcılar” ile 1413 birlikte tekrar tekrar kullanıyor. Belki de bu insanların düşünme şeklini 1414 göstermek istiyor. 1415 </p> 1416 1417 <p><a href="https://www.salon.com/2000/06/14/love_7/">Courtney Love'ın Steve 1418 Case'e açık mektubu</a>nu da okuyun ve o sayfada “content 1419 provider” (“içerik sağlayıcı”)yı aratın. Heyhat, Bayan 1420 Love “fikri mülkiyet” (“intellectual property”) 1421 teriminin de <a href="#IntellectualProperty">yanıltıcı ve kafa 1422 karıştırıcı</a> olduğunu bilmiyor.</p> 1423 <p> 1424 Diğer insanlar, “<i>memnuniyet</i> sağlayıcısını” kullandıkları 1425 sürece, politik muhalifler, kendilerini “şikayetçi sağlayıcılar” 1426 olarak adlandırır.</p> 1427 <p> 1428 “İçerik yönetimi” terimi belirsizliğiyle ödül 1429 kazanmalıdır. “İçerik”, “bir tür bilgi” anlamına 1430 gelir ve “yönetim” ise bu kapsamda “bu bilgiyle bir şey 1431 yapmak” anlamına gelecektir. Böylece “içerik yönetim 1432 sistemi”, bir tür bilgiyle birşey yapmak üzere bir 1433 sistemdir. Neredeyse tüm programlar bu tanıma uygundur.</p> 1434 1435 <p> 1436 Çoğu durumda, bu terim gerçekte web sitesinde sayfaları güncellemek için 1437 kullanılan sistemi belirtir. Bu yüzden, “web sitesi sürüm 1438 sistemi” (“web site revision system” - WRS) terimini 1439 öneriyoruz.</p> 1440 1441 <!-- GNUN-SORT-STOP --> 1442 <hr class="no-display" /> 1443 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Bu yazı <a 1444 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür 1445 Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite></a> 1446 kitabında yayınlanmıştır.</p></div> 1447 </div> 1448 1449 <div class="translators-notes"> 1450 1451 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 1452 </div> 1453 </div> 1454 1455 <!-- for id="content", starts in the include above --> 1456 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 1457 <div id="footer" role="contentinfo"> 1458 <div class="unprintable"> 1459 1460 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 1461 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 1462 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 1463 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 1464 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 1465 gönderin.</p> 1466 1467 <p> 1468 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 1469 replace it with the translation of these two: 1470 1471 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 1472 translations. However, we are not exempt from imperfection. 1473 Please send your comments and general suggestions in this regard 1474 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 1475 1476 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 1477 1478 <p>For information on coordinating and contributing translations of 1479 our web pages, see <a 1480 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 1481 README</a>. --> 1482 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 1483 önerilerinizi lütfen <a 1484 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 1485 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 1486 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 1487 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 1488 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 1489 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 1490 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 1491 ziyaret edebilirsiniz.</p> 1492 </div> 1493 1494 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 1495 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 1496 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 1497 without talking with the webmasters or licensing team first. 1498 Please make sure the copyright date is consistent with the 1499 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 1500 document was modified, or published. 1501 1502 If you wish to list earlier years, that is ok too. 1503 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 1504 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 1505 year, i.e., a year in which the document was published (including 1506 being publicly visible on the web or in a revision control system). 1507 1508 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 1509 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 1510 <p>Copyright © 1996-2018, 2020, 2021, 2022 Free Software Foundation, Inc.</p> 1511 1512 <p>Bu sayfa <a rel="license" 1513 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 1514 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 1515 lisanslanmıştır.</p> 1516 1517 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 1518 <div class="translators-credits"> 1519 1520 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 1521 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 1522 <ul> 1523 <li>The FLOSS Information <a 1524 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 1525 2020.</li> 1526 <li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019, 2020, 2021, 2022.</li> 1527 <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> 1528 <li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> 1529 <li>Serkan Çapkan, 2009.</li> 1530 <li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> 1531 </ul></div> 1532 1533 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 1534 Son Güncelleme: 1535 1536 $Date: 2022/09/03 11:06:40 $ 1537 1538 <!-- timestamp end --> 1539 </p> 1540 </div> 1541 </div> 1542 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 1543 </body> 1544 </html>