why-gnu-linux.html (15553B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/why-gnu-linux.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="gnulinux" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Neden GNU/Linux? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 12 <!--#include virtual="/gnu/po/why-gnu-linux.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 14 <!--#include virtual="/gnu/gnu-breadcrumb.tr.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>İsim Dediğin Nedir Ki?</h2> 19 20 <address class="byline">yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 21 22 <p> 23 İsimler anlamları iletirler; seçtiğimiz isimler, söylediğimiz şeylerin 24 anlamını belirler. Uygun seçilmemiş bir isim, insanlara yanlış bir fikir 25 verir. “Gül”e “Gül” demeseydik yine de güzel 26 kokacaktı, ama ona kalem diyecek olursak onunla yazmaya çalışacak insanlar 27 hayal kırıklığına uğrayacaktır. Ayrıca kaleme “gül” dersek 28 insanlar bunun ne işe yaradığını da anlayamazlar. Dolayısıyla eğer biz de 29 sistemimize Linux diyecek olursak, bu adlandırma sistemin kökeni, geçmişi ve 30 amacı konusunda yanlış bir fikir verir. Ama eğer <a 31 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> dediğinizde (ayrıntılı olmasa 32 da) doğru bir fikir verecektir.</p> 33 34 <div class="announcement comment" role="complementary"> 35 <hr class="no-display" /> 36 <p>Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için <a 37 href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a>, isimlendirme konusunu 38 GNU/Linux sistemi tarihçesiyle ilişkili olarak anlatan <a 39 href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU Projesi</a> yazımızı, ve <a 40 href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç Duymamış GNU 41 Kullanıcıları</a> başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.</p> 42 <hr class="no-display" /> 43 </div> 44 45 <p> 46 Peki adlandırma meselesinin topluluğumuz için ne önemi var? İnsanların 47 sistemin kökenini, geçmişini veya amacını bilip bilmemesi önemli mi? Evet, 48 önemli. Çünkü geçmişi unutan insanlar onu tekrar etmeye mahkumdur. <a 49 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> etrafında gelişen Özgür Dünya 50 güvende değil; bizi GNU’yu geliştirmeye iten sorunlar tamamen ortadan 51 kalkmadı. Üstelik bunların tekrar ortaya çıkma tehlikesi var.</p> 52 53 <p> 54 Neden bu işletim sistemine Linux yerine GNU/Linux demenin doğru olduğunu 55 açıkladığım zaman insanlar bazen şu cevabı veriyor:</p> 56 57 <blockquote><p> 58 <em>Varsayalım ki GNU Projesinin bu iş için takdir edilmesi gerekiyor. Peki 59 ama insanlar takdir etmediğinde cidden sızlanmaya değer mi? Asıl önemli olan 60 işin yapılmış olması mı, yoksa kimin yaptığı mı? Sakin olmalı ve işinizi 61 doğru yaptığınız için gurur duymalısınız. Emeğinizin takdir edilip 62 edilmemesini de dert etmemelisiniz.</em> 63 </p></blockquote> 64 <p> 65 Bu akıllıca bir öğüt olurdu. Tabii şayet durum sizin dediğiniz gibi 66 olsaydı... Yani şayet iş bitmiş, sıra dinlenmeye gelmiş olsaydı... Keşke 67 böyle olsaydı! Ama tehditler bir yığın. Üstelik vakit gelecekten emin olma 68 vakti değil. Topluluğumuzun gücü kendini özgürlüğe ve işbirliğine adamış 69 olmasından geliyor. <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> adını 70 kullanmak, insanların bu idealleri hatırlayıp başkalarını da 71 bilgilendirmeleri için bir yoldur.</p> 72 73 <p> 74 GNU’suz da iyi bir özgür yazılım üretmek mümkün; Linux adına da pek çok iyi 75 işler yapıldı. Ama “Linux” terimi, isim olarak ortaya 76 çıktığından beri işbirliği yapma özgürlüğüne adanmamış bir felsefeye 77 sahip. Linux ismi, iş dünyası tarafından giderek artan düzeyde 78 kullanıldıkça, onu topluluk ruhuyla bağdaştırmakta daha da büyük sorunlar 79 yaşayacağız.</p> 80 81 <p> 82 Özgür yazılımın geleceğine karşı önemli bir tehdit; “Linux” 83 dağıtımları hazırlayan şirketlerin, rahatlık ve güç kazandırdığı bahanesiyle 84 özgür olmayan yazılımları <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>'a 85 ekleme eğilimleridir. Bütün büyük ticari dağıtımların geliştiricileri böyle 86 davranıyor. Hiçbiri bütünüyle özgür bir dağıtım üretmiyor. Bir çoğu, 87 dağıtımlarındaki özgür olmayan paketleri açıkça belirtmiyor da. Hatta çoğu, 88 özgür olmayan yazılımlar geliştirip bunları sisteme ekliyor. Kimi ise çirkin 89 bir şekilde, kullanıcısına Microsoft Windows'un verdiğinden daha fazla 90 özgürlük vermeyen, “kullanıcı başına lisanslanmış” 91 “Linux” sistemlerinin reklamını yapıyor.</p> 92 93 <p> 94 İnsanlar özgür olmayan yazılımların eklenmesini, “Linux'un yaygınlık 95 kazanacağını” bahane ederek haklı çıkarmaya çalışıyor. Böyle diyerek 96 aslında popülerliği özgürlüğün üzerinde tutuyorlar. Bazen de bunu açıkça 97 itiraf ediyorlar. Mesela Wired Magazine; Robert McMillan'ın (Linux Magazine 98 editörü) açık kaynaklı yazılımların politik kararlardan değil, teknik 99 kararlardan güç alması gerektiğini düşündüğünü söylüyor. Ayrıca Caldera’nın 100 <abbr title="Chief Executive Officer">CEO</abbr>'su kullanıcıları açık açık 101 <a href="https://www.zdnet.com/article/stallman-love-is-not-free/">özgürlük 102 gayelerini bir kenara bırakıp “Linux'un popülerliği” için 103 çalışmaya</a> teşvik ediyor.</p> 104 105 <p> 106 Eğer popülerlikten kastımız, özgür olmayan yazılımlar içeren herhangi bir <a 107 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> dağıtımını kullanan insanların 108 sayısı ise, <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> sistemlerine 109 özgür olmayan yazılımlar eklemek belki popülerliği artıracaktır. Ancak aynı 110 zamanda bu durum alttan alta, topluluğun, özgür olmayan yazılımları sanki 111 iyi bir şeymiş gibi görmelerini de teşvik etmektedir. Eğer arabayı yolda 112 tutmayı beceremiyorsanız, hızlı sürmenizin ne anlamı var?</p> 113 114 <p> 115 Özgür olmayan “eklenti” bir kitaplık ya da programlama aracı 116 olduğunda, özgür yazılım geliştiricileri için bir tuzağa dönüşebilir bu 117 durum. Yazılım geliştiricileri, özgür olmayan bir pakete bağımlılık duyan 118 bir özgür yazılım geliştirdiklerinde, bu yazılım tam anlamıyla özgür bir 119 sistemin parçası olamayacaktır. Motif ve Qt geçmişte pek çok özgür yazılımı 120 bu yolla tuzağa düşürdü ve bu durum, çözümü yıllar süren sorunlar 121 doğurdu. Motif, modası geçip, kullanılmaz olana kadar bir sorun olmaya devam 122 etti. Sun'ın özgür olmayan Java uygulaması da benzer bir etki yaratmıştı: <a 123 href="/philosophy/java-trap.html">Java Kapanı</a>, neyse ki şimdi bu durum 124 çoğunlukla düzeldi.</p> 125 126 <p> 127 Eğer topluluğumuz bu yolda ilerlemeye devam ederse, bu durum <a 128 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a>'un geleceğini özgür ve özgür 129 olmayan bileşenlerden oluşmuş bir mozaiğe dönüştürebilir. Bundan beş yıl 130 sonra eminiz ki hâlâ pek çok özgür yazılımımız olacak, ama eğer dikkatli 131 olmazsak, sistemimiz, kullanıcıların bulmayı umduğu özgür olmayan yazılımlar 132 olmaksızın pek kullanışlı olmayacak. Bu gerçekleşirse özgürlük çabalarımız 133 başarısızlığa uğramış demektir.</p> 134 135 <p> 136 Eğer özgür alternatifler yayınlamak sadece bir programlama meselesi olsaydı, 137 topluluğumuzun geliştirme kaynakları arttıkça gelecekteki problemleri çözmek 138 daha kolaylaşabilirdi. Ama biz bu işi zorlaştıran tehditlerle karşı 139 karşıyayız: Özgür yazılımı yasaklayan kanunlar. Yazılım patentleri 140 çoğaldıkça ve <abbr title="Digital Millennium Copyright Act">DMCA</abbr> 141 benzeri kanunlar, DVD izlemek veya RealAudio yayınlarını dinlemek gibi 142 önemli işler için yapılmış özgür yazılımların geliştirilmesini yasaklamak 143 amacıyla kullanıldıkça, patentli ve saklı veri biçimlerine karşı mücadele 144 etmek için <strong>bunları kullanan özgür olmayan yazılımları 145 reddetmekten</strong> başka bir yolumuz kalmayacak.</p> 146 147 <p> 148 Bu tehditlere cevap verebilmek için pek çok farklı mücadele şekli 149 geliştirmek gerekiyor. Ama bir tehdidi boşa çıkarmak için ihtiyacımız olan 150 şey, her şeyden önce, işbirliği yapma özgürlüğü gayemizi hatırlamaktır. Sırf 151 güçlü, güvenilir yazılımlar üretme arzusunun insanları büyük çabalar 152 sarfetmeye teşvik etmesini bekleyemeyiz. Kendilerinin ve topluluklarının 153 özgürlüğü için savaşan, bunu yıllarca sürdürüp yılmayan insanların 154 kararlılığına ihtiyacımız var.</p> 155 156 <p> 157 Bizim topluluğumuzda bu amaç ve kararlılık asıl olarak GNU Projesi’nden 158 kaynaklanıyor. Özgürlükten ve topluluktan, arkasında dimdik durulacak şeyler 159 olarak bahsedenler bizleriz, “Linux”tan bahseden kuruluşlar 160 bunlara pek değinmez. “Linux” ile ilgili dergiler genellikle 161 özgür olmayan yazılımların reklamlarıyla doludur. “Linux”u 162 paketleyen şirketler sisteme özgür olmayan yazılımlar ekliyor; başka 163 şirketler özgür olmayan yazılımlar vasıtasıyla “Linux'u 164 destekliyor”; “Linux” kullanıcı grupları ise bahsi geçen 165 bu yazılımları tanıtmaları için satıcıları davet ediyor. Dolayısıyla 166 topluluğumuzdaki insanların, özgürlük ve kararlılık idealleriyle 167 buluştukları başlıca mekan GNU Projesi'dir.</p> 168 169 <p> 170 Peki insanlar bu ideallerle buluştuklarında, bu ideallerin kendileriyle 171 bağlantısını hissedebilecekler mi?</p> 172 173 <p> 174 GNU Projesi’nden çıkan bir sistem kullandıklarını bilen insanlar kendileri 175 ile GNU arasında doğrudan bir bağlantı görebilirler. Bizim felsefemizi bir 176 çırpıda kabul etmeseler de en azından bunun hakkında ciddi ciddi düşünmek 177 için bir neden göreceklerdir. Kendilerini “Linux kullanıcıları” 178 olarak gören ve GNU Projesi’nin “Linux için kullanışlı olduğu 179 kanıtlanmış araçlar geliştirdiğine” inanan kişiler kendileri ile GNU 180 arasında sadece dolaylı bir ilişki kurabilirler. GNU felsefesiyle karşı 181 karşıya geldiklerinde de bu felsefeyi göz ardı etmeleri muhtemeldir.</p> 182 183 <p> 184 GNU Projesi idealisttir ve bugün kim idealizmi savunsa büyük bir engelle 185 karşılaşır. Bu engel; hakim ideolojinin, insanları idealizmi 186 “kullanışsız” bulup göz ardı etmeye teşvik etmesidir. Halbuki 187 bizim idealizmimiz oldukça kullanışlıdır: özgür bir <a 188 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> işletim sistemimizin var 189 olmasının nedeni de budur aslında. Bu sistemi seven insanlar bunun bizim 190 idealizmimiz sayesinde gerçekleştiğini bilirler.</p> 191 192 <p> 193 Eğer “görev” gerçekten tamamlanabilmiş olsaydı, emeğimizin 194 takdir edilmesi dışında bir mesele olmasaydı belki bu konuyu 195 boşverebilirdik. Ama bu durumda değiliz. İnsanları yapılacak işleri yapmaya 196 yüreklendirmek için şimdiye kadar yaptıklarımızın takdir edilmesi 197 gerekiyor. Lütfen işletim sistemini <a 198 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux</a> olarak adlandırarak bize 199 yardımcı olun.</p> 200 201 <hr class="no-display" /> 202 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Bu yazı <a 203 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür 204 Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite></a> 205 kitabında yayınlanmıştır.</p></div> 206 </div> 207 208 <div class="translators-notes"> 209 210 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 211 </div> 212 </div> 213 214 <!-- for id="content", starts in the include above --> 215 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 216 <div id="footer" role="contentinfo"> 217 <div class="unprintable"> 218 219 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 220 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 221 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 222 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 223 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 224 gönderin.</p> 225 226 <p> 227 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 228 replace it with the translation of these two: 229 230 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 231 translations. However, we are not exempt from imperfection. 232 Please send your comments and general suggestions in this regard 233 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 234 235 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 236 237 <p>For information on coordinating and contributing translations of 238 our web pages, see <a 239 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 240 README</a>. --> 241 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 242 önerilerinizi lütfen <a 243 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 244 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 245 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 246 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 247 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 248 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 249 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 250 ziyaret edebilirsiniz.</p> 251 </div> 252 253 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 254 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 255 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 256 without talking with the webmasters or licensing team first. 257 Please make sure the copyright date is consistent with the 258 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 259 document was modified, or published. 260 261 If you wish to list earlier years, that is ok too. 262 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 263 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 264 year, i.e., a year in which the document was published (including 265 being publicly visible on the web or in a revision control system). 266 267 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 268 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 269 <p>Copyright © 2000, 2007, 2021 Richard Stallman</p> 270 271 <p>Bu sayfa <a rel="license" 272 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 273 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 274 lisanslanmıştır.</p> 275 276 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 277 <div class="translators-credits"> 278 279 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 280 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 281 <ul> 282 <li> T. E. Kalaycı, 2019.</li> 283 <li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a 284 href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2008, 2009.</li> 285 <li>Hale Acun <a 286 href="mailto:halesss@yahoo.com"><halesss@yahoo.com></a>, 2007.</li> 287 <li>Fırat Özgül <a 288 href="mailto:ozgulfirat@gmail.com"><ozgulfirat@gmail.com></a>, 289 2008.</li> 290 </ul></div> 291 292 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 293 Son Güncelleme: 294 295 $Date: 2021/11/02 14:41:49 $ 296 297 <!-- timestamp end --> 298 </p> 299 </div> 300 </div> 301 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 302 </body> 303 </html>