who-does-that-server-really-serve.html (29619B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays cultural ns" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Bu Sunucu Gerçekte Kime Hizmet Ediyor? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 12 <!--#include virtual="/philosophy/po/who-does-that-server-really-serve.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 14 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>Bu sunucu gerçekte kime hizmet ediyor?</h2> 19 20 <address class="byline">yazan Richard Stallman</address> 21 22 <div class="introduction"> 23 <p><em>İnternet'te, özel mülk yazılım, bilişim özgürlüğünüzü kaybetmenin tek 24 yolu değildir. Yazılım Yerine Hizmet veya SaaSS, birisine bilişiminiz 25 üzerinde yetki vermenin bir başka yoludur.</em></p> 26 </div> 27 28 <p>Temel nokta şudur: Bir başkasının yazdığı bir program üzerinde (eğer 29 özgürse) denetim sahibi olabilirsiniz, fakat başka birinin çalıştırdığı bir 30 hizmet üzerinde hiçbir zaman denetim sahibi olamazsınız, bu nedenle asla 31 ilkesel olarak bir programı çalıştırarak yapabileceğiniz bir hizmeti 32 kullanmayın.</p> 33 34 35 <p>SaaSS, bir programın kopyanızı çalıştırmak için başkası tarafından uygulanan 36 bir hizmeti kullanmak anlamına gelir. Terim bize ait; makaleler ve reklamlar 37 bu terimi kullanmaz ve bir hizmetin SaaSS olup olmadığını size 38 söylemez. Bunun yerine bazıları kötü eğilimli, bazıları iyi başka 39 uygulamalarla birlikte SaaSS’yi bir öbek haline getiren, muğlak ve dikkat 40 dağıtıcı bir terim olan “bulut”u kullanacaklardır. Bu sayfadaki 41 açıklama ve örneklerle bir hizmetin SaaSS olup olmadığını anlayabilirsiniz.</p> 42 43 <h3>Arka Plan: Özel Mülk Yazılım, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?</h3> 44 45 <p>Dijital teknoloji size özgürlük verebilir; aynı zamanda özgürlüğünüzü 46 elinizden alabilir. Bilişimimiz üzerindeki denetimimize karşı ilk tehdit 47 özel mülk yazılımdan geldi: Sahipleri (Apple veya Microsoft gibi bir şirket) 48 denetlediği için kullanıcıların denetleyemediği yazılımlar. Sahipler; casus 49 yazılım, arka kapılar ve <a href="https://www.defectivebydesign.org">Dijital 50 Kısıtlamalar Yönetimi (<abbr title="Digital Restrictions 51 Management">DRM</abbr>)</a> (propagandalarında “Dijital Haklar 52 Yönetimi [Digital Rights Management]” olarak söz edilir) gibi kötücül 53 özellikleri ekleyerek bu haksız güçten yararlanırlar.</p> 54 55 <p>Bu soruna sunduğumuz çözüm; özgür yazılım geliştirmek ve özel mülk yazılımı 56 reddetmektir. Özgür yazılım, bir kullanıcı olarak, dört temel özgürlüğe 57 sahip olduğunuz anlamına gelir: (0) Programı istediğiniz gibi 58 çalıştırmak, (1) kaynak kodunu incelemek ve istediğiniz şekilde 59 değiştirmek, (2) eksiksiz kopyalarını yeniden dağıtmak ve 60 (3) değiştirilmiş sürümlerin kopyalarını yeniden dağıtmak. (<a 61 href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılım tanımına</a> bakınız.)</p> 62 63 <p>Özgür yazılımla, biz kullanıcılar, bilişimimizin denetimini geri 64 alırız. Özel mülk yazılım hâlâ var ancak onları hayatımızın dışında 65 tutabiliriz ve çoğumuz bunu zaten yapıyor. Bununla birlikte artık 66 bilişimimizin denetiminden vazgeçmenin başka cazip bir yolu var: Yazılım 67 yerine Hizmet (Service as a Software Substitute [SaaSS]). Özgürlüğümüz 68 uğruna bunu da reddetmeliyiz.</p> 69 70 <h3>Yazılım Yerine Hizmet, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?</h3> 71 72 <p>Yazılım yerine Hizmet (SaaSS); bir hizmetin, bir programın kopyasını 73 çalıştırmak için onun yerine kullanılması anlamına gelir. Somut olarak 74 birisinin belirli bilişim faaliyetlerini yapan bir ağ sunucusu oluşturduğu 75 (örneğin; bir fotoğrafı değiştirmek, metni başka bir dile çevirmek vb.), 76 sonra da bu sunucu üzerinden <em>kendi bilişimlerini</em> yapmak üzere 77 kullanıcıları davet ettiği anlamına gelir. Sunucunun bir kullanıcısı olarak 78 verilerinizi sunucuya gönderirsiniz, böylece sunucu sağlanan veriler 79 üzerinde bilişim faaliyetini yapar ve sonuçları size geri gönderir veya 80 doğrudan sizin adınıza hareket eder.</p> 81 82 <p>Belirli bir bilişim faaliyetine <em>sahip olmak</em> ne demek? Başka hiç 83 kimsenin özü itibariyle ona dahil olmadığı anlamına geliyor. “Özü 84 itibariyle dahil olmadığı”nı açıklamak için bir düşünce deneyi 85 sunuyoruz. Elinizdeki iş için ihtiyaç duyabileceğiniz herhangi bir özgür 86 yazılımın, ihtiyaç duyabileceğiniz tüm verinin ve hangi hız, işlevsellik ve 87 kapasiteye ihtiyaç duyuyorsanız o düzeyde bilgisayarların kullanımınıza açık 88 olduğunu varsayalım. Bu belirli bilişim faaliyetini bu bilgisayarlar 89 içerisinde, başkasının bilgisayarlarıyla iletişim kurmadan yapabilir 90 miydiniz?</p> 91 92 <p>Eğer yapabilireniz, o zaman faaliyet <em>tamamen sizindir</em>. Özgürlük 93 aşkına onu denetlemeye hakkınız var. Özgür yazılım kullanarak faaliyeti 94 yaparsanız, onu denetlersiniz. Ancak başkasının hizmetini kullanarak 95 yaptığınızda kendi bilişim faaliyetinizin denetimini başkasına vermiş 96 olursunuz. Bu senaryoya SaaSS adını veriyoruz ve adaletsiz olduğunu 97 söylüyoruz.</p> 98 99 <p>Buna karşın temel nedenlerle bu faaliyeti kendi bilgisayarlarınızla 100 yapamıyorsanız o zaman faaliyet tamamen sizin olmuyor, böylece SaaSS konusu 101 bu faaliyet açısından uygun olmuyor. Genel olarak, bu faaliyetler 102 başkalarıyla iletişimi barındırıyor.</p> 103 104 <p>SaaSS sunucular, kullanıcıların sahip oldukları yazılımlardan çok daha 105 kaçınılmaz biçimde denetimi ele alıyorlar. Özel mülk yazılımla kullanıcılar 106 genellikle kaynak kodunu değil, yürütülebilir bir dosya alırlar. Bu; 107 çalışmakta olan kodu incelemeyi zorlaştırır, bu nedenle programın gerçekte 108 ne yaptığını belirlemek ve değiştirmek zordur.</p> 109 110 <p>SaaSS ile kullanıcılar bilişimlerini yapan yürütülebilir bir dosyaya bile 111 sahip değillerdir: kullanıcıların göremediği veya dokunamadığı başka birinin 112 sunucusundadır. Bu nedenle gerçekte ne yaptığını saptamaları imkânsızdır ve 113 onu değiştirmek de imkânsızdır.</p> 114 115 <p>Ayrıca SaaSS otomatik olarak belirli özel mülk yazılımların kötücül 116 özelliklerine eş değer sonuçlara yol açar.</p> 117 118 <p> Örneğin; bazı özel mülk programlar casus yazılımdır: Program, <a 119 href="/philosophy/proprietary-surveillance.html">kullanıcıların bilişim 120 etkinlikleri hakkında veri gönderir</a>. Microsoft Windows, kullanıcıların 121 etkinlikleriyle ilgili bilgileri Microsoft'a gönderir. Windows Media Player, 122 her kullanıcının izlediklerini veya dinlediklerini bildirir. Amazon Kindle; 123 kullanıcının hangi kitaplarda, hangi sayfalara baktığını ve ne zaman 124 olduğunu bildirir. Angry Birds kullanıcının coğrafi konum geçmişini 125 bildirir.</p> 126 127 <p>Özel mülk yazılımların aksine SaaSS, kullanıcının verilerini elde etmek için 128 gizli kod gerektirmez. Bunun yerine kullanıcıların kullanabilmeleri için 129 verilerini sunucuya göndermeleri gerekir. Bu, casus yazılımlarla aynı etkiye 130 sahiptir: Sunucu operatörü verileri alır—SaaSS'nin doğası gereği hiç 131 bir özel çaba göstermeden. Örneğin, kızının herhangi bir fotoğrafını hiç 132 yayımlamayı düşünmeyen Amy Webb, fotoğraflarını düzenlemek için SaaSS 133 (Instagram) kullanarak hata yaptı. Sonunda <a 134 href="https://slate.com/technology/2013/09/privacy-facebook-kids-dont-post-photos-of-your-kids-on-social-media.html">oradan 135 sızdılar</a>.</p> 136 137 <p>Teorik olarak benzer biçimli şifreleme (homomorphic encryption), bir gün 138 gelecekteki SaaSS hizmetlerinin kullanıcıların gönderdiği verilerin bir 139 kısmını anlayamayacak şekilde yapılandırılabileceği noktaya gelebilir. Bu 140 tür hizmetler, kullanıcıların merakla gözetlenmemesi için 141 <em>kurulabilir</em>; bu, onların gizlice gözetlemeyeceği anlamına gelmez. 142 Üstelik gizlice gözetleme SaaSS'ın ikincil adaletsizliklerinden sadece 143 birisidir.</p> 144 145 <p>Bazı özel mülk işletim sistemlerinde, bazı kişilerin yazılım 146 değişikliklerini uzaktan yüklemesine izin veren evrensel bir arka kapı 147 bulunur. Örneğin; Windows, Microsoft'un makinedeki herhangi bir yazılımı 148 zorla değiştirebileceği evrensel bir arka kapıya sahiptir. Neredeyse tüm 149 taşınabilir telefonlarda da var. Bazı sahipli uygulamaların evrensel arka 150 kapıları da vardır; mesela GNU/Linux için Steam istemcisi, geliştiricinin 151 değiştirilmiş sürümleri uzaktan yüklemesine izin verir.</p> 152 153 <p>SaaSS ile sunucu operatörü, sunucuda kullanılan yazılımı 154 değiştirebilir. Onun bilgisayarı olduğu için bunu yapabilmelidir; ancak 155 sonuç, evrensel bir arka kapıya sahip özel mülk bir uygulama programı 156 kullanmakla aynıdır: Birisi, kullanıcının bilişiminin nasıl yapıldığına dair 157 sessizce değişiklikler dayatma gücüne sahiptir.</p> 158 159 <p>Dolayısıyla SaaSS, özel mülk yazılımın casus yazılım ve evrensel bir arka 160 kapı ile çalışmasına eş değerdir. Sunucu operatörüne kullanıcının haksız bir 161 yetki vermesini sağlar ve bu yetki karşı koymamız gereken bir şeydir.</p> 162 163 <h3>SaaSS ve SaaS</h3> 164 165 <p>Başlangıçta bu sorunlu uygulamaya “Hizmet Olarak Yazılım” 166 anlamına gelen “SaaS” adını verdik. Bu, kullanıcılara 167 kopyalarını sunmak yerine bir sunucuda yazılım oluşturmak için yaygın olarak 168 kullanılan bir terimdi ve bu sorunun ortaya çıktığı durumları tam olarak 169 tanımladığını düşündük.</p> 170 171 <p>Daha sonra SaaS teriminin bazen iletişim hizmetleri, bu sorunun 172 uygulanamadığı etkinlikler, için kullanıldığının farkına vardık. Buna ek 173 olarak “Hizmet Olarak Yazılım” terimi, uygulamanın 174 <em>neden</em> kötü olduğunu açıklamıyor. Bu yüzden kötü uygulamayı daha net 175 bir şekilde tanımlayan ve bu konuda neyin kötü olduğunu söyleyen 176 “Yazılım Yerine Hizmet” terimini kullandık.</p> 177 178 <h3>SaaSS Sorununu Özel Mülk Yazılım Sorunundan Ayırt Etmek</h3> 179 180 <p>SaaSS ve özel yazılımlar benzer zararlı sonuçlara yol açar ancak yöntemleri 181 farklıdır. Özel mülk bir yazılımda yöntem; değiştirilmesi zor ve/veya yasa 182 dışı olan bir kopyaya sahip olmanız ve kullanmanızdır. SaaSS ile yöntem, 183 bilişiminizi yapan kopyaya sahip olmamanızdır.</p> 184 185 <p>Bu iki mesele çoğu zaman karışıktır ve bunun böyle olması şans ederi 186 değil. Web geliştiricileri; sunucu yazılımını tarayıcınızda, makinenizde 187 çalışan programlarla birlikte kümelemek için belirsiz “web 188 uygulaması” terimini kullanır. Bazı web sayfaları sizi 189 bilgilendirmeden tarayıcınıza önemsiz, hatta büyük JavaScript programları 190 yükler. <a href="/philosophy/javascript-trap.html">Bu JavaScript programları 191 özgür olmadığında</a> diğer tüm özgür olmayan yazılımlarla aynı türde bir 192 adaletsizliğe neden olurlar. Bununla birlikte burada hizmetin kendisinin 193 kullanılması ile ilgileniyoruz.</p> 194 195 <p>Birçok özgür yazılım destekçisi, SaaSS sorununun sunucular için özgür 196 yazılım geliştirerek çözüleceğini varsaymaktadır. Sunucu operatörü hatırına 197 sunucudaki programlar özgür olmalı; özel mülk olmaları durumunda 198 programların geliştiricilerinin/sahiplerinin sunucu üzerinde bir gücü 199 olur. Bu sunucu operatörüne haksızlıktır ve sunucunun kullanıcılarına hiçbir 200 şekilde yardımı dokunmaz. Ancak sunucudaki programlar özgür olursa bile, 201 <em>sunucunun kullanıcılarını</em> SaaSS'nin etkilerinden korumaz. Bu 202 programlar sunucu operatörünü özgürleştirir, sunucunun kullanıcılarını 203 değil.</p> 204 205 <p>Sunucu yazılımı kaynak kodunu yayımlamak topluluğa yarar sağlar: Uygun 206 şekilde yetenekli kullanıcıların benzer sunucuları kurmalarını, belki de 207 yazılımı değiştirmelerini sağlar. <a 208 href="/licenses/license-recommendations.html">GNU Affero GPL'yi sunucularda 209 sıkça kullanılan programların lisansı olarak kullanmanızı öneririz</a>.</p> 210 211 <p>Ancak bu sunuculardan hiçbiri, <em>sizin</em> sunucunuz olmadıkça (makinenin 212 mülkünüz olup olmadığına bakılmaksızın yazılımı denetlemeniz anlamında), 213 üzerinde yaptığınız bilişim üzerinde denetiminiz yoktur. Arkadaşınızın 214 yazılıma kendi bilgisayarınızda bakmasına izin vermiş olmanız gibi bazı 215 işler için arkadaşınızın sunucusuna güvenmeniz sorun değildir. Bunun dışında 216 kalan bütün sunucular sizin için SaaSS olacaktır. SaaSS sizi daima sunucu 217 operatörünün yetkisine tabi kılar ve tek çaresi <em>SaaSS 218 kullanmamaktır!</em> Sizin tarafınızdan sağlanan verilerle, kendi bilişim 219 işleriniz için başkasının sunucusunu kullanmayın.</p> 220 221 <p>Bu konu; “açık” ve “özgür” arasındaki farkın 222 derinliğini göstermektedir. Açık kaynak olan kaynak kodu <a 223 href="/philosophy/free-open-overlap.html">neredeyse her zaman 224 özgürdür</a>. Bununla birlikte sunucu yazılımı açık kaynak ve / veya özgür 225 olan bir <a href="https://opendefinition.org/ossd/">“açık 226 yazılım” hizmeti</a> fikri, SaaSS sorununu çözemez.</p> 227 228 <p>Hizmetler temelde programlardan farklıdır ve hizmetlerin ortaya çıkardığı 229 etik sorunlar, programların ortaya çıkardığı sorunlardan temel olarak 230 farklıdır. Karışıklığı önlemek için <a 231 href="/philosophy/network-services-arent-free-or-nonfree.html">bir hizmeti 232 “özgür” veya “özel mülk” olarak tanımlamaktan 233 kaçınıyoruz.</a></p> 234 235 <h3>SaaSS'yi Diğer Ağ Hizmetlerinden Ayırt Etme</h3> 236 237 <p>Hangi çevrim içi hizmetler SaaSS'dir? En açık örnek, diyelim ki İngilizce 238 metni İspanyolca metne çeviren, bir çeviri hizmetidir. Sizin için bir metni 239 çevirmek tamamen size ait bir bilişimdir. Elinizde doğru program olduğunda, 240 kendi bilgisayarınızda bu programı çalıştırarak bunu yapabilirdiniz. (Etik 241 olmak için bu program özgür olmalıdır.) Çeviri hizmeti bu programın yerine 242 geçmektedir, bu nedenle bir Yazılım yerine Hizmet veya 243 SaaSS'dir. Bilişiminiz üzerindeki denetiminizi engellediğinden size karşı 244 hatalıdır.</p> 245 246 <p>Bir başka açık örnek, bir fotoğrafı değiştirmek için Flickr veya Instagram 247 gibi bir hizmeti kullanmaktır. Fotoğrafları değiştirmek, insanların kendi 248 bilgisayarlarında yıllarca yaptıkları bir işlemdir; bu işlemi kendi 249 bilgisayarınız yerine denetlemediğiniz bir sunucuda yapmanız, SaaSS'dir.</p> 250 251 <p>SaaSS'yi reddetmek, sizden başkası tarafından çalıştırılan herhangi bir ağ 252 sunucusunu kullanmayı reddetmek anlamına gelmez. Çoğu sunucu SaaSS değildir 253 çünkü yaptıkları işler, kullanıcının kendi bilişimi değil, bir tür 254 iletişimdir.</p> 255 256 <p>Özgün web sunucuları fikri sizin için bilişim yapmak değildi, erişmeniz için 257 bilgi yayımlamaktı. Bugün bile çoğu web sitesinin yaptığı budur ve SaaSS 258 sorunu içermezler. Çünkü birinin yayımlanmış bilgilerine erişmek kendi 259 bilişiminiz anlamına gelmez. Ne de kendi çalışmalarınızı yayımlamak için 260 blog sitesi kullanmak ya da Twitter veya StatusNet gibi bir mikroblog 261 hizmeti kullanmak da değildir. (Bu hizmetler, ayrıntılara bağlı olarak başka 262 sorunlara sahip olabilir veya olmayabilir.) Aynı durum, sohbet grupları gibi 263 özel olmayan diğer iletişim türleri için de geçerlidir.</p> 264 265 <p>Özünde sosyal ağ SaaSS değil, bir iletişim ve yayın şeklidir. Ancak ana 266 becerisi sosyal ağ olan bir hizmette SaaSS olan özellikler veya uzantılar 267 bulunabilir.</p> 268 269 <p>Bir hizmet SaaSS değilse bu onun makbul olduğu anlamına gelmez. Hizmetlerle 270 ilgili başka etik hususlar var. Örneğin; Facebook, özgür olmayan JavaScript 271 kodunu çalıştırmayı gerektirir; ve kullanıcılara hayatlarını Facebook'a 272 teslim etmeleri için onları cezbederken yanıltıcı bir gizlilik izlenimi 273 verir. Bunlar önemli ama SaaSS sorunundan farklı hususlardır. 274 </p> 275 276 <p>Arama motorları gibi hizmetler; web'den veri toplar ve incelemenizi 277 sağlar. Veri derlemelerine bakmak, her zamanki anlamda kendi bilişiminiz 278 değildir, bu derlemeyi siz sağlamadınız, yani web'de arama yapmak için böyle 279 bir hizmeti kullanmak SaaSS değildir. Ancak kendi siteniz için bir arama 280 aracı kurmak için başkasının sunucusunu kullanmak,<em>SaaSS</em>'dir.</p> 281 282 <p>Çevrim içi satın alma SaaSS değildir çünkü alım sırasındaki bilişim sizin 283 faaliyetiniz değildir; aksine siz ve mağaza için ortaklaşa yapılır. Çevrim 284 içi alışverişlerde asıl sorun; karşı tarafa paranızla ve diğer kişisel 285 bilgilerinizle (adınızla başlayarak) güvenip güvenmediğinizdir.</p> 286 287 <p>Savannah ve SourceForge gibi depo siteleri doğal olarak SaaSS değildir, 288 çünkü bir deponun görevi kendisine verilen verileri yayımlanmasıdır.</p> 289 290 <p>Ortak bir projenin sunucularını kullanmak SaaSS değildir, çünkü bu şekilde 291 yaptığınız bilişim size ait değildir. Örneğin, Vikipedi'deki sayfaları 292 düzenlerseniz kendi bilişiminizi yapmazsınız; bunun yerine Vikipedi'nin 293 bilişiminde iş birliği yapmış olursunuz. Vikipedi kendi sunucularını 294 denetler ancak kurumların yanı sıra bireyler de bilişimlerini başka birinin 295 sunucusunda yaparlarsa SaaSS sorunuyla karşılaşırlar.</p> 296 297 <p>Bazı siteler birden fazla hizmet sunar ve bu hizmetlerden biri SaaSS değilse 298 bile bir başkası SaaSS olabilir. Örneğin; Facebook'un ana hizmeti sosyal 299 ağdır ve bu SaaSS değildir; ancak bazıları SaaSS olan üçüncü parti 300 uygulamaları destekler. Flickr'in ana hizmeti, SaaSS olmayan fotoğrafları 301 dağıtmaktır ancak SaaSS olan fotoğrafları düzenleme özelliklerine de 302 sahiptir. Aynı şekilde Instagram'ı bir fotoğraf göndermek için kullanmak 303 SaaSS değil; fotoğrafı dönüştürmek için kullanmak SaaSS'dir.</p> 304 305 <p>Google Dokümanlar, tek bir hizmetin değerlendirilmesinin ne kadar karmaşık 306 olabileceğini gösterir. İnsanları bir belgeyi düzenlemeye davet ediyor, 307 açıkça yanlış bir şekilde büyük <a 308 href="/philosophy/javascript-trap.html">özgür olmayan JavaScript 309 programı</a> çalıştırıyor. Ancak belgeleri standart biçimlerde yüklemek ve 310 indirmek için bir API sunuyor. Özgür bir yazılım düzenleyicisi bu API 311 üzerinden çalışabilir. Bu kullanım senaryosu SaaSS değildir çünkü Google 312 Dokümanlar'ı yalnızca bir depo olarak kullanır. Tüm verilerinizi bir şirkete 313 göstermek kötüdür ancak bu bir SaaSS değil gizlilik meselesidir; 314 verilerinize erişmek için bir hizmete bağlı olmak kötü olsa da, bu bir SaaSS 315 değil, risk meselesidir. Öte yandan belge biçimlerini birbirine dönüştürme 316 hizmetini kullanmak SaaSS'dir çünkü bu kendi bilgisayarınızda uygun 317 (tercihen özgür) bir program çalıştırarak yapabileceğiniz bir şeydir.</p> 318 319 <p>Google Dokümanlar'ı özgür bir editör ile kullanmak elbette nadirdir. Çoğu 320 zaman insanlar, özgür olmayan herhangi bir program gibi kötü olan özgür 321 olmayan JavaScript programı aracılığıyla kullanırlar. Bu senaryo SaaSS'yi de 322 içerebilir; bu, JavaScript programında düzenlemenin hangi kısmının 323 yapıldığına ve sunucuda hangi kısmın yapıldığına bağlıdır. Bunu bilmiyoruz, 324 ancak SaaSS ve özel mülk yazılım kullanıcıları için benzer şekilde hatalı 325 olduklarından dolayı, bunu bilmek çok önemli değil.</p> 326 327 <p>Başka birinin deposu aracılığıyla yayımlamak gizlilik sorunlarını gündeme 328 getirmez ancak Google Dokümanlar aracılığıyla yayınlamanın özel bir sorunu 329 vardır: Google Dokümanlar belgesinin metnini bir tarayıcıda özgür olmayan 330 JavaScript kodunu çalıştırmadan görüntülemek bile imkânsızdır. Bu nedenle 331 bir şey yayımlamak için Google Dokümanlar'ı kullanmamalısınız, ancak bunun 332 nedeni SaaSS sorunu değildir.</p> 333 334 <p>BT endüstrisi, kullanıcıları bu ayrımları yapmaktan caydırır. Moda söz, 335 “bulut bilişim” bunun için var. Bu terim o kadar bulutlu ki, 336 İnternet'in hemen hemen her kullanımına atıfta bulunabilir. SaaSS'nin yanı 337 sıra diğer birçok ağ kullanım uygulamasını da içerir. Herhangi bir bağlamda 338 “bulut” yazan bir yazar (eğer teknik bir kişiyse) muhtemelen 339 aklında belirli bir anlama sahiptir ancak genellikle diğer makalelerde 340 terimin başka özel anlamları olduğunu açıklamaz. Bu terim, insanları 341 bireysel olarak düşünmeleri gereken uygulamalar hakkında genelleme yapmaya 342 yönlendirir.</p> 343 344 <p>Eğer “bulut bilişim”in bir anlamı varsa bilişim yapmanın bir 345 yolu değil, bilişim hakkında bir düşünme biçimidir: “Soru 346 sormayın. Bilişiminizi kimin kontrol ettiği veya verilerinizi kimin 347 sakladığı konusunda endişelenmeyin. Hizmetinize gizlenmiş bir kancayı 348 kontrol etmeden yutun. Tereddüt etmeden şirketlere güvenin.” diyen bir 349 vurdumduymaz yaklaşımı. Başka bir deyişle “Budala 350 olun.”. Zihindeki bir bulut, berrak düşünmenin önünde bir 351 engeldir. Bilişim hakkında berrak bir şekilde düşünmek için 352 “bulut” teriminden kaçınalım.</p> 353 354 <h3 id="renting">Sunucu Kiralamayı SaaSS'den Ayırt Ayırt Etme</h3> 355 356 <p>Yazılım yüklemesinde denetiminiz olan bir (gerçek veya sanal) sunucu 357 kiralarsanız, bu SaaSS değildir. SaaSS'de başka biri sunucuda hangi 358 yazılımın çalıştığına karar verir ve bu nedenle sunucunun sizin için yaptığı 359 bilişimi denetler. Yazılımı sunucuya sizin kurmanız durumunda, onun sizin 360 için ne yapması gerektiğini denetlersiniz. Böylece kiralanan sunucu 361 neredeyse sizin bilgisayarınızdır. Bu hususta, sizin sayılır.</p> 362 363 <p>Kiralanan uzak sunucudaki <em>veriler</em>, sunucunuzu evde bulundurmanızdan 364 daha az güvenlidir ancak bu SaaSS'den farklı bir husustur.</p> 365 366 <p>Bu tür sunucu kiralamaya bazen “IaaS” denir ancak bu terim 367 önemli olduğunu düşündüğümüz hususları önemsizleştiren kavramsal bir yapıda 368 yer alır.</p> 369 370 <h3>SaaSS Sorunuyla Başa Çıkma</h3> 371 372 <p>Tüm web sitelerinin yalnızca küçük bir bölümü SaaSS yapar; çoğu sorunu 373 ortaya çıkarmıyor. Ama sorunu ortaya çıkaranlar hakkında ne yapmalıyız?</p> 374 375 <p>Elinizdeki veriler üzerinde kendi bilişiminizi yaptığınız basit durum için 376 çözüm çok basittir: Özgür bir yazılım uygulamasının kendi kopyasını 377 kullanın. Metin düzenlemenizi GNU Emacs veya özgür bir kelime işlemci gibi 378 özgür bir metin düzenleyicisinin kopyası ile yapın. Fotoğraf düzenlemenizi 379 GIMP gibi özgür yazılım kopyalarınızla yapın. Özgür bir program yoksa ne 380 olur? Özel mülk bir program veya SaaSS özgürlüğünüzü elinizden alır, bu 381 yüzden bunları kullanmamalısınız. Zamanınız veya paranız ile özgür bir 382 alternatifin geliştirilmesine katkıda bulunabilirsiniz.</p> 383 384 <p>Grup olarak diğer bireylerle iş birliği yapmaya ne dersiniz? Bunu şu anda 385 bir sunucu kullanmadan yapmak zor olabilir ve grubunuz kendi sunucusunu 386 nasıl çalıştıracağını bilmiyor olabilir. Başkasının sunucusunu 387 kullanıyorsanız en azından bir şirket tarafından işletilen bir sunucuya 388 güvenmeyin. Bir müşteri olarak sadece bir sözleşme ihlali tespit 389 edemediğiniz ve gerçekten dava açamadığınız sürece koruma sağlanmaz ve 390 şirket muhtemelen çok çeşitli suistimallere izin verecek şekilde 391 sözleşmelerini yazar. Devlet, mahkeme kararıyla verilerinizi 392 başkalarınınkiyle birlikte şirketten isteyebilir; Obama'nın telefon 393 şirketlerine yaptığı gibi, şirketin müşterilerini yasa dışı yollarla Bush'a 394 bağlayan ABD telefon şirketleri gibi gönüllü olmadıklarını varsayalım. Bir 395 sunucu kullanmanız gerekiyorsa, operatörleri size salt ticari bir ilişkinin 396 ötesinde güven için bir temel sağlayan bir sunucu kullanın.</p> 397 398 <p>Ancak, daha uzun bir ölçekte, sunucuları kullanmak için alternatifler 399 oluşturabiliriz. Örneğin; ortak çalışanların şifrelenmiş verileri 400 paylaşabileceği bir eşler arası bir program oluşturabiliriz. Özgür yazılım 401 topluluğu, önemli “web uygulamaları” için dağıtık eşler arası 402 alternatifler geliştirmelidir. Bunları <a 403 href="/licenses/why-affero-gpl.html">GNU Affero GPL</a> altında yayımlamak 404 akıllıca olabilir çünkü muhtemelen başkaları tarafından sunucu tabanlı 405 programlara dönüştürülmeye adaylar. <a href="/">GNU projesi</a>, bu tür 406 değişiklikler üzerinde çalışmak için gönüllü arıyor. Diğer özgür yazılım 407 projelerinin tasarımlarında da bu konuyu dikkate almaya davet ediyoruz.</p> 408 409 <p>Bu arada bir şirket sizi kendi bilişim işlemlerinizi yapmak için sunucusunu 410 kullanmaya davet ederse kabul etmeyin; SaaSS kullanmayın. <em>Kendi</em> 411 sunucularınızla kullanmadığınız sürece, sadece zayıf bir bilgisayar olan 412 “zayıf istemciler”i satın almayın veya kurmayın. Gerçek bir 413 bilgisayar kullanın ve verilerinizi orada saklayın. Özgürlüğünüz için kendi 414 bilişim işlerinizi özgür bir programın size ait olan bir kopyası ile yapın.</p> 415 416 <div class="announcement comment" role="complementary"> 417 <p>Ayrıca bakınız: <a 418 href="/philosophy/bug-nobody-allowed-to-understand.html">Kimsenin Anlamasına 419 İzin Verilmeyen Hata</a>.</p> 420 </div> 421 422 <div class="infobox extra" role="complementary"> 423 <hr /> 424 <p>Bu yazının ilk sürümü <cite><a 425 href="https://bostonreview.net/articles/richard-stallman-free-software-drm/"> 426 Boston Review</a></cite>'de yayımlandı.</p> 427 </div> 428 </div> 429 430 <div class="translators-notes"> 431 432 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 433 </div> 434 </div> 435 436 <!-- for id="content", starts in the include above --> 437 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 438 <div id="footer" role="contentinfo"> 439 <div class="unprintable"> 440 441 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 442 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 443 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 444 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 445 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 446 gönderin.</p> 447 448 <p> 449 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 450 replace it with the translation of these two: 451 452 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 453 translations. However, we are not exempt from imperfection. 454 Please send your comments and general suggestions in this regard 455 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 456 457 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 458 459 <p>For information on coordinating and contributing translations of 460 our web pages, see <a 461 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 462 README</a>. --> 463 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 464 önerilerinizi lütfen <a 465 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 466 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 467 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 468 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 469 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 470 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 471 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 472 ziyaret edebilirsiniz.</p> 473 </div> 474 475 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 476 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 477 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 478 without talking with the webmasters or licensing team first. 479 Please make sure the copyright date is consistent with the 480 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 481 document was modified, or published. 482 483 If you wish to list earlier years, that is ok too. 484 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 485 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 486 year, i.e., a year in which the document was published (including 487 being publicly visible on the web or in a revision control system). 488 489 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 490 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 491 <p>Copyright © 2010, 2013, 2015, 2016, 2018, 2020, 2021, 2022 Richard 492 Stallman</p> 493 494 <p>Bu sayfa <a rel="license" 495 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 496 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 497 lisanslanmıştır.</p> 498 499 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 500 <div class="translators-credits"> 501 502 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 503 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 504 <ul> 505 <li>The FLOSS Information <a 506 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 507 2019, 2020.</li> 508 </ul></div> 509 510 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 511 Son Güncelleme: 512 513 $Date: 2022/01/10 20:01:51 $ 514 515 <!-- timestamp end --> 516 </p> 517 </div> 518 </div> 519 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 520 </body> 521 </html>