taler-merchant-demos

surveillance-vs-democracy.html (39579B)

---

 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/surveillance-vs-democracy.en.html" -->
 
 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
 <!-- Parent-Version: 1.97 -->
 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
 <!--#set var="TAGS" value="essays cultural evils" -->
 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->
 
 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
 <title>Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>
 <style type="text/css" media="print,screen"><!--
 #intro { margin: 2em auto 1.5em; }
 .toc { width: auto; }
 .pict.wide { width: 23em; }
 .pict p { margin-bottom: 0; }
 #conclusion { visibility: hidden; margin-top: 0; }
 @media (min-width: 55em) {
    #intro { max-width: 55em; }
    .toc { max-width: 51em; }
    .toc li { display: inline-block; width: 90%; }
 }
 -->
 
 </style>
 
 <!-- GNUN: localize URL /graphics/dog.small.jpg -->
 <!--#include virtual="/philosophy/po/surveillance-vs-democracy.translist" -->
 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" -->
 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" -->
 <div class="article">
 <h2 class="center">Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir?</h2>
 
 <address class="byline center">yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address>
 
 <div id="intro">
 <div class="pict wide">
 <a href="/graphics/dog.html">
 <img src="/graphics/dog.small.jpg" alt="Bilgisayar ekranında çıkan üç reklamı merak eden bir köpeğin karikatürü..." /></a>
 <p>&ldquo;Köpek olduğumu nasıl öğrendiler?&rdquo;</p>
 </div>
 
 <p>Edward Snowden'in açıklamaları sayesinde toplumdaki mevcut gözetim düzeyinin
 insan haklarıyla uyumlu olmadığını biliyoruz. Her eylemin kaydedilmesi
 beklentisi <a href="https://www.socialcooling.com/">insanların kendilerini
 sansürlemesine ve sınırlamasına yol açıyor</a>. ABD ve başka yerlerdeki
 muhaliflerin, kaynakların ve gazetecilerin tekrar tekrar taciz edilmesi ve
 kovuşturulması bu durumu doğruluyor. Genel gözetim seviyesini azaltmamız
 gerekiyor ama ne kadar? Güvence altına almamız gereken, <em>hoş
 görebileceğimiz azami gözetim düzeyi</em> tam olarak ne kadar? Bu; gözetimin
 demokrasinin işleyişini engellemeye başladığı, ifşacıların (Snowden gibi)
 yakalanma olasılığının yüksek olduğu düzeydir.</p>
 </div>
 
 <div class="columns" style="clear:both">
 <p>Hükûmet gizliliği ile karşı karşıya kaldığımızda, insanlar olarak <a
 href="https://www.eff.org/deeplinks/2013/11/reddit-tpp-ama">devletin ne
 yaptığını öğrenmek için</a> ifşacılara ihtiyacımız var. (Bu 2019'da tekrar
 bize hatırlatıldı, çünkü çeşitli ifşacılar, <a
 href="https://www.commondreams.org/views/2019/09/27/trumps-ukraine-scandal-shows-why-whistleblowers-are-so-vital-democracy">Trump'un
 Ukrayna cumhurbaşkanına para sızdırma girişimi hakkında</a> bilgi
 sızdırdılar.) Ancak günümüzün gözetimi; potansiyel ifşacıları korkutuyor, bu
 da çok fazla olduğu anlamına geliyor. Demokratik devlet üzerindeki
 demokratik kontrolümüzü geri kazanmak için gözetimi ifşacıların güvende
 olduklarını bildikleri bir noktaya indirmeliyiz.</p>
 
 <p><a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">1983'ten beri
 savunduğum gibi</a> özgür/libre yazılımı kullanmak; dijital yaşamlarımızı
 denetim altına almak için attığımız ilk adım ve gözetimi önlemeyi de
 içeriyor. Özgür olmayan yazılıma güvenemeyiz; NSA, kendi bilgisayarlarımızı
 ve yönlendiricilerimizi istila etmek için özgür olmayan yazılımlarda
 güvenlik zayıflıkları <a
 href="https://web.archive.org/web/20130622044225/http://blogs.computerworlduk.com/open-enterprise/2013/06/how-can-any-company-ever-trust-microsoft-again/index.htm">kullanır</a>
 ve hatta <a
 href="https://www.theguardian.com/world/2013/sep/05/nsa-gchq-encryption-codes-security">oluşturur</a>.
 Özgür yazılım bize kendi bilgisayarlarımızı denetleme imkanı sunuyor ancak
 <a href="https://www.wired.com/opinion/2013/10/149481/">bu durum, internette
 dolaştığımızda gizliliğimizi korumuyor</a>.</p>
 
 <p>ABD'deki <a
 href="https://www.theguardian.com/world/2013/oct/10/nsa-surveillance-patriot-act-author-bill">&ldquo;ulusal
 gözetim güçlerini azaltmak&rdquo; için iki partili mevzuat</a> hazırlanıyor,
 ancak bu mevzuat hükûmetin sanal dosyalarımızı kullanmasını sınırlamaya
 dayanıyor. Eğer &ldquo;ifşacıyı yakalamak&rdquo; onu teşhis etmek için
 yeterli bir erişim gerekçesiyse, bu sınırlama ifşacıları korumak için
 yeterli olmaz. Daha da fazlasını yapmamız gerekiyor.</p>
 </div>
 
 <div class="toc" style="clear: both">
 <hr class="no-display" />
 <h3 class="no-display">İçindekiler</h3>
 <ul class="columns">
  <li><a href="#upperlimit">Demokraside Gözetim Üst Sınırı</a></li>
  <li><a href="#willbemisused">Bilgi Bir Kez Toplanırsa Kötüye Kullanılacak</a></li>
  <li><a href="#technical">Gizlilik İçin Güçlü Koruma Teknik Olmalı</a></li>
  <li><a href="#commonsense">İlk olarak, Akılsız Olma</a></li>
  <li><a href="#privacybydesign">Her Sistemi Gizlilik İçin Tasarlamalıyız</a></li>
  <li><a href="#dispersal">Veri Toplamak İçin Çare: Dağınık Bırakmak</a></li>
  <li><a href="#digitalcash">İnternet Ticareti Gözetimi İçin Çare</a></li>
  <li><a href="#travel">Seyahat Gözetimi İçin Çare</a></li>
  <li><a href="#communications">İletişim Dosyaları İçin Çare</a></li>
  <li><a href="#necessary">Ancak Biraz Gözetim Gerekli</a></li>
  <li><a href="#conclusion">Sonuç</a></li>
 </ul>
 <hr class="no-display" />
 </div>
 
 <h3 id="upperlimit">Demokraside Gözetim Üst Sınırı</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>İfşacılar suçları ve yalanları açığa vurmaya cesaret edemezlerse hükümetimiz
 ve kurumlarımız üzerindeki son denetimimizi kaybederiz. Bu nedenle devletin
 bir haberciyle kimin konuştuğunu öğrenmesini sağlayan gözetim aşırı
 gözetimdir, demokrasinin dayanabileceğinden daha fazla.</p>
 
 <p>İsimsiz bir ABD hükümeti yetkilisi, 2011’de gazetecilere <a
 href="https://www.rcfp.org/journals/news-media-and-law-summer-2011/lessons-wye-river/">ABD’nin
 habercilere mahkeme celbi göndermeyeceğini çünkü &ldquo;Kiminle
 konuştuğumuzu bildiklerini&rdquo; söyledi.</a> Bazen <a
 href="https://www.theguardian.com/media/2013/sep/24/yemen-leak-sachtleben-guilty-associated-press">bunu
 bulmak için gazetecilerin telefon arama kayıtları için mahkeme celbi</a>
 çıkarılmaktadır ancak Snowden bize ABD’deki herkesin tüm telefon arama
 kayıtları için mahkeme talebi olduğunu ve her zaman <a
 href="https://www.theguardian.com/world/interactive/2013/jun/06/verizon-telephone-data-court-order">Verizon'dan</a>
 ve <a
 href="https://www.marketwatch.com/story/nsa-data-mining-digs-into-networks-beyond-verizon-2013-06-07">diğer
 şirketlerden</a> aldıklarını göstermiştir.</p>
 
 <p>Muhalefet ve muhalif faaliyetlerin, üzerlerinde kirli numaralar oynamaya
 istekli devletlerden sır saklaması gerekiyor. ACLU, ABD hükümetinin <a
 href="https://www.aclu.org/files/assets/Spyfiles_2_0.pdf">barışçıl muhalif
 gruplara aralarında teröristlerin var olduğu bahanesiyle sızma konusundaki
 sistematik uygulamasını</a> göstermiştir. Gözetimin çok fazla olduğu nokta,
 devletin bilinen bir gazeteci veya bilinen bir muhalifle kimin konuştuğunu
 bulabildiği noktadır.</p>
 </div>
 
 <h3 id="willbemisused">Bilgi Bir Kez Toplanırsa Kötüye Kullanılacak</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>İnsanlar genel gözetim düzeyinin çok yüksek olduğunu kabul ettiğinde ilk
 müdahaleleri biriken verilere erişim konusunda sınırlar önermek
 şeklindedir. Bu kulağa hoş geliyor ancak hükümetin kurallara uyduğunu
 varsaysak bile sorunu pek de çözmeyecek. (NSA, <a
 href="https://www.wired.com/threatlevel/2013/09/nsa-violations/">NSA'yı
 etkin bir şekilde sorumlu tutamadığını</a> söyleyen FISA mahkemesini
 yanıltmıştı.) Bir suç şüphesi, erişim için temel teşkil edecektir; bu yüzden
 bir ifşacı &ldquo;casusluk&rdquo; ile suçlandığında &ldquo;casus&rdquo;u
 bulmak, biriken malzemeye erişmek için bir bahane olacaktır.</p>
 
 <p>Uygulamada devlet kurumlarının gözetim verilerini kullanma kurallarını
 yerine getirmek için bahaneler oluşturmasını bile bekleyemeyiz, çünkü ABD
 kuruluşları zaten <a
 href="https://theintercept.com/2018/01/09/dark-side-fbi-dea-illegal-searches-secret-evidence/">
 kuralları çiğnemek için yalan söylemektedir</a>. Bu kurallara ciddi bir
 şekilde uyulması amaçlanmamıştır; aksine, bunlar istersek inanabileceğimiz
 bir masaldır.</p>
 
 <p>Ek olarak devletin gözetim personeli, verileri kişisel nedenlerden dolayı
 kötüye kullanacaktır. Bazı NSA ajanları, <a
 href="https://www.theguardian.com/world/2013/aug/24/nsa-analysts-abused-surveillance-systems">âşıklarını
 &ldquo;LOVEINT&rdquo; adlı bir uygulamada&mdash;geçmiş, şimdiki veya
 diledikleri gibi&mdash;izlemek için ABD gözetim sistemlerini
 kullandı</a>. NSA bunu birkaç kez yakalayıp cezalandırdığını söylüyor; kaç
 kez yakalanmadığını bilmiyoruz. Ancak bu olaylar bizi şaşırtmamalı çünkü
 polis uzun süredir <a
 href="https://web.archive.org/web/20160401102120/http://www.sweetliberty.org/issues/privacy/lein1.htm#.V_mKlYbb69I">çekici
 bir kişinin izini sürmek için ehliyet kayıtlarına erişimini uzun süredir
 kullanıyordu</a>, bir buluşma için bir plaka işletme olarak bilinen bir
 uygulama. Bu uygulama <a
 href="https://theyarewatching.org/issues/risks-increase-once-data-shared">yeni
 dijital sistemlerle</a> genişletildi. 2016 yılında bir savcı, <a
 href="https://gizmodo.com/government-officials-cant-stop-spying-on-their-crushes-1789490933">
 romantik bir takıntının nesnesi olan birinin telefonunu dinleme</a>
 yetkisini almak için hakimlerin imzalarını almakla suçlandı. AP, <a
 href="https://apnews.com/699236946e3140659fff8a2362e16f43">ABD'deki birçok
 başka durumu da</a> biliyor.
 </p>
 
 <p>Gözetim verileri, yasak olsa bile, her zaman başka amaçlar için
 kullanılacaktır. Veriler toplanıp, devletin erişme olanağı olduktan sonra <a
 href="https://falkvinge.net/2012/03/17/collected-personal-data-will-always-be-used-against-the-citizens/">Avrupa</a>,
 <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_American_internment">ABD</a>
 ve en son <a
 href="https://www.cbc.ca/news/world/terrifying-how-a-single-line-of-computer-code-put-thousands-of-innocent-turks-in-jail-1.4495021">Türkiye</a>'den
 gelen örneklerin gösterdiği gibi bu verileri korkunç şekillerde kötüye
 kullanabilir. (Türkiye'nin Bylock programını gerçekten kimin kullandığına
 dair kafa karışıklığı, insanları keyfî olarak kullandıkları için
 cezalandırmanın temel kasıtlı adaletsizliğini daha da kötüleştirdi.)
 </p>
 
 <p>Hükümetin kişisel verinizi baskı amacıyla kullanmayacağı hissine sahip
 olabilirsiniz, ancak bu hisse bel bağlayamazsınız, çünkü hükümetler
 değişir. 2021 itibariyle, görünürde demokratik olan birçok devlet <a
 href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/aug/21/beware-state-surveillance-of-your-lives-governments-can-change-afghanistan">otoriter
 eğilimleri olan kişiler tarafından yönetiliyor</a> ve Taliban, Afganistan'ın
 ABD'nin teşvikiyle kurulan biyometrik tanımlama sistemlerini ele
 geçirdi. Birleşik Krallık <a
 href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/aug/09/police-bill-not-law-order-state-control-erosion-freedom">&ldquo;ciddi
 aksama&rdquo;ya neden oluyor şeklinde tanımlanan şiddet içermeyen
 protestoları bastırma</a> yasası üzerinde çalışıyor. Bildiğimiz üzere ABD
 2025 yılında kalıcı olarak baskıcı hale gelebilir.
 </p>
 
 <p>Devlet tarafından toplanan kişisel verilerin, sunucuların güvenliğini aşan
 harici bilgisayar güvenlik kırıcıları, <a
 href="https://www.techdirt.com/2015/06/12/second-opm-hack-revealed-even-worse-than-first/">ve
 hatta düşman devletler için çalışan güvenlik kırıcıları</a>, tarafından elde
 edilmesi olasıdır.</p>
 
 <p>Hükûmetler <a
 href="https://www.nytimes.com/2015/06/22/world/europe/macedonia-government-is-blamed-for-wiretapping-scandal.html">doğrudan
 demokrasiyi altüst etmek</a> için kitlesel gözetim kabiliyetini kolaylıkla
 kullanabilirler.</p>
 
 <p>Devletin erişebileceği toplam gözetim, devletin herhangi bir kişiye karşı
 büyük bir zarf atma eylemine girişmesini sağlar. Gazeteciliği ve demokrasiyi
 güvenli hâle getirmek için devlet tarafından kolayca erişilebilen veri
 birikimini sınırlandırmalıyız.</p>
 </div>
 
 <h3 id="technical">Gizlilik İçin Güçlü Koruma Teknik Olmalı</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>Electronik Cephe Vakfı ve diğer kuruluşlar, <a
 href="https://necessaryandproportionate.org">kitlesel gözetim ihlallerini
 önlemek</a> için tasarlanmış bir dizi yasal ilke önermektedir. Bu ilkeler,
 çok önemli bir biçimde, ifşacılar için açık yasal korumayı içeriyor; bunun
 bir sonucu olarak, eğer tamamen benimsenir ve sonsuza dek istisnasız
 uygulanırlarsa, demokratik özgürlükleri korumak için yeterli olacaklardır.</p>
 
 <p>Bununla birlikte bu tür yasal korumalar güvencesizdir: Yakın tarihin
 gösterdiği gibi yürürlükten kaldırılabilir (FISA Değişiklik Yasası'nda
 olduğu gibi), askıya alınabilir veya <a
 href="https://www.nytimes.com/2009/04/16/us/16nsa.html">göz ardı
 edilebilir</a>.</p>
 
 <p>Bu arada demagoglar her zamanki bahaneleri kitlesel gözetim için zemin
 olarak gösterecekler; herhangi bir terörist saldırı, sadece bir avuç insanın
 ölümüne neden olsa bile, bir fırsat sunması için abartılacaktır.</p>
 
 <p>Verilere erişime ilişkin sınırlamalar bir kenara bırakılırsa hiç yoklarmış
 gibi olacaktır: yıllardır biriken dosyalar aniden devlet ve kuruluşları
 tarafından kötüye kullanım için mevcut olacak ve şayet şirketler tarafından
 toplanmışsa, onların özel kötüye kullanımına da açık olacaklar. Eğer,
 bununla birlikte, herkes hakkında dosya toplanmasını durdurursak, ne bu
 dosyalar mevcut olacak ne de onları geriye dönük olarak toplamak mümkün
 olacak. Yeni bağnaz bir düzenin gözetimi yeni baştan kurması gerekecek ve
 ancak ondan sonra veri toplayabilecektir. Bu yasayı duraklatmak veya geçici
 olarak yok saymak söz konusuysa eğer, bu fikir zar zor mantıklıdır.</p>
 </div>
 
 <h3 id="commonsense">İlk olarak, Akılsız Olma</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>Gizliliğe sahip olmak için şunu unutmamalısınız: Gizliliğini korumak zorunda
 olan ilk olarak sizsiniz. Kendinizi web sitelerine tanıtmaktan kaçının, Tor
 ile iletişime geçin ve sitelerin ziyaretçileri izlemek için kullandıkları
 şemaları engelleyen tarayıcıları kullanın. E-posta içeriğini şifrelemek için
 GNU Privacy Guard'ı kullanın. Eşyalar için nakit ödeme yapın.</p>
 
 <p>Kendi verilerinizi saklayın; verilerinizi şirketin &ldquo;elverişli&rdquo;
 bir sunucusunda saklamayın. Ancak dosyaları bir arşive koymanız ve sunucuya
 yüklemeden önce kendi bilgisayarınızda özgür bir yazılımla birlikte
 dosyaların adları da dâhil olmak üzere tüm arşivi şifrelemeniz koşuluyla bir
 veri yedeklemesini ticari bir hizmete emanet etmek güvenlidir.</p>
 
 <p>Gizlilik uğruna özgür olmayan yazılımlardan kaçınmalısınız; bilgisayarınızın
 işlevlerinin denetimini şirketlere verirseniz <a
 href="/malware/proprietary-surveillance.html">sizi gözetlemeleri
 olasıdır</a>. <a
 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine
 Hizmetten</a> kaçının; başkalarına bilişiminizin nasıl yapıldığının
 denetimini vermenin yanı sıra ilgili tüm verileri şirketin sunucusuna teslim
 etmenizi gerektirir.</p>
 
 <p>Arkadaşlarınızın ve tanıdıklarınızın gizliliğini de koruyun. Onlarla nasıl
 iletişim kuracağınız dışında <a
 href="https://bits.blogs.nytimes.com/2014/05/21/in-cybersecurity-sometimes-the-weakest-link-is-a-family-member/">kişisel
 bilgilerini vermeyin</a> ve hiçbir web sitesine e-posta veya telefon rehberi
 listenizi asla vermeyin. Facebook gibi bir şirkete arkadaşlarınız hakkında
 bir gazetede yayımlamak istemedikleri hiçbir şey söylemeyin. Daha da iyisi
 Facebook tarafından hiç kullanılmayın. Başkalarının gizliliğini feragat
 etmeye zorladıklarından, sizinkini ifşa etmekten mutlu olsanız bile
 kullanıcıların gerçek adlarını vermelerini gerektiren iletişim sistemlerini
 reddedin.</p>
 
 <p>Kendini korumak esastır ancak en katı kendini koruma bile kendinize ait
 olmayan sistemlerde veya sistemlerden gizliliğinizi korumak için
 yetersizdir. Başkalarıyla iletişim kurduğumuzda veya şehirde dolaşırken
 gizliliğimiz toplumun uygulamalarına bağlıdır. İletişimimizi ve
 hareketlerimizi ortaya çıkaran sistemlerden bazılarını önleyebiliriz,
 hepsini değil. Açıkçası daha iyi bir çözüm, tüm bu sistemlerin meşru
 şüpheliler dışındaki insanları denetlemeyi bırakmasıdır.</p>
 </div>
 
 <h3 id="privacybydesign">Her Sistemi Gizlilik İçin Tasarlamalıyız</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>Kitlesel bir gözetim toplumu istemiyorsak gözetimi bir tür sosyal kirlilik
 olarak değerlendirmeli ve fiziksel yapının çevresel etkilerini
 sınırladığımız gibi her yeni dijital sistemin gözetim etkisini
 sınırlamalıyız.</p>
 
 <p>Örneğin; elektrik şirketinin &ldquo;akıllı&rdquo; sayaçları; güç kaynağının,
 kullanıcıların genel olarak kullanıcılarla nasıl karşılaştırılacağı da dâhil
 olmak üzere her bir müşterinin elektrik kullanımıyla ilgili anlık bilgileri
 göndermek için kullanılır. Bu, genel gözetim temelinde uygulanır ancak
 herhangi bir gözetim gerektirmez. Enerji şirketinin bir konut mahallesindeki
 ortalama kullanımı; toplam kullanıcı sayısını abone sayısına bölerek
 hesaplaması ve sayaçlara göndermesi kolay olacaktır. Her müşterinin sayacı,
 istediği süre içinde kullanımını, o dönemin ortalama kullanım modeliyle
 karşılaştırabilir. Gözetim olmadan da aynı fayda!</p>
 
 <p>Bu gizliliği tüm dijital sistemlerimizde tasarlamamız gerekiyor&nbsp;[<a
 href="#ambientprivacy">1</a>].</p>
 </div>
 
 <h3 id="dispersal">Veri Toplamak İçin Çare: Dağınık Bırakmak</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>İzlemeyi gizlilik için güvenli hale getirmenin bir yolu; verileri dağınık ve
 erişime elverişsiz tutmaktır. Eski moda güvenlik kameraları gizlilik(<a
 href="#privatespace">*</a>) için tehdit değildi. Kayıt tesislerinde
 saklanırdı ve en fazla birkaç hafta tutulurdu. Bu kayıtlara erişme
 zorluğundan dolayı hiçbir zaman çok olarak yapılmazdı; yalnızca birinin suç
 bildirdiği yerlerde erişilebilirdi. Her gün milyonlarca kaseti fiziksel
 olarak toplamak, izlemek ya da kopyalamak mümkün olmazdı.</p>
 
 <p>Günümüzde güvenlik kameraları, gözetim kameraları hâline gelmiştir:
 İnternete bağlanırlar, böylece kayıtlar bir veri merkezinde toplanabilir ve
 sonsuza dek saklanabilir. Detroit'te polisler; herhangi bir anda ve sürekli
 onlara bakabilmek için <a
 href="https://eu.detroitnews.com/story/news/local/detroit-city/2018/01/23/detroit-green-light/109524794/">gözetim
 kameralarına sınırsız erişim</a> sağlama konusunda işletmelere baskı
 yapıyorlar. Bu zaten tehlikeli ama daha da kötüye gidecek. <a
 href="#facial-recognition">Yüz tanıma</a> alanındaki ilerlemeler, şüpheli
 gazetecilerin kiminle konuştuğunu görmek için her zaman sokakta
 izlenebileceği günü getirebilir.</p>
 
 <p>İnternet'e bağlı kameralar çoğu zaman kötü bir dijital güvenliğe sahiptir,
 bu da <a
 href="https://www.csoonline.com/article/2221934/cia-wants-to-spy-on-you-through-your-appliances.html">herkesin
 bu kameraların gördüklerini izleyebileceği</a> anlamına gelir. Bu; internete
 bağlı kameraları güvenlik ve gizlilik için büyük bir tehdit hâline
 getirir. Gizliliğin uğruna, insanlar tarafından taşınan durumlar hariç,
 nerede ve ne zaman kabul edildiğini hedefleyen İnternet bağlantılı
 kameraların kullanımını yasaklamalıyız. Herkes zaman zaman fotoğraf ve video
 kaydı göndermekte özgür olmalıdır ancak İnternet'te bu tür verilerin
 sistematik birikimi sınırlı olmalıdır.</p>
 
 <div class="infobox" style="margin-top: 1.5em">
 <p id="privatespace">(*) Burada güvenlik kamerasının bir mağazanın içine ya da sokağa işaret
 ettiğini varsayıyorum. Birinin özel bir alanına bakan, başka birine ait
 herhangi bir kamera gizliliği ihlal ediyor ancak bu başka bir konu.</p>
 </div>
 </div>
 
 <div class="announcement comment" role="complementary">
 <hr class="no-display" />
 <p>Ayrıca Nisan&nbsp;2018'de, <cite>The Guardian</cite>'da yayımlanan &ldquo;<a
 href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/apr/03/facebook-abusing-data-law-privacy-big-tech-surveillance">Kişisel
 Verilerinizi Güvende Tutmak İçin Radikal Bir Öneri</a>&rdquo; başlıklı
 yazıyı okumayı da düşünün.</p>
 <hr class="no-display" />
 </div>
 
 <h3 id="digitalcash">İnternet Ticareti Gözetimi İçin Çare</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>Çoğu veri toplama, insanların kendi dijital faaliyetlerinden
 gelir. Genellikle veriler ilk önce şirketler tarafından toplanır. Ancak
 gizlilik ve demokrasi tehdidi söz konusu olduğunda gözetimin doğrudan devlet
 tarafından yapılıp yapılmadığı veya bir şirkete havale edilip edilmediği
 önemli değildir. Çünkü şirketlerin topladığı veriler devlet tarafından
 sistematik olarak kullanılabilir durumdadır.</p>
 
 <p>NSA, PRISM aracılığıyla <a
 href="https://www.commondreams.org/news/2013/08/23/latest-docs-show-financial-ties-between-nsa-and-internet-companies">birçok
 büyük İnternet şirketinin veri tabanına girmiştir</a>. AT&amp;T 1987'den
 beri tüm telefon kayıtlarını kaydetti ve talep üzerine arama yapmak için <a
 href="https://www.nytimes.com/2013/09/02/us/drug-agents-use-vast-phone-trove-eclipsing-nsas.html?_r=0">DEA'nın
 kullanımına açtı</a>. Açıkça konuşursak ABD hükûmeti bu verilere sahip değil
 ancak uygulamada sahip de olabilir. Bazı şirketler, <a
 href="https://www.eff.org/who-has-your-back-government-data-requests-2015">hükûmet
 veri taleplerine mümkün olduğunca sınırlı bir şekilde karşı koydukları</a>
 için övülse de, bu durum, verileri ilk etapta toplayarak yarattıkları
 zararları sadece kısmen telafi edebilmektedir. Ek olarak bu şirketlerin
 birçoğu verileri doğrudan yanlış kullanır veya veri komisyoncularına sunar.</p>
 
 <p>Bu nedenle gazeteciliği ve demokrasiyi güvenli kılma hedefi, sadece devlet
 tarafından değil, herhangi bir kuruluş tarafından insanlar hakkında toplanan
 verileri azaltmayı gerektirir. Dijital sistemleri, kullanıcıları hakkında
 veri toplamayacak şekilde yeniden tasarlamalıyız. İşlemlerimiz hakkında
 dijital verilere ihtiyaç duymaları durumunda bizimle olan ilişkilerinde
 doğal olarak gerekli olanın ötesinde kısa bir süreden fazla tutmalarına izin
 verilmemelidir.</p>
 
 <p>İnternet'in şu andaki gözetim düzeyinin sebeplerinden biri; sitelerin
 kullanıcıların etkinliklerini ve eğilimlerini izlemeye dayalı reklamcılık
 yoluyla finanse edilmesidir. Bu salt bir sıkıntıyı, görmezden gelmeyi
 öğrenebileceğimiz reklamcılığı, bilelim veya bilmeyelim, bir gözetim
 sistemine dönüştürür. İnternet üzerinden yapılan alımlar da kullanıcılarını
 izler. Ve hepimiz biliyoruz ki &ldquo;gizlilik politikaları&rdquo;,
 gizliliği ihlal etmek için onu korumak konusundaki taahhütlerden daha çok,
 bahanelerdir.</p>
 
 <p>Her iki sorunu da anonim ödemeler sistemini (ödemeyi yapanın anonim olduğu)
 benimseyerek düzeltebiliriz. (Alacaklıların vergilerinden kaçınmalarına
 yardım etmek istemiyoruz.) <a
 href="https://www.wired.com/opinion/2013/05/lets-cut-through-the-bitcoin-hype/">Bitcoin
 anonim değildir</a> ancak Bitcoin ile anonim olarak ödeme yapmanın yolları
 vardır. Bununla birlikte <a
 href="https://www.wired.com/wired/archive/2.12/emoney_pr.html">dijital para
 için teknoloji ilk olarak 1980'lerde geliştirilmiştir</a>; bunu yapmak için
 GNU yazılımı, <a href="https://taler.net/">GNU Taler</a> olarak
 adlandırılır. Şimdi sadece uygun iş düzenlemelerine ve devletin onları
 engellememesine ihtiyacımız var.</p>
 
 <p>Anonim ödemeler için bir başka olası yöntem ise <a
 href="/philosophy/phone-anonymous-payment.html">ön ödemeli telefon
 kartları</a> kullanmaktır. Daha az kullanışlı ancak uygulanması çok
 kolaydır.</p>
 
 <p>Sitelerin kişisel veri toplanmasından kaynaklanan diğer bir tehdit; güvenlik
 kırıcılarının girebileceği, alabileceği ve kötüye kullanabileceğidir. Buna
 müşterilerin kredi kartı bilgileri de dahildir. Anonim bir ödeme sistemi bu
 tehlikeye son verir: site sizin hakkınızda hiçbir şey bilmiyorsa, sitedeki
 bir güvenlik açığı size zarar veremez.</p>
 </div>
 
 <h3 id="travel">Seyahat Gözetimi İçin Çare</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>Dijital ücret tahsilatını anonim ödemeye dönüştürmeliyiz (örneğin; dijital
 nakit kullanarak). Plaka tanıma sistemleri <a
 href="https://www.eff.org/deeplinks/2018/11/eff-and-muckrock-release-records-and-data-200-law-enforcement-agencies-automated">tüm
 araçların plakalarını tanır</a> ve <a
 href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/whos_watching_you/8064333.stm">veriler
 süresiz olarak tutulabilir</a>; kanunen mahkeme kararları tarafından aranan
 araçlar listesinde bulunan plaka numaralarını fark etmesi ve kaydetmesi
 istenmelidir. Daha az güvenli bir alternatif; tüm arabaları yerel olarak
 ancak birkaç günlüğüne kaydeder ve tüm verileri İnternet üzerinden sağlamaz;
 verilere erişim, mahkeme kararıyla verilen plaka numaralarının listesini
 aramakla sınırlı olmalıdır.</p>
 
 <p>ABD'deki &ldquo;uçuşa yasaklılar listesi&rdquo;, <a
 href="https://www.aclu.org/news/national-security/victory-federal-court-recognizes-constitutional">yargılanmadan
 ceza</a> olduğu için kaldırılmalıdır.</p>
 
 <p>Kendisi ve bagajı daha dikkatli aranacaklar listesi olması kabul edilebilir
 ve iç hatlarda anonim yolcular bu listede varmış gibi davranılabilir. Aynı
 zamanda vatandaş olmayanların, ülkeye girişlerine izin yoksa, ülkeye giriş
 uçuşlarına binmelerine izin verilmemesi de kabul edilebilir. Bu, tüm meşru
 amaçlar için yeterli olmalıdır.</p>
 
 <p>Birçok toplu taşıma sistemi, ödeme için bir tür akıllı kart veya RFID
 kullanır. Bu sistemler kişisel verileri toplar: Bir keresinde nakit para
 dışında herhangi bir şeyle ödeme yapma hatası yaparsanız kartı adınızla
 kalıcı olarak ilişkilendirirler. Ayrıca her kartla ilişkili tüm seyahatleri
 kaydederler. Bu bilgiler topluca kitlesel gözetime tekabül eder. Bu veri
 toplama azaltılmalıdır.</p>
 
 <p>Navigasyon servisleri gözetleme yapar: Kullanıcının bilgisayarı harita
 servisine kullanıcının yerini ve kullanıcının nereye gitmek istediğini
 söyler; daha sonra sunucu rotayı belirler ve onu görüntüleyen kullanıcının
 bilgisayarına geri gönderir. Günümüzde sunucu muhtemelen kullanıcının
 konumlarını kaydeder çünkü onu engelleyecek hiçbir şey yoktur. Bu gözetleme
 kendiliğinden gerekli değildir ve yeniden tasarım bunu önleyebilir:
 Kullanıcının bilgisayarındaki özgür/libre yazılım, ilgili bölgelere ait
 harita verilerini indirebilir (daha önce indirilmediyse), rotayı
 hesaplayabilir ve kullanıcının nereye gideceğini veya nereye gitmek
 istediğini başka birine söylemeden görüntüleyebilir.</p>
 
 <p>Ödünç alınan bisiklet vb. için sistemler, ödünç alan kimsenin kimliğinin
 yalnızca ögenin ödünç alındığı istasyonun içinde bilineceği şekilde
 tasarlanabilir. Ödünç alma işlemi tüm istasyonlara ögenin tükendiğini
 bildirir, böylece kullanıcı onu herhangi bir istasyonda (genel olarak farklı
 bir tane) iade ettiğinde o istasyon nerede ve ne zaman ödünç alınacağını
 bilir. Diğer istasyona ögenin artık kullanılmadığını bildirir. Aynı zamanda
 kullanıcının faturasını hesaplar ve (birkaç rastgele dakika bekledikten
 sonra) bir istasyon halkası boyunca merkeze gönderir, böylece merkezin
 faturanın hangi istasyondan geldiğini bulamamasını sağlar. Bu yapıldığında
 geri dönüş istasyonu işlemle ilgili her şeyi unutacaktır. Bir öge çok uzun
 süre dışarıda kalırsa, ödünç alınan istasyon merkeze bilgi verebilir; bu
 durumda ödünç alan kimsenin kimliğini derhal gönderebilir.</p>
 </div>
 
 <h3 id="communications">İletişim Dosyaları İçin Çare</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>İnternet servis sağlayıcıları ve telefon şirketleri, kullanıcılarının
 kişileri (tarama, telefon görüşmeleri vb.) hakkında kapsamlı veri
 tutarlar. Cep telefonlarıyla <a
 href="https://web.archive.org/web/20210312235125/http://www.zeit.de/digital/datenschutz/2011-03/data-protection-malte-spitz">kullanıcının
 fiziksel konumunu da kaydederler</a>. Bu dosyaları uzun süre saklarlar:
 AT&amp;T örneğinde 30 yıldan fazla. Yakında <a
 href="https://www.wired.com/opinion/2013/10/the-trojan-horse-of-the-latest-iphone-with-the-m7-coprocessor-we-all-become-qs-activity-trackers/">kullanıcının
 vücut faaliyetlerini bile kaydedecekler</a>. <a
 href="https://www.aclu.org/news/national-security/it-sure-sounds-nsa-tracking-our-locations">NSA'nın
 cep telefonu konum verilerini toplu olarak topladığı</a> da görülüyor.</p>
 
 <p>Sistemlerin bu gibi dosyaları oluşturduğu yerlerde gözlenmeyen iletişim
 mümkün değildir. Bu yüzden onları oluşturmak veya saklamak yasa dışı
 olmalıdır. İSS'lerin ve telefon şirketlerinin belirli bir partiyi denetlemek
 için mahkeme emri olmadan bu bilgiyi çok uzun süre saklamasına izin
 verilmemelidir.</p>
 
 <p>Bu çözüm tamamen ikna edici değildir çünkü hükümetin ürettiği tüm bilgileri
 derhâl toplamasını fiziksel olarak engellemeyecektir, bu da <a
 href="https://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/06/nsa-phone-records-verizon-court-order">ABD’nin
 bazı veya tüm şirketlerinde yaptığıdır</a>. Bunu yasayla yasaklamaya
 güvenmemiz gerekirdi. Ancak, ilgili yasanın (PAT RIOT Yasası) uygulamayı
 açıkça yasaklamadığı mevcut durumdan daha iyi olurdu. Ayrıca hükümet bu tür
 bir gözetime devam etseydi, o zamandan önce yapılan herkesin telefon
 görüşmeleri hakkında veri alamazdı.</p>
 
 <p>Kime e-posta gönderdiğiniz konusunda gizlilik için sizin ve başkalarının
 sizin kendi hükümetinizle asla iş birliği yapamayacak bir ülkede olan
 e-posta hizmetlerini ve şifrelemeyi kullanarak iletişim kurmak basit bir
 kısmi çözümdür. Bununla birlikte Ladar Levison (ABD gözetiminin tamamen
 bozmaya çalıştığı posta servisi Lavabit'in sahibi) oldukça sofistike bir
 şifreleme sistemi fikrine sahipti: e-posta hizmetiniz yalnızca e-posta
 hizmetimin bir kullanıcısına e-posta gönderdiğinizi bilecek ve e-posta
 hizmetim sadece e-posta hizmetinizin bir kullanıcısından e-posta aldığımı
 bilecek, ancak sizin bana e-posta gönderdiğinizin belirlenmesi zor olacaktı.</p>
 </div>
 
 <h3 id="necessary">Ancak Biraz Gözetim Gerekli</h3>
 
 <div class="columns">
 <p>Devletin suçluları bulabilmesi için, mahkeme emri uyarınca belirli suçları
 veya belirli planlanmış suç şüphelerini araştırabilmesi gerekir. İnternet
 ile telefon konuşmalarını dinleme gücü doğal olarak İnternet bağlantılarına
 dinleme gücüne kadar uzar. Bu gücün, politik nedenlerden dolayı kötüye
 kullanımı kolaydır ancak aynı zamanda gereklidir. Neyse ki, (tavsiye ettiğim
 gibi) eğer olaydan önce dijital sistemlerin büyük miktarda dosya
 biriktirmesini önlersek, olaydan sonra ifşacıların bulunması kolay
 olmayacaktır.</p>
 
 <p>Polis gibi devlet tarafından verilen özel güce sahip kişiler; gizlilik
 haklarını kaybeder ve izlenmelidir. (Aslında polisin, özellikle
 protestocular ve <a
 href="https://web.archive.org/web/20131025014556/http://photographyisnotacrime.com/2013/10/23/jeff-gray-arrested-recording-cops-days-becoming-pinac-partner/">fotoğrafçılar</a>
 hakkında çok sık yaptıklarından ötürü, yalancı şahitlik için &ldquo;<a
 href="https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Police_perjury&amp;oldid=552608302">testilying</a>&rdquo;
 şeklinde kendi jargon terimleri vardır.) Kaliforniya'da, her zaman polisin
 video kamera kullanmasını gerektiren bir şehirde, <a
 href="https://www.motherjones.com/kevin-drum/2013/08/ubiquitous-surveillance-police-edition">güç
 kullanımlarının %60 oranında düştüğü</a> bulundu. ACLU bundan yana.</p>
 
 <p><a
 href="https://web.archive.org/web/20171019220057/http://action.citizen.org/p/dia/action3/common/public/?action_KEY=12266">Şirketler
 insan değildir ve insan haklarına sahip değillerdir</a>. İşletmelerin
 kimyasal, biyolojik, nükleer, mali, bilgisayımsal (örneğin; <a
 href="https://DefectiveByDesign.org">DRM</a>) veya siyasal (örneğin;
 lobicilik) tehlikelere neden olabilecek süreçlerin ayrıntılarını topluma,
 halkın refahı için gerekli olan her düzeyde yayımlamasını istemek
 meşrudur. Bu faaliyetlerin tehlikeleri (BP petrol sızıntısını, Fukushima
 erimesini ve 2008 vergi krizini düşünün), terörizmi gölgede bırakır.</p>
 
 <p>Ancak gazetecilik bir işin parçası olarak yapılsa bile gözetimden
 korunmalıdır.</p>
 </div>
 
 <h3 id="conclusion">Sonuç</h3>
 
 <div class="reduced-width">
 <p>Dijital teknoloji; hareketlerimizin, eylemlerimizin ve iletişimimizin
 gözetim düzeyinde büyük bir artışa neden oldu. 1990'larda yaşadığımızdan çok
 daha fazlası ve 1980'lerde <a
 href="https://hbr.org/2013/06/your-iphone-works-for-the-secret-police">Demir
 Perde'nin ardında yaşayan insanların deneyimlediğinden çok daha fazlası</a>
 söz konusu, ve toplanmış verilerin devlet tarafından kullanımına ilişkin
 yasal sınırlar bunu değiştirmeyecektir.</p>
 
 <p>Şirketler daha fazla müdahaleci gözetim tasarlıyorlar. Bazıları, Facebook
 gibi şirketlere bağlı olan, her yana yayılmış gözetimin, <a
 href="https://www.theguardian.com/technology/2015/aug/10/internet-of-things-predictable-people">insanların
 nasıl düşündükleri</a> üzerinde derin etkileri olacağını düşünüyor. Bu tür
 olasılıklar tahmin edilemez değildir; fakat demokrasiye tehdit, dayanaksız
 bir görüş değildir. Bugün var ve görünür durumda.</p>
 
 <p>Özgür ülkelerimizin daha önce ciddi bir gözetim açığından muzdarip
 olduklarına ve Sovyetler Birliği ve Doğu Almanya'dan daha fazla
 gözetlenmeleri gerektiğine inanmıyorsak bu artışı tersine çevirmeliyiz. Bu,
 insanlar hakkında büyük veri birikiminin durdurulmasını gerektirir.</p>
 <div class="column-limit"></div>
 
 <h3 class="footnote">Son Not</h3>
 <ol>
 <li id="ambientprivacy"><em>İzlenmeme</em> durumu <a
 href="https://idlewords.com/2019/06/the_new_wilderness.htm">ortam
 gizliliği</a> olarak adlandırılmıştır.</li>
 
 <li id="facial-recognition">2020'lerde, yüz tanıma gözetim kameralarının tehlikesini
 derinleştiriyor. Çin halihazırda insanları yüzleri aracılığıyla
 cezalandırmak için tanıyor ve <a
 href="https://www.theguardian.com/global-development/2022/sep/05/iran-government-facial-recognition-technology-hijab-law-crackdown">İran
 da dinin dayattığı elbise zorunluluğunu ihlal eden kadınları cezalandırmak
 için kullanmayı planlıyor</a>.</li>
 </ol>
 
 <div class="infobox extra" role="complementary">
 <hr />
 
 <!-- rms: I deleted the link because of Wired's announced
      anti-ad-block system -->
 <p>Bu makalenin bir sürümü ilk olarak Ekim&nbsp;2013'te <cite>Wired</cite>'de
 yayımlandı.</p>
 </div>
 </div>
 </div>
 
 <div class="translators-notes">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
  </div>
 </div>
 
 <!-- for id="content", starts in the include above -->
 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
 <div id="footer" role="contentinfo">
 <div class="unprintable">
 
 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
 href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
 href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
 gönderin.</p>
 
 <p>
 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
         replace it with the translation of these two:
 
         We work hard and do our best to provide accurate, good quality
         translations.  However, we are not exempt from imperfection.
         Please send your comments and general suggestions in this regard
         to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
 
         &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
         <p>For information on coordinating and contributing translations of
         our web pages, see <a
         href="/server/standards/README.translations.html">Translations
         README</a>. -->
 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
 önerilerinizi lütfen <a
 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
 ziyaret edebilirsiniz.</p>
 </div>
 
 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
      files generated as part of manuals) on the GNU web server should
      be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
      without talking with the webmasters or licensing team first.
      Please make sure the copyright date is consistent with the
      document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
      document was modified, or published.
      
      If you wish to list earlier years, that is ok too.
      Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
      years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
      year, i.e., a year in which the document was published (including
      being publicly visible on the web or in a revision control system).
      
      There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
      Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
 <p>Copyright &copy; 2013-2019, 2021, 2022 Richard Stallman</p>
 
 <p>Bu sayfa <a rel="license"
 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative
 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında
 lisanslanmıştır.</p>
 
 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
 <div class="translators-credits">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
 <ul>
 <li>The FLOSS Information <a
 href="mailto:theflossinformation@yandex.com">&lt;theflossinformation@yandex.com&gt;</a>,
 2019</li>
 </ul></div>
 
 <p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
 Son Güncelleme:
 
 $Date: 2022/09/18 08:32:02 $
 
 <!-- timestamp end -->
 </p>
 </div>
 </div>
 <!-- for class="inner", starts in the banner include -->
 </body>
 </html>