rms-nyu-2001-transcript.html (134614B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="speeches" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 <style type="text/css" media="screen"><!-- 12 #content i { color: #505050; } 13 --> 14 </style> 15 16 <!--#include virtual="/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.translist" --> 17 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 18 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 19 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 20 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 21 <div class="article reduced-width"> 22 <h2>Özgür Yazılım: Özgürlük ve İşbirliği</h2> 23 24 <address class="byline">yazan Richard Stallman</address> 25 26 <div class="infobox"> 27 <p>29 Mayıs 2001 tarihinde New York'taki New York Üniversitesi'nde yapılan 28 konuşmanın çözümlemesidir.</p> 29 30 <p>Bu konuşmanın <a href="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.txt">düz 31 metin</a> sürümü ve <a href="/philosophy/rms-nyu-2001-summary.txt">özeti</a> 32 de vardır.</p> 33 </div> 34 <hr class="thin" /> 35 36 <p><strong>URETSKY</strong>: Ben Mike Uretsky. Stern İşletme Fakültesi'ni 37 bitirdim. Ayrıca İleri Teknoloji Merkezi'nin Müdür Yardımcılarından 38 biriyim. Ve Bilgisayar Bilimi Departmanında hepimiz adına, sizlere burada 39 hoş geldiniz demek istiyorum. Size konuşmacıyı takdim edecek olan Ed'e 40 mikrofonu vermeden önce bazı açıklamalarda bulunmak istiyorum.</p> 41 42 <p>Üniversitenin rolü, tartışmaların yapılması için uygun bir alan olması ve 43 ilginç tartışmaların yapılabilmesidir. Ve büyük bir üniversitenin rolü, 44 özellikle ilginç tartışmaların yapılabilmesidir. Ve bu özel sunum, bu 45 seminer bu kalıba girer. Açık kaynak tartışmasını özellikle ilginç 46 buluyorum. Bir anlamda … <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 47 48 <p><strong>STALLMAN</strong>: Özgür yazılım yapıyorum. Açık kaynak farklı bir 49 harekettir. <i>[Dinleyiciler güler] [Alkış]</i></p> 50 51 <p><strong>URETSKY</strong>: 1960'larda ilgili alanda çalışmaya ilk 52 başladığımda, temel olarak yazılım özgürdü. Ve çevrimlere girdik. Özgür hale 53 geldi ve daha sonra pazarlarını genişletme ihtiyacında olan yazılım 54 üreticileri, bunu başka taraflara doğru çektiler. PC'nin girişiyle 55 gerçekleşen birçok hareket, tam olarak da benzer bir çevrim tipinde hareket 56 etti.</p> 57 58 <p>Pierre Levy adında çok ilginç bir Fransız filozof vardır, bu filozof, 59 insanlığın refahını geliştirecek ilişki tiplerindeki değişim ile, yalnızca 60 teknolojiyle ilgili olarak değil ayrıca sosyal yeniden yapılanma, politik 61 yeniden yapılanma ile ilişkili olarak bu yöne doğru olan hareketten ve siber 62 aleme doğru olan hareketten bahsetmektedir. Ve bu tartışmanın söz konusu 63 yöndeki bir hareket olmasını ve bu tartışmanın, normalde Üniversitede bir 64 teselli gibi olan çok sayıda disiplinin sınırlarının ötesine giden bir şey 65 olmasını umuyoruz. Bazı çok ilginç tartışmaları dört gözle bekliyoruz. Ed?</p> 66 67 <p><strong>SCHONBERG</strong>: Ben Courant Enstitüsü'ndeki Bilgisayar Bilimi 68 Departmanından Ed Schonberg. Hepinize öncelikle hoş geldiniz demek 69 istiyorum. Giriş konuşmasını yapanlar genellikle ve özellikle halka 70 sunumların yararsız bir kısmını yapanlardır ancak bu durumda, gerçekte 71 yararlı bir amaca hizmet etmektedirler, Mike'ın da kolayca gösterdiği gibi, 72 giriş konuşmasını yapan kişi, örneğin, hatalı açıklamalar yaparak, 73 tartışmanın parametrelerini ciddi ölçüde düzeltebilir ve <i>[Dinleyiciler 74 güler]</i> keskin hale getirebilir.</p> 75 76 <p>Bu nedenle, açıklamaya ihtiyaç duymayan birine anlatır gibi mümkün olan en 77 kısa girişi yapayım. Richard, yıllar önce MIT YZ Laboratuarında yazıcı 78 sürücüleri için kaynak kodunun elverişli olmamasına ilişkin problemlerden 79 küresel olarak düşünen ve yerel hareket eden biri için mükemmel bir 80 örnektir. Yazılımın nasıl oluşturulduğu, hangi fikri mülkiyet araçlarına 81 sahip olduğu ve yazılım topluluğunun gerçekte neyi temsil ettiği fikirlerini 82 yeniden incelemek için hepimizi zorlamış olan bağlı bir felsefe 83 geliştirmiştir. Richard Stallman'a hoş geldiniz demek 84 istiyorum. <i>[Alkış]</i></p> 85 86 <p><strong>STALLMAN</strong>Biri bana bir saat ödünç verebilir mi? 87 <i>[Dinleyiciler güler]</i> Teşekkür ederim. Bu vesileyle, bu platformda 88 olma imkânı verdikleri için Microsoft'a <i>[Dinleyiciler güler]</i> teşekkür 89 ederim. Son birkaç haftadır, kitabı bir yerlerde kazara yasaklanmış olan bir 90 yazar gibi hissediyorum.<i>[Dinleyiciler güler]</i> Ancak buna ilişkin 91 yazıların tümünde yanlış yazarın adı verilmektedir çünkü Microsoft GNU 92 GPL'yi açık kaynaklı bir lisans olarak tanımlamaktadır ve bunu izleyen baskı 93 kapsamının çoğunluğu buna uygundur. Tabi ki, insanların çoğunluğu, 94 çalışmamızın açık kaynakla işinin olmadığını fark etmemektedir, çünkü 95 insanlar açık kaynak ifadesini bulmadan önce işin çoğunu gerçekleştirdik.</p> 96 97 <p>Özgür yazılım hareketindeyiz ve özgür yazılım hareketinin ne hakkında 98 olduğu, ne anlama geldiği, ne yaptığımız üzerine konuşacağım ve bu bir 99 işletme okulu tarafından desteklendiği için, özgür yazılımın işletmeyle 100 nasıl bir ilgisi olduğu hakkında ve sosyal hayatın bazı diğer alanları 101 hakkında bir şeyler söyleyeceğim.</p> 102 103 <p>Şimdi, bazılarınız hayatında hiç bilgisayar programı yazmamış olabilir ama 104 belki de yemek pişirdiniz. Ve yemek pişirdiyseniz, çok mükemmel değilseniz, 105 muhtemelen yemek tariflerini kullandınız. Ve yemek tariflerini 106 kullandıysanız, bir arkadaşınızla muhtemelen bir yemek tarifinin kopyasını 107 paylaştınız. Ve tam anlamıyla bir acemi değilseniz, yemek tarifi alışverişi 108 yapmışsınızdır. Yemek tariflerinde belirli şeyler söylenmektedir ancak tam 109 olarak aynı şeyleri yapmanız gerekmez. İçeriklerden bazılarını 110 katmayabilirsiniz. Mantarı sevdiğiniz için biraz mantar 111 ekleyebilirsiniz. Doktorunuz tuzu azaltmanız gerektiğini söylediği için daha 112 az tuz koyabilirsiniz. Yeteneğinize göre daha büyük değişiklikler bile 113 yapabilirsiniz. Ve bir yemek tarifinde değişiklik yaptıysanız ve bu yemek 114 tarifine göre arkadaşlarınıza yemek pişirdiyseniz ve yemeği sevdilerse, size 115 şunu söyleyebilirler: “Tarifini bana da verir misin?“ Ve o zaman 116 ne yaparsınız? Yemek tarifinin değişmiş halini yazıp arkadaşınıza bir 117 kopyasını verebilirsiniz. Bunlar, herhangi bir tipteki işlevsel olarak 118 yararlı yemek tarifleriyle yapabileceğiniz doğal şeylerdir.</p> 119 120 <p>Şimdi yemek tarifi, bir bilgisayar programına çok benzemektedir. Bir 121 bilgisayar programı yemek tarifine çok benzemektedir: istediğiniz bir sonuca 122 ulaşmak için gerçekleştirilecek bir seri adımdan ibarettir. Bu nedenle, 123 yemek tarifleriyle yaptığınız şeyleri bilgisayar programlarıyla da yapmanız 124 çok doğaldır, örneğin, arkadaşınıza bir kopyasını vermek gibi. Farklı bir 125 işlevi görmesi için bilgisayar programını değiştirebilirsiniz de. Başka biri 126 için iyi bir iş görmüş olabilir ancak sizinki farklı bir iş olabilir. Bu 127 nedenle programı değiştirirsiniz. Ve değiştirdikten sonra, başka insanlar 128 için yararlı olabilir. Belki de sizin yaptığınız işe benzer bir iş için 129 kullanılacaktır. Bu nedenle, şu soruyu sorarlar: “Bana bilgisayar 130 programının bir kopyasını verir misin?” Tabi ki, kibar bir insan 131 olduğunuz için, bilgisayar programınızın bir kopyasını verirsiniz. Bu, nazik 132 bir insan olmanın yoludur.</p> 133 134 <p>Bu nedenle, yemek tariflerinin kara kutular içine yerleştirildiği durumu 135 düşünün. Hangi içerikleri kullandığınızı göremezsiniz ve değiştiremezsiniz 136 ve arkadaşınıza bir kopyasını vermeye kalktığınızda size korsan dendiğini ve 137 yıllarca hapiste yattığınızı düşünün. Böyle bir dünya, yemek tariflerini 138 paylaşmaya alışmış insanlar için büyük bir zulümdür. Ancak özel mülk yazılım 139 dünyasında durum aynen böyledir. Bu, diğer insanlara karşı genel inceliğin 140 olmadığı ya da engellendiği bir dünyadır.</p> 141 142 <p>Şimdi bunu neden farkettim? Bunu farkettim çünkü 1970'lerde yazılımı 143 paylaşan bir programcı birliğinin parçası olma şansına ulaşmıştım. Bu 144 topluluğun temelleri bilgisayarın başlangıcına dayanmaktadır. Ancak, 145 1970'lerde, insanların yazılımı paylaştığı bir topluluk zor bulunan bir 146 şeydi. Ve gerçekte bu uç bir durumdu çünkü çalıştığım laboratuarda, tüm 147 işletim sistemi, topluluğumuz tarafından geliştirilen yazılımdı ve bu 148 yazılımın herhangi bir kısmını herhangi bir kimseyle 149 paylaşmaktaydık. İsteyen herkes gelebiliyor ve bir kopya alabiliyordu ve ne 150 yapmak isterse yapıyordu. Bu programlar üzerinde hiçbir telif hakkı uyarısı 151 yoktu. İşbirliği bizim yaşam biçimimizdi. Ve bu yaşam şeklinde 152 güvendeydik. Bunun için savaşmıyorduk. Bunun için savaşmamız 153 gerekmiyordu. Sadece bu şekilde yaşıyorduk. Ve bildiğimiz kadarıyla, bu 154 şekilde yaşamayı sürdürecektik. Bu nedenle özgür yazılım vardı ama özgür 155 yazılım hareketi yoktu.</p> 156 157 <p>Ama daha sonra topluluğumuz çeşitli felaketlerle yıkıldı. Sonunda tamamen 158 yok oldu. Sonunda tüm çalışmalarımız için kullandığımız PDP-10 bilgisayarı1 159 ortadan kalktı. Sistemimiz olan, Uyumlu Olmayan Zaman Paylaşımlı Sistem, 160 1960'larda başlayarak yazılmıştı, bu nedenle assembler dilinde 161 yazılmıştı. 1960'larda bir işletim sistemi yazmak için assembler 162 kullanılmaktaydı. Bu nedenle, tabi ki, assembler dili belirli bir bilgisayar 163 mimarisi içindir; bunun devamı gelmezse, tüm çalışmanız boşa gider, işe 164 yaramaz. Ve bizim başımıza da bu geldi. 20 yıllık çalışma boşa gitti.</p> 165 166 <p>Ancak bu durum meydana gelmeden önce, bu durum meydana geldiğinde ne 167 yapacağıma ilişkin olarak beni hazırlayan ve ne yapacağımı görmeme yardımcı 168 olan bir olay oldu çünkü belirli bir noktada, Xerox çalıştığım yer olan 169 Yapay Zeka Laboratuvarına bir lazer yazıcısı hediye etti ve bu hediye 170 gerçekten de güzel bir hediyeydi çünkü Xerox dışında birilerinin bir lazer 171 yazıcısına sahip olduğu ilk durumdu. Bu yazıcı çok hızlıydı, saniyede bir 172 sayfa yazıyordu, birçok anlamda çok iyiydi ancak güvenilir değildi çünkü 173 yüksek hızlı bir kopyalayıcının yazıcı olarak değiştirilmiş biçimiydi. Ve 174 bildiğiniz gibi kopyalayıcılarda sıkışma meydana gelmektedir ancak genelde 175 bu sıkışmayı çözecek birileri bulunur. Yazıcıda sıkışma oldu ve kimse 176 görmedi. Bu nedenle yazıcı uzun süre sorunlu halde kaldı.</p> 177 178 <p>Biz de bu sorunu çözmek için bir fikir geliştirdik. Sistemi, yazıcı her ne 179 zaman bir sıkışma durumu yaşarsa, yazıcıyı çalıştıran makine zaman 180 paylaşımlı makinemize durumu bildirecek ve çıktı bekleyen kullanıcılara 181 yazıcıdaki problemi çözmelerini söyleyecek bir şekilde değiştirdik. Tabi ki 182 kullanıcılar, bir çıktı bekliyorlarsa ve yazıcıda sıkışma olduğunu 183 biliyorlarsa, sonsuza kadar oturup beklemeyecek ve sorunu çözeceklerdi.</p> 184 185 <p>Ancak bu noktada tamamen felce uğradık çünkü söz konusu yazıcıyı çalıştıran 186 yazılım özgür yazılım değildi. Söz konusu yazılım yazıcı ile birlikte 187 gelmişti ve yalnızca bir ikili dosyaydı. Kaynak kodunu alamamıştık; Xerox, 188 kaynak kodunu bize vermemişti. Bu nedenle, programcılar olarak yetenekli 189 olmamıza rağmen, ne de olsa kendi zaman paylaşımlı sistemimizi yazmıştık, bu 190 özelliği yazıcı yazılımına ekleme konusunda tamamıyla çaresizdik.</p> 191 192 <p>Ve beklemek zorundaydık. Çıktımızı almanız bir ya da iki saat sürüyordu 193 çünkü makine çoğu zaman sıkışma yapıyordu. Bir saat bekleyip 194 “Sıkışacağını biliyorum. Bir saat bekleyeceğim ve çıktımı 195 alacağım” diyorduk ve daha sonra tüm zaman boyunca sıkışmış olduğunu 196 ve gerçekte başka kimsenin tamir etmediğini gördük. Bu nedenle, biz tamir 197 ettik ve yarım saat daha bekledik. Daha sonra, geri döndük ve çıktı haline 198 gelmeden önce yine sıkıştığını gördük. Üç dakika basma işlemi yapıp otuz 199 dakika sıkışmaktaydı. Bu durum hayal kırıklığı yarattı. Ancak daha kötüsü, 200 tamir edebileceğimizi biliyor olmamızdı ancak kendi bencilliği için başka 201 birileri, yazılımı geliştirmemizi önleyerek bizi engellemekteydi. Bu nedenle 202 tabi ki bir miktar küskünlük hissettik.</p> 203 204 <p>Ve daha sonra Carneige Mellon Üniversitesi'nden birilerinin söz konusu 205 yazılımın bir kopyasını aldığını duydum. Üniversiteyi ziyaret ediyordum, bu 206 nedenle ilgili kimsenin ofisine gittim ve dedim ki: “Merhaba, ben 207 MIT'denim. Yazıcı kaynak kodunun bir kopyasını alabilir miyim?” O da 208 bana dedi ki: “Hayır, kimseye kopya vermemeye söz verdim.” 209 <i>[Dinleyiciler güler]</i> Şaşırmıştım. Aynı zamanda da kızmıştım ve nasıl 210 adil olacağıma ilişkin hiçbir fikrim kalmamıştı. Belki de kapıyı 211 çarptım. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ve daha sonra da bu konuyu düşündüm 212 çünkü yalnızca soyutlanmış bir olay değil ayrıca önemli olan ve çok sayıda 213 kimseyi etkileyen sosyal bir fenomen görmekte olduğumu fark ettim.</p> 214 215 <p>Şanslıydım, çünkü bu durumu yalnızca bir kere yaşadım. Diğer insanlar ise 216 her zaman bu durumla yaşamak zorundalar. Bu nedenle bu konuyu kapsamlı 217 olarak düşündüm. MIT'deki çalışma arkadaşları bizimle işbirliği yapmaktan 218 kaçındı. Bize ihanet etti. Ama bunu yalnızca bize karşı yapmadı. Bunu size 219 de yaptı <i>[Dinleyicilerden birini gösteriyor]</i>. Ve zannediyorum ki, 220 bunu size de yaptı. <i>[Başka bir dinleyiciyi 221 gösteriyor]</i>. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ve bunu muhtemelen size de 222 yaptı <i>[Dinleyiciler arasında üçüncü bir dinleyiciyi gösteriyor]</i>. Bunu 223 bu odadaki insanların çoğuna yaptı, belki çok azınıza yapmadı, onlar da 224 zaten 1980'de henüz doğmamış olanlardır. Çünkü Dünya gezegeninin tüm nüfusu 225 ile işbirliği yapmayı reddetmeye söz verdi. Bir gizlilik anlaşması imzaladı.</p> 226 227 <p>Şimdi bu benim bir gizlilik anlaşmasıyla ilk doğrudan karşılaşmamdı ve bu 228 bana önemli bir ders verdi, bu önemli bir dersti çünkü birçok programcı bunu 229 hiçbir zaman öğrenmedi. Bu, benim bir gizlilik anlaşmasıyla ilk 230 karşılaşmamdı ve kurban bendim. Ben ve benim tüm laboratuarım kurbandı. Ve 231 bu bana gizlilik anlaşmalarının kurbanlarının var olduğunu gösterdi. Masum 232 değildiler. Zararsız değildiler. Birçok programcı bir gizlilik anlaşması 233 imzalamaya davet edildiğinde, ilk olarak bir gizlilik anlaşmasıyla 234 karşılaşmaktadır. Ve her zaman istek uyandırıcı bir şey vardır – bu 235 anlaşmayı imzalarlarsa bundan iyi bir sonuç elde edeceklerini düşünürler. Bu 236 nedenle özürler oluştururlar. Şöyle derler: “Ne olursa olsun bir kopya 237 alamayacak, bu nedenle onu yoksun bırakmak için niçin bir komploya 238 katılayım?” Şöyle derler: “Bu, bu işin her zaman yapıldığı 239 yoldur. Buna karşı kime gideyim?” Şöyle derler: “Bunu ben 240 imzalamazsam başka biri imzalayacak.” Vicdanlarını rahatlatmak için 241 çeşitli bahaneler bulurlar.</p> 242 243 <p>Ama birileri beni bir gizlilik anlaşması imzalamaya çağırdığında, vicdanım 244 zaten duyarlı hale gelmişti. Birisi bana yardım etmemeye söz verdiğinde ne 245 kadar sinirlenmiş olduğumu hatırladım ve laboratuvarım sorunumuzu çözdü. Ve 246 ben ise, bana hiç zarar vermemiş birine aynı şeyi yapamazdım. Birileri 247 benden nefret edilen bir düşmanla bazı yararlı bilgileri paylaşmamam için 248 söz vermemi isteseydi, evet derdim. Birileri kötü bir şeyler yapmışsa, bunu 249 hak etmektedir. Ancak yabancılar – bana hiç zarar vermemişlerdir. Bu gibi 250 bir hatalı muameleyi nasıl hak edebilirler? Herhangi birine ve herkese kötü 251 davranmaya başlayamazsınız. O zaman toplumda yırtıcı bir hayvan haline 252 gelirsiniz. Bu nedenle dedim ki: “Bana bu güzel yazılım paketini 253 sunduğunuz için çok teşekkür ederim. Ama talep ettiğiniz şartlarda bu paketi 254 kabul edemem, bu paket olmaksızın çalışacağım. Çok teşekkür ederim.” 255 Ve böylece, yazılım gibi genel olarak yararlı teknik bilgi için bir gizlilik 256 anlaşması imzalamadım.</p> 257 258 <p>Şimdi farklı etik hususlara ilişkin başka bilgi tipleri vardır. Örneğin, 259 kişisel bilgiler vardır. Kendinizle erkek arkadaşınız arasındaki bir olay 260 hakkında konuşmak isterseniz ve benden bunu kimseye söylemememi isterseniz, 261 bunu sizin için sır olarak saklarım çünkü bu gerçekte yararlı bir teknik 262 bilgi değildir. En azından, muhtemelen genel olarak yararlı 263 değildir. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 264 265 <p>Bana harika yeni bir seks tekniği anlatma olasılığınız da vardır 266 [Dinleyiciler güler] ve o zaman bunu toplumun geri kalanına aktarmayı görev 267 bilirim <i>[Dinleyiciler güler]</i>, böylece tüm insanlar bundan 268 faydalanır. Bu nedenle, söz konusu söze bir şart koymalıyım. Kim neyi ister, 269 kim kime kızgındır ve bu gibi pembe dizi hususları hakkında sizin için gizli 270 tutabileceğim ayrıntılarsa; ancak toplumun bildiği için çok faydalandığı bir 271 husussa, o zaman bu bilgileri saklı tutmamalıyım. Görüyorsunuz, bilimin ve 272 teknolojinin hedefi, insanların hayatlarını daha iyi yaşamaları için 273 insanlık için yararlı bilgiler geliştirmektir. Söz konusu bilgileri saklı 274 tutmaya söz verirsek – gizli tutarsak – o zaman alanımızın misyonuna ihanet 275 ederiz. Ve bunu yapmamaya karar verdim.</p> 276 277 <p>Ancak bu arada topluluğum çöktü ve bu da beni kötü bir duruma 278 soktu. Görüyorsunuz, tüm Uyumlu olmayan Zaman Paylaşımlı Sistem eskidi çünkü 279 PDP-10 eskiydi ve bu nedenle, eskiden yapmış olduğum gibi bir işletim 280 sistemi geliştiricisi olarak çalışmaya devam etmemin bir yolu yoktu. Bu, 281 topluluğun yazılımını kullanmama ve geliştirmeme, başka bir deyişle 282 topluluğun bir parçası olmama bağlıydı. Bu artık bir ihtimal değildi ve bu 283 da beni törel bir ikileme soktu. Ne yapacaktım? Çünkü en açık ihtimal, 284 vermiş olduğum karara karşı gelmek anlamına geliyordu. En açık ihtimal, 285 dünyadaki değişime kendimi uyarlamaktı. Bir şeylerin farklı olduğunu kabul 286 etmem ve bu ilkeleri bırakmam ve özel mülk işletim sistemleri için gizlilik 287 anlaşmaları imzalamaya başlamam ve muhtemelen özel mülk yazılım yazmam 288 gerekiyordu. Ancak kod yazmaktan zevk aldığımı ve para kazanabileceğimi – 289 özellikle MIT dışında yazarsam – ama sonunda kariyerimde geriye dönüp 290 baktığımda, “Hayatımı insanlar arasında duvarlar örmek için 291 harcadım” diyeceğimi ve hayatımdan utanç duyacağımı fark ettim.</p> 292 293 <p>Bu nedenle başka bir alternatif aradım ve açık bir alternatif vardı. Yazılım 294 alanını bırakıp başka bir şeyler yapabilirdim. Başka bir özel kayda değer 295 yeteneğe sahip değildim ancak bir garson olabileceğimden 296 emindim. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ancak şık bir restoranda çalışamazdım; 297 beni işe almazlardı <i>[Dinleyiciler güler]</i> ancak başka bir yerlerde 298 garson olabilirdim. Ve birçok programcı bana şunu dedi: “Programcıları 299 işe alan insanlar şunu, şunu ve şunu talep etmektedir. Bu işleri yapmazsam, 300 o zaman açlıktan ölürüm.” Kullandıkları sözcükler böyleydi. Garson 301 olarak açlıktan ölmezsiniz. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bu nedenle, gerçekte 302 tehlikede değilsiniz. Ancak – ve bu önemlidir, görüyorsunuz – bazen diğer 303 insanlara zarar veren bir şey yaparsınız ve bunu yapmasaydım ben daha çok 304 zarar görecektim diyerek kendinizi haklı çıkartırsınız. <em>Gerçekten</em> 305 de açlıktan ölseniz, özel mülk yazılım yazma konusunda 306 haklısınızdır. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Birileri size silah tutsa, o 307 zaman affedilebilir bir iş yaptığınızı söyleyebilirim. <i>[Dinleyiciler 308 güler]</i> Ancak etik olmayan bir şeyler yapmayarak yaşantımı sürdürmenin 309 bir yolunu bulmuştum, bu nedenle bir bahane yoktu. Ancak garsonluk yapmanın 310 benim için eğlenceli bir iş olmayacağının farkına vardım, bir işletim 311 sistemi geliştiricisi olarak yeteneklerimi boşa harcamama neden 312 olacaktı. özel mülk yazılım geliştirmek ise yeteneklerimi kötüye kullanmak 313 olurdu. Diğer insanları özel mülk yazılım dünyasında yaşamak için 314 yüreklendirmek yeteneklerimi kötüye kullanmam anlamına gelirdi. Bu nedenle, 315 yeteneklerimi kötüye kullanmak yerine harcamak daha iyidir ancak hâlâ yine 316 de gerçekten de iyi değildir.</p> 317 318 <p>Bu nedenlerden ötürü, başka bir alternatif aramaya karar verdim. Durumu 319 gerçekten de geliştirecek olan bir işletim sistemi geliştiricisi dünyayı 320 daha iyi bir yer haline getirmek için ne yapabilir? Ve gerçekten de gerekli 321 olanın bir işletim sistemi geliştiricisi olduğunu fark ettim. Problem ve 322 ikilem benim için ve herkes için mevcuttu çünkü modern bilgisayarlara 323 ilişkin mevcut işletim sistemlerinin tümü özel mülkydi. Özgür işletim 324 sistemleri eski, zamanı geçmiş bilgisayarlar içindi, değil mi? Bu nedenle 325 modern bilgisayarlar için – modern bir bilgisayarı alıp kullanmak 326 isterseniz, özel mülk bir işletim sistemi kullanmaya zorlanıyordunuz. Bu 327 nedenle bir işletim sistemi geliştiricisi başka bir işletim sistemi yazar ve 328 daha sonra şunu derse: “Herkes gelsin ve bunu paylaşsın; hoş 329 geldiniz” – bu, herkese ikilemden bir çıkış yolu, başka bir alternatif 330 sağlayacaktır. Bu nedenle, problemi çözebilecek bir şeyler yapabileceğimi 331 fark ettim. Bunu yapmak için doğru özelliklere sahiptim. Ve bu, hayatımla 332 ilgili yapabileceğimi hayal ettiğim en yararlı şeydi. Ve bu, başka hiç 333 kimsenin çözmeye çalışmadığı bir problemdi. Bu yalnızca orada oturmak ve 334 işlerin kötüye gitmesini seyretmekti ve orada benden başka hiç kimse 335 yoktu. Bu nedenle şöyle hissettim: “Ben seçildim. Bu konu üzerinde 336 çalışmam lazım. Ben değilsem kim çalışacak ki?” Bu nedenle, özgür bir 337 işletim sistemi geliştirirken ya da geliştirmeye çalışırken...yaşlı bir 338 halde tabi ki ölmeye karar verdim. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 339 340 <p>Tabi ki, bunun nasıl bir işletim sistemi olması gerektiğine karar vermem 341 gerekiyordu. Bazı teknik tasarım kararlarının verilmesi gerekiyordu. Belirli 342 nedenlerden ötürü, sistemi Unix ile uyumlu bir sistem haline getirmeye karar 343 verdim. İlk olarak, gerçekten de sevdiğim bir işletim sisteminin kullanılmaz 344 hale geldiğini gördüm çünkü bu işletim sistemi, belirli bir bilgisayar tipi 345 için yazılmıştı. Bu durumun yeniden meydana gelmesini istemedim. Taşınabilir 346 bir sistemimizin olması gerekiyordu. Unix taşınabilir bir sistemdi. Bu 347 nedenle, Unix'in tasarımını izleseydim, taşınabilir ve çalıştırılabilir bir 348 sistem oluşturma şansına sahip olabilirdim. Ve dahası, <i>[Kayıt 349 anlaşılmıyor]</i> ayrıntıda niçin uyumlu bir sistem olmasın ki? Bunun 350 nedeni, kullanıcıların, uyumlu olmayan değişikliklerden nefret 351 etmesidir. Sistemi en sevdiğim şekilde tasarımlamış olsaydım ki böyle yapmak 352 isterdim, eminim ki – uyumlu olmayan bir şeyler üretmiş olurdum. Ayrıntılar 353 farklı olurdu. Bu nedenle sistemi yazsaydım, o zaman kullanıcılar bana şunu 354 diyeceklerdi: “Bu çok güzel, ancak uyumlu değil. Geçiş yapmak için çok 355 fazla çalışma gerekiyor. Unix yerine sizin sisteminizi kullanmamız çok 356 zorlayıcı, bu nedenle Unix'le çalışmaya devam edeceğiz”.</p> 357 358 <p>İçinde insanların, bu özgür sistemi kullanan ve özgürlüğün ve işbirliğinin 359 faydalarının tadını çıkaran insanların olduğu bir topluluk oluşturmak 360 isteseydim, insanların kullanacağı, insanların kolay bir şekilde 361 dönebilecekleri ve başlangıçta başarısız olması için bir engelin olmadığı 362 bir sistem yapmak isterdim. Şimdi ise, sistemi Unix ile uyumlu hale 363 getirmek, tasarım kararlarının tümünü gerçekleştirmiştir çünkü Unix, birçok 364 parçadan oluşmaktadır ve bu parçalar, oldukça iyi bir şekilde klavuzları 365 yazılmış olan ara yüzler üzerinden haberleşmektedir. Bu nedenle, Unix ile 366 uyumlu olmak isterseniz, her bir parçayı birer birer uyumlu bir parça ile 367 değiştirmeniz gereklidir. Bu nedenle, kalan tasarım kararları bir parçanın 368 içindedir ve söz konusu parçayı kim yazmaya karar verirse, o kişi tarafından 369 gerçekleştirilebilir. Başlangıçta gerçekleştirilmeleri gerekmez.</p> 370 371 <p>Çalışmayı başlatmak için tüm yapmamız gereken sistem için bir isim 372 bulmaktı. Şimdi, biz hacker'lar, bir program için her zaman komik ya da 373 haylaz bir isim ararız çünkü programın ismi ile eğlenen insanları düşünmek, 374 programı yazmanın eğlencesinin yarısı kadardır. <i>[Dinleyiciler güler]</i> 375 Ve sözcüklerin baş harflerinden oluşan yinelemeli isimleri verme geleneğine 376 sahiptik, bu, yazmakta olduğunuz programın, mevcut bir programa benzer bir 377 isme sahip olduğu anlamına gelmektedir. Programınıza, şunu söyleyen ve 378 sözcüklerin baş harflerinden oluşan (akronim) yinelemeli bir isim 379 verebilirsiniz: bu, diğeri değil. Böylece örneğin, 1960'larda ve 1970'lerde 380 çok sayıda Tico metin editörü vardı ve bunlar genellikle birileri ya da 381 diğerleri TECO olarak adlandırılmaktaydı. Daha sonra akıllı bir hacker bunu 382 Tint olarak adlandırdı çünkü Tint, TECO Değildi – ilk yinelemeli 383 kısaltmaydı. 1975 yılında, ilk Emacs metin editörünü geliştirdim ve Emacs'in 384 birçok taklidi vardı ve bunların birçoğu biri ya da başka Emacs olarak 385 adlandırıldı ancak biri Fine olarak adlandırıldı, çünkü Fine Emacs Değildi 386 ve Sine vardı çünkü Sine Emacs Değildi ve Eine, çünkü Eine Emacs değildi ve 387 MINCE çünkü Mince Tamamen Emacs Değildi. <i>[Dinleyiciler güler]</i> 388 Daraltılmış bir taklit vardı. Ve Eine daha sonra tamamen yeniden yazıldı ve 389 yeni sürüm Zwei olarak adlandırıldı, Başlangıçta Zwei Eine 390 İdi. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 391 392 <p>Bu nedenle, Bir şeyler Unix değil ("Something's not Unix") için yinelemeli 393 bir kısaltma aradım. Ve 26 harfin tümünü denedim ve hiçbirinin bir sözcük 394 oluşturmadığını fark ettim. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Hım, başka bir 395 yoldan denemeliydim. Bir küçültmeye karar verdim. Bu şekilde, Bir şeyler 396 Unix değil için üç harfli bir kısaltmam oldu. Ve harfleri denedim ve 397 “GNU” sözcüğüyle karşılaştım, “GNU” sözcüğü 398 İngilizcedeki en komik sözcüktür. <i>[Dinleyiciler güler]</i> İşte 399 buydu. Tabi ki, komik olmasının nedeni, İngilizce sözlüğe göre 400 “"new"” (yeni) olarak telaffuz edilmesiydi. İnsanların onu 401 kelime oyunu için kullanmasının nedeni de buydu. Ayrıca size söyleyeyim ki, 402 bu Afrika'da yaşayan bir hayvanın adıdır. Ve Afrika telaffuzu, bu isim 403 üzerinde bir tıklama sesine sahipti. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Belki de 404 hâlâ öyledir. Ve böylece Avrupalı koloniciler, oraya vardıklarında, bu 405 tıklama sesini söylemeyi öğrenmekte sıkıntı çekmediler. Bu nedenle onu orada 406 bıraktılar ve bir “G” yazdılar, bu da “telaffuz 407 etmediğimiz başka bir sesin burada olması gerektiği” anlamına 408 gelmekteydi. <i>[Dinleyiciler güler] </i> Bu nedenle, bu gece Güney 409 Afrika'ya gidiyorum ve onlardan rica edeceğim, umarım ki bana tıklama 410 seslerini telaffuz etmeyi öğretecek birilerini bulabilirler <i>[Dinleyiciler 411 güler]</i> böylece GNU'yu, bu bir hayvan adı olduğunda, doğru şekilde 412 telaffuz etmeyi bileceğim.</p> 413 414 <p>Ancak bu sistemimizin adı olduğunda, doğru telaffuz “guh-NEW” 415 dir, sert “G.”'yi telaffuz edin. “Yeni” işletim 416 sistemi hakkında konuşuyorsanız, insanların kafasını karıştıracaksınız çünkü 417 halen bu konu hakkında 17 yıldır çalışıyoruz, yani bu konu artık yeni 418 değil. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ancak yine de yenidir ve her zaman da 419 öyle olacaktır, GNU, kaç insan onu yanlışlıkla Linux olarak adlandırırsa 420 adlandırsın. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 421 422 <p>Bu nedenle, 1984 yılının Ocak ayında GNU'nun parçalarını yazmak için 423 MIT'deki işimden ayrıldım. Ancak imkânlarını kullanmama izin verecek kadar 424 kibardılar. Bu arada, tüm parçaları yazacağımızı ve komple bir GNU sistemi 425 yapabileceğimizi düşündüm ve daha sonra şunu diyecektik: “Gelin ve 426 alın” ve insanlar, GNU'yu kullanmaya başlayacaklardı. Ancak durum 427 böyle olmadı. Yazdığım ilk parçalar, Unix'in bazı parçalarının yerine eşit 428 derecede iyi bir şekilde geçmekteydiler ve daha az hataya sahiptiler ancak 429 ciddi ölçüde heyecan verici değildiler. Hiç kimse özellikle onları alıp 430 kurmak istemiyordu. Ancak daha sonra 1984 yılının Eylül ayında GNU Emacs'i 431 yazmaya başladım, bu, Emacs'in ikinci implementasyonuydu ve 1985'in 432 başlarında, çalışıyordu. Tüm düzenleme işlemlerim için GNU Emacs'ı 433 kullanabiliyordum, bu, büyük bir rahatlamaydı çünkü Unix editörü olan vi'yı 434 öğrenmeye hiç niyetim yoktu. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bu nedenle, o 435 zamana kadar, düzenleme işlemlerimi başka bir makinede yaptım ve dosyaları 436 ağ üzerinden kaydettim, böylece dosyaları test edebiliyordum. Ancak GNU 437 Emacs benim kullanabilmem için yeterince iyi bir şekilde çalıştığında, diğer 438 insanlar da onu kullanmak istemiştir.</p> 439 440 <p>Bu nedenle, dağıtımın ayrıntılarını çalışmam gerekti. Tabi ki, yazarı 441 bilinmeyen FTP dizinine bir kopya koydum ve nette olan insanlar için bu iyi 442 bir durumdu – bir tar dosyasını taşıyabiliyorlardı ancak 1985 yılında nette 443 çok sayıda programcı yoktu. “Bir kopyasını nasıl temin 444 edebilirim?” diyen e-postalar gönderiyorlardı. Onları nasıl 445 yanıtlayacağıma karar vermeliydim. Şunu diyebilirdim: “Zamanımı daha 446 fazla GNU yazılımı yazarak harcamak istiyorum, bant yazarak zaman kaybetmek 447 istemiyorum, bu nedenle İnternette olan ve yazılımı indirmek isteyen ve 448 sizin için bir banda koyacak olan bir arkadaş bulun,” ve eminim ki, er 449 ya da geç insanlar birtakım arkadaşlar bulacaktı. Kopyaları 450 alacaklardı. Ancak bir taraftan da işsizdim. Gerçekte, 1984 yılının Ocak 451 ayında MIT'den ayrıldığımdan beri işsizdim. Bu nedenle, özgür yazılım 452 üzerindeki çalışmam sayesinde para kazanmanın bir yolunu aramaya başladım ve 453 böylece bir özgür yazılım işine başladım. Şu bildiride bulundum: “Bana 454 150 dolar gönderin ve ben de size Emacs'ın bandını yollayayım.” Ve 455 siparişler gelmeye başladı. Yılın ortası itibariyle siparişler arttı.</p> 456 457 <p>Ayda 8 ilâ 10 arasında sipariş alıyordum. Ve gerekli olursa, bu parayla 458 geçinebilirdim çünkü her zaman az parayla yaşamaya alışıktım. Temel olarak 459 bir öğrenci gibi yaşıyorum. Ve bunu seviyorum çünkü bu, paranın bana ne 460 yapmam gerektiğini söylemediği anlamına gelmektedir. Benim için neyin önemli 461 olduğunu düşünüyorsam onu yapabilirim. Bu, yapılmaya değer şeyleri yapmam 462 konusunda beni özgür kıldı. Tipik Amerikalıların pahalı yaşam 463 alışkanlıklarına gömülmemi önlemek için gerçek bir çaba gösterdim. Çünkü 464 pahalı yaşarsanız (50), o zaman parası olan insanlar hayatınızla ilgili 465 olarak ne yapmanız gerektiğini zorla kabul ettirir. Sizin için gerçekten de 466 önemli olan şeyi yapamazsınız.</p> 467 468 <p>Bu iyiydi ancak insanlar bana şunu sormaktaydı: “Bu yazılım 150 dolar 469 tutuyorsa, nasıl özgür yazılım olur?” <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bunu 470 sormalarının nedeni, İngilizcedeki “free” (özgür, ücretsiz) 471 sözcüğünün çeşitli anlamlarıyla kafalarının karışmasıydı. Bir anlamı fiyata 472 ve diğer anlamı özgürlüğe atıf yapmaktadır. Özgür yazılım dediğimde, 473 özgürlükten bahsediyorum paradan değil. Özgür konuşmayı düşünün, ücretsiz 474 birayı değil. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Şimdi yani, hayatımın bu kadar çok 475 yılını programcıların daha az para kazanmasını sağlamaya adamadım. Hedefim 476 bu değil. Ben bir programcıyım ve para kazanmaya çok önem vermiyorum. Tüm 477 ömrümü para kazanmaya adamayacağım, para kazanmayı kafama takmıyorum. Ancak 478 – ahlak kuralları herkes için aynı olduğundan – para kazanan başka 479 programcılara karşı değilim. Ücretlerin düşük olmasını istemiyorum. Önemli 480 olan konu bu değil. Burada önemli olan konu özgürlük. Kullanan kişi 481 programcı olsun olmasın, yazılımı kullanan herkes için özgürlük.</p> 482 483 <p>Bu noktada size özgür yazılımın tanımını vermeliyim. En iyisi bazı gerçek 484 ayrıntılara gireyim çünkü yalnızca “özgürlüğe inanıyorum” demek 485 saçmadır. İnanabileceğiniz birçok farklı özgürlük mevcuttur ve bunlar 486 birbiriyle çatışmaktadır, bu nedenle, gerçek politik soru şudur: Önemli 487 özgürlükler nelerdir, herkesin sahip olduğundan emin olduğumuz özgürlükler 488 midir?</p> 489 490 <p>Şimdi, yazılımın kullanılmasına ilişkin belirli alan için söz konusu soruya 491 ilişkin cevabı vereceğim. Aşağıdaki özgürlüklere sahipseniz, bir program 492 sizin için “özgür yazılım”dır:</p> 493 494 <ul> 495 <li>İlk olarak, Özgürlük Sıfır, programı istediğiniz amaç için, istediğiniz 496 şekilde çalıştırabilme özgürlüğüdür.</li> 497 <li>Özgürlük Bir, programı ihtiyaçlarınıza uygun olacak şekilde değiştirebilme 498 özgürlüğüdür.</li> 499 <li>Özgürlük İki, programın kopyalarını dağıtarak komşunuza yardım edebilme 500 özgürlüğüdür.</li> 501 <li>Ve son olarak Özgürlük Üç, gelişmiş sürümü yayınlayarak topluluğunuzu 502 oluşturma özgürlüğüdür, böylece başkaları da çalışmalarınızdan 503 faydalanabilir.</li> 504 </ul> 505 506 <p>Bu özgürlüklerin tümüne sahipseniz, program sizin için özgür yazılımdır, ve 507 bu önemlidir. Bunu bu şekilde ifade etmemin nedeni budur. Bunun nedenini 508 daha sonra, GNU Genel Kamu Lisansı hakkında konuştuğumda açıklayacağım ama 509 şimdi özgür yazılımın ne olduğunu açıklayacağım, bu, çok daha temel bir 510 sorudur.</p> 511 512 <p>Özgürlük Sıfır oldukça açıktır. Programı istediğiniz herhangi bir şekilde 513 çalıştırmanıza izin verilmezse, bu, oldukça kötü kısıtlayıcı bir 514 programdır. Ancak gerçekte, birçok program size en azından Özgürlük Sıfırı 515 sağlayacaktır. Ve Özgürlük Bir, İki ve Üçün bir sonucu olarak yasal biçimde 516 Özgürlük Sıfır bu özgürlükleri izler, telif hakkı kanununun çalışma biçimi 517 budur. Özgür yazılımı tipik yazılımdan ayıran özgürlükler Özgürlük Bir, İki 518 ve Üçtür, bu nedenle bu özgürlükleri ve niçin önemli olduklarını 519 açıklayacağım.</p> 520 521 <p>Özgürlük Bir, programı ihtiyaçlarınıza uygun olacak şekilde değiştirebilme 522 özgürlüğüdür. Bu özgürlük, hataların ayıklanması anlamına gelebilir. Yeni 523 özelliklerin eklenmesi anlamına da gelebilir. Tüm hata mesajlarının 524 Navajo'ya dönüştürülmesi anlamına gelebilir. Herhangi bir değişiklik yapmak 525 isterseniz, söz konusu değişikliği özgürce yapabilmelisiniz.</p> 526 527 <p>Şimdi, profesyonel programcılar bu özgürlüğü çok etkin bir şekilde 528 kullanabilir ancak profesyonel programcılar yalnızca bu özgürlüğü değil, tüm 529 özgürlükleri etkin bir şekilde kullanabilir. Akıllı bir kimse biraz 530 programlama öğrenebilir. Zor işler vardır ve kolay işler vardır ve çoğu 531 insan, zor işleri yapmaya yetecek kadar bilgi öğrenmeyecektir. Ancak birçok 532 insan, 50 yıl önce olduğu gibi, kolay işleri yapmaya yetecek kadar bilgi 533 öğrenebilir, çok sayıda Amerikalı erkek, araba tamir etmeyi öğrenmiştir, bu 534 durum da, ABD.'nin 2. Dünya Savaşında motorize bir orduya sahip olmasını ve 535 savaşı kazanmasını sağlamıştır. Bu tip insanlara sahip olmak çok önemlidir.</p> 536 537 <p>Sosyal bir insansanız ve aslında teknolojiye hiç merakınız yoksa, bu durum 538 muhtemelen çok sayıda arkadaşınızın olduğu ve kendinize iyilik yaptırmak 539 konusunda iyi olduğunuz anlamına gelmektedir. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bu 540 arkadaşlardan bazıları muhtemelen programcılardır. Böylece programlayıcı 541 arkadaşlarınızdan birine sorabilirsiniz. “Lütfen bunu benim için 542 değiştirir misin? Bu özelliği ekler misin?” Böylece, çok sayıda insan 543 programdan faydalanabilir.</p> 544 545 <p>Şimdi, bu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, toplum için pratik ve maddi 546 kayıplara neden olur. Sizi, programınızın bir kölesi haline getirir. Lazer 547 yazıcısına göre bunun nasıl bir şey olduğunu açıklamıştım. Bu, bizim için 548 kötü bir şekilde çalışmıştır ve bu sorunu gideremezdik çünkü yazılımımızın 549 kölesiydik.</p> 550 551 <p>Ama ayrıca bu durum, insanların moralini de etkilemektedir. Bilgisayarın 552 kullanılması sürekli olarak hayal kırıklığına uğratıcı bir durum 553 oluşturuyorsa ve insanlar onu kullanıyorsa, yaşamları da hayal kırıklığı 554 içinde olacaktır ve bunu işlerinde kullanıyorlarsa, işleri de onları hayal 555 kırıklığına uğratacaktır ve işlerinden nefret edeceklerdir. Ve biliyorsunuz, 556 insanlar bir konu hakkında hayal kırıklığına uğramamak için, o konuya önem 557 vermemeyi tercih eder. Böylece yaklaşımları şu şekilde olan insanlarla 558 karşılaşırsınız: “Bugün işimle uğraştım. Tüm yapmam gereken de 559 buydu. İlerleme kaydedemezsem, bu benim problemim değildir; bu, patronumun 560 problemidir.” Ve bu durum meydana geldiğinde, bu, bu insanlar için 561 kötüdür ve bu, toplumun bütünü için kötüdür. Bu, Özgürlük Birdir, kendinize 562 yardım etme özgürlüğüdür.</p> 563 564 <p>Özgürlük İki, programınızın kopyalarını dağıtarak komşunuza yardım etme 565 özgürlüğünüzdür. Şimdi, düşünebilen ve öğrenebilen canlılar için, yararlı 566 bilginin paylaşılması önemli bir arkadaşlık işlevidir. Bu canlılar 567 bilgisayarı kullandıkları zaman, bu arkadaşlık işlevi yazılımın paylaşılması 568 biçimini almaktadır. Arkadaşlar birbirleriyle birçok şeyi 569 paylaşmaktadır. Arkadaşlar birbirine yardım eder. Bu, arkadaşlığın doğasında 570 vardır. Ve aslında, bu iyi niyet ruhu, gönüllü olarak komşunuza yardım etme 571 ruhu, toplumun en önemli kaynağıdır. Yaşanabilir bir toplumla vahşi bir 572 toplum arasındaki farkı oluşturur. Binlerce yıldır dünyadaki büyük dinler 573 tarafından paylaşmanın önemi fark edilmiştir ve açık bir şekilde bu 574 davranışı yüreklendirmeye çalışmaktadırlar.</p> 575 576 <p>Anaokuluna giderken, öğretmenlerimiz bize bu yaklaşımı benimsetmeye 577 çalışıyordu, paylaşmamızı sağlayarak paylaşmanın ruhunu benimsememizi 578 istiyorlardı. Paylaşırsak bunu öğrenebileceğimizi anlamışlardı. Bu nedenle 579 şöyle söylemekteydiler: “Okula şeker getirirseniz, hepsini kendiniz 580 yememelisiniz; bir kısmını başka çocuklarla paylaşmalısınız.” Toplum, 581 bu işbirliği ruhunu öğretmek için kurulmuştu. Ve niçin bunu yapmanız 582 gereklidir? Çünkü insanların hepsi işbirliği yapma taraftarı değildir. Bu, 583 insan ruhunun bir parçasıdır ve insan ruhunun başka parçaları da 584 vardır. İnsan doğasının çok sayıda parçası vardır. Bu nedenle, daha iyi bir 585 toplum istiyorsanız, paylaşma ruhunu cesaretlendirmek için çalışmanız 586 gereklidir. Bu, hiçbir zaman % 100 olamayacaktır. Bu, anlaşılabilir bir 587 durumdur. İnsanların kendilerine de özen göstermeleri gereklidir. Ancak bunu 588 biraz daha büyütebilirsek, hepimiz daha iyi durumda olacağız.</p> 589 590 <p>Bugünlerde, ABD hükümetine göre, öğretmenler bunun tam tersini 591 yapmaktadır. “Johnny, yazılımı okula 592 getirdin. Paylaşma. Hayır. Paylaşmak yanlıştır. Paylaşmak senin bir korsan 593 olduğun anlamına gelir.”</p> 594 595 <p>“Korsan” dediklerinde ne demek isterler? Komşunuza yardım 596 etmenin bir gemiye saldırmakla ahlaki açıdan eş değer olduğunu 597 söylerler. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 598 599 <p>Buda veya İsa bu konuda ne diyor? Şimdi en sevdiğiniz dini lideri ele 600 alın. Bilmiyorum, belki de Manson farklı bir şeyler söyler. <i>[Dinleyiciler 601 güler]</i> L. Ron Hubbard'ın ne söyleyeceğini kim bilebilir? Ama …</p> 602 603 <p><strong>SORU</strong>: <i>[Anlaşılmıyor]</i></p> 604 605 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tabi ki, o ölmüştür. Ama bunu kabul 606 etmezler. Efendim?</p> 607 608 <p><strong>SORU</strong>:Ölmüş olan başkaları da vardır. <i>[Dinleyiciler 609 güler][Anlaşılmıyor]</i> Charles Manson da ölüdür. <i>[Dinleyiciler 610 güler]</i> Hepsi ölüler, İsa ölü, Buda ölü…</p> 611 612 <p><strong>STALLMAN</strong>:Evet, bu doğru. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bu 613 nedenle tahmin ediyorum ki, bu anlamda, L. Ron Hubbard diğerlerinden daha 614 kötü değil. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Her neyse<i>[Anlaşılmıyor]</i></p> 615 616 <p><strong>SORU</strong>:L. Ron her zaman özgür yazılım kullandı – bu, onu 617 Zanu'dan kurtardı. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 618 619 <p><strong>STALLMAN</strong>Her neyse, zannediyorum ki, bu, yazılımın özgür 620 olmasının gerekli olmasının en önemli nedenidir: toplumun en önemli 621 kaynağını kirletemeyiz. Bunun temiz hava ve temiz su gibi fiziksel bir 622 kaynak olmadığı doğrudur. Psikososyal bir kaynaktır ancak tüm bunlar için 623 gerçektir ve hayatlarımızda büyük bir fark yaratmaktadır. Yaptığımız 624 hareketler başka insanların düşüncelerini etkilemektedir. İnsanlara 625 “Birbirinizle paylaşmayın” dersek ve onlar da bizi dinlerlerse, 626 toplum üzerinde bir etkimiz olacaktır ve bu, iyi bir etki değildir. Bu, 627 Özgürlük İkidir, komşunuza yardım etme özgürlüğünüzdür.</p> 628 629 <p>Bu arada, söz konusu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, yalnızca toplumun 630 psikososyal kaynağına zarar vermekle kalmaz ayrıca harcama uygulamalı, maddi 631 zarara da neden olur. Programın bir sahibi varsa ve bu sahip, kullanmak için 632 ödemesinin gerekli olduğu gidişatı düzenlerse, bazı insanlar şunu 633 diyeceklerdir: “Kafana takma, onsuz da yapabilirim”. Ve bu boşa 634 harcamadır, kasıtlı olarak boşa harcamaya neden olmaktadır. Ve tabi ki 635 yazılım hakkındaki ilginç şey, daha az kullanıcının daha az malzeme 636 oluşturmanız gerektiği anlamına gelmemesidir. Daha az sayıda insan araba 637 satın alırsa, daha az sayıda araba yapabilirsiniz. Burada bir tasarruf 638 vardır. Araba yapımı için tahsis edilecek ya da tahsis edilmeyecek kaynaklar 639 vardır. Böylece bir arabanın fiyatının olmasının iyi bir şey olduğunu 640 söyleyebilirsiniz. Gerçekten de ihtiyaç duyulmayan arabaların yapılması için 641 kaynaklar harcanmamış olur. Ancak her bir ek araba hiçbir kaynağı 642 kullanmasaydı, o zaman bu arabaların yapılmasından tasarruf sağlanmasının 643 bir anlamı olmayacaktı. Arabalar gibi fiziksel nesneler için, ek nesneler, 644 her bir numuneyi üretmek için kaynaklar kullanılacaktır.</p> 645 646 <p>Ancak yazılım için bu durum doğru değildir. Herhangi biri, başka bir kopya 647 oluşturabilir. Ve bunun yapılması hemen hemen önemsizdir. Hiçbir kaynağı 648 gerektirmez, yalnızca çok azıcık elektrik gerektirir. Bu nedenle tasarrufunu 649 yapabileceğimiz bir şey yoktur, yazılımın kullanımı üzerindeki bu finansal 650 engelleyiciyi koyarak daha iyi tahsis edebileceğimiz bir kaynak 651 yoktur. İnsanların yazılıma uygulanmayan dayanak noktalarını esas alarak 652 çoğunlukla ekonomik muhakemenin sonuçlarını değerlendirdiğini ve dayanak 653 noktalarının uygulanabildiği hayatın başka alanlarından nakletmeye 654 çalıştıklarını fark edersiniz ve sonuçlar geçerli olabilir. İddia hiçbir 655 şeyi esas almadığında ve yazılım söz konusu olduğunda, sonuçları alırlar ve 656 yazılım için de geçerli olduğunu varsayarlar. Dayanak noktaları bu durumda 657 çalışmaz. Nerede geçerli olabildiğinin görülmesi için bu sonuca nasıl 658 ulaştığınızın ve hangi dayanak noktalarına bağlı olduğunun incelenmesi çok 659 önemlidir. Bu nedenle, bu Özgürlük İkidir, komşunuza yardım edebilme 660 özgürlüğünüzdür.</p> 661 662 <p>Özgürlük Üç, yazılımın gelişmiş bir sürümünü yayınlayarak kendi 663 topluluğunuzu oluşturma özgürlüğünüzdür. İnsanlar bana şunu söylemekteydi: 664 “Yazılım özgür olursa, o zaman yazılım konusunda çalışmak için kimse 665 para almayacaktır, o zaman insanlar yazılım konusunda neden 666 çalışsınlar?” Tabi ki, özgür kelimesinin anlamını karıştırmaktadırlar, 667 bu nedenle değerlendirmeleri bir yanlış anlamayı esas almaktadır. Ancak, her 668 durumda, bu, onların teorisidir. Bugün, teoriyi deneysel gerçekle 669 karşılaştırabiliriz ve yüzlerce insana özgür yazılım yazmak için para 670 ödenmekte olduğu ve 100,000'den fazla insanın ise gönüllü olarak çalıştığı 671 gerçeğini görürüz. Birçok farklı nedenle özgür yazılım üzerinde çalışan çok 672 sayıda insan vardır.</p> 673 674 <p>GNU Emacs'ı, insanların gerçekten de kullanmak istediği ilk GNU sistem 675 parçasıdır, ilk olarak yayınladığım zaman ve kullanıcıları olmaya başladığı 676 zaman, bir süre sonra, şu gibi mesajlar aldım: “Kaynak kodunda bir 677 hata gördüm ve işte bu da çözümü.” Ve başka bir mesaj daha aldım, 678 “Bu, yeni bir özellik ekleme kodu.” Ve başka bir hata düzeltmesi 679 daha aldım. Ve başka bir yeni özellik daha aldım. Ve daha da başka mesajlar 680 geldi, o kadar çok mesaj geldi ki, bu kadar çok yardımın kullanılması büyük 681 bir işti. Microsoft'un böyle bir problemi yoktur. <i>[Dinleyiciler 682 güler]</i></p> 683 684 <p>Sonunda, insanlar bu fenomeni kaydetti. 1980'lerde, birçoğumuz özgür 685 yazılımın özgür olmayan yazılım kadar iyi olmayacağını düşündü çünkü 686 insanlara ödeme yapmak için çok paramız olmayacaktı. Ve tabi ki benim gibi 687 özgürlüğe ve topluma değer veren insanlar şunu dedi: “Özgür yazılımı 688 her şekilde kullanacağız.” Özgürlüğe sahip olmak için yalnızca 689 birtakım teknik elverişlilik konusunda biraz fedakarlık yapmaya değer. Ancak 690 insanlar 1990 yılı civarında yazılımımızın gerçekte daha iyi olduğunu 691 söylemeye başladı. Özgür yazılım, özel mülk alternatiflerinden daha güçlü ve 692 güvenilirdi.</p> 693 694 <p>1990'ların başında, birileri, yazılımın güvenilirliğinin bilimsel ölçümüne 695 ilişkin bir yol buldu. İşte şimdi bahsedeceklerimi yaptı. Farklı sistemlerde 696 aynı işleri – tam olarak aynı işleri – yapan çeşitli karşılaştırılabilir 697 program gruplarını aldı. Çünkü belirli Unix benzeri temel özellikler 698 mevcuttu. Ve yaptıkları işler az çok aynı şeydi (veya POSIX belirtimini 699 izliyorlardı) böylece yaptıkları işler anlamında tümü aynıydı; ancak farklı 700 insanlar tarafından sorunları gideriliyordu ve ayrı olarak 701 yazılmışlardı. Kod farklıydı. Bu nedenle, şunu diyorlardı: bu programları 702 alacak ve rastgele veriyle çalıştıracağız ve ne sıklıkta çakıldıklarını 703 ölçeceğiz. Böylece bunu ölçtüler ve en güvenilir program grubu GNU 704 programları oldu. özel mülk yazılım olan tüm ticari alternatifler çok daha 705 az güvenilirdi. Bu nedenle bunu yayınladı ve tüm geliştiricilere 706 anlattı. Birkaç yıl sonra, aynı deneyi en yeni sürümlerle de yaptı ve aynı 707 sonucu elde etti. GNU sürümleri en güvenilir olanlardı. Bildiğiniz gibi, GNU 708 sistemini kullanan kanser klinikleri ve 911 operasyonları vardır çünkü GNU 709 çok güvenilirdir ve güvenilirlik onlar için çok önemlidir.</p> 710 711 <p>Her neyse, kullanıcıların bu çeşitli şeyleri yapmasına niçin izin verilmesi 712 gerektiği ve bu özgürlüklere sahip olması gerektiğine ilişkin temel neden 713 olarak bu belirli faydaya odaklanan bir insan grubu bile vardır. Beni 714 dinliyorsanız, özgür yazılım hareketi için konuşursak, nasıl bir toplumun 715 içinde yaşamak istediğimiz ve etik, iyi bir toplumun nasıl oluşturulduğu ve 716 pratik ve maddi çıkarlar gibi hususlar hakkında konuştuğumu fark 717 edersiniz. Bunlar çok önemlidir. Bu, özgür yazılım hareketidir.</p> 718 719 <p>Açık kaynak hareketi – olarak adlandırılan bu diğer insan grubu yalnızca 720 pratik çıkarlardan bahsetmektedir. Bunun bir ilke hususu olduğunu inkar 721 etmektedirler. İnsanların komşularıyla paylaşma, programın ne yaptığını 722 görme ve sevmedikleri durumda programı değiştirme özgürlüğüne sahip olduğunu 723 inkar ederler. Ancak insanların bu özgürlüklere sahip olmasının iyi bir şey 724 olduğunu söylerler. Böylece firmalara giderler ve onlara şunu derler: 725 “İnsanların bunları yapmasına izin verirseniz, daha fazla para 726 kazanabilirsiniz.” Bu nedenle, görebileceğiniz şey, belirli bir 727 dereceye kadar budur, insanları benzer bir yöne sürerler ancak tamamıyla 728 farklı – temel olarak farklı felsefi nedenler için bunu yaparlar.</p> 729 730 <p>En derin husus olarak, etik soruda, iki hareket birbiriyle uyumsuzdur. Özgür 731 yazılım hareketinde şunu deriz: “Bu özgürlükler hakkınızdır. İnsanlar, 732 bu şeyleri yapmanızı engellememelidir.” Açık kaynak hareketinde, şunu 733 derler: “Evet, isterlerse sizi durdurabilirler ancak bu şeyleri 734 yapmanız için size izin vermelerine tenezzül etmeleri için onları ikna 735 etmeye çalışacağız.” Bunu gerçekleştirdiler – belirli sayıda iş yerini 736 önemli yazılım parçalarını, topluluğumuzda özgür yazılım olarak yayınlamaya 737 ikna ettiler. Açık kaynak hareketi, topluluğumuza büyük oranda katkıda 738 bulunmuştur ve pratik projelerde [onlarla] birlikte çalışırız. Ancak felsefi 739 olarak, burada, büyük bir anlaşmazlık mevcuttur.</p> 740 741 <p>Maalesef, açık kaynak hareketi, iş hayatının en çok desteğini alan 742 harekettir ve çalışmamız hakkındaki birçok makale onu açık kaynak olarak 743 tanımlamaktadır ve çok sayıda insan, açık kaynak hareketinin bir parçası 744 olduğumuzu düşünmektedir. Bu nedenle, bu, bu ayrımı yapmamın 745 nedenidir. Topluluğumuzu oluşturan ve özgür işletim sistemini geliştiren 746 özgür yazılım hareketinin hâlâ burada olduğunu bilmenizi isterim – ve biz, 747 bu etik felsefenin tarafını tutacağız. Bunu bilmenizi isterim, bilmeden 748 başka birilerini yanlış yönlendirmenizi istemem.</p> 749 750 <p>Ancak ayrıca, nerede durduğunuzu da bilmenizi isterim.</p> 751 752 <p>Hangi hareketi desteklediğiniz size kalmıştır. Özgür yazılım hareketleriyle 753 ve benim görüşlerimle aynı fikirde olabilirsiniz. Açık kaynak hareketiyle 754 aynı fikirde olabilirsiniz. Ama her ikisiyle de farklı fikirlerde de 755 olabilirsiniz. Bu politik alanlarda nerede duracağınıza karar verin.</p> 756 757 <p>Ancak özgür yazılım hareketiyle fikir birliği içindeyseniz, yaşamları bu 758 karar tarafından kontrol edilen ve yönlendirilen insanların bu konuda bir 759 fikir sahibi olmayı hak ettiklerini görürseniz, o zaman umarım ki, özgür 760 yazılım hareketiyle fikir birliği içinde olduğunuzu söyleyeceksiniz ve bunu 761 yapmanızın bir yolu, “özgür yazılım” terimini kullanmak ve 762 insanların bizim var olduğumuzu bilmelerini sağlamaya yardımcı olmaktır.</p> 763 764 <p>Bu nedenle, Özgürlük Üç hem pratik olarak hem de psikososyal olarak çok 765 önemlidir. Bu özgürlüğe sahip değilseniz, bu, pratik maddi zarara neden 766 olmaktadır çünkü bu topluluk gelişimi gerçekleşmez ve güçlü ve güvenilir 767 yazılım hazırlayamayız. Ayrıca, psikososyal zarara da neden olur, bu da 768 bilimsel işbirliğinin ruhunu etkiler, bu, insanlığın ortak bilgi birikimini 769 geliştirmek için birlikte çalışma fikridir. Gördüğünüz gibi, bilimdeki 770 ilerleme insanların birlikte çalışabilme gücüne bağlıdır. Ancak bugünlerde, 771 her bir küçük bilim adamı grubunun her bir bilim adamı ve mühendis takımıyla 772 bir savaştaymış gibi davrandığını görürsünüz. Ancak birbirleriyle paylaşımda 773 bulunmazlarsa, tümü geride tutulmuş olur.</p> 774 775 <p>Böylece, bunlar, özgür yazılımı tipik yazılımdan ayıran üç 776 özgürlüktür. Özgürlük Bir, yazılımı kendi ihtiyaçlarınıza göre 777 değiştirebilme özgürlüğüdür. Özgürlük İki, kopyaları dağıtarak komşunuza 778 yardım edebilme özgürlüğüdür. Ve Özgürlük Üç, değişiklik yaparak ve diğer 779 insanların kullanması için yayınlayarak topluluğunuzun oluşmasına yardım 780 edebilme özgürlüğüdür. Tüm bu özgürlüklere sahipseniz, bu program sizin için 781 özgür yazılımdır. Şimdi, bunu niçin belirli bir kullanıcı açısından bu 782 şekilde tanımlamıyorum? Bu, sizin için özgür yazılım mıdır? 783 <i>[Dinleyicilerden birini gösterir.]</i> Bu, sizin için özgür yazılım 784 mıdır? <i>[Başka bir dinleyiciyi gösterir.]</i> Bu, sizin için özgür yazılım 785 mıdır? <i>[Başka bir dinleyiciyi gösterir.]</i> Evet?</p> 786 787 <p><strong>SORU</strong>: Özgürlük İki ile Özgürlük Üç arasındaki fark hakkında 788 biraz bilgi verir misiniz? <i>[anlaşılmıyor]</i></p> 789 790 <p><strong>STALLMAN</strong>:Kesinlikle aralarında bir ilişki vardır çünkü 791 dağıtma özgürlüğünüz yoksa, kesinlikle değiştirilmiş bir sürümü dağıtma 792 özgürlüğünüz de yoktur ancak bunlar farklı işlemlerdir.</p> 793 794 <p><strong>SORU</strong>:Oh.</p> 795 796 <p><strong>STALLMAN</strong>: Özgürlük İki, biliyorsunuz, okursunuz, bir 797 kopyasını hazırlarsınız ve arkadaşlarınıza verirsiniz, böylece şimdi 798 arkadaşınız da kullanabilir. Ya da belki de kopyalar hazırlayabilir ve 799 onları bir grup insana satabilirsiniz ve onlar da bu yazılımı 800 kullanabilirler.</p> 801 802 <p>Özgürlük Üç, geliştirme yaptığınız – ya da en azından geliştirme yaptığınızı 803 düşündüğünüz ve bazı insanların sizinle farklı fikirde olduğu 804 özgürlüktür. Bu nedenle, fark budur. Bu arada, önemli bir nokta: Özgürlük 805 Bir ve Üç, kaynak koduna erişiminize bağlıdır. Çünkü yalnızca ikili biçimde 806 olan bir programın değiştirilmesi çok zordur. <i>[Dinleyiciler güler]</i> 807 Tarih için dört basamak kullanmak gibi basit değişiklikler bile 808 <i>[Dinleyiciler güler]</i> kaynak koduna sahip değilseniz. Bu nedenle, 809 zorlama için, uygulamadaki nedenler için, kaynak koduna erişim, özgür 810 yazılım için bir ön şarttır, bir şarttır.</p> 811 812 <p>Böylece, bunu niçin <em>sizin için</em> özgür yazılım olup olmadığı 813 cinsinden tanımlıyorum? Bunun nedeni, bazen aynı yazılımın bazı insanlar 814 için özgür yazılımken, diğerleri için özgür olmayan yazılım 815 olabilmesidir. Şimdi, bu paradoksal bir durum gibi görünebilir, bu nedenle 816 bu durumun nasıl meydana geldiğini size göstereyim. Çok büyük bir örnek, bu 817 probleme ilişkin çok büyük bir örnek, belki de en büyük örnek, X Window 818 Sistemidir. Bu sistem MIT'de geliştirilmiştir ve kendisini özgür yazılım 819 haline getiren bir lisans altında yayınlanmıştır. MIT lisansıyla beraber MIT 820 sürümünü aldıysanız, Özgürlük Bir, İki ve Üçe sahipsiniz. Bu, sizin için 821 özgür yazılımdır. Ancak kopyaları alanların arasında, Unix sistemlerini 822 dağıtan çeşitli bilgisayar üreticileri mevcuttur ve sistemleri üzerinde 823 çalıştırmak için X'te gerekli değişiklikleri yapmışlardır. Bildiğiniz gibi, 824 bu, X'in yüz binlerce satırından yalnızca birkaç bin satırdır. Ve daha 825 sonra, onu derlemişlerdir ve ikilileri [binary] Unix sistemine koymuşlardır 826 ve Unix sisteminin geri kalanı gibi aynı gizlilik sözleşmesi altında 827 dağıtmışlardır. Ve daha sonra, milyonlarca insan bu kopyaları almıştır. X 828 Window Sistemine sahiptiler ancak bu özgürlüklerin hiçbirine sahip 829 değildiler. Bu, <em>onlar</em> için özgür yazılım değildi.</p> 830 831 <p>Bu nedenle, buradaki paradoks, ölçümü nerede yaptığınıza bağlı olarak X'in 832 özgür yazılım olup olmamasıydı. Geliştiricilerin grubundan gelen ölçümü 833 yaptıysanız, şunu diyebilirdiniz: “Tüm bu özgürlükleri 834 gözlemliyorum. Bu, özgür yazılımdır.” Ölçümleri kullanıcılar arasında 835 yaptıysanız, şunu diyecektiniz: “Birçok kullanıcı bu özgürlüklere 836 sahip değil. Bu, özgür yazılım değil.” X'i geliştirmiş insanlar bunu 837 bir sorun olarak görmezler çünkü hedefleri, esasen yalnızca popülerlik 838 egosudur. Büyük bir profesyonel başarı istemektedirler. Şunu hissetmek 839 isterler: “Çok sayıda insan bizim yazılımımızı kullanıyor.” Ve 840 bu, doğrudur. Çok sayıda insan yazılımlarını kullanıyordu ancak özgürlüğe 841 sahip değildi.</p> 842 843 <p>GNU Projesinde, GNU yazılımının başına aynı şey gelseydi, bu bir sorun 844 olurdu çünkü tek hedefimiz popüler olmak değil insanlara özgürlük sağlamak, 845 işbirliğini yüreklendirmek ve insanların işbirliği yapmalarını 846 sağlamaktır. Unutmayın, hiç kimseyi başka herhangi bir insanla işbirliği 847 yapmaya zorlamayın ancak herkesin işbirliği yaptığından emin olun, isterse 848 herkes bu özgürlüğe sahiptir. Milyonlarca insan GNU'nun özgür olmayan 849 sürümlerini çalıştırıyorsa, bu, bir başarı olmayacaktır. Her şey, hedefe 850 benzemeyen bir yola sapacaktır.</p> 851 852 <p>Bu nedenle, bu durumun meydana gelmemesi için bir yol aradım. Sonunda 853 bulduğum metot, “copyleft” olarak adlandırılan metottu. Bu 854 metot, copyleft olarak adlandırılıyordu çünkü telif hakkını alıp ters 855 çevirmek şeklindeydi. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Yasal olarak, copyleft, 856 telif hakkını esas alarak çalışmaktadır. Mevcut telif hakkı kanununu 857 kullanmaktayız ancak bunu, çok farklı bir amacı sağlamak için 858 kullanırız. İşte şunu yaparız. Deriz ki, “Bu program telif hakkına 859 tâbidir”. Ve tabi ki, ön tanımlı olarak, bu, programın 860 kopyalanmasının, dağıtılmasının ya da değiştirilmesinin yasak olduğu 861 anlamına gelmektedir. Ancak daha sonra, şunu deriz: “Bunun kopyalarını 862 dağıtma yetkiniz var. Programı değiştirme yetkiniz var. değiştirilmiş ve 863 genişletilmiş sürümleri dağıtma hakkınız var. İstediğiniz gibi 864 değiştirin.”</p> 865 866 <p>Ancak bir şart vardır. Ve bu şart tabi ki, şartı içine koymamız için tüm bu 867 zorluklara girmemizin nedenidir. Şart şunu söyler: bu programın herhangi bir 868 parçasını içeren herhangi bir şeyi dağıttığınızda, tüm program bu aynı 869 ifadelerle dağıtılmalıdır, daha fazla ya da daha azı olmamalıdır. Bu 870 nedenle, programı değiştirebilir ve değiştirilmiş sürümü dağıtabilirsiniz 871 ancak bunu yaptığınızda, bunu sizden alan insanlar, sizin bizden aldığınız 872 özgürlükle aynı özgürlüğü almalıdır. Ve yalnızca programımızdan 873 kopyaladığınız kısımlar için değil, ayrıca sizden aldıkları söz konusu 874 programın diğer kısımları için de bu durum geçerlidir. Söz konusu programın 875 tümü, onlar için özgür yazılım olmalıdır.</p> 876 877 <p>Bu programın değiştirilmesi ve yeniden dağıtılmasına ilişkin özgürlükler, 878 geri alınamaz haklar haline gelmektedir, bu Bağımsızlık Bildirgesi'nden 879 gelen bir kavramdır. Emin olduğunuz haklar sizden alınamaz. Copyleft fikrini 880 yapılandıran spesifik lisans, GNU Genel Kâmu Lisansıdır, bu, tartışmaya yol 881 açan bir lisanstır çünkü gerçekten de topluluğumuzda parazit gibi davranan 882 kimselere hayır deme gücüne sahiptir.</p> 883 884 <p>Özgürlüğün ideallerini takdir etmeyen çok sayıda insan mevcuttur. Ve bu 885 insanlar, yapmış olduğumuz çalışmaları alma ve özgür olmayan bir programı 886 dağıtma konusunda yeni bir başlangıç yapma ve insanların özgürlüklerini 887 bıraktırma konusunda çok çaba sarf etmektedir ve bunu gerçekleştirdiklerinde 888 çok mutlu olacaklardır. Sonuç olarak – bu insanların bunu yapmalarına izin 889 verirsek, bu özgür programları geliştiriyor olacağız ve kendi 890 programlarımızın gelişmiş sürümleriyle sürekli olarak rekabet etmek zorunda 891 kalacağız. Bu, eğlenceli bir durum değildir.</p> 892 893 <p>Ayrıca çok sayıda insan şu duyguya kapılmaktadır: “Zamanımı gönüllü 894 olarak topluluğa adamak istiyorum ama niçin zamanımı gönüllü olarak söz 895 konusu firmanın özel mülk programına adayayım?” Bazı insanlar bunun 896 kötü olmadığını bile düşünebilir ancak bunu yapacak olanlar kendilerine para 897 ödenmesini isterler. Ben, kişisel olarak, bunu hiç yapmazdım bile.</p> 898 899 <p>Ancak bu insan grubunun her ikisi de, benim gibi şunu diyenler: 900 “Topluluğumuzda sağlam bir yer edinmek isteyen bu özgür olmayan 901 programa yardım etmek istemiyorum” veya şunu diyenler: “Onlar 902 için çalışırım ama o zaman bana para ödemeleri gerekir”, her iki 903 grubun da GNU Genel Kâmu Lisansını kullanması için iyi bir nedeni 904 vardır. Çünkü bu o firmaya şunu der: “Benim çalışmamı alıp özgürlüğü 905 olmayan bir şekilde dağıtamazsın”. Bununla birlikte, X Windows lisansı 906 gibi Copyleft olmayan lisanslar buna izin vermektedir.</p> 907 908 <p>Lisans bakımından bu, iki özgür yazılım kategorisi arasındaki büyük 909 ayrımdır. Lisansın her kullanıcı için yazılımın özgürlüğünü korumasını 910 sağlayacağı şekilde Copyleft edilen programlar vardır. Ve özgür olmayan 911 sürümlerin izin verildiği Copyleft edilmeyen programlar mevcuttur. Söz 912 konusu programın özgürlüğünü kaldırabilirsiniz. Özgür olmayan sürümler de 913 edinebilirsiniz.</p> 914 915 <p>Ve bu problem günümüzde de mevcuttur. X Windows'un özgür olmayan sürümleri 916 hâlâ özgür işletim sistemlerinde kullanılmaktadır. X Windows'un özgür 917 olmayan sürümü hariç olmak üzere gerçekten de desteklenmeyen donanımlar bile 918 mevcuttur. Ve bu, topluluğumuzda büyük bir problemdir. Bununla birlikte, X 919 Windows'un kötü bir şey olduğunu söyleyemem. Geliştiricilerin 920 yapabilecekleri olası en iyi şeyi yapmadıklarını söyleyebilirim. Ancak 921 hepimizin kullanabileceği çok sayıda yazılım yayınlamışlardır.</p> 922 923 <p>Mükemmelden daha azı ile kötü arasında büyük bir fark vardır. İyi ve kötünün 924 birçok derecesi vardır. Mutlak olarak olası en iyi şeyi yapmadıysan, o zaman 925 iyi değilsin gibi ayartıcı ifadelere karşı koymalıyız. X Windows'u 926 geliştiren insanlar topluluğumuza büyük bir katkıda bulunmuştur. Ancak daha 927 iyi yapabilecekleri bir şeyler vardır. Programın bazı parçalarını copyleft 928 edebilirlerdi ve özgürlüğü inkâr eden sürümlerin başkaları tarafından 929 dağıtılmasını önleyebilirlerdi.</p> 930 931 <p>GNU Genel Kâmu Lisansı'nın özgürlüğünüzü koruduğu ve özgürlüğünüzü korumak 932 için telif hakkı kanununu kullandığı gerçeği, tabi ki, bugün Microsoft'un 933 ona saldırmasının nedenidir. Görüyorsunuz, Microsoft, yazdığımız kodların 934 tümünü almak ve özel mülk programlarına koymak istemektedir, birilerine 935 geliştirme yapmak istemektedir, ya da yalnızca uyumsuz değişikliklere 936 ihtiyaç duyarlar. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 937 938 <p>Microsoft'un pazarlama gücüyle, sürümlerinin bizimkilerin yerine geçmesi 939 için daha iyi bir yazılım oluşturmaları gerekmez. Tek yapmaları gereken 940 farklı ve uyumsuz bir yazılım hazırlamaktır. Ve daha sonra bunu herkesin 941 masaüstüne koymaktır. Bu nedenle gerçekte GNU GPL'yi sevmezler. Çünkü GNU 942 GPL onların bunu yapmalarına izin vermez. “Kapsama ve 943 genişletme”ye izin vermez. Programlarınızda kodumuzu paylaşmak 944 istiyorsanız, bunu yapabilirsiniz der. Ancak yalnızca benzerleri paylaşmanız 945 gerektiğini söyler. Yaptığınız değişiklikler, bizim paylaşmamıza izin 946 verilen değişiklikler olmalıdır. Bu nedenle bu, iki yollu bir işbirliğidir, 947 gerçek bir işbirliğidir.</p> 948 949 <p>IBM ve HP gibi büyük firmalar bile – bu temelde bizim yazılımımızı 950 kullanmayı istemektedir. IBM ve HP GNU yazılımına büyük katkılarda 951 bulunmuştur. Ve onlar da, başka özgür yazılımlar geliştirmiştir. Ancak 952 Microsoft bunu yapmak istememiştir, bu nedenle işyerlerinin GPL ile başa 953 çıkamadığını söylemişlerdir. Bu işyerleri IBM ve HP ve Sun'ı içermiyorsa, o 954 zaman haklı olabilirler. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bu konu hakkında daha 955 sonra açıklama yapacağım.</p> 956 957 <p>Tarihsel hikayeyi bitirmeliyim. Görüyorsunuz, 1984 yılında yalnızca birtakım 958 özgür yazılım yazmak için değil ayrıca çok daha tutarlı bir şeyler yapmak 959 için yola çıktık: tamamen özgür yazılım olan bir işletim sistemi geliştirmek 960 istedik. Bu bizim parça ardına parça ardına parça yazmamız gerektiği 961 anlamına gelmekteydi. Tabi ki, her zaman kısa yolları arıyorduk. İş o kadar 962 büyüktü ki, insanlar hiçbir zaman bitiremeyeceğimizi söylüyordu. Bitirme 963 şansımız olduğunu düşündüm ancak açık bir şekilde, kısa yollara bakmaya 964 değerdi. Bu nedenle bakınmaya devam ettik. Benimseyebildiğimiz, burayla 965 irtibatlandırabildiğimiz ve böylece baştan yazmak zorunda olmadığımız başka 966 birilerinin yazdığı herhangi bir program var mıdır? Örneğin, X Window 967 sistemi vardır. Copyleft edilmediği doğrudur ancak bu, özgür yazılımdır, bu 968 nedenle onu kullanabiliriz.</p> 969 970 <p>Şimdi, ilk günden GNU'ya bir pencere sistemi koymak istedim. GNU'ya 971 başlamadan önce MIT'de birtakım pencere sistemleri yazdım. Ve Unix'in 1984 972 yılında herhangi bir pencere sistemine sahip olmamasına rağmen, GNU'nun bir 973 pencere sistemine sahip olmasına karar verdim. Ancak hiçbir zaman bir GNU 974 pencere sistemi yazmayı beceremedik çünkü X birlikte geldi. Ve ben de şunu 975 dedim: “Yapmamızın gerekli olmadığı büyük bir iş. X'i 976 kullanacağız.” Şunu dedim: X'i alalım ve GNU sistemine koyalım. Ve 977 uygun olduğunda, GNU'nun diğer kısımlarının X ile birlikte çalışmasını 978 sağlayacağız. Ve metin biçimlendiricisı TEX gibi ya da Berkeley'den birtakım 979 kütüphane kodları gibi başka insanlar tarafından yazılmış olan başka yazılım 980 parçalarını bulduk. O zamanlar Berkeley Unix vardı ancak bu, özgür yazılım 981 değildi. Bu kütüphane kodu, başlangıç olarak, Berkeley'deki kayan nokta 982 üzerinde araştırma yapan farklı bir gruba aitti. Ve bu nedenle, bu parçalara 983 uyduk.</p> 984 985 <p>1985 yılının Ekim ayında, Özgür Yazılım Vakfını kurduk. Bu nedenle, lütfen 986 GNU Projesinin ilk proje olduğunu unutmayın. Özgür Yazılım Vakfı, GNU 987 Projesinden hemen hemen iki yıl sonra geldi. Ve Özgür Yazılım Vakfı yazılımı 988 paylaşmak ve değiştirmek için özgürlüğü sağlamak üzere fon toplayan vergiden 989 muaf bir hayır kurumudur. Ve 1980'lerde, fonlarımızla yaptığımız temel 990 şeylerden biri, GNU'nun parçalarının yazılması için birilerini tutmak 991 oldu. Ve kabuk [shell] ve C kütüphanesi gibi önemli programlar, diğer 992 programların parçaları gibi bu şekilde yazılmıştı. Çok önemli olan ancak 993 heyecan verici olmayan <code>tar</code> programı, bu şekilde 994 yazılmıştı. <i>[Dinleyiciler güler]</i> GNU'nun bir kısmının da bu şekilde 995 yazılmış olduğuna inanmaktayım. Ve böylece hedefimize yaklaşmaktayız.</p> 996 997 <p>1991 yılı itibariyle, eksik olan yalnızca tek bir büyük kısım vardı ve bu da 998 çekirdekti. Şimdi, niçin çekirdeği geciktirdim? Bu, muhtemelen işleri hangi 999 sırada yaptığınızın önemli olmamasından kaynaklanmaktadır, en azından teknik 1000 açıdan durum böyledir. Her şekilde işlerin tümünü yapmanız gereklidir. Ve 1001 kısmen, başka bir yerlerde bir çekirdekte bir başlangıç bulabileceğimizi 1002 umduğum içindir. Ve bunu başardık. Carnegie Mellon'da geliştirilmiş olan 1003 Mach'ı bulduk. Ve bu, tüm çekirdek değildi; çekirdeğin alt yarısıydı. Bu 1004 nedenle, üst yarıyı; dosya sistemi, network kodu, vb. gibi bir şeyler 1005 yazmamız gerekti. Ancak Mach'ın üstünde çalışarak, esas olarak kullanıcı 1006 programları olarak çalışmaktadırlar, bu nedenle hatalarının ayıklanması daha 1007 kolay olmalıdır. Aynı zamanda çalışan gerçek bir kaynak seviyesi hata 1008 ayıklayıcıyla hata ayıklayabilirsiniz. Bu şekilde, çekirdeğin daha yüksek 1009 seviyedeki parçalarını daha kısa sürede yaptırmamızın daha uygun olacağını 1010 düşündüm. Birbirine mesajlar gönderen bu asenkron çoklu kullanımlı 1011 süreçlerin hatalarının ayıklanmasının çok zor olduğu ortaya çıkmıştır. Ve 1012 önyükleme yapmak için kullandığımız Mach tabanlı sistem korkunç bir hata 1013 ayıklama ortamına sahipti ve güvenilmezdi. GNU çekirdeğinin çalıştırılması 1014 bizim yıllarımızı aldı.</p> 1015 1016 <p>Ancak neyse ki, topluluğumuzun GNU çekirdeğini beklemesi gerekmiyordu. Çünkü 1017 1991 yılında, Linus Torvalds, Linux olarak adlandırılan başka bir özgür 1018 çekirdeği geliştirdi. Eski moda tek parça tasarımı kullandı ve çalışmasını, 1019 bizimkilerin çalışmasından çok daha hızlı bir şekilde aldığı ortaya 1020 çıktı. Bu nedenle belki de, bu, yapmış olduğum hatalardan biridir: bu 1021 tasarım kararı yapmış olduğun hatalardan biridir. Her neyse, ilk başta Linux 1022 hakkında bir şey bilmiyorduk çünkü GNU Projesini bildiği halde, bunun 1023 hakkında konuşmak için hiçbir zaman bizimle temas kurmadı. Ancak bunu, 1024 netteki diğer insanlara ve yerlere bildirdi. Ve bu nedenle diğer insanlar, 1025 tam bir işletim sistemi elde etmek için Linux'ı GNU sisteminin geri 1026 kalanıyla birleştirdi. Esasen, GNU artı Linux birleşimini oluşturdular.</p> 1027 1028 <p>Ancak ne yaptıklarını görmüyorlardı. İşte, şunu dediler: “Bir 1029 çekirdeğimiz var, bakınalım ve çekirdekle bir araya getirebileceğimiz başka 1030 hangi parçaların olduğunu görelim.” Bu nedenle, etraflarına 1031 bakındılar, ve işte, ihtiyaç duydukları her şey mevcuttu. Ne kadar şanslıyız 1032 dediler. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Tümü burada. İhtiyaç duyduğumuz her 1033 şeyi bulabiliriz. Tüm bu farklı şeyleri alalım ve bir araya getirelim ve bir 1034 sistem elde edelim.</p> 1035 1036 <p>Buldukları şeylerin çoğunun GNU sisteminin parçaları olduğunu 1037 bilmiyorlardı. Bu nedenle, Linux'ı GNU sistemindeki boşluğa doldurduklarının 1038 farkında değildiler. Linux'ı alıp Linux'tan bir sistem yaptıklarını 1039 düşünüyorlardı. Bu nedenle bunu bir Linux sistemi olarak adlandırdılar.</p> 1040 1041 <p><strong>SORU</strong>: <i>[Anlaşılmıyor]</i></p> 1042 1043 <p><strong>STALLMAN</strong>: Sizi duyamıyorum, efendim?</p> 1044 1045 <p><strong>SORU</strong>: <i>[Anlaşılmıyor]</i></p> 1046 1047 <p><strong>STALLMAN</strong>: Güzel, sadece o değil, biliyorsun, dar 1048 görüşlülük.</p> 1049 1050 <p><strong>SORU</strong>:Ancak bu durum, X Window Sistemini ve Mach'ı bulmaktan 1051 daha şanslı bir durum değil midir?</p> 1052 1053 <p><strong>STALLMAN</strong>:Doğru. Buradaki fark, X'i ve Mach'ı geliştiren 1054 insanlar, tam bir özgür işletim sistemi geliştirme hedefine sahip 1055 değildiler. Bunu isteyen yalnızca bizdik. Ve, sistemin var olmasını sağlayan 1056 bizim yoğun çabalarımızdı. Gerçekte başka herhangi bir projeden çok sistemin 1057 daha büyük bir parçasını oluşturduk. Tesadüf yoktur, çünkü bu insanlar, 1058 sistemin yararlı kısımlarını yazmıştır. Ancak bunu, sistemin tamamlanmasını 1059 istedikleri için yapmamışlardır. Başka gerekçeleri vardı.</p> 1060 1061 <p>Şimdi X'i geliştiren insanlar, iyi bir proje olduğunu düşündükleri ağ 1062 üzerinden pencere sistemini tasarlamışlardır ve gerçekten de iyi bir proje 1063 olmuştur. Ve bu, bizim iyi bir özgür işletim sistemi yapmamızı 1064 sağlamıştır. Ancak umdukları bu değildir. Hatta bunun hakkında 1065 düşünmemişlerdir bile. Bu, bir kazaydı. Kazara bundan faydalandılar. Şimdi, 1066 yaptıklarının kötü bir şey olduğunu söylemiyorum. Büyük bir özgür yazılım 1067 projesi gerçekleştirdiler. Bu, iyi bir şeydir. Ancak esas vizyona sahip 1068 değildirler. Bu vizyon GNU Projesindedir.</p> 1069 1070 <p>Ve, bu nedenle, başkaları tarafından yapılmamış olan her küçük parçayı biz 1071 hazırladık. Çünkü bu parçalar olmadan tam bir sistem elde edemeyeceğimizi 1072 biliyorduk. Ve <code>tar</code> veya <code>mv</code> gibi tamamen sıkıcı ve 1073 romantiklikten uzak olsalar bile <i>[Dinleyiciler güler]</i>. Veya 1074 <code>ld</code> gibi, bildiğiniz üzere, <code>ld</code>'de pek heyecan 1075 verici bir şeyler yoktur ancak ben bir tane yazdım. <i>[Dinleyiciler 1076 güler]</i> Ve minimal disk I/O miktarı için çaba gösterdim böylece daha 1077 hızlı olacak ve daha büyük programları idare edecekti. İyi iş çıkarmayı 1078 severim; bir programı yazarken, program hakkında birçok şeyi geliştirmek 1079 isterim. Ancak bunu yapmamın nedeni, daha iyi bir <code>Id</code> için 1080 parlak fikirlerimin olması değildi. Bunu yapmamın nedeni, özgür bir programa 1081 ihtiyaç duymamızdı. Ve başka birinin bunu yapmasını bekleyemezdik. Bu 1082 nedenle, bunu yapmamız veya başka birilerine yaptırmamız gerekiyordu.</p> 1083 1084 <p>Bu nedenle, bu noktada binlerce insanın ya da projenin bu sisteme 1085 katılmasına rağmen, bu sistemin var olmasının nedeni olan bir proje 1086 mevcuttur ve bu da GNU Projesidir. Bu <em>sistem</em> temelde GNU 1087 Sistemidir, o zamandan beri başka şeyler de eklenmiştir.</p> 1088 1089 <p>Sistemi Linux olarak adlandırmak GNU Projesi için büyük bir övünç olmuştur 1090 çünkü normalde yapmış olduğumuz şeyler için itibar kazanmayız. Çekirdeğin, 1091 Linux'ın çok yararlı bir özgür yazılım parçası olduğunu düşünüyorum ve onun 1092 hakkında yalnızca iyi şeyler söyleyebilirim. Aslında, onun hakkında 1093 söyleyecek kötü şeyler de bulabilirim. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ancak 1094 temelde iyi şeyler söyleyebilirim. Ancak GNU sistemini, Linux olarak 1095 adlandırma alışkanlığı yalnızca bir hatadır. Sistemi GNU/Linux olarak 1096 adlandırmanızı rica ederim ve böylece itibarından payımızı alabiliriz.</p> 1097 1098 <p><strong>SORU</strong>:Bir maskota ihtiyacınız var! Peluş bir hayvan edinin! 1099 <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1100 1101 <p><strong>STALLMAN</strong>:Bir tane var.</p> 1102 1103 <p><strong>SORU</strong>:Var mı?</p> 1104 1105 <p><strong>STALLMAN</strong>:Bizim bir hayvanımız var, bir gnu 1106 (antilop). <i>[Dinleyiciler güler]</i> Böylece, evet, bir penguen 1107 çizdiğinizde, yanına bir de gnu çizin. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ancak 1108 soruları sona saklayalım. Daha anlatacak çok şeyim var.</p> 1109 1110 <p>Bu arada, niçin bu konuyla bu kadar ilgiliyim? Bu itibar hususunu ortaya 1111 koymak için, sizin canınızı niye sıkıyorum ve belki de sizin gözünüzdeki 1112 değerimi neden düşürüyorum? <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bunu yaptığımda, 1113 bazı insanlar bunu egomu beslemek için yaptığımı düşünebilir, öyle değil mi? 1114 Tabi ki, bu programı “Stallmanix” olarak adlandırmanızı 1115 istemiyorum, öyle değil mi? <i>[Dinleyiciler güler][Alkış]</i></p> 1116 1117 <p>Sizden bunu GNU olarak adlandırmanızı istiyorum çünkü GNU Projesinin 1118 itibardan payını almasını istiyorum. Ve bunun çok özel bir nedeni var, bu, 1119 herhangi birinin itibar kazanmasından çok daha önemlidir. Görüyorsunuz, 1120 bugünlerde, topluluğumuza göz atacak olursanız, onun hakkında konuşan ve 1121 yazan kimseler GNU'yu ifade bile etmez ve özgürlüğün bu amaçlarından, bu 1122 politik ve toplumsal ideallerden, söz etmezler. Çünkü bu idealleri ortaya 1123 çıkaran GNU'dur.</p> 1124 1125 <p>Linux'la ilgili fikirler, felsefesi çok farklıdır. Bu, temelde Linus 1126 Torvalds'ın apolitik felsefesidir. Bu nedenle, insanlar tüm sistemin Linux 1127 olduğunu düşündüklerinde, şu şekilde düşünme eğilimdedirler: “Oh, bu, 1128 Linus Torvalds tarafından başlatılmış olmalıdır. Felsefesini dikkatli bir 1129 şekilde incelemeliyiz.” Ve GNU felsefesini duyduklarında, şunu derler: 1130 “Bu çok idealist bir yaklaşım, son derece uygulanamaz gibi 1131 gözüküyor. Ben bir Linux kullanıcısıyım, GNU kullanıcısı değilim.” 1132 <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1133 1134 <p>Ne ironi! Yalnızca bilselerdi! Hoşlandıkları, ve hatta bazı durumlarda 1135 sevdikleri ve çıldırdıkları, sistemin bizim idealist, politik felsefemiz 1136 sayesinde gerçekleştiğini bilselerdi.</p> 1137 1138 <p>Yine de bizimle fikir birliği içinde olmazlardı. Ancak en azından bunu ciddi 1139 bir şekilde hesaba katmak, bu konu hakkında düşünmek ve bir şans vermek için 1140 bir nedenleri olurdu. Bunun, hayatlarıyla nasıl bir ilişkisinin olduğunu 1141 görürlerdi. Şunu fark etselerdi: “GNU sistemini kullanıyorum. Bu da 1142 GNU felsefesidir. Bu felsefe, hoşlandığım bu sistemin var olma 1143 nedenidir,” o zaman bunu en azından çok daha açık bir zihinle 1144 değerlendirirlerdi. Bu, herkesin bu konuda fikir birliği içinde olacağı 1145 anlamına gelmez. İnsanlar farklı şeyler düşünür. Bu uygundur – insanlar 1146 kendileri karar vermelidirler. Ancak bu felsefenin sağladığı sonuçlar için 1147 itibarının yararını sağlamasını isterim.</p> 1148 1149 <p>Topluluğumuza göz atarsak, hemen hemen her yerde kurumların sistemi Linux 1150 olarak adlandırdığını görürüz. Muhabirler bunu genelde Linux olarak 1151 adlandırmaktadır. Bu, doğru değildir ancak bunu yaparlar. Sistemi paketleyen 1152 firmalar sistemi genelde [Linux] olarak adlandırır. Ve bu muhabirlerin 1153 birçoğu, makale yazdıklarında, bunu genelde politik bir husus ya da sosyal 1154 bir husus olarak görmezler. Buna genelde safça bir iş sorusu ya da hangi 1155 firmaların az ya da çok başarılı olacağı olarak bakarlar, bu, temelde toplum 1156 için küçük bir sorudur. Ve insanların kullanımı için GNU/Linux sistemini 1157 paketleyen firmalara baktığınızda, bu firmaların birçoğu bu sistemi Linux 1158 olarak adlandırmaktadır. Ve tümü de bu sisteme özgür olmayan yazılım ekler.</p> 1159 1160 <p>GNU GPL, kodu alırsanız ve GPL kapsamlı bir programdan birtakım kodları 1161 alırsanız ve daha büyük bir program oluşturmak için bir miktar daha fazla 1162 kod eklerseniz, söz konusu tüm programın GPL altında yayınlanması 1163 gerektiğini söyler. Ancak aynı disk (hard disk ya da CD) üzerine ayrı 1164 programlar koyabilirsiniz ve bunların başka lisansları olabilir. Bu, 1165 yalnızca toplama olarak değerlendirilir ve esasen aynı zamanda iki programın 1166 birilerine dağıtılması, hakkında herhangi bir şey söyleyebileceğimiz bir 1167 durum değildir. Bu nedenle, gerçekte, bu durum doğru değildir, bazen doğru 1168 olmasını ummaktayım, bir firma bir üründe GPL kapsamlı bir programı 1169 kullanırsa, tüm ürün özgür yazılım olmalıdır. Bu ürün, söz konusu aralığa 1170 girmez, bu kapsamda değildir. Bu ürün, tüm programdır. Emsallerine uygun bir 1171 şekilde birbiriyle iletişim kuran, örneğin birbirine mesaj gönderen, iki 1172 ayrı program mevcutsa, o zaman bu iki program genellikle yasal olarak 1173 ayrıdır. Bu nedenle, bu firmalar, sisteme özgür olmayan yazılım ekleyerek, 1174 kullanıcılara, felsefi ve politik açıdan çok kötü bir fikir 1175 vermektedir. Kullanıcılara şunu söylemektedirler: “Özgür olmayan 1176 yazılımın kullanılması iyidir. Hatta bunu hediye olarak veriyoruz.”</p> 1177 1178 <p>GNU/Linux sisteminin kullanımı hakkındaki dergilere baktığınız zaman, 1179 çoğunluğunun şu şekilde bir başlığa sahip olduğunu görürsünüz: 1180 “Linux-bir-şeyler-ya-da-diğer-şeyler.” Böylece sistemi 1181 çoğunlukla Linux olarak adlandırırlar. Ve bu dergiler, GNU/Linux sisteminin 1182 üstünde çalıştırabileceğiniz özgür olmayan yazılıma ilişkin reklamlarla 1183 doludur. Şimdi, bu reklamlar ortak bir mesaja sahiptir. Şöyle demektedirler: 1184 “Özgür olmayan yazılım sizin için iyidir. O kadar iyidir ki, bu 1185 yazılıma sahip olmak için <em>para</em> bile ödeyebilirsiniz.” 1186 <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1187 1188 <p>Ve bu şeyleri “katma değer paketleri” olarak adlandırırız, bu, 1189 onların değerleri hakkında bir ifade sağlar. Şöyle demektedirler: Özgürlüğü 1190 değil, pratik elverişliliği değerlendirin. Ve bu değerlerle fikir birliği 1191 içinde değilim, bu nedenle onları “özgürlüğü eksilmiş paketler” 1192 olarak adlandırıyorum. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Özgür bir işletim sistemi 1193 kurduysanız, o zaman şimdi özgür dünyada yaşıyorsunuz demektir. Yıllardır 1194 size vermek için uğraştığımız özgürlüğün faydalarının tadını çıkarın. Bu 1195 paketler, size bir zincir üzerinde eğilme imkânını vermektedir.</p> 1196 1197 <p>Ve GNU/Linux sisteminin kullanımına adanmış ticari gösterilere bakarsanız, 1198 bu gösteriler, kendilerini “Linux” gösterileri olarak 1199 adlandırmaktadır. Ve özgür olmayan yazılımı sergileyen satış reyonlarıyla 1200 doludurlar, özellikle, onay damgasını özgür olmayan yazılımın üzerine 1201 vururlar. Bu nedenle, toplumumuzda baktığımız her yerde, kurumlar özgür 1202 olmayan yazılımı desteklemektedir, GNU'nun kendisi için geliştirildiği 1203 özgürlük fikrini tamamen yadsırlar. Ve insanların özgürlük fikriyle karşı 1204 karşıya gelebilecekleri tek yer, GNU ile ve özgür yazılımla ilişkilidir. Bu 1205 nedenle sizden sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızı istememin nedeni 1206 budur. Lütfen insanları sistemin nereden ve niçin geldiği konusunda 1207 bilgilendirin.</p> 1208 1209 <p>Tabi ki, yalnızca bu ismi kullanarak, tarihsel bir açıklama 1210 yapmayacaksınız. Dört ekstra karakter girebilir ve GNU/Linux'ı 1211 yazabilirsiniz; iki ekstra hece söyleyebilirsiniz. Ancak GNU/Linux Windows 1212 2000'den daha az heceden oluşmaktadır. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Onlara 1213 çok fazla şey anlatmıyorsunuz ancak onları hazırlıyorsunuz, böylece GNU 1214 hakkında bir şeyler öğrenecekler ve konunun ne olduğunu duyduklarında, bunun 1215 kendileriyle ve yaşamlarıyla nasıl bir ilişkisinin olduğunu 1216 göreceklerdir. Ve bu, doğrudan büyük bir fark yaratmaktadır. Bu nedenle, 1217 lütfen bize yardım edin.</p> 1218 1219 <p>Microsoft, GPL'i “açık kaynaklı bir lisans” olarak 1220 adlandırıyor. İnsanların, ana husus olarak özgürlük açısından düşünüyor 1221 olmalarını istemediler. İnsanları, Microsoft ürünlerini seçeceklerse, 1222 tüketici olarak dar bir şekilde düşünmeye ve tabi ki tüketiciler olarak çok 1223 rasyonel bir şekilde düşünmemeye davet ettiklerini bulacaksınız. Ancak 1224 insanların vatandaş ya da devlet adamı gibi düşünmesini istemezler, Bu, 1225 onlar için zıttır, düşmancadır. En azından mevcut iş modellerine karşı 1226 zıttır.</p> 1227 1228 <p>Şimdi, özgür yazılım nasıl…evet, özgür yazılımın toplumumuzla nasıl 1229 bir ilişkisinin olduğunu anlatabilirim. Bazılarınız için önemli olabilecek 1230 ikinci bir başlık ise özgür yazılımın işle nasıl bir ilgisi 1231 olduğudur. Şimdi, gerçekte, özgür yazılım iş için <em>büyük</em> ölçüde 1232 yararlıdır. Ne de olsa, gelişmiş ülkelerdeki birçok işyerinde yazılım 1233 kullanılmaktadır. Yalnızca küçük bir kısmı yazılım geliştirmektedir.</p> 1234 1235 <p>Ve özgür yazılım, yazılım kullanan herhangi bir firma için büyük ölçüde 1236 avantajlıdır çünkü bu, kontrolün sizde olduğunu göstermektedir. Temel 1237 olarak, özgür yazılım, kullanıcıların, programın ne yaptığına ilişkin 1238 kontrole sahip oldukları anlamına gelmektedir. Münferit olarak ya da toplu 1239 olarak, yeterince dikkatli olurlarsa, durum böyledir. Yeterince dikkat 1240 gösteren herkes, bazı etkileri uygulayabilir. Dikkat etmezseniz, satın 1241 almazsınız. O zaman başka insanların tercih ettiklerini kullanırsınız. Ancak 1242 dikkat eder, özen gösterirseniz, o zaman söyleyecek bir şeyleriniz 1243 olur. özel mülk yazılım söz konusu olduğunda, söyleyecek bir şeyiniz olmaz.</p> 1244 1245 <p>Özgür yazılımla, değiştirmek istediğiniz şeyleri değiştirebilirsiniz. Ve 1246 firmanızda programlayıcıların olup olmaması fark etmez; bu, 1247 iyidir. Binanızdaki duvarları hareket ettirmek isterseniz, bir marangozluk 1248 firması olmanız gerekmez. Bir marangoz bulup, “Bu işi yapmak için ne 1249 kadar para istersin?” diye sormanız yeterlidir. Ve kullandığınız 1250 yazılımı değiştirmek isterseniz, bir programlama firması olmanız 1251 gerekmez. Tek yapmanız gereken bir programlama firmasına gidip şunu 1252 söylemektir: “Bu özellikleri implement etmek için ne kadar para 1253 istersiniz? Ve ne zamana bitirirsiniz?” Ve işi yapmazlarsa, gidip 1254 başka birilerini bulabilirsiniz.</p> 1255 1256 <p>Destek için özgür bir piyasa mevcuttur. Bu nedenle destekle ilgilenen her 1257 türlü işyeri, özgür yazılımda büyük bir avantaj bulacaktır. özel mülk 1258 yazılımla, destek bir tekeldir çünkü bir firma, bu, Microsoft'un paylaşılan 1259 bir kaynak programı ise kaynak koduna sahiptir – ya da belki de yüklü bir 1260 miktar para ödeyen az sayıda firma kaynak koduna sahiptir – ancak, bu sayı 1261 çok azdır. Bu nedenle, sizin için çok fazla sayıda olası kaynak mevcut 1262 değildir. Ve bu, gerçekten de büyük bir dev değilseniz, sizinle 1263 ilgilenmedikleri anlamına gelmektedir. Firmanız, sizin işinizi 1264 kaybederlerse, bu duruma önem vermelerini gerektirecek kadar önemli 1265 değildir. Bir kere programı kullandığınızda, onlar için desteği almakta 1266 kilitlendiğinizi anlarlar çünkü farklı bir programa geçmek çok büyük bir 1267 iştir. Bu nedenle, bir hatanın raporlanması ayrıcalığının ödenmesi gibi 1268 şeylerle karşılaşırsınız. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ve bir kere ödeme 1269 yaptıktan sonra, şöyle derler: “İyi, tamam, hata raporunuzu 1270 kaydettik. Ve birkaç ay içinde, bir yükseltme [:upgrade] satın alabilirsiniz 1271 ve bu hatayı giderip gidermediğimizi görebilirsiniz.” <i>[Dinleyiciler 1272 güler]</i></p> 1273 1274 <p>Özgür yazılıma ilişkin destek sağlayıcıları, bundan ucuz 1275 kurtulamaz. Müşterileri memnun etmek zorundadırlar. Tabi ki, birçok iyi 1276 bedava destek alabilirsiniz. Probleminizi İnternetten gönderirsiniz. Ertesi 1277 gün bir yanıt alabilirsiniz. Ancak bu, tabi ki garantili değildir. Güvende 1278 olmak isterseniz, en iyisi bir firma ile anlaşma yapın ve onlara ücret 1279 ödeyin. Ve bu, tabi ki, özgür yazılım işinin çalışma şekillerinden 1280 birisidir.</p> 1281 1282 <p>Yazılım kullanan işler için özgür yazılımın başka bir avantajı, güven ve 1283 gizliliktir. Ve bu, bireyler için de geçerlidir ancak bunu, işyerleri 1284 bağlamında gündeme getirdim. İşte, bir program özel mülk olduğunda, 1285 gerçekten de ne yaptığını bile söyleyemezsiniz.</p> 1286 1287 <p>Bunların hakkında bir şeyler biliyorsanız, hoşlanmayacağınız bir şekilde 1288 kasıtlı olarak ortaya konan özelliklere sahip olabilir. Örneğin, 1289 geliştiricinin makinenize girmesine izin veren bir arka kapıya sahip 1290 olabilir. Yaptığınız işlere burnunu sokabilir ve bilgileri geri 1291 gönderebilir. Bu, yaygın bir durumdur. Birtakım Microsoft yazılımları bunu 1292 yapmaktadır. Ancak bunu yapan yalnızca Microsoft değildir. Kullanıcının 1293 işine burnunu sokan başka özel mülk programlar mevcuttur. Ve bunu yaptıkları 1294 zaman fark edemezsiniz bile. Ve tabi ki, geliştiricinin tamamen dürüst 1295 olduğu varsayıldığında bile, her programcı hata yapar. Bunlar, güvenliğinizi 1296 etkileyen ve kimseden kaynaklanmayan hatalar olabilir. Ancak buradaki ana 1297 nokta şudur: Bu, özgür yazılım değildir, bu hataları bulamazsınız. Ve bu 1298 hataları gideremezsiniz.</p> 1299 1300 <p>Hiç kimse, çalıştırdığı her programın kaynağını kontrol etmek için gereken 1301 zamana sahip değildir. Bunu yapmayacaksınız. Ancak özgür yazılımla, büyük 1302 bir topluluk mevcuttur ve bu toplulukta olayları kontrol eden insanlar 1303 vardır. Ve onların kontrolünden faydalanırsınız çünkü kazara bir hata varsa, 1304 ki kesinlikle vardır, zaman zaman, herhangi bir programda, bu hatayı 1305 bulabilir ve giderebilirler. Ve yakalanacaklarını düşündükleri zaman, 1306 insanların, kasıtlı bir Truva atı (kullanılacağı bilgisayara bilerek hasar 1307 verme amacıyla hazırlanmış bilgisayar programı) ya da burnunu sokan bir 1308 özelliği koyma ihtimali çok daha düşüktür. özel mülk yazılım 1309 geliştiricileri, yakalanmayacaklarını düşünür. Bu durumun tespit edilmeden 1310 geçeceğini düşünürler. Ancak özgür bir yazılım geliştiricisi insanların ona 1311 bakacağını ve orada olduğunu göreceğini bilir. Topluluğumuzda, 1312 kullanıcıların hoşlanmayacakları bir şekilde boğazlarına bastırarak bu 1313 durumdan kurtulmayı düşünmeyiz. Biliriz ki, kullanıcılar bundan hoşlanmazsa, 1314 bu özelliğe sahip olmayan değiştirilmiş bir sürüm hazırlanacaktır. Ve daha 1315 sonra tümü de söz konusu sürümü kullanarak çalışmaya başlayacaktır.</p> 1316 1317 <p>Gerçekte, muhtemelen bu özelliği koymayacağımız sonucunu hepimiz 1318 çıkarabiliriz, yeterince adım önceden bunu anlayabiliriz. Ne de olsa, özgür 1319 bir program yazıyorsunuz; insanların sürümünüzdenhoşlanmasını istersiniz; 1320 birçok insanın nefret edeceği bir özelliği koymazsınız ve kendinizinki 1321 yerine başka bir değiştirilmiş sürümü kullanmazsınız. Böylece, özgür yazılım 1322 dünyasında kralın kullanıcı olduğunu fark edersiniz. özel mülk yazılım 1323 dünyasında, kral, müşteri değildir. Çünkü siz yalnızca bir 1324 müşterisinizdir. Kullandığınız yazılımda söz hakkınız yoktur.</p> 1325 1326 <p>Bu anlamda, özgür yazılım, demokrasinin işlemesi için yeni bir 1327 mekanizmadır. Şimdi Stanford'da olan Profesör Lessig, bir kanun çeşidi 1328 olarak söz konusu kod fonksiyonlarını söylemiştir. Tüm amaçlar ve hedefler 1329 için herkesin kullandığı kod hakkında yazan her kimse, insanların 1330 hayatlarını belirleyen kanunlar yazmaktadır. Özgür yazılım söz konusu 1331 olduğunda, bu kanunlar demokratik bir şekilde yazılır. Ancak bu, klasik 1332 demokrasi biçimi değildir – büyük bir seçim yapıp şunu demiyoruz: 1333 “Herkes, bu işin nasıl yapılmasını istiyorsa ona göre oy 1334 versin.” <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bunun yerine, temel olarak şunu 1335 diyoruz: özelliğin o şekilde gerçekleştirilmesini isteyenler, o şekilde 1336 yapsın. Ve söz konusu özelliği söz konusu şekilde gerçekleştirmek için 1337 çalışmak isterseniz, öyle yaparsınız. Ve bir şekilde veya diğer şekilde 1338 yapılır, değil mi? Ve böylece çok sayıda insan bu şekilde isterse, bu 1339 şekilde yapılacaktır. Bu şekilde, herkes, gitmek istediği yönde basitçe 1340 adımlar atarak toplumsal karara katkıda bulunur.</p> 1341 1342 <p>Ve kişisel olarak istediğiniz kadar adım atmakta özgürsünüz. Bir işyeri, 1343 atmalarının yararlı olduğu kadar adımı atmakta özgürdür. Ve tüm bu şeyleri 1344 topladığınızda, bu, yazılımın hangi yönde gittiğini söyler.</p> 1345 1346 <p>Ve mevcut birtakım programlardan – genellikle büyük parçalardan – bazı 1347 parçaların alınması ve daha sonra kendinize ait belirli miktardaki kodun 1348 yazılması ve ihtiyacınızı tam olarak karşılayan bir programın hazırlanması 1349 tabi ki çok yararlıdır; mevcut birtakım özgür yazılım paketlerinden büyük 1350 parçaları alamazsanız, tamamını yeni baştan yazmak size pahalıya mal 1351 olacaktır.</p> 1352 1353 <p>Kralın kullanıcı olduğu gerçeğinden kaynaklanan başka bir şey de, uyumluluk 1354 ve standardizasyon konusunda çok iyi olma eğilimimizdir. Niçin? Çünkü 1355 kullanıcılar bundan hoşlanmaktadır. Kullanıcılar, içinde büyük 1356 uyumsuzlukların olduğu bir programı reddedecektir. Şimdi, bazen belirli bir 1357 uyumsuzluk tipine ilişkin ihtiyacı olan belirli bir kullanıcı grubu vardır 1358 ve o zaman ona sahip olacaklardır. Bu tamamdır. Ancak kullanıcılar bir 1359 standardı izlemek istediklerinde, biz geliştiriciler de bunu izlemeliyiz ve 1360 bunu biliriz. Ve bunu yaparız. Bunun zıttı olarak, özel mülk yazılım 1361 geliştiricilerine bakarsanız, genellikle kasıtlı olarak bir standardı 1362 izlememeyi avantajlı bulurlar ve bunun nedeni, bu şekilde kullanıcıya bir 1363 avantaj sağladıklarını düşündükleri için <em>değil</em>, ancak daha çok 1364 kullanıcı üzerinde bir şeyler dayattıkları, kullanıcıyı kilitledikleri 1365 içindir. Ve özel mülk yazılım geliştiricilerinin zaman zaman dosya 1366 biçimlerinde değişiklikler yaptıklarını görürsünüz, bunun tek nedeni, 1367 insanların en yeni sürümü satın almalarını sağlamaktır.</p> 1368 1369 <p>Arşivciler şimdi bir problem bulmaktadır, on yıl önce bilgisayarlarda 1370 yazılan dosyalara genellikle erişilememektedir; bunlar, şimdi kaybolmuş olan 1371 özel mülk yazılımla yazılan dosyalardır. Bu dosyalar özgür yazılımla 1372 yazılmış olsalardı, güncelleştirilebilip çalıştırılabilirlerdi. Ve söz 1373 konusu kayıtlar kaybolmazdı, erişilemeyen duruma gelmezdi. NPR'de bile bu 1374 konuda şikayetler vardı ve çözüm olarak özgür yazılım 1375 önerilmekteydi. Aslında, kendi verilerinizi saklamak için özgür olmayan 1376 programı kullanarak, kendinizi tuzağa düşürüyorsunuz.</p> 1377 1378 <p>Böylece, özgür yazılımın birçok işi nasıl etkilediğini anlattım. Ancak, 1379 yazılım işi olan bu özel dar alanı nasıl etkilemektedir? Evet, bu sorunun 1380 cevabı, çoğunlukla hemen hemen hiç etkilemediğidir. Ve bana anlatılanlardan, 1381 bunun nedeni, yazılım endüstrisinin % 90'ının özel yazılımın gelişimine 1382 ayrılmasıdır, başka bir deyişle, yayınlanmayan yazılıma ayrılmasıdır. Özel 1383 yazılım için, bu husus ya da özgür ya da özel mülk olma hususu gündeme 1384 gelmez. Gördüğünüz gibi, buradaki husus, siz kullanıcıların yazılımı 1385 değiştirmek ve yeniden dağıtmak için özgür olup olmadığınızdır. Yalnızca tek 1386 bir kullanıcı varsa ve söz konusu kullanıcı haklara sahipse, o zaman problem 1387 yoktur. Söz konusu kullanıcı tüm bu şeyleri yapmakta özgürdür. Bu nedenle, 1388 aslında, kaynak kodunu ve tüm hakları alma konusunda ısrar ediyorlarsa, 1389 firma içinde kullanım için bir firma tarafından geliştirilen her türlü 1390 <em>özel</em> program özgür yazılımdır.</p> 1391 1392 <p>Bu husus, bir saatteki ya da bir mikrodalga fırındaki ya da bir otomobilin 1393 ateşleme sistemindeki yazılım için söz konusu değildir çünkü bu durumlarda, 1394 kurmak için yazılım indirmezsiniz. Kullanıcı söz konusu olduğu sürece, bu, 1395 gerçek bir bilgisayar değildir, bu nedenle, etik açıdan önemli olmaya 1396 yetecek kadar bu hususları büyütmez. Bu nedenle, en önemli kısım için, 1397 yazılım endüstrisi, olduğu gibi gitmeye devam edecektir. Ve ilginç şey şudur 1398 ki, bu gibi büyük bir iş oranı endüstrinin ilgili kısmında olduğu için, 1399 özgür yazılım işi için hiçbir olasılık olmasa bile, özgür yazılım 1400 geliştiricileri, özel yazılım yazmak için günlük işler 1401 alabilirler. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bunlardan çok fazla vardır; oran 1402 çok büyüktür.</p> 1403 1404 <p>Ancak görüldüğü gibi, özgür yazılım işi vardır. Özgür yazılım firmaları 1405 vardır ve katılacağım basın toplantısında, birkaç özgür yazılım firmasından 1406 insanlar bize katılacaktır. Ve tabi ki, özgür yazılım işi olmayan ancak 1407 yayınlamak için yararlı özgür yazılım parçaları geliştiren firmalar da 1408 vardır ve onların geliştirdiği özgür yazılım önemli ölçüdedir.</p> 1409 1410 <p>Şimdi, şu soruyu sorarız: özgür yazılım iş dünyası nasıl çalışmaktadır? 1411 Bazıları kopyaları satmaktadır. Kopyalamakta özgürsünüzdür ancak yine de 1412 ayda binlerce kopya satabilirler. Ve diğerleri, destek ve çeşitli hizmet 1413 tiplerini satmaktadır. Kişisel olarak ben, 1980'lerin ikinci yarısı boyunca, 1414 özgür yazılım destek hizmetleri sattım. Temel olarak saatte $200 için, 1415 yazmış olduğum GNU yazılımında değiştirmemi istediğiniz her şeyi 1416 değiştiririm dedim. Evet, bu, ciddi bir ücrettir ancak bu, benim geliştirmiş 1417 olduğum bir programdı ve çok daha kısa bir sürede aynı işi 1418 gerçekleştirebileceğimi insanlar anladı. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Ve bu 1419 şekilde ekmeğimi kazandım. Aslında, daha önce yaptığımdan daha fazlasını 1420 yaptım. Ayrıca dersler de verdim. Ve 1990 yılına kadar bunu yapmayı 1421 sürdürdüm. 1990 yılında büyük bir ödül kazandım ve bunu yapmayı bıraktım.</p> 1422 1423 <p>Ancak 1990 yılında, Cygnus Support (Cygnus Destek) adında ilk ortak özgür 1424 yazılım işi oluşturuldu. Ve onların işi, benim yaptığım şeyle aynı tip şeyi 1425 yapmaktı. İhtiyaç duysaydım kesinlikle onlar için çalışabilirdim. Ancak 1426 ihtiyaç duymadım ve herhangi bir firmadan bağımsız kalsaydım bunun hareket 1427 için iyi olacağını hissettim. Bu şekilde, herhangi bir çıkar çatışması 1428 olmaksızın çeşitli özgür ve özgür olmayan yazılım firmaları için iyi ve kötü 1429 şeyler söyleyebilirdim. Harekete daha fazla hizmet edebileceğimi 1430 hissettim. Ancak yaşamımı kazanmak için buna ihtiyaç duysaydım, onlar için 1431 çalışacaktım. Bu, içinde bulunmak adına etik bir iştir. Onlarla iş yapmak 1432 için utanmama hiç gerek yoktu. Ve söz konusu firma ilk yılında kârdaydı. Çok 1433 az ana para ile, üç kurucusunun sahip olduğu para ile oluşturulmuştu. Ve her 1434 geçen yıl daha da büyüdüler ve kârlı oldular, sonunda iyice büyümek 1435 istediler, açgözlü oldular, dış yatırımcılara açıldılar ve daha sonra her 1436 şeyi bozdular. Ancak açgözlü olmadan önce, yıllarını başarı içinde 1437 geçirdiler.</p> 1438 1439 <p>Bu, özgür yazılım hakkındaki heyecan verici şeylerden birini 1440 göstermektedir. Özgür yazılım, özgür yazılım geliştirmek için anapara 1441 sağlamanızın gerekli olmadığını göstermektedir. Demek istiyorum ki, ana para 1442 yararlıdır; yardımcı olabilir. Bir miktar anapara toplayabilirseniz, insan 1443 tutabilir ve bu insanlara kod yazdırabilirsiniz. Ancak az sayıda insanla çok 1444 iş başarabilirsiniz. Aslında, özgür yazılımı geliştiren süreçin çok etkin 1445 olması, dünyanın özgür yazılıma geçmesi için önemli nedenlerden biridir. Ve 1446 bu, ayrıca Microsoft'un söylediğini yalanlar, Microsoft, GNU GPL'nin kötü 1447 olduğunu söyler çünkü özgür olmayan yazılımı geliştirmek için anapara 1448 toplamak, özgür yazılımımızı alıp bizimle paylaşmayacakları programlara 1449 kodumuzu koymak onlar için zorlaşır. Temel olarak, bu şekilde anaparayı 1450 yükseltmelerine ihtiyaç duymamaktayız. Her şekilde işi yaptırırız. İşi zaten 1451 yaptırıyoruz.</p> 1452 1453 <p>İnsanlar, bizim hiçbir zaman tamamen özgür bir işletim sistemi 1454 yapamayacağımızı söylemekteydiler. Şimdi bunu ve ilâve olarak önemli bir 1455 oranı daha gerçekleştirdik. Ve söyleyebilirim ki, dünyanın tüm genel amaçlı 1456 olarak yayınlanan yazılımını geliştirmemize az kaldı. Ve bunu, 1457 kullanıcılardan % 90'ından fazlasının henüz bizim özgür yazılımımızı 1458 kullanmadığı bir dünyada başardık. Bu, dünyadaki tüm Web sunucularının 1459 yarısından fazlasının Web sunucusu olarak Apache ile GNU/Linux üzerinde 1460 çalıştığı bir dünyada gerçekleşmiştir.</p> 1461 1462 <p><strong>SORU</strong>:<i>[Anlaşılmıyor]</i> … Daha önce ne dediniz, 1463 Linux mu?</p> 1464 1465 <p><strong>STALLMAN</strong>:GNU/Linux dedim.</p> 1466 1467 <p><strong>SORU</strong>:Öyle mi dediniz?</p> 1468 1469 <p><strong>STALLMAN</strong>:Evet, çekirdek hakkında konuşuyorsam, onu Linux 1470 olarak adlandırırım. Biliyorsunuz, bu, onun adıdır. Çekirdek Linus Torvalds 1471 tarafından yazılmıştır ve yazara duyulan saygıdan ötürü, bu çekirdeği 1472 yalnızca onun verdiği isimle adlandırabiliriz.</p> 1473 1474 <p>Genel olarak, iş dünyasında, birçok kullanıcı GNU/Linux'ı 1475 kullanmamaktadır. Birçok ev kullanıcısı henüz bizim sistemimizi 1476 kullanmamaktadır. Ev kullanıcıları da sistemimizi kullanmaya başladığında, 1477 özgür yazılım için 10 kat daha fazla gönüllü ve 10 kat daha fazla müşteri 1478 sağlayacağız. Ve bu bizi büyütecektir. Bu nedenle, bu noktada, bu işi 1479 yapabileceğimiz konusunda oldukça güvenim var.</p> 1480 1481 <p>Ve bu önemlidir çünkü Microsoft bizim çaresiz hissetmemizi 1482 istemektedir. Şöyle derler: “Çalıştırılacak yazılıma sahip olmanızın 1483 tek yolu, yeniliğe sahip olmanızın tek yolu, gücü bize vermenizle 1484 sağlanabilir. Size egemen olmamıza izin verin. Çalıştırdığınız programla ne 1485 yapabileceğinizi kontrol edelim, böylece sizden çok para alabiliriz ve bu 1486 paranın belirli bir oranını yazılım geliştirmek için kullanıp geri kalanını 1487 kâr yaparız.</p> 1488 1489 <p>Hiçbir zaman çaresiz hissetmemelisiniz. Çok çaresiz hissedip özgürlüğünüzü 1490 feda etmemelisiniz. Bu çok tehlikelidir.</p> 1491 1492 <p>Microsoft'un, yalnızca Microsoft olmamakla beraber özgür yazılımı 1493 desteklemeyen insanların genelde benimsediği değer sistemi, kısa vadeli 1494 kârdır: Bu sene ne kadar para kazanacağım? Bugün ne kadar iş yaptırabilirim? 1495 Kısa vadeli düşünme ve dar düşünme. Onların varsayımına göre, birilerinin 1496 özgürlük adına fedakarlık yapması saçmadır.</p> 1497 1498 <p>Dün yurttaşlarının özgürlüğü için fedakarlık yapmış olan Amerikalılar 1499 hakkında birçok insan konuşma yapıyordu. Bu insanların bazıları büyük 1500 fedakarlıklar yapmışlardı. Ülkemizde herkesin duyduğu özgürlük çeşitleri 1501 için yaşamlarını bile feda etmişlerdi. (En azından bazı durumlarda; tahmin 1502 ederim ki, Vietnam'daki savaşı burada görmezden gelmeliyiz.)</p> 1503 1504 <p><i>[Editörün notu: Önceki gün, ABD'de “Anma Günü”ydü. Anma Günü 1505 savaş kahramanlarının anıldığı bir tatil günüdür.]</i></p> 1506 1507 <p>Ancak neyse ki, yazılımın kullanılmasındaki özgürlüğümüzün korunması bu gibi 1508 büyük fedakarlıkları gerektirmemektedir. Grafiksel Kullanıcı Ara yüzü (GUI) 1509 programınız henüz yoksa, komut satırı ara yüzünün öğrenilmesi gibi yalnızca 1510 küçük ve az fedakarlıklar yeterlidir. Bunu bu şekilde yapmak için özgür bir 1511 yazılım paketine sahip olmadığımız için, bu, işin bu şekilde yapılması 1512 gibidir. Birkaç yılda sahip olabileceğiniz gibi, belirli bir özgür yazılım 1513 paketini geliştirecek olan bir firmaya bir miktar paranın ödenmesi 1514 gibidir. Bunlar, hepimizin yapabileceği küçük fedakarlıklardır. Ve uzun 1515 vadede, bundan fayda görürüz. Bildiğiniz gibi, bir fedakarlıktan çok bir 1516 yatırım gibidir. Toplumumuzun gelişmesinde bizim için iyi olduğunu bilmek 1517 için, yalnızca söz konusu yatırımdan kimin beş on senti alacağını saymadan 1518 yeterli uzun vadeli görüşe sahip olmamız gereklidir.</p> 1519 1520 <p>Böylece, bu noktada, anlatacaklarım sona erdi.</p> 1521 1522 <p>Tony Stanco tarafından önerilen özgür yazılım işine ilişkin yeni bir 1523 yaklaşımın olduğunu ifade etmek isterim, bu yaklaşım “Özgür 1524 Geliştiriciler” olarak adlandırılmaktadır ve organizasyona katılan tüm 1525 yazılım geliştiricilere kârdan belirli bir oranın verilmesini uman belirli 1526 bir iş yapısını içermektedir. Ve halen Hindistan'da bazı büyük hükümet 1527 yazılım geliştirme sözleşmelerinin gerçekleştirilmesini ummaktadırlar çünkü 1528 taban olarak özgür yazılımı kullanıyor olacaklardır, bu şekilde büyük 1529 maliyet tasarrufu sağlamayı planlamaktadırlar.</p> 1530 1531 <p>Ve şimdi sorularınızı bekliyorum.</p> 1532 1533 <p><strong>SORU</strong>: <i>[Anlaşılmıyor]</i></p> 1534 1535 <p><strong>STALLMAN</strong>: Biraz yüksek sesle konuşabilir misiniz lütfen? 1536 Sizi gerçekten duyamıyorum.</p> 1537 1538 <p><strong>SORU</strong>: Microsoft gibi bir firma bir özgür yazılım 1539 sözleşmesini nasıl içerebilir?</p> 1540 1541 <p><strong>STALLMAN</strong>: Microsoft aslında eylemlerinin birçoğunu 1542 hizmetlere kaydırmayı planlamaktadır. Ve yapmayı planladıkları şey kirli ve 1543 tehlikeli bir şeydir, zikzak biçiminde hizmetleri birini diğerine olacak 1544 şekilde bağlamayı planlamaktadırlar. Böylece bu hizmeti kullanmak için, bu 1545 Microsoft programını kullanıyor olmanız gereklidir, bu da, bu hizmeti ve bu 1546 Microsoft programını kullanmanız gerektiği anlamına gelecektir … böylece 1547 tümü birbiriyle ilişkilidir. Planları budur.</p> 1548 1549 <p>Şimdi, ilginç olan şey, bu hizmetlerin satılmasının özgür yazılım ya da 1550 özgür olmayan yazılım etik hususunu gündeme getirmemesidir. Onlar için, net 1551 üzerinden bu hizmetleri satan bu gibi işyerlerinin olması çok iyi 1552 olabilir. Ancak, Microsoft'un planladığı, yazılım ve hizmetler üzerinde daha 1553 bile büyük bir tekel, daha bile büyük bir kilit elde etmek için onları 1554 kullanmaktır ve bu, yakın zamanda bir makalede açıklanmıştır. Diğer 1555 insanlar, bunun, neti Microsoft Firma Kasabasına dönüştürdüğünü söylemiştir.</p> 1556 1557 <p>Ve bu bağlantılıdır çünkü Microsoft tröst karşıtı davasındaki mahkeme 1558 Microsoft'un bölünmesini istedi. Anlamsız bir şekilde, hiçbir işe 1559 yaramayacak biçimde, işletim sistemi kısmına ve uygulama kısmına bölünmesi 1560 şeklinde.</p> 1561 1562 <p>Ancak o makaleyi gördükten sonra, şimdi yalnızca emsallerine uygun bir 1563 şekilde birbirleriyle başa çıkmalarını gerektirmek için Microsoft'un 1564 hizmetler kısmına ve yazılım kısmına bölünmesinin yararlı ve etkin bir 1565 yolunu görmekteyim, hizmetler ara yüzlerini yayınlamalıdır, böylece 1566 hizmetlerle konuşabilmek için herkes bir istemci yazabilir ve tahmin 1567 ediyorum ki, hizmeti almak için ödeme yapmaları gereklidir. Evet, bu 1568 tamamdır. Bu, tamamen farklı bir konudur.</p> 1569 1570 <p>Microsoft bu şekilde […] başka bir deyişle, hizmetler ve yazılım 1571 şeklinde bölünürse, Microsoft hizmetleriyle rekabete girmek için 1572 yazılımlarını kullanamayacaklardır. Ve Microsoft yazılımıyla rekabete girmek 1573 için hizmetleri kullanamayacaklardır. Ve özgür yazılım yapabileceğiz ve 1574 belki de siz insanlar bunu Microsoft hizmetleriyle konuşmak için 1575 kullanacaksınız, bu bizim için önemli değildir.</p> 1576 1577 <p>Çünkü ne de olsa, Microsoft'un birçok insana boyun eğdiren özel mülk yazılım 1578 firması olmasına rağmen, diğerleri daha az insana boyun eğdirmiştir, bu, 1579 uğraşma isteğinden kaynaklanmamaktadır; <i>[Dinleyiciler güler]</i> o kadar 1580 çok sayıda insana boyun eğdirmeyi başaramamışlardır. Bu nedenle, problem 1581 yalnızca ve yalnızca Microsoft değildir. Microsoft, çözmeye çalıştığımız 1582 problemin yalnızca en büyük örneğidir, işbirliği yapmak ve etik bir toplum 1583 oluşturmak için kullanıcıların özgürlüğünü alan özel mülk yazılımdır. Bu 1584 nedenle, bu platform için bana imkân vermiş olsalar bile, Microsoft üzerine 1585 çok fazla odaklanmamalıyız. Bu, onları çok önemli yapmaz. Bu, hepsi ve 1586 hepsinin sonu değildir.</p> 1587 1588 <p><strong>SORU</strong>: Daha önceden, açık kaynaklı yazılımla özgür yazılım 1589 arasındaki felsefi farkları açıklıyordunuz. Yalnızca Intel platformlarını 1590 desteklerlerken, GNU/Linux dağıtımlarının mevcut eğilimi hakkında nasıl 1591 hissediyorsunuz? Ve gitgide daha az sayıda programcının doğru şekilde 1592 programlama yaptığı ve herhangi bir yerde derleme yapacak olan yazılımı 1593 hazırladığı görülmektedir? Ve basitçe Intel sistemlerinde çalışan yazılımın 1594 hazırlandığı görülmektedir?</p> 1595 1596 <p><strong>STALLMAN</strong>: Burada etik bir husus görmüyorum. Ancak, 1597 gerçekte, bilgisayar üreten firmalar, bazen GNU/Linux sistemini bilgisayara 1598 taşımaktadır. HP açık bir şekilde bunu yakın bir zamanda yapmıştır. Ve 1599 Windows'un bir portu için ödeme yapma konusunda canlarını sıkmamışlardı, 1600 çünkü bu, çok fazla maliyete sahip olacaktı. Ancak zannediyorum ki 1601 GNU/Linux'ın desteklenmesi birkaç ay boyunca beş mühendisin çalışmasını 1602 gerektirecekti. Bu, kolayca yapılabilir bir şeydi.</p> 1603 1604 <p>Şimdi tabi ki, insanların <code>autoconf</code>'u kullanmasını öneriyorum, 1605 autoconf, programlarınızı taşınabilir hale getirmeyi kolaylaştıran bir GNU 1606 paketidir. Bunu yapmaları için onları yüreklendiriyorum. Ya da sistemin söz 1607 konusu sürümünde derlenmeyen bir hatayı başka birileri giderdiğinde ve size 1608 gönderdiğinde, o zaman bunu göz önünde bulundurmalısınız. Ancak bunu etik 1609 bir husus olarak görmüyorum.</p> 1610 1611 <p><strong>SORU</strong>: İki yorum. Birisi: Yakın zamanda, MIT'de 1612 konuştunuz. Kopyasını okudum. Ve birileri, patentler hakkında bir şeyler 1613 sordu ve siz dediniz ki “patentler tamamen farklı bir konudur. Bu 1614 konuda yorumum yok.”</p> 1615 1616 <p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Patentler hakkında aslında söyleyecek çok 1617 şeyim var ama bu, bir saati bulur. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1618 1619 <p><strong>SORU</strong>: Şunu demek istedim: Bana öyle geliyor ki, burada 1620 önemli bir husus var. Demek istiyorum ki, bu konsepti almaya çalışırken, 1621 firmaların, kendileri için bir tekel biçimi oluşturmaya çalışırken Devletin 1622 gücünü kullanmak isterlerse, patentler ve telif hakkı gibi şeyleri sert 1623 özellik olarak adlandırmalarının bir nedeni vardır. Ve böylece, bu şeyler 1624 hakkındaki yaygın olan şey, aynı hususlar etrafında dolaşmaları değildir 1625 ancak söz konusu motivasyon, gerçekten de genel hizmet hususu değildir ama 1626 özel çıkarları için firmaların tekel sağlama motivasyonudur.</p> 1627 1628 <p><strong>STALLMAN</strong>: Anlıyorum. Ama, iyi, yanıtlamak istiyorum çünkü 1629 çok fazla zaman yok. Bu yüzden bunu yanıtlamak istiyorum.</p> 1630 1631 <p>Onların istediğinin bu olduğu konusunda haklısınız. Ancak fikri mülkiyet 1632 terimini kullanmak istemelerinin başka bir nedeni vardır. Bunun nedeni, 1633 insanların, telif hakkı hususları ya da patent hususları hakkında dikkatli 1634 bir şekilde düşünmesini istememeleridir. Telif hakkı kanunu ve patent kanunu 1635 tamamen farklı olduğu için, yazılım telif haklarının ve yazılım 1636 patentlerinin etkileri tamamen farklıdır.</p> 1637 1638 <p>Yazılım patentleri, programcıları belirli program tiplerini yazmaktan 1639 alıkoydukları için, programcılar üzerindeki bir kısıtlamadır ancak telif 1640 hakkı bunu yapmaz. Telif hakkı söz konusu olduğunda, en azından kendi 1641 kendinize yazıyorsanız, dağıtmanıza izin verilmektedir. Bu nedenle, bu 1642 hususların ayrılması çok önemlidir.</p> 1643 1644 <p>Bunların, çok düşük bir seviyede ortak bir özelliği vardır ve diğer her şey 1645 farklıdır. Bu nedenle, lütfen, açık bir şekilde düşünmeyi cesaretlendirmek 1646 için, telif hakkını ve patentleri tartışın. Ancak fikri mülkiyeti 1647 tartışmayın. fikri mülkiyet hakkında bir fikrim yoktur. Telif hakları, 1648 patentler ve yazılım hakkında düşüncelerim vardır.</p> 1649 1650 <p><strong>SORU</strong>: Başlangıçta fonksiyonel bir dilin, yemek tarifleri 1651 gibi, bilgisayar programları olduğunu ifade ettiniz. Ancak yemek 1652 tariflerinden bilgisayar programlarına ve İngilizce dilinden bilgisayar 1653 programlarına büyük bir geçiş vardır – “fonksiyonel dil”in 1654 tanımı çok geniştir. DVD konusunda bu, neden olan problemi oluşturmaktadır.</p> 1655 1656 <p><strong>STALLMAN</strong>: Hususlar, doğadaki fonksiyonel olmayan şeylerden 1657 ötürü kısmen benzer ancak kısmen de farklıdır. Hususun bir kısmı aktarılır 1658 ancak tamamı aktarılmaz. Maalesef, bu da bir saatlik bir konuşma ile 1659 açıklanabilir. Bu konuya burada girmek için yeterli vaktimiz yok. Ancak şunu 1660 söylemek isterim ki, yazılımla aynı anlamda tüm fonksiyonel çalışmalar özgür 1661 olmalıdır. Biliyorsunuz, ders kitapları, belgeler, sözlükler ve tarifler 1662 özgür olmalıdır.</p> 1663 1664 <p><strong>SORU</strong>: Yalnızca online müziği merak ediyordum. Bir yandan 1665 öbür yana oluşturulmuş benzerlikler ve farklar mevcuttur.</p> 1666 1667 <p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Yayınlanan her türlü bilgi için sahip 1668 olmamız gereken minimum özgürlük bu yayını ticari olmayan bir şekilde 1669 birebir yeniden dağıtma özgürlüğüdür. Fonksiyonel çalışmalar için, 1670 değiştirilmiş bir sürümü ticari olarak yayınlama özgürlüğüne ihtiyaç duyarız 1671 çünkü bu, toplum için çok yararlıdır. Fonksiyonel olmayan çalışmalar için – 1672 insanları eğlendirecek ya da estetik olacak ya da belirli bir insanın 1673 görüşlerini ifade edecek olan şeyler, biliyorsunuz – belki de 1674 değiştirilmemelidir. Ve bu belki de onların tüm ticari dağıtımını kapsayan 1675 telif hakkına sahip olunmasının tamam olduğu anlamına gelmektedir.</p> 1676 1677 <p>Lütfen unutmayın ki, A.B.D. Anayasasına göre, telif hakkının amacı halkın 1678 yararlanmasıdır. Telif hakkı, belirli özel tarafların davranışını 1679 değiştirmek böylece daha fazla kitap yayınlamalarını sağlamak içindir. Ve 1680 bunun yararı, toplumun hususları tartışmasının ve öğrenmesinin 1681 sağlanmasıdır. Ve, bildiğiniz gibi, literatürümüz vardır. Bilimsel 1682 çalışmalarımız vardır. Hedef, bunu cesaretlendirmektir. Telif hakları, 1683 yazarların iyiliği için değil, yalnızca yayıncıların iyiliği içindir. Telif 1684 hakkı, okuyucuların ve insanlar yazdığında ve diğerleri okuduğunda 1685 gerçekleşen bilgi alışverişinden faydalananların iyiliğinedir. Ve bu hedefle 1686 fikir birliği içerisindeyim.</p> 1687 1688 <p>Ancak bilgisayar ağları çağında, yöntem, artık inanılabilen ve makul bir 1689 yöntem değildir çünkü şimdi herkesin özel hayatına giren ve herkes için 1690 terör estiren katı kanunları gerektirmektedir. Komşunuzla paylaşımda 1691 bulunduğunuz için yıllarınız hapiste geçer. Matbaa zamanında durum böyle 1692 değildi. O zamanlar telif hakkı endüstriyel bir düzenlemeydi. Yayıncıları 1693 kısıtlamaktaydı. Şimdi yayıncılar tarafından kamu üzerine dayatılan bir 1694 kısıtlamadır. Bu nedenle güç ilişkisi, aynı kanun yürürlükte olsa bile, 180 1695 derece döndü.</p> 1696 1697 <p><strong>SORU</strong>: Böylece başka bir müzikten müzik yapmak gibi bir şeye 1698 sahip olabilir misiniz?</p> 1699 1700 <p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Bu ilginç …</p> 1701 1702 <p><strong>SORU</strong>: Ve benzersiz, yeni çalışmalar, işte, hâlâ çok 1703 miktarda işbirliği var.</p> 1704 1705 <p><strong>STALLMAN</strong>: Doğru. Ve bunun muhtemelen adil kullanım 1706 kavramını gerektirdiğini düşünüyorum. Kesinlikle birkaç saniyelik numune 1707 yapmak ve bunu bazı müziksel çalışmaların hazırlanmasında kullanmak, açık 1708 bir şekilde bu, adil kullanım olmalıdır. Bu konu hakkında düşünürseniz, adil 1709 kullanıma ilişkin standart fikir bunu içermektedir. Mahkemeler fikir birliği 1710 içinde olurlarsa, emin değilim, ama olmalılar. Sistemde mevcut olduğu 1711 haliyle gerçek bir değişiklik var olmayacaktır.</p> 1712 1713 <p><strong>SORU</strong>: Özel mülk biçimlerde genel bilgilerin yayınlanması 1714 hakkında ne düşünüyorsunuz?</p> 1715 1716 <p><strong>STALLMAN</strong>: Bu olmamalıdır. Hükümet, vatandaşlardan herhangi 1717 bir şekilde ya da herhangi bir yönde kendisiyle haberleşmeleri için ya da 1718 kendisine erişmeleri için özgür olmayan bir programın kullanılmasını hiçbir 1719 zaman istememelidir.</p> 1720 1721 <p><strong>SORU</strong>: Şimdi söyleyeceğim şeyi yani GNU/Linux kullanıcısı 1722 olmuştum…</p> 1723 1724 <p><strong>STALLMAN</strong>: Teşekkürler. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1725 1726 <p><strong>SORU</strong>: …son dört yıldır. Benim için problemli ve 1727 hepimiz için önemli olan şeylerden biri de zannediyorum ki Web'e göz 1728 atmaktır.</p> 1729 1730 <p><strong>STALLMAN</strong>: Evet.</p> 1731 1732 <p><strong>SORU</strong>: GNU/Linux sisteminin kullanılmasındaki zayıf 1733 noktalardan bir tanesi Web'de tarama yapılmasıdır çünkü bu konudaki yaygın 1734 araç Netscape'tir…</p> 1735 1736 <p><strong>STALLMAN</strong>: …ve özgür yazılım değildir.</p> 1737 1738 <p>Bu soruyu yanıtlayayım. Daha fazlasını elde etme adına ana noktaya 1739 varayım. Evet. İnsanların GNU/Linux sistemlerinde Netscape Navigatör'ü 1740 kullanma eğilimlerinde büyük bir artış vardır. Gerçekte, ticari olarak 1741 paketlenmiş tüm sistemlerde Netscape Navigatör otomatik olarak 1742 vardır. Böylece bu, ironik bir durumdur: özgür bir işletim sistemi 1743 geliştirmek için çok çalıştık ve şimdi mağazaya gittiğinizde, orada 1744 GNU/Linux'ın sürümlerini bulabilirsiniz, çoğu Linux olarak 1745 adlandırılmaktadır ve özgür değildirler. Neyse, bazıları özgürdür 1746 aslında. Ancak Netscape Navigatör ve belki de başka özgür olmayan programlar 1747 da var olabilir. Bu nedenle, gerçekte ne yaptığınızı bilmiyorsanız, özgür 1748 bir sistemin bulunması çok zordur. Ya da tabi ki, Netscape Navigatörü 1749 kuramazsınız.</p> 1750 1751 <p>Şimdi, gerçekte, yıllardır özgür Web tarayıcıları mevcuttur. Lynx olarak 1752 adlandırılan ve eskiden kullandığım özgür bir Web tarayıcısı vardır: 1753 Grafiksel olmayan özgür bir Web tarayıcısıdır; yalnızca metinden 1754 ibarettir. Bunun büyük bir avantajı vardır, bunda reklamları 1755 görmezsiniz. <i>[Dinleyiciler güler] [Alkış]</i></p> 1756 1757 <p>Ama her neyse, Mozilla olarak adlandırılan ve kullanabileceğiniz noktaya 1758 ulaşan özgür bir grafik arayüzlü proje vardır. Ve ben onu arada sırada 1759 kullanıyorum.</p> 1760 1761 <p><strong>SORU</strong>: Konqueror 2.01 çok iyidir.</p> 1762 1763 <p><strong>STALLMAN</strong>: Evet, Tamam. Bu, başka bir özgür grafiksel 1764 arayüzlü tarayıcıdır. Böylece, sonunda tahmin ediyorum ki bu problemi 1765 çözüyoruz.</p> 1766 1767 <p><strong>SORU</strong>: Bana özgür yazılımla açık kaynak arasındaki 1768 felsefi/etik ayrımdan bahsedebilir misiniz? Bunların uzlaştırılamaz olduğunu 1769 mu hissediyorsunuz? …</p> 1770 1771 <p><i>[Kayıt kaset değişimi; sorunun sonu ve yanıtın başı eksik]</i></p> 1772 1773 <p><strong>STALLMAN</strong>: … bir özgürlüğe ve etiğe. Ya da sizin 1774 henüz söylediğiniz gibi, umarım ki, siz firmalar, bizim bu şeyleri yapmamıza 1775 izin vermemizin daha kârlı olduğuna karar verirsiniz.</p> 1776 1777 <p>Ancak, söylediğim gibi, çok sayıdaki pratik çalışmada, bir kimsenin 1778 politikasının ne olduğu gerçekten de fark etmemektedir. Bir kimse GNU 1779 projesine yardımcı olmayı teklif ettiğinde, şunu demeyiz: “Bizim 1780 politikalarımızla fikir birliği içinde olmanız gereklidir.” Bir GNU 1781 paketinde, sistemi GNU/Linux olarak adlandırmanızın gerekli olduğunu ve 1782 bunları özgür yazılım olarak adlandırmanız gerektiğini söyleriz. GNU Projesi 1783 hakkında konuşmadığınızda ne söylediğiniz, size kalmıştır.</p> 1784 1785 <p><strong>SORU</strong>: Yeni büyük makinelerini satmak amacıyla hükümet 1786 birimleri için IBM firması bir kampanya başlatmıştır, satış noktası olarak 1787 Linux'ı kullanmışlar ve Linux olarak adlandırmışlardır.</p> 1788 1789 <p><strong>STALLMAN</strong>: Evet. Tabi ki, bunlar gerçekten de GNU/Linux 1790 sistemleridir. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1791 1792 <p><strong>SORU</strong>: Bu doğrudur. En üstteki satış elemanına söyleyin. GNU 1793 hakkında bir şey bilmiyor.</p> 1794 1795 <p><strong>STALLMAN</strong>: Kime söylemeliyim?</p> 1796 1797 <p><strong>SORU</strong>: En üstteki satış elemanı.</p> 1798 1799 <p><strong>STALLMAN</strong>: Ya, evet. Buradaki problem, avantajları için 1800 söylemek istedikleri şeylere halihazırda dikkatli bir şekilde karar vermiş 1801 olmalarıdır. Ve bunu tanımlamanın daha doğru, daha adil ya da daha kesin 1802 yolunun ne olduğu hususu, bu gibi bir firma için önemli olan temel husus 1803 değildir. Evet, şimdi bazı küçük firmalarda, bir patron olacaktır. Ve patron 1804 bu gibi hususlar hakkında düşünmekteyse, bu şekilde bir karara 1805 varabilir. Ancak bu çok büyük bir ortaklık değildir. Bu, bir utançtır, 1806 ayıptır.</p> 1807 1808 <p>IBM'in yaptığı şey hakkında daha önemli ve daha bağımsız bir husus 1809 vardır. “Linux”a bir milyar dolar yatırdıklarını 1810 söylüyorlar. Ancak belki de “Linux”a ifadesindeki 1811 “a”'yı da çift tırnak içine almalıyım çünkü bu paranın bir kısmı 1812 insanların özgür yazılım geliştirmesi için harcanmaktadır. Bu gerçekten de 1813 topluluğumuz için büyük bir katkıdır. Ancak diğer kısımları, insanlara özel 1814 mülk yazılım yazmaları ya da özel mülk yazılımı GNU/Linux'ın üstünde 1815 çalıştırmak üzere taşımak için ödeme yapmaktadır ve bu, topluluğumuz için 1816 bir katkı <em>değildir</em>. Ancak IBM, tümünü bunda toplamaktadır. Bunların 1817 bazıları reklam olabilir, bu da kısmen bir katkıdır ancak kısmen de 1818 yanlıştır. Bu nedenle, bu, karmaşık bir durumdur. Yaptıkları şeylerden 1819 bazıları katkıdır ve bazıları değildir, ancak bunlar da kesin değildir. Ve 1820 hepsini bir araya toplayıp “Vav! IBM'den bir milyar dolar aldım” 1821 diyemezsiniz. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Bu, olayların aşırı derecede 1822 basitleştirilmesidir.</p> 1823 1824 <p><strong>SORU</strong>: Genel Kamu Lisansı'na ilişkin düşünceler hakkında 1825 biraz bilgi verebilir misiniz?</p> 1826 1827 <p><strong>STALLMAN</strong>: Şimdi, burada, özür dilerim, sorusunu şimdi 1828 yanıtlıyorum. <i>[Dinleyiciler güler]</i></p> 1829 1830 <p><strong>SCHONBERG</strong>: Basın toplantısı için zaman ayırmak istiyor 1831 musunuz? Yoksa burada mı devam etmek istiyorsunuz?</p> 1832 1833 <p><strong>STALLMAN</strong>: Basın toplantısı için kimler burada? Çok fazla 1834 basın yok. Oh, üç… Tamam. Eğer herkesin… sorusunu yanıtlamak 1835 üzere on dakika gibi bir şey istesem kabul eder misiniz? Tamam. O zaman, 1836 herkesin sorusunu yanıtlamayla devam edelim.</p> 1837 1838 <p>GNU GPL'ye yol açan düşünceler mi? Bunun bir kısmı, topluluğun özgürlüğünü, 1839 X Windows'ta tanımladığım fenomenlere karşı korumak istememdi, bu durum 1840 diğer programlarda da meydana geldi. Aslında, bu husus hakkında düşünürken, 1841 X Windows henüz yayınlanmamıştı. Ancak bu problemin başka özgür programlarda 1842 meydana geldiğini görmüştüm. Örneğin, TeX gibi. Kullanıcıların tümünün 1843 özgürlüğe sahip olduğundan emin olmak istedim. Aksi takdirde, bir program 1844 yazabileceğimi ve çok sayıda insanın programı kullanacağını düşündüm, ancak 1845 o insanların özgürlüğü olmayacaktı. Ve bunun ana noktası nedir?</p> 1846 1847 <p>Ancak düşündüğüm diğer bir husus, topluluğa, bunun bir paspas olmadığı 1848 duygusunu vermekti, bu, ortalıkta dolanan herhangi bir parazite av olmadığı 1849 duygusuydu. Copyleft'i kullanmıyorsanız, esas olarak şunu diyorsunuzdur: 1850 <i>[Uysal bir şekilde konuşarak]</i> “Kodumu al. Ne istersen 1851 yap. Hayır demem.” Böylece herhangi biri gelip şunu diyebilir: 1852 <i>[kesinkes konuşarak]</i> “A, bunun özgür olmayan bir sürümünü 1853 yapmak istiyorum. O zaman bunu alacağım.” Ve daha sonra, tabi ki, 1854 muhtemelen bazı geliştirmeler eklediler, bu özgür olmayan sürümler 1855 kullanıcılara çekici geldi ve özgür sürümlerin yerini aldı. Ve o zaman, neyi 1856 başarmış oldunuz? Yalnızca bir özel mülk yazılım projesine katkıda bulunmuş 1857 oldunuz.</p> 1858 1859 <p>Ve insanlar bu durumun meydana geldiğini gördüğünde, benim yaptığım şeyi 1860 diğer insanların aldığını gördüklerinde ve insanlar hiçbir zaman geri 1861 vermediğinde, bu, moral bozucu bir durum olabilir. Ve bu yalnızca 1862 spekülasyon değildir. Bunun gerçekleştiğini gördüm. Bu, 1970'lerde üyesi 1863 olduğum eski topluluğu bozmak için meydana gelen şeyin bir parçasıdır. Bazı 1864 insanlar işbirliğinden uzaklaşmaya başladı. Ve biz de bu şekilde kâr 1865 yaptıklarını varsaydık. Kesinlikle kâr yaptıklarını düşünüyor gibi 1866 davrandılar. Ve biz de, ortaklığımızı alabileceğimizi ve geri 1867 vermeyebileceğimizi fark ettik. Ve bu konu hakkında yapabileceğimiz hiçbir 1868 şey yoktu. Çok umutsuzluk vericiydi. Bizim gibi bu eğilimden hoşlanmayan 1869 insanlar bir tartışma bile yaşadılar ancak bunu nasıl durdurabileceğimize 1870 ilişkin bir fikrimiz yoktu.</p> 1871 1872 <p>GPL bunu durdurmak için tasarımlanmıştır. Şöyle der: Evet, topluluğa girmek 1873 ve bu kodu kullanmak konusunda özgürsünüz. Her türlü işi yapmak için bu kodu 1874 kullanabilirsiniz. Ancak değiştirilmiş bir sürümü yayınlarsanız, bunu, 1875 topluluğumuza, topluluğumuzun bir kısmına, özgür dünyanın bir kısmına 1876 yayınlamanız gereklidir.</p> 1877 1878 <p>Bu nedenle, gerçekte, insanların bizim çalışmalarımızdan faydalanmasının ve 1879 herhangi bir yazılım yazmak zorunda olmamanız gibi bir katkısının 1880 olmamasının hâlâ birçok yolu vardır. Birçok insan GNU/Linux'ı kullanmakta ve 1881 hiçbir yazılım yazmamaktadır. Bizim için bir şeyler yapmanız gibi bir şart 1882 yoktur. Ancak belirli bir şey yaparsanız, buna katkıda bulunmanız 1883 gerekir. Bu nedenle, bu, bizim topluluğumuzun bir paspas olmadığı anlamına 1884 gelmektedir. Ve zannediyorum ki, bu durum insanlara şunu hissetme gücü 1885 verdi: Evet, herkes tarafından ayakaltına alınmayacağız. Bunun karşısında 1886 ayakta duracağız.</p> 1887 1888 <p><strong>SORU</strong>: Evet sorum şuydu, özgür ancak copyleft edilmemiş 1889 yazılım dikkate alındığında, herhangi bir kimse bu yazılımı alıp özel mülk 1890 hale getirebileceği için, birilerinin bu yazılımı alıp üzerinde bazı 1891 değişiklikler yapıp sonuçtaki yazılımı GPL altında yayınlaması mümkün müdür?</p> 1892 1893 <p><strong>STALLMAN</strong>: Evet, bu mümkündür.</p> 1894 1895 <p><strong>SORU</strong>: O zaman bu, gelecekteki tüm kopyaların GPL'lenmesine 1896 neden olacaktır.</p> 1897 1898 <p><strong>STALLMAN</strong>: O açıdan öyle. Ancak neden bunu yapmadığımızın 1899 nedenleri şunlardır.</p> 1900 1901 <p><strong>SORU</strong>: Hım?</p> 1902 1903 <p><strong>STALLMAN</strong>: Neden genellikle bunu yapmıyoruz, açıklamama izin 1904 verin.</p> 1905 1906 <p><strong>SORU</strong>: Tamam, evet.</p> 1907 1908 <p><strong>STALLMAN</strong>: İsteseydik, X Windows'u alıp GPL kapsamlı bir 1909 kopya hazırlayıp bunda değişiklikler yapabilirdik. Ancak X Window'un, 1910 GPL'lenmesi yerine geliştirilmesi üzerinde çalışan çok daha büyük bir grup 1911 vardır. Bu nedenle, bunu yaparsak, onlardan bir şeyler eşelemiş olurduk. Ve 1912 bu, iyi bir davranış değildir. Ve onlar, bizim topluluğumuzun bir 1913 parçasıdır, topluluğumuza katkıda bulunmaktadırlar.</p> 1914 1915 <p>İkinci olarak, bu bize geri tepecektir çünkü X üzerinde bizim yapacağımızdan 1916 çok daha fazla iş yapmaktadırlar. Bu nedenle, bizim sürümümüz onların 1917 sürümünden daha kötü olacaktır ve insanlar, bizim sürümümüzü 1918 kullanmayacaktır, neden başımızı derde sokalım ki?</p> 1919 1920 <p><strong>SORU</strong>: Mmm hmm.</p> 1921 1922 <p><strong>STALLMAN</strong>: Bu nedenle, bir insan X Windows'a birtakım 1923 geliştirmeler eklediğinizde, o insanın yapması gereken şey bence X 1924 geliştirme takımıyla işbirliği yapmaktır. Bu eklemeleri onlara gönderin ve 1925 kendi bildikleri gibi kullanmalarına izin verin. Çünkü çok önemli bir özgür 1926 yazılım parçası geliştirmektedirler. Onlarla işbirliği yapmak bizim için 1927 iyidir.</p> 1928 1929 <p><strong>SORU</strong>: Yaklaşık iki yıl önceki özgür olmayan açık kaynağa 1930 çok yakın olan X Konsorsiyumu hariç olmak üzere…</p> 1931 1932 <p><strong>STALLMAN</strong>: Aslında, o açık kaynak <em>değildi</em>. Açık 1933 kaynak olduğunu söylemiş olabilirler. Öyle söylemiş olup olmadıklarını 1934 hatırlamıyorum. Ama açık kaynak değildi. Kısıtlıydı. Zannediyorum ki ticari 1935 olarak dağıtamıyordunuz. Ya da ticari olarak değiştirilmiş bir sürümünü ya 1936 da benzeri bir şeyleri dağıtamıyordunuz. Bu, hem Özgür Yazılım hareketi hem 1937 de Açık Kaynak hareketi tarafından kabul edilemez olan bir kısıtlamaydı.</p> 1938 1939 <p>Ve evet, bu, copyleft olmayan bir lisansın sizi maruz bıraktığı bir 1940 durumdur. Aslında, X Konsorsiyumunun çok katı bir politikası vardı. Şunu 1941 demekteydiler: Programınız azıcık bile copyleft edilmiş olsa, dağıtmayız 1942 bile. Dağıtımımıza koymayacağız.</p> 1943 1944 <p>Böylece, çok sayıda insan bu şekilde copyleft etmeme konusunda baskıya 1945 uğramıştır. Ve sonuçta, daha sonra onların tüm yazılımları çok açıktı. Bir 1946 geliştiriciye her şeye aşırı izin verme konusunda baskı yapmış olan 1947 insanlar, daha sonra “Tamam, şimdi kısıtlamalar getirebiliriz” 1948 dediklerinde, bu onların çok da etik olmayan hareketler yaptıklarını 1949 göstermiştir.</p> 1950 1951 <p>Ancak bu durumda, X'in alternatif bir GPL kapsamlı sürümünü elde etmek için 1952 kaynakları gerçekten de zar zor toplamak ister miydik? Ve bunu yapmamızın 1953 hiçbir anlamı olmayacaktı. Yapmamız gereken başka birçok şey vardır. Bunun 1954 yerine onları yapalım. X geliştiricileriyle işbirliği yapabiliriz.</p> 1955 1956 <p><strong>SORU</strong>: GNU'nun ticari bir marka olduğu konusunda bir 1957 yorumunuz var mı? Ve ticari markalara izin vererek bunu, GNU Genel Kamu 1958 Lisansının bir parçası olarak içermek pratik midir?</p> 1959 1960 <p><strong>STALLMAN</strong>: Aslında, GNU üzerinde ticari marka kaydı 1961 uygulamaktayız. Ancak, bunun bir önemi yok. Bunun sebebini açıklamak uzun 1962 sürer.</p> 1963 1964 <p><strong>SORU</strong>: Ticari markanın GPL kapsamlı programlarda 1965 görüntülenmesine gereksinim duyardınız.</p> 1966 1967 <p><strong>STALLMAN</strong>: Hayır, öyle zannetmiyorum. Lisanslar tekil 1968 programları kapsamaktadır. Ve belirli bir program GNU Projesinin parçasıysa, 1969 hiç kimse bu konu hakkında yalan söylemez. Bir bütün olarak sistemin ismi 1970 farklı bir husustur. Ve bu, bir yan husustur. Daha fazla tartışılmaya 1971 değmez.</p> 1972 1973 <p><strong>SORU</strong>: Bir düğme olsaydı ve bu düğmeye bastığınızda, bütün 1974 firmaları yazılımlarını özgürleştirmeye zorlayabilseydiniz, bu düğmeye basar 1975 mıydınız?</p> 1976 1977 <p><strong>STALLMAN</strong>: Bu düğmeyi yalnızca yayınlanan yazılımlar için 1978 kullanırdım. İnsanların özel olarak bir program yazıp onu özel olarak 1979 kullanma hakkına sahip olduğunu düşünüyorum. Ve bu düşüncem, firmaları da 1980 içermektedir. Bu, gizlilik hususudur. Ve bu doğrudur, yazılımın halka 1981 açılmamasının yanlış olduğu zamanlar da olabilir, örneğin, insanlık için çok 1982 yararlı bir yazılım insanlardan gizli tutuluyorsa, bu yanlış bir 1983 durumdur. Bu yanlıştır, ancak farklı bir yanlış tipidir. Aynı alanda 1984 olmasına rağmen, farklı bir husustur.</p> 1985 1986 <p>Ama evet, bence yayınlanan tüm yazılımlar özgür yazılım olmalıdır. Ve 1987 unutmayın ki, bu yazılımlar özgür yazılım olmadığında, bunun nedeni, 1988 hükümetin müdahalesidir. Hükümet, yazılımın özgür olmayan yazılım olması 1989 için müdahale etmektedir. Hükümet, programların sahiplerine verilmek üzere 1990 özel yasal güçler oluşturmaktadır, böylece belirli şekillerde programları 1991 kullanmamızı polis gücüyle önleyebilir. Bu nedenle kesinlikle bunun bir sona 1992 erdirilmesini isterim. </p> 1993 1994 <p><strong>SCHONBERG</strong>: Richard'ın sunumu, önemli oranda entelektüel 1995 enerji oluşturmuştur. Umarım ki, bu enerjinin bir kısmı özgür yazılımın 1996 kullanılmasına ve muhtemelen de yazılmasına dönüşür.</p> 1997 1998 <p>Bu konuyu burada sona erdirmeliyiz. Şunu söylemek isterim ki Richard politik 1999 ve ahlaksal seviyede kamuoyunda nihai politik durumundan dolayı bilinen bir 2000 uzmanlık alanına girmiştir ve bu, bizim uzmanlık alanımızda emsali 2001 görülmemiş bir davranıştır. Ve bunun için ona çok borçluyuz. Şimdi bir ara 2002 olduğunu belirtmek isterim.</p> 2003 2004 <p><i> [Alkışlar]</i></p> 2005 2006 <p><strong>STALLMAN</strong>: İstediğiniz zaman gitmekte özgürsünüz, 2007 biliyorsunuz. <i>[Dinleyiciler güler]</i> Sizi burada köle olarak 2008 tutmuyorum.</p> 2009 2010 <p><i>[Dinleyiciler dağılır…]</i></p> 2011 2012 <p><i>[üst üste binmiş konuşmalar…]</i></p> 2013 2014 <p><strong>STALLMAN</strong>: Son bir şey. Websitemiz: www.gnu.org</p> 2015 </div> 2016 2017 <div class="translators-notes"> 2018 2019 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 2020 </div> 2021 </div> 2022 2023 <!-- for id="content", starts in the include above --> 2024 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 2025 <div id="footer" role="contentinfo"> 2026 <div class="unprintable"> 2027 2028 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 2029 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 2030 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 2031 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 2032 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 2033 gönderin.</p> 2034 2035 <p> 2036 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 2037 replace it with the translation of these two: 2038 2039 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 2040 translations. However, we are not exempt from imperfection. 2041 Please send your comments and general suggestions in this regard 2042 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 2043 2044 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 2045 2046 <p>For information on coordinating and contributing translations of 2047 our web pages, see <a 2048 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 2049 README</a>. --> 2050 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 2051 önerilerinizi lütfen <a 2052 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 2053 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 2054 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 2055 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 2056 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 2057 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 2058 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 2059 ziyaret edebilirsiniz.</p> 2060 </div> 2061 2062 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 2063 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 2064 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 2065 without talking with the webmasters or licensing team first. 2066 Please make sure the copyright date is consistent with the 2067 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 2068 document was modified, or published. 2069 2070 If you wish to list earlier years, that is ok too. 2071 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 2072 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 2073 year, i.e., a year in which the document was published (including 2074 being publicly visible on the web or in a revision control system). 2075 2076 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 2077 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 2078 <p>Copyright © 2001, 2005, 2021 Richard Stallman</p> 2079 2080 <p>Bu sayfa <a rel="license" 2081 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 2082 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 2083 lisanslanmıştır.</p> 2084 2085 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 2086 <div class="translators-credits"> 2087 2088 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 2089 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 2090 <ul> 2091 <li>T. E. Kalaycı, 2009.</li> 2092 <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> 2093 <li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> 2094 <li>Serkan Çapkan, 2009.</li> 2095 <li>İzlem Gözükeleş, 2009. </li> 2096 </ul></div> 2097 2098 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 2099 Son Güncelleme: 2100 2101 $Date: 2021/12/25 21:34:24 $ 2102 2103 <!-- timestamp end --> 2104 </p> 2105 </div> 2106 </div> 2107 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 2108 </body> 2109 </html>