right-to-read.html (26677B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/right-to-read.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays cultural access" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Okuma Hakkı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 <style type="text/css" media="print,screen"><!-- 12 .announcement { 13 text-align: center; 14 box-sizing: border-box; 15 background: #f5f5f5; 16 border-left: .4em solid #5c5; 17 border-right: .4em solid #5c5; 18 border-top: .1em solid #5c5; 19 border-bottom: .1em solid #5c5; 20 margin: 2.5em auto; 21 } 22 #AuthorsNote ul, #AuthorsNote li { 23 margin: 0; 24 } 25 #AuthorsNote li p { 26 margin: 1em 0; 27 } 28 .emph-box { 29 background: #f7f7f7; 30 border-color: #e74c3c; 31 } 32 #AuthorsNote p.emph-box { 33 margin: 1em 6%; 34 } 35 #BadNews li p { text-indent: -.8em; } 36 #BadNews li p:before { 37 content: "\021D2"; 38 display: inline; 39 position: relative; 40 right: .5em; 41 } 42 #BadNews p.emph-box { 43 margin: 2.5em 6% 1em; 44 } 45 @media (min-width: 55em) { 46 #AuthorsNote .columns > 47 p:first-child, 48 #AuthorsNote li p.inline-block { margin-top: 0; } 49 .update { font-style: italic; text-align: center; } 50 .table { display: table; } 51 .table-cell { 52 display: table-cell; 53 width: 50%; 54 vertical-align: middle; 55 } 56 .left { padding-right: .75em; } 57 .right { padding-left: .75em; } 58 }--> 59 <!--#if expr="$RTL_SCRIPT = yes" --> 60 <!-- 61 @media (min-width: 55em) { 62 .left { padding-left: .75em; padding-right: 0; } 63 .right { padding-right: .75em; padding-left: 0; } 64 }--> 65 <!--#endif --> 66 67 68 69 70 </style> 71 72 <!--#include virtual="/philosophy/po/right-to-read.translist" --> 73 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 74 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 75 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 76 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 77 <div class="article"> 78 <h2 class="center">Okuma Hakkı</h2> 79 80 <address class="byline center"> 81 yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 82 83 <p class="infobox c"> 84 2096 yılında Ay Şehrinde yayınlanan Ay Devriminin ataları hakkındaki 85 yazıların derlemesi olan 86 <cite>Tycho’ya Giden Yol</cite>dan alınmıştır. 87 </p> 88 <hr class="thin" /> 89 90 <div class="columns"> 91 <p> 92 Dan Halbert için, Tycho’ya Giden Yol, fakültede Lissa Lenz bilgisayarını 93 ödünç almak istediğinde başladı. Lissa’nın bilgisayarı bozulmuştu ve başka 94 bir bilgisayar ödünç alamazsa, dönem ödevinden kalacaktı. Dan hariç 95 bilgisayarını isteyebileceği biri yoktu.</p> 96 97 <p> 98 Bu durum, Dan’ı bir ikileme soktu. Lissa’ya yardım etmesi gerekiyordu, ama 99 ona bilgisayarını verse, Lissa kitaplarını okuyabilirdi. Başka birinin 100 kitaplarını okumasına izin verdiği için yıllarca hapse mahkum olması 101 gerçeğinin yanı sıra, yalnızca bu fikir onu şok etmeye yetti bile. Herkes 102 gibi, ona da ilkokuldan beri kitap paylaşımının kötü bir şey olduğu 103 öğretilmişti, bunu yalnızca korsanlar yapardı.</p> 104 105 <p> 106 Ve SPA'nın, Yazılım Koruma Biriminin, onu yakalayamama ihtimali 107 düşüktü. Yazılım sınıfında, Dan, her kitabın Merkezi Lisanslamaya ne zaman 108 ve nerede ve kim tarafından okunduğunu raporlayan bir telif hakkı 109 izleyicisine [:monitor] sahip olduğunu öğrenmişti. (Merkez bu bilgileri 110 okuyucu korsanları yakalamak için kullandığı gibi, ayrıca kişisel ilgi 111 profillerini perakendecilere satmak için de kullanmaktaydı.) Bilgisayarının 112 ağa bir sonraki bağlanışında, Merkezi Lisanslama bu bilgiyi 113 bulacaktı. Bilgisayar sahibi olarak, o, suçu önlemediği için ciddi bir ceza 114 alabilirdi.</p> 115 116 <p> 117 Tabi ki, Lissa kitaplarını okuma niyetinde olmayabilirdi. Bilgisayarı 118 yalnızca dönem ödevini yazmak için istemiş olabilirdi. Ancak Dan Lissa’nın 119 orta-sınıf bir aileden geldiğini ve okuma ücretleri hariç okul harcını zar 120 zor ödediğini biliyordu. Kitaplarını okumak, okuldan mezun olmasının tek 121 yolu olabilirdi. Dan bu durumu anladı; kendisi de okuduğu tüm araştırma 122 makalelerinin ücretini ödemek için borç almak zorunda kalmıştı. (bu 123 ücretlerin % 10’u makaleleri yazan araştırmacılara gitmekteydi; Dan akademik 124 kariyer yapmak istediği için, kendi araştırma makalelerine sıklıkla atıf 125 yapılırsa, bunların yeterli ücreti sağlayacağını ummaktaydı.)</p> 126 </div> 127 <div class="column-limit"></div> 128 129 <div class="columns"> 130 <p> 131 Daha sonra, Dan, herhangi bir kimsenin, kütüphaneye gidip ücret ödemeden 132 makale ve hatta kitap okuyabileceğini öğrendi. Hükümetin kütüphane bağışları 133 olmaksızın binlerce sayfa okuyan bağımsız burslu öğrenciler vardı. Ancak 134 1990’larda, hem ticari hem de kâr amaçlı olmayan yayıncılar, erişim için 135 ücret talep etmeye başladı. 2047 yılı itibariyle, özgür erişim sağlayan 136 kütüphaneler geçmişte kalmıştı.</p> 137 138 <p> 139 SPA ve Merkezi Lisanslama'dan kaçmanın elbette yolları vardı. Ancak bunlar 140 yasal değildi. Dan’ın yazılım sınıfında, Frank Martucci adında bir sınıf 141 arkadaşı vardı, Frank, yasa dışı bir hata ayıklama (debugging) aracı temin 142 etti ve bu aracı, kitap okurken, telif hakkı izleme kodunu atlatmak için 143 kullandı. Ancak çok sayıda arkadaşına bu hata ayıklayıcıdan bahsetti ve bu 144 arkadaşlarından biri, bir ödül karşılığında onu şikayet etti (borçta olan 145 öğrenciler ele vermeye yatkındılar). 2047 yılında Frank hapishanedeydi, 146 bunun nedeni yasak okuma yapması değil, hata ayıklayıcıyı bulundurmasıydı.</p> 147 148 <p> 149 Dan daha sonra herkesin hata ayıklama araçlarına geçmişte sahip olabildiği 150 bir zaman olduğunu öğrendi. CD üzerinde edinilebilen ya da İnternetten 151 indirilebilen özgür hata ayıklama araçları bile vardı. Ancak sıradan 152 kullanıcılar, bunu, telif hakkı izleyicilerini atlatmak etmek için 153 kullanmaya başladığı için bir hakem, gerçek uygulamada, bunun, hata 154 ayıklayıcıların temel kullanımı haline geldiğine karar verdi. Bu, onların 155 yasa dışı olduğu anlamına gelmekteydi; hata ayıklayıcıların geliştiricileri 156 hapse gönderildi.</p> 157 158 <p> 159 Tâbi ki programcılar hâlâ hata ayıklama araçlarına ihtiyaç duymaktaydı ancak 160 2047’de hata ayıklayıcı satıcıları yalnızca numaralı kopyaları, yalnızca 161 resmi olarak lisanslı ve bağlı programcılara dağıttı. Dan’ın yazılım 162 sınıfında kullandığı hata ayıklayıcı önemli bir güvenlik duvarının 163 [:firewall] arkasında tutulmaktaydı, bu nedenle bu, yalnızca sınıf 164 alıştırmaları için kullanılabilmekteydi.</p> 165 166 <p> 167 Değiştirilmiş bir sistem çekirdeği kurularak, telif hakkı izleyicilerinin 168 atlatılması da mümkündü. Dan sonunda, özgür çekirdekleri de, hatta tamamen 169 özgür işletim sistemlerini de öğrendi, bu sistemler yüzyılın sonunda 170 vardı. Ancak bunlar, hata ayıklayıcılar gibi yasa dışıydı, ayrıca bir taneye 171 sahip olsanız bile, bilgisayarınızın kök [:root] şifresini bilmeden bir tane 172 kuramıyordunuz. Ve FBI ya da Microsoft Destek size şifreyi söylemezdi.</p> 173 </div> 174 <div class="column-limit"></div> 175 176 <div class="columns"> 177 <p> 178 Dan sonunda Lissa’ya bilgisayarını veremeyeceğine karar verdi. Ama ona 179 yardım etmek de istiyordu çünkü onu seviyordu. Lissa ile her konuşma fırsatı 180 Dan’ın içini mutlulukla dolduruyordu. Ve yardım istemek için Lissa’nın Dan’ı 181 seçmiş olması da Lissa’nın da Dan’ı sevdiği anlamına gelebilirdi.</p> 182 183 <p> 184 Dan, daha da akla gelmeyen bir şey yaparak bu ikilemi çözdü, Lissa’ya 185 bilgisayarı verdi ve ona şifresini söyledi. Bu şekilde, Lissa kitaplarını 186 okursa, Merkezi Lisanslama kitapları Dan’ın okuduğunu düşünecekti. Bu, yine 187 de bir suçtu ama SPA, bu suçu otomatik olarak bulamazdı. Ancak Lissa 188 bildirirse bulabilirlerdi.</p> 189 190 <p> 191 Tabi ki, Dan’ın Lissa’ya kendi şifresini vermiş olduğunu okul yönetimi fark 192 ederse, Lissa’nın bunu ne için kullandığına bağlı olmaksızın, ikisinin de 193 okul hayatları sona erecekti. Okulun politikası, bunun bir disiplin suçu 194 olduğu yönündeydi. Zararlı bir şey yapıp yapmamanız önemli değildi, suç, 195 yöneticilerin sizi kontrol etmesini zorlaştırmaktaydı. Okul yönetimi, bunun, 196 yasak bir şey yapmakta olduğunuz anlamına geldiğini varsaymaktaydı ve bu 197 yasak şeyin ne olduğunu bilmeleri gerekmezdi.</p> 198 199 <p> 200 Öğrenciler genelde bu nedenle atılmamaktaydı, en azından doğrudan 201 değil. Bunun yerine, öğrencilerin okul bilgisayar sistemlerine girmeleri 202 yasaklanmakta ve bu da kaçınılmaz bir şekilde tüm derslerden kalmalarına 203 neden olmaktaydı.</p> 204 205 <p> 206 Daha sonra, Dan, bu üniversite politikasının yalnızca, çok sayıda üniversite 207 öğrencisinin bilgisayar kullanmaya başladığı 1980’lerde başlamış olduğunu 208 öğrendi. Önceden, üniversiteler, öğrenci disiplininde farklı bir yaklaşıma 209 sahipti; üniversiteler, yalnızca şüphe yaratan etkinlikleri değil, zararlı 210 etkinlikleri cezalandırmaktaydı.</p> 211 </div> 212 <div class="column-limit"></div> 213 214 <div class="columns"> 215 <p> 216 Lissa, Dan’ı SPA’ya bildirmedi. Dan’ın Lissa’ya yardım etmesi kararı, 217 sonunda evlenmelerine kadar gitti ve ayrıca çocukken korsanlık hakkında 218 onlara ne öğretildiğini sorgulamalarını sağladı. Çift, Sovyetler Birliği ve 219 kopyalama konusundaki kısıtlamalar hakkında ve hatta orijinal Birleşik 220 Devletler Anayasası hakkında telif hakkının tarihini okumaya 221 başladı. Luna’ya taşındılar ve orada SPA’nın uzun kolundan benzer şekilde 222 kaçan başka insanları tanıdılar. 2062 yılında, Tycho İsyanı başladığında, 223 evrensel okuma hakkı, ana amaçlarından biri haline geldi.</p> 224 </div> 225 226 <div class="announcement reduced-width comment" role="complementary"> 227 <hr class="no-display" /> 228 <p><a href="https://www.defectivebydesign.org/ebooks.html">E-kitapların 229 tehlikeleri hakkındaki e-posta listemize katılın</a>.</p> 230 <hr class="no-display" /> 231 </div> 232 233 <div id="AuthorsNote"> 234 <h3>Yazarın Notları</h3> 235 236 <ul class="no-bullet"> 237 <li> 238 <div class="reduced-width"> 239 <p>Bu hikâye; gelecekte Dan Halbert'in gençliğini, “korsanları” 240 propaganda olarak kullanan haksız güçlerin şekillendirdiği baskıcı bir 241 toplumda tanımlayan, başkaları tarafından yazılacak olan tarihsel bir 242 makale. Bu yüzden o toplumun terminolojisini kullanır. İleriye dönük olarak 243 daha gözle görülür şekilde baskıcı bir şeye yansıtmaya çalıştım. <a 244 href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">“Korsanlığa”</a> 245 bakınız. 246 </p> 247 </div> 248 <div class="column-limit"></div> 249 </li> 250 251 <li> 252 <div class="reduced-width"> 253 <p>Ödünç verme veya kitap okuma konusunda bilgisayar tarafından zorlanan 254 kısıtlamalar, “Dijital Kısıtlamalar Yönetimi” [Digital 255 Restrictions Management] ifadesinin kısaltması olan DRM olarak 256 bilinir. DRM'yi ortadan kaldırmak için Özgür Yazılım Vakfı, <a 257 href="https://www.defectivebydesign.org/">Defective by Design</a> 258 kampanyasını kurdu. Desteğinizi bekliyoruz.</p> 259 260 <p>Özgür Yazılım Vakfı ile ilgili olmayan ayrı bir organizasyon olan Electronic 261 Frontier Foundation, DRM'ye karşı da kampanya yapıyor.</p> 262 </div> 263 <div class="column-limit"></div> 264 </li> 265 </ul> 266 267 <p class="update"> 268 Aşağıdaki not, hikâyenin ilk yayınından bu yana birkaç kez güncellenmiştir.</p> 269 270 <ul class="no-bullet"> 271 <li> 272 <div class="columns"> 273 <p> 274 Okuma hakkı için verilen savaş zaten mücadele ediliyor. Geçmiş 275 özgürlüklerimizin gizliliğe kapılmasının 50 yıl sürmesine rağmen yukarıda 276 açıklanan spesifik baskıcı kanun ve uygulamaların çoğu zaten önerilmiş; 277 bazıları ABD'de ve başka yerlerde kanuna girmiştir. ABD'de 1998 Dijital 278 Binyıl Telif Hakkı Yasası (DMCA [1998 Digital Millennium Copyright Act]), 279 DRM'yi suç işleyebilecek programların dağıtımını yaparak DRM olarak bilinen 280 bilgisayar tarafından uygulanan kısıtlamalara destek verdiğini açıkça 281 belirtti. Avrupa Birliği, 2001 yılı itibariyle bir telif hakkı yönergesinde 282 çok güçlü olmayan bir biçimde benzer kısıtlamalar getirmiştir.</p> 283 284 <p> 285 ABD, bu tür kuralları dünyanın geri kalanına “serbest ticaret” 286 anlaşmaları yoluyla dayatma kampanyası yapıyor. <a 287 href="https://stallman.org/business-supremacy-treaties.html">İş üstünlüğü 288 anlaşmaları</a> onlar için daha uygun bir terimdir çünkü nominal olarak 289 demokratik devletlere iş egemenliği vermek için tasarlanmıştır. DMCA'nın 290 DRM'yi kıran programları kriminalleştirme politikası, bu anlaşmaların geniş 291 bir alanda uyguladığı haksız politikalardan biridir.</p> 292 293 <p> 294 ABD; ikili anlaşmalar yoluyla Avustralya'ya, Panama'ya, Kolombiya'ya ve 295 Güney Kore'ye ve başka bir anlaşma ile CAFTA'dan Kosta Rika gibi ülkelere 296 DMCA gereklilikleri getirmiştir. Obama; kampanyayı iki yeni önerilen anlaşma 297 ile, TPP ve TTIP ile, artırdı. TPP; DMCA'yı ve diğer birçok yanlışlıkla 298 birlikte Pasifik Okyanusu'ndaki 12 ülkeye dayatacaktır. TTIP, Avrupa'da da 299 benzer kısıtlamalar uygular. Bütün bu anlaşmalar yenilmeli veya 300 kaldırılmalıdır.</p> 301 302 <p> 303 World Wide Web Consortium bile telif hakkı sektörünün gölgesinde kalmıştır; 304 DRM sistemini web spesifikasyonlarının resmî bir parçası olarak onaylamanın 305 eşiğinde.</p> 306 </div> 307 <div class="column-limit"></div> 308 </li> 309 310 <li> 311 <div class="table"> 312 <div class="table-cell left"> 313 <p class="emph-box"> 314 Özgür olmayan yazılım <a href="/proprietary/">birçok türde kötü eğilimli 315 özelliğe</a> sahip olma eğilimindedir; bu, <a 316 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">özgür olmayan bir 317 programa asla güvenemeyeceğiniz</a> sonucunu doğurur. Yalnızca özgür (free 318 [libre]) yazılımlarda ısrar etmeli ve özgür olmayan programları 319 reddetmeliyiz.</p> 320 </div> 321 322 <p class="table-cell right"> 323 Windows Vista ile Microsoft, arka kapı yerleştirdiğini itiraf etti: 324 Microsoft, kullanıcılar kendilerini düşürmeyi düşünüyor olsa bile yazılım 325 “yükseltmelerini” zorla kurmak için kullanabilir. Ayrıca Vista 326 çalıştıran tüm makinelerin belirli bir aygıt sürücüsünü çalıştırmayı 327 reddetmelerini de sağlayabilir. Vista'nın kullanıcılar üzerindeki 328 kısıtlamasının asıl amacı, kullanıcıların üstesinden gelemeyecekleri DRM'yi 329 uygulamaktı. Tabii ki Windows 10 daha iyi değil.</p> 330 </div> 331 <div class="column-limit"></div> 332 </li> 333 334 <li> 335 <div class="columns"> 336 <p> 337 Hikayedeki fikirlerden biri 2002 yılına kadar önerilmemişti. Bu fikir FBI’ın 338 ve Microsoft’un kişisel bilgisayarlar için kök şifreleri tutması ve onlara 339 sahip olmanıza izin vermemesi fikridir.</p> 340 341 <p> 342 Bu şemanın savunucuları “güvenilir bilişim” ve 343 “Palladium” gibi eski sürüm isimlerini verdi ancak sonuçta 344 kullanılmaya başlandığı gibi “güvenli önyükleme” olarak 345 adlandırıldı.</p> 346 347 <p> 348 Microsoft'un sakladığı şey geleneksel anlamda tam olarak bir şifre değil; 349 kimse terminalde yazmaz. Aksine bilgisayarınızda depolanan ikinci bir 350 anahtara karşılık gelen bir imza ve şifreleme anahtarıdır. Bu; Microsoft'un 351 ve potansiyel olarak Microsoft ile iş birliği yapan tüm web sitelerinin, 352 kullanıcının kendi bilgisayarında yapabilecekleri üzerinde en üst düzeyde 353 denetim sağlamasına olanak tanır. Microsoft, istendiğinde bu kontrolü FBI 354 adına kullanması muhtemeldir: <a 355 href="/proprietary/malware-microsoft.html">Windows’tan yararlanacak NSA 356 güvenlik hatalarını zaten göstermektedir</a>.</p> 357 358 <p> 359 Güvenli önyükleme, kullanıcının imza anahtarını belirtmesine ve hangi 360 yazılımı imzalayacağına karar vermesine izin verecek şekilde 361 uygulanabilir. Uygulamada Windows 10 için tasarlanan PC'ler yalnızca 362 Microsoft'un anahtarını taşır ve makine sahibinin başka herhangi bir sistemi 363 (GNU/Linux gibi) kurup kuramayacağı Microsoft'un kontrolündedir. Buna 364 <em>kısıtlı önyükleme</em> diyoruz.</p> 365 </div> 366 <div class="column-limit"></div> 367 </li> 368 369 <li> 370 <div class="columns"> 371 <p> 372 1997'de bu hikâye ilk yayınlandığı zaman SPA, SPA'nın tüm kullanıcıları 373 izlemesine izin vermelerini talep ederek küçük internet servis 374 sağlayıcılarını tehdit ediyordu. Çoğu ISS tehdit edildiğinde teslim oldu 375 çünkü mahkemeye geri dönmeyi göze alamazlardı. Bir ISP, California, 376 Oakland'daki Community ConneXion; talebi reddetti ve gerçekten dava 377 edildi. SPA daha sonra davayı düşürdü ancak DMCA aradığı gücü verdi.</p> 378 379 <p> 380 Software Publishers Association'un temelini oluşturan SPA, Bussiness 381 Software Alliance tarafından polis rolündeki yerini aldı. BSA, bugün resmî 382 bir polis kuvveti değildir; gayriresmî olarak böyle davranır. Bir 383 zamanlardaki Sovyetler Birliği'ni andıran yöntemleri kullanarak insanları iş 384 arkadaşları ve arkadaşları hakkında bilgilendirmeye davet 385 ediyor. Arjantin'deki 2001'deki bir BSA terör kampanyası, yazılımı paylaşan 386 kişilerin cezaevinde tecavüze uğraması yönündeki hafif örtülü tehditlere 387 neden oldu.</p> 388 </div> 389 <div class="column-limit"></div> 390 </li> 391 392 <li> 393 <div class="reduced-width"> 394 <p> 395 Yukarıda açıklanan üniversite güvenlik politikaları gerçektir. Örneğin, 396 giriş yaptığınızda, Chicago-bölgesi üniversitelerinden birindeki bir 397 bilgisayarda aşağıdaki mesajı görürsünüz:</p> 398 399 <blockquote><p> 400 Bu sistem yalnızca yetkili kullanıcıların kullanımı içindir. Yetkisiz olarak 401 ya da yetkilerinin dışında bu bilgisayar sistemini kullanan bireylerin, tüm 402 işlemleri, sistem personeli tarafından izlenecek ve kaydedilecektir. Bu 403 sistem kullanılarak bireylerin düzgün olmayan bir şekilde izlenmesi ve 404 sistemin bakımda olması durumunda, yetkili kullanıcıların işlemleri de 405 izlenebilir. Bu sistemi kullanan kişi, bu gibi bir izlemenin olduğunu açık 406 ve net bir şekilde kabul etmektedir ve bu izlemenin sonucunda, yasal olmayan 407 bir işlem ya da Üniversite kurallarının çiğnenmesi gibi bir duruma 408 rastlanırsa, sistem personeli bu izleme sonucunu Üniversite yetkililerine 409 ve/veya kanun yürütme birimlerine bildirir. 410 </p></blockquote> 411 412 <p> 413 Bu, Dördüncü Değişikliğe ilişkin ilginç bir yaklaşımdır: herkese ikna olması 414 için baskı uygulayın, böylece haklarından vazgeçsinler.</p> 415 </div> 416 </li> 417 </ul> 418 <div class="column-limit"></div> 419 </div> 420 421 <div id="BadNews"> 422 <h3>Kötü Haber</h3> 423 424 <p class="reduced-width"> 425 Okuma hakkı için verilen savaş bize karşı çıkıyor. Düşman örgütlendi ve biz 426 değiliz. 427 </p> 428 429 <div class="columns"> 430 <p>Bugünün ticari e-kitapları <a 431 href="/philosophy/the-danger-of-ebooks.html">okuyucuların geleneksel 432 özgürlüklerini ortadan kaldırır</a>. Amazon'un “<a 433 href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Amazon Swindle</a>” 434 adını verdiğim e-kitap okuyucu ürünü, okuyucuları geleneksel kitap okuyucu 435 özgürlüklerinden çıkarmak için tasarlandığından birkaç kanıtlanmış <a 436 href="/proprietary/malware-kindle-swindle.html">Orwellian işlevselliğine</a> 437 sahip yazılım tarafından çalıştırılıyor. Bunlardan herhangi biri ürünü 438 tamamen reddetmeye çağırıyor:</p> 439 440 <ul class="no-bullet"> 441 <li><p>Kullanıcının yaptığı her şeye casusluk yapar: Kullanıcının hangi kitabı 442 okuduğunu ve hangi sayfayı okuduğunu ve kullanıcının metni vurguladığını ve 443 kullanıcının girdiği tüm notları raporlar.</p></li> 444 445 <li><p>Kullanıcıların kopya paylaşmasını engelleme amaçlı DRM'si vardır.</p></li> 446 447 <li><p>Amazon'un herhangi bir kitabı uzaktan silebileceği bir arka kapısı 448 vardır. 2009'da George Orwell tarafından 1984'ün binlerce kopyasını sildi.</p></li> 449 450 <li><p class="inline-block">Bütün bunların yeterince Orwellian olmaması durumunda Amazon'un yazılımı 451 uzaktan değiştirebildiği ve herhangi bir başka uygunsuzluk sunabileceği 452 evrensel bir arka kapı vardır.</p></li> 453 </ul> 454 455 <p>Amazon'un e-kitap dağıtımı da baskıcı. Kullanıcıyı tanımlar ve kullanıcının 456 aldığı kitapları kaydeder. Ayrıca kullanıcıların kopyalarını başkalarıyla 457 paylaşmayacakları antisosyal bir sözleşmeyi kabul etmelerini 458 gerektirir. Vicdanım, böyle bir sözleşmeyi kabul etmem hâlinde daha az 459 kötülüğün buna karşı çıkıp kopyalarını paylaşacağını; ancak tamamen iyi 460 olmak için ilk başta buna katılmamamı söyler. Bu nedenle yazılım, e-kitap, 461 müzik veya başka bir şey için bu tür sözleşmeleri kabul etmeyi reddediyorum.</p> 462 463 <p class="emph-box"> 464 Kötü haberi durdurmak ve iyi haberler oluşturmak istiyorsak örgütlenip 465 savaşmamız gerekir. Yardım için FSF'nin <a 466 href="https://www.defectivebydesign.org/">Defective by Design</a> 467 kampanyasına abone olun. Çalışmamızı daha genel olarak desteklemek için <a 468 href="https://www.fsf.org/associate">FSF'ye katılabilirsiniz</a>. <a 469 href="/help/help.html">Çalışmamıza katılmanın yollarının bir listesi</a> de 470 var. 471 </p> 472 </div> 473 </div> 474 <div class="column-limit"></div> 475 476 <h3 class="footnote">Kaynakça</h3> 477 478 <ul> 479 <li>The administration's “White Paper”: Information Infrastructure 480 Task Force, Intellectual Property [<a 481 href="/philosophy/not-ipr.html">sic</a>] and the National Information 482 Infrastructure: The Report of the Working Group on Intellectual Property 483 [sic] Rights (1995).</li> 484 485 <li><a href="https://www.wired.com/1996/01/white-paper/">An explanation of the 486 White Paper: The Copyright Grab</a>, Pamela Samuelson, <cite>Wired</cite>, 487 January 1st, 1996.</li> 488 489 <li><a href="https://law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm">Sold Out</a>, James 490 Boyle, <cite>New York Times</cite>, March 31, 1996.</li> 491 492 <li><a 493 href="https://web.archive.org/web/20130508120533/http://www.interesting-people.org/archives/interesting-people/199611/msg00012.html">Public 494 Data or Private Data</a>, Dave Farber, <cite>Washington Post</cite>, 495 November 4, 1996.</li> 496 497 <li><a 498 href="https://web.archive.org/web/20151113122141/http://public-domain.org/">Union 499 for the Public Domain (Kamusal Alan için Birlik)</a>—Telif hakları ve 500 patent güçlerinin genişlemesine karşı durmayı ve tersine çevirmeyi 501 hedefleyen bir organizasyon.</li> 502 </ul> 503 504 <div class="infobox extra" role="complementary"> 505 <hr /> 506 <p>Bu yazı <cite>Communications of the ACM</cite> (Cilt 40, Sayı 2) 507 Şubat 1997 sayısında yer almıştır.</p> 508 </div> 509 510 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Bu yazı <a 511 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür 512 Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite></a> 513 kitabında yayınlanmıştır.</p></div> 514 </div> 515 516 <div class="translators-notes"> 517 518 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 519 </div> 520 </div> 521 522 <!-- for id="content", starts in the include above --> 523 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 524 <div id="footer" role="contentinfo"> 525 <div class="unprintable"> 526 527 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 528 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 529 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 530 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 531 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 532 gönderin.</p> 533 534 <p> 535 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 536 replace it with the translation of these two: 537 538 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 539 translations. However, we are not exempt from imperfection. 540 Please send your comments and general suggestions in this regard 541 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 542 543 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 544 545 <p>For information on coordinating and contributing translations of 546 our web pages, see <a 547 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 548 README</a>. --> 549 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 550 önerilerinizi lütfen <a 551 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 552 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 553 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 554 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 555 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 556 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 557 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 558 ziyaret edebilirsiniz.</p> 559 </div> 560 561 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 562 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 563 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 564 without talking with the webmasters or licensing team first. 565 Please make sure the copyright date is consistent with the 566 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 567 document was modified, or published. 568 569 If you wish to list earlier years, that is ok too. 570 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 571 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 572 year, i.e., a year in which the document was published (including 573 being publicly visible on the web or in a revision control system). 574 575 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 576 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 577 <p>Copyright © 1996, 2002, 2007, 2009, 2012, 2014, 2016, 2021 Richard 578 Stallman</p> 579 580 <p>Bu sayfa <a rel="license" 581 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 582 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 583 lisanslanmıştır.</p> 584 585 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 586 <div class="translators-credits"> 587 588 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 589 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 590 <ul> 591 <li>The FLOSS Information <a 592 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 593 2019, 2020.</li> 594 <li>T. E. Kalaycı, 2009.</li> 595 <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> 596 <li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> 597 <li>Serkan Çapkan, 2009.</li> 598 <li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> 599 </ul></div> 600 601 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 602 Son Güncelleme: 603 604 $Date: 2021/12/27 17:32:32 $ 605 606 <!-- timestamp end --> 607 </p> 608 </div> 609 </div> 610 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 611 </body> 612 </html>