pragmatic.html (13785B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/pragmatic.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays licensing copyleft" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Copyleft: Faydacı İdealizm - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 12 <!--#include virtual="/philosophy/po/pragmatic.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 14 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>Copyleft: Faydacı İdealizm</h2> 19 20 <address class="byline">yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 21 22 <p> 23 Bir insanın verdiği her karar, o insanın değerlerinden ve hedeflerinden 24 kaynaklanmaktadır. İnsanlar, birçok farklı hedefe ve değere sahip olabilir: 25 Ün, kar, sevgi, yaşam savaşı, eğlence ve özgürlük, bunlar, iyi bir insanın 26 sahip olabileceği hedeflerden bazılarıdır. Hedef, kendine olduğu kadar 27 başkalarına da yardım etmek olduğunda, buna idealizm deriz.</p> 28 29 <p> 30 Özgür yazılım üzerindeki çalışmam, bir idealizm hedefiyle güdülenmiştir: 31 Özgürlüğü ve işbirliğini yaymak. <a 32 href="/philosophy/why-copyleft.html">Özgür yazılımın yayılmasını</a>, 33 işbirliğini engelleyen özel mülk yazılımın yerine geçmesini ve böylece 34 toplumumuzun daha iyi bir hale gelmesini istemekteyim.</p> 35 <p> 36 GNU Genel Kamu Lisansı’nın <a href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> 37 olarak yazılmasının temel nedeni budur. Ayrı bir dosyaya konulsa bile, GPL 38 kapsamlı bir programa eklenmiş tüm kodlar, özgür yazılım olmalıdır. Kodumu, 39 özel mülk yazılımda kullanım için değil, özgür yazılımda kullanım için 40 elverişli hale getirdim, bunu yazılım geliştiren başka insanları 41 yüreklendirmek için yaptım. Buna inanıyorum çünkü özel mülk yazılım 42 geliştiricileri paylaşmamızı önlemek için telif hakkını kullanmaktadır, 43 işbirliği yapan bizim gibi insanlar, işbirliği yapan diğer insanlara bir 44 avantaj sağlamak için telif hakkını kullanabilir: Bizim kodumuzu 45 kullanabilirler.</p> 46 <p> 47 GNU GPL’yi kullanan herkes bu hedefe sahip değildir. Yıllar önce, benim bir 48 arkadaşımdan, copyleft edilmiş bir programı copyleft edilmemiş bir şekilde 49 yeniden yayması istenmişti ve arkadaşımın cevabı yaklaşık olarak şu 50 şekildeydi:</p> 51 <blockquote><p> 52 “Bazen özgür yazılım üzerinde çalışıyorum ve bazen özel mülk yazılım 53 üzerinde çalışıyorum, ama özel mülk yazılım üzerinde çalıştığımda, bana 54 <em>para ödenmesini</em> bekliyorum.” 55 </p></blockquote> 56 57 <p> 58 Arkadaşım, çalışmasını, yazılımı paylaşan bir toplulukla paylaşmak istiyordu 59 ancak topluluğumuza girmesi yasak olacak ürünler yapan bir iş için yardımcı 60 olmakta bir neden göremiyordu. Onun hedefi benimkinden farklıydı ancak GNU 61 GPL’nin bu hedef için yararlı olduğunu düşünüyordu.</p> 62 <p> 63 Dünyada bir şey başarmak istiyorsanız, idealizm yeterli değildir, hedefi 64 gerçekleştirmek için çalışan bir yöntem seçmeniz gereklidir. Başka bir 65 deyişle, “faydacı” olmanız gereklidir. GPL faydacı mıdır? 66 Sonuçlarına bakalım.</p> 67 <p> 68 GNU C++’ı düşünelim. Niçin özgür bir C++ derleyicisine sahibiz? Bunun tek 69 nedeni, GNU GPL’nin bunun özgür olması gerektiğini söylemesidir. GNU C++, 70 GNU C derleyicisinden başlayan bir endüstri konsorsiyumu tarafından 71 geliştirilmiştir. MCC normalde çalışmasını mümkün olduğunca özel mülk bir 72 şekilde yapmaktadır. Ancak C++ ön ucunu özgür yazılım yaptılar çünkü GNU 73 GPL, C++ ön ucunu yaymalarının tek yolunun bu olduğunu söyledi. C++ önucu 74 birçok yeni dosyayı içermekteydi ancak GCC ile bağlantılı oldukları için, 75 GPL onlara uygulanmadı. Bunun topluluğumuza yararı açıkça görülmektedir.</p> 76 <p> 77 GNU Objective C’yi düşünelim. NeXT1, başlangıçta bu ön ucu özel mülk yapmak 78 istemiştir; bu ön ucun “.o” dosyaları olarak yayınlanmasını ve 79 kullanıcıların onların GCC’nin geri kalanıyla bağlantı kurmasını önermişler, 80 bunun GPL’nin şartlarına uygun olduğunu düşünmüşlerdir. Ancak avukatımız 81 bunun şartlardan kaçınmak olacağını söylemiş ve buna izin verilmemiştir. Ve 82 bu nedenle Objective C’yi ön uç özgür yazılım haline getirmişlerdir.</p> 83 <p> 84 Bu örnekler yıllar önce gerçekleşmiştir ancak GNU GPL bize daha fazla özgür 85 yazılım kazandırmaya devam etmektedir.</p> 86 <p> 87 Birçok GNU kütüphanesi, GNU Kütüphane Genel Kamu Lisansı tarafından 88 kapsanmaktadır ancak tümü kapsanmamaktadır. Genel GNU GPL tarafından 89 kapsanan bir GNU kütüphanesi Readline’dır, Readline, komut satırının 90 düzenlenmesi işlemini gerçekleştirir. Bir keresinde Readline’ı kullanmak 91 üzere tasarlanmış özgür olmayan bir program hakkında bir şeyler öğrenmiştim 92 ve geliştiriciye buna izin verilmediğini söylemiştim. Programdan komut 93 satırı düzenlenmesini çıkarabilirdi ancak gerçekte yaptığı şey, onu GPL 94 altında yeniden yaymaktı. İşte şimdi bu özgür yazılımdır.</p> 95 <p> 96 GCC’ye (ya da Emacs ya da Bash ya da Linux ya da her türlü GPL lisanslı 97 program) ilişkin çalışmaları yazan programcılar genellikle firmalar ya da 98 üniversiteler tarafından çalıştırılmaktadır. Programcı bu yaptığı 99 çalışmaları topluluğa iletmek istediğinde ve kodunu sonraki dağıtımda 100 gördüğünde, patronu şunu söyleyebilir:“Orada dur, senin kodun bize 101 aittir! Kodu paylaşmak istemiyoruz; geliştirilmiş sürümünü özel mülk bir 102 yazılım ürününe dönüştürmeye karar verdik.”</p> 103 <p> 104 Bu noktada GNU GPL yardıma koşar. Programcı, patrona bu özel mülk yazılım 105 ürününün telif hakkını bozacağını gösterir ve patron, yalnızca iki tercihe 106 sahip olduğunu fark eder: yeni kodu özgür yazılım olarak yaymak ya da hiç 107 yaymamak. Hemen hemen çoğu zaman, programcının istediği gibi davranmasına 108 izin verir ve kod, sonraki dağıtıma girer.</p> 109 <p> 110 GNU GPL İyi Adam [:Mr. Nice Guy] değildir. İnsanların yapmak istedikleri 111 şeylere bazen “hayır” der. Bunun kötü bir şey olduğunu söyleyen 112 kullanıcılar vardır. GPL, “özgür yazılım topluluğuna sokulması 113 gereken” bazı özel mülk yazılım geliştiricilerini “dışarıda 114 tutmaktadır.”</p> 115 <p> 116 Ancak bu geliştiricileri topluluğumuzun dışında bırakan biz değiliz; 117 girmemeyi onlar tercih etmektedir. Yazılımı özel mülk kılma kararları, 118 topluluktan uzak kalma kararlarıdır. Topluluğumuzda bulunmak istemeleri, 119 bizimle işbirliğine katılmak istedikleri anlamına gelmektedir; katılmak 120 istemezlerse, onları “topluluğumuza zorla sokamayız”.</p> 121 <p> 122 <em>Yapabileceğimiz</em> şey, onlara katılma nedeni sunmaktır. GNU GPL 123 mevcut yazılımınızdan bir güdü oluşturmak için tasarlanmıştır: 124 “Yazılımınızı özgür hale getirirseniz, bu kodu 125 kullanabilirsiniz.” Tabi ki, bu hepsinin kazanılmasını sağlamayacaktır 126 ancak bazen bunu sağlayacaktır.</p> 127 <p> 128 Özel mülk yazılım gelişimi, topluluğumuza bir şey kazandırmaz ancak özel 129 mülk yazılım geliştiricileri bizden sıklıkla yardım ister. Özgür yazılım 130 kullanıcıları, özgür yazılım geliştiricilerine kişisel bir şeyler, kabul 131 görme ve minnettarlık, sunabilir ancak bu, bir şirket size aşağıdaki ifadeyi 132 söylediğinde, çok çekici görünebilir: “Paketini özel mülk programa 133 koyalım ve o zaman programın binlerce insan tarafından 134 kullanılacaktır.”</p> 135 <p> 136 Bu teşvik edici ifade güçlü görünebilir ancak uzun vadede, buna karşı 137 koyarsak, bu hepimiz için daha iyi olur. Dolaylı bir şekilde geldiğinde, 138 teşvik edici ifade ve baskının fark edilmesi daha zordur çünkü bazı özgür 139 yazılım organizasyonları, özel mülk yazılımın beslenmesi politikasını 140 benimsemiştir. X Konsorsiyumu (ve ardından gelen Open Group) buna ilişkin 141 bir örnek sunar: Özel mülk yazılım yapan firmalar tarafından finansmanı 142 sağlandıktan sonra, programcıları copyleft’i kullanmamaları için ikna etmek 143 için çok uzun bir süre uğraşmışlardır. Open Group <a 144 href="/philosophy/x.html">X11R6.4’ü özgür olmayan yazılım haline 145 getirmeye</a> çalıştığında, bu baskıya dayanan ve karşı gelen bizim gibi 146 insanlar, bunu yaptığımız için mutluyuz.</p> 147 <p> 148 Eylül 1998'de, X11R6.4'ün özgür olmayan dağıtım şartlarıyla yayınlanmasından 149 aylar sonra, Open Group kararını değiştirip X11R6.3'ü dağıttığı copyleft 150 olmayan özgür yazılım lisansıyla tekrar dağıtırmış. Open Group, 151 teşekkürler—ancak bu geri çekiş kısıtlamaların <em>eklenebilir</em> 152 olduğu gerçeğinden ürettiğimiz sonuçları yanlışlamayacaktır</p> 153 <p> 154 Faydacı olarak konuşursak, daha büyük uzun vadeli hedefler hakkında 155 düşünülmesi, bu baskıya dayanma isteğinizi güçlendirecektir. Aklınızı, 156 tutarlı durarak oluşturabileceğiniz özgürlük ve topluluğa odaklarsanız, bunu 157 yapacak gücü kendinizde bulacaksınız. “Bir şeyler için ayakta durun 158 yoksa durup dururken düşersiniz.”</p> 159 <p> 160 Alaycılar özgürlükle ve toplulukla alay ederse ve “katı 161 realistler” tek idealin kar olduğunu söylerse, o zaman onları 162 görmezden gelin ve her zaman copyleft’i kullanın.</p> 163 164 <hr class="no-display" /> 165 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Bu yazı <a 166 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür 167 Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçme Yazıları</cite></a> 168 kitabında yayınlanmıştır.</p></div> 169 </div> 170 171 <div class="translators-notes"> 172 173 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 174 </div> 175 </div> 176 177 <!-- for id="content", starts in the include above --> 178 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 179 <div id="footer" role="contentinfo"> 180 <div class="unprintable"> 181 182 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 183 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 184 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 185 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 186 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 187 gönderin.</p> 188 189 <p> 190 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 191 replace it with the translation of these two: 192 193 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 194 translations. However, we are not exempt from imperfection. 195 Please send your comments and general suggestions in this regard 196 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 197 198 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 199 200 <p>For information on coordinating and contributing translations of 201 our web pages, see <a 202 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 203 README</a>. --> 204 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 205 önerilerinizi lütfen <a 206 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 207 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 208 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 209 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 210 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 211 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 212 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 213 ziyaret edebilirsiniz.</p> 214 </div> 215 216 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 217 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 218 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 219 without talking with the webmasters or licensing team first. 220 Please make sure the copyright date is consistent with the 221 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 222 document was modified, or published. 223 224 If you wish to list earlier years, that is ok too. 225 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 226 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 227 year, i.e., a year in which the document was published (including 228 being publicly visible on the web or in a revision control system). 229 230 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 231 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 232 <p>Copyright © 1998, 2021 Free Software Foundation, Inc.</p> 233 234 <p>Bu sayfa <a rel="license" 235 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 236 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 237 lisanslanmıştır.</p> 238 239 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 240 <div class="translators-credits"> 241 242 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 243 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 244 <ul> 245 246 <li>T. E. Kalaycı, 2009, 2020.</li> 247 <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> 248 <li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> 249 <li>Serkan Çapkan, 2009.</li> 250 <li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> 251 </ul></div> 252 253 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 254 Son Güncelleme: 255 256 $Date: 2021/08/28 14:06:05 $ 257 258 <!-- timestamp end --> 259 </p> 260 </div> 261 </div> 262 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 263 </body> 264 </html>