open-source-misses-the-point.html (32369B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/open-source-misses-the-point.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs free-open" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor - GNU Projesi - Özgür 11 Yazılım Vakfı</title> 12 13 <!--#include virtual="/philosophy/po/open-source-misses-the-point.translist" --> 14 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 15 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 16 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 17 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 18 <div class="article reduced-width"> 19 <h2>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</h2> 20 21 <address class="byline">yazan Richard Stallman</address> 22 23 <div class="important"><p> 24 “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” terimi neredeyse 25 aynı program aralığını ifade eder. Ancak bu programlar hakkında farklı 26 değerlere dayalı derinden farklı şeyler söylüyorlar. Özgür yazılım hareketi, 27 bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve adalet 28 için bir harekettir. Aksine açık kaynak fikri temel olarak pratik 29 avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açık 30 kaynak ile aynı fikirde değiliz ve bu terimi kullanmıyoruz. 31 </p></div> 32 33 <p>Bir yazılımı “özgür” olarak adlandırdığımızda, bunun anlamı yazılımın <a 34 href="/philosophy/free-sw.html">kullanıcının temel özgürlüklerine</a> saygı 35 duymasıdır: çalıştırma, anlama ve değiştirme, ve kopyaları değişiklik 36 yaparak veya yapmayarak tekrar dağıtma özgürlüğü. Bu bir özgürlük 37 meselesidir, ücret değil, bu yüzden “bedava bira” yerine “konuşma 38 özgürlüğünü” akla getirmek gerekmektedir.</p> 39 40 <p>Bu özgürlükler yaşamsal öneme sahiptir. Temeldirler, sadece birey olarak 41 kullanıcının hatırı için değil, ayrıca toplumun hepsi için temeldirler, 42 çünkü sosyal dayanışmayı - paylaşım ve işbirliği - 43 geliştirmektedirler. Kültürümüz ve yaşamsal etkinliklerimiz gittikçe daha 44 fazla sayısallaştıkça daha da önem kazanmaktadır. Sayısal ses, görüntü ve 45 kelimelerin olduğu bir dünyada, özgür yazılım genel olarak özgürlük içi asli 46 hale gelmektedir.</p> 47 48 <p>Dünyadaki onlarca milyon insan şimdi özgür yazılımı kullanmaktadır; 49 Hindistan ve İspanya'daki bazı bölgelerindeki okullar öğrencilere özgür <a 50 href="/gnu/linux-and-gnu.html">GNU/Linux işletim sistemi</a> kullanmayı 51 öğretmektedirler. Bu kullanıcıların çoğu, ne yazık ki, bu sistemi 52 geliştirmemizdeki ve özgür yazılım topluluğunu inşa etmemizdeki etik 53 nedenleri hiç duymamışlardır, çünkü günümüzde bu sistem ve topluluk 54 çoğunlukla “açık kaynak” olarak adlandırılmaktadır, bu kavrama 55 özgürlüğün zar zor dile getirildiği farklı bir felsefe yüklenmiştir.</p> 56 57 <p>Özgür yazılım hareketi bilgisayar kullanıcılarının özgürlüğü için 1983'ten 58 beri kampanya yürütmektedir. 1984 yılında özgür işletim sistemi GNU'nun 59 geliştirmesini başlattık, böylece kullanıcıların özgürlüğünü engelleyen 60 özgür olmayan işletim sistemlerinden kaçınabilirdik. 1980'lerde, sistemin 61 temel bir çok bileşenini geliştirdik ve <a href="/licenses/gpl.html">GNU 62 Genel Kamu Lisansını</a> (GNU GPL) programın tüm kullanıcılarının 63 özgürlüğünü koruyacak bir lisans olarak tasarladık.</p> 64 65 <p>Özgür yazılımın bazı kullanıcı ve geliştiricileri özgür yazılım hareketinin 66 amaçlarına katılmadılar. 1998 yılında, özgür yazılım topluluğunun bir kısmı 67 ayrıldı ve “açık kaynak” ismi üzerine kampanya başlattılar. Bu terim 68 başlangıçta “özgür yazılım” terimindeki yanlış anlamayı önlemek üzere 69 önerilmişti, ancak kısa zamanda özgür yazılım hareketindeki felsefik 70 görüşlerden oldukça farklı görüşlerle ilişkilendirildi.</p> 71 72 <p>Açık kaynak destekçilerinin bir kısmı terimi “özgür yazılım için pazarlama 73 kampanyası” olarak düşündü, bu şekilde şirket yöneticilerine, duymak 74 istemeyecekleri doğru ve yanlış konularını gündeme getirmeden, yazılım'ın 75 pratik yararlarına dikkat çekeceklerdi. Diğer destekçiler özgür yazılım 76 hareketinin etik ve sosyal değerlerini açıkça redettiler. Görüşleri ne 77 olursa olsun, açık kaynak için kampanya yürütürken, bu değerleri ne 78 savundular ne de belirttiler. “Açık kaynak” terimi kısa sürede 79 sadece pratik değerlere dayanan fikir ve savlarla ilişkili bir hale 80 geldi. Bu pratik değerler arasında güçlü, güvenilir yazılım yapmak gibi 81 şeyler vardı. Açık kaynağın çoğu destekçisi bu duruma geldi, ve aynı 82 ilişkiyi yaptılar. “Açık kaynak” hakkındaki çoğu tartışma doğru 83 veya yanlışa aldırış etmiyor, sadece popülerlik ve başarıyı önemsiyor; işte 84 <a 85 href="https://linuxinsider.com/story/Open-Source-Is-Woven-Into-the-Latest-Hottest-Trends-78937.html"> 86 tipik bir örnek</a>. Açık kaynak destekçilerinin az bir kısmı bugünlerde 87 özgürlüğün de sorunun bir parçası olduğunu söylüyorlar, ancak bunu ifade 88 etmeyen çoğunluk içerisinde pek görünür değiller.</p> 89 90 <p>İki terim neredeyse yazılımın aynı kategorisini tanımlamaktadır, ancak temel 91 olarak farklı değerleri taban alan farklı görüşlere dayanırlar. Özgür 92 yazılım hareketi için, özgür yazılım etik bir zorunluluktur, çünkü sadece 93 özgür yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyar. Farklı olarak, açık 94 kaynak felsefesi sadece pratik anlamda yazılım nasıl daha “iyi” yapabiliriz 95 konusunu önemser. Özgür olmayan yazılımın eldeki pratik problem için 96 değersiz bir çözüm olduğunu söyler.</p> 97 98 <p>Ancak özgür yazılım hareketi için özgür olmayan yazılım sosyal bir sorundur 99 ve çözüm, onu kullanmayı bırakıp özgür yazılıma geçmektir.</p> 100 101 <p>“Özgür yazılım” “Açık kaynak”. Eğer ikisi aynı 102 yazılımsa (veya <a href="/philosophy/free-open-overlap.html">neredeyse 103 aynıysa</a>), hangi ismi kullandığımızın bir önemi var mıdır? Evet, çünkü 104 farklı kelimeler farklı fikirleri ifade ederler. Başka bir isimdeki bir 105 özgür program bugün size aynı özgürlüğü verse de, kalıcı bir özgürlüğün 106 oluşturulması her şeyin ötesinde önce tüm insanlara özgürlüğün değerini 107 öğretmeye dayanır. Eğer bunu yapmakta yardımcı olmak istiyorsanız, 108 “özgür yazılım”dan konuşmak olmazsa olmazdır.</p> 109 110 <p>Özgür yazılım hareketinde olan bizler açık kaynak kampını bir düşman olarak 111 düşünmüyoruz; düşman özel mülk (özgür olmayan) yazılımdır. Ama biz 112 insanların, bizim özgürlüğün tarafını tuttuğumuzu bilmelerini istiyoruz, bu 113 yüzden yanlış bir şekilde açık kaynak destekçileri olarak etiketlenmeyi 114 kabul etmiyoruz. Savunduğumuz “açık kaynak” değildir ve karşı 115 çıktığımız “kapalı kaynak” değildir. Bunu açıklığa kavuşturmak 116 için, bu terimleri kullanmaktan kaçınıyoruz. 117 </p> 118 119 <h3>Özgür Yazılım ve Açık Kaynak Arasındaki Pratik Farklılıklar</h3> 120 121 <p>Uygulamada açık kaynak, özgür yazılımınkinden biraz daha gevşek kriterleri 122 ifade ediyor. Bildiğimiz kadarıyla mevcut tüm özgür yazılım kaynak kodları, 123 açık kaynak niteliğindedir. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür bir 124 yazılımdır ancak istisnalar da vardır.</p> 125 126 <p>İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar çok kısıtlayıcı olduğundan özgür 127 lisans olarak nitelendirilmiyorlar. Örneğin; Open Watcom özgür değildir 128 çünkü lisansı değiştirilmiş bir sürüm oluşturulmasına ve özel olarak 129 kullanılmasına izin vermez. Neyse ki birkaç program bu tür lisansları 130 kullanmaktadır.</p> 131 132 <p>İkinci olarak, açık kaynak kriterleri yalnızca kaynak kodunun lisanslanması 133 ile ilgilidir. Bununla birlikte insanlar bir çalıştırılabilir dosyayı, 134 kaynak kodu açık olduğu için sıklıkla “açık kaynak” olarak 135 tanımlıyor. Bu da kaynak kodun açık (ve özgür) ancak çalıştırılabilirin 136 kendisinin özgür olmadığı çelişkili durumlarda kafa karıştırıyor.</p> 137 138 <p>Bu çelişkinin çözümü kolay bir örneği, programın kaynak kod copyleft olmayan 139 zayıf özgür lisansa sahipken, çalıştırılabilirin ek özgür olmayan koşullara 140 sahip olması şeklindedir. Çalıştırılabilirlerin, yayınlanan kaynaklara tam 141 denk geldiğini varsayarsak (böyle olabilir de olmayabilir de), kullanıcılar 142 kaynak kodu derleyip özgür çalıştırılabilirler dağıtabilirler. Bu da bu 143 durumun önemsizliğini gösteriyor, kritik bir sorun oluşturmuyor.</p> 144 145 <p>Çözülmesi zor olan durum zararlı ve önemli. Bilgisayar içeren birçok ürün, 146 kullanıcıların farklı çalıştırılabilir dosyaları yüklemelerini engellemek 147 için çalıştırılabilir programlarındaki imzaları kontrol eder; yalnızca bir 148 ayrıcalıklı şirket, aygıtta çalışabilen veya tüm özelliklerine erişebilen 149 çalıştırılabilir dosyalar yapabilir. Bu aygıtlara “tiranlar” 150 diyoruz ve uygulamaya da, bunu ilk gördüğümüz üründen (Tivo) dolayı 151 “tivoizasyon” deniliyor. Çalıştırılabilir dosya; özgür kaynak 152 kodundan oluşturulmuş olsa ve görünüşte özgür bir lisansa sahip olsa bile, 153 kullanıcılar değiştirilmiş sürümlerini çalıştıramazlar, böylece 154 çalıştırılabilir dosya fiilen özgür değildir.</p> 155 156 <p>Birçok Android ürünü, kaynak kodu GNU GPL versiyon 2 altında olsa bile 157 Linux'un özgür olmayan tivolaşmış çalıştırılabilir dosyalarını içerir. (Bu 158 uygulamayı engellemek için GNU GPL sürüm 3'ü tasarladık; Linux'un bu lisansı 159 benimsememesi çok kötü.) Bu, açık kaynak ve özgür olan kaynak kodundan 160 oluşturulan çalıştırılabilirler sıklıkla “açık kaynak” olarak 161 adlandırılıyorlar ama özgür yazılım <em>değiller</em>.</p> 162 163 <h3>“Özgür Yazılım” ve “Açık Kaynak” İle İlgili Başlıca Yanlış Anlamalar</h3> 164 165 <p>“Özgür yazılım” terimi yanlış anlamaya açıktır (Ç.N.: İngilizce'si “free 166 software” için geçerlidir bu yanlış anlama): istenmeyen bir anlam “ücretsiz 167 bir şekilde edinebildiğiniz yazılım” terime uyduğu gibi, ayrıca istenen 168 anlam “kullanıcılara belirli özgürlükleri sağlayan yazılım” anlamını da 169 vermektedir. Bu sorunu özgür yazılımın tanımını yayınlayarak, ve “bedava 170 bira değil, özgür konuşmayı düşünün” ifadesiyle ele alıyoruz. Bu mükemmel 171 çözüm değildir, sorunu tamamen çözemez. Kafa karıştırmayan ve doğru bir 172 terim daha iyi olurdu, eğer başka bir problem yaratmıyorsa.</p> 173 174 <p>Maalesef, İngilizce'deki tüm alternatiflerin kendine özgü sorunları 175 var. İnsanlar tarafından önerilen bir çok kelimeye baktık, ama hiçbiri çok 176 açık bir şekilde değiştirmenin doğru bir fikir olacağı kadar “doğru” 177 değildi. (Örneğin, bazı kapsamlarda Fransızca ve İspanyolca “libre” işe 178 yaramaktadır, ama Hindistan'daki insanlar bu kelimeyi hiç anlamamaktadır.) 179 “Özgür yazılım”la değiştirmek üzere önerilen her kelime bir çeşit anlamsal 180 soruna sahip - bunların içerisinde “açık kaynak yazılım”da var.</p> 181 182 <p><a href="https://opensource.org/osd">Açık kaynak yazılımın resmi tanımı</a> 183 (Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya alıntılamak için 184 oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden dolaylı olarak 185 türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha gevşektir. Bununla 186 beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.</p> 187 188 <p>Ancak, “açık kaynak yazılım” ifadesinin açık anlamı 189 “kaynak koda bakabilirsiniz”. Zaten çoğu insan bu şekilde yanlış 190 anlıyor. (Bu anlam için açık olan ifade “kod mevcuttur” 191 şeklindedir). Bu ölçüt özgür yazılım tanımına göre oldukça zayıftır, ayrıca 192 açık kaynağın resmi tanımına göre de çok zayıftır. Özgür veya açık kaynak 193 olmayan bir çok programı da içerir.</p> 194 195 <p>Neden insanlar bu şekilde yanlış anlıyor? Çünkü “açık kaynak” 196 kelimelerinin doğal anlamı budur. Ancak açık kaynağın savunduğu kavram, 197 özgür yazılımın bir türü için rağbet gören başka bir isimdir.</p> 198 199 <p>“Açık kaynak”ın bu açık anlamı, savunulan anlam olmadığına göre, 200 çoğu insanın terimi yanlış anladığı sonucuna varabiliriz. Yazar Neal 201 Stephenson'a göre “Linux ‘açık kaynak’ yazılımdır basitçe 202 şu anlama gelir herkes kaynak kod dosyalarının kopyalarını alabilir” 203 Bilinçli bir şekilde “resmi” tanımı redettiğini veya 204 şüphelendiğini düşünmüyorum. Bence basitçe İngilizce dilinin 205 alışkanlıklarını uygulayarak terim için bir anlam ortaya çıkardı. <a 206 href="https://web.archive.org/web/20001011193422/http://da.state.ks.us/ITEC/TechArchPt6ver80.pdf">Kansas 207 eyaleti</a> benzer bir tanım yayınlamıştır: “Açık kaynak yazılım (OSS) 208 kullanın. OSS kaynak kodu özgürce ve kamusal olarak elde edilebilir, her ne 209 kadar bazı lisans anlaşmalarına bağlı olarak kod ile yapabildikleriniz 210 değişiklik gösterse de.”</p> 211 212 <p><cite>New York Times</cite> özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır 213 uyguladığı kullanıcı beta testlerini (bazı kullanıcıların yazılımların ön 214 sürümlerini denemesi ve güvenilir geri bildirimler vermesi) kastederek <a 215 href="https://www.nytimes.com/external/gigaom/2009/02/07/07gigaom-the-brave-new-world-of-open-source-game-design-37415.html">terimin 216 anlamını esnekleştiren bir makale</a> yayınlamıştır.</p> 217 218 <p>Terim ayrıca <a 219 href="https://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/aug/27/texas-teenager-water-purifier-toxic-e-waste-pollution">patentsiz 220 yayınlanan</a> teçhizat tasarımlarını da içerecek şekilde esnetilmiştir 221 . Patentsiz teçhizat tasarıları övgüye değer toplumsal katkılar olabilir, 222 ancak “kaynak koduyla” bir ilgileri yok.</p> 223 224 <p>Açık kaynak destekçileri bu durumla resmi tanımlarını işaret ederek başa 225 çıkmaya çalışmaktadır, ancak bu düzeltici yaklaşım onlar için bize göre daha 226 az etkilidir. “Özgür yazılım” terimi (çn. İngilizcesi - “free software” 227 Türkçe'de tek bir anlamı vardır) iki doğal anlama sahiptir, bu anlamlardan 228 biri istenilen anlamdır, böylece eğer bir kişi “özgür konuşma, bedava bira 229 değil” fikrini edindiğinde bir daha yanlış anlamayacaktır. Ancak “açık 230 kaynak” terimi bir doğal anlama sahiptir, bu anlam destekçilerinin istediği 231 anlamdan farklıdır. Bu yüzden resmi tanımı açıklamanın ve doğrulamanın kısa 232 bir yolu yoktur. Bu karmaşayı daha da kötüleştirmektedir.</p> 233 234 <p>“Açık kaynak” teriminin bir başka yanlış anlaşılması “GNU 235 GPL kullanmıyor” anlamına geldiği fikridir. Bu “özgür yazılım 236 GPL ile kapsanmış yazılım anlamına gelir” yanlış anlaşılmasıyla 237 birlikte görünme eğilimine sahiptir. Bunlar eşit derecede hatalıdır, çünkü 238 GNU GPL açık kaynak lisans olarak kabul edilmektedir, ve çoğu açık kaynak 239 lisansı özgür yazılım lisansı olarak nitelendirilmektedir. GNU GPL dışında 240 <a href="/licenses/license-list.html"> Birçok özgür yazılım lisansı da</a> 241 vardır.</p> 242 243 <p>“Açık kaynak” terimi herhangi bir kaynak kodun olmadığı ve 244 yazılım lisanslamaya ilgisi olmayan yönetim, eğitim ve bilim gibi diğer 245 faaliyetlere uygulanarak da esnetildi. Bu faaliyetlerin tek ortak noktası 246 bir şekilde insanları katkı sunmaya davet etmesi. Terimi o kadar esnettiler 247 ki yalnızca “katılımcı” veya “şeffaf” veya bundan 248 daha azı anlamına gelir oldu. Daha da kötüsü, <a 249 href="https://www.nytimes.com/2013/03/17/opinion/sunday/morozov-open-and-closed.html"> 250 anlamsız bir moda sözcük haline geldi</a>.</p> 251 252 <h3>Farklı Değerler Benzer Sonuçlara Götürebilir—Ama Her Zaman Değil</h3> 253 254 <p>1960’lardaki radikal gruplar siyasal ayrışmalara itibar kazandırdılar; 255 siyasal yapılır bölünüyordu çünkü stratejilerinin ayrıntılarında 256 anlaşamıyorlardı ve ardından benzer temel hedef ve değerlere sahip olsalar 257 da iki kardeş grup birbirini düşman olarak görüyorlardı. Sağ kanat bunu tüm 258 solu eleştirmek için kullandı.</p> 259 260 <p>Bazıları özgür yazılım hareketini, açık kaynak ile anlaşmazlığını radikal 261 grupların anlaşmazlığıyla karşılaştırma üzerinden kötülemeye 262 çalışır. Tersine de sahipler. Biz açık kaynak kampıyla temel hedef ve 263 değerlerden dolayı anlaşamıyoruz, ancak onların ve bizim bakış açımız çoğu 264 durumda aynı pratik davranışa yol açmaktadır - özgür yazılım geliştirmek 265 gibi.</p> 266 267 <p>Sonuç olarak, özgür yazılım hareketinden ve açık kaynak kampından insanlar 268 yazılım geliştirme gibi pratik projeler üzerinde sıkça birlikte 269 çalışmaktadırlar. Bu kadar farklı felsefik görüşlerin farklı insanları aynı 270 projelere katkı sağlamaya güdülemesi dikkate değerdir. Bununla beraber, 271 temel olarak farklı bakış açılarının tamamen farklı eylemlerle sonuçlandığı 272 durumlar da vardır.</p> 273 274 <p>Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir yapmak 275 üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu garanti 276 edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz olması 277 gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, program 278 kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. Özgür yazılım aktivistleri 279 ve açık kaynak heveslileri bu duruma oldukça farklı tepki gösterecektir.</p> 280 281 <p>Salt açık kaynak heveslisi, özgür yazılım düşüncelerinden hiç etkilenmemiş 282 olan biri, “Bizim geliştirme modelimizi kullanmadan bu çok iyi çalışan 283 programı yapabildiğinize şaşırdım. Bir kopya edinebilir miyim?” 284 diyecektir. Bu tutum özgürlüğümüzü ortadan kaldıran tasarıları ödüllendirip, 285 özgürlüğün kaybına neden olacaktır.</p> 286 287 <p>Özgür yazılım aktivisti ise “Programınız oldukça ilgi çekici, ancak 288 özgürlüğü daha fazla önemsiyorum. Bu yüzden programınızı reddediyorum. Bunun 289 yerine özgür bir alternatifin geliştirildiği bir projeyi 290 destekleyeceğim.“ Eğer özgürlüğümüze değer veriyorsak, onu korumak ve 291 savunmak için eylemeye geçeriz.</p> 292 293 <h3>Güçlü, Güvenilir Yazılım Kötü Olabilir</h3> 294 295 <p>Yazılımın güçlü ve güvenilir olmasını istememizin ana fikri yazılımın 296 kullanıcılara hizmet ettiği varsayımından gelir. Eğer güçlü ve güvenilir 297 ise, kullanıcılara daha iyi hizmet edecektir.</p> 298 299 <p>Ama eğer özgürlüklerine saygı duyuyorsa o zaman yazılım kullanıcılara hizmet 300 ediyordur. Eğer yazılım kullanıcıları üzerine zincir koymak üzere 301 tasarlandıysa ne olacaktır? Bu durumda güçlülük zincirlerin daha iyi 302 kısıtladığı, güvenilirlik ise çıkarılmasının zorlaştığı anlamına 303 gelecektir. Kullanıcıları gözetlemek, kullanıcıları sınırlamak, arka 304 kapılar, ve dayatılmış yükseltmeler gibi kötü niyetli özellikler özel mülk 305 yazılımlarda oldukça yaygındır, ve bazı açık kaynak destekçileri bu 306 özellikleri açık kaynak programlarda da gerçekleştirmek istemektedir.</p> 307 308 <p>Film ve kayıt şirketlerinin baskısı altında, bireyler için yazılımlar gün 309 geçtikçe artan şekilde kullanıcıları kısıtlamak üzere tasarlanmaktadır. Bu 310 kötü niyetli özellik “Sayısal Kısıtlamalar Yönetimi - Digital Restrictions 311 Management (DRM)” (<a 312 href="https://defectivebydesign.org/">DefectiveByDesign.org</a> adresini 313 ziyaret edin) olarak bilinmektedir ve bu özellik özgür yazılımın sağlamak 314 istediği özgürlük ruhunun antitezidir. Sadece ruhun değil: DRM'in hedefi 315 özgürlüğünü ayaklar altına almak olduğundan, DRM geliştiricileri DRM 316 gerçekleştiren yazılımı değiştirmenizi oldukça zorlaştırmakta, 317 imkansızlaştırmakta ve hatta yasadışı hale getirmektedir.</p> 318 319 <p>Yine de bazı açık kaynak destekçileri “açık kaynak DRM” yazılım 320 önermişlerdir. Fikirleri şudur eğer şifrelenmiş ortama erişiminizi 321 kısıtlamak üzere tasarlanmış programların kaynak kodunu yayınlayarak ve 322 diğerlerinin onu değiştirmesini sağlayarak, sizin gibi kullanıcıları 323 kısıtlamak üzere çok daha güçlü ve güvenilir bir yazılım üreteceklerdir. Bu 324 yazılım daha sonra size değiştirme izni vermeyen aygıtlar üzerinde 325 ulaştırılacak.</p> 326 327 <p>Yazılım açık kaynak olabilir, ve açık kaynak geliştirme modelini 328 kullanabilir, ancak onu çalıştıran kullanıcının özgürlüğüne saygı duymadığı 329 için özgür yazılım olmayacaktır. Eğer açık kaynak geliştirme modeli bu 330 yazılımı sizi kısıtlamakta daha güçlü ve güvenilir yapmakta başarılı olursa, 331 bu herşeyi daha da kötüleştirecektir.</p> 332 333 <h3>Özgürlük Korkusu</h3> 334 335 <p>Özgür yazılım hareketinden koparak açık kaynak kampını oluşturanlar için 336 başlangıçtaki ana güdü özgür yazılımın etik fikirlerinin bazılarını 337 sıkıntılı bir duruma sokmasıdır. Bu doğrudur: özgürlük gibi etik konuları 338 ileri sürmek, sorumluluklardan ve yarardan bahsetmek, insanlardan normalde 339 yok sayacakları, davranışları etik mi gibi, şeyler hakkında düşünmelerini 340 istemektir. Bu bir rahatsızlığı ortaya çıkarabilir, ve bazı insanlar basitçe 341 zihinlerini buna kapatabilirler. Ancak bu durum bizim bu konular hakkında 342 konuşmayı bırakmamızı gerektirmez.</p> 343 344 <p>Bu, her nasılsa, açık kaynak liderlerinin yapmaya karar verdiği şeydir. Etik 345 ve özgürlük hakkında sessiz kalarak, ve bazı özgür yazılımların sadece anlık 346 pratik yararlarından bahsederek yazılımı bazı kullanıcılara, özellikle 347 işletmelere, daha kolay “sattıklarını” farkettiler.</p> 348 349 <p>Açık kaynak taraftarları bundan daha derin bir konu hakkında konuşmaya 350 başladıklarında, bu genellikle kaynak kodun insanlığa “armağan” 351 edilmesi oluyor. Bunu, etik bir gereklilik ötesinde, özel bir iyilik olarak 352 sunmak, özel mülkiyet kaynak kod dağıtımını etik olarak meşru olarak 353 varsayar.</p> 354 355 <p>Bu yöntem etkili olduğunu kanıtladı, kendi şartlarıyla. Açık kaynak söylemi 356 çoğu işletmeyi ve bireyi özgür yazılım kullanmak ve hatta geliştirmek 357 yönünde ikna etti, bu da topluluğumuzun genişlemesine katkı sağladı -ama 358 sadece yüzeysel, pratik seviyede. Açık kaynak felsefesi, tamamen salt pratik 359 değerleriyle, özgür yazılımın daha derin anlaşılmasını engellemektedir; bir 360 çok insanı topluluğumuza getirmektedir, ama onlara savunmayı 361 öğretmemektedir. Bu iyidir, gidebildiği kadar, ama özgürlüğün güvenliğini 362 sağlamak için yeterli değildir. Kullanıcıları özgür yazılıma çekmek, kendi 363 özgürlüklerini savunacak şekle kavuşturacak yolun sadece bir parçasıdır.</p> 364 365 <p>Yakın zamanda veya daha sonra bu kullanıcılar bazı pratik avantajlar için 366 özel mülk yazılım kullanmayı ikna edilecektir. Sayısız firma bu tarz 367 cazibeler sunmaktadır, hatta bazıları bedava kopyalar da 368 sunmaktadır. Kullanıcı neden reddetsin? Sadece eğer özgür yazılımın 369 kendisine sağladığı özgürlüğe değer vermeyi öğrendiyse, belirli bir özgür 370 yazılımın kendisine sağladığı teknik ve pratik kolaylıktan ziyade özgürlüğe 371 değer verdiği için. Bu fikri yaymak için, özgürlük hakkında 372 konuşmalıyız. Belli bir miktarda işletmelere yönelik “sessiz kalma” 373 yaklaşımı topluluk için yararlı olabilir, ama eğer özgürlük sevgisinin bir 374 ayrıksılık olarak görülmesi yaygınlaşırsa tehlikelidir.</p> 375 376 <p>Tam olarak bu tehlikeli durumdayız. Özgür yazılımla uğraşan çoğu insan, 377 özellikle de dağıtımcılar, özgürlük hakkında oldukça az konuşuyorlar, çünkü 378 genellikle “ticari anlamda daha kabul edilebilir” olma 379 arayışındalar. Neredeyse bütün GNU/Linux işletim sistemi dağıtımları temel 380 özgür sisteme özel mülk paketler ekliyor ve kullanıcılarının bunu bir kusur 381 değil de avantaj olarak değerlendirmesini istiyor.</p> 382 383 <p>Özel mülk eklenti yazılım ve kısımsal olarak özgür olmayan GNU/Linux 384 dağıtımları verimli bir zemin bulmuşlardır, çünkü topluluğumuzun büyük bir 385 kısmı yazılımlarıyla ilgili özgürlük konusunda ısrarcı değildir. Bu bir 386 rastlantı değildir. Çoğu GNU/Linux kullanıcısı sistemle “açık kaynak” 387 tartışmasıyla tanışmaktadır, bu tartışmada özgürlük bir amaç olarak 388 anlatılmamaktadır. Pratikler özgürlüğü desteklememekte ve özgürlüğün 389 hakkında konuşup elden ele geçmesine neden olmamaktadır. Bu eğilimi aşmak 390 için, özgürlük hakkında daha az değil, daha fazla konuşmamız gerekli.</p> 391 392 <h3>“FLOSS” ve “FOSS”</h3> 393 394 <p> “FLOSS” ve “FOSS” terimleri; <a 395 href="/philosophy/floss-and-foss.html">özgür yazılım ve açık kaynak</a> 396 arasında nötr olmak için kullanılır. Tarafsızlık sizin hedefiniz ise 397 “FLOSS” ikisinin de iyisidir çünkü gerçekten tarafsız. Fakat 398 özgürlük için ayağa kalkmak istiyorsan nötr bir terim kullanmak bu şekilde 399 olmaz. Özgürlük için ayağa kalkmak, insanlara özgürlüğü desteklediğinizi 400 göstermeyi gerektirir.</p> 401 402 <h3>Tüketici Bilinci İçin Rakipler</h3> 403 404 <p>“Özgür” ve “açık” tüketici bilinci için 405 rakiptir. “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” farklı 406 fikirler ancak çoğu insanın yazılıma bakmasıyla aynı kavramsal alan için 407 rekabet ediyorlar. İnsanlar “açık kaynak” söyleme ve düşünme 408 alışkanlığı kazandıklarında bu, özgür yazılım hareketinin felsefesini 409 kavrama ve onun hakkında düşünmelerine engel teşkil eder. Bizi ve 410 yazılımımızı “açık” kelimesiyle ilişkilendirmeye zaten 411 gelmişlerse <em>başka</em> bir şeye dayandığımızı fark etmeden önce onları 412 entelektüel olarak şok etmemiz gerekebilir. “Açık” kelimesini 413 destekleyen herhangi bir faaliyet, özgür yazılım hareketi fikirlerini 414 gizleyen perdeyi genişletme eğilimindedir.</p> 415 416 <p>Bu nedenle özgür yazılım aktivistlerinin kendisini “açık” olarak 417 nitelendiren bir etkinlik üzerinde çalışmayı reddetmeleri önerilir. Faaliyet 418 kendi içinde iyi olsa bile yaptığınız her katkı açık kaynak fikrini 419 destekleyerek tarafınıza biraz zarar verir. Kendilerini “free” 420 ya da “libre” olarak adlandıran birçok iyi aktivite var. Bu 421 projelere yapılan her katkı, bir yandan da biraz ekstra fayda 422 sağlıyor. Aralarından seçim yapabileceğiniz pek çok faydalı projeyle neden 423 fazladan iyi olanı seçmiyorsunuz?</p> 424 425 <h3>Sonuç</h3> 426 427 <p>Açık kaynak savunucuları yeni kullanıcıları topluluğa çektikçe, biz özgür 428 yazılım aktivistleri özgürlük konusunu onların dikkatine çekme görevini 429 üstlenmeliyiz. her zamankinden daha fazla ve daha yüksek sesle “bu 430 özgür yazılımdır ve size özgürlük sağlar!” diye söylememiz 431 gerekiyor. Her “açık kaynak” yerine “özgür yazılım” 432 dediğinizde mücadelemize yardımcı olmuş olursunuz.</p> 433 <div class="column-limit"></div> 434 435 <h3 class="footnote">Notlar</h3> 436 437 <!-- The article is incomplete (#793776) as of 21st January 2013. 438 <p> 439 440 Joe Barr's article, 441 <a href="http://www.itworld.com/LWD010523vcontrol4">“Live and 442 let license,”</a> gives his perspective on this issue.</p> 443 --> 444 <p> 445 Lakhani ve Wolf'un <a 446 href="https://ocw.mit.edu/courses/sloan-school-of-management/15-352-managing-innovation-emerging-trends-spring-2005/readings/lakhaniwolf.pdf">özgür 447 yazılım geliştiricilerinin motivasyonları üzerine bildirisi</a> önemli 448 oranda bir kesimin yazılımın özgür olması gerektiği görüşüyle güdülendiğini 449 belirtmektedir. Bu sonuç, konuyu etik bir konu olarak ele alan görüşü 450 desteklemeyen SourceForge üzerindeki geliştiricilerin incelendiği gerçeğine 451 rağmendir.</p> 452 </div> 453 454 <div class="translators-notes"> 455 456 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 457 </div> 458 </div> 459 460 <!-- for id="content", starts in the include above --> 461 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 462 <div id="footer" role="contentinfo"> 463 <div class="unprintable"> 464 465 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 466 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 467 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 468 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 469 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 470 gönderin.</p> 471 472 <p> 473 474 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 475 replace it with the translation of these two: 476 477 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 478 translations. However, we are not exempt from imperfection. 479 Please send your comments and general suggestions in this regard 480 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 481 482 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 483 484 <p>For information on coordinating and contributing translations of 485 our web pages, see <a 486 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 487 README</a>. --> 488 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 489 önerilerinizi lütfen <a 490 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 491 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 492 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 493 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 494 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 495 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 496 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 497 ziyaret edebilirsiniz.</p> 498 </div> 499 500 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 501 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 502 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 503 without talking with the webmasters or licensing team first. 504 Please make sure the copyright date is consistent with the 505 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 506 document was modified, or published. 507 508 If you wish to list earlier years, that is ok too. 509 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 510 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 511 year, i.e., a year in which the document was published (including 512 being publicly visible on the web or in a revision control system). 513 514 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 515 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 516 <p>Copyright © 2007, 2010, 2012-2016, 2019-2022 Richard Stallman</p> 517 518 <p>Bu sayfa <a rel="license" 519 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 520 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 521 lisanslanmıştır.</p> 522 523 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 524 <div class="translators-credits"> 525 526 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 527 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 528 <ul> 529 <li>The FLOSS Information <theflossinformation@yandex.com>, 2019.</li> 530 <li>T. E. Kalaycı, 2010.</li> 531 </ul></div> 532 533 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 534 Son Güncelleme: 535 536 $Date: 2022/02/06 11:08:15 $ 537 538 <!-- timestamp end --> 539 </p> 540 </div> 541 </div> 542 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 543 </body> 544 </html>