linux-and-gnu.html (17655B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/linux-and-gnu.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="gnulinux" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Linux ve GNU - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 <style type="text/css" media="print,screen"><!-- 12 a.ftn { font-size: .94em; } 13 --> 14 </style> 15 <meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Özgür Yazılım Vakfı, Linux, Emacs, GCC, Unix, Özgür Yazılım, 16 İşletim Sistemi, GNU Çekirdeği, HURD, GNU HURD, Hurd" /> 17 <meta http-equiv="Description" content="1983 yılından bu yana bilgisayar kullanıcılarının kullandıkları yazılımı 18 paylaşma ve geliştirme özgürlüğüne sahip olabilmeleri için özgür Unix tarzı 19 işletim sistemi GNU geliştiriliyor." /> 20 21 <!--#include virtual="/gnu/po/linux-and-gnu.translist" --> 22 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 23 <!--#include virtual="/gnu/gnu-breadcrumb.tr.html" --> 24 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 25 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 26 <div class="article reduced-width"> 27 <h2>Linux ve GNU Sistemi</h2> 28 29 <address class="byline">yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 30 31 <p> 32 Birçok bilgisayar kullanıcısı, fark etmeden her gün <a 33 href="/philosophy/categories.html#TheGNUsystem">GNU sisteminin</a> 34 değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır. Tuhaf bir olayla bugün yaygın olarak 35 kullanılan GNU sürümüne genellikle “Linux” denir ve 36 kullanıcılarının çoğu temelde <a href="/gnu/gnu-history.html">GNU 37 Projesi</a> tarafından geliştirilen bir GNU sistemi olduğunun <a 38 href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">farkında değildir</a>.</p> 39 40 <div class="announcement comment" role="complementary"> 41 <hr class="no-display" /> 42 <p>Daha fazla bilgi için ayrıca bkz. <a 43 href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a> ve <a 44 href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux?</a></p> 45 <hr class="no-display" /> 46 </div> 47 48 <p> 49 Gerçekten bir Linux var ve bu insanlar onu kullanıyorlar ancak bu 50 kullandıkları sistemin sadece bir parçası. Linux çekirdektir: sistemdeki, 51 makinenin kaynaklarını çalıştırılan diğer programlara tahsis eden 52 program. Çekirdek bir işletim sisteminin önemli bir parçasıdır ancak tek 53 başına işe yaramaz; yalnızca tam bir işletim sistemi bağlamında 54 çalışabilir. Linux normalde GNU işletim sistemiyle birlikte kullanılır: Tüm 55 sistem temelde Linux eklenmiş GNU veya GNU/Linux'tur. Tüm sözümona 56 “Linux” dağıtımları gerçekte GNU/Linux dağıtımlarıdır.</p> 57 58 <p> 59 Birçok kullanıcı Linux olan çekirdek ile “Linux” olarak 60 adlandırdıkları tüm sistem arasındaki farkı anlamıyor. İsmin belirsiz 61 kullanımı insanların anlamasına yardımcı olmuyor. Bu kullanıcılar genellikle 62 Linus Torvalds'ın tüm işletim sistemini 1991 yılında biraz yardımla 63 geliştirdiğini düşünüyor.</p> 64 65 <p> 66 Programcılar genellikle Linux'un bir çekirdek olduğunu bilirler. Ancak genel 67 olarak Linux olarak adlandırılan tüm sistemi duydukları için genellikle 68 çekirdekten sonra tüm sistemi adlandırmayı haklı kılacak bir tarih 69 öngörmektedirler. Örneğin; birçoğu Linus Torvalds Linux'u, çekirdeği, 70 yazmayı bitirdiğinde kullanıcılarının onunla birlikte gitmek için diğer 71 özgür yazılımları aradıklarına ve Unix benzeri bir sistem yapmak için 72 gereken her şeyin zaten mevcut olduğunu (ortada neden yokken) keşfetti.</p> 73 74 <p> 75 Buldukları şey tesadüf değildi— tamamlanmamış bir GNU 76 sistemiydi. Mevcut <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a> 77 bütün bir sisteme eklendi çünkü GNU Projesi 1984 yılından bu yana bir sistem 78 oluşturmak için çalışıyordu. <a href="/gnu/manifesto.html">GNU 79 Bildirisi</a>'nde GNU adı verilen özgür bir Unix benzeri sistem geliştirme 80 hedefini ortaya koymuştuk. GNU Projesi'nin <a 81 href="/gnu/initial-announcement.html">İlk Duyurusu</a> ayrıca GNU sistemi 82 için bazı orijinal planların ana hatlarını çiziyor. Linux başlatıldığında 83 GNU neredeyse bitmişti.</p> 84 85 <p> 86 Çoğu özgür yazılım projesi, belirli bir iş için belirli bir program 87 geliştirme amacına sahiptir. Mesela Linus Torvalds Unix benzeri bir çekirdek 88 (Linux) yazmaya başladı; Donald Knuth bir metin biçimlendiricisi (TeX) 89 yazmaya başladı; Bob Scheifler bir pencere sistemi (X Pencere Sistemi) 90 geliştirmek için yola çıktı. Bu tür bir projenin katkısını projeden gelen 91 belirli programlarla ölçmek doğaldır.</p> 92 93 <p> 94 GNU Projesi'nin katkısını bu şekilde ölçmeye çalışsaydık neyin sonucuna 95 varırdık? Bir CD-ROM sağlayıcı, kendi “Linux dağıtımı”nda <a 96 href="/philosophy/categories.html#GNUsoftware">GNU yazılımının</a>, toplam 97 kaynak kodunun yaklaşık %28 civarına denk oranıyla en büyük tekil grup 98 olduğunu ve eksiklikleri durumunda hiçbir sistemin olamayacağı temel başlıca 99 bileşenlerden bazılarını içerdiğini buldu. Linux'un kendisi yaklaşık %3 100 idi. (2008'deki oranlar benzer: gNewSense'nin “main” deposunda 101 Linux %1,5 ve GNU paketleri %15'tir.) Dolayısıyla sistemde programları kimin 102 yazdığına bağlı olarak sistem için bir isim seçecekseniz eğer en uygun 103 yegane seçenek “GNU” olurdu.</p> 104 105 <p> 106 Ancak bu, soruyu düşünmenin en derin yolu değildir. GNU Projesi; belirli 107 yazılım paketleri geliştirme projesi değildi, değil. Her ne kadar bunu 108 yapmamıza rağmen <a href="/software/gcc/">C derleyicisi geliştirmek için</a> 109 bir proje değildi. Bir metin düzenleyicisi geliştirmek bir proje değildi ama 110 yine de bir tane geliştirdik. GNU Projesi, <em>tamamen özgür bir Unix 111 benzeri sistem</em> geliştirmeyi amaçlıyordu: GNU'yu.</p> 112 113 <p> 114 Birçok kişi sistemdeki özgür yazılıma büyük katkılarda bulundu ve hepsi 115 kendi yazılımları için övgüyü hak ediyor. Ancak bunun sadece yararlı 116 programlardan oluşan bir koleksiyon değil, <em>bütünleşik bir sistem</em> 117 olmasının nedeni; GNU Projesi'nin bu amaca sahip olmasıydı. Tam bir özgür 118 sistem oluşturmak için gereken programların bir listesini yaptık ve 119 sistematik olarak listedeki şeyleri yazdık, bulduk veya yazacak kişileri 120 bulduk. Onlar olmadan bir sisteme sahip olamayacağınız için temel ancak can 121 sıkıcı <a class="ftn" href="#unexciting">[1]</a> bileşenleri 122 yazdık. Sistem bileşenlerimizden bazıları, programlama araçları, 123 programcılar arasında kendi başlarına popüler hâle geldi ancak araç olmayan 124 birçok bileşen de yazdık <a class="ftn" 125 href="#nottools">[2]</a>. Hatta bir satranç oyunu geliştirdik, GNU Chess, 126 çünkü bütün bir sistem de oyunlara ihtiyaç duyar.</p> 127 128 <p> 129 90'lı yılların başlarında, çekirdek dışında tüm sistemi bir araya 130 getirmiştik. Mach'ın üzerinde çalışan bir <a 131 href="/software/hurd/hurd.html">GNU Hurd</a> çekirdeği geliştirmeye de 132 başlamıştık. Bu çekirdeği geliştirmek beklediğimizden çok daha zor oldu; <a 133 href="/software/hurd/hurd-and-linux.html">GNU Hurd 2001 yılında güvenilir 134 bir şekilde çalışmaya başladı</a> ancak insanların genel kullanımına hazır 135 olmaktan çok uzaktı.</p> 136 137 <p> 138 Neyse ki Linux sayesinde Hurd'u beklemek zorunda değildik. Torvalds 1992'de 139 Linux'u yayımladıktan sonra GNU sistemindeki son büyük boşluğu kapatmış 140 oldu. İnsanlar daha sonra <a 141 href="https://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">Linux'u 142 GNU sistemi ile birleştirerek</a> tam bir özgür sistem yapabildiler: Linux'u 143 de içeren bir GNU sistemi sürümü. Başka bir deyişle GNU/Linux sistemi.</p> 144 145 <p> 146 Birlikte iyi çalışmalarını sağlamak önemsiz bir iş değildi. Bazı GNU 147 bileşenleri <a class="ftn" href="#somecomponents">[3]</a> Linux ile 148 çalışmak için önemli değişikliklere ihtiyaç duydu. Tam bir sistemi 149 “hemen kullanılabilir” bir dağıtım olarak bütünleştirmek de 150 büyük bir işti. Sistemin nasıl kurulacağı ve önyükleneceği sorununu ele 151 almayı gerektiriyordu; bu, ele almadığımız bir sorun çünkü henüz o noktaya 152 gelmemiştik. Bu nedenle çeşitli sistem dağıtımlarını geliştiren insanlar çok 153 önemli çalışmalar yaptılar. Ancak, doğal olarak, kesinlikle birileri 154 tarafından yapılacak bir işti.</p> 155 156 <p> 157 GNU Projesi, GNU sisteminin yanı sıra GNU/Linux sistemlerini de 158 destekliyor. <a href="https://fsf.org/">FSF</a>; Linux ile ilgili 159 eklentilerin GNU C kütüphanesine yeniden yazılmasını finanse etti, böylece 160 şimdi iyi bütünleştiler ve en yeni GNU/Linux sistemleri mevcut kütüphane 161 sürümünü hiçbir değişiklik olmadan kullanıyor. FSF ayrıca Debian 162 GNU/Linux'un gelişiminin erken bir aşamasını da finanse etti.</p> 163 164 <p> 165 Bugün GNU/Linux sisteminin birçok farklı türü var (genellikle 166 “dağıtımlar” olarak adlandırılır). Birçoğu özgür olmayan 167 programları da içeriyor (geliştiricileri GNU'nun <a 168 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">“özgür 169 yazılım” felsefesi</a> yerine Linux ile ilişkili <a 170 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">“açık 171 kaynak” felsefesini</a> izliyor). Ancak <a 172 href="/distros/distros.html">tamamen özgür GNU/Linux dağıtımları</a> da 173 var. FSF, bunlardan birkaçı için bilgisayar olanaklarını desteklemektedir.</p> 174 175 <p>Özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapmak sadece çeşitli özgür olmayan programları 176 ortadan kaldırmakla ilgili değildir. Günümüzde Linux'un normal sürümünde 177 özgür olmayan programlar da bulunmaktadır. Bu programların sistem 178 başladığında G/Ç aygıtlarına yüklenmesi amaçlanmıştır ve uzun sayı serileri 179 olarak Linux'un “kaynak kodu”na dâhil edilmiştir. Bu nedenle 180 özgür GNU/Linux dağıtımlarının sürdürülmesi artık <a 181 href="https://directory.fsf.org/project/linux">Linux'un özgür bir 182 sürümünün</a> de sürdürülmesini gerektirir.</p> 183 184 <p>GNU/Linux kullansanız da kullanmasanız da lütfen “Linux” adını 185 muğlak bir şekilde kullanarak halkın kafasını karıştırmayın. Linux, sistemin 186 önemli başlıca bileşenlerinden biri olan çekirdektir. Bir bütün olarak 187 sistem temelde Linux ile birlikte GNU sistemidir. Bu bileşenden söz ederken 188 lütfen “GNU/Linux” olarak adlandırın.</p> 189 190 <p> 191 Daha fazla referans için “GNU/Linux” hakkında bir bağlantı 192 vermek istiyorsanız bu sayfa ve <a 193 href="/gnu/thegnuproject.html">http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html</a> 194 iyi seçimlerdir. Eğer Linux'tan, çekirdekten, söz ediyorsanız ve daha fazla 195 referans için bir bağlantı paylaşmak istiyorsanız <a 196 href="http://foldoc.org/linux">https://foldoc.org/linux</a> kullanışlı bir 197 URL'dir.</p> 198 <div class="column-limit"></div> 199 200 <h3 class="footnote">Dipnotlar</h3> 201 202 <p> 203 GNU dışında başka bir proje de bağımsız olarak özgür bir Unix benzeri 204 işletim sistemi üretti. Bu sistem BSD olarak bilinir ve UC Berkeley'de 205 geliştirilmiştir. 80'lerde özgür değildi ancak 90'ların başında özgür 206 oldu. Bugün mevcut özgür bir işletim sistemi <a class="ftn" 207 href="#newersystems">[4]</a> neredeyse kesinlikle ya GNU sisteminin bir türü 208 ya da bir çeşit BSD sistemidir.</p> 209 210 <p> 211 İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi bir GNU sürümü olup olmadığını 212 soruyorlar. BSD geliştiricileri; GNU Projesi örneğinden, kodlarını özgür bir 213 yazılım haline getirmek için ilham aldılar ve GNU aktivistlerinden gelen 214 belirgin itirazlar onları ikna etmeye yardımcı oldu ancak kodun GNU ile çok 215 az örtüşmesi vardı. BSD sistemleri günümüzde GNU sistemi ve çeşitlerinin 216 bazı BSD programları kullandığı gibi bazı GNU programları da kullanmaktadır; 217 ancak, bütün olarak ele alındığında, ayrı ayrı gelişen iki farklı 218 sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazmadı ve GNU sistemine 219 eklemedi ve GNU/BSD gibi bir isim duruma uymayacaktı <a class="ftn" 220 href="#gnubsd">[5]</a>.</p> 221 <div class="column-limit"></div> 222 223 <h3 class="footnote">Dipnotlar</h3> 224 <ol> 225 <li id="unexciting">Bu heyecansız ancak gerekli bileşenler GNU assembler (GAS) ve bağlayıcıyı 226 (GLD), her ikisi de artık <a href="/software/binutils/">GNU Binutils</a> 227 paketinin bir parçası, <a href="/software/tar/">GNU tar</a> ve daha pek çok 228 şeyi içerir.</li> 229 230 <li id="nottools">Örneğin Bourne Again SHell (BASH), PostScript yorumlayıcısı <a 231 href="/software/ghostscript/ghostscript.html">Ghostscript</a> ve <a 232 href="/software/libc/libc.html">GNU C kütüphanesi</a> programlama aracı 233 değildir. GNUCash, GNOME ve GNU Chess de değildir.</li> 234 235 <li id="somecomponents">Örneğin <a href="/software/libc/libc.html">GNU C kütüphanesi</a>.</li> 236 237 <li id="newersystems">Bu yazı yazıldığından beri neredeyse tamamen özgür bir Windows benzeri 238 sistem geliştirildi ancak teknik olarak hiç GNU veya Unix gibi değil, bu 239 yüzden bu hususu gerçekten etkilemiyor. Solaris çekirdeğinin çoğu 240 özgürleştirildi ancak bunun dışında bir sistem yapmak isterseniz, çekirdeğin 241 eksik kısımlarını değiştirmenin yanı sıra, GNU veya BSD'ye de koymanız 242 gerekir.</li> 243 244 <li id="gnubsd">Öte yandan bu yazının yazılmasından sonraki yıllarda GNU C Kütüphanesi, GNU 245 sistemini bu çekirdekle birleştirmeyi kolaylaştıran BSD çekirdeğinin çeşitli 246 sürümlerine taşınmıştır. Tıpkı GNU/Linux'ta olduğu gibi bunlar aslında 247 GNU'nun çeşitleridir ve bu nedenle mesela sistemin çekirdeğine bağlı olarak 248 GNU/kFreeBSD ve GNU/kNetBSD olarak adlandırılır. Tipik masa üstlerindeki 249 sıradan kullanıcılar GNU/Linux ve GNU/*BSD arasında farkı güçlükle 250 görebilir.</li> 251 </ol> 252 </div> 253 254 <div class="translators-notes"> 255 256 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 257 </div> 258 </div> 259 260 <!-- for id="content", starts in the include above --> 261 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 262 <div id="footer" role="contentinfo"> 263 <div class="unprintable"> 264 265 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 266 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 267 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 268 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 269 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 270 gönderin.</p> 271 272 <p> 273 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 274 replace it with the translation of these two: 275 276 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 277 translations. However, we are not exempt from imperfection. 278 Please send your comments and general suggestions in this regard 279 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 280 281 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 282 283 <p>For information on coordinating and contributing translations of 284 our web pages, see <a 285 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 286 README</a>. --> 287 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 288 önerilerinizi lütfen <a 289 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 290 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 291 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 292 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 293 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 294 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 295 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 296 ziyaret edebilirsiniz.</p> 297 </div> 298 299 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 300 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 301 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 302 without talking with the webmasters or licensing team first. 303 Please make sure the copyright date is consistent with the 304 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 305 document was modified, or published. 306 307 If you wish to list earlier years, that is ok too. 308 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 309 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 310 year, i.e., a year in which the document was published (including 311 being publicly visible on the web or in a revision control system). 312 313 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 314 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 315 <p>Copyright © 1997-2002, 2005, 2008, 2019, 2021 Richard Stallman</p> 316 317 <p>Bu sayfa <a rel="license" 318 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 319 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 320 lisanslanmıştır.</p> 321 322 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 323 <div class="translators-credits"> 324 325 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 326 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 327 <ul> 328 <li>The FLOSS Information <a 329 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 330 2020</li> 331 </ul></div> 332 333 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 334 Son Güncelleme: 335 336 $Date: 2021/11/02 17:04:13 $ 337 338 <!-- timestamp end --> 339 </p> 340 </div> 341 </div> 342 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 343 </body> 344 </html>