gnu-linux-faq.html (91688B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/gnu-linux-faq.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="gnulinux" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>GNU/Linux SSS - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 12 <!--#include virtual="/gnu/po/gnu-linux-faq.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 14 <!--#include virtual="/gnu/gnu-breadcrumb.tr.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>GNU/Linux SSS</h2> 19 20 <address class="byline">yazan Richard Stallman</address> 21 22 <div class="introduction"> 23 <p> 24 İnsanlar, pek çok kimsenin “Linux” olarak adlandırdığı sistem 25 için, GNU/Linux adını kullandığımızı ve bu adın kullanılmasını önerdiğimizi 26 gördüklerinde pek çok soru sorabiliyorlar. İşte yaygın sorular ve 27 yanıtlarımız.</p> 28 </div> 29 30 <div class="toc"> 31 <hr class="no-display" /> 32 <h3 class="no-display">İçindekiler</h3> 33 <ul> 34 35 <li><a href="#why">Neden kullandığımız sistemi Linux olarak değil de GNU/Linux 36 olarak adlandırıyorsunuz?</a></li> 37 38 <li><a href="#whycare">İsim neden önemli? </a></li> 39 40 <li><a href="#what">GNU ve Linux arasındaki gerçek ilişki nedir?</a></li> 41 42 <li><a href="#howerror">Neden çoğu insan sisteme “Linux” diyor?</a></li> 43 44 <li><a href="#always">Her zaman “Linux” yerine 45 “GNU/Linux” mu demeliyiz?</a></li> 46 47 <li><a href="#linuxalone">GNU olmasaydı Linux aynı başarıyı elde eder miydi?</a></li> 48 49 <li><a href="#divide">İnsanları bu istekle bölmeseydiniz topluluk için daha iyi 50 olmaz mıydı?</a></li> 51 52 <li><a href="#freespeech">GNU Projesi; bir bireyin sistemlere kendi seçeceği 53 herhangi bir ismi verebilme konusunda ifade özgürlüğünü desteklemiyor 54 mu?</a></li> 55 56 <li><a href="#everyoneknows">Herkes GNU'nun sistemi geliştirmedeki rolünü 57 bildiğinden isimdeki “GNU/” söylenmese olmaz mı?</a></li> 58 59 <li><a href="#everyoneknows2">GNU'nun bu sistemdeki rolünü bildiğime göre, hangi 60 ismi kullandığımın ne önemi var?</a></li> 61 62 <li><a href="#windows">“GNU/Linux”'u “Linux” olarak 63 kısaltmak, “Microsoft Windows”u “Windows” olarak 64 kısaltmak gibi değil midir?</a></li> 65 66 <li><a href="#tools">GNU, Linux içinde yer alan bir dizi programlama aracı değil 67 mi?</a></li> 68 69 <li><a href="#osvskernel">Bir işletim sistemi ile bir çekirdek arasındaki fark 70 nedir?</a></li> 71 72 <li><a href="#house">Bir sistemin çekirdeği bir evin temeli gibidir. Temeli 73 olmayan bir eve nasıl olur da tam gözüyle bakabiliriz?</a></li> 74 75 <li><a href="#brain">Çekirdek sistemin beyni değil midir?</a></li> 76 77 <li><a href="#kernelmost">Çekirdeği yazmak işletim sistemi geliştirmenin büyük 78 bir bölümü değil midir?</a></li> 79 80 <li><a href="#nokernel">Bir işletim sisteminin çekirdeğe ihtiyacı var. GNU 81 Projesi bir çekirdek geliştirmediğine göre, sistem nasıl GNU oluyor?</a></li> 82 83 <li><a href="#notinstallable">GNU adında bir şey bulamazsam ve kuramazsam 84 “GNU” nasıl bir işletim sistemi olabilir?</a></li> 85 86 <li><a href="#afterkernel">Biz, tüm sisteme, çekirdeğin, yani Linux'un adını 87 veriyoruz. Bir işletim sistemine çekirdeğin adını vermek normal değil 88 midir?</a></li> 89 90 <li><a href="#feel">Başka bir sistem “Linux hissine” sahip olabilir 91 mi?</a></li> 92 93 <li><a href="#long">“GNU/Linux” ifadesindeki sorun, bunun çok uzun 94 olması… Daha kısa bir isim önerseniz nasıl olur?</a></li> 95 96 <li><a href="#long1">“GliNUx” sistemi (“GNU/Linux” 97 yerine) olarak adlandırmaya ne dersiniz?</a></li> 98 99 <li><a href="#long2">“GNU/Linux” ile ilgili sorun çok uzun 100 olmasıdır. Neden “GNU/” deme zahmetine girmeliyim?</a></li> 101 102 <li><a href="#long3">Ne yazık ki “GNU/Linux” beş hecelidir. İnsanlar 103 bu kadar uzun bir terim kullanmayacak. Daha kısa bir tane bulamaz mısın?</a></li> 104 105 <li><a href="#long4">Stallman her seferinde ona “Richard Matthew 106 Stallman” olarak seslenmemizi istemiyor. Öyleyse neden her zaman 107 “GNU/Linux” demeliyiz?</a></li> 108 109 <li><a href="#justgnu">Linux ikincil bir katkı olduğuna göre, sistemi basitçe 110 “GNU” diye adlandırmak gerçeğe aykırı mı olurdu? </a></li> 111 112 <li><a href="#trademarkfee">Eğer, bir ürün isminde “Linux” 113 kelimesini kullanırsam karşılığında ücret ödemem gerekir. Bu durum 114 “GNU/Linux” kelimesini kullandığım zaman da geçerli… Peki, ücret 115 ödememek için “Linux”u çıkarıp sadece “GNU”yu 116 kullanmam hatalı mı olur?</a></li> 117 118 <li><a href="#many">Sistemin bugünkü haline pek çok başka projenin de katkısı 119 bulunmuştur; bunlar arasında TeX, X11, Apache, Perl ve başka pek çok program 120 sayılabilir. Savlarınıza göre onların da emeklerini saymamız gerekmiyor mu 121 (Fakat bu bizi anlamsız derecede uzun bir ada götürür.)</a></li> 122 123 <li><a href="#systemd">systemd, günümüzde olduğu gibi GNU/Linux sisteminde 124 önemli bir rol oynamaktadır; onu GNU/systemd/Linux olarak adlandırmak 125 zorunda mıyız?</a></li> 126 127 <li><a href="#others">Sistemin bugünkü haline başka pek çok proje de katkıda 128 bulunmuştur, fakat onlar sistemin XYZ/Linux şeklinde adlandırılması 129 konusunda ısrar etmiyorlar. Neden GNU'ya ayrıcalık tanıyalım?</a></li> 130 131 <li><a href="#allsmall">GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale 132 gelmiştir. Dolayısıyla neden onun adını analım?</a></li> 133 134 <li><a href="#manycompanies">Sistemin bugünkü şekline pek çok şirket de katkıda 135 bulunmuştur. Bu yüzden sistemi GNU/Red Hat/Novell/Linux olarak 136 adlandırmamız gerekmiyor mu?</a></li> 137 138 <li><a href="#whyslash">Neden “GNU Linux” yerine 139 “GNU/Linux” yazıyorsunuz?</a></li> 140 141 <li><a href="#linuxlibre">GNU'nun kendi Linux çekirdeği sürümü var mı?</a></li> 142 143 <li><a href="#pronounce">“GNU/Linux” ismi nasıl telafuz 144 ediliyor?</a></li> 145 146 <li><a href="#whynoslash">Neden “GNU/Emacs” yerine “GNU 147 Emacs” yazıyorsunuz?</a></li> 148 149 <li><a href="#whyorder">Neden “Linux/GNU” değil de, 150 “GNU/Linux”?</a></li> 151 152 <li><a href="#distronames0">Dağıtımımın geliştiricileri ona “Falanca 153 Linux” diyorlar ancak bu sistemin nelerden oluştuğu hakkında hiçbir 154 şey ifade etmiyor. Neden onu istedikleri gibi adlandırmasınlar ki?</a></li> 155 156 <li><a href="#distronames">Benim dağıtımımın adı “Falanca Linux”; bu 157 onun gerçekten Linux olduğunu göstermez mi?</a></li> 158 159 <li><a href="#distronames1">Benim dağıtımımın resmi ismi “Falanca 160 Linux”. Dağıtımı “Falanca Linux” dışında herhangi bir şey 161 ile isimlendirmek yanlış olmaz mı?</a></li> 162 163 <li><a href="#companies">Tek tek kişilerden dağıtımları “GNU/Linux” 164 olarak adlandırmalarını istemek yerine, Mandrake, Red Hat ve IBM gibi 165 şirketlerden dağıtımlarını “GNU/Linux” olarak adlandırmalarını 166 istemek daha etkili olmaz mıydı?</a></li> 167 168 <li><a href="#reserve">“GNU/Linux” ismini, tamamen özgür 169 yazılımlardan oluşan dağıtımlara saklamak daha iyi olmaz mı? Ne de olsa 170 GNU'nun ideali de budur.</a></li> 171 172 <li><a href="#gnudist">Neden Linux'un bir GNU dağıtımını (sic) üretip bunu 173 GNU/Linux olarak adlandırmıyorsunuz?</a></li> 174 175 <li><a href="#linuxgnu">Neden yalnızca “Linux GNU çekirdeğidir” 176 deyip mevcut GNU/Linux sürümlerinden birini “GNU” adı altında 177 yayınlamıyorsunuz?</a></li> 178 179 <li><a href="#condemn">İlk zamanlarda da GNU Projesi, Linux kullanımını kınayıp 180 buna karşı çıkıyor muydu?</a></li> 181 182 <li><a href="#wait">İnsanlardan GNU/Linux adını kullanmalarını istemekte neden 183 bu kadar geciktiniz?</a></li> 184 185 <li><a href="#allgpled">GNU/ <i>isim</i> sözleşmesi GPL'li tüm programlara 186 uygulanmalı mıdır?</a></li> 187 188 <li><a href="#unix">GNU, Unix'ten pek çok şey miras aldığına göre, isminde 189 “Unix”i kullanarak ona bir pay vermesi gerekiyor mu?</a></li> 190 191 <li><a href="#bsd">“GNU/BSD” de dememiz gerekir mi?</a></li> 192 193 <li><a href="#othersys">Eğer GNU araçlarını Windows üzerine kurarsam, bu benim 194 bir GNU/Windows sistemi kullandığım anlamına mı gelir?</a></li> 195 196 <li><a href="#justlinux">Linux, GNU'suz kullanılamaz mı?</a></li> 197 198 <li><a href="#howmuch">Sistemin GNU/Linux olması için GNU sisteminin ne kadarına 199 ihtiyaç var?</a></li> 200 201 <li><a href="#linuxsyswithoutgnu">GNU içermeyen eksiksiz Linux sistemleri [sic] 202 var mı?</a></li> 203 204 <li><a href="#usegnulinuxandandroid">GNU/Linux ve Android kullanmak 205 kastediliyorsa, “Linux” kullanmak demek doğru mu?</a></li> 206 207 <li><a href="#helplinus">Neden sistemi “Linux” olarak isimlendirip, 208 Linus Torvalds'ın, topluluğumuzdaki medya maymunu imajını 209 güçlendirmiyoruz?</a></li> 210 211 <li><a href="#claimlinux">Linus Torvalds'ın çalışmalarını GNU olarak 212 nitelendirmemiz yanlış olmaz mı?</a></li> 213 214 <li><a href="#linusagreed">Linus Torvalds Linux'un yalnızca çekirdek olduğu 215 düşüncesine katılıyor mu?</a></li> 216 217 <li><a href="#finishhurd">Neden GNU Hurd çekirdeğini bitirmiyor, GNU sistemini 218 bir bütün olarak yayımlamıyor ve GNU/Linux olarak adlandırılacak sorununu 219 unutmuyorsunuz?</a></li> 220 221 <li><a href="#lost">Savaş zaten kaybedildi. Toplum kararını verdi. Biz de bunu 222 değiştiremeyiz. O halde neden hâlâ bunu düşünüp duruyoruz? </a></li> 223 224 <li><a href="#whatgood">Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O 225 halde “GNU/Linux” dememin ne faydası var?</a></li> 226 227 <li><a href="#explain">Sisteme “Linux” desek ve insanlara on 228 dakikalık bir açıklama ile sistemin gerçek kökenini öğretsek daha iyi olmaz 229 mı?</a></li> 230 231 <li><a href="#treatment">Bazı insanlar, sisteme GNU/Linux demelerini 232 istediğinizde sizinle alay ediyorlar. Neden kendinizi bu muameleye maruz 233 bırakıyorsunuz?</a></li> 234 235 <li><a href="#alienate">Bazıları sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizi 236 suçluyorlar. Onları kendinizden uzaklaştırarak kaybetmiyor musunuz?</a></li> 237 238 <li><a href="#rename">Ne katkıda bulunmuş olursanız olun, işletim sisteminin 239 ismini değiştirmek meşru mudur?</a></li> 240 241 <li><a href="#force">İnsanlara sistemi “GNU/Linux” diye 242 isimlendirmelerini dayatmak yanlış değil mi?</a></li> 243 244 <li><a href="#whynotsue">Niçin bütün sistemi “Linux” olarak 245 isimlendiren insanları dava etmiyorsunuz?</a></li> 246 247 <li><a href="#BSDlicense">Özgün BSD lisansı’nda, California Üniversitesi’nin 248 emeğinin takdir edilmesini sağlamak için reklam zorunluluğu getirilmek 249 istenmesine karşı çıktınız. Şimdi GNU Projesi'nde kendi emeğinizin takdir 250 edilmesini istemeniz ikiyüzlü bir davranış değil mi?</a></li> 251 252 <li><a href="#require">İnsanların sistemi “GNU” olarak 253 isimlendirmesini zorunlu kılacak bir ifadeyi GNU GPL’ye yerleştirmeniz 254 gerekmiyor mu?</a></li> 255 256 <li><a href="#deserve">GNU GPL'e, insanların sisteme “GNU” 257 demelerini zorunlu kılacak bir ifade yerleştirmediniz. O yüzden her şeyi hak 258 ediyorsunuz. Peki şimdi ne diye şikayet ediyorsunuz?</a></li> 259 260 <li><a href="#contradict">Birçok insanın inandığı şeyle ters düşmeseniz daha iyi 261 olmaz mıydı?</a></li> 262 263 <li><a href="#somanyright">Çoğu kimsenin, sistemi “Linux” olarak 264 adlandırması, bu isimlendirmeyi doğru kılmaz mı?</a></li> 265 266 <li><a href="#knownname">Sistemi çoğu kullanıcının zaten bildiği bir adla 267 çağırmak daha iyi değil mi?</a></li> 268 269 <li><a href="#winning">Birçok insan doğru-yanlış tartışmaları ile değil, neyin 270 kullanışlı olduğuyla veya kimin kazandığıyla ilgileniyor. Onların desteğini 271 almak için farklı bir yol izleseniz olmaz mıydı?</a></li> 272 273 </ul> 274 </div> 275 276 <div class="announcement comment" role="complementary"> 277 <p>Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, <a 278 href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU Projesi</a>, <a 279 href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux?</a> ve <a 280 href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç Duymamış GNU 281 Kullanıcıları</a> başlıklı yazılarımızı da okuyabilirsiniz.</p> 282 <hr class="no-display" /> 283 </div> 284 285 <dl> 286 287 <dt id="why">Neden kullandığımız sistemi Linux olarak değil de GNU/Linux olarak 288 adlandırıyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a 289 href="#why">#why</a>)</span></dt> 290 291 <dd>Çekirdek olarak Linux'u esas alan bir çok işletim sistemi dağıtımı, temel 292 olarak GNU işletim sisteminin değiştirilmiş sürümleridir. Biz GNU'yu 293 geliştirmeye, Linus Torvalds'ın çekirdeği yazmaya başlamasından yıllar önce, 294 1984 yılında başladık. Hedefimiz bütünüyle özgür bir işletim sistemi 295 geliştirmekti. Tabii ki, bütün parçaları kendimiz geliştirmedik, ama 296 geliştirilmesine öncülük ettik. Ana bileşenlerin çoğunu geliştirmek 297 suretiyle, bütün sisteme tek taraflı en büyük katkıyı biz sağladık. Ayrıca 298 temel bakış açısı da bize aitti. 299 <p> 300 Adil olmak açısından, en azından bizden de eşit derecede bahsedilmeli.</p> 301 302 <p>Daha fazla açıklama için <a href="/gnu/linux-and-gnu.html">Linux ve GNU 303 Sistemi</a> ve <a href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç 304 Duymamış GNU Kullanıcıları</a>; tarih için de <a 305 href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU Projesi</a> sayfalarına bakınız.</p> </dd> 306 307 <dt id="whycare">Peki ad neden önemli? <span class="anchor-reference-id">(<a 308 href="#whycare">#whycare</a>)</span></dt> 309 310 <dd>Linux'un (yani çekirdeğin) geliştiricileri, özgür yazılım topluluğuna 311 katkıda bulunsa da, çoğu özgürlüğü umursamıyor bile. Bütün sistemin Linux 312 olduğunu düşünen insanlar yanılgıya düşüp bu geliştiricilere gerçekte 313 topluluğumuzun tarihinde oynamadıkları bir rol atfetmeye 314 meylediyorlar. Sonuçta da bu geliştiricilerin görüşlerine haddinden fazla 315 itibar ediyorlar. 316 <p> 317 Sistemi GNU/Linux olarak adlandırmak, topluluğumuzu inşa etmede, sahip 318 olduğumuz idealizmin oynadığı rolün hakkını verir ve <a 319 href="/gnu/why-gnu-linux.html">bu ideallerin pratik öneminin insanlar 320 tarafından kavranmasına yardımcı olur</a>.</p> 321 </dd> 322 323 <dt id="what">GNU ve Linux arasındaki gerçek ilişki nedir? <span 324 class="anchor-reference-id">(<a href="#what">#what</a>)</span></dt> 325 326 <dd> 327 <p> 328 GNU işletim sistemi ve Linux çekirdeği, tamamlayıcı işler yapan ayrı yazılım 329 projeleridir. Genellikle bir <a href="/distros/distros.html">GNU/Linux</a> 330 dağıtımında paketlenir ve birlikte kullanılır.</p> 331 </dd> 332 333 <dt id="howerror">Nasıl oldu da çoğu kimse sistemi “Linux” olarak adlandırmayı 334 yeğledi? <span class="anchor-reference-id">(<a 335 href="#howerror">#howerror</a>)</span></dt> 336 337 <dd>Sistemin “Linux” olarak adlandırılması, muğlaklığın düzeltici 338 bilgiye kıyasla daha hızlı yayılmasına bir örnektir. 339 <p> 340 Linux sözünü GNU sistemini de içerecek şekilde kullanan insanlar 341 yaptıklarının neye mal olduğunun farkında değillerdi. Dikkatlerini, sistemin 342 Linux tarafına yoğunlaştırdılar ve bu bileşimin büyük kısmının aslında GNU 343 olduğunu fark etmediler. Verdikleri isim ellerindeki sistemi tarif etmeye 344 uygun olmadığı halde, sistemi “Linux” olarak adlandırmaya 345 başladılar. Sorunun mahiyetini kavramamız ve insanlardan bu alışkanlıklarını 346 değiştirmelerini istemeye başlamamız birkaç yılımızı aldı. O zamana kadar da 347 bu kargaşa iyiden iyiye yayılmıştı.</p> 348 <p> 349 Sistemi “Linux” olarak adlandıran çoğu kimse, bunun neden doğru 350 bir şey olmadığını hiç duymamıştır. Onlar başkalarının bu ismi kullandığını 351 görmüşler, bunun da doğru olduğunu varsaymışlar. “Linux” adı, 352 aynı zamanda sistemin kökenine ilişkin de yanlış bir intiba yayıyor, çünkü 353 insanlar sistemin geçmişinin bu ada uygun olduğunu zannediyor. Örneğin, bu 354 insanlar sistemin gelişiminin 1991'de Linus Torvalds tarafından 355 başlatıldığına inanıyorlar. Bu yanlış intiba, sistemin “Linux” 356 olarak adlandırılması gerektiği düşüncesini de pekiştiriyor.</p> 357 <p> 358 Bu dosyadaki soruların çoğu, insanların alışkın oldukları adı kullanmalarını 359 haklı çıkarma girişimlerine işaret eder.</p> 360 </dd> 361 362 <dt id="always">“Linux” yerine her zaman “GNU/Linux”u mu 363 kullanmalıyız? <span class="anchor-reference-id">(<a 364 href="#always">#always</a>)</span></dt> 365 <dd> 366 Her zaman değil, yalnızca bütün sistemden söz ederken. Eğer özellikle 367 çekirdekten söz ediyorsanız, geliştiricisinin seçtiği “Linux” 368 adını kullanmalısınız. 369 <p> 370 İnsanlar bütün sistemi “Linux” olarak adlandırdığında, sonuç 371 olarak bütün bir sisteme çekirdek ile aynı adı vermiş oluyorlar. Bu, birçok 372 karmaşıklığa neden olmaktadır, çünkü böyle bir kullanımda, biri bir şey 373 söylediğinde, çekirdekten mi yoksa tüm sistemden mi söz edildiğini ancak 374 uzmanlar anlayabilir. Tüm sistemi “GNU/Linux”, çekirdeği de 375 “Linux” olarak adlandırarak, anlam karmaşasını önlemiş 376 olursunuz.</p> 377 </dd> 378 379 <dt id="linuxalone">Eğer GNU diye bir şey olmasaydı Linux yine aynı başarıyı yakalayabilir 380 miydi? <span class="anchor-reference-id">(<a 381 href="#linuxalone">#linuxalone</a>)</span></dt> 382 383 <dd> 384 Bahsettiğiniz alternatif dünyada, GNU/Linux tarzı bir şey var olmayacağı 385 gibi, herhalde özgür bir işletim sistemi de olmazdı. 1980'lerde GNU Projesi 386 ve (sonrasında) Berkeley CSRG haricinde hiç kimse özgür bir işletim sistemi 387 geliştirmeye kalkışmadı. (ki Berkeley CSRG'yi kodlarını özgürleştirmeye 388 davet eden de özel olarak GNU Projesi olmuştur). 389 <p> 390 Linus Torvalds, 1990 yılında Finlandiya'da GNU hakkındaki bir konuşmadan 391 kısmen etkilenmişti. Linus Torvalds bu etki olmadan da belki Unix benzeri 392 bir çekirdek yazabilirdi, ama muhtemelen bu özgür bir yazılım 393 olmazdı. Linux, 1992 yılında Linus onu GNU GPL altında yeniden yayımlayınca 394 özgür hale geldi. (0.12 versiyonunun sürüm notlarına bakınız.)</p> 395 <p> 396 Torvalds, Linux'u başka bir özgür yazılım lisansı altında yayımlamış olsaydı 397 bile, yalnız başına özgür bir çekirdek, dünya için çok da fazla bir anlam 398 ifade etmeyecekti. Linux'un anlamlılığı, tamamen özgür bir işletim sistemi 399 olan GNU/Linux gibi daha geniş bir çatıyla bütünleşmesinden ileri 400 gelmektedir.</p> 401 </dd> 402 403 <dt id="divide">Topluluğu böyle bir istekle bölmeseniz topluluk için daha iyi olmaz mıydı? 404 <span class="anchor-reference-id">(<a href="#divide">#divide</a>)</span></dt> 405 406 <dd> 407 İnsanlardan “GNU/Linux” demelerini istemekle onları bölmüş 408 olmuyoruz. Biz insanlardan, GNU Projesinin, GNU işletim sistemindeki emeğini 409 takdir etmesini istiyoruz. Bu herhangi bir kimseyi eleştirmek veya dışlamak 410 demek değildir. 411 <p> 412 Fakat, bizim böyle dememizden hoşlanmayan insanlar var. Böyle dediğimizde 413 bazen bu insanlardan aldığımız karşılık itilip kakılmak oluyor. Bazı 414 hallerde o kadar kabalaşıyorlar ki, acaba bizi kasten sindirip susturmaya mı 415 çalışıyorlar diye merak ediyor insan. Bu tavır bizi susturamaz, ama 416 topluluğu bölebilir. Dolayısıyla umarız onları tavırlarından vazgeçmeye ikna 417 edebilirsiniz.</p> 418 <p> 419 Fakat bu, topluluğumuzdaki bölünme açısından ikincil bir 420 nedendir. Topluluktaki en büyük bölünme; özgür yazılımı, toplumsal ve etik 421 bir konu olarak değerlendirip özel mülk yazılımları toplumsal bir sorun 422 olarak görenler ile (özgür yazılım hareketinin destekçileri), yalnızca 423 pratik yararlardan söz edip özgür yazılımı yalnızca verimli bir geliştirme 424 modeli olarak sunanlar (açık kaynak hareketi) arasındadır.</p> 425 <p> 426 Bu düşünce ayrılığı sırf bir ad sorunu değil, temel değerlerin birbirinden 427 farklı olması sorunudur. Bu düşünce ayrılığını görüp, bunun hakkında kafa 428 yormak topluluk için önemlidir. “Özgür yazılım” ve “açık 429 kaynak” bu iki bakış açısının pankartıdır. Bkz. <a 430 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">Açık Kaynak, Özgür 431 Yazılım Ruhunu Neden Iskalıyor?</a>.</p> 432 <p> 433 GNU Projesi'nin topluluğumuz içindeki rolüne insanlarca gösterilen ilgi 434 düzeyi ile değerler üzerindeki bu düşünce ayrılığı arasında kısmi bir 435 paralellik vardır. Özgürlüğe değer veren insanlar, sistemi daha çok 436 “GNU/Linux” olarak adlandırıyorlar ve sistemi 437 “GNU/Linux” olarak öğrenmiş insanlar, özgürlük ve topluluk 438 hakkındaki felsefi savlarımıza daha çok ilgi gösteriyorlar (Sistem için 439 seçilen adın toplum açısından gerçekten de bir farklılık göstergesi 440 olmasının nedeni de budur). Fakat, herkes sistemin gerçek kökenini ve doğru 441 ismini bilse bile bu fikir ayrılığı var olacaktır, çünkü sorun gerçekten 442 büyük. Bu fikir ayrılığı ancak ve ancak özgürlüğe değer veren bizler herkesi 443 ikna edebilirsek (ki pek kolay olmayacaktır) ya da tamamen bozguna uğrarsak 444 (böyle olmamasını ümit edelim) ortadan kalkacaktır.</p> 445 </dd> 446 447 <dt id="freespeech">GNU Projesi; bir bireyin sistemlere kendi seçeceği herhangi bir ismi 448 verebilme konusunda ifade özgürlüğünü desteklemiyor mu? <span 449 class="anchor-reference-id">(<a href="#freespeech">#freespeech</a>)</span></dt> 450 <dd> 451 <p> 452 Elbette, işletim sistemini dilediğiniz şekilde adlandırmak konusunda ifade 453 özgürlüğünüzün olduğuna inanıyoruz. Biz, insanlardan sistemi GNU/Linux 454 olarak adlandırmalarını; GNU Projesi'ne adil davranılmasını sağlamak, 455 GNU’nun dayandığı özgürlük değerlerini yaymak ve sistemi var edenin o 456 özgürlük değerleri olduğundan başkalarını haberdar etmek için istiyoruz.</p> 457 </dd> 458 459 <dt id="everyoneknows">Herkes GNU'nun sistemi geliştirmedeki rolünü bildiğinden isimdeki 460 “GNU/” söylemeden geçilmiyor mu? <span 461 class="anchor-reference-id">(<a 462 href="#everyoneknows">#everyoneknows</a>)</span></dt> 463 464 <dd>Deneyimlerimize göre, sistemin kullanıcıları ve genel olarak bilgisayar 465 kullanan insanlar, GNU sistemi hakkında çoğunlukla hiçbir şey 466 bilmiyor. Sistem hakkındaki birçok makale de “GNU” adından ya da 467 GNU'nun dayandığı ideallerden söz etmiyor. <a 468 href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">GNU'yu Hiç Duymamış GNU 469 Kullanıcıları</a> yazısında bu durum ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. 470 <p> 471 Bunu söyleyen insanlar muhtemelen, bütün bilgisayar kurtlarını (geek) 472 kendisi gibi zanneden bilgisayar kurtlarıdır. Genellikle bilgisayar kurtları 473 GNU hakkında bir şeyler bilir, ama bunların çoğu GNU'nun ne olduğu hakkında 474 tamamen yanlış fikirlere sahiptir. Örneğin çoğu, GNU'yu bir <a 475 href="#tools">“araçlar”</a> bütünü veya araç geliştirmeye 476 yarayan bir proje zanneder.</p> 477 <p> 478 Bu soruda kullanılan ifadeler, bilindik şekilde, yaygın bir yanlış anlamaya 479 işaret etmektedir. Bir şeyi geliştirmede “GNU'nun rolü”'nden söz 480 ettiğinizde GNU'nun bir grup insan olduğunu varsayıyorsunuz. Ama GNU bir 481 işletim sistemidir. Bu veya başka bir faaliyette GNU'nun değil, ama GNU 482 Projesi'nin rolünden söz etmek mantıklı olabilir.</p> 483 </dd> 484 485 <dt id="everyoneknows2">GNU'nun bu sistemdeki rolünü bildiğime göre, hangi ismi kullandığımın ne 486 önemi var? <span class="anchor-reference-id">(<a 487 href="#everyoneknows2">#everyoneknows2</a>)</span></dt> 488 489 <dd> 490 <p> 491 Eğer kullandığınız kelimeler bilginizi yansıtmıyorsa, başkalarına da 492 öğretemezsiniz. GNU/Linux sistemini duymuş olan çoğu kimse, sistemin 493 “Linux” olduğunu, bunun Linus Torvalds tarafından ortaya 494 çıkarıldığını ve bu sistemin “açık kaynak” olarak tasarlandığını 495 zannediyorlar. Eğer doğrusunu onlara siz söylemezseniz kim söyleyecek?</p> 496 </dd> 497 498 <dt id="windows">“GNU/Linux”u “Linux” olarak kısaltmak, 499 “Microsoft Windows”u “Windows” olarak kısaltmak gibi 500 değil midir? <span class="anchor-reference-id">(<a 501 href="#windows">#windows</a>)</span></dt> 502 503 <dd> 504 Sık kullanılan bir adı kısaltmak, eğer kısaltma yanıltıcı değilse, 505 kullanışlıdır. 506 <p> 507 Gelişmiş ülkelerde, insanların çoğu “Windows”un Microsoft 508 tarafından yapılmış bir sistem olduğunu biliyor, bu yüzden “Microsoft 509 Windows”u “Windows” olarak kısaltmak, kimseyi sistemin 510 yapısı ve kökeni hakkında yanılgıya düşürmez. “GNU/Linux”u 511 “Linux” olarak kısaltmak ise, sistemin nereden geldiği konusunda 512 yanlış bir fikir verir.</p> 513 <p> 514 Esasında sorunun kendisi de yanıltıcı, çünkü GNU ve Microsoft aynı şeyler 515 değildir. Microsoft bir şirket, GNU ise bir işletim sistemidir.</p> 516 </dd> 517 518 <dt id="tools">GNU, Linux içinde yer alan bir dizi programlama aracı değil midir? <span 519 class="anchor-reference-id">(<a href="#tools">#tools</a>)</span></dt> 520 521 <dd> 522 Linux'un başlı başına bir işletim sistemi olduğunu düşünen insanlar, GNU 523 hakkında bir şeyler duyduklarında, genellikle GNU'nun ne olduğu ile ilgili 524 yanlış fikirlere kapılıyorlar. Bazı programlama araçlarımız tek başlarına 525 popüler olduklarından, insanlar GNU'nun bir programlar bütünü olduğunu (ki 526 buna çoğunlukla “programlama araçları” diyorlar) 527 zannedebiliyor. “GNU”nun bir işletim sistemi adı olduğu 528 düşüncesini, “Linux” olarak etiketlendirilmiş bir işletim 529 sistemi içinde kavramsal bir yapıya oturtmak zordur. 530 <p> 531 GNU Projesi, ismini GNU işletim sisteminden almıştır. Yani GNU Projesi, GNU 532 sistemini geliştirmek için kullanılan projedir. (Bkz. <a 533 href="/gnu/initial-announcement.html">1983 tarihli ilk duyuru</a>.)</p> 534 <p> 535 GCC, GNU Emacs, GAS, GLIBC, BASH, vs. programları geliştirdik, çünkü GNU 536 işletim sistemi için bunlara gereksinimimiz vardı. GNU Derleyici Seti GCC; 537 GNU işletim sistemi için yazdığımız bir derleyicidir. Bizler, yani GNU 538 Projesi'nde çalışan pek çok insan, GNU sistemi için Ghostscript, GNUCash, 539 GNU Chess ve GNOME'yi de geliştirdik.</p> 540 </dd> 541 542 <dt id="osvskernel">Bir işletim sistemi ile bir çekirdek arasındaki fark nedir? <span 543 class="anchor-reference-id">(<a href="#osvskernel">#osvskernel</a>)</span></dt> 544 545 <dd> 546 Bizim kavramı kullanış şeklimize göre bir işletim sistemi, geniş çaplı pek 547 çok işin yapılabilmesi amacıyla bilgisayarı kullanabilmeyi sağlayan 548 programlar bütünüdür. Genel amaçlı bir işletim sisteminin eksiksiz 549 olabilmesi için, bu sistemin birçok kullanıcının yapmayı isteyebileceği 550 bütün işleri kotarabilmesi gerekir. 551 <p> 552 Çekirdek, işletim sistemi içerisindeki programlardan biridir (makinenin 553 kaynaklarını, çalışan diğer programlara tahsis eden bir program). Çekirdek, 554 aynı zamanda öteki programları başlatma ve durdurma işini de yürütür.</p> 555 <p> 556 İşleri daha da karıştıracak şekilde, bazı insanlar, “çekirdeği” 557 kast ederek “işletim sistemi” terimini kullanırlar. Terimin bu 558 iki anlamda kullanımının geçmişi çok eskiye gider. “İşletim 559 sistemi”nin “çekirdeği” kast edecek şekilde kullanıldığını 560 ta 80'lerde yayımlanmış, sistem tasarımına ilişkin bazı kitaplarda 561 görüyoruz. Aynı zamanda (80'lerde) “Unix işletim sistemi” bütün 562 sistem programlarını kapsayacak şekilde kullanılıyordu. Berkeley'in Unix 563 sürümü ise oyunları bile içeriyordu. GNU'nun, Unix benzeri bir işletim 564 sistemi olmasını tasarladığımız için, “işletim sistemi” terimini 565 biz de aynı şekilde kullanıyoruz.</p> 566 <p> 567 Çoğu zaman insanlar, “Linux işletim sistemi”nden söz 568 ettiklerinde “işletim sistemi” terimini bizim kullandığımız 569 anlamıyla, eksiksiz bir programlar bütününü kastedecek şekilde 570 kullanıyorlar. Eğer kastettiğiniz şey buysa, lütfen buna 571 “GNU/Linux” deyin. Eğer yalnızca çekirdeği kastediyorsanız, o 572 halde doğru ad “Linux”tur. Ayrıca yazılımın hangi kısmından söz 573 ettiğinize ilişkin anlam karmaşasını gidermek için de lütfen 574 “çekirdek” kelimesini kullanınız.</p> 575 <p> 576 Eğer eksiksiz programlar bütünü için “işletim sistemi” yerine 577 “sistem dağıtımı” gibi başka terimler kullanmayı tercih 578 ediyorsanız, sakıncası yok. Sonrasında ise, GNU/Linux sistem dağıtımlarından 579 söz etmek gerekiyor.</p> 580 </dd> 581 582 <dt id="house">Bir sistemin çekirdeği bir evin temeli gibidir. Temeli olmayan bir eve nasıl 583 olur da tam gözüyle bakabiliriz? <span class="anchor-reference-id">(<a 584 href="#house">#house</a>)</span></dt> 585 586 <dd> 587 Çekirdek bir evin temeli gibi değildir aslında, çünkü bir işletim sistemi 588 meydana getirmek bir ev inşa etmek gibi değildir. 589 590 <p>Bir ev, bulunduğu yerde kesilip bir araya getirilen pek çok küçük parçadan 591 oluşur. Bu parçaların aşağıdan yukarıya doğru birleştirilmesi 592 gerekir. Dolayısıyla, temel inşa edilmeden önemli parçalar da inşa 593 edilemez. Böyle bir durumda sahip olduğunuz tek şey toprakta bir delikten 594 ibaret olacaktır.</p> 595 596 <p> 597 Yukarıdaki durumun aksine, bir işletim sistemi, herhangi bir sırayla 598 geliştirilebilecek, birbirlerine sıkı sıkıya bağlı olmayan karmaşık 599 bileşenlerden oluşur. Bileşenlerin büyük kısmını geliştirdiğinizde, işin 600 büyük kısmı bitmiş demektir. Bu bir evden ziyade, Uluslararası Uzay 601 İstasyonuna benzer. Eğer Uzay İstasyonunun modüllerinin büyük bir kısmı 602 yörüngede ancak tek bir olmazsa olmaz modül bekleniyorsa, bu tablo 1992 603 yılında GNU sisteminin içinde bulunduğu duruma benzetilebilir. 604 </p> 605 </dd> 606 607 <dt id="brain">Çekirdek sistemin beyni değil midir? <span class="anchor-reference-id">(<a 608 href="#brain">#brain</a>)</span></dt> 609 610 <dd> 611 <p> 612 Bir bilgisayar sistemi tam olarak bir insan bedeni gibi değildir ve hiçbir 613 parçası insan beyniyle kıyaslanabilecek bir rol oynamaz.</p> 614 </dd> 615 616 <dt id="kernelmost">Çekirdeği yazmak bir işletim sisteminin büyük bölümü değil midir? <span 617 class="anchor-reference-id">(<a href="#kernelmost">#kernelmost</a>)</span></dt> 618 619 <dd> 620 <p> 621 Hayır, birçok bileşen çok fazla iş gerektirmektedir.</p> 622 </dd> 623 624 <dt id="nokernel">Bir işletim sisteminin çekirdeğe ihtiyacı var. GNU Projesi bir çekirdek 625 geliştirmediğine göre, sistem nasıl GNU oluyor?<span 626 class="anchor-reference-id">(<a href="#nokernel">#nokernel</a>)</span></dt> 627 628 <dd> 629 Sistemi “Linux” olarak adlandırmayı öne süren insanlar çifte 630 standart uyguluyorlar. Bir işletim sisteminin derleyicilere, 631 düzenleyicilere, pencere sistemlerine, kütüphanelere ve çok daha fazlasına, 632 1983 yılında BSD sistemlerine denk olabilmek için bile yüzlerce programa 633 ihtiyacı var. Torvalds bunların herhangi birini geliştirmediğine göre, 634 sistem nasıl “Linux” olacak? 635 636 <p> 637 Bu standart çok sıkı ve herhangi bir katkı sağlayan kişinin katkılarını 638 yargılamanın doğru yolu değil.</p> 639 640 <p> 641 Linus Torvalds kullandığımız işletim sistemine önemli bir katkı sağladı; GNU 642 Projesi daha önce başladı ve çok daha fazlasını 643 sağladı. “GNU/Linux” ismi her birine itibarını sunuyor.</p> 644 </dd> 645 646 <dt id="notinstallable">GNU adında bir şey bulamazsam ve kuramazsam “GNU” nasıl bir 647 işletim sistemi olabilir? <span class="anchor-reference-id">(<a 648 href="#notinstallable">#notinstallable</a>)</span></dt> 649 650 <dd> 651 GNU'nun <a href="/distros/distros.html"> paketlenmiş ve kurulabilir 652 versiyonlarının</a> çoğu mevcuttur. Bunların hiçbirine basitçe GNU denmiyor 653 ancak GNU temelde oldukları şey. 654 655 <p> 656 Kurulum için paketlenmiş GNU sistemini yayımlamayı umduk ancak bu plan 657 olaylar tarafından üstlenildi: 1992'de diğerleri zaten Linux içeren GNU 658 çeşitlerini paketliyordu. 1993 yılında başlayarak <a 659 href="/distros/common-distros.html#Debian">Debian GNU/Linux</a> adlı daha 660 iyi ve daha özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapma çabasına sponsor 661 olduk. Debian'ın kurucusu bu ismi çoktan seçmişti. Ondan sadece 662 “GNU” demesini istemedik çünkü bu henüz hazır olmayan GNU Hurd 663 çekirdeğine sahip bir sistem versiyonunun adıydı.</p> 664 665 <p> 666 GNU Hurd çekirdeği asla yeterince hazır hâle gelmedi; sadece üzerinde 667 çalışmak isteyenler için tavsiye ediyoruz. Bu yüzden GNU’yu hiçbir zaman GNU 668 Hurd çekirdeğiyle paketlememiştik. Ancak Debian bu kombinasyonu Debian 669 GNU/Hurd olarak paketledi.</p> 670 671 <p> 672 Şimdi Guix adında gelişmiş bir Scheme tabanlı paket yöneticisi ve <a 673 href="/software/guix">Guix System Distribution</a> veya GuixSD olarak 674 adlandırılan tam bir sistem dağıtımı geliştiriyoruz. Bu, GNU sisteminin 675 önemli bir bölümünün yeniden paketlenmesini içerir.</p> 676 677 <p> 678 GNU paketlemesinin son basamağını “GNU” adı altında hiçbir zaman 679 atmadık ancak bu, GNU'nun ne tür bir şey olduğunu değiştirmiyor. GNU bir 680 işletim sistemidir.</p> 681 </dd> 682 683 <dt id="afterkernel">Biz, tüm sisteme, çekirdeğin, yani Linux'un adını veriyoruz. Bir işletim 684 sistemine çekirdeğin adını vermek normal değil midir? <span 685 class="anchor-reference-id">(<a href="#afterkernel">#afterkernel</a>)</span></dt> 686 687 <dd> 688 Böyle bir uygulama pek rastlanılan bir şey değil; “Linux” 689 isminin yanlış kullanımı dışında bu duruma bir örnek bulamadık. Normalde bir 690 işletim sistemi tek bir bütünleşik proje olarak geliştirilir ve 691 geliştiriciler sistemin bütünü için bir ad bulurlar. Çekirdeğin genellikle 692 ayrı bir ismi olmaz. İnsanlar “filancanın çekirdeği” veya 693 “filanca çekirdeği” derler. 694 <p> 695 Bu iki ifade eş anlamlı olarak kullanıldığı için, “Linux 696 çekirdeği” ifadesi kolaylıkla “Linux'un çekirdeği” 697 şeklinde yanlış anlaşılabilir. Bu anlamda, Linux'un çekirdekten daha öte bir 698 şey olduğunu ima eder. Bu tür bir yanlış anlamaya meydan vermemek için, 699 “çekirdek, Linux” veya “Linux (çekirdek)” biçiminde 700 söyleyip yazabilirsiniz.</p> 701 </dd> 702 703 <dt id="feel">Başka bir sistem “Linux hissine” sahip olabilir mi? <span 704 class="anchor-reference-id">(<a href="#feel">#feel</a>)</span></dt> 705 706 <dd> 707 <p> 708 Linux hissi diye bir şey yoktur çünkü Linux'un kullanıcı arayüzü 709 yoktur. Herhangi bir modern çekirdek gibi Linux da programları çalıştırmak 710 için bir temel oluşturur; kullanıcı arayüzleri sistemin başka yerlerine 711 aittir. GNU/Linux ile insan etkileşimi her zaman diğer programlardan geçer 712 ve bu his onlardan gelir.</p> 713 </dd> 714 715 <dt id="long">“GNU/Linux” ifadesindeki sorun, bunun çok uzun olması… Daha kısa 716 bir isim önerseniz nasıl olur? <span class="anchor-reference-id">(<a 717 href="#long">#long</a>)</span></dt> 718 719 <dd> 720 Bir süreliğine “GNU” ve “Linux” adlarının birleşimi 721 olan “LiGNUx” adını denedik. Tepkiler çok olumsuzdu. İnsanlar, 722 “GNU/Linux”u daha çok benimsediler. 723 <p> 724 “GNU”, sistem için en kısa meşru isimdi, fakat <a 725 href="#justgnu"> aşağıda belirttiğimiz nedenlerden</a> dolayı onu 726 “GNU/Linux” olarak adlandırdık.</p> 727 </dd> 728 729 <dt id="long1">“GliNUx” sistemi (“GNU/Linux” yerine) olarak 730 adlandırmaya ne dersiniz? <span class="anchor-reference-id">(<a 731 href="#long1">#long1</a>)</span></dt> 732 733 <dd> 734 <p>“GNU” ismi görünüşte “Glinux”'da görünmez, bu yüzden 735 çoğu insan orada olduğunu farketmezdi. “GliNUx” olarak büyük 736 harfle yazılsa bile çoğu insan GNU'ya referans içerdiğini farketmezdi.</p> 737 738 <p>“GNU/Linux” yazmakla karşılaştırılabilir ancak 739 “GNU/” 'yu baskıya koymak o kadar küçük ki çoğu insan 740 okuyamıyordu.</p> 741 </dd> 742 743 <dt id="long2">“GNU/Linux” ile ilgili sorun çok uzun olmasıdır. Neden 744 “GNU/” deme zahmetine girmeliyim? <span 745 class="anchor-reference-id">(<a href="#long2">#long2</a>)</span></dt> 746 747 <dd> 748 <p>“GNU/”'yu söylemek veya yazmak sadece bir saniyenizi 749 alır. Geliştirdiğimiz sistemi takdir ederseniz çalışmamızı tanıtmak için bir 750 saniye bile ayıramaz mısınız?</p> 751 </dd> 752 753 <dt id="long3">Ne yazık ki “GNU/Linux” beş hecelidir. İnsanlar bu kadar uzun 754 bir terim kullanmayacak. Daha kısa bir tane bulamaz mısın? <span 755 class="anchor-reference-id">(<a href="#long3">#long3</a>)</span></dt> 756 <dd><p>Aslında “GNU/Linux” sadece dört hecelidir. “Ne yazık 757 ki” beş heceli ancak insanlar bu kelimeyi kullanmak için isteksizlik 758 belirtisi göstermiyor.</p></dd> 759 760 <dt id="long4">Stallman her seferinde ona “Richard Matthew Stallman” olarak 761 seslenmemizi istemiyor. Öyleyse neden her zaman “GNU/Linux” 762 demeliyiz? <span class="anchor-reference-id">(<a 763 href="#long4">#uzun4</a>)</span></dt> 764 <dd> 765 <p>“Matthew” ismini kullanmamak Stallman'ın doğası, fikirleri veya 766 amacı hakkında hiç bir şeyi yanlış sunmayacaktır. “GNU” terimini 767 kullanmamak ise GNU/Linux sistemi hakkındaki şeyleri yanlış tanıtacaktır.</p> 768 769 <p>Bu örnek, yaygın bir safsata gizleme şeklidir: yanıltıcı bir benzetme 770 içerisine gömme. Daha iyi bir benzetme “Neden Stallman'ı 771 ‘Torvalds’ olarak çağırmıyoruz?” olacaktır. 772 </p></dd> 773 774 <dt id="justgnu">Linux ikincil bir katkı olduğuna göre, sistemi basitçe “GNU” 775 diye adlandırmak gerçeğe aykırı mı olurdu? <span 776 class="anchor-reference-id">(<a href="#justgnu">#justgnu</a>)</span></dt> 777 778 <dd> 779 Gerçeğe aykırı olmazdı, ama tutulacak en iyi yol değildir bu. Sisteme 780 yalnızca “GNU” demektense “GNU/Linux” dememizin 781 nedenleri şunlardır: 782 783 <ul> 784 <li> 785 Sistem tamamen GNU değildir; farklı bir çekirdeği vardır (Linux). GNU/Linux 786 ile GNU'yu ayırt etmek yararlıdır.</li> 787 <li> 788 İnsanlardan Linus Torvalds'ın emeğini takdir etmekten 789 <em>vazgeçmelerini</em> istemek centilmence bir davranış olmazdı. Sisteme 790 önemli bir bileşen yazmıştır. Biz, sistemin geliştirilmesine başlamak ve 791 bunu sürdürmek konusundaki emeğimizin takdir edilmesini istiyoruz, fakat bu, 792 Linus'a, sistemi “Linux” olarak isimlendirenlerin bize 793 davrandığı gibi davranmamız gerektiği anlamına gelmiyor. Biz kesinlikle onun 794 politik görüşlerini paylaşmıyoruz, sisteme verdiği emeği inkar etmek yerine, 795 bu düşünce ayrılığını açık ve onurlu bir biçimde ele alıyoruz.</li> 796 <li> 797 Pek çok kimse sistemi, “Linux” olarak bildiği için, eğer biz 798 “GNU” dersek aynı sistemden bahsettiğimizi anlamayabilirler. Ama 799 eğer “GNU/Linux” dersek, kulaklarına çalınan bilgi ile bunun 800 arasında bağlantı kurabilirler.</li> 801 </ul> 802 </dd> 803 804 <dt id="trademarkfee">Eğer, bir ürün isminde “Linux” kelimesini kullanırsam 805 karşılığında ücret ödemem gerekir. Bu durum “GNU/Linux” 806 kelimesini kullandığım zaman da geçerli… Peki, ücret ödememek için 807 “Linux”u çıkarıp sadece “GNU”yu kullanmam hatalı mı 808 olur? <span class="anchor-reference-id">(<a 809 href="#trademarkfee">#trademarkfee</a>)</span></dt> 810 <dd> 811 Sistemi “GNU” olarak adlandırmakta hiçbir sakınca 812 yoktur. Esasında sistemin kendisi de budur. Ancak Linus Torvalds'a da 813 emeğinin hakkını vermek hoş olacaktır, fakat bu ayrıcalığı verdiğiniz için 814 herhangi bir ödeme yapma zorunluluğunuz yoktur. 815 <p> 816 Dolayısıyla eğer sistemi “Linux” olarak adlandırmanın 817 karşılığında bir ücret ödemekten kurtulmak için sistemi sadece 818 “GNU” olarak adlandırmak isterseniz sizi eleştirmeyiz.</p> 819 </dd> 820 821 <dt id="many">Sistemin bugünkü haline pek çok başka projenin de katkısı bulunmuştur; 822 bunlar arasında TeX, X11, Apache, Perl ve başka pek çok program 823 sayılabilir. Savlarınıza göre onların da emeklerini saymamız gerekmiyor mu? 824 (Fakat bu bizi anlamsız derecede uzun bir ada götürür.) <span 825 class="anchor-reference-id">(<a href="#many">#many</a>)</span></dt> 826 827 <dd> 828 Bizim söylediğimiz şey, sistemin başlıca geliştiricisinin emeğini saymamız 829 gerektiğidir. Başlıca geliştirici GNU Projesidir ve sistem de temelde 830 GNU'dur. 831 <p> 832 Emeği takdir etmek konusunda daha kuvvetli düşünceleriniz varsa, bazı 833 ikincil katkıcıların da sistemin adı içinde anılması gerektiğine inanıyor 834 olabilirsiniz. Eğer böyleyse, buna karşı çıkmamız söz konusu bile 835 değil. Eğer X11'in sistemin ismi içinde anılmayı hak ettiğine inanıyorsanız 836 ve eğer canınız sisteme, GNU/X11/Linux demek istiyorsa deyin. Eğer Perl'in 837 anılmak konusunda yakındığını düşünüyorsanız ve canınız GNU/Linux/Perl 838 yazmak istiyorsa, buyurun yazın.</p> 839 <p> 840 GNU/X11/Apache/Linux/TeX/Perl/Python/FreeCiv gibi uzun bir adın saçma 841 olmasından dolayı, bu noktada bir sınır çizmeniz ve başka ikincil 842 katılımcıların isimlerini göz ardı etmeniz gerekecektir. Sınırın nerede 843 çizileceği konusunda belirgin bir tek nokta yoktur, bu yüzden sınırı nereden 844 çizmek isterseniz isteyin, biz buna karşı çıkmayacağız.</p> 845 <p> 846 Farklı sınır çizgileri belirlemek bizi sistem için farklı isimler seçmeye 847 götürür. Fakat sınır çizgisi hangi noktada çekilirse çekilsin, adil olma ve 848 emeği takdir etme kaygıları sonucunda belirlenemeyecek tek isim 849 “Linux”'tur. Başlıca katkıyı (GNU) es geçip, bütün payı ikincil 850 katkıya (Linux) vermek adil olamaz.</p> 851 </dd> 852 853 <dt id="systemd">systemd, günümüzde olduğu gibi GNU/Linux sisteminde önemli bir rol 854 oynamaktadır; onu GNU/systemd/Linux olarak adlandırmak zorunda mıyız? <span 855 class="anchor-reference-id">(<a href="#others">#others</a>)</span></dt> 856 857 <dd> 858 <p> 859 systemd oldukça önemli bir bileşendir ancak yine de ne çekirdek (Linux) 860 kadar ne de bir bütün olarak sistemin temeli (GNU) kadar önemlidir. Ancak 861 sistemi “GNU/systemd/Linux” olarak adlandırarak systemd'in 862 varlığını vurgulamak isterseniz bunu yapmakta yanlış hiçbir şey yoktur.</p> 863 </dd> 864 865 <dt id="others">Sistemin bugünkü haline başka pek çok proje de katkıda bulunmuştur, fakat 866 onlar sistemin XYZ/Linux şeklinde adlandırılması konusunda ısrar 867 etmiyorlar. Neden GNU'ya ayrıcalık tanıyalım? <span 868 class="anchor-reference-id">(<a href="#others">#others</a>)</span></dt> 869 870 <dd> 871 Binlerce proje, bugünün GNU/Linux sistemlerinde yaygın olarak bulunan 872 programları geliştirmişlerdir. Katkılarından dolayı hepsi takdiri hak 873 etmişlerdir, fakat sistemin başlıca geliştiricileri olmadıkları için bizim 874 bahsettiğimiz şekilde isimlerinin anılmasını talep etmiyorlar. 875 <p> 876 GNU farklıdır, çünkü katkı olarak sunulmuş bir program olmaktan da, katkı 877 olarak sunulmuş bir programlar bütünü olmaktan da ötedir. GNU, sistemin 878 üzerine inşa edildiği iskelettir.</p> 879 </dd> 880 881 <dt id="allsmall">GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale gelmiştir. Dolayısıyla 882 neden onun adını analım? <span class="anchor-reference-id">(<a 883 href="#allsmall">#allsmall</a>)</span></dt> 884 <dd> 885 2008 yılında gNewSense GNU/Linux dağıtımının “ana” deposunun 886 %15'ini GNU paketlerinin oluşturduğunu gördük. Linux ise deponun %1.5'ini 887 oluşturuyordu. Dolayısıyla aynı sav, üstelik daha bariz bir biçimde, sistemi 888 “Linux” olarak adlandırmak konusunda da geçerlidir. 889 890 <p> 891 GNU artık sistemin küçük bir kısmını oluşturur hale gelmiştir. Linux ise 892 sistemin daha da küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Ama bu ikisi sistemin 893 özüdür. Sistem bu ikisinin birleşimiyle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla 894 “GNU/Linux” ifadesi hâlâ geçerli görünmektedir. 895 </p> 896 </dd> 897 898 <dt id="manycompanies">Sistemin bugünkü şekline pek çok şirket de katkıda bulunmuştur. Bu yüzden 899 sistemi GNU/Red Hat/Novell/Linux olarak adlandırmamız gerekmiyor mu? 900 <span class="anchor-reference-id">(<a 901 href="#manycompanies">#manycompanies</a>)</span></dt> 902 903 <dd> 904 <p> 905 GNU; Red Hat ya da Novell ile kıyaslanamaz; çünkü GNU bir şirket, bir 906 kuruluş, hatta bir etkinlik değildir. GNU bir işletim sistemidir. (GNU 907 Projesinden bahsettiğimizde, GNU sisteminin geliştirilmesini sağlayan 908 projeye işaret ediyoruz.) GNU/Linux sistemi GNU tabanlıdır, bu da GNU'nun 909 neden sistemin adında yer alması gerektiğini açıklar. 910 </p> 911 <p> 912 Bu şirketlerin, GNU/Linux sistemine yaptığı katkının çoğu GCC ve GNOME'u 913 içeren çeşitli GNU paketlerine verdikleri kod desteğinden oluşur. GNU/Linux 914 adını kullandığınızda, bu şirketlerle birlikte, geri kalan bütün GNU 915 geliştiricilerinin de emeğini takdir etmiş olursunuz. 916 </p> 917 </dd> 918 919 <dt id="whyslash">Neden “GNU Linux” yerine “GNU/Linux” yazıyorsunuz? 920 <span class="anchor-reference-id">(<a href="#whyslash">#whyslash</a>)</span></dt> 921 922 <dd> 923 İngilizce kurallarına göre, “GNU Linux” yapısında 924 “GNU” kelimesi “Linux” kelimesini tamlar. Bu da ya 925 “GNU'nun Linux sürümü” ya da “bir GNU paketi olan 926 Linux” anlamına gelebilir. Bu anlamlardan hiç biri mevcut duruma uygun 927 değildir. 928 <p> 929 Linux, bir GNU paketi değildir. Yani Linux, GNU Projesi'nin himayesi altında 930 geliştirilmedi ya da özellikle GNU Projesi'ne katkıda bulunmadı. Linus 931 Torvalds, Linux'u kendine ait bağımsız bir proje olarak yazdı. Dolayısıyla 932 “bir GNU paketi olan Linux” anlamı doğru değildir.</p> 933 <p> 934 Linux çekirdeğinin farklı bir GNU sürümünden söz etmiyoruz. Özgür GNU/Linux 935 dağıtımları, <a href="https://directory.fsf.org/wiki/Linux-libre">Linux'un 936 farklı sürümlerini</a>kullanırlar, çünkü “standart” sürümde 937 özgür olmayan aygıt yazılımı “blobları” (ikili büyük nesne) 938 vardır. Eğer bunlar GNU Projesi'nin bir parçası olsaydı, “GNU 939 Linux” ifadesi doğru olabilirdi, ancak biz bu ifadeyi kullanmak 940 istemezdik, çünkü epey kafa karıştırıcı olurdu.</p> 941 <p> 942 Çekirdek olarak Linux'u kullanmasıyla ayırt edilen bir GNU işletim sistemi 943 sürümünden söz ediyoruz. Aradaki eğik çizgi durumu ifade edebiliyor, çünkü 944 bu çizgi ifadeye “birleşim” anlamı katıyor (tıpkı 945 “Girdi/Çıktı” ifadesinde olduğu gibi). Bu GNU sistemidir, 946 altında Linux çekirdeği vardır. Dolayısıyla adı “GNU/Linux”'tur.</p> 947 <p> 948 “Birleşimi” tarif etmek için başka yollar da vardır. Eğer artı 949 işaretinin daha açık olduğunu düşünüyorsanız, lütfen onu 950 kullanın. Fransızca'da tire işareti daha açıktır: “GNU-Linux”… 951 İspanyolca'da ise bazen “GNU con Linux” deriz.</p> 952 </dd> 953 954 <dt id="linuxlibre">GNU'nun kendi Linux çekirdeği sürümü var mı? <span 955 class="anchor-reference-id">(<a href="#linuxlibre">#linuxlibre</a>)</span></dt> 956 957 <dd> 958 Evet ve hayır. Özgür GNU/Linux dağıtımları, Linux'un “standart” 959 sürümündeki özgür olmayan aygıt yazılımı “blobları”nı kaldıracak 960 şekilde biraz değiştirilmiş Linux sürümlerini kullanıyorlar. Bazı 961 dağıtımlar, GNU Projesinin özgürleştirilmiş Linux sürümü olan <a 962 href="https://directory.fsf.org/wiki/Linux-libre">GNU Linux-Libre</a>'yi 963 kullanıyorlar. Ancak bu bir çatallama değildir, her bir standart Linux 964 sürümünü alıp bloblardan temizlediğimiz bir sürümdür. 965 <p> 966 Diğer özgür dağıtımlar, Linux'ten “blobları” kaldırmaya yönelik 967 kendi düzenlemelerini yapıyorlar.</p> 968 </dd> 969 970 <dt id="pronounce">“GNU/Linux” ismi nasıl telafuz ediliyor? <span 971 class="anchor-reference-id">(<a href="#pronounce">#pronounce</a>)</span></dt> 972 <dd> 973 <p> 974 Lütfen ismi “GNU taksim Linux.” olarak telafuz edin. Eğer 975 taksimi telafuz etmezseniz, insanlar “GNU Linux,” dediğinizi 976 sanacaktır, buysa <a href="#whyslash">bileşim için uygun bir isim 977 değildir</a>. 978 </p> 979 </dd> 980 981 <dt id="whynoslash">Neden “GNU/Emacs” yerine “GNU Emacs” yazıyorsunuz? 982 <span class="anchor-reference-id">(<a 983 href="#whynoslash">#whynoslash</a>)</span></dt> 984 985 <dd> 986 <p> 987 İngilizce kurallarına göre, “GNU Emacs” yapısında 988 “GNU” kelimesi “Emacs” kelimesini niteler. Bu da, 989 bir GNU paketi olan Emacs adındaki bir programı tanımlamanın doğru yoludur.</p> 990 <p> 991 “GNU/Emacs” ise işletim sistemi olan GNU ile program olan Emacs 992 birleşimi anlamına gelecektir. Bu program için bu uygun değildir, bu nedenle 993 “GNU/Emacs” ifadesi onu kastetmek için yanlıştır.</p> 994 </dd> 995 996 <dt id="whyorder">Neden “Linux/GNU” değil de, “GNU/Linux”? <span 997 class="anchor-reference-id">(<a href="#whyorder">#whyorder</a>)</span></dt> 998 999 <dd> 1000 <p> 1001 Doğru ve uygun olan, baş katkıyı ilk önce anmaktır. GNU'nun sisteme katkısı, 1002 Linux'un katkısından sırf daha büyük ve sırf daha önce değildir, aynı 1003 zamanda biz bütün faaliyeti başlatan kişileriz de...</p> 1004 <p> 1005 Ek olarak “GNU/Linux”; Linux'un sistemin en düşük seviyesi 1006 olduğu ve GNU'nun teknik olarak daha yüksek seviyeleri doldurduğu gerçeğine 1007 uyar.</p> 1008 <p> 1009 Fakat, eğer sisteme “Linux/GNU” demeyi tercih ediyorsanız, bu, 1010 insanların şimdi çoğunlukla yaptığı gibi, GNU'yu tamamen göz ardı 1011 etmelerinden ve sanki bütün sistem Linux'muş gibi göstermelerinden çok daha 1012 iyidir.</p> 1013 </dd> 1014 1015 <dt id="distronames0">Dağıtımımın geliştiricileri ona “Falanca Linux” diyorlar ancak 1016 bu, sistemin nelerden oluştuğu hakkında hiçbir şey ifade etmiyor. Neden onu 1017 istedikleri gibi adlandırmasınlar ki? <span class="anchor-reference-id">(<a 1018 href="#distronames0">#distronames0</a>)</span></dt> 1019 <dd> 1020 Bir sistemi “Falanca Linux” olarak adlandırmak; bunun Linux'un 1021 bir türevi olduğunu ve insanların <a href="#distronames">bunu bu şekilde 1022 anladığını</a> ima eder. 1023 1024 <p> 1025 Eğer bir GNU/Linux dağıtımını “Falanca BSD” olarak 1026 adlandırırlarsa buna bir hata derdiniz. “Bu sistem BSD değil,” 1027 onlara söylerdin. Eh, Linux de değil.</p> 1028 </dd> 1029 1030 <dt id="distronames">Benim dağıtımımın adı “Falanca Linux”; Bu onun gerçekten Linux 1031 olduğunu göstermez mi? <span class="anchor-reference-id">(<a 1032 href="#distronames">#distronames</a>)</span></dt> 1033 1034 <dd> 1035 <p>Bu, “Falanca Linux” dağıtımını yapan kişilerin yaygın hatayı 1036 tekrar ettiği anlamına gelir. Debian, Dragora, Musix, Trisquel ve Venenux 1037 gibi dağıtımların resmi adlarının bir parçası olarak GNU/Linux'u benimsemiş 1038 olduklarını takdir ediyoruz ve farklı bir dağıtımla ilgilenirseniz aynı şeyi 1039 yapmaya teşvik edeceğinizi umuyoruz.</p> 1040 </dd> 1041 1042 <dt id="distronames1">Benim dağıtımımın resmi ismi “Falanca Linux”. Dağıtımı 1043 “Falanca Linux” dışında herhangi bir şey ile isimlendirmek 1044 yanlış olmaz mı? <span class="anchor-reference-id">(<a 1045 href="#distronames1">#distronames1</a>)</span></dt> 1046 1047 <dd><p>“GNU”'yu “Linux”'a değiştirerek yanlış bilgi 1048 yaydılar ve bunun versiyonunu “Falanca Linux” olarak 1049 adlandırdıklarında yanlış bilgiyi “Falanca GNU/Linux” olarak 1050 adlandırarak düzeltmeniz uygun olur.</p></dd> 1051 1052 <dt id="companies">Tek tek kişilerden dağıtımları “GNU/Linux” olarak 1053 adlandırmalarını istemek yerine, Mandrake, Red Hat ve IBM gibi şirketlerden 1054 dağıtımlarını “GNU/Linux” olarak adlandırmalarını istemek daha 1055 etkili olmaz mıydı? <span class="anchor-reference-id">(<a 1056 href="#companies">#companies</a>)</span></dt> 1057 1058 <dd> 1059 Bu birini ya da diğerini seçme meselesi değil. Esasında biz şirketlerden, 1060 kuruluşlardan ve tek tek kişilerden, herkesi haberdar etmemize yardımcı 1061 olmalarını istiyoruz. Aslında, o şirketlerin üçüne de başvurduk. Mandrake, 1062 zaman zaman “GNU/Linux” terimini kullanacağını söyledi, fakat 1063 IBM ve Red Hat yardım etmeye pek istekli değillerdi. Hatta yöneticilerinden 1064 biri, “Bu salt ticari bir karardır; biz sistemi ‘Linux’ 1065 olarak adlandırarak daha fazla para kazanmayı umuyoruz,” 1066 demişti. Başka bir deyişle, bu şirket için neyin doğru olduğunun önemi yok. 1067 <p> 1068 Biz onların bunu doğru yapmalarını sağlayamayız, fakat biz bu yol kolay 1069 değil diye vazgeçecek insanlar da değiliz. IBM veya Red Hat kadar etkileme 1070 gücünüz olmayabilir, ama yine de bize yardım edebilirsiniz. Sizinle birlikte 1071 gidişatı, şirketlerin sistemi “GNU/Linux” diye adlandırarak daha 1072 fazla kâr edeceği bir noktaya getirebiliriz.</p> 1073 </dd> 1074 1075 <dt id="reserve">“GNU/Linux” ismini, tamamen özgür yazılımlardan oluşan 1076 dağıtımlara saklamak daha iyi olmaz mı? Ne de olsa GNU'nun ideali de 1077 budur. <span class="anchor-reference-id">(<a 1078 href="#reserve">#reserve</a>)</span></dt> 1079 1080 <dd> 1081 GNU/Linux sistemine özgür olmayan yazılımların eklenmesine yönelik uygulama 1082 topluluğumuz için büyük bir sorundur. Bu, kullanıcılara, özgür olmayan 1083 yazılımların kabul edilebilir olduğunu ve bunları kullanmanın 1084 “Linux”un ruhunun parçası olduğunu öğretir. Birçok 1085 “Linux” Kullanıcı Grubu, amaçlarının bir parçası olarak 1086 kullanıcılara özgür olmayan eklentileri kullanmalarında yardımcı 1087 olmaktadır. Hatta bunlar satıcıları davet edip satış tanıtımı yapmalarına da 1088 izin vermektedirler. Bu gruplar GNU/Linux kullanıcılarına “yardım 1089 etmeyi” (buna özgür olmayan uygulamaları ve sürücüleri kullanmada 1090 yardımcı olmak da dahildir) veya özgürlüğü feda ederek de olsa sistemi 1091 popüler hale getirmeyi amaç edinmişlerdir. 1092 <p> 1093 Soru bu durumu nasıl değiştirebilirizdir.</p> 1094 <p> 1095 Linux ile birlikte GNU'yu kullanan topluluğun çoğu üyesi, kullandıkları 1096 sistemin ne olduğunun farkında olmadığından, saflığını yitirmiş bu 1097 sürümleri, “Bunlar aslında GNU değildir,” diyerek reddetmemiz, 1098 kullanıcıların özgürlüğe daha fazla değer vermesini sağlamaz. Kullanıcılar 1099 kastedilen mesajı almayacaklardır. Verecekleri cevap, “Biz bu 1100 sistemlerin GNU olduğunu hiç bilmiyorduk ki,” olacaktır.</p> 1101 <p> 1102 Kullanıcıların özgürlük ile olan bağlantıyı görmelerini sağlamak için 1103 tutulacak yol bunun tam tersidir: Yani onları bütün bu sistem sürümlerinin 1104 <em>gerçekten de</em> birer GNU sürümü olduğu ve bütün bu sürümlerin, özel 1105 olarak kullanıcıların özgürlüğü için var olan bir sistem üzerine kurulu 1106 olduğu konusunda bilgilendirmek... Bu anlayış sayesinde kullanıcılar, özgür 1107 olmayan yazılımları içeren dağıtımların doğru ve uygun birer “Linux 1108 sürümü” olduğunu düşünmek yerine, bunların bozulmuş, saflığını 1109 yitirmiş birer GNU sürümü olduğunu kavrayacaklardır.</p> 1110 <p> 1111 Sistemi GNU/Linux olarak adlandıran ve faaliyetlerinde GNU Projesi'nin 1112 ideallerini temel alan GNU/Linux Kullanıcı Grupları kurmak epey faydalı 1113 olacaktır. Eğer çevrenizdeki Linux Kullanıcı Grubu, yukarıda tarif edilen 1114 ilkelere ilişkin eksiklikler taşıyorsa, bu grubun eğilimlerini (ve adını) 1115 değiştirmek için grup içinde etkinlik yürütmenizi ya da yeni bir grup 1116 oluşturmanızı öneriyoruz. Daha üstünkörü hedeflere odaklanmış insanların 1117 kendi görüşlerini savunmaya hakları vardır, fakat onların sizi de 1118 sürüklemesine izin vermeyin!</p> 1119 </dd> 1120 1121 <dt id="gnudist">Neden Linux'un bir GNU dağıtımını (sic) üretip bunu GNU/Linux olarak 1122 adlandırmıyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a 1123 href="#gnudist">#gnudist</a>)</span></dt> 1124 1125 <dd> 1126 Bütün “Linux” dağıtımları, aslında çekirdek olarak Linux'u 1127 kullanan birer GNU sistemi sürümüdür. “GNU/Linux” teriminin 1128 amacı, bu hususu anlatmaktır. Yeni bir dağıtım geliştirmek ve bunu yalnızca 1129 “GNU/Linux” diye adlandırmak, vurgulamak istediğimiz hususu 1130 bulanıklaştırır. 1131 <p> 1132 Bir GNU/Linux dağıtımı geliştirmek konusuna gelirsek, ki bunu daha önce 1133 Debian GNU/Linux'un ilk geliştirilme aşamalarını fonladığımız zamanlarda 1134 yapmıştık... Bunu yeniden yapmak artık pek faydalı görünmüyor. Böyle bir 1135 çaba fazlasıyla iş yükü getirecek ve yeni dağıtım öteki dağıtımlara kıyasla 1136 belirgin pratik avantajlar sağlamadığı sürece de hiç bir amaca hizmet 1137 etmeyecektir.</p> 1138 <p> 1139 Bunun yerine Trisquel ve Parabola gibi %100 özgür GNU/Linux dağıtımlarının 1140 geliştiricilerine yardımcı oluyoruz.</p> 1141 </dd> 1142 1143 <dt id="linuxgnu">Neden yalnızca “Linux GNU çekirdeğidir” deyip mevcut GNU/Linux 1144 sürümlerinden birini “GNU” adı altında yayınlamıyorsunuz? <span 1145 class="anchor-reference-id">(<a href="#linuxgnu">#linuxgnu</a>)</span></dt> 1146 1147 <dd> 1148 1992'de Linux'u GNU çekirdeği olarak benimsemek iyi bir fikir 1149 olabilirdi. GNU Hurd'u çalıştırmayı başarmamızın ne kadar süreceğini o zaman 1150 kavramış olsaydık, bunu yapabilirdik. (Ah! İşte öngörüsüzlük dedikleri...) 1151 <p> 1152 Eğer GNU/Linux'un var olan bir sürümünü alıp, onu “GNU” olarak 1153 yeniden etiketlemiş olsaydık, GNU sisteminin bir sürümünü yapıp, onu 1154 “Linux” olarak etiketlemek gibi olurdu bu. Böyle bir şey 1155 yapmamız doğru olmazdı ve biz de bu şekilde davranmak istemiyoruz.</p> 1156 </dd> 1157 1158 <dt id="condemn">İlk zamanlarda da GNU Projesi, Linux kullanımını kınayıp buna karşı çıkıyor 1159 muydu? <span class="anchor-reference-id">(<a 1160 href="#condemn">#condemn</a>)</span></dt> 1161 1162 <dd> 1163 Biz, Linux'u çekirdeğimiz olarak benimsemedik, fakat Linux'u kınayıp ona 1164 karşı da çıkmadık. 1993'te Debian GNU/Linux'un geliştirilmesini desteklemek 1165 için neler yapabileceğimizi tartışmaya başladık. Aynı zamanda, Linux ile 1166 kullanılmak üzere bazı GNU paketlerini değiştiren insanlarla işbirliği yapma 1167 yollarını da aradık. Bu insanların yaptığı değişiklikleri, standart 1168 sürümlere eklemek istedik, böylece bu GNU paketleri kurulur kurulmaz Linux 1169 ile birlikte çalışabileceklerdi. Fakat yapılanlar genellikle anlık 1170 değişikliklerdi ve taşınabilir özellikte değillerdi; bunların kurulum için 1171 temizlenmeleri gerekiyordu. 1172 <p> 1173 GNU paketleri üzerinde değişiklik yapan insanlar, bizimle işbirliği yapmaya 1174 pek yanaşmadılar. Hatta aralarından biri, bize GNU Projesi ile işbirliği 1175 yapıp yapmamayı umursamadığını, çünkü kendisinin bir “Linux 1176 kullanıcısı” olduğunu söyledi. Şaşkınlığa uğramıştık, çünkü GNU 1177 paketlerini başka sistemlere aktaran insanlar, yaptıkları değişikliklerin 1178 kurulabilir olması için genellikle bizimle çalışmak istiyorlardı. Ancak 1179 temelde GNU tabanlı bir sistem geliştiren bu insanlar, bizimle çalışmayı 1180 istemeyen ilk (hâlâ da neredeyse tek) grup oldu.</p> 1181 <p> 1182 İnsanların, GNU sisteminin bir sürümüne “Linux” adını 1183 verdiklerini ve bu kargaşanın çalışmalarımıza köstek olduğunu gösteren ilk 1184 deneyimdi bu bizim için.. Sisteme “GNU/Linux” demenizi istemek; 1185 bu soruna ve “Linux” şeklindeki yanlış adlandırmadan ötürü 1186 oluşan başka sorunlara karşı bizim verdiğimiz yanıttır.</p> 1187 </dd> 1188 1189 <dt id="wait">İnsanlardan GNU/Linux adını kullanmalarını istemekte neden bu kadar 1190 geciktiniz? <span class="anchor-reference-id">(<a 1191 href="#wait">#wait</a>)</span></dt> 1192 1193 <dd> 1194 <p>Aslında gecikmedik. Bu konu hakkında geliştiriciler ve dağıtıcılarla, 1994 1195 yılında özel görüşmeler yapmaya başladık ve 1996'da daha halka açık bir 1196 kampanya yürüttük. Gerekli olduğu sürece de devam edeceğiz.</p> 1197 </dd> 1198 1199 <dt id="allgpled">GNU/<i>ad</i> şablonunun bütün GPL'li programlara uygulanması gerekiyor mu? 1200 <span class="anchor-reference-id">(<a href="#allgpled">#allgpled</a>)</span></dt> 1201 1202 <dd> 1203 Biz, tek bir programı asla “GNU/<i>ad</i>” şablonuna göre 1204 adlandırmayız. Eğer bir program GNU paketi ise onu “GNU 1205 <i>ad</i>” şeklinde adlandırabiliriz. 1206 <p> 1207 GNU işletim sistemi, birçok farklı programdan oluşmuştur. GNU'daki bazı 1208 programlar GNU Projesi'nin bir parçası olarak yazılmıştır ya da özellikle 1209 sisteme katkı olarak sunulmuştur. Bunlar, GNU paketleridir. Biz de 1210 genellikle bunların adında “GNU” kelimesini kullanırız.</p> 1211 <p> 1212 Bir programı sisteme katkı olarak sunup bunu bir GNU paketi haline getirmek 1213 isteyip istemediğine karar vermek, tamamen o programın geliştiricisine 1214 kalmıştır. Eğer siz de bir program geliştirdiyseniz ve bunun bir GNU paketi 1215 haline gelmesini istiyorsanız, lütfen <a 1216 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine yazın. Böylece 1217 biz de programı değerlendirip, almak isteyip istemediğimize karar 1218 verebiliriz.</p> 1219 <p> 1220 GPL altında yayınlanmış tek tek her programa GNU ismini koymak adilce 1221 olmazdı. Eğer bir program yazar ve onu GPL altında yayınlarsanız, bu, onun 1222 GNU Projesi'nce yazıldığı ya da sizin onu bizim için yazdığınız anlamına 1223 gelmez. Örneğin Linux (çekirdek), GNU GPL altında yayınlandı, fakat Linus, 1224 bunu GNU Projesi’nin bir parçası olarak yazmamış, çalışmalarını bağımsız 1225 yürütmüştür. Eğer birşey GNU paketi değilse, ondan GNU Projesi'nin payına 1226 düşen de bir şey yoktur. Dolayısıyla da o programın ismine “GNU” 1227 takısı getirmek uygun olmaz.</p> 1228 <p> 1229 Buna karşıt olarak, içindeki her bir program için olmasa bile, bütün olarak 1230 GNU işletim sisteminde bir pay sahibi olmayı hak ediyoruz. Linux'a 1231 başlanmadan yıllar önce, 1984'ten itibaren gösterdiğimiz azim ve kararlılık 1232 sayesinde sistemin kendisi bir sistem olarak var olabilmiştir.</p> 1233 <p> 1234 Linux'un, içinde yer alarak popüler hale geldiği işletim sistemi, temelde 1235 GNU işletim sistemiyle aynıydı. Aslında tamamen aynı değildi, çünkü GNU 1236 işletim sistemi farklı bir çekirdeğe sahipti. Ama yine de çoğu yönden aynı 1237 sistemdi. Bu sistem, GNU'nun bir çeşitlemesi idi. Yani adı GNU/Linux 1238 sistemiydi.</p> 1239 <p> 1240 Linux, o sistemin türevlerinde, yani GNU/Linux sisteminin bugünkü 1241 sürümlerinde birincil olarak kullanılmaya devam ediyor. Bu sistemlere kimlik 1242 kazandıran bileşenler, bu sistemlerin merkezinde yer alan GNU ve 1243 Linux'tur. Tek başına sadece Linux değil.</p> 1244 </dd> 1245 1246 <dt id="unix">GNU, Unix'ten pek çok şey miras aldığına göre, isminde “Unix”i 1247 kullanarak ona bir pay vermesi gerekiyor mu? <span 1248 class="anchor-reference-id">(<a href="#unix">#unix</a>)</span></dt> 1249 1250 <dd> 1251 Aslında GNU Unix'ten hiçbir şey miras almamıştır. Unix, sahipli bir 1252 yazılımdı (hâlâ da öyle). Bu yüzden onun herhangi bir kodunu GNU içinde 1253 kullanmak yasa dışı olurdu. Esasında bu bir tesadüf değildir: GNU'yu 1254 geliştirmemizin nedenidir bu. Unix ya da o dönemdeki herhangi bir işletim 1255 sistemini kullanarak özgür olamayacağımız için, bu sistemlerin yerine 1256 koyabileceğimiz özgür bir sisteme gereksinim duyduk. Unix'ten herhangi bir 1257 programı, hatta bunların parçalarını dahi kopyalamazdık; her şeyin baştan 1258 yazılması gerekiyordu. 1259 <p> 1260 GNU'daki hiçbir kod, Unix'ten gelme değildir, fakat GNU Unix uyumlu bir 1261 sistemdir. Bu yüzden, GNU içindeki birçok düşünce ve özellik, Unix'ten 1262 gelmektedir. Açılımı “GNU's Not Unix” (GNU Unix Değildir) olan 1263 “GNU” ismi, bu miras karşılığında Unix'e bir pay vermenin mizahi 1264 bir yoludur. Bu isim belirlenirken, 70'lerde başlamış bir hacker geleneği 1265 olan, kendini tekrar eden isimler türetme uygulamasına bağlı kalınmıştır.</p> 1266 <p> 1267 Bu şekilde kendini tekrar eden isimlere ilk örnek TINT idi, (“TINT Is 1268 Not TECO” — TINT TECO Değildir). TINT'in yazarı, TECO'yu başka 1269 bir şekilde kodlamıştı (zaten farklı sistemler için pek çok farklı kodlama 1270 örneği vardı), fakat ona “<em>falanca</em> TECO” gibi sıkıcı bir 1271 ad vermektense, akıllıca ve eğlenceli bir isim tasarladı. (Hackin 1272 [üstatlığın] anlamı da budur zaten: <a 1273 href="https://stallman.org/articles/on-hacking.html">oyunbaz bir zeka</a>.)</p> 1274 <p> 1275 Başka hackerlar da bu isme bayıldılar, biz de bu yaklaşımı taklit 1276 ettik. Mevcut başka programlara çok benzeyen bir programı sıfırdan 1277 yazıyorsanız, (o programın ismine “Klever” diyelim), ona 1278 “MINK is not Klever” (MINK Klever Değildir) gibi kendini tekrar 1279 eden bir ad verebilirsiniz. Aynı ruhla biz de Unix yerine yaptığımız sistemi 1280 “GNU's Not Unix” (GNU Unix Değildir) diye adlandırdık.</p> 1281 <p> 1282 Tarihsel olarak, Unix'i geliştiren AT&T Unix'e benzeyen bir sistemin 1283 isminde, bu sistem % 99 Unix'ten kopyalanmış bile olsa, “Unix” 1284 kelimesinin kullanılması suretiyle kendisine bir pay verilmesini 1285 istemiyordu. Hatta AT&T bu yolla kendisine pay veren herkesi dava 1286 açmakla tehdit ediyordu. Bu nedenle Unix'in değişikliğe uğratılmasıyla 1287 ortaya çıkmış bütün sürümler (hepsi de sahiplidir, tıpkı Unix gibi), 1288 kendilerine “Unix” kelimesini içermeyen farklı isimler 1289 seçmişlerdir.</p> 1290 </dd> 1291 1292 <dt id="bsd">“GNU/BSD” de dememiz gerekir mi? <span 1293 class="anchor-reference-id">(<a href="#bsd">#bsd</a>)</span></dt> 1294 1295 <dd> 1296 BSD sistemlerini (FreeBSD, vb.) “GNU/BSD” sistemleri olarak 1297 isimlendirmiyoruz, çünkü bu terim, BSD sistemlerinin tarihiyle uyuşmuyor. 1298 <p> 1299 BSD sistemi, 80'li yıllarda, özgür olmayan bir yazılım olarak UC Berkeley 1300 tarafından geliştirildi ve 90'lı yıllarda özgür hale geldi. Bugün var olan 1301 özgür bir işletim sistemi çok büyük bir olasılıkla ya GNU sisteminin ya da 1302 BSD sisteminin bir çeşitlemesidir.</p> 1303 <p> 1304 İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi, GNU'nun bir çeşitlemesi olup 1305 olmadığını soruyorlar. Değildir. BSD geliştiricileri, GNU Projesi örneğinden 1306 esinlenerek kodlarını birer özgür yazılım haline getirmeye karar 1307 vermişlerdir. GNU gönüllülerinin açık açık yaptığı çağrılar, onların kodları 1308 özgürleştirmeye başlamak için ikna olmalarını sağlamıştır. Fakat BSD kodları 1309 GNU'nunkiler ile pek örtüşmez.</p> 1310 <p> 1311 Tıpkı GNU sistemi ve bunun çeşitlemelerinin bazı BSD programlarını 1312 kullanması gibi, BSD sistemleri de bugün bazı GNU paketlerini 1313 kullanmaktadır. Fakat, bütün olarak bakılırsa, bunlar ayrı ayrı evrilmiş iki 1314 farklı sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazıp GNU sistemine 1315 eklemediler, bu yüzden GNU/BSD gibi bir isim duruma uygun değildir.</p> 1316 <p> 1317 GNU/Linux ve GNU arasındaki bağlantı daha yakındır ve bu yüzden 1318 “GNU/Linux” ismi sistemin adı olmaya uygundur.</p> 1319 <p> 1320 GNU'nun, NetBSD çekirdeğini kullanan bir sürümü vardır. Geliştiricileri, onu 1321 “Debian GNU/NetBSD” olarak isimlendiriyorlar, fakat NetBSD 1322 sadece çekirdekten ibaret olmayan eksiksiz bir sistem olduğu için 1323 “GNU/NetBSDçekirdeği” daha doğru olacaktır. Sistemin büyük kısmı 1324 GNU/Linux sistemi ile aynı olduğu için, buna bir BSD sistemi denemez.</p> 1325 </dd> 1326 1327 <dt id="othersys">Eğer GNU araçlarını Windows üzerine kurarsam, bu benim bir GNU/Windows 1328 sistemi kullandığım anlamına mı gelir? <span class="anchor-reference-id">(<a 1329 href="#othersys">#othersys</a>)</span></dt> 1330 1331 <dd> 1332 <p> 1333 “GNU/Linux” ile kastettiğimiz durumla aynı şey değildir bu. GNU 1334 araçları GNU yazılımlarının birer parçasıdır. GNU yazılımları da GNU 1335 sisteminin bir parçasıdır. Bunların altında ise GNU ile ortak hiçbir kod 1336 içermeyen bambaşka bir işletim sistemi olacaktır. Neticede bu durum, 1337 GNU/Linux'tan tamamen farklıdır.</p> 1338 </dd> 1339 1340 <dt id="justlinux">Linux, GNU'suz kullanılamaz mı? <span class="anchor-reference-id">(<a 1341 href="#justlinux">#justlinux</a>)</span></dt> 1342 1343 <dd> 1344 <p> 1345 Linux bazı cihazlarda kendisi tarafından veya başka küçük programlarla 1346 kullanılır. Bu küçük yazılım sistemleri GNU/Linux sisteminden çok 1347 uzak. Kullanıcılar bunları PC'lere yüklemezler, örneğin; onları oldukça 1348 heves kırıcı bulurlar. Bu küçük platformların GNU/Linux'tan ne kadar farklı 1349 olduğunu göstermek için bu cihazların sadece Linux çalıştırdığını söylemek 1350 faydalıdır.</p> 1351 </dd> 1352 1353 <dt id="howmuch">Sistemin GNU/Linux olması için GNU sisteminin ne kadarına ihtiyaç var? <span 1354 class="anchor-reference-id">(<a href="#howmuch">#howmuch</a>)</span></dt> 1355 1356 <dd> 1357 “Ne kadar” anlamlı bir soru değil çünkü GNU sisteminin kesin 1358 sınırları yok. 1359 <p> 1360 GNU, bir topluluk tarafından sürdürülen bir işletim sistemidir. Yalnızca GNU 1361 yazılım paketlerinden (belirli bir listeye sahip olduğumuz) çok daha 1362 fazlasını içerir ve insanlar sürekli olarak daha fazla paket ekler. Bu 1363 değişikliklere rağmen GNU sistemi olarak kalır ve bunu GNU/Linux yapmaya 1364 zorlayan bir Linux ekler. GNU sisteminin bir parçasını kullanıyor ve parçayı 1365 atlarsanız “ne kadar” kullandığınızı söylemenin anlamlı bir yolu 1366 yoktur.</p> 1367 <p> 1368 Paket seviyesine bakarsak Linux, GNU/Linux sisteminde önemli bir 1369 pakettir. Önemli bir GNU paketinin dahil edilmesi, eşit söz talebimizi haklı 1370 çıkarmak için yeterlidir. 1371 </p> 1372 </dd> 1373 1374 <dt id="linuxsyswithoutgnu">GNU olmadan tam Linux sistemleri [sic] var mı? <span 1375 class="anchor-reference-id">(<a 1376 href="#linuxsyswithoutgnu">#linuxsyswithoutgnu</a>)</span></dt> 1377 1378 <dd> 1379 GNU değil, Linux içeren bütün sistemler var; Android bir örnektir. Ancak 1380 “Linux” sistemleri olarak adlandırmak bir hatadır, tıpkı GNU'yu 1381 bir “Linux” sistemi olarak adlandırmak gibi bir hatadır. 1382 <p> 1383 Android, GNU/Linux sisteminden çok farklı çünkü ikisinin ortak kodu çok 1384 az. Aslında,ortak olan tek şey Linux'tur.</p> 1385 <p> 1386 Tüm GNU/Linux sistemini Linux olarak adlandırırsanız “Android, Linux 1387 içerir ancak Linux değildir çünkü her zamanki Linux [sic] kütüphanelerine ve 1388 yardımcı programlarına sahip değildir [GNU sistemi anlamına gelir].”</p> 1389 <p> 1390 Android, GNU/Linux'un yaptığı kadar Linux içerir. Sahip olmadığı şey GNU 1391 sistemi. Android bunu oldukça farklı çalışan Google yazılımı ile 1392 değiştirir. Android'i GNU/Linux'tan farklı kılan şey GNU'nun olmamasıdır.</p> 1393 </dd> 1394 1395 <dt id="usegnulinuxandandroid">GNU/Linux kullanmak ve Android kullanmak demekse “Linux” 1396 kullanmak doğru mu? <span class="anchor-reference-id">(<a 1397 href="#usegnulinuxandandroidlinuxsyswithoutgnu">#usegnulinuxandandroidlinuxsyswithoutgnu</a>)</span></dt> 1398 1399 <dd> 1400 Alakası yok. Bu kullanım o kadar zorlama ki insanlar amaçlanan anlamı 1401 anlamayacaklar. 1402 <p> 1403 Halk, Android'i “Linux” olarak kullanmaktan bahsetmeyi çok garip 1404 bulacak. Sohbet etmek gibi bir şey, daha sonra kişinin bağırsaklarıyla veya 1405 kişinin dolaşım sistemi ile konuştuğunu söylemek gibi.</p> 1406 <p> 1407 Halk, Linux'u gerçekte GNU/Linux iken her zamanki yanlış anlama yoluyla 1408 kullanma fikrini anlaya<em>cak</em>tır: Tüm sistemi “Linux” 1409 olarak düşünmek.</p> 1410 <p> 1411 Android kullanımı ve GNU/Linux kullanımı, araba kullanmak ve bisiklet sürmek 1412 kadar farklıdır. İlk ikisinin de Linux içerdiği gerçeğinin onları 1413 kullanmakla alakasızdır, tıpkı bir otomobilin ve bir bisikletin her ikisinin 1414 de bir metal yapısına sahip olması onlrı kullanmakla alakasız olması 1415 gibi. Araba ve bisiklet kullanmak hakkında konuşmak istiyorsanız 1416 “metal nesnelere binmek”ten söz etmezsiniz (okuyucu ile oyun 1417 oynamadığınız sürece). “Arabaları ve bisikletleri kullanmak” 1418 dersiniz. Aynı şekilde GNU/Linux ve Android kullanımı hakkında konuşmanın 1419 net yolu; “GNU/Linux ve Android kullanmak” demektir.</p> 1420 </dd> 1421 1422 <dt id="helplinus">Neden sistemi “Linux” olarak isimlendirip, Linus Torvalds'ın, 1423 topluluğumuzdaki medya maymunu imajını güçlendirmiyoruz? <span 1424 class="anchor-reference-id">(<a href="#helplinus">#helplinus</a>)</span></dt> 1425 1426 <dd> 1427 Linus Torvalds, kendi amaçları için bir “medya maymunu”dur (bu 1428 tabir başka insanların seçimi, bizim değil). Onun amacı, sistemi daha 1429 popüler hale getirmektir ve sistemin topluluk açısından değerinin, sırf 1430 sunduğu pratik getirilerde yattığına inanır: Yani Güç, güvenilirlik ve kolay 1431 erişilebilirlik... O hiç bir zaman, etik bir ilke olarak <a 1432 href="/philosophy/why-free.html">işbirliği özgürlüğü</a>nü savunmadı. Bu 1433 yüzden de insanlar “Linux” ismini bu ilkeyle bağdaştırmıyor. 1434 <p> 1435 Linus, özgür yazılım hareketinin ideallerini paylaşmadığını açık açık ifade 1436 etti. İşinde yıllarca özgür olmayan yazılımlar geliştirdi (bunları da 1437 “Linux”World Show'da geniş bir dinleyici kitlesine açıkladı) ve 1438 Linux'un (çekirdek) geliştiricilerini, bu çekirdek üzerinde çalışabilmeleri 1439 için kendisiyle birlikte özgür olmayan yazılımlar kullanmaya çağırdı. Hatta 1440 daha da ileri gidip, teknik çalışmalarımızın toplumsal sonuçlarını göz önüne 1441 almamız gerektiğini söyleyen mühendis ve bilim insanlarını azarladı. Bu da 1442 aslında toplumun, atom bombasının geliştirilmesinden çıkardığı dersi 1443 reddetmek demektir.</p> 1444 <p> 1445 Öğrenmek ve eğlenmek güdüsüyle özgür bir program yazmakta hiç bir yanlış yön 1446 yoktur. Bu nedenle Linus'un yazmış olduğu çekirdek, topluluğumuz için önemli 1447 bir katkıdır. Fakat bu güdüler, eksiksiz bir sistemin (GNU/Linux) var oluş 1448 nedenini açıklayamayacağı gibi, gelecekteki özgürlüğümüzü güvence altına da 1449 almayacaktır. Halk, bunu bilmelidir. Linus'un görüşlerini yaymaya hakkı 1450 vardır. Fakat insanlar, söz konusu işletim sisteminin, Linus'un 1451 görüşlerinden değil, özgürlük ideallerinden doğduğunu bilmelidir.</p> 1452 </dd> 1453 1454 <dt id="claimlinux">Linus Torvalds'ın çalışmalarını GNU olarak nitelendirmemiz yanlış olmaz mı? 1455 <span class="anchor-reference-id">(<a 1456 href="#claimlinux">#claimlinux</a>)</span></dt> 1457 1458 <dd> 1459 <p> 1460 Yanlış olur, dolayısıyla biz öyle nitelendirmiyoruz. Torvalds'ın çalışması 1461 Linux'tur (çekirdek). Biz bu çalışmayı GNU Projesi'ne atfetmemeye veya bunu 1462 “GNU” olarak nitelendirmemeye özen gösteriyoruz. Biz tüm 1463 sistemden söz ederken “GNU/Linux” adını kullanarak onun emeğini 1464 takdir ediyoruz.</p> 1465 </dd> 1466 1467 1468 <dt id="linusagreed">Linus Torvalds Linux'un yalnızca çekirdek olduğu düşüncesine katılıyor mu? 1469 <span class="anchor-reference-id">(<a 1470 href="#linusagreed">#linusagreed</a>)</span></dt> 1471 1472 <dd> 1473 <p>Bunu başlangıçta kabul ediyordu. “<a 1474 href="https://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">En 1475 eski Linux sürüm notlarında</a> şöyle der:</p> 1476 <blockquote><p> 1477 Linux ile kullanılan araçların büyük bölümü GNU yazılımı olup bunlar GNU 1478 copyleft lisansı altındadır. Bu araçlar dağıtımın içinde yer almaz. Daha 1479 fazla bilgi için bana (veya GNU'ya) sorun. 1480 </p></blockquote> 1481 </dd> 1482 1483 <dt id="finishhurd">Neden GNU Hurd çekirdeğini bitirmiyor, GNU sistemini bir bütün olarak 1484 yayımlamıyor ve GNU/Linux olarak adlandırılacak soruyu unutmuyorsunuz? <span 1485 class="anchor-reference-id">(<a href="#finishhurd">#finishhurd</a>)</span></dt> 1486 1487 <dd> 1488 Hangi çekirdeğin kullanılacağına bakılmaksızın GNU işletim sistemi için 1489 takdir istiyoruz. 1490 1491 <p>GNU Hurd'un Linux ile rekabet edebilecek kadar iyi çalışmasını sağlamak 1492 büyük bir iş olacaktır ve bu açıkça gerekli değildir. Bir çekirdek olarak 1493 Linux'ta etik olarak yanlış olan tek şey, aygıt yazılımı blob'unun 1494 eklenmesidir; bu sorun için en iyi çözüm,<a 1495 href="https://fsf.org/campaigns/priority-projects"> blob'lar için özgür 1496 ikameler geliştirmektir</a>.</p> 1497 </dd> 1498 1499 <dt id="lost">Savaş zaten kaybedildi. Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O 1500 halde neden hâlâ bunu düşünüp duruyoruz? <span 1501 class="anchor-reference-id">(<a href="#lost">#lost</a>)</span></dt> 1502 1503 <dd> 1504 <p> 1505 Bu bir savaş değil. Bir eğitim seferberliği... Sisteme ne ad vereceğimiz, 1506 yalnızca “toplum” tarafından bir anda alınabilecek tek bir karar 1507 değildir: Her insan, her kuruluş hangi ismi kullanacağına kendisi karar 1508 verebilir. Başkalarının “GNU/Linux” demesini sağlayamazsınız, 1509 ama sisteme kendiniz “GNU/Linux” demeye karar 1510 verebilirsiniz. Böyle yaparak da başkalarını eğitmeye yardımcı olmuş 1511 olursunuz.</p> 1512 </dd> 1513 1514 <dt id="whatgood">Toplum kararını verdi. Biz de bunu değiştiremeyiz. O halde 1515 “GNU/Linux” dememin ne faydası var? <span 1516 class="anchor-reference-id">(<a href="#whatgood">#whatgood</a>)</span></dt> 1517 1518 <dd> 1519 <p> 1520 Bu, ya hep ya hiç durumu değildir: doğru-yanlış bilgiler öyle ya da böyle 1521 farklı kişilerce yayılıyor. Eğer siz sisteme “GNU/Linux” 1522 derseniz, sistemin doğru geçmişini, kökenini ve var olma nedenini 1523 öğrenmeleri konusunda başkalarına yardımcı olmuş olursunuz. Yanlış 1524 adlandırmayı her yerde tek başınıza, bizim düzelttiğimizden daha fazla 1525 düzeltemezsiniz, ama yardım edebilirsiniz. Eğer yalnızca birkaç yüz insan, 1526 sizin “GNU/Linux” terimini kullandığını görürse, önemli sayıda 1527 insanı, çok az çaba ile, eğitmiş olursunuz. Onlardan bazıları da, bu doğruyu 1528 başkalarına yayar.</p> 1529 </dd> 1530 1531 <dt id="explain">Sisteme “Linux” desek ve insanlara on dakikalık bir açıklama ile 1532 sistemin gerçek kökenini öğretsek daha iyi olmaz mı? <span 1533 class="anchor-reference-id">(<a href="#explain">#explain</a>)</span></dt> 1534 1535 <dd> 1536 Eğer başkalarına bu yolla açıklama yaparak bize yardım ederseniz, çabanızı 1537 takdir ederiz, fakat bu en iyi yöntem olmaz. Bu, sistemi 1538 “GNU/Linux,” olarak isimlendirmek kadar etkili olmayacak ve 1539 zamanınızı verimsiz kullanmanıza yol açacaktır. 1540 <p> 1541 Etkisizdir, çünkü zihinlere yerleşmez ve tabii ki başkalarına 1542 iletilemez. Açıklamanızı dinleyen kimi insanlar sizi dikkate alacak, hatta 1543 sistemin kökenine ilişkin doğru resmi yakalayacaklardır. Ama kendileri 1544 sistemden bahsederken sizin açıklamanızı başkalarına da aktaracakları pek 1545 muhtemel değil. Büyük ihtimalle kendileri de sisteme yalnızca 1546 “Linux” diyeceklerdir. Özellikle böyle bir niyetleri olmasa da 1547 yanlış resmin yayılmasına yardımcı olacaklardır.</p> 1548 <p> 1549 Etkisizdir çünkü çok daha fazla zaman alır. “GNU/Linux” deyip 1550 yazmak günde sadece birkaç saniyenizi alacaktır, dakikalarınızı değil. Bu 1551 yolla daha fazla insana ulaşma şansınız olur. Yazarken ve söylerken Linux ve 1552 GNU/Linux'u birbirinden ayırmak GNU Projesi’ne etkili bir biçimde yardım 1553 etmenin en kolay yoludur.</p> 1554 </dd> 1555 1556 <dt id="treatment">Bazı insanlar, sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizinle alay 1557 ediyorlar. Neden kendinizi bu muameleye maruz bırakıyorsunuz? <span 1558 class="anchor-reference-id">(<a href="#treatment">#treatment</a>)</span></dt> 1559 1560 <dd> 1561 Sisteme “Linux” demek, insanlara sistemin geçmişi ve varoluş 1562 nedeni hakkında yanlış bir izlenim veriyor. İsteğimizle alay eden insanlar 1563 büyük ihtimalle bahsettiğimiz o yanlış resmi almışlardır. Bizim yaptığımız 1564 çalışmaların aslında Linus tarafından yapıldığını zannediyorlar, bu yüzden 1565 de emeğimizin takdir edilmesini istediğimizde bize gülüyorlar. Eğer doğruyu 1566 bilselerdi, muhtemelen gülmezlerdi. 1567 <p> 1568 Neden insanların bazen bizimle alay etmesine sebep olan bir istekte bulunma 1569 riskini göze alıyoruz? Çünkü bunun genellikle GNU Projesi'ne faydası dokunan 1570 sonuçları oluyor. Amacımıza ulaşmak için hak etmediğimiz bir muameleye maruz 1571 kalma riskini kabulleniyoruz.</p> 1572 <p> 1573 Eğer böyle beklenmedik derecede haksız bir durumun ortaya çıktığını 1574 görürseniz, lütfen elinizi kolunuzu bağlayıp oturmayın. Size gülen insanlara 1575 gerçek tarihi anlatın. İstediğiniz şeyin dayanağı olduğunu gördüklerinde, 1576 birazcık mantık sahibi olanlar gülmeyi keseceklerdir.</p> 1577 </dd> 1578 1579 <dt id="alienate">Bazıları sisteme GNU/Linux demelerini istediğinizde sizi suçluyorlar. Onları 1580 kendinizden uzaklaştırarak kaybetmiyor musunuz? <span 1581 class="anchor-reference-id">(<a href="#alienate">#alienate</a>)</span></dt> 1582 1583 <dd> 1584 Pek sayılmaz. Sistemi geliştirmedeki rolümüzü takdir etmeyen insanlar bize 1585 yardım etmek için muhtemelen önemli bir çaba sarf etmeyecektir. Eğer bunlar, 1586 özgür yazılımlar yayınlamak gibi, bizim amaçlarımızı ilerletecek şekilde 1587 çalışıyorlarsa da, bu büyük ihtimalle biz istediğimiz için değil, başka 1588 ilgisiz sebeplerden dolayıdır. Aynı zamanda, bizim yaptığımız çalışmaları 1589 başka birilerine atfetme alışkanlığını diğer insanlara da aşılayarak, başka 1590 insanlardan yardım alma olanaklarımızı da sekteye uğratıyorlar. 1591 <p> 1592 Zaten işbirliği yapmaya pek de niyetli olmayanları kendimizden uzaklaştırmak 1593 konusunda endişe etmenin de bir manası yoktur. Büyük bir problemi yaymaya 1594 devam eden insanları kızdıracağız korkusuyla bu problemi düzeltmekten geri 1595 durmamız kendi kendimizi baltalamamız demek olacaktır. Bu sebeple, yanlış 1596 adlandırmayı düzeltme çabalarımızı sürdüreceğiz.</p> 1597 </dd> 1598 1599 <dt id="rename">Ne katkıda bulunmuş olursanız olun, işletim sisteminin ismini değiştirmek 1600 meşru mudur? <span class="anchor-reference-id">(<a 1601 href="#rename">#rename</a>)</span></dt> 1602 1603 <dd> 1604 <p> 1605 Biz hiç bir şeyin ismini değiştirmiyoruz. Biz 1983 yılında sistemi 1606 duyurduğumuzdan beri bunu “GNU” olarak isimlendiriyoruz. Yanlış 1607 olan, sistemin adını “Linux” olarak değiştirmeye çalışan 1608 insanların yaptıklarıdır.</p> 1609 </dd> 1610 1611 <dt id="force">İnsanlara sistemi “GNU/Linux” diye isimlendirmelerini dayatmak 1612 yanlış değil mi? <span class="anchor-reference-id">(<a 1613 href="#force">#force</a>)</span></dt> 1614 1615 <dd> 1616 <p> 1617 İnsanlara bunu dayatmak yanlış olurdu. Zaten biz de böyle bir şeye 1618 kalkışmıyoruz. Biz sisteme “GNU/Linux” diyoruz ve sizden de 1619 böyle demenizi talep ediyoruz.</p> 1620 </dd> 1621 1622 <dt id="whynotsue">Niçin bütün sistemi “Linux” olarak isimlendiren insanları dava 1623 etmiyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a 1624 href="#whynotsue">#whynotsue</a>)</span></dt> 1625 1626 <dd> 1627 <p> 1628 Dava açmak için yasal zemin yok, fakat biz ifade özgürlüğüne inanan insanlar 1629 olarak, böyle bir davranışa girmek istemezdik zaten. Biz insanlardan sisteme 1630 “GNU/Linux” demelerini, doğrusu bu olduğu için istiyoruz.</p> 1631 </dd> 1632 1633 <dt id="require">İnsanların sistemi “GNU” diye isimlendirmesini zorunlu kılacak 1634 bir ifadeyi GNU GPL’ye yerleştirmeniz gerekmiyor mu? <span 1635 class="anchor-reference-id">(<a href="#require">#require</a>)</span></dt> 1636 1637 <dd> 1638 <p> 1639 GNU GPL'nin amacı, özgür yazılımların sahipli sürümlerini üretenlere karşı 1640 kullanıcıların özgürlüğünü korumaktır. Sistemi “Linux” olarak 1641 isimlendiren kullanıcıların, özgür olmayan yazılımları GNU/Linux 1642 sistemlerine dahil etmek ya da bu iş için özgür olmayan yazılımlar 1643 geliştirmek gibi, kullanıcıların özgürlüklerini sınırlayıcı şeyler yaptığı 1644 doğrudur. Ama yalnızca sistemi “Linux” olarak isimlendirmek, tek 1645 başına, kullanıcıların özgürlüklerini elinden almaz. GPL'nin, insanlara 1646 sistem için kullanacakları isim konusunda kısıtlamalar getirmesi uygun 1647 olmaz.</p> 1648 </dd> 1649 1650 <dt id="BSDlicense">Özgün BSD lisansı’nda, California Üniversitesi’nin emeğinin takdir 1651 edilmesini sağlamak için reklam zorunluluğu getirilmek istenmesine karşı 1652 çıktınız. Şimdi GNU Projesi'nde kendi emeğinizin takdir edilmesini istemeniz 1653 ikiyüzlü bir davranış değil mi? <span class="anchor-reference-id">(<a 1654 href="#BSDlicense">#BSDlicense</a>)</span></dt> 1655 1656 <dd> 1657 GNU/Linux ismini bir lisans gereksinimi haline getirmek ikiyüzlü bir 1658 davranış olurdu. Biz de bunu yapmıyoruz zaten. Biz sizden sadece 1659 hakkettiğimiz payı vermenizi <em>istiyoruz</em>. 1660 1661 <p> 1662 Lütfen <a href="/licenses/bsd.html"> en az iki farklı BSD lisansı</a> 1663 olduğunu unutmayın. Netlik için lütfen hangisi olduğunu belirtmeden 1664 “BSD” lisansı terimini kullanmayın.</p> 1665 </dd> 1666 1667 <dt id="deserve">GNU GPL'e, insanların sisteme “GNU” demelerini zorunlu kılacak 1668 bir ifade yerleştirmediniz. O yüzden her şeyi hak ediyorsunuz. Peki şimdi ne 1669 diye şikayet ediyorsunuz? <span class="anchor-reference-id">(<a 1670 href="#deserve">#deserve</a>)</span></dt> 1671 1672 <dd> 1673 Bu soru, son derece tartışmalı bir genel etik önermeyi doğru varsayıyor: 1674 Buna göre eğer insanlar sizi kendilerine adil davranmaya zorlamazsa, 1675 onlardan istediğiniz kadar faydalanmaya hak kazanmış oluyorsunuz. Başka bir 1676 deyişle bu önerme, güçlü olan haklıdır sözünü savunuyor. 1677 <p> 1678 Umarız siz de bizim gibi, bu önermeye karşı çıkıyorsunuzdur.</p> 1679 </dd> 1680 1681 <dt id="contradict">Birçok insanın inandığı şeyle ters düşmeseniz daha iyi olmaz mıydı? <span 1682 class="anchor-reference-id">(<a href="#contradict">#contradict</a>)</span></dt> 1683 1684 <dd> 1685 Yanlış yola sevk edilmiş insanların sayısı ne kadar fazla olursa olsun, 1686 onlarla beraber yürüyebileceğimizi düşünmüyoruz. Umarız siz de hakikatin 1687 önemli olduğuna karar verirsiniz. 1688 <p> 1689 Biz daha en başta, özel mülk yazılımların meşru ve makul olduğuna duyulan ve 1690 pek çok insan tarafından paylaşılan inancı reddetmeseydik asla özgür bir 1691 işletim sistemi geliştiremezdik.</p> 1692 </dd> 1693 1694 <dt id="somanyright">Çoğu kimsenin, sistemi “Linux” olarak adlandırması, bu 1695 isimlendirmeyi doğru kılmaz mı? <span class="anchor-reference-id">(<a 1696 href="#somanyright">#somanyright</a>)</span></dt> 1697 1698 <dd> 1699 <p> 1700 Biz bir yanlışın popülerlik derecesinin, onu bir hakikat haline getirdiğini 1701 düşünmüyoruz.</p> 1702 </dd> 1703 1704 <dt id="knownname">Sistemi çoğu kullanıcının zaten bildiği bir adla çağırmak daha iyi değil mi? 1705 <span class="anchor-reference-id">(<a 1706 href="#knownname">#knownname</a>)</span></dt> 1707 1708 <dd> 1709 <p> 1710 Kullanıcılar öğrenemezler. “GNU/Linux”, “Linux” 1711 içerdiğinden ne hakkında bahsettiğinizi anlayacaklardır. Arada bir 1712 “(çoğu zaman hatalı bir şekilde ‘Linux’ olarak 1713 adlandırılır)” eklerseniz hepsi anlar.</p> 1714 </dd> 1715 1716 <dt id="winning">Birçok insan doğru-yanlış tartışmaları ile değil, neyin kullanışlı olduğuyla 1717 veya kimin kazandığıyla ilgileniyor. Onların desteğini almak için farklı bir 1718 yol izleseniz olmaz mıydı? <span class="anchor-reference-id">(<a 1719 href="#winning">#winning</a>)</span></dt> 1720 1721 <dd> 1722 Neyin kullanışlı olduğuyla ya da kimin kazandığıyla ilgilenmek hayata karşı 1723 ahlak dışı bir bakış açısıdır. Özgür olmayan yazılımlar bu ahlak dışı 1724 yaklaşımın bir örneğidir ve bundan beslenmektedirler. Bu yüzden uzun vadede 1725 bu yaklaşıma boyun eğmek, kendi kendimizi baltalamak demek olacaktır. Neyin 1726 doğru, neyin yanlış olduğunu ifade etmeye devam edeceğiz. 1727 <p> 1728 Umarız siz, doğru ve yanlışı önemseyenlerdensinizdir.</p> 1729 </dd> 1730 1731 </dl> 1732 </div> 1733 1734 <div class="translators-notes"> 1735 1736 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 1737 </div> 1738 </div> 1739 1740 <!-- for id="content", starts in the include above --> 1741 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 1742 <div id="footer" role="contentinfo"> 1743 <div class="unprintable"> 1744 1745 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 1746 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 1747 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 1748 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 1749 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 1750 gönderin.</p> 1751 1752 <p> 1753 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 1754 replace it with the translation of these two: 1755 1756 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 1757 translations. However, we are not exempt from imperfection. 1758 Please send your comments and general suggestions in this regard 1759 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 1760 1761 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 1762 1763 <p>For information on coordinating and contributing translations of 1764 our web pages, see <a 1765 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 1766 README</a>. --> 1767 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 1768 önerilerinizi lütfen <a 1769 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 1770 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 1771 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 1772 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 1773 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 1774 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 1775 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 1776 ziyaret edebilirsiniz.</p> 1777 </div> 1778 1779 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 1780 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 1781 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 1782 without talking with the webmasters or licensing team first. 1783 Please make sure the copyright date is consistent with the 1784 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 1785 document was modified, or published. 1786 1787 If you wish to list earlier years, that is ok too. 1788 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 1789 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 1790 year, i.e., a year in which the document was published (including 1791 being publicly visible on the web or in a revision control system). 1792 1793 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 1794 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 1795 <p>Copyright © 2001-2011, 2013-2018, 2020, 2022 Free Software Foundation, 1796 Inc.</p> 1797 1798 <p>Bu sayfa <a rel="license" 1799 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 1800 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 1801 lisanslanmıştır.</p> 1802 1803 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 1804 <div class="translators-credits"> 1805 1806 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 1807 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 1808 <ul> 1809 <li>The FLOSS Information <a 1810 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 1811 2019, 2020.</li> 1812 <li>T. E. Kalaycı, 2020.</li> 1813 <li>Fırat Özgül <a 1814 href="mailto:ozgulfirat@gmail.com"><ozgulfirat@gmail.com></a>, 1815 2008.</li> 1816 <li><a href="http://www.pittle.org/">Ali Servet Dönmez</a> <a 1817 href="mailto:asd@pittle.org"><asd@pittle.org></a>, 2005, 2008.</li> 1818 <li>Anıl Mevlüt Güven <a 1819 href="mailto:anilmevlutguven@mynet.com"><anilmevlutguven@mynet.com></a>, 1820 2007.</li> 1821 <li>Sanem Uçan <a 1822 href="mailto:sanemucan@gmail.com"><sanemucan@gmail.com></a>, 1823 2007.</li> 1824 </ul></div> 1825 1826 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 1827 Son Güncelleme: 1828 1829 $Date: 2022/07/31 06:38:12 $ 1830 1831 <!-- timestamp end --> 1832 </p> 1833 </div> 1834 </div> 1835 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 1836 </body> 1837 </html>