byte-interview.html (32391B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/byte-interview.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="gnu-history" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Richard Stallman ile BYTE Röportajı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 12 <!--#include virtual="/gnu/po/byte-interview.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 14 <!--#include virtual="/gnu/gnu-breadcrumb.tr.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>Richard Stallman ile BYTE Röportajı</h2> 19 20 <address class="byline">gerçekleştirenler David Betz ve Jon Edwards</address> 21 22 <div class="introduction"> 23 <p>Richard Stallman, kâmu malı Unix uyumlu yazılım sistemini BYTE editörleriyle 24 tartışıyor (Temmuz 1986).</p> 25 </div> 26 <hr class="no-display" /> 27 28 <p>Richard Stallman muhtemelen bugüne kadarki en iddialı özgür yazılım 29 geliştirme projesi olan GNU sistemine başlamıştır. Stallman; Dr. Dobb's 30 Journal'ın Mart 1985 sayısında yayımlanan GNU Bildirisi'nde GNU'yu şu 31 şekilde tanımlıyor: “onu kullanabilen herkese ücretsiz olarak vermek 32 üzere geliştirdiğim tamamen Unix uyumlu bir yazılım sistemi… GNU 33 yazıldıktan sonra herkes iyi bir sistem yazılımını, tıpkı hava gibi, 34 ücretsiz olarak edinebilecektir.” (GNU, GNU's Not Unix [GNU, Unix 35 Değildir]'in kısaltmasıdır; <i>g</i> telaffuz edilir.)</p> 36 37 <p>Stallman, <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> 38 Yapay Zekâ Laboratuvarında geliştirdiği güçlü bir metin düzenleyicisi olan 39 EMACS'ın geliştiricisi olarak biliniyor. GNU projesinin bir parçası olarak 40 üretilen ilk yazılım parçasının EMACS'ın yeni bir uygulaması olması tesadüf 41 değildir. GNU EMACS, şu anda ne pahasına olursa olsun EMACS'ın en iyi 42 uygulamalarından biri olarak ün kazanmıştır.</p> 43 44 <p><strong>BYTE</strong>: GNU Bildirinizi Dr. Dobb's'un Mart 1985 sayısında 45 okuduk. O zamandan beri ne oldu? Bu gerçekten başlangıç mıydı ve o zamandan 46 beri nasıl ilerlediniz?</p> 47 48 <p><strong>Stallman</strong>: Dr. Dobb's'taki yayın projenin başlangıcı 49 değildi. GNU Bildirisi'ni projeye başlamaya hazırlanırken bilgisayar 50 üreticilerinden finansman istemek için bir teklif olarak yazdım. Katılmak 51 istemiyorlardı ve zamanımı para peşinde koşmaya harcamak yerine kod yazarak 52 geçirmem gerektiğine karar verdim. Bildiri, yazdıktan yaklaşık bir buçuk yıl 53 sonra, GNU EMACS'ı zor bir şekilde dağıtmaya başladığımda yayımlandı. O 54 zamandan beri, GNU EMACS'ı daha eksiksiz hale getirmeye ve daha birçok 55 bilgisayarda çalıştırmaya ek olarak, C derleyicisini iyileştirmeyi ve C 56 programlarını çalıştırmak için gereken diğer tüm yazılımları neredeyse 57 bitirdim. Bu, Unix'teki diğer kaynak kodu düzeyi hata ayıklayıcılarının 58 sahip olmadığı birçok özelliğe sahip bir kaynak kodu düzeyi hata 59 ayıklayıcısını da içeriyor. Örneğin; hata ayıklayıcıda kolaylık değişkenleri 60 var, böylece değerleri kaydedebilirsiniz ve ayrıca yazdırdığınız tüm 61 değerlerin bir geçmişine sahiptir, bu da liste yapılarını takip etmeyi çok 62 daha kolay hâle getirir.</p> 63 64 <p><strong>BYTE</strong>: Şimdi geniş çapta dağıtılan bir düzenleyiciyi 65 bitirdiniz ve derleyiciyi bitirmek üzeresiniz.</p> 66 67 <p><strong>Stallman</strong>: Bu Ekim ayında biteceğini umuyorum.</p> 68 69 <p><strong>BYTE</strong>: Çekirdek ne olacak?</p> 70 71 <p><strong>Stallman</strong>: Şu anda MIT'de yazılan ve son zamanlarda onu 72 kullanacağım fikriyle yayımlanan çekirdekle başlamayı planlıyorum. Bu 73 çekirdeğe TRIX denir; uzaktan yordam çağrısına dayanır. Hâlâ Unix'in şu anda 74 sahip olmadığı birçok özellik için uyumluluk eklemem gerekiyor. Henüz bunun 75 üzerinde çalışmaya başlamadım. Çekirdek üzerinde çalışmaya başlamadan önce 76 derleyiciyi bitiriyorum. Ayrıca dosya sistemini yeniden yazmak zorunda 77 kalacağım. Disk yapısının her zaman tutarlı olması için blokları uygun 78 sırayla yazarak arızalara karşı güvence altına almayı düşünüyorum. Sonra 79 sürüm numaraları eklemek istiyorum. Sürüm numaralarını, insanların 80 genellikle Unix'i kullanma biçimiyle uzlaştırmak için karmaşık bir planım 81 var. Sürüm numaraları olmadan dosya adlarını belirtebilmeniz gerekir ancak 82 bunları belirgin sürüm numaraları ile belirtebilmeniz gerekir ve bunların 83 her ikisi de, bu özelliğin varlığıyla başa çıkmak için herhangi bir şekilde 84 değiştirilmemiş sıradan Unix programlarıyla çalışması gerekir. Bunu yapmak 85 için bir planım olduğunu düşünüyorum ve sadece bunu denemek bana işi 86 gerçekten yapıp yapmadığını gösterecektir.</p> 87 88 <p><strong>BYTE</strong>: Bir sistem olarak GNU'nun diğer sistemlerden nasıl 89 üstün olacağına dair bize verebileceğiniz kısa bir açıklamanız var mı? 90 Hedeflerinizden birinin Unix ile uyumlu bir şey üretmek olduğunu 91 biliyoruz. Ama en azından dosya sistemleri alanında Unix'in ötesine 92 geçeceğinizi ve daha iyi bir şey üreteceğinizi söylemiştiniz.</p> 93 94 <p><strong>Stallman</strong>: C derleyicisi daha iyi kod üretir ve daha hızlı 95 çalışır. Hata ayıklayıcısı daha iyidir. Her bir parça ile onu geliştirmek 96 için bir yol bulabilirim ya da bulamayabilirim. Ama bu sorunun tek bir 97 yanıtı yok. Bir dereceye kadar yeniden gerçekleştirimden yararlanıyorum, bu 98 da birçok sistemi daha iyi hâle getiriyor. Bir dereceye kadar uzun zamandır 99 sahada olduğum ve diğer birçok sistemde çalıştığım için. Dolayısıyla 100 uygulamam gereken pek çok fikrim var. Daha iyi olması için bir yol, 101 sistemdeki hemen hemen her şeyin; içinde görünen herhangi bir karakterle 102 herhangi bir boyuttaki dosyayla, herhangi bir boyuttaki satırla, 103 çalışmasıdır. Unix sistemi bu açıdan çok kötü. Yazılım mühendisliği prensibi 104 olarak keyfî sınırlara sahip olmamanız gerektiği yeni bir şey değildir. Ama 105 her zaman bu sınırları koymak, muhtemelen çok küçük bir bilgisayar için 106 yazdıklarından ötürü, Unix geliştirmenin standart uygulamasıydı. GNU 107 sistemindeki tek sınır; programınızın çok fazla veri üzerinde çalışmaya 108 çalıştığı ve hepsini saklayacak bir yer olmadığı için belleğin bitmesidir.</p> 109 110 <p><strong>BYTE</strong>: Ve sanal belleğiniz varsa bu muhtemelen olmaz. Sadece 111 çözümü bulman çok zaman alabilir.</p> 112 113 <p><strong>Stallman</strong>: Aslında, çözümü bulmak için oldukça fazla zaman 114 gerçmeden çok önce bu sınırlara ulaşılmaya eğilimlidir.</p> 115 116 <p><strong>BYTE</strong>: Özellikle GNU EMACS'ın ne tür makineler ve ortamlar 117 altında çalıştırıldığı hakkında bir şeyler söyleyebilir misiniz? Şimdi 118 VAX'lar üzerinde çalışıyor; herhangi bir biçimde kişisel bilgisayarlara 119 taşındı mı?</p> 120 121 <p><strong>Stallman</strong>: Kişisel bilgisayarlarla ne demek istediğinden 122 emin değilim. Örneğin; Sun kişisel bir bilgisayar mıdır? GNU EMACS; en az 123 bir megabayt kullanılabilir bellek ve tercihen daha fazlasını 124 gerektirir. Normalde sanal belleğe sahip makinelerde kullanılır. Birkaç C 125 derleyicisindeki çeşitli teknik sorunlar dışında sanal belleğe sahip ve 126 Unix'in oldukça yeni bir sürümünü çalıştıran hemen hemen her makine GNU 127 EMACS çalıştıracaktır ve bunların çoğu şu anda çalıştırmaktadır.</p> 128 129 <p><strong>BYTE</strong>: Kimse onu Atari'lere veya Macintosh'lara taşımayı 130 denedi mi?</p> 131 132 <p><strong>Stallman</strong>: Atari 1040ST hâlâ yeterli belleğe sahip 133 değil. Bir sonraki Atari makinesi, umarım, çalıştıracak. Ayrıca gelecekteki 134 Atari'lerin bazı bellek haritalama biçimlerine sahip olacağını 135 düşünüyorum. Elbette yazılımı bugün yaygın olan bilgisayarlarda çalışacak 136 şekilde tasarlamıyorum. Bu projeye başladığımda birkaç yıl süreceğini 137 biliyordum. Bu nedenle şu anda kısıtlı olan ortamda çalışmasını sağlamak 138 için ek zorluklarla daha kötü bir sistem yapmak istemediğime karar 139 verdim. Bunun yerine en doğal ve en iyi görünen şekilde yazmaya karar 140 verdim. Birkaç yıl içinde yeterli büyüklükteki makinelerin yaygın 141 olacağından eminim. Aslında bellek boyutundaki artışlar o kadar hızlı 142 gerçekleşiyor ki insanların çoğunun sanal belleğe koymadaki yavaşlıkları 143 beni şaşırtıyor; bence bu çok önemli.</p> 144 145 <p><strong>BYTE</strong>: Bence insanlar bunu tek kullanıcılı makineler için 146 gerekli görmüyorlar.</p> 147 148 <p><strong>Stallman</strong>: Tek bir kullanıcının tek bir ana program anlamına 149 gelmediğini anlamıyorlar. Kesinlikle herhangi bir Unix benzeri sistem için 150 sizden biri olsa bile aynı anda birçok farklı işlemi çalıştırabilmeniz 151 önemlidir. GNU EMACS'ı yeterli belleğe sahip, sanal belleği olmayan bir 152 makinede çalıştırabilirsiniz ancak GNU sisteminin geri kalanını veya Unix 153 sistemini çok iyi çalıştıramazsınız.</p> 154 155 <p><strong>BYTE</strong>: GNU EMACS'ta ne kadar LISP var? Bunu LISP öğrenmek 156 için bir araç olarak kullanmanın yararlı olabileceği aklıma geldi.</p> 157 158 <p><strong>Stallman</strong>: Bunu kesinlikle yapabilirsiniz. GNU EMACS, çok 159 güçlü olmasa da eksiksiz bir LISP sistemi içerir. Düzenleyici komutları 160 yazmak için yeterince güçlü. Bir Common LISP System'le, diyelim ki, 161 karşılaştırılabilir değildir, sistem programlama için gerçekten 162 kullanabileceğiniz bir şeydir ancak LISP'ın sahip olması gereken her şeye 163 sahiptir.</p> 164 165 <p><strong>BYTE</strong>: Makinelerimize veya iş istasyonlarımıza koyarsak 166 dağıttığınız koddan başka bir şey kullanmadan makul bir iş yapabileceğimiz, 167 elverişli bir ortamı ne zaman dağıtabileceğiniz konusunda herhangi bir 168 tahmininiz var mı?</p> 169 170 <p><strong>Stallman</strong>: Söylemesi gerçekten zor. Bu bir yıl içinde 171 olabilir ama elbette daha uzun sürebilir. Aynı zamanda daha az zaman 172 alabilir ancak bu artık çok olası değil. Sanırım derleyiciyi bir iki ay 173 içinde bitireceğim. Gerçekten yapmam gereken tek büyük parça çekirdekte. İlk 174 olarak GNU'nun iki yıl gibi bir şey alacağını tahmin ettim ama şimdi iki 175 buçuk yıl oldu ve hâlâ bitirmedim. Gecikmenin sebebinin bir parçası, bir 176 çıkmaz olduğu ortaya çıkan bir derleyici üzerinde çalışmak için çok zaman 177 harcadım. Tamamen yeniden yazmak zorunda kaldım. Başka bir neden olarak da 178 GNU EMACS için çok fazla zaman harcadım. Aslında bunu hiç yapmak zorunda 179 kalmayacağımı düşündüm.</p> 180 181 <p><strong>BYTE</strong>: Bize dağıtım planınızdan bahsedin.</p> 182 183 <p><strong>Stallman</strong>: Yazılımı veya el kitaplarını kamu malı olarak 184 yayımlamıyorum ve bunun nedeni, tüm kullanıcıların paylaşma özgürlüğüne 185 sahip olduğundan emin olmak istememdir. Kimsenin yazdığım bir programın 186 geliştirilmiş bir sürümünü yapmasını ve onu özel mülk olarak dağıtmasını 187 istemiyorum. Bu programlarda özgür geliştirmeleri teşvik etmek istiyorum ve 188 bunu yapmanın en iyi yolu, bir kişinin geliştirmeleri özgür olmayan hâle 189 getirmesi için herhangi bir cazibeyi ortadan kaldırmaktır. Evet, birkaçı 190 geliştirme yapmaktan kaçınacak ancak birçoğu aynı iyileştirmeleri yapacak ve 191 onları özgür yapacaklar.</p> 192 193 <p><strong>BYTE</strong>: Peki bunu nasıl garanti ediyorsun?</p> 194 195 <p><strong>Stallman</strong>: Bunu programların telif hakkını kullanarak ve 196 insanlara programları kopyalayıp değiştirmek için belirgin izin veren bir 197 bildirimde bulunarak yaparım ancak yalnızca kullandığım aynı koşullar 198 altında dağıtmaları koşuluyla. Yaptığınız değişiklikleri herhangi bir 199 programıma dağıtmanıza gerek yok, bunu sadece kendiniz için yapabilirsiniz 200 ve bunu kimseye vermek veya kimseye söylemek zorunda değilsiniz. Ama başka 201 birine verirseniz kullandığım koşullar altında yapmalısınız.</p> 202 203 <p><strong>BYTE</strong>: C derleyicisinden türetilen çalıştırılabilir kod 204 üzerinde herhangi bir hak elde ediyor musunuz?</p> 205 206 <p><strong>Stallman</strong>: Telif hakkı yasası bana derleyiciden çıktıda 207 telif hakkı vermiyor, bu yüzden bana bununla ilgili bir şey söylemem için 208 bir yol vermiyor ve aslında yapmaya çalışmıyorum. Herhangi bir derleyici ile 209 özel mülk ürünler geliştiren insanlara sempati duymuyorum ancak bu derleyici 210 ile onları geliştirmelerini engellemeye çalışmak özellikle yararlı 211 görünmüyor, bu yüzden engellemeye çalışmayacağım.</p> 212 213 <p><strong>BYTE</strong>: İnsanlar başka şeyler üretmek için kodunuzun 214 parçalarını da alırsa kısıtlamalarınız geçerli midir?</p> 215 216 <p><strong>Stallman</strong>: Evet, herhangi bir büyük parça ile bünyesine 217 katarlarsa. Eğer iki kod satırı olsaydı bu hiçbir şey değildir; telif hakkı 218 bunun için geçerli değildir. Esasen bu koşulları seçtim, böylece önce tüm 219 bencil yazılımcıların herkesin bir şey yapmasını engellemek için kullandığı 220 bir telif hakkı var ve sonra bu hakların bir kısmından vazgeçen bir bildirim 221 ekliyorum. Dolayısıyla koşullar yalnızca telif hakkının uygulandığı 222 şeylerden bahseder. Bu koşullara uymanızın nedeninin yasadan kaynaklandığına 223 inanmıyorum. Uymanızın nedeni, yazılımı dağıtırken dürüst bir kişinin diğer 224 insanları daha fazla paylaşmaya teşvik etmesidir.</p> 225 226 <p><strong>BYTE</strong>: Bir anlamda yalnızca felsefenize alıştıklarında 227 kullanabilecekleri tüm bu ilginç araçları sağlayarak insanları bu düşünce 228 tarzına çekiyorsunuz.</p> 229 230 <p><strong>Stallman</strong>: Evet. Ayrıca bencil yazılımcıların onlara karşı 231 oluşturduğu hukuk sistemini kullandığını da görebilirsiniz. Hukuk sistemini 232 kamuyu onlardan korumak için kullanıyorum.</p> 233 234 <p><strong>BYTE</strong>: Üreticilerin projeyi finanse etmek istemedikleri göz 235 önüne alındığında, GNU sistemi tamamlandığında kimlerin kullanacağını 236 düşünüyorsunuz?</p> 237 238 <p><strong>Stallman</strong>: Hiçbir fikrim yok ama bu önemli bir soru 239 değil. Amacım insanların özel mülk yazılımlarla gelen zincirleri 240 reddetmelerini mümkün kılmak. Bunu yapmak isteyen insanlar olduğunu 241 biliyorum. Şimdi başkaları umursamıyor da olabilir ama bunlar beni 242 endişelendirmiyor. Onlar ve etkiledikleri insanlar için biraz üzülüyorum. Şu 243 anda özel mülk yazılım koşullarının nahoşluğunu algılayan bir kişi; çıkmazda 244 olduğunu ve bilgisayar kullanmamak dışında bir alternatifi olmadığını 245 düşünüyor. Tamam, ona rahat bir alternatif vereceğim.</p> 246 247 <p>Diğer insanlar GNU sistemini teknik olarak üstün olduğu için 248 kullanabilirler. Örneğin; C derleyicim herhangi bir C derleyicisinden 249 gördüğüm kadar iyi bir kod üretiyor. Ve GNU EMACS genellikle ticari 250 rekabette çok daha üstündür. Ve GNU EMACS da hiç kimse tarafından finanse 251 edilmedi ancak herkes bunu kullanıyor. Bu nedenle teknik avantajları 252 nedeniyle birçok insanın GNU sisteminin geri kalanını kullanacağını 253 düşünüyorum. Ama teknik olarak nasıl daha iyi hâle getireceğimi bilmesem 254 bile bir GNU sistemi yapardım çünkü toplumsal olarak daha iyi olmasını 255 istiyorum. GNU projesi gerçekten toplumsal bir projedir. Toplumu değiştirmek 256 için teknik araçları kullanır.</p> 257 258 <p><strong>BYTE</strong>: O zaman insanların GNU'yu benimsemesi sizin için 259 oldukça önemlidir. Bu yazılımı insanlara bağışlamak için üretmek sadece 260 akademik bir çalışma değildir. Bunun yazılım endüstrisinin çalışma şeklini 261 değiştireceğini umuyorsunuz.</p> 262 263 <p><strong>Stallman</strong>: Evet. Bazı insanlar hiç kimsenin 264 kullanamayacağını söylüyor çünkü üzerinde çekici bir şirket logosu yok ve 265 diğerleri bunun çok önemli olduğunu ve herkesin kullanmak isteyeceğini 266 söylüyor. Gerçekten ne olacağını bilmem mümkün değil. İçerisinde bulunduğum 267 alanın çirkinliğini değiştirmeye çalışmanın başka bir yolunu bilmiyorum, bu 268 yüzden bunu yapmam gerekiyor.</p> 269 270 <p><strong>BYTE</strong>: Sonuçları ele alabilir misiniz? Bunun önemli bir 271 siyasi ve toplumsal açıklama olduğunu açıkça hissediyorsunuz.</p> 272 273 <p><strong>Stallman</strong>: Bu bir değişim. İnsanların genel olarak bilgi ve 274 gerçeğe yaklaşım biçimlerini değiştirmeye çalışıyorum. Bence kendi bilgisine 275 sahip olmayı denemek, insanların onu kullanmalarına izin verilip 276 verilmediğini denetlemek veya başkalarının paylaşmasını engellemeye çalışmak 277 sabotajdır. Yapan kişiye, tüm toplumu yoksullaştırma pahasına yarar sağlayan 278 bir faaliyettir. Bir kişi iki dolarlık serveti yok ederek bir dolar 279 kazanır. Bence vicdanı olan bir insan böyle bir şeyi yapmaz, belki aksi 280 durumda ölecekse böyle bir şeyi yapabilir. Ve elbette bunu yapan insanlar 281 oldukça zengindir; sadece ahlaksız oldukları sonucuna 282 varabilirim. İnsanların özgür yazılım yazdıkları ve diğer insanları bu 283 yazılımları kullanmaya teşvik ettikleri için ödüllendirildiklerini görmek 284 istiyorum. İnsanların özel mülk yazılım yazarken ödüllendirildiklerini 285 görmek istemiyorum, çünkü bu gerçekten topluma bir katkı değil. Kapitalizmin 286 ilkesi; insanların bir şeyler üreterek para kazanmayı başardıkları ve 287 böylelikle de yararlı olanı otomatik olarak yapmaları için teşvik 288 edildikleri fikridir. Fakat bu, bilgiye sahip olmak söz konusu olduğunda işe 289 yaramıyor. Gerçekten yararlı olanı yapmamaya teşvik edilirler ve gerçekten 290 yararlı olan şey teşvik edilmez. Bilginin arabalar ve ekmek somunları gibi 291 maddi nesnelerden farklı olduğunu söylemek önemlidir çünkü insanlar onu 292 kopyalayabilir ve kendi başlarına paylaşabilir ve kimse onları durdurmaya 293 çalışmazsa onu değiştirebilir ve kendileri için daha iyi hâle 294 getirebilirler. Bu insanların yapacağı yararlı bir şeydir. Bu ekmek 295 somunları için geçerli değildir. Bir somun ekmeğiniz varsa ve başka bir 296 ekmek istiyorsanız sadece somun ekmeğinizi ekmek çoğaltma aletine 297 koyamazsınız. Birincisini yapmak için kullanılan tüm adımları 298 gerçekleştirmek dışında başka bir seçeneğiniz yoktur. Bu nedenle insanların 299 kopyalamasına izin verilip verilmediği önemsizdir, çünkü bu imkânsızdır.</p> 300 301 <p>Kitaplar yakın zamana kadar sadece matbaalarda basılıyordu. Bir kopyasını 302 kendi kendinize, elinizle yapmanız mümkündü ancak pratik değildi çünkü bir 303 matbaa kullanmaktan çok daha fazla çaba gerektiriyordu. Ve o kadar az çekici 304 bir şey üretti ki, tüm niyetler ve amaçlar için, onları seri bir şekilde 305 üretmekten başka kitap oluşturmanın imkânsız olduğunu varsayabilirsiniz. Ve 306 bu nedenle telif hakkı, kamuda okumadan herhangi bir özgürlüğü gerçekten 307 almadı. Bir kitap alıcısının yapabilecekleri arasında telif hakkı tarafından 308 yasaklanan pek bir şey yoktu.</p> 309 310 <p>Ancak bu bilgisayar programları için geçerli değildir. Bant kasetleri için 311 de geçerli değildir. Şimdi kitaplar için kısmen yanlış ancak çoğu kitap için 312 Xerox'tan ötürü bir kopya satın almaktan daha pahalı ve kesinlikle çok daha 313 fazla iş olduğu ve sonucun daha az çekici olduğu hâlâ doğru. Şu anda telif 314 hakkını zararsız ve kabul edilebilir hâle getiren durumun, telif hakkının 315 yıkıcı ve dayanılmaz hâle geleceği bir duruma dönüştüğü bir dönemdeyiz. Yani 316 “korsanlar” olarak iftiraya uğramış insanlar aslında yapmaları 317 yasak olan yararlı bir şey yapmaya çalışan insanlardır. Telif hakkı yasaları 318 tümüyle insanların kendi iyiliği için bazı bilgilerin kullanımını tamamen 319 denetim altına almaya yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ancak bilgilerin 320 kamuya açık olduğundan emin olmak ve başkalarının kamuyu mahrum etmesini 321 engellemek isteyen insanlara yardımcı olmak için tasarlanmamıştır. Yasanın 322 kamuya ait bir parkın çöp kutusundaki bir şeyden farklı olduğu gibi kamu 323 malından farklı olan, kamuya ait bir çalışma sınıfını tanıması gerektiğini 324 düşünüyorum. Kimsenin götürmesi için orada değil, herkesin kullanması için 325 orada ama kimse engellemiyor. Kamuoyunda kamunun sahip olduğu bir şeyin 326 türev çalışmalarından mahrum bırakıldığını düşünen herkes bu konuda dava 327 açabilmelidir.</p> 328 329 <p><strong>BYTE</strong>: Fakat korsanlar programların kopyalarını almakla 330 ilgilenmiyorlar çünkü bu programları kullanmak istiyorlar, bu bilgiyi daha 331 iyi bir şey üretmek için kullanmak istedikleri için değil mi?</p> 332 333 <p><strong>Stallman</strong>: Bunun önemli bir ayrım olduğunu düşünmüyorum. Bir 334 programı daha fazla kişinin kullanması, programın topluma daha fazla katkıda 335 bulunduğu anlamına gelir. Bir veya milyon kez yenebilecek bir somun 336 ekmeğiniz var.</p> 337 338 <p><strong>BYTE</strong>: Bazı kullanıcılar destek almak için ticari yazılım 339 satın alırlar. Dağıtım planınız nasıl destek sağlıyor?</p> 340 341 <p><strong>Stallman</strong>: Bu kullanıcıların yanlış yönlendirildiğinden ve 342 açık düşünmediğinden şüpheleniyorum. Desteğe sahip olmak kesinlikle 343 yararlıdır, ancak bunun yazılım satışı veya özel mülk yazılım ile nasıl bir 344 ilgisi olduğunu düşünmeye başladıklarında, bu noktada kendi kafalarını 345 karıştırmaktadırlar. Özel mülk yazılımın iyi bir destek alacağının garantisi 346 yoktur. Satıcıların destek sağladıklarını söylemeleri, bunun iyi olacağı 347 anlamına gelmez. Ve piyasadan silinebilirler. Aslında insanlar GNU EMACS'ın 348 ticari EMACS'lardan daha iyi desteğe sahip olduğunu düşünüyor. Bunun 349 nedenlerinden biri muhtemelen diğer EMACS'ları yazan insanlardan daha iyi 350 bir hacker olmam <a href="#tn1">[1]</a>, ancak diğer neden herkesin 351 kaynaklara sahip olması ve onunla nasıl bir şeyler yapacağını bulmak isteyen 352 o kadar çok insan var ki benden destek almak zorunda değilsiniz. Sizin için 353 bir sorunu çözmek amacıyla her zaman birini işe alabilirsiniz ve yazılım 354 özgür olduğunda destek için rekabetçi bir pazara sahip olursunuz. Herhangi 355 birisini işe alabilirsiniz. EMACS ile bir hizmet listesi dağıtıyorum, 356 insanların adları ve telefon numaraları ile destek sağlamak için 357 görevlendirildikleri bir liste.</p> 358 359 <p><strong>BYTE</strong>: Hata düzeltmelerini topluyor musunuz?</p> 360 361 <p><strong>Stallman</strong>: Şey, onları bana gönderiyorlar. Listelenmek 362 isteyen tüm insanlardan, müşterilerinin hiçbirinden söylendikleri ne olursa 363 olsun veya GNU yazılımında bu değişikliklerin bir parçası olarak herhangi 364 bir değişiklik yaptıklarında gizli kalmasını asla istemeyeceklerine dair söz 365 vermelerini istedim.</p> 366 367 <p><strong>BYTE</strong>: Bu yüzden insanların, bir başkasının bilmediği bir 368 sorunun çözümlerini bildiklerine dayanarak destek sağlamak için rekabet 369 etmiş olamazsınız.</p> 370 371 <p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Zeki olmalarına ve probleminize çözüm 372 bulma olasılıklarına veya daha sık karşılaşılan sorunları daha iyi 373 anlamalarına veya size ne yapmanız gerektiğini nasıl daha iyi açıklayacağına 374 bağlı olarak rekabet edebilirler. Bunların hepsi rekabet edebilecekleri 375 yollardır. Daha iyisini yapmaya çalışabilirler ancak rakiplerini aktif 376 olarak engelleyemezler.</p> 377 378 <p><strong>BYTE</strong>: Sanırım araba almak gibi. Destek veya sürekli bakım 379 için orijinal üreticiye geri dönmek zorunda değilsiniz.</p> 380 381 <p><strong>Stallman</strong>: Veya bir ev satın almak gibi, evinizle ilgili 382 sorunları çözebilecek tek kişi, onu ilk inşa eden müteahhit olsaydı nasıl 383 olurdu? Bu, özel mülk yazılımdaki dayatma türüdür. İnsanlar bana Unix'te 384 meydana gelen bir sorundan bahsediyorlar. Üreticiler, Unix'in geliştirilmiş 385 sürümlerini sattıkları için düzeltmeleri toplama ve ikili dosyalar dışında 386 bunları vermeme eğilimindedirler. Sonuç, hataların gerçekten 387 düzeltilmemesidir.</p> 388 389 <p><strong>BYTE</strong>: Hepsi hataları bağımsız olarak çözmeye çalışan çabayı 390 çoğaltıyor.</p> 391 392 <p><strong>Stallman</strong>: Evet. İşte, özel mülk bilgi sorununu toplumsal 393 bir perspektife oturtmaya yardımcı olan bir başka nokta. Mali sorumluluk 394 sigortası krizini düşünün. Toplumdan herhangi bir tazminat alabilmek için 395 yaralı bir kişinin avukat tutması ve parayı bu avukatla paylaşması 396 gerekir. Bu; kaza mağduru insanlara yardım etmenin aptalca ve verimsiz bir 397 yoludur. Ve insanların her zaman işlerini rekabetlerinden uzaklaştırmak için 398 koşturduklarını düşünün. Sadece kalemin çalınmadığından emin olmak için, 399 kalemden daha pahalı olan büyük karton ambalajlarda paketlenmiş kalemleri 400 düşünün. Her sokak köşesine sadece ücretsiz kalemler koysak daha iyi olmaz 401 mıydı? Ve trafik akışını engelleyen tüm ücretli geçiş gişelerini düşünün. Bu 402 devasa bir toplumsal olgu. İnsanlar toplumu engelleyerek para kazanmanın 403 yollarını bulurlar. Toplumu engelleyebildiklerinde insanları yalnız 404 bırakmaları için ödeme yapılabilir. Bilgiye sahip olmanın doğasında olan 405 atıklar giderek daha önemli hâle gelecek ve nihayetinde kimsenin yaşamak 406 için gerçekten çalışmak zorunda olmadığı ütopya arasındaki farkı 407 yaratacaktır, çünkü hepsi robotlar ve tıpkı bizimki gibi bir dünya 408 tarafından yapılır.</p> 409 410 <p><strong>BYTE</strong>: Yazılımdaki telif hakkı bildirimlerini yazmak gibi.</p> 411 412 <p><strong>Stallman</strong>: Daha çok herhangi bir şeyin kopyalarını 413 yasaklamadığından emin olmak ve herkesin yapmış olduğu tüm işleri çoğaltmak 414 için herkese polislik yapmak gibi.</p> 415 416 <p><strong>BYTE</strong>: Bir kinik nasıl geçindiğinizi merak edebilir.</p> 417 418 <p><strong>Stallman</strong>: Danışmanlıktan. Danışmanlık yaptığımda 419 danışmanlık işi için yazdıklarımı açığa vurma hakkımı her zaman saklı 420 tutarım. Ayrıca yazdığım özgür yazılımın ve diğer insanların yazdığı bazı 421 e-postalanmış kopyalarla geçimimi sağlıyordum. Birçok kişi GNU EMACS için 422 150 dolar gönderiyor ancak şimdi bu para başlattığım Özgür Yazılım Vakfına 423 gidiyor. Vakıf bana bir maaş ödemiyor çünkü bu bir çıkar çatışması 424 olurdu. Bunun yerine GNU üzerinde çalışması için diğer insanları 425 tutar. Danışmanlık yaparak geçimini sağlayabildiğim sürece bunun en iyi yol 426 olduğunu düşünüyorum.</p> 427 428 <p><strong>BYTE</strong>: Şu anda resmî GNU dağıtım bandında neler var?</p> 429 430 <p><strong>Stallman</strong>: Şu anda bant GNU EMACS (tüm bilgisayarlara uyan 431 bir sürüm); <abbr title="Yet Another Compiler Compiler">YACC</abbr>'ın 432 yerini alan bir program olan Bison; Profesör Sussman'ın LISP'ının süper 433 basitleştirilmiş lehçesi olan <abbr>MIT</abbr> Scheme; ve Rogue'ye benzeyen 434 bir zindan keşfetme oyunu olan Hack'i içeriyor.</p> 435 436 <p><strong>BYTE</strong>: Basılı kılavuz bantla birlikte geliyor mu?</p> 437 438 <p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Basılı kılavuzların her biri 15 dolardır 439 veya kendiniz kopyalayabilirsiniz. Bu röportajı da kopyalayın ve paylaşın.</p> 440 441 <p><strong>BYTE</strong>: Bunun bir kopyasını nasıl edinebilirsiniz?</p> 442 443 <p><strong>Stallman</strong>: Özgür Yazılım Vakfına—675 Massachusetts 444 Ave., Cambridge, MA 02139—yazınız.</p> 445 446 <address>[Şu anki adres (2005'ten beri):<br /> 447 Free Software Foundation 51 Franklin St, Fifth Floor Boston, MA 02110-1301, 448 USA.<br /> 449 Ses: +1-617-542-5942<br /> 450 Faks: +1-617-542-2652] 451 </address> 452 453 <p><strong>BYTE</strong>: GNU sistemi ile işiniz bittiğinde ne yapacaksınız?</p> 454 455 <p><strong>Stallman</strong>: Emin değilim. Bazen yapmaya devam edeceğim şeyin 456 diğer yazılım alanlarında da aynı şey olduğunu düşünüyorum.</p> 457 458 <p><strong>BYTE</strong>: Yani bu, yazılım endüstrisine yönelik bir dizi 459 taarruzun sadece ilki mi?</p> 460 461 <p><strong>Stallman</strong>: Umarım. Ama belki de yapacağım şey yalnızca 462 yaşamımdaki birazcık zamanı çalışarak geçirip rahat bir yaşam 463 yaşamaktır. Pahalı bir şekilde yaşamak zorunda değilim. Zamanın geri 464 kalanında takılmak için ilginç insanlar bulabilirim veya nasıl yapılacağını 465 bilmediğim şeyleri yapmayı öğrenebilirim.</p> 466 </div> 467 468 <div class="translators-notes"> 469 470 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 471 <a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik 472 beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli 473 bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı 474 kişiler.</div> 475 </div> 476 477 <!-- for id="content", starts in the include above --> 478 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 479 <div id="footer" role="contentinfo"> 480 <div class="unprintable"> 481 482 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 483 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 484 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 485 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 486 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 487 gönderin.</p> 488 489 <p> 490 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 491 replace it with the translation of these two: 492 493 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 494 translations. However, we are not exempt from imperfection. 495 Please send your comments and general suggestions in this regard 496 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 497 498 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 499 500 <p>For information on coordinating and contributing translations of 501 our web pages, see <a 502 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 503 README</a>. --> 504 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 505 önerilerinizi lütfen <a 506 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 507 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 508 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 509 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 510 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 511 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 512 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 513 ziyaret edebilirsiniz.</p> 514 </div> 515 516 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 517 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 518 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 519 without talking with the webmasters or licensing team first. 520 Please make sure the copyright date is consistent with the 521 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 522 document was modified, or published. 523 524 If you wish to list earlier years, that is ok too. 525 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 526 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 527 year, i.e., a year in which the document was published (including 528 being publicly visible on the web or in a revision control system). 529 530 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 531 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 532 <p>Copyright © 1999, 2021 Free Software Foundation, Inc.</p> 533 534 <p>Bu sayfa <a rel="license" 535 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 536 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 537 lisanslanmıştır.</p> 538 539 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 540 <div class="translators-credits"> 541 542 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 543 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 544 <ul> 545 <li>The FLOSS Information <a 546 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 547 2020.</li> 548 </ul></div> 549 550 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 551 Son Güncelleme: 552 553 $Date: 2021/11/02 17:04:11 $ 554 555 <!-- timestamp end --> 556 </p> 557 </div> 558 </div> 559 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 560 </body> 561 </html>