android-and-users-freedom.html (20116B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/android-and-users-freedom.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs practice" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> 11 12 <!--#include virtual="/philosophy/po/android-and-users-freedom.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> 14 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü</h2> 19 20 <address class="byline">yazan Richard Stallman</address> 21 22 <p> 23 Android, kullanıcılarının özgürlüğüne ne ölçüde saygı duyuyor? Özgürlüğe 24 değer veren bir bilgisayar kullanıcısı için herhangi bir yazılım sistemi 25 hakkında sorulması gereken en önemli soru budur.</p> 26 27 <p><a href="https://fsf.org">Free/libre yazılım hareketinde</a> kullanıcıların 28 özgürlüğüne saygı duyan bir yazılım geliştiriyoruz, böylece biz ve siz özgür 29 olmayan yazılımlardan kurtulabiliyoruz. Aksine “açık kaynak” 30 fikri kodun nasıl geliştirileceğine odaklanır; asıl değeri <a 31 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">özgürlükten ziyade kod 32 kalitesi</a> olan farklı bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla buradaki endişe 33 Android'in “<a 34 href="/philosophy/free-open-overlap.html">açık</a>” olup olmadığı 35 değil, kullanıcıların özgür olmasına izin verip vermediğidir.</p> 36 37 <p>Android; Linux (Torvalds'ın çekirdeği) ağırlıklı olmak üzere bazı 38 kütüphaneler, bir Java platformu ve bazı uygulamalardan oluşan, cep 39 telefonları ve diğer aygıtlar için bir işletim sistemidir. Linux bir yana 40 Android'in 1. ve 2. sürümünün yazılımı çoğunlukla Google tarafından 41 geliştirildi; Google, <a href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> 42 olmayan, esnek bir yazılım lisansı olan Apache 2.0 lisansı altında 43 yayımladı.</p> 44 45 <p>Android'de bulunan Linux sürümü tamamen özgür bir yazılım değildir çünkü 46 bazıları bazı Android aygıtlarda gerçekten kullanılan özgür olmayan 47 “ikili blob'lar” (Torvalds'ın Linux sürümü gibi) içerir. Android 48 platformları; diğer özgür olmayan aygıt yazılımlarını ve özgür olmayan 49 kütüphaneleri de kullanır. Bunların yanı sıra Google tarafından yayımlanan 50 Android'in 1. ve 2. sürümünün kaynak kodu özgür bir yazılımdır, ancak bu kod 51 aygıtı çalıştırmak için yetersizdir. Genellikle Android ile birlikte gelen 52 uygulamalardan bazıları da özgür değildir.</p> 53 54 <div class="announcement comment" role="complementary"> 55 <hr class="no-display" /> 56 <p><a href="https://fsfe.org/activities/android/">Androidinizi 57 Özgürleştirin</a> kampanyasını destekleyin.</p> 58 <hr class="no-display" /> 59 </div> 60 61 <p>Android, <a href="/gnu/thegnuproject.html">GNU/Linux işletim sisteminden</a> 62 çok farklı çünkü çok az GNU içeriyor. Gerçekten de Android ve GNU/Linux 63 arasında ortak olan tek bileşen çekirdek olan Linux'tur. Yanlışlıkla 64 “Linux”un tüm GNU/Linux bileşimine atıfta bulunduğunu düşünen 65 insanlar; bu gerçeklerle düğüm düğüm bağlanır ve “Android Linux içerir 66 ancak Linux değil.” gibi çelişkili açıklamalar yaparlar.(<a 67 href="#linuxnote">1</a>) Bir karışıklık yok, durum basit: Android, Linux 68 içeriyor ancak GNU içermiyor; dolayısıyla Android ve GNU/Linux çoğunlukla 69 farklıdır çünkü tek ortak noktaları Linux'tur.</p> 70 71 <p>Android'in bünyesindeki Linux, çekirdek, <a 72 href="/licenses/gpl-2.0.html">GNU GPL'nin 2. sürümü</a> altında kaynak kodu 73 ile ayrı bir program olmaya devam ediyor. Linux'u Apache 2.0 lisansı altında 74 kodla birleştirmek; GPL'nin 2. sürümü ve Apache 2.0 <a 75 href="/licenses/license-list.html#apache2">uyumsuz</a> olduğundan telif 76 hakkı ihlali anlamına gelir. Google'nin bir şekilde Linux'u Apache lisansına 77 dönüştürdüğü söylentileri hatalı; Google'nin, Linux'un kodundaki lisansı 78 değiştirme yetkisi yoktur ve denememiştir. Linux'un yazarları, onun GPL'nin 79 3. sürümü altında kullanılmasına izin verdiyse bu kod Apache lisanslı kodla 80 birleştirilebilir ve bileşim <a href="/licenses/gpl.html">GPL'nin 81 3. sürümü</a> altında yayımlanabilir. Ancak Linux bu şekilde yayımlanmadı.</p> 82 83 <p>Google; Linux için GNU Genel Kamu Lisansı gerekliliklerine uymuştur ancak 84 Android'in geri kalanındaki Apache lisansı için kaynak yayımı 85 gerekmez. Google, Android 3.0'ın kaynak kodunu (Linux dışında) asla 86 yayımlamayacağını söyledi. Android 3.1 kaynak kodu da saklandı, bu da 87 Android 3'ü, Linux dışında, saf ve basitçe özgür olmayan yazılım hâline 88 getiriyordu.</p> 89 90 <p>Google; 3.0 kaynak kodunu hata dolu olduğu için sakladığını ve insanların 91 bir sonraki sürümü beklemesi gerektiğini söyledi. Bu, Android sistemini 92 çalıştırmak isteyen insanlar için iyi bir öneri olabilir ancak kullanıcılar 93 buna karar verecek olanlar olmalıdır. Aslında, kendi sürümlerindeki 94 değişikliklerin bazılarını dâhil etmek isteyen geliştiriciler ve onarıcılar 95 bu kodu iyi kullanabilirlerdi.</p> 96 97 <p>Neyse ki Google daha sonra Android 3.* için kaynak kodunu 4. sürümü 98 yayımladığında (kaynak koduyla da) yayımladı. Yukarıdaki sorunun politika 99 değişikliğinden ziyade geçici bir sapma olduğu ortaya çıktı. Bununla 100 birlikte bir kez olan şey tekrar da olabilir.</p> 101 102 <p>Her durumda Android'in çeşitli sürümlerinin kaynak kodlarının çoğu özgür 103 yazılım olarak yayımlandı. Bu, bu Android sürümlerini kullanan ürünlerin 104 kullanıcıların özgürlüğüne saygı gösterdiği anlamına mı geliyor? Bir kaç 105 nedenden dolayı bu anlama gelmiyor.</p> 106 107 <p>Her şeyden önce onların çoğu YouTube ve Google Haritalar gibi hizmetlerle 108 konuşmak için özgür olmayan Google uygulamalarını içerir. Bunlar resmen 109 Android'in bir parçası değil ancak bu, ürünü iyi yapmıyor. Android'in daha 110 önceki sürümleri için kullanılabilen özgür uygulamaların çoğu, <a 111 href="https://arstechnica.com/gadgets/2013/10/googles-iron-grip-on-android-controlling-open-source-by-any-means-necessary/">özgür 112 olmayan uygulamalarla değiştirildi</a>; 2013 yılında <a 113 href="https://www.androidbeat.com/2013/12/new-google-play-edition-devices-lack-photo-gallery-app-use-google/">özgür 114 olmayan bir Google+ uygulaması dışında fotoğrafları görüntülemenin bir 115 yolunu sağlamayan</a> Android aygıtlar ortaya çıktı. 2014 yılında Google; <a 116 href="https://arstechnica.com/gadgets/2014/06/android-wear-auto-and-tv-save-you-from-skins-and-oems-from-themselves/">TV'ler, 117 saatler ve arabalar için Android sürümlerinin büyük ölçüde özgür 118 olmayacağını duyurdu</a>. 119 </p> 120 121 <p>Çoğu Android aygıtı, özgür olmayan Google Play yazılımı (eskiden 122 “Android Market”) ile birlikte gelir. Bu yazılım, bir Google 123 hesabı olan kullanıcıları özgür olmayan uygulamalar kurmaya davet 124 eder. Ayrıca Google'nin uygulamaları zorla kurabileceği veya kaldırabileceği 125 bir arka kapısı vardır. (Bu muhtemelen onu evrensel bir arka kapı yaratır 126 ancak bu kanıtlanmamıştır.) Google Play resmî olarak Android'in bir parçası 127 değildir ancak bu onun kötülüğünü azaltmaz. 128 </p> 129 130 <p>Google; birçok temel genel işlevi özgür olmayan <a 131 href="https://blog.grobox.de/2016/the-proprietarization-of-android-google-play-services-and-apps/">Google 132 Play Hizmetleri kütüphanesine</a> taşıdı. Bir uygulamanın kendi kodu özgür 133 bir yazılımsa ancak Google Play Hizmetleri'ne bağlıysa bu uygulama bir bütün 134 olarak etkili bir şekilde özgür değildir; Android'in Replicant gibi özgür 135 bir sürümünde çalışamaz. 136 </p> 137 138 <p>Özgürlüğe değer veriyorsanız Google Play'ın sunduğu özgür olmayan 139 uygulamaları istemezsiniz. Özgür Android uygulamaları kurmak için Google 140 Play'e ihtiyacınız yoktur çünkü bunları <a 141 href="https://f-droid.org">f-droid.org</a> adresinden edinebilirsiniz. 142 </p> 143 144 <p>Android ürünleri ayrıca özgür olmayan kütüphanelerle birlikte gelir. Bunlar 145 resmen Android'in bir parçası değil ancak çeşitli Android işlevleri onlara 146 bağlı olduğundan herhangi bir gerçek Android kurulumunun bir parçasıdırlar.</p> 147 148 <p>Resmî olarak Android'in bir parçası olan programlar bile Google'nin 149 yayımladığı kaynak koduna karşılık gelmeyebilir. Üreticiler bu kodu 150 değiştirebilir ve genellikle kendi sürümlerinin kaynak kodunu 151 yayımlamazlar. GNU GPL, uygun oldukları varsayılarak, Linux'un sürümleri 152 için kodu dağıtmalarını gerektirir. Kodun geri kalanı esnek Apache lisansı 153 altında, gerçekten kullandıkları kaynak sürümü yayımlamalarını gerektirmez.</p> 154 155 <p>Bir kullanıcı, Android sistemindeki telefonuyla birlikte gelen birçok 156 programın <a 157 href="https://www.beneaththewaves.net/Projects/Motorola_Is_Listening.html">Motorola'ya 158 kişisel veri gönderecek şekilde değiştirildiğini</a> keşfetti. Bazı 159 üreticiler <a 160 href="https://androidsecuritytest.com/features/logs-and-services/loggers/carrieriq/"> 161 Carrier IQ gibi gizli bir genel gözetim paketi</a> ekler.</p> 162 163 <p><a href="https://replicant.us">Replicant</a>, Android'in özgür 164 sürümüdür. Replicant geliştiricileri, bazı telefon modelleri için birçok 165 özgür olmayan kütüphaneyi başkalarıyla değiştirmiştir. Özgür olmayan 166 uygulamalar hariç tutulur ancak kesinlikle bunları kullanmak 167 istemezsiniz. Buna karşılık CyanogenMod (Android'in değiştirilmiş başka bir 168 sürümü), bazı özgür olmayan programlar içerdiği için özgür değildir.</p> 169 170 <p>Birçok Android aygıtı “zalim”dir: Kullanıcılar kendi 171 değiştirilmiş yazılımlarını kuramayacak ve çalıştıramayacak, yalnızca bazı 172 şirketler tarafından onaylanan sürümleri kurabilecek ve çalıştırabilecek 173 şekilde tasarlanmışlardır. Bu durumda çalıştırılabilir dosyalar sizin için 174 özgür ve kullanılabilir kaynaklardan yapılmış olsalar bile özgür 175 değildir. Bununla birlikte bazı Android aygıtlara “root 176 atılabilir”, böylece kullanıcılar farklı yazılımlar kurabilir.</p> 177 178 <p>Önemli aygıt yazılımı veya sürücüler de genellikle özel mülktür. Bunlar; 179 hücresel ağ radyosunu, WiFi'yi, bluetooth'u, GPS'yi, 3B grafikleri, 180 kamerayı, hoparlörü ve bazı durumlarda mikrofonu da idare eder. Bazı 181 modellerde bu sürücülerden birkaçı özgürdür ve onsuz yapabileceğiniz 182 bazıları vardır, ancak mikrofon veya hücresel ağ radyosu olmadan 183 yapamazsınız.</p> 184 185 <p>Hücresel ağ aygıt yazılımı önceden kurulmuş olarak gelir. Tek yaptığı orada 186 durmak ve istediğiniz zaman hücresel ağla haberleşmek olsaydı bunu bir 187 devreye eş değer olarak görebilirdik. Bir bilgisayar aygıtındaki yazılımın 188 özgür olması gerektiğinde ısrar ettiğimizde, yükseltilmeyecek önceden 189 kurulmuş aygıt yazılımını hiçbir zaman göz ardı edemeyiz, çünkü kullanıcı 190 için bir devre yerine bir program olması fark etmez.</p> 191 192 <p>Ne yazık ki bu durumda kötücül bir devre olacaktır. Kötücül özellikler nasıl 193 uygulanırsa uygulansınlar kabul edilemez.</p> 194 195 <p>Çoğu Android aygıtta bu aygıt yazılımı o kadar fazla denetime sahiptir ki 196 ürünü bir dinleme aygıtına dönüştürebilir. Bazılarında mikrofonu 197 denetler. Bazılarında paylaşımlı bellek yoluyla ana bilgisayarın bütün 198 denetimini ele geçirebilir ve böylece kurduğunuz özgür yazılımı geçersiz 199 kılabilir veya değiştirebilir. Bazı, belki de tüm, modellerde aygıttaki 200 yazılımın geri kalanının üzerine yazmak için bu aygıt yazılımının uzaktan 201 denetimini yapmak mümkündür. Özgür yazılımın amacı; yazılımımızı ve 202 bilişimimizi kendimizin denetlemesidir; arka kapılı bir sistem buna uygun 203 değildir. Herhangi bir bilişim sisteminde hata <em>olabilirken</em> bu 204 aygıtların kendisi hata <em>olabilir</em>. (<a 205 href="https://www.guardian.co.uk/books/2006/aug/12/politics">Semerkant'taki 206 Cinayet</a>'teki Craig Murray, kuşkulanmayan bir hedefin Android olmayan 207 taşınabilir telefonunu uzaktan dinleme aygıtına dönüştüren bir istihbarat 208 operasyonuna katılımını anlatıyor.)</p> 209 210 <p>Her durumda bir Android telefondaki hücresel ağ aygıt yazılımı bir devreye 211 eş değer değildir çünkü donanım yeni sürümlerin kurulmasına izin verir ve bu 212 aslında yapılır. Özel mülk aygıt yazılımı olduğundan pratikte yalnızca 213 üretici yeni sürümler yapabilir, kullanıcılar yapamaz.</p> 214 215 <p>Bu noktaları bir araya getirerek yeni sürümlerinin yüklenmemesi koşuluyla 216 özgür olmayan hücresel ağ aygıt yazılımına katlanabiliriz, ana bilgisayarın 217 denetimini alamaz ve yalnızca özgür işletim sistemi iletişim kurmayı 218 seçtiğinde iletişim kurabilir. Başka bir deyişle devre ile eş değer 219 olmalıdır ve bu devre kötücül olmamalıdır. Bu özelliklere sahip bir Android 220 telefon oluşturmak için teknik bir engel yoktur ancak hiçbirinden haberdar 221 değiliz.</p> 222 223 <p>Android kendi kendini barındıran bir sistem değildir; Android için 224 geliştirmenin başka bir sistemde yapılması gerekiyor. Google'nin 225 “yazılım geliştirme takımı”ndaki (<abbr title="software 226 development kit">SDK</abbr>) araçlar, özgür gibi gözüküyor ancak bunu 227 doğrulamak zor. Belirli Google API'ları için tanım dosyaları özgür 228 değildir. SDK'yi kurmak, imzalamayı reddetmeniz gereken özel mülk bir 229 yazılım lisansının imzalanmasını gerektiriyor. <a 230 href="https://redmine.replicant.us/projects/replicant/wiki/ReplicantSDK"> 231 Replicant'ın SDK'si</a> özgür bir ikamedir.</p> 232 233 <p>Android'in son basın haberleri patent savaşlarına odaklanıyor. Yazılım 234 patentlerinin kaldırılmasına yönelik 20 yıllık kampanya boyunca bu tür 235 savaşların olabileceği konusunda uyardık. Yazılım patentleri Android'den 236 özelliklerin kaldırılmasına zorlayabilir veya hatta kullanılamaz hâle 237 getirebilir. Yazılım patentlerinin neden kaldırılması gerektiği hakkında 238 daha fazla bilgi için <a 239 href="https://endsoftpatents.org">endsoftpatents.org</a> adresine 240 bakabilirsiniz.</p> 241 242 <p>Bununla birlikte patent saldırıları ve Google'nin yanıtları bu yazının 243 konusuyla doğrudan ilgili değildir, bu yazının konusu Android ürünlerinin 244 kısmen etik bir dağıtım sistemine nasıl yaklaştığı ve nasıl yetersiz 245 kaldığıdır. Bu sorun, basının da ilgisine layıktır.</p> 246 247 <p>Android; etik, kullanıcı denetimli, özgür yazılım taşınabilir bir telefona 248 doğru atılan önemli bir adımdır ancak gidecek daha çok yol var ve Google 249 yanlış yönde ilerliyor. Üstatlar <a href="#tn1">[1]</a>, <a 250 href="https://replicant.us">Replicant</a> üzerinde çalışıyor ancak yeni bir 251 aygıt modelini desteklemek büyük bir iş ve aygıt yazılımı sorunu devam 252 ediyor. Bugünün Android telefonları, Apple veya Windows telefonlardan çok 253 daha az kötü olsa da özgürlüğünüze saygı duydukları söylenemez.</p> 254 <div class="column-limit"></div> 255 256 <h3 class="footnote">Dipnotlar</h3> 257 <ol> 258 <li id="linuxnote">Bu karışıklığın en uç örneği, “Android aygıtlarınıza Linux [sic] 259 kurulumu” için yardım sunan linuxonandroid.com sitesinde yer 260 almaktadır. Bu tamamen yanlıştır: Kurdukları şey Android'in bir parçası 261 olarak zaten mevcut olan, Linux <em>hariç</em>, GNU sisteminin bir 262 sürümüdür. Bu site yalnızca <a href="/distros/distros.html">özgür olmayan 263 GNU/Linux dağıtımlarını</a> desteklediğinden önermiyoruz. 264 </li> 265 </ol> 266 267 <div class="infobox extra" role="complementary"> 268 <hr /> 269 İlk olarak <em><a 270 href="https://www.guardian.co.uk/technology/2011/sep/19/android-free-software-stallman">The 271 Guardian</a></em>'da yayımlandı 272 </div> 273 </div> 274 275 <div class="translators-notes"> 276 277 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 278 <a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik 279 beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli 280 bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı 281 kişiler.</div> 282 </div> 283 284 <!-- for id="content", starts in the include above --> 285 <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> 286 <div id="footer" role="contentinfo"> 287 <div class="unprintable"> 288 289 <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a 290 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile 291 iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen 292 çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a 293 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine 294 gönderin.</p> 295 296 <p> 297 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 298 replace it with the translation of these two: 299 300 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 301 translations. However, we are not exempt from imperfection. 302 Please send your comments and general suggestions in this regard 303 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 304 305 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 306 307 <p>For information on coordinating and contributing translations of 308 our web pages, see <a 309 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 310 README</a>. --> 311 Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve 312 önerilerinizi lütfen <a 313 href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu 314 yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a 315 href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> 316 sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri 317 gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a 318 href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a 319 href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> 320 ziyaret edebilirsiniz.</p> 321 </div> 322 323 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 324 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 325 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 326 without talking with the webmasters or licensing team first. 327 Please make sure the copyright date is consistent with the 328 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 329 document was modified, or published. 330 331 If you wish to list earlier years, that is ok too. 332 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 333 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 334 year, i.e., a year in which the document was published (including 335 being publicly visible on the web or in a revision control system). 336 337 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 338 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 339 <p>Copyright © 2011-2016, 2021 Richard Stallman</p> 340 341 <p>Bu sayfa <a rel="license" 342 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative 343 Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında 344 lisanslanmıştır.</p> 345 346 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> 347 <div class="translators-credits"> 348 349 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 350 <p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> 351 <ul> 352 <li>The FLOSS Information <a 353 href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, 354 2020.</li> 355 </ul></div> 356 357 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 358 Son Güncelleme: 359 360 $Date: 2021/10/01 17:39:47 $ 361 362 <!-- timestamp end --> 363 </p> 364 </div> 365 </div> 366 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 367 </body> 368 </html>