linux-and-gnu.html (16256B)
1 <!--#set var="PO_FILE" value='' 2 --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/gnu/linux-and-gnu.html" 3 --><!--#set var="DIFF_FILE" value="" 4 --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2005-06-19" --> 5 6 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" 7 "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> 8 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="tl" lang="tl"> 9 10 <!-- TRANSLATORS: This page was generated locally by GNUN. Please do 11 not update it manually, update the corresponding PO file instead. 12 The PO is archived in trans-coord task #14377 (file: orphan-POs.tar.gz). 13 For more info, contact web-translators@gnu.org. --> 14 15 <head> 16 <!--#include virtual="/server/head-include-1.html" --> 17 <title>Linux at GNU – Proyektong GNU – Free Software Foundation</title> 18 <meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Free Software Foundation, Linux, Emacs, GCC, Unix, Free Software, Operating System, GNU Kernel, HURD, GNU HURD, Hurd" /> 19 <meta http-equiv="Description" content="Since 1983, developing the free Unix style operating system GNU, so that computer users can have the freedom to share and improve the software they use." /> 20 21 <!--#include virtual="/gnu/po/linux-and-gnu.translist" --> 22 <!--#include virtual="/server/banner.html" --> 23 <!--#include virtual="/server/outdated.html" --> 24 <h2>Ang Linux at ang Systemang GNU</h2> 25 26 <p><strong>ni <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></strong></p> 27 28 <div class="announcement"> 29 <blockquote><p>Kung gusto mong malaman pa ang ibang mga bagay tungkol sa isyu o usaping 30 ito, maaari mo ring basahin ang aming <a 31 href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux FAQ o mga bagay na malimit 32 itanong</a>.</p> 33 </blockquote> 34 </div> 35 36 <p> 37 Maraming gumagamit (users) ng kompyuter ang nagpapatakbo ng isang 38 minodipikang bersyon ng <a 39 href="/philosophy/categories.html#TheGNUsystem">the GNU system</a> 40 araw-araw, nang hindi nila nalalaman. Dahil sa isang pekulyar o ‘di 41 pangkaraniwan pagtakbo ng mga pangyayari, ang bersyon na GNU na malawakan 42 nang ginagamit sa ngayon ay mas kilala na “Linux”, at maraming gumagamit ang 43 hindi nakakaalam ng laki nang koneksyon nito sa <a 44 href="/gnu/gnu-history.html">Proyektong GNU</a>.</p> 45 46 <p> 47 Totoong mayroong Linux, at ginagamit ito ng mga taong ito, pero hindi ito 48 ang operating system. Ang Linux ang kernel: ang programa na nasa sistema na 49 namamahagi (alokasyon) ng mga resources ng makina sa iba pang programang 50 pinapatakbo ninyo. Ang kernel ay isang mahalagang bahagi ng operating 51 system, pero walang silbi kung nag-iisa; gagana lamang ito kung mapapaloob 52 sa isang kumpletong operating system. Ang Linux ay karaniwang ginagamit na 53 kasama nang GNU operating system: ang buong sistema ay talagang GNU, na may 54 Linux na siyang gumagana bilang kernel nito.</p> 55 56 <p> 57 Maraming gumagamit ang hindi lubos na nakakaalam ng kaibhan ng kernel, at 58 ito ay ang Linux, at ang buong sistema, na tinatawag ring “Linux”. Ang hindi 59 malinaw na paggamit ng pangalan ay hindi nagpapakilala nang 60 pagkaintindi. Malimit ay naiisip ng mga gumagamit o user nito na si Linus 61 Torvalds ang nagdebelop ng buong opeting system noong 1991, na may kaunting 62 tulong.</p> 63 64 <p> 65 Sa pangkalahatan ay nalalaman ng mga programmer na ang Linux ay isang 66 kernel. Subalit dahil sa pangkalahatan ay naririnig nila na ang buong 67 sistema ay tinatawag na ring “Linux”, malimit ay lumilikha sila sa kanilang 68 isipan nang isang kuwento para mabigyang katarungan ang pagtawag sa buong 69 sistema na kernel. Halimbawa, marami ang naniniwala na pagkatapos na 70 pagkatapos maisulat ni Linus Torvalds ang Linux ang kernel, ang mga 71 gumagamit nito ay naghanap sa paligid nang iba pang mga software na maiisama 72 rito; at nakita (nang walang partikular na dahilan) na mayroon na halos 73 lahat nang kailangan para gumawa ng isang Unix-like o kapareho ng Unix na 74 sistema.</p> 75 76 <p> 77 Ang nakita nila ay hindi isang aksidente—iyon ang sistemang GNU. Ang 78 naririyan nang <a href="/philosophy/free-sw.html">free software</a> ay 79 idinagdag para makumpleto ang sistema sapagkat ang Proyektong GNU ay matagal 80 nang gumagawa, noon pang 1984, para makabuo ng ganito. <a 81 href="/gnu/manifesto.html">Ang GNU Manifesto</a>ay nagtakda ng isang layunin 82 na makapagdebelop ng isang libreng Unix-like system o sistemang parang Unix, 83 na ang tawag ay GNU. Sa <a href="/gnu/initial-announcement.html">Unang 84 Pag-aanunsiyo</a> ng Proyektong GNU, binalangkas rin ang ilan sa mga 85 orihinal na plano para sa sistemang GNU. Nang maisulat na ang Linux, halos 86 tapos na ang sistema.</p> 87 88 <p> 89 Karamihan sa mga proyektong free software ay may layuning makapagdebelop ng 90 isang partikular na programa para sa isang partikular na trabaho. Halimbawa, 91 si Linus Torvalds ay sumulat ng isang Unix-like kernel (Linux); Si Donald 92 Knuth ay sumulat ng isang text formatter (TeX); si Bob Scheifler ay 93 nagdebelop ng isang window system (ang X Window System). Tama lamang na 94 sukatin ang kontribusyon ng ganitong uri ng proyekto ng mga tukoy na 95 programa na nagmula sa isang proyekto.</p> 96 97 <p> 98 Kung susubukan nating sukatin ang kontribusyon ng Proyektong GNU sa ganitong 99 paraan, ano ang ating magiging pasiya o konklusyon? Napag-alaman ng isang 100 magtitinda ng CD-ROM na ang “distribusyon ng kanilang Linux”, ang, <a 101 href="/philosophy/categories.html#GNUsoftware">GNU software</a> ang 102 nag-iisang pinakamalaking pinagbabatayan o salalayan, humigit-kumulang 28% 103 ng buong source code, at kabilang rito ang ilan sa mga mahahalagang 104 pangunahing komponente na kung mawawala ay wala ring sistema. Sa Linux mismo 105 ay humigit-kumulang na 3%. Kaya’t kung kukuha kayo ng isang pangalan para sa 106 sistema batay sa kung sino ang sumulat ng mga programa sa sistema, ang 107 pinaka-angkop at nag-iisang dapat na piliin ay “GNU”.</p> 108 109 <p> 110 Pero sa palagay namin ay hindi ito ang tamang paraan ng pagsasaalang-alang 111 ng katanungan. Ang proyektong GNU noon, ngayon, ay hindi isang proyekto para 112 makapagdebelop ng tukoy na software packages. Hindi ito isang proyekto para 113 <a href="/software/gcc/">makapagdebelop ng isang C compiler</a>, bagama’t 114 ginawa namin ito. Hindi ito isang proyekto para makapagdebelop ng isang text 115 editor, bagama’t nagdebelop kami ng isa. Ang layunin ng proyektong GNU ay 116 ang makapagdebelop ng isang kumpleto at libreng sistemang parang Unix o 117 Unix-like system: ang GNU.</p> 118 119 <p> 120 Maraming tao ang nakapagbigay na ng mga mahahalagang kontribusyon sa libreng 121 software na nasa sistema, at lahat sila ay dapat na kilalanin. Subalit ang 122 dahilan kaya ito ay naging isang pinag-isang sistema o isang <em>integrated 123 system</em>—at hindi isang koleksyon lamang ng mga kapaki-pakinabang na 124 programa –ay sapagkat ang Proyektong GNU ay kumilos para gawin itong 125 ganito. Gumawa kami ng listahan ng mga programa upang makagawa ng isang 126 libreng sistema, at sa pamamagitan ng isang sistematikong pamamaraan ay 127 nakakita kami, sumulat, o naghanap ng mga tao na siyang magsusulat ng lahat 128 sa listahan. Sumulat kami ng mga mahahalaga bagamat’t hindi naman 129 nakapagpapasiglang <a href="#unexciting">(1)</a> komponente sapagkat hindi 130 ka naman magkakaroon ng sistema kung wala ang mga ito. Ang ilan sa mga 131 komponente ng aming sistema, ang mga programming tools, ay nakilala o naging 132 popular sa mga programmers, ngunit sumulat kami ng mga komponente na hindi 133 tools <a href="#nottools">(2)</a>. Nagdebelop rin kami ng larong chess, ang 134 GNU Chess, sapagkat kailangan rin ng isang sistema ang magagandang laro.</p> 135 136 <p> 137 Sa mga unang taon ng 1990 ay nabuo namin ang buong sistema bukod pa sa 138 kernel (at gumagawa rin kami ng kernel, ang <a 139 href="/software/hurd/hurd.html">GNU Hurd</a>, na tumatakbo o gumaganang 140 kasabay ng Mach. Ang pagdedebelop ng kernel na ito ay naging mas mahirap pa 141 kaysa sa aming inaasahan; <a href="/software/hurd/hurd-and-linux.html">at 142 ang GNU Hurd ay nagsimulang gumana nang maayos o yung mapagkakatiwalaan na 143 noong 2001</a>. Nagsisimula na kami ngayong maghanda para sa preparasyon ng 144 aktwal na release o paglalabas ng sistemang GNU, na kasama na ang GNU Hurd.</p> 145 146 <p> 147 Mabuti na lamang, hindi mo na kailangan pang hintayin ang Hurd, sapagkat 148 mayroon nang Linux. Nang isulat ni Linus Torvalds ang Linux, pinunan niya 149 ang pinakahuling pangunahing puwang. Maisasama na ngayon ng mga tao ang 150 Linux sa sistemang GNU upang makagawa ng isang kumpletong libreng sistema; 151 isang bersyon ng sistemang GNU na Linux-based; ang sistemang GNU/Linux, sa 152 madaling salita. Sa <a 153 href="http://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">pinakanaunang 154 paglabas o release ng Linux</a> ay kinilala o tinukoy na ang Linux ay isang 155 kernel, na ginagamit na kasama ang mga bahagi ng GNU: “Karamihan sa mga 156 tools na ginamit kasama ang linux ay mga software ng GNU at nakapailalim sa 157 GNU na laban sa “copyleft” o karapatang-ari. Ang mga tools na ito ay hindi 158 kasama sa mga ipinamamahagi – tanungin ninyo ako (o ang GNU) para sa 159 karagdagang impormasyon.”</p> 160 161 <p> 162 Parang simpleng pakinggan ang pagsama-samahin ang mga ito, pero hindi ito 163 isang maliit lamang na trabaho. Ang ilan sa mga komponente ng GNU <a 164 href="/gnu/linux-and-gnu.html#somecomponents">(3)</a> ay nangailangan ng 165 malaking pagbabago para gumanang kasabay ng Linux. Ang pagsasama-sama ng 166 isang kumpletong sistema na gagana kaagad o handa nang gamitin 167 pagkakuhang-pagkakuha, ay isang malaking trabaho rin. Kinailangan ditong 168 harapin ang isyu o usapin kung paano ang instalasyon (install) at pag-boot 169 (boot) ng sistema—isang suliraning hindi pa namin hinaharap, sapagkat hindi 170 pa naman kami dumarating sa ganoong punto. Ang mga tao na nagdebelop ng 171 iba’t ibang sistema ng distribusyon ay nakapagbigay ng malalaking 172 kontribusyon.</p> 173 174 <p> 175 Sinusuportahan ng proyektong GNU ang sistemang GNU/Linux pati na rin 176 <em>ang</em> sistemang GNU—pati na ang pondo. Pinopondohan <a 177 href="http://fsf.org/">namin</a> ang muling pagsusulat ng mga ekstensyong 178 may kaugnayan sa Linux papunta sa library (aklatan) ng GNU C, upang ang mga 179 ito ay maayos na mapagsama, at ang pinakabagong mga sistemang GNU/Linux ay 180 gumagamit ng kasalukuyang library ng walang mga pagbabago. Pinondohan rin 181 namin ang mga naunang bahagi ng pagdedebelop ng Debian GNU/Linux</p> 182 183 184 <p>Sa kasalukuyan ay gumagamit kami ng sistemang Linux-based sa karamihan ng 185 aming mga trabaho, at umaasa kaming gagamitin rin ninyo ang mga ito. Ngunit 186 kung maaari lamang ay huwag lituhin ang publiko sa paggamit ng pangalang 187 “Linux” sa paraang hindi malinaw. Ang Linux ay ang kernel, isa sa mga 188 mahahalagang pangunahing komponente ng sistema. Ang sistema sa kabuuan ay 189 ang sistemang GNU, na idinagdag ang Linux. Kung ang pinag-uusapan ninyo ay 190 ang kumbinasyong ito, mangyari lamang na pangalanan ito o tawaging 191 “GNU/Linux”.</p> 192 193 <p> 194 Kung gusto ninyong gumawa ng link papuntang "GNU/Linux” para sa 195 karagdagang pagsangguni, ang pahinang ito at ang <a 196 href="/gnu/the-gnu-project.html">http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html</a> 197 ay magagagandang gamiting URL. Kung babanggitin ninyo ang Linux, ang kernel, 198 at gustong magdagdag ng link para maging karagdagan pang sanggunian, ang <a 199 href="http://foldoc.org/linux">http://foldoc.org/linux</a> ay magandang 200 gamiting URL.</p> 201 202 <h3>Pahabol</h3> 203 204 <p> 205 Bukod pa sa GNU, may isa pang proyektong kahit nagsosolo ay nakapagprodyus o 206 nakagawa ng isang libreng parang Unix o Unix-like na operating system. Ang 207 sistemang ito ay kinilalang BSD, at nadebelop ito sa UC Berkeley. Hindi ito 208 libre noong mga taon ng 1980, pero naging libre na noong mga unang taon ng 209 1990. Ang isang libreng operating system sa kasalukuyan ay halos tiyak na 210 alinman sa mula sa o variant ng sistemang GNU o isang uri ng sistemang BSD.</p> 211 212 <p> 213 Kung minsan, ang mga tao ay nagtatanong kung ang BSD ba ay bersyon pa rin ng 214 GNU, katulad ng GNU/Linux. Nagkaroon ng inspirasyon ang mga negdebelop ng 215 BSD na gumawa ng kanilang libreng software na walang code o code free 216 software dahil sa ehemplong ipinakita ng Proyektong GNU, at ang mga 217 bulgarang pakiusap ng mga aktibista ng GNU ay nakatulong upang sila ay 218 mapilit, ngunit kaunti lamang ang overlap ng code sa GNU. Ang mga sistemang 219 BSD sa ngayon ay gumagamit ng ilan sa mga programa ng GNU, katulad rin ng 220 paggamit ng sistemang GNU at mga nagmula o variant nito sa mga programang 221 BSD; magkaganunpaman, kung titingnan o ituturing na buo, ang mga ito ay 222 magkakaibang sistemang magkahiwalay na nabuo o lumabas. Ang mga nagdebelop 223 ng BSD ay hindi sumulat ng kernel at nagdagdag nito sa sistemang GNU, at ang 224 katawagan o pangalang gaya ng GNU/BSD ay hindi angkop sa sitwasyon.</p> 225 226 <h3>Tandaan</h3> 227 <ol> 228 <li> 229 <a id="unexciting">Kabilang sa mga hindi nakakapagpasigla bagama’t 230 mahahalagang</a>mahahalagang komponente ang GNU assembler, GAS at ang 231 linker, GLD, na ngayon ay pareho nang bahagi ng <a 232 href="/software/binutils/">GNU Binutils</a> <em>package</em>, <a 233 href="/software/tar/">GNU tar</a>, at iba pa.</li> 234 235 <li> 236 <a id="nottools">Halimbawa</a>, Ang The Bourne Again SHell (BASH), ang 237 PostScript interpreter <a href="/software/ghostscript/">Ghostscript</a>, at 238 ang <a href="/software/libc/">GNU C library</a> ay hindi programming 239 tools. Lalong hindi ang GNUCash, GNOME, at GNU Chess.</li> 240 241 <li> 242 <a id="somecomponents">Halimbawa</a>, ang <a 243 href="/software/libc/libc.html">aklatan GNU C</a>.</li> 244 </ol> 245 246 <div class="translators-notes"> 247 248 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 249 </div> 250 </div> 251 252 <!-- for id="content", starts in the include above --> 253 <!--#include virtual="/server/footer.html" --> 254 <div id="footer"> 255 <div class="unprintable"> 256 257 <p>Mangyari lamang na ipadala ang mga katanungan tungkol sa FSF at GNU sa <a 258 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Mayroon ding <a 259 href="/contact/">iba pang mga pamamaraan para makontak</a> ang FSF. Mangyari 260 lamang na ipadala ang mga broken links at iba pang mga koreksyon o pagtatama 261 (o mga mungkahi) sa <a 262 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 263 264 <p> 265 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 266 replace it with the translation of these two: 267 268 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 269 translations. However, we are not exempt from imperfection. 270 Please send your comments and general suggestions in this regard 271 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 272 273 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 274 275 <p>For information on coordinating and submitting translations of 276 our web pages, see <a 277 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 278 README</a>. --> 279 Mangyari lamang na tingnan ang <a 280 href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a> 281 (Pagsasaling-wika README) para sa impormasyon tungkol sa koordinasyon at 282 pagsusumite ng mga pagsasaling-wika ng artikulo o pahayag na ito.</p> 283 </div> 284 285 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 286 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 287 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 288 without talking with the webmasters or licensing team first. 289 Please make sure the copyright date is consistent with the 290 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 291 document was modified, or published. 292 293 If you wish to list earlier years, that is ok too. 294 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 295 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 296 year, i.e., a year in which the document was published (including 297 being publicly visible on the web or in a revision control system). 298 299 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 300 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 301 <p>Copyright © 1997-2002 Richard M. Stallman</p> 302 303 <p>This page is licensed under a <a rel="license" 304 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons 305 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> 306 307 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.html" --> 308 <div class="translators-credits"> 309 310 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 311 </div> 312 313 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 314 Updated: 315 316 $Date: 2017/02/20 22:36:13 $ 317 318 <!-- timestamp end --> 319 </p> 320 </div> 321 </div> 322 </body> 323 </html>