taler-merchant-demos

words-to-avoid.html (73073B)

---

 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/words-to-avoid.en.html" -->
 
 <!--#include virtual="/server/header.sq.html" -->
 <!-- Parent-Version: 1.96 -->
 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
 <!--#set var="TAGS" value="essays term" -->
 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->
 
 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
 <title>Fjalë Që Duhen Shmangur (ose Përdorur me Kujdes) Ngaqë Janë Me Spec ose
 Ngatërruese - Projekti GNU - Free Software Foundation</title>
 <style type="text/css" media="print,screen"><!--
 #word-list a { line-height: 1.8em; text-decoration: none; }
 -->
 
 </style>
 
 <!--#include virtual="/philosophy/po/words-to-avoid.translist" -->
 <!--#include virtual="/server/banner.sq.html" -->
 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" -->
 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
 <!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" -->
 <div class="article reduced-width">
 <h2>Fjalë Që Duhen Shmangur (ose Përdorur me Kujdes) Ngaqë Janë Me Spec ose
 Ngatërruese</h2>
 <div class="thin"></div>
 
 <p>
 Ka një numër fjalësh dhe togfjalëshash që këshillojmë të shmangen, ose të
 shmangen në disa kontekste të caktuara dhe për përdorime të caktuara.  Disa
 janë të dykuptimta ose qorrollisëse; të tjera vijnë prej këndvështrimesh me
 të cilët nuk pajtohemi, dhe shpresojmë që të mos pajtoheni as ju.</p>
 
 <div id="word-list" class="emph-box">
 <p> <!-- GNUN-SORT-START -->
 “<a href="#DigitalRightsManagement">Digital Rights Management</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#FLOSS">FLOSS</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#FOSS">FOSS</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Google">Google</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#InternetofThings">Internet Gjërash</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#MP3Player">MP3 player</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#PC">PC</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Photoshop">Photoshop</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#PowerPoint">PowerPoint</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Product">Produkt</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#CopyrightOwner">Pronar të Drejtash Kopjimi</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#RAND">RAND</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#SaaS">SaaS</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Skype">Skype</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#OptOut">Zgjidhni lënien jashtë</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Access">akses</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Alternative">alternativ</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Assets">asete</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Ad-blocker">bllokues reklamash</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#CloudComputing">cloud computing</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Content">content</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#DigitalLocks">dryna dixhitalë</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Ecosystem">ekosistem</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#ForFree">falas</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Freeware">freeware</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Hacker">haker</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Open">i hapët</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Closed">i mbyllur</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#FreelyAvailable">i passhëm lirisht</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#SoftwareIndustry">industri software</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Commercial">komercial</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Compensation">kompensim</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Consumer">konsumator</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Consume">konsumo</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Creator">krijues</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#CreativeCommonsLicensed">licencuar sipas Creative Commons</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#DigitalGoods">mallra dixhitale</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Protection">mbrojtje</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#SourceModel">model burimi</a>” |
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Modern">modern</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Monetize">monetizoni</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#SharingPersonalData">ndarje me të tjerët (të dhëna
 personale)</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#BSD-style">në stil BSD-je</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Piracy">pirateri</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#IntellectualProperty">pronësi intelektuale</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#SharingEconomy">sharing economy</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#SellSoftware">shisni software</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#LAMP">sistem LAMP</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Linux">sistem Linux</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#GiveAwaySoftware">software give away</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX	= /^.(es)$/" -->
 <!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your
      language to refer to mobile computers; otherwise,
      fill the translation with a space. -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 “<a href="#Terminal">terminal</a>” | <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <!--#endif
  -->
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Vendor">tregtues</a>”
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Market">treg</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#TrustedComputing">trusted computing</a>” | <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 “<a href="#Theft">vjedhje</a>” | <!-- GNUN-SORT-STOP -->
 </p>
 </div>
 
 <hr class="no-display" />
 <div class="announcement">
 <p>Kini parasysh gjithashtu <a href="/philosophy/categories.html">Kategori
 Software-i të Lirë</a>, <a
 href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Pse Duhet Quajtur
 Swindle?</a></p>
 </div>
 <hr class="no-display" />
 
 <!-- GNUN-SORT-START -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Access">“Akses”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Është një keqkuptim i rëndomtë të mendohet se software i lirë do të thotë që
 publiku të ketë “akses” te një program.  S'është kjo ajo që do të thotë
 software i lirë.</p>
 <p>
 <a href="/philosophy/free-sw.html">Kriteri i të qenit software i lirë</a>
 nuk është se cili ka “akses” te programi; katër liritë thelbësore lidhen me
 atë se çfarë i lejohet të bëjë me programin, një përdoruesi që ka një kopje
 të tij.  Për shembull, liria 2 thotë se përdoruesi është i lirë të bëjë një
 kopje tjetër dhe t’jua japë ose t’jua shesë.  Por asnjë përdorues s’e ka
 <em>detyrim</em> ta bëjë këtë për ju; s’keni ndonjë <em>të drejtë</em> t’i
 kërkoni cilitdo përdorues një kopje të atij programi.</p>
 <p>
 Veçanërisht, nëse shkruani vetë një program dhe nuk ofroni kurrë një kopje
 të tij për dikë tjetër, ai program është software i lirë, edhe pse në mënyrë
 triviale, ngaqë çdo përdorues që ka një kopje gëzon katër liritë thelbësore
 (meqë i vetmi përdorues i tillë jeni ju).</p>
 <p>
 Në praktikë, kur kopje të një programi kanë shumë përdorues, është e sigurt
 që dikush do ta postojë në internet, duke e bërë të passhëm për këdo.  Ne
 mendojmë se njerëzit duhet ta bëjnë këtë, nëse programi është i dobishëm.
 Por kjo s’është domosdoshmëri software-i të lirë.</p>
 <p>
 Ka një pikë specifike për të cilën çështja e pasjes së aksesit është
 drejtpërsëdrejti e lidhur me software-in e lirë: licenca GNU GPL lejon t’i
 jepet një përdoruesi të dhënë akses për shkarkimin e kodit burim të një
 programi, si zëvendësim të dhënies atij përdoruesi një kopje materiale të
 burimit.  Kjo vlen për rastin e veçantë në të cilin përdoruesi e ka tashmë
 një kopje të programit në një formë jo burim.</p>
 
 <blockquote><p>Në vend se <b>me software-in e lirë, publiku ka akses te programi</b>, ne
 themi, <b>me software-in e lirë, përdoruesi gëzon liritë themelore</b> dhe
 <b>software-in e lirë, përdoruesit kanë kontroll mbi çka programi bën për
 ta</b>.</p>
 </blockquote>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Alternative">“Alternativ”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 S’e përshkruajmë software-in e lirë si një “alternativë” ndaj pronësorit,
 ngaqë kjo fjalë lë të nënkuptohet se krejt “alternativat” janë legjitime dhe
 se çdo e tillë e re, që shtohet, e bën më të mirë gjendjen për përdoruesit.
 Në të vërtetë, ajo nënkupton se software-it të lirë i bie të bashkekzistojë
 me <em>software</em> që s’respekton lirinë e përdoruesve.</p>
 <p>
 Ne besojmë se shpërndarja si software i lirë është e vetmja rrugë etike për
 ta bërë software-in të passhëm për përdorim nga të tjerët.  Metodat e tjera,
 <a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">software jo i
 lirë</a> dhe <a
 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Shërbim si
 Zëvendësim Software-i</a> i kthejnë përdoruesit e tyre në vasalë.  Nuk
 mendojmë se është mirë t’u ofrohen përdoruesve këto “alternativa” kundrejt
 software-it të lirë.</p>
 <p>
 Rrethana speciale mund t’i shpien përdoruesit drejt xhirimit të një programi
 të veçantë, për një punë të veçantë.  Për shembull, kur një faqe dërgon te
 shfletuesi i përdoruesit kod JavaScript, kjo i shpie përdoruesit drejt
 xhirimit të atij programi klient specifik, në vend se cilitdo tjetër të
 mundshëm.  Në rast të tillë, ka një arsye për ta përshkruar si alternativ
 çfarëdo kodi tjetër për atë punë.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Assets">“Asete”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 T’u referohesh veprave të botuara si “asete”, ose “asete dixhitale”, është
 edhe më keq se sa t’i quash <a href="#Content">“content”</a> &mdash; është
 të marrësh të mirëqenë se për shoqërinë s’kanë vlerë tjetër veç vlerës
 komerciale.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="BSD-style">“BSD-style”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Shprehja “licencë në stil BSD” shpie në konfuzion, ngaqë <a
 href="/licenses/bsd.html">trajtohen njësoj licenca që kanë dallime të
 rëndësishme</a>.  Për shembull, licenca origjinale BSD me klauzolën për
 reklama është e papërputhshme me GNU General Public License, por licenca BSD
 e rishikuar është.</p>
 <p>
 Për të shmangur konfuzionin, më e mira është të emërtohet <a
 href="/licenses/license-list.html"> licenca specifike për të cilën bëhet
 fjalë</a> dhe të shmanget termi i vagullt “BSD-style”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Ad-blocker">“Bllokues reklamash”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Kur qëllimi i një programi është të bllokojë reklama, “bllokues reklamash”
 është një term i mirë për të.  Por shfletuesi GNU IceCat, të themi, bllokon
 reklama që ndjekin përdoruesin, si pasojë masash më të gjera për parandalim
 survejimi nga sajtet.  Ky nuk është “bllokues reklamash”, është <em>mbrojtje
 nga survejimi</em>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="CloudComputing">“Cloud Computing”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p id="Cloud">
 Termi “cloud computing”<sup><a href="#TransNote1">1</a></sup> (ose thjesht
 “cloud” në kontekstin e punimit me kompjuter) është një fjalë në modë,
 marketingu, pa ndonjë domethënie koherente.  Përdoret për një gamë
 veprimtarish të ndryshme nga njëra-tjetra, karakteristika e vetme e
 përbashkët e të cilave është se përdorin Internetin për diçka më shumë se
 shpërngulje kartelash.  Prandaj, termi përhap konfuzion.  Nëse të menduarit
 tuaj e bazoni në të, ky do të jetë konfuz (ose, mund të thoshim,
 “cloudy”<sup><a href="#TransNote2">2</a></sup>?).
 </p>
 
 <p>
 Kur e sillni në mend, ose i përgjigjeni një pohimi që dikush tjetër ka bërë
 duke përdorur këtë term, hapi i parë është të sqarohet tema.  Për cilët
 skenarë është pohimi? Cili term është i përshtatshëm, i qëruar për atë
 skenar? Pasi të jetë formuluar qartë tema, atëherë bëhet i mundur të
 menduarit koherent rreth tij.
 </p>
 
 <p>
 Një nga shumë kuptimet e “cloud computing” është depozitimi dhe ruajtja e të
 dhënave tuaja te shërbime internetore.  Në shumicën e skenarëve, kjo është
 marrëzi, ngaqë ju ekspozon ndaj <a
 href="https://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/apr/25/hackers-spooks-cloud-antiauthoritarian-dream">survejimit</a>.
 </p>
 
 <p>
 Një tjetër kuptim (që pritet me të, por pa qenë e njëjta gjë) është <a
 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html"> Service as a
 Software Substitute</a><sup><a href="#TransNote3">3</a></sup>, çka ju mohon
 kontrollin mbi kompjuterin tuaj.  S’duhet të përdorni kurrë SaaSS.
 </p>
 
 <p>
 Një tjetër kuptim është dhënia me qira e një shërbyesi fizik të largët, ose
 shërbyesi virtual.  Këto praktika, në disa rrethana të dhëna, janë në
 rregull.
 </p>
 
 <p>
 Një tjetër kuptim është hyrja në shërbyesin tuaj prej pajisjes tuaj
 celulare.  Këtu nuk dalin çështje të veçanta etike.
 </p>
 
 <p>
 <a
 href="https://csrc.nist.gov/publications/detail/sp/800-145/final">Përkufizimi
 i NIST-it për “cloud computing”</a> përmend tre skenarë që ngrenë çështje të
 ndryshme etike: Software-i si Shërbim, Platforma si Shërbim, dhe
 Infrastruktura si Shërbim.  Por ai përkufizim s’përputhet me përdorimin e
 zakonshëm të termit “cloud computing”, ngaqë nuk përfshin depozitimin e të
 dhënave në shërbime internetore.  Software-i si Shërbim, ashtu siç
 përkufizohet nga NIST, mbivendoset në mënyrë të konsiderueshme me Shërbimin
 si Zëvendësim Software-i, i cili abuzon me përdoruesit, por dy konceptet nuk
 janë të barasvlershëm.
 </p>
 
 <p>
 Këto praktika punimi në kompjuter, të ndryshme nga njëra-tjetra, as që hyjnë
 në të njëjtin diskutim.  Mënyra më e mirë për të shmangur konfuzionin që
 termi “cloud computing” përhap, është të mos përdoret termi “cloud” kur
 bëhet fjalë për punim me kompjuter.  Flisni për skenarin që keni në mendje,
 dhe quajeni me një term specifik.
 </p>
 
 <p>
 Ia vlen të shënohet që edhe Larry Ellison, një zhvillues programesh
 pronësorë, <a
 href="https://www.cnet.com/culture/oracles-ellison-nails-cloud-computing/">
 vuri re zbrazëtinë e termit “cloud computing”</a>. Ai vendosi ta përdorë
 termin, sido qoftë, ngaqë, si zhvillues software-i pronësor, s’është i
 motivuar prej të njëjtash ideale si ne.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="DigitalRightsManagement">“Digital Rights Management”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 “Digital Rights Management”<sup><a href="#TransNote4">4</a></sup> (shkurtuar
 si “DRM”) i referohet mekanizmave teknikë të konceptuar për të imponuar
 kufizime mbi përdoruesit e kompjuterave.  Përdorimi i fjalës “rights” (të
 drejta) në këtë term është propagandë, e konceptuar t’ju shpjerë pa e patur
 mendjen drejt parjes së çështjes nga këndvështrimi i atyre pakëve që
 imponojnë kufizimet, dhe shpërfilljes së atij të publikut të përgjithshëm
 mbi të cilin imponohen këto kufizime.</p>
 <p>
 Ndër alternativa të mira përfshihen “Digital Restrictions Management”<sup><a
 href="#TransNote5">5</a></sup> dhe “pranga dixhitale”.</p>
 <p>
 Ju lutemi, regjistrohuni që të përkrahni <a
 href="https://DefectiveByDesign.org/">fushatën tonë për shfuqizimin e
 DRM-së</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="DigitalLocks">“Dryna Dixhitalë”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 “Dryna dixhitalë” përdoret për t’iu referuar Administrimit Dixhital të
 Kufizimeve nga dikush që e kritikon.  Problemi me këtë term është se ai nuk
 arrin të shpalosë të keqen e DRM-së.  Personat që e adoptuan termin, nuk e
 vranë dhe aq mendjen.</p>
 <p>
 Drynat s’janë doemos shtypës apo të këqij.  Ka gjasa që të keni në zotërim
 disa dryna, si dhe çelësat apo kodet për ta; mund t’i shihni si të dobishëm
 ose të bezdisshëm, por nuk ju shtypin, sepse mund t’i hapni ose mbyllni si
 doni.  Në mënyrë të ngjashme, <a
 href="https://www.theguardian.com/technology/2015/may/01/encryption-wont-work-if-it-has-a-back-door-only-the-good-guys-have-keys-to-">fshehtëzimin</a>
 e shohim të paçmueshëm për mbrojtjen e kartelave tona dixhitale.  Ky, po
 ashtu, është një lloj dryni dixhital kontrollin e të cilit e keni ju.</p>
 <p>
 DRM-ja është si një dry i vendosur mbi ju nga dikush tjetër, që refuzon t’ju
 japë çelësin &mdash; me fjalë të tjera, njësoj si <em>pranga</em>.  Ndaj,
 metafora e duhur për DRM-në është “pranga dixhitale”, jo “dry dixhital”.</p>
 <p>
 Një numër fushatash kundërshtimi kanë zgjedhur termin e pamend “bllokime
 dixhitale”; që t’i vëmë gjërat në vijë, duhet të këmbëngulim pa lëkundje për
 ndreqjen e këtij gabimi.  FSF-ja mund ta përkrahë një fushatë që i
 kundërvihet “drynave dixhitalë” nëse pajtohemi për thelbin; megjithatë, kur
 deklarojmë përkrahjen tonë, e zëvendësojmë haptazi termin me “pranga
 dixhitale” dhe e themi pse.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Ecosystem">“Ekosistem”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Është e pakëshillueshme të përshkruash bashkësinë e software-it të lirë, ose
 çfarëdo bashkësie njerëzish, si një “ekosistem”, ngaqë fjala nënkupton
 mungesën e gjykimit etik.</p>
 
 <p>
 qëndrimi vëzhgues pa gjykim: mos pyet si, pse, çfarë, <em>duhet të
 ndodhë</em>, thjesht studio dhe kupto çfarë <em>ndodh</em>.  Në një
 ekosistem, disa ente konsumojnë ente të tjerë.  Në ekologji nuk pyetet nëse
 është e drejtë që një buf të hajë një mi apo që një mi të hajë një farë,
 thjesht vëzhgojmë se e bëjnë këtë.  Popullatat e specieve shtohen ose mpaken
 sipas kushteve; kjo as është mirë, as është gabim, është thjesht një dukuri
 ekologjike, madje edhe kur shkon deri në zhdukjen e specieve.</p>
 
 <p>
 Përkundrazi, qeniet që bëjnë të vetin një qëndrim etik kundrejt asaj që i
 rrethon, mund të vendosin të ruajnë gjëra që, pa ndërhyrjen e tyre, mund të
 zhduken &mdash; bie fjala, shoqëria civile, demokracia, të drejtat e
 njeriut, paqja, shëndeti publik, një klimë e qëndrueshme, ajër dhe ujë i
 pastër, specie të rrezikuara, arte tradicionale… dhe liri të përdoruesve të
 kompjuterit.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="FLOSS">“FLOSS”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “FLOSS”, që do të thotë “Free/Libre and Open Source Software”, u sajua
 si një rrugë <a href="/philosophy/floss-and-foss.html">për të qenë asnjanës
 mes software-it të lirë dhe burimit të hapët</a>.  Nëse synimi juaj është
 asnjanësia, “FLOSS” është rruga më e mirë për të qenë asnjanës.  Por nëse
 doni të shpalosni se i dilni në krah lirisë, mos përdorni një term asnjanës.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="FOSS">“FOSS”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “FOSS”, që do të thotë “Free and Open Source Software”, u sajua si një
 rrugë <a href="/philosophy/floss-and-foss.html">për të qenë asnjanës mes
 software-it të lirë dhe burimit të hapët</a>, por nuk ia arrin vërtet
 kësaj.  Nëse synimi juaj është asnjanësia, “FLOSS” është më mirë.  Por nëse
 doni të shpalosni se i dilni në krah lirisë, mos përdorni një term asnjanës.</p>
 
 <blockquote><p>Në vend se <b>FOSS</b>, ne themi, <b>software i lirë</b> ose <b>software i
 lirë (libre)</b>.</p>
 </blockquote>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="ForFree">“Falas”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Nëse doni të thoni se një program është software i lirë, ju lutemi, mos
 thoni se mund të kihet “falas”. Ai term do të thotë pikërisht “kundrejt një
 çmimi zero”. Software i lirë është punë lirie, jo çmimi.</p>
 <p>
 Kopje software-i të lirë shpesh mund të kihen falas &mdash; për shembull,
 duke i shkarkuar përmes FTP-së.  Por software i lirë mund të kihet edhe
 kundrejt një çmimi, në CD-ROM; më anë tjetër, kopje software-i pronësor ka
 raste që jepen falas nëpër promocione, dhe disa paketa pronësore jepen
 normalisht pa pagesë për disa përdorues.</p>
 <p>
 Për të shmangur konfuzionin, mund të thoni se programi mund të kihet si
 “software i lirë”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Freeware">“Freeware”<sup><a href="#TransNote6">6</a></sup></h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, mos e përdorni termin “freeware” si një sinonim për “software i
 lirë”. Termi “freeware” përdorej shpesh gjatë viteve ’80 për programe të
 hedhur në qarkullim vetëm në formën e të ekzekutueshmit, pa mundësi për
 konsultim të kodit burim.  Sot, për të, nuk ka ndonjë përkufizim të veçantë
 të pranuar.</p>
 <p>
 Kur përdorni gjuhë të tjera nga anglishtja, ju lutemi, shmangeni huazimin e
 termave të anglishtes, të tillë si “software i lirë” ose “freeware”. Është
 më mirë të përkthehet termi “software i lirë” në <a
 href="/philosophy/fs-translations.html">gjuhën tuaj</a>.</p>
 
 <p>
 Duke përdorur një fjalë në <a href="/philosophy/fs-translations.html">gjuhën
 tuaj</a>, tregoni se po i referoheni vërtet lirisë dhe jo thjesht të bëni
 papagallin për një koncept të huaj, misterioz, marketingu.  Në fillim,
 bashkëkombësve tuaj mundet t’u duket i huaj ose shqetësues referimi ndaj
 lirisë, por sapo të shohin se nënkupton pikërisht atë që shpreh, ata do ta
 kuptojnë vërtet se si është puna.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Google">“Google”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit “google” si folje, në kuptimin e
 kërkimit për diçka në internet. “Google” është thjesht emri i njërit prej
 shumë motorëve për kërkime. Këshillojmë të përdorni termin “kërko në web”
 ose (në ca kontekste të tjera) thjesht “kërko”. Përpiquni të përdorni një
 motor kërkimesh që respekton privatësinë tuaj; për shembull, <a
 href="https://duckduckgo.com/">DuckDuckGo</a> pretendon se nuk i gjurmon
 përdoruesit e vet. (Nuk ka ndonjë mënyrë për dikë jashtë të verifikojë
 pretendime të këtij lloji.)</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Hacker">“Hacker”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Një <em>hacker</em> është dikush të cilit <a
 href="https://stallman.org/articles/on-hacking.html"> i shijon zgjuarsia
 lojcake</a> &mdash; jo doemos me kompjuterat.  Programuesit në bashkësinë e
 dikurshme <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> të
 software-it të lirë në vitet ’60 dhe ’70 i referoheshin njëri-tjetrit si
 <em>hackers</em>.  Aty nga 1980, gazetarët që zbuluan bashkësinë e
 hacker-ave, gabimisht e morën termin si të thoshte “thyes sigurie”.</p>
 
 <p>
 Ju lutemi, mos e përhapni këtë gabim.  Personat që çajnë sigurinë janë
 “crackers”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Open">“I hapët”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit “i hapët” ose “burim i hapët” si
 zëvendësim për “software i lirë”. Këto terma i referohen një <a
 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> pozicioni të
 ndryshëm</a> të bazuar në vlera të tjera.  Lëvizja e software-it të lirë
 lufton për lirinë tuaj në punimin me kompjuter, si çështje drejtësie.
 Jo-lëvizja e burimit të hapët nuk lufton për ndonjë gjë në këtë mënyrë.</p>
 
 <p>Kur u referoheni pikëpamjeve të burimit të hapët, është e saktë të përdoret
 ai emër, por, ju lutemi, mos e përdorni atë term kur flisni rreth nesh,
 software-it tonë, apo pikëpamjeve tona &mdash; kjo i shpie njerëzit të
 supozojnë se pikëpamjet tona janë të ngjashme me të tyret.</p>
 
 <blockquote>
 <p>Në vend të <b>me burim të hapët</b>, ne themi, <b>software i lirë</b> ose
 <b>software i lirë (libre)</b>.</p>
 </blockquote>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Closed">“I mbyllur”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Përshkrimi i software-it jo të lirë si “i mbyllur” i referohet qartazi
 termit “burim i hapët”. Në lëvizjen e software-it të lirë, <a
 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> nuk duam të na
 ngatërrojnë me kampin e burimit të hapët</a>, ndaj jemi të kujdesshëm që t’i
 shmangemi thënies së gjërave që do t’i nxisnin njerëzit të na fusin në një
 thes me ta.  Për shembull, e shmangim përshkrimin e software-it jo të lirë
 si “i mbyllur”. E quajmë “jo i lirë” ose <a
 href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware"> “pronësor”</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="FreelyAvailable">“I passhëm lirisht”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Mos e përdorni “software i passhëm lirisht” si një sinonim për “software i
 lirë”. Termat nuk janë të barasvlershëm.  Software-i është “i passhëm
 lirisht” nëse cilido mund të marrë lehtë një kopje.  “Software i lirë”
 përkufizohet përmes termave të lirisë së përdoruesve që kanë një kopje të
 tij.  Këto janë përgjigje për pyetje të ndryshme nga njëra-tjetra.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="SoftwareIndustry">“Industri Software-i”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “industri software-i” i nxit njerëzit të përfytyrojnë se software-i
 zhvillohet gjithmonë nga njëfarë fabrike dhe mandej u shpërndahet
 “konsumatorëve”. Bashkësia e software-it të lirë dëshmon se nuk është
 kështu.  Ekzistojnë biznese software-i, dhe një numër biznesesh zhvillojnë
 software të lirë dhe/ose jo të lirë, por ato që zhvillojnë software të lirë
 nuk funksionojnë si fabrika.</p>
 <p>
 Termi “industri” përdoret si propagandë nga mbrojtësit e patentave mbi
 software-in.  Këta e quajnë zhvillimin e software-it “industri” dhe mandej
 rreken të argumentojnë se kjo do të thotë që ajo duhet t’u nënshtrohet
 monopoleve të patentave.  <a
 href="https://web.archive.org/web/20071215073111/http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/"
 title="archived version of http://eupat.ffii.org/papers/europarl0309/">
 Parlamenti Europian, duke hedhur poshtë patentat mbi software-in më 2003,
 votoi për përkufizimin e “industrisë” si “prodhim i automatizuar të mirash
 materiale”</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="InternetofThings">“Internet Gjërash”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Kur kompanitë vendosën të prodhojnë pajisje elektro-shtëpiake të
 kompjuterizuara që përmes internetit do të mund të lidheshin me shërbyesin e
 prodhuesit, dhe kështu mund të spiunoheshin lehtë përdoruesit e tyre, e
 kuptuan se kjo s’do të dukej edhe aq mirë.  Ndaj sajuan një emër të bukur,
 tërheqës: “Internet Gjërash”.</p>
 <p>
 Përvoja tregon se këto produkte shpesh <a
 href="https://www.locusmag.com/Perspectives/2015/09/cory-doctorow-what-if-people-were-sensors-not-things-to-be-sensed/">
 spiunojnë përdoruesit e tyre</a>.  Janë edhe të bëra enkas për <a
 href="https://archive.ieet.org/articles/rinesi20150806.html">t’u dhënë
 njerëzve këshilla të njëanshme</a>.  Veç kësaj, prodhuesi mund <a
 href="/proprietary/proprietary-sabotage.html"> ta sabotojë produktin</a>
 duke fikur shërbyesin nga i cili varet pajisja.</p>
 <p>
 I quajmë “Internet Thumbash”.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Commercial">“Komerciale”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, mos e përdorni fjalën “komerciale” si një sinonim për “jo i
 lirë”. Kështu ngatërrohen dy çështje tërësisht të ndryshme.</p>
 <p>
 Një program është komercial nëse është zhvilluar si veprimtari biznesi.  Një
 program komercial mund të jetë i lirë ose jo, varet nga mënyra e
 shpërndarjes së tij.  Po njësoj, një program i zhvilluar nga një shkollë ose
 një individ mund të jetë i lirë ose jo, varet nga mënyra e shpërndarjes së
 tij.  Dy pyetjet &mdash; ç’lloj njësie e zhvilloi programin dhe ç’liri
 gëzojnë përdoruesit e tij &mdash; janë të pavarura.</p>
 <p>
 Në dhjetëvjeçarin e parë të lëvizjes së software-it të lirë, paketat e
 software-it të lirë qenë thuajse përherë jokomerciale; përbërësit e sistemit
 operativ GNU/Linux qenë ndërtuar nga individë ose ente jofitimprurës, të
 tillë si FSF-ja dhe universitete.  Më vonë, në vitet ’90, filloi të dukej
 software i lirë komercial.</p>
 <p>
 Software-i komercial i lirë është një ndihmesë për bashkësinë tonë, ndaj do
 të duhej ta nxitnim.  Po njerëzit që mendojnë se “komercial” do të thotë “jo
 i lirë” do të priren të mendojnë se ndërthurja “komercial i lirë” është
 vetë-kontradiktore, dhe ta hedhin tej si mundësi.  Le të bëjmë kujdes të mos
 e përdorim fjalën “komercial” në atë mënyrë.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Compensation">“Kompensim”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Të flasësh për “kompensim të autorëve”, kur bëhet fjalë për të drejta
 kopjimi, bart supozimin që (1) të drejtat e kopjimit ekzistojnë për favorin
 e autorëve dhe (2) kurdo që lexojmë diçka, hyjmë në borxh te autori, të
 cilin duhet mandej ta ripaguajmë.  Supozimi i parë është thjesht <a
 href="/philosophy/misinterpreting-copyright.html">i rremë</a>, dhe i dyti
 është i moralisht i papranueshëm.
 </p>
 <p>
 “Kompensimi i zotëruesve të të drejtave” shton një rrjepje të mëtejshme: nga
 ju pritet të përfytyroni se kjo do të thotë të paguhen autorët, dhe, me
 raste, kjo ndodh, por shumicën e kohës kjo do të thotë subvencion për të
 njëjtat kompani botimesh që po na vënë nën ligje të padrejta.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Consumer">“Konsumator”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “konsumator”, kur përdoret për t’iu referuar përdoruesve të punimit me
 kompjuter, është i ngarkuar me supozime që duhet t’i hedhim tej.  Disa vijnë
 prej idesë që përdorimi i një programi do të thotë “konsum” i programit
 (shihni zërin e mëparshëm <a href="#Consume"></a>), që i shpie njerëzit të
 imponojnë mbi vepra dixhitale të kopjueshme përfundimet ekonomike të nxjerra
 lidhur me produkte materiale të pakopjueshme.</p>
 <p>
 Për më tepër, t’i përshkruash përdoruesit e software-it si “konsumatorë” i
 referohet një kornizimi në të cilin njerëzit janë të kufizuar me
 përzgjedhjen prej çfarëdo “produktesh” që janë të gatshme në “treg”. Në këtë
 kornizim nuk ka vend për idenë që përdoruesit munden <a
 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">të ushtrojnë
 drejtpërsëdrejti kontrollin e tyre mbi atë që bën një program</a>.</p>
 <p>
 Për përshkrimin e personave që s’kufizohen me përdorimin pasiv të veprave,
 këshillojmë terma të tillë si “individë” dhe “shtetas”, në vend se
 “konsumatorë”.</p>
 <p>
 Problemi me fjalën “konsumator” është <a
 href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2013/aug/11/capitalism-language-raymond-williams">vënë
 në dukje më parë</a>.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Consume">“Konsumo”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 “Konsumo” i referohet asaj që bëjmë me ushqimin: e tretim, dhe pas kësaj
 ushqimi nuk ekziston më si i tillë.  Për analogji, përdorim të njëjtën fjalë
 për produkte të tjera, përdorimi i të cilave <em>i harxhon</em>.  Përdorimi
 i termit për të mira jo kaq të përkohshme, të tilla si veshje apo aparatura,
 e shtyn ca larg konceptin.  Përdorimi i tij për vepra të botuara (programe,
 incizime në një disk apo në një kartelë, libra në letër ose dixhitalë),
 natyra e të cilëve është rrojtja pafundësisht dhe që mund të xhirohen,
 dëgjohen apo lexohen çfarëdo numri herësh, do të thotë ta tendosësh fjalën
 aq shumë, sa kriset.  Dëgjimi i një disku, apo xhirimi i një programi, nuk e
 konsumon atë.</p>
 
 <p>
 Ata që përdorin “konsumo” në këtë kontekst, do të thonë se nuk duhet marrë
 fjalë për fjalë.  Atëherë, ç’do të thotë konsumo? Do të thotë të shihen
 kopjet e software-it dhe vepra të tjera nga pikëpamja e ngushtë ekonomike.
 “Konsumo” i përshoqërohet ekonomisë së mallrave materiale të tregut, të
 tilla si karburantet apo energjia elektrike që konsumon një automjet.  Nafta
 është mall tregu, po njësoj edhe energjia elektrike.  Mallrat e tregut janë
 <em>të zëvendësueshëm</em>: një pikë naftë që digjni sot, s’ka asgjë të
 veçantë nga një pikë tjetër që dogjët javën e kaluar.</p>
 
 <p>Ç’do të thotë të perceptohen vepra autorësie si mall tregu, duke marrë të
 mirëqenë se s’ka asgjë të veçantë në cilëndo histori, artikull, program, apo
 këngë? Kjo është pikëpamja e shtrembëruar e pronarit apo llogaritarit të një
 shoqërie botimesh, dikush që nuk i çmon veprat e bëra publike si të tilla.
 S’është për t’u çuditur pse kampi i software-it pronësor do të donte ta
 shihnit përdorimin e software-it si një mall tregu.  Pikëpamja e tyre e
 shtrembëruar duket qartë në <a
 href="https://www.businessinsider.com/former-google-exec-launches-sourcepoint-with-10-million-series-a-funding-2015-6">këtë
 artikull</a>, i cili u referohet gjithashtu botimeve si &ldquo;<a
 href="#Content">content</a>&rdquo;.</p>
 
 <p>
 Të menduarit ngushtë, përshoqëruar me idenë se ne “konsumojmë lëndë” shtron
 rrugën për ligje të tillë si DMCA-ja, që u ndalon përdoruesve të zhbllokojnë
 mekanizma <a href="https://DefectiveByDesign.org/">Digital Restrictions
 Management</a> (DRM) në pajisje dixhitale.  Nëse përdoruesit e mendojnë atë
 që bëjnë me këto pajisje si të qe “konsum”, këto kufizime mund t’u duken të
 natyrshme.</p>
 
 <p>
 Kjo nxit gjithashtu pranimin e shërbimeve “streaming”<sup><a
 href="#TransNote7">7</a></sup>, të cilat përdorin DRM-në për të kufizuar në
 mënyrë të mbrapshtë dëgjimin e muzikës, ose parjen e videove, për t’i
 rrudhur këto veprimtari që të plotësojnë parakushtet e fjalës “konsumo”.</p>
 
 <p>
 Pse po përhapet ky përdorim i mbrapshtë? Disave mund t’u duket se termi
 tingëllon i sofistikuar, por hedhja e tij poshtë me arsyetim të qëruar mund
 të duket edhe më e sofistikuar.  Disa duan të bëjnë përgjithësime mbi të
 gjitha llojet e mediave, por foljet e rëndomta të anglishtes (“lexo,”
 “dëgjo,” “shih”) nuk e kryejnë këtë.  Të tjerë mund të jenë duke vepruar nga
 interesa biznesi (të tyret, ose të punëdhënësit të tyre).  Përdorimi prej
 tyre i termit në forume prestigjioze jep përshtypjen se është termi i
 “saktë”.</p>
 
 <p>
 Të flasësh për “konsum” të muzikës, filmave, apo çfarëdo vepre tjetër
 artistike, do të thotë t’i trajtosh si mall tregu, në vend se si art.  Duam
 t’i konsiderojmë sipas kësaj mënyre veprat e botuara? Duam ta nxisim
 publikun të bëjë po kështu?</p>
 
 <p>Ata që përgjigje me “jo”, ju lutem, bëhuni tok me mua në shmangien e termit
 “konsumo” për këtë.</p>
 
 <p>Çfarë të përdoret? Mund të përdorni folje specifike, të tilla si “lexo,”
 “dëgjo,” “shih” ose “shiko,”, ngaqë ato ndihmojnë të frenohet prirja për
 përgjithësime të tepruara.</p>
 
 <p>Nëse ngulni këmbë në përgjithësim, mund të përdorni shprehjen “ndjek,” që
 lyp më pak sforcim se sa “konsumo”. Për një vepër të menduar për përdorim
 praktik, “përdor” është më e mira.</p>
 
 <p>Shihni edhe zërin vijues.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Creator">“Krijues”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “krijues”, i zbatuar mbi autorë, i krahason këta në mënyrë të heshtur
 me një hyjni (“krijuesi”).  Termi përdoret nga botuesit për ta ngritur
 pozicionin moral të autorëve mbi atë të njerëzve të rëndomtë, me qëllim që
 të përligjet dhënia atyre fuqie më të madhe të drejtash kopjimi, të cilën
 mandej botuesit mund ta ushtrojnë në emër të tyre.  Ne këshillojmë të thuhet
 “autor”.  Sidoqoftë, në shumë raste ajo që nënkuptoni faktikisht është
 “zotërues të drejtash kopjimi”.  Këto dy terma s’janë të barasvlershëm:
 shpesh zotëruesi i të drejtave të kopjimit s’është autori.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="CreativeCommonsLicensed">“Licencuar sipas Creative Commons”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Karakteristika më e rëndësishme e licencimeve është: është apo jo e lirë
 vepra.  Creative Commons boton shtatë licenca; tre janë të lira (CC BY, CC
 BY-SA dhe CC0) dhe të tjerat s’janë të lira.  Ndaj, duke e përshkruar një
 vepër si “të licencuar nën Creative Commons” nuk thuhet gjë nëse është e
 lirë apo jo, dhe lihet të mendohet që pyetja s’është e rëndësishme.
 Përshkrimi mund të jetë i saktë, por harrimi i pjesës tjetër është i
 dëmshëm.
 </p>
 
 <p>
 Që njerëzit të nxiten ta kenë mendjen te dallimi më i rëndësishëm,
 specifikoni përherë <em>cila</em> licencë Creative Commons është përdorur,
 fjala vjen, “licencuar sipas CC BY-SA”. Nëse nuk e dini se cilën licencë
 përdor një vepër e caktuar, gjejeni dhe mandej vendosni për tuajën.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Content">“Lëndë”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Nëse doni të përshkruani një ndjenjë rehatie dhe kënaqësie, thoni pa problem
 se jeni “content”, por përdorimi i fjalës si një emër për të përshkruar
 publikime dhe vepra autorësie ju bën të adoptoni një qëndrim që më mirë mund
 të donit ta shmangnit: i trajton ato si një mall, qëllimi i të cilave është
 të mbushin një kuti dhe të shërbejnë për të nxjerrë para prej tyre.  Në
 fakt, njollos vetë veprat.  Nëse nuk pajtoheni me këtë lloj qëndrimi, mund
 t’i quani “punime” ose “publikime”.
 </p>
 <p>
 Ata që përdorin termin “content” shpesh janë botuesit që ushtrojnë trysni
 për fuqi më të mëdha të drejtash kopjimi në emër të autorëve (“krijuesve”,
 siç thonë ata) të veprave.  Termi “content” zbulon qëndrimin e tyre të
 njëmendtë kundrejt këtyre veprave dhe këtyre autorëve.</p>
 
 <p>Këtë përdorim të termit “content” e dënuam së pari më 2002-shin.  Prej
 atëhere, Tom Chatfield pranoi të njëjtën pikëpamje <a
 href="https://www.theguardian.com/culture/2016/aug/02/how-to-deal-with-trump-trolls-online">në
 “The Guardian”</a>:</p>
 
 <blockquote><p>
 Vetë lënda s’hyn hiç këtu &mdash; siç sugjeron vetë përdorimi i fjalëve të
 tilla, si “lëndë”. Nga çasti që vini etiketën “lëndë”, mbi çdo shkrim në
 botë, keni pranuar heshtazi ndërshkëmbyeshmërinë e tij: që qëllimi i tij
 parësor është ushqimi i blojës së kuantifikimit.
 </p></blockquote>
 
 <p>
 Me fjalë të tjera, termi “content” i redukton botimet dhe shkrimet në një
 lloj çorbe të përshtatshme për t’u matur dhe rrjedhur nëpër “tubat” e
 internetit.
 </p>
 
 <p>
 <a
 href="https://tedgioia.substack.com/p/14-warning-signs-that-you-are-living">
 Martin Scorsese dënoi konsiderimin e filmave si “content”</a>.</p>
 
 <p>
 Qëndrimi i nënkuptuar me termin “content” ilustrohet ashiqare në këtë
 përshkrim kritik të <a
 href="https://anildash.com/2022/02/09/the-stupid-tech-content-culture-cycle/">
 shtegut të zhvillimit të platformave të mbajtura në punë nga njerëz që e
 bazojnë të menduarit e tyre në atë koncept</a>.</p>
 
 <p>
 Artikulli e përdor këtë fjalë pa u lodhur, tok me “konsum” dhe
 “krijues”. Mbase kjo është menduar të ilustrojë mënyrën se si u pëlqen të
 mendojnë këtyre njerëzve.
 </p>
 
 <p>Shihni edhe <a href="https://www.salon.com/2000/06/14/love_7/">letrën e
 hapur të Courtney Love-it për Steve Case-in</a> dhe kërkoni në atë faqe për
 “content provider”.  Për fat të keq, Ms. Love s’e di që termi “pronësi
 intelektuale” është gjithashtu <a href="#IntellectualProperty"> i anshëm dhe
 ngatërrues</a>.</p>
 <p>
 Sidoqoftë, për sa kohë që persona të tjerë përdorin termin “content
 provider”, disidentët politikë mund ta quajnë vetveten “malcontent
 providers”.<sup><a href="#TransNote9">9</a></sup></p>
 <p>
 Çmimin e parë i të qenët i zbrazët e merr termi “content management”.<sup><a
 href="#TransNote10">10</a></sup>  “Content” do të thotë “njëfarë
 informacioni”, dhe “management” në këtë kontekst do të thotë “të bësh diçka
 me të”. Kështu, një “content management system” është një sistem për të bërë
 diçka mbi njëfarë informacioni.  Këtë përshkrim e përmbushin thuajse krejt
 programet.</p>
 
 <p>
 Në shumicën e rasteve, ai term faktikisht i referohet një sistemi për
 përditësim faqesh në një sajt.  Për këtë, ne këshillojmë termin “sistem
 rishikimesh sajti” (WRS).</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="MP3Player">“MP3 Player”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 
 <!-- The MP3 patents will reportedly expire by 2018.  -->
 Në fund të viteve ’90 u bë e mundur të krijoheshin lojtës audioje dixhitalë
 portativë. Shumica mbulonin kodekun e patentuar MP3, dhe ende kështu është.
 Disa mbulonin kodekë të lirë nga patenta për audio, Ogg Vorbis dhe FLAC, dhe
 pak prej tyre s’luanin dot fare kartela të koduara me MP3, ngaqë zhvilluesve
 të tyre u duhej të mbronin veten nga patenta mbi formatin MP3.</p>
 
 <p>Përdorimi i termit “lojtës MP3” në përgjithësi për lojtës audiosh ka si
 efekt promovimin e formatit MP3 dhe shkurajimin e përdorimit të formateve të
 tjerë (disa prej të cilëve janë teknikisht edhe më sipërorë).  Edhe pse
 patentat mbi MP3 kanë skaduar, ende është e padëshiruar të bëhet kështu.</p>
 
 <p>Sugjerojmë termin “lojtës audioje dixhitale,” ose thjesht “lojtës audio” kur
 punë është e qartë, në vend se të “lojtës MP3.”</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="DigitalGoods">“Mallra Dixhitale”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “mallra dixhitale”, i zbatuar mbi kopje veprash me autorësi, i sheh
 ato në mënyrë identike me të mira materiale &mdash; të cilat nuk mund të
 kopjohen, ndaj për t’i shitur, duhet të prodhohen në sasi.  Kjo metaforë i
 nxit njerëzit t’i gjykojnë çështjet e software-it apo veprash të tjera
 dixhitale bazuar në idetë dhe intuitën rreth të mirave materiale.  I vendos
 gjithashtu problemet në rrafshin e ekonomisë, vlerat e cekëta dhe të
 kufizuara të së cilës nuk përfshijnë lirinë dhe bashkësinë.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Protection">“Mbrojtje”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Avokatët e botuesve e kanë fort për zemër përdorimin e termit “mbrojtje”,
 kur përshkruhen të drejtat e kopjimit.  Kjo fjalë bart nënkuptimin e
 parandalimit të shkatërrimeve dhe vuajtjeve; kështu që, i nxit njerëzit të
 identifikohen me zotëruesin e të drejtave të kopjimit dhe botuesin që
 përfiton prej këtyre të drejtave, në vend se me përdoruesit që ato
 kufizojnë.</p>
 <p>
 Është e lehtë të shmanget termi “mbrojtje” dhe në vend të tij të përdoren
 terma asnjanës.  Për shembull, në vend se të thuhet, “Mbrojtja me të drejta
 kopjimi zgjat për një kohë të gjatë”, mund të thoni, “Të drejtat e kopjimit
 zgjatin për një kohë të gjatë”.</p>
 <p>
 Në mënyrë të ngjashme, në vend se të thoni, “e mbrojtur me të drejta
 kopjimi”, mund të thoni, “e mbuluar nga të drejta kopjimi” ose thjesht “nën
 të drejta kopjimi”.</p>
 <p>
 Nëse në vend se të jeni asnjanës, doni të kritikoni të drejtat e kopjimit,
 mund të përdorni termin “kufizime nga të drejta kopjimi”. Kështu, mund të
 thoni, “Kufizimet nga të drejta kopjimi zgjasin për një kohë shumë të
 gjatë”.</p>
 
 <p>
 Termi “mbrojtje” përdoret gjithashtu për të përshkruar veçori të mbrapshta.
 Për shembull, “mbrojtje nga kopjimi” është një veçori që pengon kopjimin.
 Nga pikëpamja e përdoruesit, kjo përbën pengesë.  Ndaj këtë veçori të
 mbrapshtë mund ta quanim “pengim kopjimi”. Më shpesh quhet Administrim
 Dixhital Kufizimesh (DRM) &mdash; shihni fushatën <a
 href="https://DefectiveByDesign.org"> Defective by Design</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="SourceModel">“Model burimi”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Wikipedia e përdor termin “model burimi” në një mënyrë të turbullt dhe të
 dykuptimtë.  Në dukje, i referohet mënyrës se si jepet burimi i një
 programi, por teksti e ngatërron këtë me metodologjinë e zhvillimit.  E bën
 dallimin mes “burim i hapët” dhe ”burim i ndarë me të tjerë”, por këto
 mbivendosen &mdash; Microsoft-i të dytën e përdor si një term marketingu për
 të mbuluar një gamë të gjerë praktikash, disa prej të cilave janë “burim i
 hapët”.  Kështu pra, ky term vërtet që nuk përcjell informacion koherent,
 por jep një mundësi për të thënë “burim i hapët” në faqe që përshkruajnë
 programe software-i të lirë.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Modern">“Modern”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “modern” ka kuptim nga një këndvështrim përshkrues &mdash; për
 shembull, vetëm për të dalluar periudha dhe mënyra më të reja prej të
 vjetrash.</p>
 
 <p>Problemet fillojnë kur bart supozimin se mënyrat e dikurshme janë “të modës
 së vjetruar”; domethënë, të supozuara se janë më të këqija.  Në fusha
 teknologjie, ku vendimet i merr biznesi dhe i imponon ato mbi përdoruesit, e
 kundërta është shpesh e vërtetë.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Monetize">“Monetizoni”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Përkufizimi i duhur i “monetizo” është “të përdorësh diçka si monedhë”. Për
 shembull, shoqëritë njerëzore kanë monetizuar arin, argjendin, bakrin,
 letrën e shtypur, lloje të ndryshme guaskash, dhe gurë të mëdhenj.  Por tani
 shohim një prirje për ta përdorur fjalën në një mënyrë tjetër, që do të
 thotë “të përdorësh diçka si bazë për fitime”.</p>
 <p>
 Ky përdorim vë në plan të parë fitimin, dhe në plan dytësor gjënë e përdorur
 për të siguruar fitime.  Ky qëndrim, i zbatuar mbi një projekt software-i
 është i papranueshëm, sepse do të sillte që zhvilluesit ta bëjnë programin
 pronësor, nëse dalin në përfundimin se bërja e tij i lirë s’është edhe aq me
 fitim.</p>
 <p>
 Një biznes produktiv dhe etik mund të fitojë para, por nëse gjithçka ia
 nënshtron fitimit, ka gjasa të mos mbetet etik.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="SharingPersonalData">“Ndarje me të tjerët (të dhëna personale)”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Kur kompanitë manipulojnë ose joshin njerëzit për të zbuluar të dhëna
 personale, duke hequr kështu dorë nga privatësia e tyre, ju lutemi, mos iu
 referoni kësaj si “ndarje me të tjerët”. Termin “ndarje me të tjerë” e
 përdorim për t’iu referuar bashkëpunimit jokomercial, përfshi rishpërndarje
 jokomerciale kopjesh të përpikta veprash të botuara, dhe themi kjo është
 <em>mirë</em>.  Ju lutemi, mos e aplikoni këtë fjalë për një praktikë që
 është e dëmshme dhe e rrezikshme.</p>
 
 <p>Kur një shoqëri i jep një shoqërie tjetër të dhëna personale të
 grumbulluara, kjo meriton edhe më pak termin “ndarje me të tjerë”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="PC">“PC”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 S’ka problem të përdoret shkurtimi “PC” për t’iu referuar një lloji të
 caktuar hardware-i kompjuteri, por ju lutemi, mos e përdorni atë me
 implikimin që kompjuteri po xhiron Microsoft Windows.  Nëse instaloni
 GNU/Linux në të njëjtin kompjuter, prapë PC është.</p>
 
 <p>
 Termi “WC” është sugjeruar për kompjuter që xhiron Windows.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Photoshop">“Photoshop”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit “fotoshop” si një folje, për të
 nënkuptuar çfarëdo manipulimi fotosh apo përpunime figurash në përgjithësi.
 Photoshop është thjesht emri i një programi të caktuar për përpunim
 figurash, që duhet shmangur, sa kohë që programi është pronësor.  Ka plot
 programe të lira për përpunim figurash, fjala vjen, <a
 href="https://www.gimp.org/">GIMP</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Piracy">“Pirateri”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Botuesit shpesh kopjimit që ata nuk e miratojnë i referohen si
 “pirateri”. Në këtë mënyrë, nënkuptojnë se nga pikëpamja etike është i
 barasvlershëm me sulmim anijesh në det të hapur, rrëmbim dhe vrasje
 personash në to.  Duke u bazuar mbi një propagandë të tillë, ata kanë
 siguruar ligje në shumicën e botës që pengojnë kopjimin në shumicën e (ose
 ndonjëherë në krejt) rrethanat.  (Ende ushtrojnë presion për t’i bërë këto
 ndalime edhe më të plota.)
 </p>
 <p>
 Nëse nuk besoni se kopjimi i pamiratuar nga botuesi është njësoj me
 pengmarrjen dhe vrasjen, mund të parapëlqenit të mos e përdornit fjalën
 “pirateri” për përshkrimin e tij.  Mund të përdoren më mirë terma asnjanës
 të tillë si “kopjim i paautorizuar” (ose “kopjim i ndaluar” për rastet kur
 është i paligjshëm).  Disa nga ne mundet madje të parapëlqejnë të përdorin
 një term pozitiv të tillë si “ndarje informacioni me fqinjin tuaj”.</p>
 
 <p>
 Një gjykatës në ShBA, gjatë drejtimit të një gjyqi kundër cenimesh të
 drejtash kopjimi, pranoi se <a
 href="https://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">“pirateri”
 dhe “vjedhje” janë fjalë njollosëse.</a></p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="PowerPoint">“PowerPoint”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit “PowerPoint” në çfarëdo kuptimi të
 lidhur me shfaqje diapozitivash.  “PowerPoint” është thjesht emri i një
 programi të veçantë pronësor për krijim paraqitjesh.  Për hir të lirisë
 suaj, do të duhej të përdornit vetëm <em>software</em> të lirë për krijim të
 paraqitjeve tuaja&mdash;çka do të thotë, <em>jo PowerPoint</em>.  Ndër
 mundësitë e këshilluara hyjnë klasa <code>beamer</code> e LaTeX-it dhe
 LibreOffice Impress.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Product">“Produkt”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Nëse flisni rreth një produkti, quajeni pa problem kështu. Sidoqoftë, kur i
 referoheni një shërbimi, ju lutemi, mos e quani “produkt”. Nëse furnizuesi i
 një shërbimi e quan shërbimin “produkt,”, ju lutemi, këmbëngulni pa lëkundje
 në quajtjen e tij “shërbim”. Nëse furnizuesi i një shërbimi e quan ujdinë
 për një paketë “produkt,” ju lutemi, këmbëngulni pa lëkundje në quajtjen e
 saj “ujdi.”
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="CopyrightOwner">“Pronar të Drejtash Kopjimi”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Të drejtat e kopjimit janë një privilegj artificial, dhënë nga shteti për të
 përmbushur një interes publik dhe që zgjat një farë kohe &mdash; jo një e
 drejtë natyrore si zotërim i një shtëpie apo një setre.  Juristët e pranonin
 këtë duke iu referuar marrësit të këtij privilegji si një “mbajtës të
 drejtash kopjimi”.</p>
 
 <p>Pak dhjetëvjeçarë më parë, mbajtësit e të drejtave të kopjimit filluan të
 rreken ta ulin ndërgjegjësimin lidhur me këtë pikë.  Veç përmendjes së
 shpeshtë të konceptit të rrejshëm të <a href="#IntellectualProperty">“pronës
 intelektuale,”</a> ata filluan edhe ta quajnë veten “pronarë të drejtash
 kopjimi”. Ju lutemi, bashkojuni përpjekjeve tona të kundërvënies duke
 përdorur në vend të kësaj termin tradicional “mbajtës të drejtash kopjimi”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="IntellectualProperty">“Pronësi intelektuale”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Botuesve dhe avokatëve u pëlqen t’i përshkruajnë të drejtat e kopjimit si
 “pronësi intelektuale” &mdash; një term që zbatohet edhe mbi patentat,
 shenjat tregtare, dhe fusha të tjera edhe më të errëta të ligjit.  Këto
 ligje kanë kaq pak gjëra të përbashkëta, dhe ndryshojnë kaq shumë nga
 njëri-tjetri, saqë është e pavend të bëhen përgjithësime rreth tyre.  Më e
 mira është të flitet qartazi për “të drejta kopjimi”, ose mbi “patenta”, ose
 mbi “shenja tregtare”.</p>
 <p>
 Termi “pronësi intelektuale” bart një supozim të fshehur &mdash; që mënyra e
 të menduari mbi tërë këto çështje krejt të ndryshme njëra nga tjetra bazohet
 në një analogji me objekte materiale, dhe në konceptimin e tyre prej nesh si
 pronësi fizike.</p>
 <p>
 Kur vjen puna te kopjimi, kjo analogji shpërfill dallimin kyç mes objekteve
 materiale dhe informacionit: informacioni mund të kopjohet dhe ndahet me të
 tjerët thuajse pa mundim, ndërkohë që objektet materiale jo.</p>
 <p>
 Që të shmanget përhapja e anësive dhe konfuzionit, më e mira është të
 adoptohet një rregull i patundur <a href="/philosophy/not-ipr.html"> për të
 mos folur apo madje menduar me terma të “pronësisë intelektuale”</a>.</p>
 <p>
 Hipokrizia e quajtjes së këtyre fuqive “të drejta” ka <a
 href="/philosophy/wipo-PublicAwarenessOfCopyright-2002.html"> filluar ta
 vërë në siklet World “Intellectual Property” Organization</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="RAND">“RAND (Reasonable and Non-Discriminatory)”<sup><a
 href="#TransNote11">11</a></sup></h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Entet e standardeve, që përhapin standarde të kufizuar nga patenta të cilat
 ndalojnë software-in e lirë, zakonisht e kanë rregull të marrin licenca
 patentash që lypin një çmim të caktuar për çdo kopje të programit mbi të
 cilin aplikohet patenta.  Ata shpesh u referohen këtyre patentave me termin
 “RAND”, që është shkurtim i “reasonable and non-discriminatory”.</p>
 <p>
 Ky term shërben për të bojatisur një klasë licencash patentash që normalisht
 as të arsyeshme janë, as jodiskriminuese.  Është e vërtetë që këto licenca
 nuk diskriminojnë ndonjë person të veçantë, por ato diskriminojnë bashkësinë
 e software-it të lirë, dhe kjo i bën ato të paarsyeshme.  Pra, gjysma e
 termit “RAND” është e rrejshme dhe gjysma tjetër është e paragjykuar.</p>
 <p>
 Entet e standardeve do të duhej të pranonin që këto licenca janë
 diskriminuese, dhe të reshtin përdorimin e termit “të arsyeshme dhe
 jo-diskriminuese” ose “RAND” për përshkrimin e tyre.  Deri sa ta bëjnë këtë,
 shkruesit që nuk duan të bëhen pjesë e bojatisjes do të bënin mirë ta
 hidhnin tej atë term.  Ta pranosh dhe ta përdorësh atë, thjesht pse
 kompanitë që vringëllijnë patenta e kanë bërë të përhapur, do të thotë t’i
 lësh këto kompani të diktojnë pikëpamjet që shprehni.</p>
 <p>
 Si zëvendësim, sugjerojmë termin “uniform fee only”, ose shkurt “UFO”.
 Është i saktë, sepse kushti i vetëm në këto licenca është një çmim i
 njëtrajtshëm pagese kundrejt shfrytëzimit të patentës.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="SaaS">“SaaS” ose “Software as a Service”<sup><a href="#TransNote12">12</a></sup></h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Dikur thonim se SaaS (shkurtim për “Software as a Service”) është
 padrejtësi, por mandej pamë se kish shumë larmi në atë se ç’kuptonin
 njerëzit si veprimtari SaaS.  Ndaj kaluam në një term të ri, “Service as a
 Software Substitute”<sup><a href="#TransNote3">3</a></sup> ose
 &ldquo;SaaSS”. Ky term ka dy përparësi: s’ka qenë përdorur më parë, kështu
 që përkufizimi ynë është i vetmi për të, dhe shpjegon se ku qëndron
 padrejtësia.</p>
 <p>
 Për diskutim të kësaj çështjeje, shihni <a
 href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Kujt i Shërben Në
 të Vërtetë Ai Shërbyes?</a>.</p>
 <p>
 Në spanjisht vazhdojmë të përdorim termin “software como servicio” ngaqë
 qyfyri “software como ser vicio” (“software i të qenit i dëmshëm”) është
 shumë i bukur për të hequr dorë prej tij.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="SharingEconomy">“Sharing economy”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “sharing economy” s’është mënyrë e mirë për t’iu referuar shërbimeve
 të tilla si Uber dhe Airbnb që trajtojnë transaksione biznesi mes njerëzve.
 Ne e përdorim termin “sharing” për t’iu referuar bashkëpunimit jokomercial,
 përfshi rishpërndarjen jokomerciale të kopjeve të përpikta të veprave të
 botuara.  Sforcimi i fjalës “sharing” që të përfshijë këto transaksione, ia
 dobëson kuptimin, ndaj s’e përdorim në këtë kontekst.</p>
 <p>
 Një term më i përshtatshëm për biznese të tillë si Uber është “ekonomi
 shërbimesh pune me copë” ose “gig economy”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="SellSoftware">“Shitni software”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Termi “shitni software” është i dykuptimtë.  Po ta shohim strikt, shkëmbimi
 i një kopjeje të një programi të lirë me një shumë parash është <a
 href="/philosophy/selling.html"> shitje e një programi</a>, dhe s’ka asgjë
 gabim në të.  Por njerëzit zakonisht e përshoqërojnë termin “shitje
 software-i” me kufizimet e atij pronësor mbi përdorimin që i bëhet në vijim
 software-it të shitur.  Konfuzionin mund ta pastroni, dhe parandaloni, duke
 thënë ose “shpërndarje kopjesh të një programi kundrejt një çmimi” ose
 “imponim kufizimesh pronësore mbi përdorimin e një programi”.</p>
 <p>
 Për diskutim të mëtejshëm të kësaj çështjeje shihni <a
 href="/philosophy/selling.html">Shitje Software të Lirë</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="LAMP">“Sistem LAMP”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 “LAMP” është shkurtim për “Linux, Apache, MySQL dhe PHP” &mdash; një
 ndërthurje e rëndomtë software-i për t’u përdorur në një shërbyes web, hiq
 faktin që “Linux” në këtë kontekst i referohet në fakt sistemit GNU/Linux.
 Ndaj në vend të “LAMP” do të duhej të qe “GLAMP”: “GNU, Linux, Apache, MySQL
 dhe PHP”.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Linux">“Sistem Linux”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Linux është emri i kernelit që Linus Torvalds zhvilloi duke filluar më
 1991.  Sistemi operativ në të cilin përdoret Linux-i është në thelb GNU me
 Linux-in të shtuar.  Të quash krejt sistemin “Linux” është edhe jo e drejtë,
 edhe ngatërruese.  Ju lutemi, quajeni sistemin e plotë <a
 href="/gnu/linux-and-gnu.html"> GNU/Linux</a>, si për t’i dhënë hakën
 Projektit GNU, ashtu edhe për ta dalluar sistemin në tërësi nga kerneli më
 vete.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Skype">“Skype”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, shmangeni përdorimin e termit “skype” si folje, për të nënkuptuar
 çfarëdo lloj komunikimi me video apo telefoni nëpër Internet në
 përgjithësi.  “Skype” është thjesht emri i një programi të dhënë pronësor,
 një i cili <a
 href="/philosophy/proprietary/proprietary-surveillance.html#SpywareInSkype">
 i spiunon përdoruesit e tij</a>. Nëse doni të bëni thirrje me video dhe zë
 në Internet në një mënyrë që respekton si lirinë, ashtu edhe privatësinë
 tuaj, provoni një nga <a
 href="https://libreplanet.org/wiki/Group:Skype_Replacement"> zëvendësimet e
 shumta të lira për Skype-in</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="GiveAwaySoftware">“Software give away”<sup><a href="#TransNote13">13</a></sup></h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Të përdorësh termin “give away” për të nënkuptuar “shpërndajeni një program
 si software të lirë”, është çorientuese. Ky lokucion ka të njëjtin problem
 si “falas”: nënkupton që thelbi është çmimi, jo liria.  Një mënyrë për të
 shmangur konfuzionin është të thuhet “hidheni në qarkullim si software të
 lirë”.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!--#if expr="$LANGUAGE_SUFFIX	= /^.(es)$/" -->
 <!-- TRANSLATORS: translate if this word is used often in your
      language to refer to mobile computers; otherwise,
      fill the translation with a space. -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Terminal">“Terminal”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>Telefonat celularë dhe tabletet janë kompjutera, dhe njerëzit duhet të jenë
 në gjendje t’i përdorin si të tillë përmes software-it të lirë.  T’i quash
 “terminale” supozon se krejt ajo që mund të bëjnë janë të lidhen me
 shërbyes, që është një rrugë e mbrapsht për kryerjen e punës tuaj
 kompjuterike.</p>
 
 <!--#endif -->
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Vendor">“Tregtues”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Ju lutemi, mos e përdorni termin “tregtues” për t’iu referuar përgjithësisht
 cilitdo që zhvillon ose paketon software.  Mjaft programe zhvillohen me
 qëllim që të shiten kopje të tij, dhe në këtë rast programuesit janë atëherë
 tregtuesit e tyre; këtu përfshihen madje edhe disa paketa software i lirë.
 Megjithatë, mjaft programe zhvillohen nga vullnetarë ose entet që nuk
 synojnë shitje kopjesh.  Këta programues nuk janë tregtues.  Po njësoj,
 vetëm disa paketues shpërndarjesh GNU/Linux janë tregtues.  Këshillojmë më
 mirë termin e përgjithshëm “furnizues”.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Market">“Treg”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Të përshkruhen përdoruesit e software-it të lirë, ose përdoruesit e
 software-it në përgjithësi, si “treg”, është çorientuese.</p>
 <p>
 Jo për të thënë që në bashkësinë e software-it të lirë s’ka vend për
 tregjet.  Nëse keni një biznes asistence software-i të lirë, do të thotë që
 keni klientë, dhe se jepni e merrni në frymë tregtie me ta.  Për sa kohë që
 respektoni lirinë e tyre, i urojmë tregut tuaj suksese.</p>
 <p>
 Por lëvizja për software të lirë është një lëvizje shoqërore, jo biznes, dhe
 suksesi të cilin synon, s’është sukses tregu.  Po përpiqemi t’i shërbejmë
 publikut duke i dhënë liri &mdash; jo duke konkurruar për t’i hequr biznes
 një rivali.  Që ta barazosh këtë fushatë për liri me përpjekjet e një
 biznesi për sukses dhe aq, do të thotë të mohosh rëndësinë e lirisë dhe të
 legjitimosh software-in pronësor.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="TrustedComputing">“Trusted Computing”<sup><a href="#TransNote14">14</a></sup></h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 <a href="/philosophy/can-you-trust.html">“Trusted computing”</a> është emri
 që i kanë vënë përkrahësit e saj një skeme për t’i rikonceptuar kompjuterët
 në mënyrë të tillë që zhvilluesit e aplikacioneve të mund t’i besojnë
 kompjuterit se do t’u bindet atyre, në vend se t’ju bindet juve.  Sipas
 këndvështrimit të tyre, është i “besuar”; nga këndvështrimi juaj, është
 “hileqar”.
 </p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="Theft">“Vjedhje”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Përkrahësit e formave shumë strikte, represive të drejtash kopjimi, shpesh
 përdorin fjalë të tilla si “vjedhur” dhe “vjedhje” për t’iu referuar
 shkeljeve të të drejtave të kopjimit.  Ky është shtrembërim, por do të donin
 ta merrnit për të vërtetë objektive.</p>
 <p>
 Sipas sistemit ligjor të ShBA-ve, shkelja e të drejtave të kopjimit s’është
 vjedhje.  <a
 href="https://caselaw.findlaw.com/us-supreme-court/473/207.html"> Ligjet mbi
 vjedhjen nuk janë të zbatueshme mbi shkeljen e të drejtave të kopjimit</a>.
 Përkrahësit e të drejtave represive të kopjimit me këtë përpiqen të joshin
 autoritetet &mdash; dhe keqinterpretojnë ato çka thonë autoritetet.</p>
 <p>
 Për të mos i pranuar, mund t’i drejtoni te ky <a
 href="https://www.guardian.co.uk/books/2013/may/04/harper-lee-kill-mockingbird-copyright">
 shembull i njëmendtë</a> që tregon se çfarë mund të përshkruhet saktë si
 “vjedhje të drejtash kopjimi”.</p>
 <p>
 Kopjimi i paautorizuar ndalohet nga ligjet e të drejtave të kopjimit në
 mjaft rrethana (jo të gjitha!), por ndalimi nuk e bën të gabuar.
 Përgjithësisht, ligjet nuk përkufizojnë të drejtën dhe të gabuarën.  Ligjet,
 në rastin më të mirë, rreken të japin drejtësi.  Nëse ligjet (sendërtimi i
 tyre) nuk puqe me idetë tona të së drejtës dhe të gabuarës (specifikimet),
 ato që duhen ndryshuar janë ligjet.</p>
 
 <p>
 Një gjykatës në ShBA, gjatë drejtimit të një gjyqi kundër cenimesh të
 drejtash kopjimi, pranoi se <a
 href="https://torrentfreak.com/mpaa-banned-from-using-piracy-and-theft-terms-in-hotfile-trial-131129/">“pirateria”
 dhe “vjedhja” janë fjalë njollosëse</a>.</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-NEXT-ITEM -->
 <!-- GNUN-SORT-BEGIN-KEY -->
 <h3 id="OptOut">“Zgjidhni lënien jashtë”</h3>
 
 <!-- GNUN-SORT-END-KEY -->
 <p>
 Kur aplikohet për çfarëdo forme keqtrajtimi kompjuterik, “zgjedhja e lënies
 jashtë” nënkupton zgjedhja është gjë e vockël leverdie. Ne rekomandojmë
 “hidheni poshtë”, “shmangeni” ose “hiqeni qafe”;</p>
 
 <!-- GNUN-SORT-STOP -->
 <hr class="no-display" />
 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Kjo sprovë është botuar te <a
 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/">
 <cite>Software i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard
 M. Stallman-it</cite></a>.</p></div>
 </div>
 
 <div class="translators-notes">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
 <h3>Shënime përkthimi</h3>
 <ol>
 <li id="TransNote1">Fjalë për fjalë do të thotë punim kompjuterik në
 re. Term i përdorur për të përshkruar punimin në kompjuter me programe dhe
 të dhëna të ruajtura jo në kompjuterin e përdoruesit, por në shërbyes të
 largët shërbimesh.</li>
 <li id="TransNote2">i zënë nga retë, jo transparent. Një lojë fjalësh me
 termin <em>cloud</em>.</li>
 <li id="TransNote3">Shërbim si Zëvendësim Software-i - term për të treguar
 përdorimin e një programi jo duke e patur të instaluar në kompjuterin tuaj,
 por duke ndërvepruar me një instalim të tij diku gjetkë, në shërbyesit e
 atij që ofron shërbimin përkatës.</li>
 <li id="TransNote4">Administrim Dixhital të Drejtash</li>
 <li id="TransNote5">Administrim Dixhital Kufizimesh, një parodi e
 <em>Digital Rights Management</em></li>
 <li id="TransNote6">Program kompjuteri që mund ta kopjoni pa u dashur të
 paguani.</li>
 <li id="TransNote7">Metodë transmetimi dhe marrje të dhënash (veçanërisht
 material video dhe audio) përmes një rrjeti kompjuterik, si një fluks i
 qëndrueshëm, i vazhdueshëm, që lejon të shihet teksa të dhënat shkarkohen në
 vazhdim.</li>
 <li id="TransNote8">“Content” në anglisht ka dy kuptime, atë të të qenit të
 kënaqur, dhe atë të lëndës, përmbajtjes, së diçkaje.</li>
 <li id="TransNote9">Ironi e bazuar në kuptimin e <em>content</em> si gjendje
 kënaqësie, të kundërtën e saj, <em>malcontent</em> - pakënaqësisë, dhe në
 <em>provider</em> - furnizues.</li>
 <li id="TransNote10">Administrim lënde, nëse do të pranohej përkthimi i
 <em>content</em> si lëndë</li>
 <li id="TransNote11">I arsyeshëm dhe Jodiskriminues</li>
 <li id="TransNote12">Software si një Shërbim</li>
 <li id="TransNote13">Give away - Ang. të japësh diçka pa kërkuar gjë si
 këmbim</li>
 <li id="TransNote14">Punim i Besueshëm Në Kompjuter, që nuk ka probleme në
 pikëpamjen e sigurisë së të dhënave.</li>
 </ol></div>
 </div>
 
 <!-- for id="content", starts in the include above -->
 <!--#include virtual="/server/footer.sq.html" -->
 <div id="footer" role="contentinfo">
 <div class="unprintable">
 
 <p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së &amp; GNU-së
 dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>.  Ka
 gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a>
 FSF-në.  Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera
 mund të dërgohen te <a
 href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
 <p>
 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
         replace it with the translation of these two:
 
         We work hard and do our best to provide accurate, good quality
         translations.  However, we are not exempt from imperfection.
         Please send your comments and general suggestions in this regard
         to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
 
         &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
         <p>For information on coordinating and contributing translations of
         our web pages, see <a
         href="/server/standards/README.translations.html">Translations
         README</a>. -->
 Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të
 mirë dhe të përpikta.  Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga
 papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me
 këtë dërgojini te <a
 href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p><p>Për
 të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona
 web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për
 përkthimet</a>.</p>
 </div>
 
 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
      files generated as part of manuals) on the GNU web server should
      be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
      without talking with the webmasters or licensing team first.
      Please make sure the copyright date is consistent with the
      document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
      document was modified, or published.
 
      If you wish to list earlier years, that is ok too.
      Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
      years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
      year, i.e., a year in which the document was published (including
      being publicly visible on the web or in a revision control system).
 
      There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
      Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
 <p>Të drejta kopjimi &copy; 1996-2018, 2020, 2021, 2022 Free Software
 Foundation, Inc.</p>
 
 <p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license"
 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>
 
 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" -->
 <div class="translators-credits">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
    </div>
 
 <p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
 U përditësua më:
 
 $Date: 2022/07/20 11:08:24 $
 
 <!-- timestamp end -->
 </p>
 </div>
 </div>
 <!-- for class="inner", starts in the banner include -->
 </body>
 </html>