right-to-read.html (27158B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/right-to-read.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays cultural access" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>E drejta Për të Lexuar - Projekti GNU - Free Software Foundation</title> 11 <style type="text/css" media="print,screen"><!-- 12 .announcement { 13 text-align: center; 14 box-sizing: border-box; 15 background: #f5f5f5; 16 border-left: .4em solid #5c5; 17 border-right: .4em solid #5c5; 18 border-top: .1em solid #5c5; 19 border-bottom: .1em solid #5c5; 20 margin: 2.5em auto; 21 } 22 #AuthorsNote ul, #AuthorsNote li { 23 margin: 0; 24 } 25 #AuthorsNote li p { 26 margin: 1em 0; 27 } 28 .emph-box { 29 background: #f7f7f7; 30 border-color: #e74c3c; 31 } 32 #AuthorsNote p.emph-box { 33 margin: 1em 6%; 34 } 35 #BadNews li p { text-indent: -.8em; } 36 #BadNews li p:before { 37 content: "\021D2"; 38 display: inline; 39 position: relative; 40 right: .5em; 41 } 42 #BadNews p.emph-box { 43 margin: 2.5em 6% 1em; 44 } 45 @media (min-width: 55em) { 46 #AuthorsNote .columns > 47 p:first-child, 48 #AuthorsNote li p.inline-block { margin-top: 0; } 49 .update { font-style: italic; text-align: center; } 50 .table { display: table; } 51 .table-cell { 52 display: table-cell; 53 width: 50%; 54 vertical-align: middle; 55 } 56 .left { padding-right: .75em; } 57 .right { padding-left: .75em; } 58 }--> 59 <!--#if expr="$RTL_SCRIPT = yes" --> 60 <!-- 61 @media (min-width: 55em) { 62 .left { padding-left: .75em; padding-right: 0; } 63 .right { padding-right: .75em; padding-left: 0; } 64 }--> 65 <!--#endif --> 66 67 68 69 70 </style> 71 72 <!--#include virtual="/philosophy/po/right-to-read.translist" --> 73 <!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> 74 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> 75 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 76 <!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> 77 <div class="article"> 78 <h2 class="center">E Drejta Për të Lexuar</h2> 79 80 <address class="byline center"> 81 nga <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 82 83 <p class="infobox c"> 84 Nga <cite>Udha Për Në Tiko</cite>, një koleksion artikujsh rreth 85 pararendësve të Revolucionit Lunarian, botuar në Luna City, më 2096-n. 86 </p> 87 <hr class="thin" /> 88 89 <div class="columns"> 90 <p> 91 Për Dan Halbertin, rruga drejt Tikos zuri në gjimnaz—kur Lisa Lenc i 92 kërkoi borxh kompjuterin. I saji qe prishur, dhe po të mos gjente hua një 93 tjetër, s’do të kalonte provimin e dimrit. S’kish tjetër të cilin do të 94 guxonte ta pyeste, veç Danit.</p> 95 96 <p> 97 Kjo e vuri Danin në një dilemë. Duhej ta ndihmonte—por po t’i jepte 98 hua kompjuterin e saj, ajo mund të lexonte librat e tij. Veç faktit se mund 99 të përfundoje në burg për shumë vjet, nëse lejoje dikë të lexonte librat e 100 tu, vetë ideja e tronditi në fillim. Si gjithkujt, i kishin mësuar që prej 101 fillores se dhënia e librave të tjerëve ishte e ligë dhe e 102 gabuar—diçka që e bënin vetëm piratët.</p> 103 104 <p> 105 Dhe kishte pak mundësi që AMS-ja—Autoriteti i Mbrojtjes së 106 Software-it—të dilte huq për ta kapur. Në orën e software-it, Dani 107 kishte mësuar se çdo libër kishte një monitor të drejtash kopjimi që 108 raportonte Qendrës së Licencimeve kur dhe ku qe lexuar, dhe nga kush. (Këtë 109 informacion e përdorin për të kapur piratë leximi, por edhe për t’u shitur 110 tregtuesve profile interesash personale.) Herës tjetër që kompjuteri i tij 111 do të lidhej në internet, Qendra e Licencimeve do ta merrte vesh. Ai, si i 112 zoti i kompjuterit, do të pësonte dënimin më të rëndë—pse nuk çau 113 kryet të parandalonte krimin.</p> 114 115 <p> 116 Sigurisht që Lisa jo domosdo kish në mendje të lexonte librat e tij. Mund 117 ta kishte dashur kompjuterin e tij vetëm për të shkruar punimin. Por Dani e 118 dinte se rridhte prej një familjeje të shtresës së mesme dhe me zor 119 përballonte tarifat e arsimimit, lere më pastaj, tarifat e leximit. Leximi 120 i librave të tij mund të qe rruga e vetme se si të diplomohej. E kuptonte 121 tërë këtë; atij vetë i qe dashur të merrte hua për të paguar për krejt 122 artikujt kërkimorë që pat lexuar. (Dhjetë përqind e këtyre tarifave u 123 shkonin kërkuesve që shkruan artikujt; ngaqë Dani ia kish vënë syrin 124 karrierës akademike, mund të shpresonte se artikujt kërkimorë të vetë atij, 125 nëse lexohen shpesh, do të mund t’i sillnin fitime të mjaftueshme për të 126 kthyer këtë borxh.)</p> 127 </div> 128 <div class="column-limit"></div> 129 130 <div class="columns"> 131 <p> 132 Më vonë, Dani do të mësonte se njëherë e një kohë, cilido mund të shkonte në 133 bibliotekë dhe të lexonte artikuj revistash shkencore, madje dhe libra, pa u 134 dashur të paguante. Kish pasur studiues të pavarur që patën lexuar me 135 mijëra faqe pa grante qeveritare për bibliotekë. Por gjatë viteve 90 të 136 shekullit XX, si botuesit komercialë, ashtu edhe ata të revistave 137 jokomerciale patën filluar të aplikonin tarifa për hyrje në to. Pas 2047-s, 138 bibliotekat që ofronin hyrje të lirë publike në literaturë akademike qenë 139 një kujtim i zbehtë.</p> 140 141 <p> 142 Kishte rrugë, sigurisht, për t’ia hedhur AMS-së dhe Qendrës së Licencimeve. 143 Në vetvete të paligjshme. Dano kish pasur një shok klase në lëndën e 144 software-it, Frank Martucci, që kish shtënë në dorë një mjet të paligjshëm 145 diagnostikimesh, dhe e kish përdorur për t’u hedhur tej kodit të mbikëqyrjes 146 së të drejtave të kopjimit, kur lexonte libra. Po u kishte treguar shumë 147 shokëve për të, dhe një prej tyre e shiti te AMS-ja për një shpërblim 148 (studentët e krimbur në borxhe qe e lehtë t’i joshje në tradhti). Në 149 2047-n, Franku qe në burg , jo për lexim piraterisht, por se kishte një 150 diagnostikues.</p> 151 152 <p> 153 Dani do të mësonte më vonë se dikur cilido mund të kishte mjete 154 diagnostikuese Madje kish edhe mjete të lira diagnostikuese që qarkullonin 155 si CD ose të shkarkueshme nga interneti. Por përdoruesit e rëndomtë zunë 156 t’i përdorin për të anashkaluar mbikëqyrës të drejtash kopjimi, dhe në fund 157 një gjykatës deklaroi se ky qe bërë edhe përdorimi kryesor i tyre në 158 praktikë. Kjo do të thoshte se qenë të paligjshme; zhvilluesit e 159 diagnostikuesve përfunduan në burg.</p> 160 161 <p> 162 Kuptohet, programuesit prapëseprapë kishin nevojë për mjete diagnostikimi, 163 por tregtuesit e diagnostikuesve në 2047-n shpërndanin vetëm kopje të 164 numëruara, dhe vetëm për programues të licencuar dhe të lidhur zyrtarisht. 165 Diagnostikuesi që përdorte Dani në lëndën e software-it ruhej pas një 166 firewall-i special, ndaj mund të përdorej vetën gjatë ushtrimesh në klasë.</p> 167 168 <p> 169 Qe gjithashtu e mundur të anashkaloheshin mbikëqyrësit e të drejtave të 170 kopjimit duke instaluar një kernel të ndryshuar sistemi. Dani do mësonte më 171 në fund rreth kernelash të lirë, madje sisteme të tërë operativë të lirë, që 172 kishin ekzistuar aty nga fundi i shekullit të kaluar. Por jo vetëm që ishin 173 të paligjshëm, si diagnostikuesit—s’mundeshit të instaloni një të 174 tillë, nëse kishit, pa ditur fjalëkalimin e rrënjës në kompjuterin tuaj. Dhe 175 as FBI, as Microsoft s’do t’jua tregonin.</p> 176 </div> 177 <div class="column-limit"></div> 178 179 <div class="columns"> 180 <p> 181 Dani doli në përfundimin se s’mundej thjesht t’i jepte borxh kompjuterin e 182 vet Lisës. Por s’mund të refuzonte ta ndihmonte, sepse e donte atë. Çdo 183 rast për të biseduar me të e mbushte me lumturi. Dhe fakti që ajo zgjodhi 184 atë për të kërkuar ndihmë, kjo mund të donte të thoshte se edhe ajo e donte.</p> 185 186 <p> 187 Dani e zgjidhi dilemën duke bërë diçka akoma edhe më të 188 pamendueshme—ia dha borxh kompjuterin, dhe i tregoi asaj fjalëkalimin 189 e tij. Kështu, nëse Lisa do të lexonte librat e tij, Qendra e Licencimeve 190 do të mendonte se po i lexonte ai. Edhe kjo dhënie borxh, krim ishte, por 191 AMS-ja s’do ta mësonte automatikisht. Do ta mësonin vetëm nëse do ta shiste 192 Lisa.</p> 193 194 <p> 195 Sigurisht, nëse do ta mësonte ndonjëherë shkolla se i kishte dhënë Lisës 196 fjalëkalimin e tij, ky do të ishte fundi për të dy, si studentë, pavarësisht 197 se përse e kishte përdorur ajo. Rregulli i shkollës qe që çfarëdo 198 ngatërrimi me mjetet e tyre të mbikëqyrjes së kompjuterave të studentëve, 199 përbënte bazë për veprim disiplinor. S’kish rëndësi nëse bëtë apo jo diçka 200 të dëmshme—faji qe vështirësimi i kontrollit mbi ju nga 201 administratorët. Merrej e mirëqenë se bënit diçka tjetër të ndaluar, dhe 202 s’ishte nevoja të dihej se çfarë.</p> 203 204 <p> 205 Për këtë, studentët zakonisht nuk përjashtoheshin—jo drejtpërdrejt. 206 Në vend të kësaj, atyre u ndalohej përdorimi i sistemeve kompjuterike të 207 shkollës, dhe kështu do të ngelnin në të gjitha lëndët.</p> 208 209 <p> 210 Më vonë, Dani do të mësonte se ky lloj rregulli universiteti kish filluar 211 vetëm në vitet ’80 të shekullit XX, kur studentët e universiteteve filluan 212 të përdorin në masë kompjuterat. Më parë, universitetet përdornin tjetër 213 mënyrë për disiplinimin e studentëve; dënonin veprimtari që qenë të dëmshme, 214 jo thjesht ato për të cilat mund të lindte dyshim.</p> 215 </div> 216 <div class="column-limit"></div> 217 218 <div class="columns"> 219 <p> 220 Lisa nuk e spiunoi Danin te AMS-ja. Vendimi i tij për ta ndihmuar, shpuri 221 në martesën e tyre, dhe i bëri edhe të shqyrtonin ç’u ishte mësuar mbi 222 piraterinë si fëmijë. Çifti filloi të lexonte mbi historikun e të drejtave 223 të kopjimit, mbi Bashkimin Sovjetik dhe kufizimet e tij mbi kopjimin, dhe 224 madje edhe Kushtetutën origjinale të Shteteve të Bashkuara. U shpërngulën 225 në Luna, ku gjetën të tjerë që kishin ikur prej krahut të gjatë të AMS-së. 226 Kur filloi Revolta e Tikos më 2062-shin, e drejta universale për të lexuar 227 shpejt u bë një nga synimet e saj kryesore.</p> 228 </div> 229 230 <div class="announcement reduced-width comment" role="complementary"> 231 <hr class="no-display" /> 232 <p><a href="https://www.defectivebydesign.org/ebooks.html"> Bëhuni pjesë e 233 listës tonë të postimeve mbi rreziqet e e-librave</a>.</p> 234 <hr class="no-display" /> 235 </div> 236 237 <div id="AuthorsNote"> 238 <h3>Shënime Autori</h3> 239 240 <ul class="no-bullet"> 241 <li> 242 <div class="reduced-width"> 243 <p>Kjo histori është kinse një artikull historik që do të shkruhet në të 244 ardhmen nga dikush tjetër, që përshkruan rininë e Dan Halbertit nën një 245 shoqëri shtypëse ndërtuar nga forca të padrejta që përdorin 246 “piraterinë” si propagandë. Ndaj përdor terminologjinë e asaj 247 shoqërie. Jam përpjekur ta projektoj në të ardhmen, si diçka shtypëse më të 248 dukshme. Shihni <a 249 href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">“Pirateri”</a>. 250 </p> 251 </div> 252 <div class="column-limit"></div> 253 </li> 254 255 <li> 256 <div class="reduced-width"> 257 <p>Kufizimet e zbatuara përmes kompjuterave mbi dhënien hua ose leximin e 258 librave (dhe llojesh të tjera veprash të botuara) njihen si ADK, shkurtim 259 për “Administrim Dixhital Kufizimesh”. Për të eliminuar ADK-në, Free 260 Software Foundation ka krijuar fushatën <a 261 href="https://DefectiveByDesign.org">Defective by Design</a>. Ju kërkojmë 262 ta përkrahni.</p> 263 264 <p>Edhe Electronic Frontier Foundation, një ent më vete, jo i lidhur me Free 265 Software Foundation, bën fushatë kundër ADK-së.</p> 266 </div> 267 <div class="column-limit"></div> 268 </li> 269 </ul> 270 271 <p class="update"> 272 Shënimi vijues është përditësuar disa herë, që nga hera e parë e botimit të 273 artikullit.</p> 274 275 <ul class="no-bullet"> 276 <li> 277 <div class="columns"> 278 <p> 279 Beteja për të drejtën për të lexuar është duke u zhvilluar tashmë. Edhe pse 280 mund të duhen 50 vjet që liritë tona të dikurshme të humbin në harresë, 281 shumica e ligjeve dhe praktikave specifike shtypëse të përshkruara më sipër 282 janë propozuar tashmë; disa janë bërë pjesë ligjesh në ShBA dhe gjetkë. Në 283 ShBA, 1998 Digital Millennium Copyright Act (DMCA) dha mbështetje 284 shprehimisht nga qeveria të kufizimeve të zbatuara përmes kompjuterit, të 285 njohura si ADK, duke e bërë krim shpërndarjen e programeve që zhbllokojnë 286 ADK-në. Bashkimi Evropian imponoi kufizime të ngjashme përmes një direktive 287 mbi të drejta kopjimi, më 2001-shin, në një formë jo aq të ashpër.</p> 288 289 <p> 290 ShBA përpiqen për të imponuar rregulla të tilla ndaj pjesës tjetër të botës 291 përmes traktatesh të së ashtuquajturës “tregti e lirë”. <a 292 href="https://stallman.org/business-supremacy-treaties.html"> Traktate 293 supremacie biznesi</a> është term më i përshtatshëm për to, ngaqë janë 294 konceptuar për të siguruar dominim biznesi mbi shtete demokratike në 295 emërtesë. Politika e DMCA-së për kriminalizimin e programeve që asgjësojnë 296 ADK-në është një nga shumë politika jo të drejta që këto traktate imponojnë 297 përgjatë një game të gjerë fushash.</p> 298 299 <p> 300 ShBA kanë imponuar domosdoshmëri DMCA-je mbi Australinë, Panamanë, Kolumbinë 301 dhe Korenë e Jugut, përmes marrëveshjesh dypalëshe, dhe mbi vende të tilla 302 si Kosta Rika përmes një tjetër traktati, CAFTA. Obama e ka përshkallëzuar 303 fushatën me dy traktate të rinj të propozuar, TPP dhe TTIP. TPP-ja do të 304 impononte DMCA-në, tok me të tjera gjëra të shtrembra, mbi 12 vende të 305 Oqeanit Paqësor. TTIP-ja do të vendoste kufizime të ngjashme mbi Evropën. 306 Të tëra këto traktate duhen mposhtur, ose shfuqizuar.</p> 307 308 <p> 309 Deri edhe World Wide Web Consortium ka rënë nën hijen e industrisë së të 310 drejtave të kopjimit; është në zgrip të miratimit të një sistemi ADK si 311 pjesë zyrtare e specifikimeve web.</p> 312 </div> 313 <div class="column-limit"></div> 314 </li> 315 316 <li> 317 <div class="table"> 318 <div class="table-cell left"> 319 <p class="emph-box"> 320 Software-i jo i lirë priret të ketë <a href="/proprietary/">veçori abuzive 321 të shumë llojeve</a>, çka shpie në përfundimin se <a 322 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">një programi të 323 lirë s’mund t’i zini kurrë besë</a>. Duhet të ngulim këmbë vetëm për 324 software-in e lirë (libre), dhe të hedhim poshtë programet jo të lira.</p> 325 </div> 326 327 <p class="table-cell right"> 328 Me Windows Vista, Microsoft-i pranoi se kish ndërtuar një deriçkë të pasme: 329 Microsoft- mund ta përdorë për të instaluar forcërisht “përmirësime” 330 software-i edhe kur përdoruesit mendojnë se bëhet fjalë për përkeqësime. 331 Mundet të urdhërojë gjithashtu krejt makinat që xhirojnë Vista të refuzojnë 332 një përudhës të caktuar pajisjeje. Qëllimi kryesor i shtrëngimit të vidave 333 përdoruesve nga Vista qe të imponohej ADK të cilin përdoruesit të mos munden 334 ta anashkalojnë. Sigurisht, Windows 10 s’është më mirë.</p> 335 </div> 336 <div class="column-limit"></div> 337 </li> 338 339 <li> 340 <div class="columns"> 341 <p> 342 Një nga idetë e rrëfimit, s’qe propozuar realisht para 2002-shit. Kjo është 343 ideja se FBI dhe Microsoft do të mbajnë fjalëkalimet rrënjë për kompjuterat 344 tuaj personale, dhe s’do t’ju lënë t’i keni.</p> 345 346 <p> 347 Përkrahësit e kësaj skeme dhanë emra versionesh të hershëm, të tillë si 348 “trusted computing” dhe “Palladium”, por, siç edhe u vu në jetë më në fund, 349 quhet “secure boot”.</p> 350 351 <p> 352 Ajo çka mban Microsoft-i s’është saktësisht një fjalëkalim në kuptimin 353 tradicional; askush s’shtyp të tillë në një terminal. Në fakt bëhet fjalë 354 për një nënshkrim dhe një kyç fshehtëzimi që i përgjigjet një kyçi të dytë 355 të depozituar në kompjuterin tuaj. Kjo e lejon Microsoft-it, dhe 356 potencialisht cilitdo sajti që bashkëpunon me Microsoft-in, kontrollin 357 përfundimtar mbi atë që përdoruesi mund të bëjë në kompjuterin e tij. 358 Microsoft-i ka gjasa ta përdorë këtë kontroll në emër të FBI-së, kur i 359 kërkohet: tashmë <a href="/proprietary/malware-microsoft.html">tregon të 360 meta sigurie NSA në Windows</a>, për t’i shfrytëzuar.</p> 361 362 <p> 363 Nisja e sigurt mund të sendërtohet në një mënyrë që i lejon përdoruesit të 364 specifikojë kyçin e nënshkrimit dhe të vendosë se çfarë software-i të 365 nënshkruhet me të. Në praktikë, PC-të e konceptuar për Windows 10, bartin 366 vetëm kyçin e Microsoft-it, dhe nëse i zoti i makinës mundet apo jo të 367 instalojë çfarëdo sistemi tjetër (bie fjala, GNU/Linux) është nën kontrollin 368 e Microsoft-it. Këtë ne e quajmë <em>nisje të kufizuar</em>.</p> 369 </div> 370 <div class="column-limit"></div> 371 </li> 372 373 <li> 374 <div class="columns"> 375 <p> 376 Më 1997-në, kur ky artikull u botua për herë të parë, AMS-ja po kërcënonte 377 furnizues të vegjël shërbimesh internet, duke u kërkuar të lejonin AMS-në të 378 mbikëqyrte krejt përdoruesit. Shumica e ISP-ve u dorëzuan, kur u kërcënuan, 379 ngaqë s’paguanin dot të ndesheshin në gjykatë. Një ISP, Community ConneXion 380 në Okland, Kaliforni, e hodhi poshtë kërkesën dhe u padit faktikisht. 381 AMS-ja hoqi dorë nga padia më vonë, për DMCA-ja i dha fuqinë që kërkonte.</p> 382 383 <p> 384 AMS, që faktikisht është shkurtim i Shoqërisë së Publikuesve të Software-it, 385 është zëvendësuar në rolin e saj prej polici nga Business Software 386 Alliance. BSA-ja, sot, s’është një forcë detyruese zyrtare; nga ana 387 jozyrtare ama, vepron si e tillë. Duke përdorur metoda të ngjashme me 388 ish-Bashkimin Sovjetik, i fton njerëzit të bëhen informatorë të kolegëve dhe 389 shokëve. Një fushatë terrori nga BSA-ja në Argjentinë më 2001-shin bëri 390 kërcënime të maskuara fare pak se njerëz që ndajnë <em>software</em> me të 391 tjerët duheshin përdhunuar në burg.</p> 392 </div> 393 <div class="column-limit"></div> 394 </li> 395 396 <li> 397 <div class="reduced-width"> 398 <p> 399 Rregullat e sigurisë në universitete, të përshkruar më sipërm s’janë 400 imagjinare. Për shembull, një kompjuter në një universitet diku në zonën e 401 Çikagos, shfaqte këtë mesazh gjatë hyrjes në llogarinë e përdoruesit:</p> 402 403 <blockquote><p> 404 Ky sistem është vetëm për përdorim nga përdorues të autorizuar. Individët 405 që e përdorin këtë sistem kompjuterash pa autorizim ose duke tejkaluar 406 autorizimin përkatës janë subjekt i mbikëqyrjes dhe vëzhgimit të krejt 407 veprimtarive të tyre në këtë sistem nga personeli i sistemit. Gjatë 408 vëzhgimit të individëve që e përdorin jo si duhet këtë sistem, ose gjatë 409 mirëmbajtjes së sistemit, mund të vëzhgohen edhe veprimtaritë e përdoruesit 410 të autorizuar. Cilido që përdor këtë sistem jep shprehimisht pranimin e 411 këtij vëzhgimi dhe këshillohet se, nëse një vëzhgim shfaq evidencë të 412 mundshme veprimtarie të paligjshme ose cenim të rregullores së 413 universitetit, personeli i sistemit mund t’ua japë faktet e veprimtarisë së 414 paligjshme ose cenimit autoriteteve të universitetit dhe/ose zyrtarëve të 415 mbrojtjes së ligjit. 416 </p></blockquote> 417 418 <p> 419 Ky është një interpretim interesant i Amendamentit të Katërt: bëji presion 420 kujtdo të pranojë, paraprakisht, të heqë dorë nga të drejtat që garanton 421 amendamenti.</p> 422 </div> 423 </li> 424 </ul> 425 <div class="column-limit"></div> 426 </div> 427 428 <div id="BadNews"> 429 <h3>Lajme të Liga</h3> 430 431 <p class="reduced-width"> 432 Beteja për të drejtën për të lexuar është duke ecur kundër nesh deri sot. 433 Armiku është i organizuar, kurse ne s’jemi. 434 </p> 435 436 <div class="columns"> 437 <p>E-librat komercialë të së sotmes <a 438 href="/philosophy/the-danger-of-ebooks.html"> asgjësojnë liritë tradicionale 439 të lexuesit</a>. Produkti i Amazon-ës për lexues e-librash, të cilin unë e 440 quaj “<a href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Amazon 441 Swindle</a>” ngaqë është konceptuar t’u heqë me batakçillëk lexuesve 442 liritë tradicionale të lexuesve të librave, xhiron nën <em>software</em> me 443 disa <a href="/proprietary/malware-kindle-swindle.html">funksione 444 oruelliane</a> të faktuara. Secili prej tyre kërkon hedhjen poshtë 445 tërësisht të produktit:</p> 446 447 <ul class="no-bullet"> 448 <li><p>Spiunon mbi gjithçka që përdoruesi bën: raporton se cilin libër po lexon 449 përdoruesi, dhe cilën faqe, dhe raporton kur përdoruesi nënvizon tekst, dhe 450 çfarëdo shënimesh që bën përdoruesi.</p></li> 451 452 <li><p>Përmban ADK, i cili është konceptuar për të bllokuar shkëmbim kopjesh mes 453 përdoruesve.</p></li> 454 455 <li><p>Ka një deriçkë të pasme, përmes të cilës Amazon mund të fshijë së largëti 456 çfarëdo libri. Më 2009-n, fshiu mijëra kopje të “1984”-s të Xhorxh 457 Oruellit.</p></li> 458 459 <li><p class="inline-block">Në rast se tërë kjo s’është edhe aq oruelliane, ka një deriçkë të pasme 460 universale përmes të cilës Amazon mund të ndryshojë së largëti software-in, 461 dhe të fusë në të çfarëdo formë tjetër anësh të shpifura.</p></li> 462 </ul> 463 464 <p>Edhe shpërndarja e e-librave nga Amazon është tiranike. Ajo identifikon 465 përdoruesin dhe regjistron çfarë librash merr përdoruesi. Kërkon gjithashtu 466 doemos që përdoruesi të pajtohet me një kontratë antisociale se s’do t’u 467 japin kopje të tjerëve. Vetëdija më thotë se, nëse do të isha pajtuar me 468 një kontratë të tillë, e keqja më e vogël do të ishte të sfidohej dhe të 469 jepja kopje; por, për të qenë tërësisht i mirë, s’do të pajtohesha, që në 470 fillim. Ndaj, nuk pranoj të pajtohem me kontrata të tilla, qoftë për 471 <em>software</em>, për e-libra, për muzikë, apo për çfarëdo tjetër.</p> 472 473 <p class="emph-box"> 474 Nëse duam të ndalim lajmet e liga dhe të krijojmë lajme të mbara, na duhet 475 të organizohemi dhe të luftojmë. Pajtohuni te fushata <a 476 href="https://defectivebydesign.org"> Defective by Design</a> e FSF-së, që 477 të jepni ndihmë. Për të përkrahur punën tonë më në përgjithësi, mund të <a 478 href="https://www.fsf.org/associate">bëheni pjesë e FSF-së</a>. Ka 479 gjithashtu një <a href="/help/help.html">listë rrugësh për të marrë pjesë në 480 punën tonë</a>. 481 </p> 482 </div> 483 </div> 484 <div class="column-limit"></div> 485 486 <h3 class="footnote">Referenca</h3> 487 488 <ul> 489 <li>“White Paper” i administratës: Information Infrastructure Task 490 Force, Intellectual Property [<a href="/philosophy/not-ipr.html">sic</a>] 491 and the National Information Infrastructure: The Report of the Working Group 492 on Intellectual Property [sic] Rights (1995).</li> 493 494 <li><a href="https://www.wired.com/1996/01/white-paper/">An explanation of the 495 White Paper: The Copyright Grab</a>, Pamela Samuelson, <cite>Wired</cite>, 1 496 janar 1996.</li> 497 498 <li><a href="https://law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm">Sold Out</a>, James 499 Boyle, <cite>New York Times</cite>, 31 mars 1996.</li> 500 501 <li><a 502 href="https://web.archive.org/web/20130508120533/http://www.interesting-people.org/archives/interesting-people/199611/msg00012.html">Të 503 dhëna Publike apo të Dhëna Private</a>, Dave Farber, <cite>Washington 504 Post</cite>, 4 nëntor, 1996.</li> 505 506 <li><a 507 href="https://web.archive.org/web/20151113122141/http://public-domain.org/">Bashkimi 508 për Përkatësinë Publike</a>—një ent që synon t’i bëjë qëndresë dhe të 509 prapësojë shtrirjen e tepruar të fuqive të së drejtës së kopjimit dhe 510 patentave.</li> 511 </ul> 512 513 <div class="infobox extra" role="complementary"> 514 <hr /> 515 <p>Ky artikull u botua në numrin e shkurtit të 1997-s të <cite>Communications 516 of the ACM</cite> (Volumi 40, Numri 2).</p> 517 </div> 518 519 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Kjo sprovë është botuar te <a 520 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Software 521 i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard 522 M. Stallman-it</cite></a>.</p></div> 523 </div> 524 525 <div class="translators-notes"> 526 527 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 528 </div> 529 </div> 530 531 <!-- for id="content", starts in the include above --> 532 <!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> 533 <div id="footer" role="contentinfo"> 534 <div class="unprintable"> 535 536 <p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së 537 dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka 538 gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> 539 FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera 540 mund të dërgohen te <a 541 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 542 543 <p> 544 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 545 replace it with the translation of these two: 546 547 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 548 translations. However, we are not exempt from imperfection. 549 Please send your comments and general suggestions in this regard 550 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 551 552 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 553 554 <p>For information on coordinating and contributing translations of 555 our web pages, see <a 556 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 557 README</a>. --> 558 Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të 559 mirë dhe të përpikta. Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga 560 papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me 561 këtë dërgojini te <a 562 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për 563 të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona 564 web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për 565 përkthimet</a>.</p> 566 </div> 567 568 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 569 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 570 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 571 without talking with the webmasters or licensing team first. 572 Please make sure the copyright date is consistent with the 573 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 574 document was modified, or published. 575 576 If you wish to list earlier years, that is ok too. 577 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 578 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 579 year, i.e., a year in which the document was published (including 580 being publicly visible on the web or in a revision control system). 581 582 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 583 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 584 <p>Të drejta kopjimi © 1996, 2002, 2007, 2009, 2012, 2014, 2016, 2021 585 Richard Stallman</p> 586 587 <p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" 588 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons 589 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> 590 591 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> 592 <div class="translators-credits"> 593 594 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 595 *GNUN-SLOT: TRANSLATOR'S CREDITS*</div> 596 597 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 598 U përditësua më: 599 600 $Date: 2021/12/27 17:32:32 $ 601 602 <!-- timestamp end --> 603 </p> 604 </div> 605 </div> 606 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 607 </body> 608 </html>