pragmatic.html (13367B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/pragmatic.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays licensing copyleft" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Copyleft-i: Idealizëm Pragmatik - Projekti GNU - Free Software Foundation</title> 11 12 <!--#include virtual="/philosophy/po/pragmatic.translist" --> 13 <!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> 14 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> 15 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 16 <!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> 17 <div class="article reduced-width"> 18 <h2>Copyleft-i: Idealizëm Pragmatik</h2> 19 20 <address class="byline">nga <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 21 22 <p> 23 Çdo vendim që bën një njeri buron nga vlerat dhe synimet e personit. 24 Njerëzit mund të keni synime dhe vlera të shumta të ndryshme; fama, fitimet, 25 dashuria, mbijetesa, zbavitja dhe liria janë vetëm disa nga synimet që një 26 person i mbarë mund të ketë. Kur synimi është çështje parimesh, këtë e 27 quajmë idealizëm.</p> 28 29 <p> 30 Puna ime me software-in e lirë motivohet nga një synim idealist: përhapjen e 31 lirisë dhe të bashkëpunimit. Dua të <a 32 href="/philosophy/why-copyleft.html">nxis përhapjen e software-it të 33 lirë</a>, duke zëvendësuar software-in pronësor që ndalon bashkëpunimin, për 34 ta bërë kështu më të mirë shoqërinë tonë.</p> 35 <p> 36 Kjo është arsyeja bazë pse licenca GNU General Public License është shkruar 37 siç është shkruar - si një <a href="/licenses/copyleft.html"> copyleft</a>. 38 Krejt kodi i shtuar te një program që mbulohet nga GPL-ja duhet të jetë 39 software i lirë, edhe nëse vendoset në një kartelë më vete. Kodin tim e bëj 40 të passhëm për përdorim në <em>software</em> të lirë dhe jo për përdorim në 41 software pronësor, me qëllim që të nxis persona të tjerë që shkruajnë 42 <em>software</em> ta bëjnë edhe ata të lirë. Mendoj se meqë zhvilluesit e 43 software-it pronësor përdorin të drejtat e kopjimit për të na penguar të 44 ndajmë gjëra me njëri-tjetrin, ne bashkëpunuesit mund t’i përdorim të 45 drejtat e kopjimit për t’u dhënë të tjerë bashkëpunuesve një përparësi për 46 veten: mund të përdorin kodin tonë.</p> 47 <p> 48 Jo gjithkush që përdor GNU GPL ka këtë synim. Shumë vjet më parë, një 49 shokut tim i qe kërkuar që një program nën <em>copyleft</em> ta rihidhte në 50 qarkullim nën kushte jo <em>copyleft</em> dhe ai u përgjigj pak a shumë 51 kështu:</p> 52 <blockquote><p> 53 “Ndonjëherë merrem me <em>software</em> të lirë dhe ndonjëherë merrem me 54 <em>software</em> pronësor - por kur merrem me <em>software</em> pronësor, 55 pres që prej kësaj <em>të paguhem</em>.” 56 </p></blockquote> 57 58 <p> 59 Ishte i gatshëm ta ndante veprën e vet me bashkësinë që ndan 60 <em>software</em>, por nuk pa arsye pse t’i jepte falas diçka një biznesi që 61 krijon produkte të cilat bashkësia jonë nuk i merr dot. Synimi i tij qe i 62 ndryshëm nga i imi, por vendosi që GNU GPL-ja qe e dobishme edhe për synimin 63 e tij.</p> 64 <p> 65 Nëse doni të arrini diçka në botë, idealizmi nuk mjafton - lypset të 66 zgjidhni një metodë që funksionon, për të arritur synimin. Me fjalë të 67 tjera, lypset të jeni “pragmatik”. A është pragmatike GPL-ja? Le të shohim 68 përfundimet prej saj.</p> 69 <p> 70 Le të marrim rastin e GNU C++. Pse kemi një përpilues të lirë C++? Vetëm 71 sepse GNU GPL thotë se duhej të ishte i lirë. GNU C++ qe zhvilluar nga një 72 konsorcium i industrisë përkatëse, MCC, duke zënë fill prej përpiluesit GNU 73 C. MCC-ja normalisht i bën krijimet e saj aq pronësore sa më s’ka. Por 74 krijuan software-in e lirë <em>front end</em> për C++, ngaqë GNU GPL thoshte 75 se ishte rruga e vetme për ta hedhur në qarkullim. <em>Front end</em>-i për 76 C++ përfshinte mjaft kartela të reja, por meqë qenë menduar për t’u lidhur 77 me GCC-në, mbi to aplikohej GPL-ja. Përfitimi i bashkësisë tonë është i 78 dukshëm.</p> 79 <p> 80 Le të marrim GNU Objective C. NeXT-i fillimisht donte ta bënte pronësor 81 këtë <em>front end</em>; propozuan ta hedhin në qarkullim si kartela 82 <samp>.o</samp> dhe të liheshin përdoruesit ta lidhnin me pjesën tjetër të 83 GCC-së, duke menduar se kjo mund të ishte një rrugë për të anashkaluar 84 domosdoshmëritë e GPL-së. Por juristët tanë thanë se kjo nuk do të bënte 85 dot heqje qafe të domosdoshmërive, se nuk ishte e lejuar. Ndaj krijuan 86 software-in e lirë <em>front ende</em> Objective C.</p> 87 <p> 88 Këto shembuj ndodhën vite më parë, por GNU GPL-ja vazhdon të na sjellë më 89 tepër <em>software</em> të lirë.</p> 90 <p> 91 Mjaft biblioteka GNU mbulohen nga licenca GNU Lesser General Public License, 92 por jo të gjitha. Një bibliotekë GNU që mbulohet nga GNU GPL-ja e zakonshme 93 është Readline, që sendërton përpunim në rresht urdhrash. Një herë mësova 94 mbi një program jo të lirë që qe hartuar për të përdorur Readline-in dhe i 95 thashë zhvilluesit se kjo nuk lejohej. Mund të kish hequr nga programi 96 përpunimin në rresht urdhrash, por ajo që bëri aktualisht qe ta hidhte në 97 qarkullim nën GPL. Tani është <em>software</em> i lirë.</p> 98 <p> 99 Programuesit që shkruajnë përmirësime për GCC-në (ose për Emacs, ose për 100 Bash, ose për Linux, ose për çfarëdo programi të mbuluar nga GPL) shpesh 101 janë të punësuar nga shoqëri apo universitete. Kur një programues dëshiron 102 t’i kthejë bashkësisë së tij përmirësimet e veta dhe e sheh kodin e vet 103 pjesë të hedhjes së ardhshme në qarkullim, padroni mund të thotë, “Pa dale - 104 kodi juaj na përket ne! Nuk duam ta ndajmë me të tjerë; kemi vendosur ta 105 kthejmë versionin tuaj të përmirësuar në një produkt software-i pronësor”.</p> 106 <p> 107 Këtu shpëtimi vjen nga GNU GPL-ja. Programuesi i tregon padronit se ky 108 <em>software</em> pronësor mund të jetë shkelje të drejtash kopjimi dhe 109 padroni kupton se ka vetëm dy zgjidhje: kodin e ri ta hedhë në qarkullim si 110 <em>software</em> të lirë, ose të mos ta hedhë fare. Thuajse përherë ai e 111 lejon programuesin të bëjë siç kishte menduar gjithë kohën dhe kodi bëhet 112 pjesë e hedhjes pasuese në qarkullim.</p> 113 <p> 114 GNU GPL-ja s’është Z. Rob i Mirë. Thotë jo për disa gjëra që njerëzit duan 115 të bëjnë ndonjë herë. Këta janë përdorues që thonë se kjo është gjë e keqe 116 - që GPL-ja “përjashton” disa zhvillues software-i pronësor që “kanë nevojë 117 të sillen te bashkësia e software-it të lirë”.</p> 118 <p> 119 Por nuk po i përjashtojmë nga bashkësia jonë; ata po zgjedhin të mos hyjnë 120 në të. Vendimi i tyre për ta bërë software-in pronësor është një vendim për 121 të qëndruar jashtë bashkësisë tonë. Të qenët brenda bashkësisë tonë do të 122 thotë të përqafosh bashkëpunimin me ne; s’mund “t’i sjellim te bashkësia 123 jonë”, nëse nuk duan të vinë.</p> 124 <p> 125 Ajo që <em>mund</em> të bëjmë është t’u ofrojmë një shtysë për të ardhur. 126 GNU GPL-ja është hartuar për ta dhënë këtë shtysë përmes software-it tonë 127 ekzistues: “Nëse software-in tuaj e bëni të lirë, mund të përdorni këtë 128 kod”. Sigurisht, nuk do t’u mbushë mendjen të tërëve.</p> 129 <p> 130 Zhvillimi pronësor i software-it nuk kontribuon në bashkësinë tonë, por 131 zhvilluesit e tij shpesh duan gjëra falas prej nesh. Përdoruesit e 132 software-it të lirë mund t’u ofrojnë zhvilluesve të këtij software-i 133 këndellje për egon - mirënjohje dhe falënderim - por mund të jetë shumë 134 tunduese kur një biznes ju thotë “Le ta vëmë paketën tuaj në programin tonë 135 pronësor dhe programi juaj do të përdoret nga mijëra vetë”! Tundimi mund të 136 jetë i fuqishëm, por parë me të ardhmen në mendje, jemi më mirë nëse i 137 rezistojmë.</p> 138 <p> 139 Tundimi dhe presioni janë të zorshëm për t’u dalluar, kur vijnë tërthorazi, 140 përmes entesh software-i të lirë që kanë adoptuar një politikë përkujdesjeje 141 për software-in pronësor. X Consortium (dhe pasuesi i tij, Open Group) ofron 142 një shembull: i financuar nga shoqëri që krijojnë <em>software</em> 143 pronësor, u rrekën një dhjetëvjeçar për t’i bindur programuesit të mos 144 përdorin <em>copyleft</em>. Kur Open Group provoi ta <a 145 href="/philosophy/x.html">bëjë X11R6.4 software jo të lirë</a>, ata prej 146 nesh që i kishin rezistuar këtij presioni, qenë të gëzuar që patëm bërë 147 ashtu.</p> 148 <p> 149 Në shtator të 1998-s, disa muaj pasi X11R6.4 qe hedhur në qarkullim me 150 kushte shpërndarjeje jo të lirë, Open Group e përmbysi vendimin e vet dhe e 151 rihodhi në qarkullim nën të njëjtën licencë software-i të lirë, jo 152 <em>copyleft</em> që qe përdorur për X11R6.3. Faleminderit, Open Group - 153 por përmbysja që pasoi nuk zhvlerëson përfundimet që nxjerrim nga fakti se 154 shtimi i kufizimeve qe <em>i mundshëm</em>.</p> 155 <p> 156 Duke folur si pragmatikë, duke menduar rreth synimeve afatgjata, do të 157 forcojë vullnetin tuaj për t’i rezistuar kësaj trysnie. Nëse mendjen e 158 përqendroni te liria dhe bashkësia që mund të krijoni duke qëndruar i 159 palëkundur, do të gjeni forcë ta bëni. “Stand for something, or you will 160 fall for anything”.</p> 161 <p> 162 Dhe nëse cinikët përqeshin lirinë, përqeshin bashkësinë… nëse “realistë të 163 regjur” thonë se fitimi është i vetmi ideal… mos u vini veshin dhe përdorni 164 prapëseprapë copyleft-in.</p> 165 166 <hr class="no-display" /> 167 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Kjo sprovë është botuar te <a 168 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Software 169 i Lirë, Shoqëri e Lirë: Sprova të Përzgjedhura të Richard 170 M. Stallman-it</cite></a>.</p></div> 171 </div> 172 173 <div class="translators-notes"> 174 175 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 176 </div> 177 </div> 178 179 <!-- for id="content", starts in the include above --> 180 <!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> 181 <div id="footer" role="contentinfo"> 182 <div class="unprintable"> 183 184 <p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së 185 dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka 186 gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> 187 FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera 188 mund të dërgohen te <a 189 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 190 191 <p> 192 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 193 replace it with the translation of these two: 194 195 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 196 translations. However, we are not exempt from imperfection. 197 Please send your comments and general suggestions in this regard 198 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 199 200 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 201 202 <p>For information on coordinating and contributing translations of 203 our web pages, see <a 204 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 205 README</a>. --> 206 Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të 207 mirë dhe të përpikta. Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga 208 papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me 209 këtë dërgojini te <a 210 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për 211 të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona 212 web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për 213 përkthimet</a>.</p> 214 </div> 215 216 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 217 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 218 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 219 without talking with the webmasters or licensing team first. 220 Please make sure the copyright date is consistent with the 221 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 222 document was modified, or published. 223 224 If you wish to list earlier years, that is ok too. 225 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 226 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 227 year, i.e., a year in which the document was published (including 228 being publicly visible on the web or in a revision control system). 229 230 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 231 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 232 <p>Të drejta kopjimi © 1998, 2021 Free Software Foundation, Inc.</p> 233 234 <p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" 235 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons 236 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> 237 238 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> 239 <div class="translators-credits"> 240 241 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 242 </div> 243 244 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 245 U përditësua më: 246 247 $Date: 2021/11/29 20:30:34 $ 248 249 <!-- timestamp end --> 250 </p> 251 </div> 252 </div> 253 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 254 </body> 255 </html>