free-sw.html (39314B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-sw.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs principles" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Ç’është Software-i i Lirë? - Projekti GNU - Free Software Foundation (FSF)</title> 11 <style type="text/css" media="print,screen"><!-- 12 .toc > 13 ul > li { list-style-type: none; font-weight: bold; } 14 .toc ul { font-weight: normal; } 15 #History ~ p, #History ~ ul { font-size: 1rem; } 16 --> 17 </style> 18 <meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Free Software Foundation, Linux, Emacs, GCC, Unix, Software i 19 Lirë, Sistem Operativ, Kernel GNU, HURD, GNU HURD, Hurd" /> 20 <meta http-equiv="Description" content="Që prej 1983 në zhvillimin e sistemit operativ të lirë GNU, të ngjashëm me 21 Unix-in, që përdoruesit e kompjuterit të jenë të lirë të shkëmbejnë dhe të 22 përmirësojnë software-in që përdorin." /> 23 24 <!--#include virtual="/philosophy/po/free-sw.translist" --> 25 <!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> 26 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> 27 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 28 <!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> 29 <div class="article reduced-width"> 30 <h2>Ç’është Software-i i Lirë?</h2> 31 <div class="thin"></div> 32 33 <div class="important"> 34 <p> 35 “Software i lirë” do të thotë <em>software</em> që respekton lirinë e 36 përdoruesve dhe bashkësinë. Afërsisht, do të thotë se <b>përdoruesit 37 gëzojnë lirinë ta xhirojnë, kopjojnë, shpërndajnë, studiojnë, ndryshojnë dhe 38 përmirësojnë software-in</b>. Ndaj, “software-i i lirë” është punë lirie, 39 jo çmimi. Që të kuptoni konceptin, duhet ta mendoni “i lirë” si tek “fjala 40 e lirë”, jo si te “birra falas”. Ndonjëherë e quajmë “libre software”, duke 41 huazuar fjalën frënge ose spanjolle për “i lirë” si te liria, për të treguar 42 se nuk nënkuptojmë se është falas. 43 </p> 44 45 <p> 46 Mund të keni paguar para për të pasur kopje të software-it të lirë, ose mund 47 t’i keni marrë kopjet falas. Por pavarësisht se si i siguruat kopjet tuaja, 48 gëzoni përherë lirinë për ta kopjuar dhe ndryshuar software-in, madje edhe 49 për <a href="/philosophy/selling.html">të shitur kopje të tij</a>. 50 </p> 51 </div> 52 53 <p> 54 Ne i mbrojmë këto liri sepse i meriton çdokush. Me këto liri, përdoruesit 55 (individualisht dhe kolektivisht) e kontrollojnë programin dhe ato që ky bën 56 për ta. Kur përdoruesit nuk e kontrollojnë programin, e quajmë program “jo 57 të lirë” ose “pronësor”. Programi jo i lirë e ka vetë kontrollin mbi 58 përdoruesit, dhe programuesit kontrollojnë programin; kjo e bën programin <a 59 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html"> instrument 60 pushteti të padrejtë mbi tjetrin</a>. 61 </p> 62 63 <p> 64 “Burimi i hapët” është diçka e ndryshme: ka një filozofi shumë të ndryshme 65 të bazuar në vlera të tjera. Edhe përkufizimi praktik i tij është i 66 ndryshëm, por thuajse krejt programet me burim të hapët janë në fakt të 67 lirë. Dallimin e shpjegojmë te <a 68 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html"> Pse “Burimi i Hapët” 69 Nuk e Rrok Thelbin e Software-it të Lirë</a>. 70 </p> 71 72 <div class="toc"> 73 <hr class="no-display" /> 74 <h3 class="no-display">Tryeza e lëndës</h3> 75 <ul> 76 <li><a href="#fs-definition">Përkufizimi i Software-it të Lirë</a> 77 <ul> 78 <li><a href="#four-freedoms">Katër liritë thelbësore</a></li> 79 <li><a href="#selling">Software-i i lirë <em>mund</em> të jetë komercial</a></li> 80 </ul> 81 </li> 82 <li><a href="#clarifying">Qartësim i Vijës Ndarëse Mes të Lirit dhe Jo të 83 Lirit</a> 84 <ul> 85 <li><a href="#run-the-program">Lirinë për ta xhiruar programin si të doni</a></li> 86 <li><a href="#make-changes">Lirinë për të studiuar kodin burim dhe për të bërë 87 ndryshime</a></li> 88 <li><a href="#redistribute">Lirinë për ta rishpërndarë, nëse doni: kushte të 89 domosdoshme</a></li> 90 <li><a href="#copyleft">Copyleft</a></li> 91 <li><a href="#packaging">Rregulla mbi paketimin dhe hollësi shpërndarjesh</a></li> 92 <li><a href="#exportcontrol">Rregullore eksportimi</a></li> 93 <li><a href="#legal-details">Konsiderata ligjore</a></li> 94 <li><a href="#contracts">Licenca me bazë kontrata</a></li> 95 </ul> 96 </li> 97 <li><a href="#in-practice">Përkufizimi i Software-it të Lirë në Praktikë</a> 98 <ul> 99 <li><a href="#interpretation">Si i interpretojmë këto kritere</a></li> 100 <li><a href="#get-help">Merrni ndihmë rreth licencash të lira</a></li> 101 <li><a href="#terminology">Përdorni fjalët e duhura kur flisni mbi software-in e 102 lirë</a></li> 103 </ul> 104 </li> 105 <li><a href="#beyond-software">Tej Software-it</a></li> 106 <li><a href="#History">Historik</a></li> 107 </ul> 108 </div> 109 110 <div class="edu-note" id="fsf-licensing" role="complementary"> 111 <p style="font-size:80%"> 112 Keni një pyetje rreth licencimesh software-i të lirë që nuk ka përgjigje 113 këtu? Shihni <a href="http://www.fsf.org/licensing">burime të tjera tonat 114 mbi licencime</a> dhe, në qoftë e nevojshme, lidhuni me FSF Compliance Lab 115 te <a href="mailto:licensing@fsf.org">licensing@fsf.org</a>.</p> 116 <hr class="no-display" /> 117 </div> 118 119 120 <h3 id="fs-definition">Përkufizimi i Software-it të Lirë</h3> 121 122 <p> 123 Përkufizimi i software-it të lirë përfaqëson kriterin nëse një program 124 software i caktuar duhet konsideruar software i lirë. Kohë pas kohe, ne e 125 rishikojmë këtë përkufizim, për ta qartësuar ose për të zgjidhur pyetje dhe 126 probleme të holla. Për një listë të ndryshimeve që prekin përkufizimin e 127 software-it të lirë, shihni <a href="#History">ndarjen Historik</a> më 128 poshtë. 129 </p> 130 131 <h4 id="four-freedoms">Katër liritë thelbësore</h4> 132 <p> 133 Një program është <em>software</em> i lirë nëse përdoruesit e programit 134 gëzojnë mbi të katër liritë thelbësore: <a href="#f1">[1]</a> 135 </p> 136 137 <ul class="important"> 138 <li>Liria për ta xhiruar programin si të doni, për çfarëdo qëllimi (liria 0).</li> 139 <li>Lirinë për të studiuar se si funksionon programi, dhe për ta ndryshuar, që 140 kështu të punojë si doni ju (liria 1). Hyrja në kodin burim është parakusht 141 për këtë. 142 </li> 143 <li>Lirinë për të rishpërndarë kopje, që kështu të mund t’i vini në ndihmë të 144 tjerëve (liria 2). 145 </li> 146 <li>Liria për t’u shpërndarë të tjerëve kopje të versioneve tuaja të ndryshuara 147 (liria 3). Duke bërë kështu, mund t’i jepni bashkësisë një shans të 148 përfitojë nga ndryshimet tuaja. Hyrja në kodin burim është parakusht për 149 këtë. 150 </li> 151 </ul> 152 153 <p> 154 Një program është <em>software</em> i lirë nëse u jep përdoruesve në mënyrë 155 të mjaftueshme krejt këto liri. Përndryshe është jo i lirë. Teksa mund të 156 dallojmë skema të ndryshme shpërndarjeje jo të lirë lidhur me sa thellë 157 s’janë të lira, i konsiderojmë të tëra njësoj joetike.</p> 158 159 <p>Në çfarëdo skenari të dhënë, këto liri duhet të zbatohen mbi çfarëdo kodi që 160 kemi në plan të përdorim, ose bëjmë të tjerët të përdorin. Për shembull, le 161 të marrim një program A i cili nis automatikisht një program B që të bëjë 162 disa gjëra. Nëse kemi në plan ta shpërndajmë A-në siç është, kjo nënkupton 163 që përdoruesve do t’u duhet B-ja, kështu që na duhet të gjykojmë nëse që të 164 dy, A-ja dhe B-ja janë të lirë. Por nëse kemi në plan ta ndryshojmë A-në që 165 të mos e përdorë B-në, vetëm A-ja na duhet i lirë; mund ta shpërfillim B-në.</p> 166 167 168 <h4 id="selling">Software-i i lirë <em>mund</em> të jetë komercial</h4> 169 170 <p> 171 “Software i lirë” s’do të thotë “jokomercial”. E kundërta, një program i 172 lirë duhet të jetë e mundur të përdoret si komercial, për zhvillim komercial 173 dhe shpërndarje komerciale. Ky rregull është i një rëndësie 174 themelore—pa të, software-i i lirë s’do të mund të arrinte synimet e 175 veta. 176 </p> 177 178 <p> 179 Duam të ftojmë këdo të përdorë sistemin GNU, përfshi bizneset dhe punonjësit 180 e tyre. Kjo kërkon doemos përdorim komercial. Shpresojmë që programe të 181 lira zëvendësuese do të zënë vendin e programe të ngjashëm pronësorë, por 182 këtë s’mund ta bëjnë po qe se bizneseve u ndalohet t’i përdorin. Dëshirojmë 183 që produkte komerciale që përmbajnë <em>software</em> të tillë të përfshijnë 184 sistemin GNU, dhe kjo do të përbënte shpërndarje komerciale kundrejt një 185 çmimi. Zhvillimi komercial i software-it të lirë s’është më gjë e 186 pazakontë; <em>software</em> komercial i tillë është shumë i rëndësishëm. 187 Asistenca profesionale, me pagesë për software-in e lirë përmbush një nevojë 188 të rëndësishme. 189 </p> 190 191 <p> 192 Ndaj, të përjashtosh përdorimin komercial, zhvillimin komercial ose 193 shpërndarjen komerciale do të sakatonte bashkësinë e software-it të lirë dhe 194 do të bllokonte rrugën e tij drejt suksesit. Duhet të themi se një program 195 i licencuar me kufizime të tilla nuk kualifikohet si <em>software</em> i 196 lirë. 197 </p> 198 199 <p> 200 Një program i lirë duhet të ofrojë katër liritë për cilindo përdorues që 201 merr një kopje të software-it, duke pranuar se përdoruesi deri në atë pikë 202 është në pajtim me kushtet e licencës së lirë që mbulon software-in në 203 çfarëdo shpërndarje të mëparshme të tij. Vendosja e disa lirive nën kufizim 204 për disa përdorues, ose kërkesa që përdoruesit të paguajnë, në para ose të 205 ngjashme, për t’i ushtruar ato, është thuajse njësoj me mosakordimin e 206 lirive në fjalë, dhe duke e bërë kështu programin jo të lirë. 207 </p> 208 209 210 <h3 id="clarifying">Qartësim i Vijës Ndarëse Mes të Lirit dhe Jo të Lirit</h3> 211 212 <p>Në pjesën e mbetur të këtij artikulli shpjegojmë më saktësisht se deri ku 213 lypset të shtrihen liritë e ndryshme, lidhur me probleme të ndryshme, që një 214 program të jetë i lirë.</p> 215 216 <h4 id="run-the-program">Lirinë për ta xhiruar programin si të doni</h4> 217 218 <p> 219 Liria për të xhiruar programin nënkupton lirinë për çfarëdo lloj personi apo 220 organizmi ta përdorë në çfarëdo sistemi kompjuteri, për çfarëdo pune apo 221 qëllimi në përgjithësi, pa iu dashur të komunikojë për këtë me zhvilluesin 222 apo çfarëdo njësie tjetër të veçantë. Në këtë liri, ajo që ka vlerë është 223 qëllimi i <em>përdoruesit</em>, jo ai i <em>zhvilluesit</em>; ju si 224 përdorues jeni të lirë ta xhironi programin për qëllimet tuaja, dhe nëse ia 225 shpërndani dikujt tjetër, ai është mandej i lirë ta përdorë për qëllimet e 226 tija, por ju s’keni ndonjë tagër të impononi qëllimet tuaja mbi të. 227 </p> 228 229 <p> 230 Liria për ta xhiruar programin si të doni, do të thotë që s’është e ndaluar, 231 as mund t’ju ndalë kush të bëni kështu. S’ka të bëjë fare me funksionet që 232 ka programi, nëse është apo jo teknikisht i aftë të funksionojë në çfarëdo 233 mjedisi të dhënë, apo nëse është apo jo i dobishëm për atë që doni të bëni.</p> 234 235 <p>Për shembull, nëse kodi hedh tej arbitrarisht disa input-e të 236 kuptimtë—ose madje dështon, sido qoftë—kjo mund ta bëjë 237 programin më pak të dobishëm, ndoshta madje tërësisht të pavlerë, por nuk u 238 mohon përdoruesve lirinë ta xhirojnë programin, ndaj nuk bie ndesh me lirinë 239 0. Nëse programi është i lirë, përdoruesit mund ta përballojnë humbjen e 240 dobishmërisë, ngaqë liritë 1 dhe 3 u lejojnë përdoruesve dhe bashkësive të 241 krijojnë dhe shpërndajnë versione të ndryshuara pa kod arbitrar ndotës.</p> 242 243 <p>“Sipas dëshirës” përfshin, si mundësi, “aspak” nëse kjo është ajo që 244 dëshironi. Ndaj s’ka nevojë për një “lirinë për të mos e xhiruar një 245 program” më vete.</p> 246 247 <h4 id="make-changes">Lirinë për të studiuar kodin burim dhe për të bërë ndryshime</h4> 248 249 <p> 250 Që liritë 1 dhe 3 (liria për të bërë ndryshime dhe liria për të botuar 251 versionet e ndryshuara) të kenë kuptim, duhet të keni hyrje te kodi burim i 252 programit. Ndaj, hyrja në kodin burim është kusht i domosdoshëm për 253 software-in e lirë. “Kodi burim” i errësuar s’është kod burim i njëmendtë 254 dhe nuk vlen si kod burim. 255 </p> 256 257 <p> 258 Kodi burim përcaktohet si forma e parapëlqyer e programit për bërje 259 ndryshimesh në të. Ndaj, çfarëdo forme që një zhvillues ndryshon për të 260 zhvilluar programin është kodi burim i versionit të atij zhvilluesi. 261 </p> 262 263 <p> 264 Liria 1 përfshin lirinë për ta përdorur versionin tuaj të ndryshuar në vend 265 të origjinalit. Nëse programi shpërndahet si pjesë e një produkti të 266 konceptuar të xhirojë versione të ndryshuar të dikujt tjetër, por nuk pranon 267 të xhirojë tuajt — praktikë e njohur si “tivoizim” ose “kyçje”, ose 268 (sipas terminologjisë së mbrapshtë të praktikuesve të saj) si “nisje e 269 sigurt” — liria 1 bëhet një pretendim i zbrazët, në vend se një 270 realitet praktik. Këta dyorë s’janë <em>software</em> i lirë, edhe pse kodi 271 burim prej nga u përpiluan është i lirë. 272 </p> 273 274 <p> 275 Një rrugë e rëndësishme për të ndryshuar një program është ajo përmes 276 përzierjes në të nënrutina dhe module të passhëm lirisht. Nëse licenca e 277 programit thotë se nuk mund të përzieni në të një modul ekzistues të 278 licencuar në mënyrë të përshtatshme — për shembull, nëse lyp domosdo 279 që të jeni i zoti i të drejtave të kopjimit të çdo kodi që shtoni — 280 atëherë licenca është shumë kufizuese për t’u cilësuar si e lirë. 281 </p> 282 283 <p> 284 Nëse një ndryshim përbën apo jo një përmirësim, është diçka subjektive. 285 Nëse e drejta juaj për të ndryshuar programin kufizohet, në thelb, me 286 ndryshime që përmirësime i konsideron dikush tjetër, ai program s’është i 287 lirë. 288 </p> 289 290 <p> 291 Një rast i veçantë i lirisë 1 është fshirja e kodit të programit, që kështu 292 të mos bëjë asgjë, ose për ta bërë të futë në punë ndonjë program tjetër. 293 Në këtë mënyrë, liria 1 përfshin “lirinë për të fshirë programin”. 294 </p> 295 296 <h4 id="redistribute">Lirinë për ta rishpërndarë, nëse doni: kushte të domosdoshme</h4> 297 298 <p>Liria për të shpërndarë (liria 2 dhe 3) nënkupton që jeni të lirë të 299 rishpërndani kopje, me ose pa ndryshime, falas ose duke zbatuar një çmim për 300 shpërndarjen, ndaj <a href="#exportcontrol">kujtdo, kudo</a>. Të jesh i 301 lirë për të bërë këto do të thotë (mes të tjerash) që nuk ju duhet të 302 kërkoni apo paguani ndonjë leje për të bërë ashtu. 303 </p> 304 305 <p> 306 Duhet gjithashtu të gëzoni lirinë për të bërë ndryshime dhe përdorur ato 307 privatisht në punën apo zbavitjen tuaj, pa u dashur as të përmendni diku që 308 ato ekzistojnë. Nëse i bëni publike ndryshimet tuaja, s’duhet t’ju duhet të 309 njoftoni dikë veçanërisht, apo në çfarëdo mënyre të veçantë. 310 </p> 311 312 <p> 313 Liria 3 përfshin lirinë për të hedhur në qarkullim si <em>software</em> të 314 lirë versionet tuaj të ndryshuar. Një licencë e lirë mundet të lejojë 315 gjithashtu rrugë të tjera të hedhjes së tyre në qarkullim; me fjalë të 316 tjera, s’ka pse të jetë medoemos licencë <a 317 href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a><sup><a 318 href="#TransNote1">1</a></sup>. Por, një licencë e cila kërkon që versionet 319 e ndryshuar të jenë jo të lirë, nuk kualifikohet si licencë e lirë. 320 </p> 321 322 <p> 323 Liria për të rishpërndarë kopje duhet të përfshijë formatet dyore apo të 324 ekzekutueshme të programit, si dhe kodin burim, për të dy llojet e 325 versioneve, të ndryshuar ose jo. (Shpërndarja e programeve në formë të 326 xhirueshme është e domosdoshme për sisteme operativë të lirë të instalueshëm 327 lehtësisht.) Nëse s’ka rrugë për të prodhuar një formë dyore ose të 328 ekzekutueshme për një program të dhënë (ngaqë disa gjuhë nuk e mbulojnë këtë 329 veçori), s’ka gjë, por duhet të gëzoni lirinë për rishpërndarje formash të 330 tilla, nëse gjeni ose zhvilloni një rrugë për t’i krijuar ato. 331 </p> 332 333 <h4 id="copyleft">Copyleft-i</h4> 334 335 <p> 336 Disa lloje rregullash mbi mënyrën e shpërndarjes së software-it të lirë janë 337 të pranueshme, kur nuk përplasen me liritë qendrore. Për shembull, <a 338 href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> (e thënë shumë thjesht) është 339 rregulli sipas të cilit, kur rishpërndani programin, s’mund të shtoni 340 kufizime për t’u mohuar të tjerëve liritë qendrore. Ky rregull nuk ka 341 përplasje me liritë qendrore; në fakt i mbron ato. 342 </p> 343 344 <p> 345 Në projektin GNU, copyleft-in e përdorim për të mbrojtur ligjërisht katër 346 liritë për këdo. Besojmë se ka arsye të rëndësishme pse <a 347 href="/philosophy/pragmatic.html">është më mirë të përdoret copyleft-i</a>. 348 Megjithatë, <a 349 href="/philosophy/categories.html#Non-CopyleftedFreeSoftware"> software i 350 lirë jo nën copyleft</a> është gjithashtu etik. Për një përshkrim rreth se 351 si lidhen me njëri-tjetrin “software-i i lirë” “software nën copyleft” dhe 352 të tjera kategori software-i, shihni <a 353 href="/philosophy/categories.html">Kategori Software-i të Lirë</a>. 354 </p> 355 356 <h4 id="packaging">Rregulla mbi paketimin dhe hollësi shpërndarjeje</h4> 357 358 <p> 359 Rregullat se si të paketohet një version i ndryshuar janë të pranueshme, 360 nëse nuk e kufizojnë në thelb lirinë tuaj për të hedhur në qarkullim 361 versione të ndryshuar, ose lirinë tuaj për të bërë dhe përdorur privatisht 362 versione të ndryshuar. Ndaj, është e pranueshme që licenca të kërkojë të 363 ndryshoni emrin e versionit të ndryshuar, të hiqni një logo, ose t’i 364 identifikoni ndryshimet si tuajat. Për sa kohë që këto domosdoshmëri s’janë 365 edhe aq të rënda, sa t’ju pengojnë efektivisht të hidhni në qarkullim 366 ndryshimet tuaja, ato janë të pranueshme; jeni duke bërë tashmë ndryshime në 367 program, ndaj s’do ta keni problem të bëni edhe ca të tjera. 368 </p> 369 370 <p> 371 Rregullat sipas të cilave “nëse e bëni versionin tuaj të passhëm në këtë 372 mënyrë, duhet ta bëni të passhëm edhe në atë mënyrën tjetër” mund të jenë të 373 pranueshme, me të njëjtat kushte. Shembull i një rregulli të tillë të 374 pranueshëm është ai që thotë se nëse keni shpërndarë një version të 375 ndryshuar dhe zhvilluesi i mëparshëm kërkon një kopje të tij, duhet t’i 376 dërgoni një të tillë. (Kini parasysh që një rregull i tillë ju lë ende 377 mundësinë e zgjedhjes mbi pyetjen ta shpërndani apo jo versionin tuaj.) 378 Janë të pranueshme edhe rregullat që kërkojnë hedhjen në qarkullim për 379 përdoruesit të kodit burim për versione që i kaloni në përdorim publik. 380 </p> 381 382 <p> 383 Një çështje e veçantë shfaqet kur një licencë lyp ndryshimin e emrit me të 384 cilin një program përdoret brenda programesh të tjerë. Kjo efektivisht ju 385 pengon hedhjen në qarkullim të versionit tuaj të ndryshuar, që kështu ai të 386 mund të zëvendësojë origjinalin, kur përdoret nga këta programe të tjerë. 387 Kjo lloj domosdoshmërie është e pranueshme vetëm nëse ka ndonjë mundësi të 388 përshtatshme <em>aliasing</em><sup><a href="#TransNote2">2</a></sup> që ju 389 lejon të caktoni emrin origjinal të programit si një alias për versionin e 390 ndryshuar.</p> 391 392 <h4 id="exportcontrol">Rregulla eksporti</h4> 393 394 <p> 395 Ka raste kur rregulloret e kontrollit të eksporteve dhe sanksionet tregtare 396 qeveritare mund ta ngushtojnë lirinë tuaj për shpërndarje ndërkombëtare 397 kopjesh programesh. Zhvilluesit e software-it nuk kanë fuqi të eliminojnë 398 apo anashkalojnë këto kufizime, por ajo që mund dhe duhet të bëjnë është të 399 mos pranojnë imponimin e tyre si kushte për përdorimin e programit. Në këtë 400 mënyrë, kufizimet nuk do të kenë ndikim mbi veprimtaritë dhe njerëzit jashtë 401 juridiksionit të atyre qeverive. Kështu që, licencat e software-it të lirë 402 nuk duhet të kërkojnë bindje ndaj çfarëdo rregulloresh jotriviale eksporti, 403 si kusht për ushtrimin e cilësdo prej lirive thelbësore. 404 </p> 405 406 <p> 407 Thjesht përmendja e ekzistencës së rregullave të eksportit, pa i bërë ato 408 një kusht te vetë licenca, është e pranueshme, sa kohë që nuk kufizohen 409 përdoruesit. Nëse një rregullore eksportesh është praktikisht triviale për 410 software-in e lirë, atëherë bërja e saj e domosdoshme si kusht s’është 411 problem; por është problem potencial, ngaqë një ndryshim i mëvonshëm në 412 ligjin e eksportit mund ta bëjë domosdoshmërinë jotriviale, duke e bërë 413 kështu jo të lirë software-in. 414 </p> 415 416 <h4 id="legal-details">Konsiderata ligjore</h4> 417 418 <p> 419 Që këto liri të jenë të njëmendta, ato duhet të jenë përhershme dhe të 420 pashfuqizueshme, sa kohë që s’bëni gjë të keqe; nëse zhvilluesi i 421 software-it ka fuqinë ta shfuqizojë licencën, ose të shtojë në kushtet e saj 422 kufizime pas dasme, pa bërë ju diçka që t’i japë shkak, software-i është jo 423 i lirë. 424 </p> 425 426 <p> 427 Një licencë e lirë nuk duhet të kërkojë pajtueshmëri me licencën e një 428 programi jo të lirë. Ndaj, për shembull, nëse një licencë kërkon që të 429 pajtoheni me licencat e “krejt programeve që përdorni”, në rastin e një 430 përdoruesi që xhiron programe jo të lira kjo do të kërkonte pajtueshmëri me 431 licencat e këtyre programeve jo të lira;kjo e bën licencën jo të lirë. 432 </p> 433 434 <p> 435 Është e pranueshme për një licencë të lirë të specifikojë se cili ligj i 436 juridiksionit e prek, ose se ku duhen trajtuar mosmarrëveshjet, ose që të 437 dyja. 438 </p> 439 440 <h4 id="contracts">Licenca me bazë kontrata</h4> 441 442 <p> 443 Shumica e licencave të software-it të lirë bazohen në të drejta të kopjimit 444 (copyright), dhe ka kufizime mbi se ç’lloj domosdoshmërish mund të bëhen të 445 detyrueshme përmes të drejtave të kopjimit. Nëse një licencë e bazuar në të 446 drejta kopjimi e respekton lirinë në mënyrat e përshkruara më sipër, ka 447 shumë pak mundësi të ketë ndonjë lloj problemi tjetër që nuk e kemi marrë 448 parasysh tashmë (kjo ndodh, me raste). Por, disa licenca software-i të lirë 449 bazohen në kontrata, dhe kontratat mund të imponojnë një gamë shumë më të 450 gjerë kufizimesh të mundshme. Kjo do të thotë se ka mjaft mënyra të 451 mundshme që një licencë e tillë të jetë kufizuese dhe jo e lirë, aq sa për 452 të mos u pranuar më. 453 </p> 454 455 <p> 456 S’mund të radhitim dot gjithë mënyrat se si mund të ndodhë kjo. Nëse një 457 licencë me bazë kontrata e kufizon përdoruesin në një mënyrë jo të zakonshme 458 sipas të cilës licencat e bazuara në të drejta kopjimi nuk munden, dhe e 459 cila s’është përmendur këtu si e ligjshme, do të na duhet të mendohemi për 460 të, dhe gjasat janë që do të dalim me përfundimin se është jo e lirë. 461 </p> 462 463 <h3 id="in-practice">Përkufizimi i Software-it të Lirë në Praktikë</h3> 464 465 <h4 id="interpretation">Si i interpretojmë këto kritere</h4> 466 467 <p> 468 Së fundi, vini re që kritere si ato të pohuara në këtë përkufizim të 469 software-it të lirë kërkojnë përsiatje të kujdesshme për interpretimin e 470 tyre. Për të vendosur nëse licenca e një software-i të caktuar kualifikohet 471 si licencë software-i të lirë, gjykojmë duke u bazuar në këto kritere, për 472 të përcaktuar nëse pajtohet me frymën e tyre, si dhe për fjalët e sakta. 473 Nëse një licencë përfshin kufizime të papranueshme, e hedhim poshtë, edhe 474 pse nuk e patëm parashikuar problemin te këto kritere. Ndonjëherë ndonjë 475 domosdoshmëri licence nxjerr një çështje që kërkon mendim të thelluar, 476 përfshi diskutime me një jurist, përpara se të mund të vendosim nëse 477 domosdoshmëria është e pranueshme. Kur mbërrijmë në një përfundim rreth një 478 problemi të ri, shpesh i përditësojmë këto kushte për ta bërë më të lehtë të 479 shihet pse licenca të caktuara kualifikohen ose jo. 480 </p> 481 482 <h4 id="get-help">Merrni ndihmë rreth licencash të lira</h4> 483 484 <p> 485 Nëse interesoheni se kualifikohet apo jo si licencë software-i të lirë një 486 licencë e caktuar, shihni <a href="/licenses/license-list.html">listën tonë 487 të licencave</a>. Nëse licenca për të cilën interesoheni nuk gjendet atje, 488 mund të na pyesni rreth saj duke na dërguar një email te <a 489 href="mailto:licensing@gnu.org"><licensing@gnu.org></a>. 490 </p> 491 492 <p> 493 Nëse po mendoheni për të hartuar një licencë të re, ju lutemi, lidhuni me 494 Free Software Foundation së pari, duke u shkruar te kjo adresë. Shtimi i 495 licencave të ndryshme për software-in e lirë do të thotë shtim i përpjekjeve 496 të përdoruesve për t’i kuptuar licencat; mund të jemi në gjendje t’ju 497 ndihmonin të gjenit një licencë ekzistuese Software-i të Lirë që i plotëson 498 nevojat tuaja. 499 </p> 500 501 <p> 502 Nëse kjo s’është e mundur, nëse vërtet keni nevojë për një leje të re, me 503 ndihmon tonë mund të sigurohet që licenca të jetë vërtet licencë Software-i 504 të Lirë dhe të shmangë probleme të ndryshme praktike. 505 </p> 506 507 <h4 id="terminology">Përdorni fjalët e duhura kur flisni mbi software-in e lirë</h4> 508 509 <p> 510 Kur flitet rreth software-it të lirë, është mirë të shmangen terma të tillë 511 si “dhënë falas” ose “falas”, ngaqë këto terma nënkuptojnë se punë këtu 512 është te çmimi, jo te liria. Disa terma të rëndomtë, të tillë si “pirateri” 513 trupëzojnë opinione që shpresojmë se nuk do t’i bëni tuajt. Për një 514 diskutim të këtyre termave, shihni <a 515 href="/philosophy/words-to-avoid.html">Fjalë Që Duhen Shmangur (ose Përdorur 516 me Kujdes) Ngaqë Janë Me Spec ose Ngatërruese</a>. Kemi gjithashtu edhe një 517 listë <a href="/philosophy/fs-translations.html">përkthimesh të përshtatshme 518 të “free software”</a> në gjuhë të ndryshme. 519 </p> 520 521 <p id="open-source"> 522 Një grup tjetër përdor termin “burim i hapët” për të nënkuptuar diçka të 523 afërt (por jo identike) me “software-in e lirë”. Ne parapëlqejmë termin 524 “software i lirë”, ngaqë pasi të dëgjoni se i referohet lirisë, dhe jo 525 çmimit, ju sjell në mendje lirinë. Fjala “i hapët” nuk i referohet kurrë 526 lirisë. 527 </p> 528 529 <h3 id="beyond-software">Tej Software-it</h3> 530 531 <p> 532 <a href="/philosophy/free-doc.html">Doracakët e software-it duhet të jenë të 533 lirë</a>, për të njëjtat arsye që software-i duhet të jetë i lirë, dhe ngaqë 534 doracakët janë në fakt pjesë e software-it. 535 </p> 536 537 <p> 538 Të njëjtët argumente vlejnë për lloje të tjera veprash të përdorimit praktik 539 — domethënë, për vepra që trupëzojnë dije të dobishme, fjala vjen, 540 vepra edukative apo vepra referimi. <a 541 href="https://wikipedia.org">Wikipedia</a> është shembulli më i mirënjohur. 542 </p> 543 544 <p> 545 Çfarëdo lloj vepre <em>mund</em> të jetë e lirë, dhe përkufizimi i 546 software-it të lirë është zgjeruar në një përkufizim <a 547 href="http://freedomdefined.org/"> veprash kulturore të lira</a> i 548 zbatueshëm mbi çfarëdo lloji veprash. 549 </p> 550 551 <h3 id="History">Historik</h3> 552 553 <p>Përkufizimin e Software-it të Lirë e rishikojmë herë pas here. Ja një listë 554 e ndryshimeve thelbësore, tok me lidhje për të parë saktësisht se ç’kemi 555 ndryshuar.</p> 556 557 <ul> 558 559 <li><a 560 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.168&r2=1.169">Versioni 561 1.169</a>: Shpjegim më qartë pse katër liritë duhet të zbatohen mbi 562 veprimtari komerciale. Shpjegim pse katër liritë nënkuptojnë lirinë për të 563 mos e xhiruar programin dhe lirinë për ta fshirë, që të mos duhet për t’i 564 pohuar si domosdoshmëri më vete.</li> 565 566 <li><a 567 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.164&r2=1.165">Versioni 568 1.165</a>: Qartësim se bezdisjet arbitrare në kod nuk mohojnë lirinë 0, dhe 569 se liritë 1 dhe 3 bëjnë të mundur që përdoruesit t’i heqin ato.</li> 570 571 <li><a 572 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.152&r2=1.153">Versioni 573 1.153</a>:Qartësim se liria për të xhiruar programin do të thotë se asgjë 574 s’mund t’ju ndalojë për ta bërë të xhirojë.</li> 575 576 <li><a 577 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.140&r2=1.141">Versioni 578 1.141</a>: Qartësim se cili kod lypset të jetë i lirë.</li> 579 580 <li><a 581 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.134&r2=1.135">Versioni 582 1.135</a>: Të thuhet çdo herë që liria 0 është liria për të xhiruar 583 programin si të doni.</li> 584 585 <li><a 586 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.133&r2=1.134">Versioni 587 1.134</a>: Liria 0 s’ka lidhje me funksionin e programit.</li> 588 589 <li><a 590 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.130&r2=1.131">Versioni 591 1.131</a>: Një licencë e lirë s’duhet të kërkojë pajtueshmëri me një licencë 592 jo të lirë të një programi tjetër.</li> 593 594 <li><a 595 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.128&r2=1.129">Versioni 596 1.129</a>: Pohim shprehimisht se lejohet zgjedhja e ligjit dhe zgjedhja e 597 specifikimeve të forumit. (Ky ka qenë përherë rregulli ynë.)</li> 598 599 <li><a 600 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.121&r2=1.122">Versioni 601 1.122</a>: Një domosdoshmëri nga kontrolle eksportesh është vërtet problem 602 nëse kërkesa s’është triviale; përndryshe është vetëm një problem potencial.</li> 603 604 <li><a 605 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.117&r2=1.118">Versioni 606 1.118</a>: Qartësim: problemi janë kufizimet mbi të drejtën tuaj për të 607 ndryshuar, jo mbi çfarë ndryshimesh keni bërë. Dhe ndryshimet nuk kufizohen 608 te “përmirësime”</li> 609 610 <li><a 611 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.110&r2=1.111">Versioni 612 1.111</a>: Qartësim i 1.77 duke thënë se të papranueshme janë vetëm 613 <em>kufizimet</em> me prapaveprim. Mbajtësit e të drejtave të kopjimit 614 munden përherë të akordojnë <em>leje</em> shtesë për përdorimin e veprës 615 duke e hedhur veprën në qarkullim paralelisht në një mënyrë tjetër.</li> 616 617 <li><a 618 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.104&r2=1.105">Versioni 619 1.105</a>: Pasqyrim, te pohimi i shkurtër i lirisë 1, i idesë (tashmë të 620 pohuar në versionin 1.80) se përfshin përdorimin përnjëmend të versionit 621 tuaj të ndryshuar për punët tuaja në kompjuter.</li> 622 623 <li><a 624 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.91&r2=1.92">Versioni 625 1.92</a>: Sqarim se kodi i errësuar s’kualifikohet si kod burim.</li> 626 627 <li><a 628 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.89&r2=1.90">Versioni 629 1.90</a>: Sqarim se liria 3 nënkupton të drejtën për të shpërndarë kopje të 630 versionit tuaj të ndryshuar ose të përmirësuar, jo ndonjë të drejtë për të 631 marrë pjesë në projektin e dikujt tjetër.</li> 632 633 <li><a 634 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.88&r2=1.89">Versioni 635 1.89</a>: Liria 3 përfshin të drejtë për të hedhur në qarkullim si software 636 i lirë të versioneve të ndryshuara.</li> 637 638 <li><a 639 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.79&r2=1.80">Versioni 640 1.80</a>: Liria 1 duhet të jetë praktike, jo teorike; thënë ndryshe, jo 641 tivo-izim.</li> 642 643 <li><a 644 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.76&r2=1.77">Versioni 645 1.77</a>: Sqarim se krejt ndryshimet me prapaveprim te licenca janë të 646 papranueshme, edhe pse s’përshkruhet si një zëvendësim i plotë.</li> 647 648 <li><a 649 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.73&r2=1.74">Versioni 650 1.74</a>: Katër sqarime pikash jo aq eksplicite sa duhet, ose pohuar diku, 651 por pa u pasqyruar kudo: 652 <ul> 653 <li>“Përmirësime” s’do të thotë që licenca mund të kufizojë në thelb çfarë lloje 654 versionesh të ndryshuara mund të hidhni në qarkullim. Liria 3 përfshin 655 shpërndarjen e versioneve të ndryshuar, jo thjesht të ndryshimeve.</li> 656 <li>E drejta për të përzierë module ekzistues iu referohet atyre që janë të 657 licencuar në mënyrë të përshtatshme.</li> 658 <li>Pohim shprehimisht përfundimin e pikës mbi kontrolle eksporti.</li> 659 <li>Imponimi i një ndryshimi licence përbën shfuqizim të licencës së vjetër.</li> 660 </ul> 661 </li> 662 663 <li><a 664 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.56&r2=1.57">Version 665 1.57</a>: Shtim i ndarjes “Tej Software-it”.</li> 666 667 <li><a 668 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.45&r2=1.46">Versioni 669 1.46</a>: Sqarim se cili synim është domethënës te liria për ta xhiruar 670 programin për çfarëdo qëllimi.</li> 671 672 <li><a 673 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.40&r2=1.41">Versioni 674 1.41</a>: Qartësim i shprehjes rreth licencash me bazë kontrata.</li> 675 676 <li><a 677 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.39&r2=1.40">Versioni 678 1.40</a>: Shpjegim se një licencë e lirë duhet t’ju lejojë përdorimin e 679 tjetër software-i të lirë të passhëm, për të krijuar ndryshimet tuaja.</li> 680 681 <li><a 682 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.38&r2=1.39">Versioni 683 1.39</a>: Të vihet re se është e pranueshme për një licencë të kërkojë të 684 jepni burimin për versione të software-it që kaloni në përdorim publik.</li> 685 686 <li><a 687 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.30&r2=1.31">Versioni 688 1.31</a>: Të vihet re se është e pranueshme për një licencë të kërkojë të 689 identifikoni veten si autor i ndryshimeve. Të tjera qartësime të vockla 690 nëpër tekst.</li> 691 692 <li><a 693 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.22&r2=1.23">Versioni 694 1.23</a>: Trajton probleme të mundshme të lidhura me licenca të bazuara në 695 kontrata.</li> 696 697 <li><a 698 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.15&r2=1.16">Versioni 699 1.16</a>: Shpjegim pse shpërndarja e dyorëve është e rëndësishme.</li> 700 701 <li><a 702 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&r1=1.10&r2=1.11">Versioni 703 1.11</a>: Të vihet re që një licencë e lirë mund të lypë që t’u dërgoni 704 autorëve të mëparshëm një kopje të versioneve që shpërndani, nëse jua 705 kërkojnë.</li> 706 707 </ul> 708 709 <p>Ka zbrazëti në numrat e versioneve të treguar më sipër, ngaqë ka ndryshime 710 të tjera në këtë faqe që nuk prekin përkufizimin ose interpretime të tij. 711 Për shembull, lista nuk përfshin ndryshimet te anësoret, formatimi, 712 drejtshkrimi, shenjat e pikësimit, apo pjesë të tjera të kësaj faqeje. 713 Listën e plotë të ndryshimeve te faqja mund ta shqyrtoni përmes <a 714 href="//web.cvs.savannah.gnu.org/viewvc/www/philosophy/free-sw.html?root=www&view=log">ndërfaqe 715 cvsweb</a>.</p> 716 <div class="column-limit"></div> 717 718 <h3 class="footnote">Poshtëshënim</h3> 719 <ol> 720 <li id="f1">Arsyeja pse numërohen si 0, 1, 2 dhe 3 ka të bëjë me historinë. Aty rreth 721 1990-s kish tre liri, të numërtuara 1, 2 dhe 3. Mandej kuptuam se liria për 722 ta xhiruar programin lypsej të përmendej shprehimisht. Ishte e qartë se qe 723 më elementare se tre të tjerat, ndaj duhet t’u paraprinte atyre. Në vend që 724 të rinumërtonim të tjerat, e bëmë liria 0.</li> 725 </ol> 726 </div> 727 728 <div class="translators-notes"> 729 730 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 731 </div> 732 </div> 733 734 <!-- for id="content", starts in the include above --> 735 <!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> 736 <div id="footer" role="contentinfo"> 737 <div class="unprintable"> 738 739 <p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së 740 dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka 741 gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> 742 FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera 743 mund të dërgohen te <a 744 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 745 746 <p> 747 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 748 replace it with the translation of these two: 749 750 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 751 translations. However, we are not exempt from imperfection. 752 Please send your comments and general suggestions in this regard 753 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 754 755 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 756 757 <p>For information on coordinating and contributing translations of 758 our web pages, see <a 759 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 760 README</a>. --> 761 Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të 762 mirë dhe të përpikta. Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga 763 papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me 764 këtë dërgojini te <a 765 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për 766 të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona 767 web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për 768 përkthimet</a>.</p> 769 </div> 770 771 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 772 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 773 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 774 without talking with the webmasters or licensing team first. 775 Please make sure the copyright date is consistent with the 776 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 777 document was modified, or published. 778 779 If you wish to list earlier years, that is ok too. 780 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 781 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 782 year, i.e., a year in which the document was published (including 783 being publicly visible on the web or in a revision control system). 784 785 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 786 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 787 <p>Të drejta kopjimi © 1996-2002, 2004-2019, 2021, 2022 Free Software 788 Foundation, Inc.</p> 789 790 <p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" 791 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons 792 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> 793 794 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> 795 <div class="translators-credits"> 796 797 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 798 </div> 799 800 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 801 U përditësua më: 802 803 $Date: 2022/07/20 11:08:23 $ 804 805 <!-- timestamp end --> 806 </p> 807 </div> 808 </div> 809 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 810 </body> 811 </html>