free-doc.html (11776B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-doc.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs extension" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Pse Software-i i Lirë lyp Dokumentim të Lirë - Projekti GNU - Free Software 11 Foundation</title> 12 13 <!--#include virtual="/philosophy/po/free-doc.translist" --> 14 <!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> 15 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> 16 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 17 <!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> 18 <div class="article reduced-width"> 19 <h2>Pse Software-i i Lirë lyp Dokumentim të Lirë</h2> 20 <div class="thin"></div> 21 22 <p> 23 Mangësia më e madhe në sistemet operative të lirë s’është software-i - është 24 mungesa e doracakëve të lirë të mirë që mund t’i përfshijmë në këto 25 sisteme. Mjaft nga programet tona më të rëndësishme nuk vijnë me doracakë 26 të plotë. Dokumentimi është një pjesë thelbësore e cilësdo paketë 27 <em>software</em>; kur një paketë software-i të rëndësishëm të lirë nuk vjen 28 me një doracak të lirë, ky është një boshllëk i madh. Sot kemi shumë 29 boshllëqe të tilla.</p> 30 31 <p> 32 Dikur, shumë vjet më parë, thashë të mësoja Perl. Mora një kopje të 33 doracakut të lirë, por m’u duk i vështirë për t’u lexuar. Kur pyeta 34 përdorues të Perl-it rreth alternativash, më thanë se kish doracakë për 35 hyrje, më të mirë - por nuk qenë të lirë (në pikëpamjen e respektimit të 36 lirisë).</p> 37 38 <p> 39 Pse qe kështu? Autorët e doracakëve të mirë i kishin shkruar për O'Reilly 40 Associates, që i botoi me kushte kufizuese - ndalohet kopjimi, ndalohen 41 ndryshimet, s’ka kartela burim - çka i bënte jo të lirë, duke i përjashtuar 42 kështu nga Bota e Lirë.</p> 43 44 <p> 45 Kjo s’qe hera e parë që kish ndodhur dhe (në dëm të madh ndaj bashkësisë 46 sonë) s’qe as e fundit. Prej atëherë, botues doracakësh pronësorë kanë 47 joshur një numër të madh autorësh t’i kufizojnë doracakët e tyre. Shumë 48 herë kam dëgjuar përdorues të GNU-së të më thotë me etje rreth një doracaku 49 që po, me të cilin pret të ndihmojë Projektin GNU - dhe mandej të humb 50 shpresat, sepse eci më tej duke shpjeguar se iu desh të nënshkruante një 51 kontratë me një botues që do ta kufizonte, që të mos mund ta përdorim.</p> 52 53 <p> 54 Për faktin se shkrimi i një anglishteje të mirë është aftësi e rrallë mes 55 programuesve, s’ia dalim dot të humbim doracakë në të këtë mënyrë.</p> 56 57 <hr class="no-display" /> 58 <div class="announcement" role="complementary"><p> 59 <a href="https://defectivebydesign.org/ebooks.html">Bëhuni pjesë e listës 60 sonë të postimeve mbi rreziqet e e-librave</a>. 61 </p></div> 62 <hr class="no-display" /> 63 64 <p> 65 Dokumentimi i lirë, si software-i i lirë, është çështje lirie, jo çmimi. 66 Problemi me këto doracakë s’qe pse O'Reilly Associates aplikonte çmim për 67 kopjet e shtypura - kjo në vetvete s’ka gjë të keqe. (Edhe Free Software 68 Foundation <a href="https://shop.fsf.org/category/books/">shet kopje të 69 shtypura</a> <a href="/doc/doc.html">doracakësh GNU</a> të lirë.) Por 70 doracakët GNU mund të kihen në formën e kodit burim, teksa këto doracakë 71 gjenden vetëm në letër. Doracakët GNU vijnë me leje për t’i kopjuar dhe 72 ndryshuar; ata për Perl-in jo. Këto kufizime janë problemi.</p> 73 74 <p> 75 Kriteri për një doracak të lirë është pak a shumë i njëjtë me atë për 76 software-in e lirë: është çështje e dhënies së disa lirive krejt 77 përdoruesve. Rishpërndarja (përfshi rishpërndarje komerciale) duhet lejuar, 78 që kështu doracaku të mund të shoqërojë çdo kopje të programit, në internet 79 apo në letër. Lejet për ta ndryshuar janë gjithashtu kyçe.</p> 80 81 <ul> 82 <li>Licenca <a href="/licenses/fdl.html">The GNU Free Documentation License</a></li> 83 </ul> 84 85 <p> 86 Si rregull i përgjithshëm, nuk besoj se është thelbësore për njerëzit të 87 kenë leje të ndryshojnë gjithë llojet e artikujve dhe librave. Problemet 88 për shkrimin nuk janë domosdo si ato të software-it. Për shembull, nuk 89 mendoj se ju ose unë jemi të detyruar të japim leje për të ndryshuar artikuj 90 si ky, që përshkruan veprimet dhe pikëpamjet tona.</p> 91 92 <p> 93 Por ka një arsye të veçantë pse liria për të ndryshuar është kyçe për 94 dokumentimin për software-in e lirë. Kur njerëzit ushtrojnë të drejtën e 95 tyre për të ndryshuar software-in dhe shtojnë ose ndryshojnë veçori të tij, 96 nëse janë të ndërgjegjshëm, do të ndryshojnë edhe doracakun - që të mund të 97 japin dokumentim të saktë dhe të përdorshëm, me programin e ndryshuar. Një 98 doracak që u ndalon programuesve të jenë të ndërgjegjshëm dhe të përfundojnë 99 punën e tyre, ose më saktë, që u kërkon atyre të shkruajnë një doracak të ri 100 nga e para, nëse ndryshojnë programin, nuk plotëson nevojat e bashkësisë 101 sonë.</p> 102 103 <p> 104 Teksa një ndalim pa dallim i ndryshimeve është i papranueshëm, disa lloje 105 kufizimesh mbi metodat e ndryshimit nuk sjellin problem. Për shembull, 106 kërkesa që të ruhet shënimi mbi të drejta kopjimi i autorit origjinal, 107 kushtet e shpërndarjes, ose lista e autorëve, janë OK. Gjithashtu s’është 108 problem të kërkohet që versionet e ndryshuar të përfshijnë një shënim se 109 qenë ndryshuar, madje edhe të kihen ndarje të tëra që s’i fshini apo 110 ndryshoni dot, sa kohë që këto ndarje merren me subjekte jo teknike. (Ca 111 prej doracakëve GNU kanë të tillë.)</p> 112 113 <p> 114 Këto lloje kufizimesh s’janë problem, ngaqë, nga pikëpamja praktike, nuk e 115 ndalojnë programuesin e ndërgjegjshëm t’ia përshtatë doracakun programit të 116 ndryshuar. Me fjalë të tjera, nuk e pengojnë bashkësinë e software-it të 117 lirë të përdorë plotësisht doracakun.</p> 118 119 <p> 120 Megjithatë, duhet bërë e mundur të ndryshohet krejt lënda <em>teknike</em> e 121 doracakut dhe mandej të rishpërndahet përfundimi përmes krejt mediave të 122 zakonshme, përmes krejt kanaleve të zakonshëm; përndryshe, kufizimet i dalin 123 përpara bashkësisë, doracaku s’është i lirë dhe neve na duhet një doracak 124 tjetër.</p> 125 126 <p> 127 Mjerisht, shpesh është e vështirë të gjendet dikush të shkruajë një tjetër 128 doracak, kur ka një doracak pronësor. Pengesa qëndron në faktin se mjaft 129 përdorues mendojnë se një doracak pronësor është goxha i mirë - nuk shohin 130 arsye pse duhet të shkruajnë një doracak të lirë. Nuk shohin se sistemi i 131 lirë operativ ka një boshllëk që duhet mbushur.</p> 132 133 <p> 134 Pse mendojnë përdoruesit se doracakët pronësorë janë goxha të mirë? Disa s’e 135 kanë vrarë mendjen për problemin. Shpresoj që ky artikull të bëjë diçka për 136 ta ndryshuar këtë.</p> 137 138 <p> 139 Përdorues të tjerë i konsiderojnë doracakët pronësorë të pranueshëm për të 140 njëjtën arsye që kaq shumë njerëz e konsiderojnë software-in pronësor të 141 pranueshëm: gjykojnë thjesht në terma praktikë, jo duke përdorur lirinë si 142 kriter. Këta njerëz kanë të drejtën e opinionit të tyre, por ngaqë këto 143 opinione rrjedhin prej vlerash të cilat nuk përfshijnë lirinë, nuk janë 144 udhërrëfyes për ne që vlerësojmë lirinë.</p> 145 146 <p> 147 Ju lutemi, përhapni fjalën rreth këtij problemi. Vazhdojmë të humbim 148 doracakë që i shkojnë botimeve pronësore. Nëse përhapim fjalën se doracakët 149 pronësorë nuk janë të mjaftueshëm, ndoshta personi i ardhshëm që dëshiron të 150 ndihmojë GNU-në duke shkruar dokumentim do të kuptojë, para se të jetë shumë 151 vonë, se duhet, mbi të gjitha, ta bëjë të lirë.</p> 152 153 <p> 154 I nxisim gjithashtu botuesit komercialë të sheshin doracakë të lirë, nën 155 <em>copyleft</em>, në vend se pronësorë. Një rrugë se si mund të ndihmoni 156 në këtë është të kontrolloni kushtet e shpërndarjes së një doracaku, përpara 157 se ta blini dhe të parapëlqeni doracakë nën <em>copyleft</em>, në vend se jo 158 të tillë.</p> 159 <p> 160 [Shënim: Mirëmbajmë një <a href="/doc/other-free-books.html">faqe që radhit 161 libra të lirë prej botuesish të tjerë</a>].</p> 162 </div> 163 164 <div class="translators-notes"> 165 166 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 167 </div> 168 </div> 169 170 <!-- for id="content", starts in the include above --> 171 <!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> 172 <div id="footer" role="contentinfo"> 173 <div class="unprintable"> 174 175 <p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së 176 dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka 177 gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> 178 FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera 179 mund të dërgohen te <a 180 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 181 182 <p> 183 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 184 replace it with the translation of these two: 185 186 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 187 translations. However, we are not exempt from imperfection. 188 Please send your comments and general suggestions in this regard 189 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 190 191 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 192 193 <p>For information on coordinating and contributing translations of 194 our web pages, see <a 195 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 196 README</a>. --> 197 Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të 198 mirë dhe të përpikta. Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga 199 papërsosmëritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me 200 këtë dërgojini te <a 201 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për 202 të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona 203 web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për 204 përkthimet</a>.</p> 205 </div> 206 207 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 208 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 209 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 210 without talking with the webmasters or licensing team first. 211 Please make sure the copyright date is consistent with the 212 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 213 document was modified, or published. 214 215 If you wish to list earlier years, that is ok too. 216 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 217 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 218 year, i.e., a year in which the document was published (including 219 being publicly visible on the web or in a revision control system). 220 221 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 222 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 223 <p>Të drejta kopjimi © 1996, 2019, 2021 Free Software Foundation, Inc.</p> 224 225 <p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" 226 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons 227 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> 228 229 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> 230 <div class="translators-credits"> 231 232 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 233 </div> 234 235 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 236 U përditësua më: 237 238 $Date: 2021/12/01 23:30:29 $ 239 240 <!-- timestamp end --> 241 </p> 242 </div> 243 </div> 244 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 245 </body> 246 </html>