rms-nyu-2001-transcript.html (143518B)
1 <!--#set var="PO_FILE" 2 value='<a href="/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.pl.po"> 3 https://www.gnu.org/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.pl.po</a>' 4 --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.html" 5 --><!--#set var="DIFF_FILE" value="/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.pl-diff.html" 6 --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2021-11-08" --> 7 8 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> 9 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 10 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 11 <!--#set var="TAGS" value="speeches" --> 12 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 13 14 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 15 <title>Wolne oprogramowanie: wolność i współpraca - Projekt GNU - Fundacja 16 wolnego oprogramowania (FSF)</title> 17 <style type="text/css" media="screen"><!-- 18 #content span { font-style: italic; color: #505050; } 19 --> 20 </style> 21 22 <!--#include virtual="/philosophy/po/rms-nyu-2001-transcript.translist" --> 23 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> 24 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.pl.html" --> 25 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 26 <!--#include virtual="/server/outdated.pl.html" --> 27 <!--#include virtual="/server/top-addendum.pl.html" --> 28 <div class="article reduced-width"> 29 <h2>Wolne oprogramowanie: wolność i współpraca</h2> 30 31 <address class="byline">Richard Stallman</address> 32 33 <div class="infobox"> 34 <p>Transcrypcja przemównienia p.t. „Wolne oprogramowanie: wolność 35 i współpraca” wygłoszonego na New York University 36 w Nowym Jorku, NY, 29. maja 2001 r.</p> 37 38 <p>Także dostępne jako <a href="/philosophy/rms-nyu-2001-transcript.txt">czysty 39 tekst</a> [<em>po angielski</em>] oraz <a 40 href="/philosophy/rms-nyu-2001-summary.txt">streszczenie</a>.</p> 41 </div> 42 <hr class="thin" /> 43 44 <p><strong>URETSKY</strong>: Nazywam się Mike Uretsky. Jestem pracownikiem 45 Wydziału Działalności Handlowej [Stern School of Business]. Jestem także 46 jednym z dyrektorów Centrum Zaawansowanych Technologii [Center for 47 Advanced Technology]. Chciałbym wszystkich przywitać w imieniu 48 pracowników Wydziału Informatyki [Computer Science Department]. Pozwólcie, 49 że powiem jeszcze kilka słów zanim przekażę głos Edowi, który 50 przedstawi naszego gościa.</p> 51 52 <p>Uniwersytet powinien być miejscem sprzyjającym debatom, w którym 53 odbywają się ciekawe dyskusje. Natomiast na wiodącym uniwersytecie 54 powinny odbywać się dyskusje szczególnie ciekawe. Do tej kategorii 55 idealnie pasuje dzisiejsze seminarium. Dla mnie dyskusja poruszająca temat 56 oprogramowania open source [ang. o otwartych źródłach] jest szczególnie 57 interesująca. W pewnym sensie… <span>[śmiech]</span></p> 58 59 <p><strong>STALLMAN</strong>: Ja się zajmuję wolnym 60 oprogramowaniem. Oprogramowanie open source to osobny ruch. <span>[śmiech] 61 [aplauz]</span></p> 62 63 <p><strong>URETSKY</strong>: Kiedy w latach 60. zaczynałem pracę 64 w tej dziedzinie, oprogramowanie było w zasadzie 65 wolne. Ale wszystko się odwróciło. Stało się wolne, a potem 66 producenci oprogramowania, którzy chcieli rozszerzyć swoje rynki zbytu, 67 popchnęli je w innych kierunkach. Wiele rzeczy, które pojawiły się wraz 68 z architekturą PC, przeszło przez podobny cykl.</p> 69 70 <p>Jest pewien bardzo interesujący francuski filozof, Pierre Levy, który pisze 71 o ruchu w tym kierunku. Pisze także o wkraczaniu 72 do cyberprzestrzeni jako czymś związanym nie tylko z technologią, 73 ale również reorganizacją struktury społecznej i politycznej, 74 będącej wynikiem zmiany typów relacji, które doprowadzą do poprawy 75 stanu ludzkości. Mamy nadzieję, że ta debata to ruch w tymże 76 kierunku, że rozmywa ona granice pomiędzy wieloma dziedzinami, które 77 zwykle funkcjonują na Uniwersytecie osobno. Mamy nadzieję, 78 że dyskusje będą bardzo interesujące. Ed?</p> 79 80 <p><strong>SCHONBERG</strong>: Nazywam się Ed Schonberg i pracuję 81 na Wydziale Informatyki Instytutu Courant [Courant Institute]. Witam 82 wszystkich przybyłych. Zapowiadacze to zazwyczaj, i w szczególności, 83 niepotrzebny aspekt publicznych wystąpień, jednak w tym przypadku mają 84 użyteczne zastosowanie, co pokazał Mike czyniąc nieścisłe uwagi. Pozwolił on 85 mówcy dodać sprostowanie <span>[śmiech]</span> i znacznie wyostrzyć 86 wstępne założenia debaty.</p> 87 88 <p>Pozwólcie więc, że w jak najkrótszy sposób przedstawię osobę, która 89 przedstawiania nie wymaga. Richard to doskonały przykład kogoś, kto 90 działając lokalnie zaczął myśleć globalnie, poczynając od problemów 91 związanych z niedostępnością kodu źródłowego sterowników drukarki 92 w Laboratorium Sztucznej Inteligencji na MIT [AI Lab] wiele lat 93 temu. Stworzył on spójną filozofię, która zmusiła nas wszystkich 94 do ponownego przemyślenia kwestii produkcji oprogramowania, znaczenia 95 własności intelektualnej i tego, co reprezentuje sobą środowisko 96 programistów. Przywitajmy Richarda Stallmana. <span>[aplauz]</span></p> 97 98 <p><strong>STALLMAN</strong>: Czy ktoś mógłby pożyczyć mi zegarek? 99 <span>[śmiech]</span> Dziękuję. No więc, chciałbym podziękować firmie 100 Microsoft za stworzenie mi okazji do <span>[śmiech]</span> 101 przemawiania z tego miejsca. Od kilku tygodni czuję się jak autor 102 książki, która szczęśliwie została gdzieś zakazana. <span>[śmiech]</span> 103 Tylko że wszystkie artykuły na jej temat zawierają nazwisko 104 niewłaściwego autora, bo Microsoft określa GPL jako licencję typu open 105 source, a większość prasy podąża ich śladem. Większość ludzi, 106 oczywiście bez złych intencji, nie zdaje sobie sprawy, że nasze 107 działania nie mają nic wspólnego z ruchem open source, oraz że 108 zajmowaliśmy się tymi sprawami na długo zanim nawet utarł się termin 109 open source.</p> 110 111 <p>Jesteśmy częścią ruchu wolnego oprogramowania, a ja zamierzam 112 opowiedzieć, co ten ruch ma na celu, jakie ma znaczenie, co dotychczas 113 zrobiliśmy oraz, ponieważ to wszystko jest po części sponsorowane 114 przez wydział handlowy, opowiem trochę więcej niż zwykle o stosunku wolnego 115 oprogramowania do biznesu i kilku innych obszarów życia 116 społecznego.</p> 117 118 <p>Dobrze, niektórzy z was mogą nigdy nie napisać żadnego programu, 119 ale być może gotujecie. Jako kucharze zapewne korzystacie 120 z przepisów, chyba że jesteście naprawdę świetni. A jeśli 121 korzystacie z przepisów, to pewnie kiedyś dostaliście kopię jednego 122 z nich od znajomego. Zdarzyło się też zapewne, jeśli tylko nie 123 jesteście zupełnymi nowicjuszami, że zmieniliście jakiś przepis. No 124 wiecie, przepis zawiera pewne wskazówki, ale nie musicie się ich 125 dokładnie trzymać. Możecie opuścić kilka składników. Dodać trochę grzybów, 126 bo lubicie grzyby. Zmniejszyć ilość soli, bo lekarz kazał wam 127 mniej solić – cokolwiek. Jeśli macie odpowiednie umiejętności, 128 możecie nawet wprowadzać większe zmiany. A kiedy już zmieniliście 129 przepis i przygotowaliście danie dla swoich znajomych, a im to 130 smakowało, jeden z nich może powiedzieć: „Hej, mogę dostać 131 przepis?”. I co wtedy zrobicie? Możecie zapisać swoją 132 zmodyfikowaną wersję na kartce i skopiować ją dla znajomego. To 133 naturalne postępowanie w przypadku jakiegokolwiek użytecznego przepisu.</p> 134 135 <p>Przepisy są bardzo podobne do programów komputerowych. Programy 136 komputerowe są bardzo podobne do przepisów: sekwencja kroków, których 137 podjęcie prowadzi do jakiegoś pożądanego rezultatu. Więc tak samo 138 naturalne jest takie postępowanie w przypadku programu 139 komputerowego – rozdawanie kopii przyjaciołom. Wprowadzanie 140 do niego zmian, bo cel, dla jakiego został stworzony, nie jest 141 dokładnie tym, co wam jest potrzebne. Mógł być bardzo pomocny przy 142 wykonywaniu czyjegoś zadania, ale wasze jest inne. A jak już go 143 zmienicie, to prawdopodobnie będzie on użyteczny dla innych. Może mają pracę 144 do wykonania podobną do waszej. Więc spytają się: „Hej, 145 czy mogę dostać kopię?” Jeśli jesteście mili, to oczywiście im ją 146 dacie. Tak robią przyzwoite osoby.</p> 147 148 <p>Więc wyobraźcie sobie, co by było, gdyby przepisy były pakowane 149 do czarnych skrzynek. Nie wiedzielibyście, jakie są w nich zawarte 150 składniki, nie mówiąc już nawet o wprowadzaniu zmian i wyobraźcie 151 sobie, że jeśli wykonalibyście kopię dla przyjaciela, nazwaliby was 152 piratami i próbowali wsadzić na parę lat do więzienia. Taki 153 świat wywołałby wielkie oburzenie u ludzi przyzwyczajonych 154 do dzielenia się przepisami. Ale tak właśnie wygląda świat 155 objętego restrykcyjnymi licencjami oprogramowania. W tym świecie 156 zwyczajna przyzwoitość wobec innych ludzi jest zabroniona 157 lub zwalczana.</p> 158 159 <p>Dlaczego to zauważyłem? Zauważyłem to, ponieważ w latach 70. miałem 160 szczęście należeć do społeczności programistów, którzy dzielili się 161 oprogramowaniem. Społeczność ta miała korzenie w samych początkach 162 informatyki. Jednak w latach 70. było czymś odrobinę niezwykłym, 163 że istniała społeczność, w obrębie której ludzie dzielili się 164 programami. I był to tak naprawdę rodzaj skrajnego przypadku, 165 ponieważ w laboratorium, w którym pracowałem, cały system 166 operacyjny składał się z oprogramowania napisanego przez naszą 167 społeczność i dzieliliśmy się ze wszystkimi każdą jego częścią. Każdy 168 mógł wpaść i popatrzeć, wziąć sobie kopię i zrobić z nią 169 cokolwiek chciał. Na tych programach nie było informacji o prawach 170 autorskich. Współpraca była naszym sposobem na życie. Żyjąc tak 171 czuliśmy się bezpieczni. Nie walczyliśmy o to. Nie musieliśmy o to 172 walczyć. Po prostu żyliśmy w ten sposób. I chcieliśmy żyć tak 173 dalej. Istniało więc wolne oprogramowanie, ale nie istniał ruch 174 wolnego oprogramowania.</p> 175 176 <p>Jednak potem nasza społeczność została zniszczona przez serię 177 nieszczęść, które ją dotknęły. W końcu przestała istnieć. W końcu 178 produkcja PDP-10, czyli komputera, którego używaliśmy do całej 179 pracy, została zawieszona. Wiecie, nasz system – ITS 180 [Incompatible Timesharing System, Niezgodny System z Podziałem 181 Czasu] – zaczął być tworzony w latach 60., więc był 182 napisany w asemblerze. Tak pisało się systemy operacyjne w latach 183 60. Jak wiadomo asembler jest przypisany do konkretnej architektury; 184 gdy wychodzi ona z produkcji, cała praca idzie 185 na marne – staje się bezużyteczna. Właśnie to nam się 186 przydarzyło. Około 20 lat pracy naszej społeczności poszło na marne.</p> 187 188 <p>Jednak zanim się to stało, przydarzyło mi się coś, co mnie 189 przygotowało, pomogło mi zrozumieć, co trzeba zrobić, pomogło mi przygotować 190 się do zrozumienia co zrobić, gdy to się stało, ponieważ pewnego 191 razu Xerox podarował Laboratorium Sztucznej Inteligencji, gdzie pracowałem, 192 laserową drukarkę i był to naprawdę niezły prezent, bo po raz 193 pierwszy ktokolwiek poza Xeroksem miał dostęp do laserowej 194 drukarki. Była bardzo szybka, wydruk strony zajmował jej sekundę, 195 pod wieloma względami była bardzo dobra, ale zawodna, bo tak 196 naprawdę była to szybka kopiarka biurowa, którą zamieniono 197 w drukarkę. Jak wiecie, kopiarki się zacinają, ale zawsze znajdzie 198 się przy nich ktoś, kto je naprawi. Drukarka zacinała się i nikt tego 199 nie widział. Więc stała zacięta przez długi czas.</p> 200 201 <p>Mieliśmy pomysł jak rozwiązać ten problem. Wprowadzić zmiany, żeby 202 za każdym razem, kiedy drukarka się zacięła, komputer, który ją 203 obsługiwał informował naszą maszynę z podziałem czasu i informował 204 użytkowników czekających na wydruk, albo coś w tym stylu, no 205 wiecie – „Idź napraw drukarkę”. Bo gdyby tylko 206 wiedzieli, że drukarka się zacięła, oczywiste jest, że jeśli 207 czekasz na wydruk i wiesz, że drukarka się zacięła, to nie 208 siedzisz i nie czekasz do końca świata, tylko idziesz i ją 209 naprawiasz.</p> 210 211 <p>Jednak wtedy nie mogliśmy zupełnie nic zrobić, 212 ponieważ oprogramowanie obsługujące drukarkę nie było wolne. Dostaliśmy 213 je razem z drukarką i był to po prostu plik binarny. Nie dano 214 nam kodu źródłowego – Xerox nie chciał się na to 215 zgodzić. Tak więc, mimo naszych umiejętności programistycznych – 216 jakby nie patrzeć napisaliśmy własny system z podziałem 217 czasu – nie mogliśmy w żaden sposób dodać tej funkcji 218 do oprogramowania drukarki.</p> 219 220 <p>Jedyne, co nam pozostawało, to ścierpieć czekanie. Wydruk zajmował 221 od jednej do dwóch godzin, ponieważ przez większość czasu 222 drukarka była zacięta. I tylko czasami – czekało się godzinę 223 myśląc: „Na pewno będzie zacięta. Poczekam godzinę i wtedy 224 odbiorę wydruk”, a potem okazywało się, że była zacięta 225 przez cały ten czas i że nikt inny jej nie 226 naprawił. Więc naprawiało się ją i czekało kolejne pół 227 godziny. Potem się wracało, a ona znów się zacięła – zanim 228 zaczęła drukować twój dokument. Drukowała przez trzy minuty, a stała 229 zacięta przez trzydzieści. Frustracja sięgała sufitu. Ale gorsze było 230 to, że wiedzieliśmy, że możemy ją naprawić, jednak ktoś inny, 231 z powodu swojego egoizmu, nie pozwalał nam, blokował możliwość 232 ulepszenia oprogramowania. Więc oczywiście trochę żywiliśmy 233 do nich urazę.</p> 234 235 <p>I wtedy dowiedziałem się, że ktoś na uniwersytecie Carnegie 236 Mellon [Carnegie Mellon University] ma kopię tego oprogramowania. Byłem tam 237 jakiś czas później, więc poszedłem do jego biura i spytałem: 238 „Cześć, jestem z MIT. Czy mógłbym dostać kopię kodu 239 źródłowego oprogramowania drukarki?” a on na to: „Nie, 240 obiecałem nie dawać ci kopii”. <span>[śmiech]</span> Stałem 241 osłupiały. Byłem taki – byłem wściekły i nie wiedziałem jak 242 mogę zaradzić sytuacji. Jedyne co przyszło mi do głowy, to obrócić się 243 na pięcie i wyjść z jego biura. Być może trzasnąłem 244 drzwiami. <span>[śmiech]</span> A potem o tym myślałem, 245 ponieważ zdałem sobie sprawę, że nie miałem do czynienia 246 z jednym draniem, ale ze społecznym zjawiskiem, które miało duże 247 znaczenie i dotykało bardzo wielu ludzi.</p> 248 249 <p>Było to – dla mnie – miałem szczęście, dostałem tylko 250 przedsmak, a inni musieli z tym żyć przez cały 251 czas. Więc długo na ten temat myślałem. a więc on obiecał 252 odmówić współpracy z nami – swoimi kolegami 253 z MIT. Zdradził nas. Ale nie tylko nas. Prawdopodobnie zdradził 254 też ciebie. <span>[wskazuje palcem któregoś ze słuchaczy]</span> Wydaje mi 255 się, że zapewne zdradził też ciebie. <span>[wskazuje palcem innego 256 słuchacza] [śmiech]</span> I ciebie pewno też zdradził. <span>[wskazuje 257 trzeciego słuchacza]</span> Prawdopodobnie zdradził większość ludzi 258 w tym pomieszczeniu – za wyjątkiem może kilku, którzy 259 w 1980 jeszcze się nie urodzili. Bo on obiecał odmówić współpracy 260 w zasadzie z całą populacją planety Ziemia. Podpisał umowę o 261 poufności.</p> 262 263 <p>To był mój pierwszy, bezpośredni kontakt z umową o poufności 264 i nauczył mnie on pewnej ważnej rzeczy – ważnej, 265 bo większość programistów nigdy się jej nie uczy. Był to mój pierwszy 266 kontakt z umową o poufności i ja byłem ofiarą. Ja i całe moje 267 laboratorium byliśmy ofiarami. a rzecz, której się nauczyłem, to 268 że umowy o poufności mają swoje ofiary. Nie są niewinne. Nie są 269 nieszkodliwe. Większość programistów po raz pierwszy się z nimi 270 styka, gdy mają taką umowę podpisać. I zawsze istnieje jakaś 271 pokusa – jakaś nagroda, którą dostaną, jeśli 272 podpiszą. Więc wymyślają wymówki. Mówią: „No cóż, on i tak 273 nigdy nie dostanie kopii, choćby nie wiem co, więc czemu nie miałbym 274 przyłączyć się do spisku chcącego odmówić mu do niej 275 dostępu?”. Mówią: „Zawsze się to tak robi. Kim ja jestem, żeby 276 się temu sprzeciwiać?”. Mówią: „Jeśli ja tego nie podpiszę, ktoś 277 inny to zrobi”. Przeróżne wymówki, aby uciszyć swoje sumienie.</p> 278 279 <p>Lecz kiedy ktoś poprosił mnie o podpisanie umowy o poufności, moje 280 sumienie było już wyczulone. Pamiętało jaki byłem wściekły, kiedy ktoś 281 obiecał, że nie pomoże mi i mojemu laboratorium rozwiązać naszego 282 problemu. I nie mogłem obrócić się i zrobić dokładnie tego samego 283 komuś innemu, kto nigdy nie zrobił mi niczego złego. Wiecie, gdyby ktoś 284 poprosił mnie, żebym obiecał, że nie podzielę się pewnymi użytecznymi 285 informacjami ze znienawidzonym wrogiem, to zgodziłbym się. Rozumiecie? Jeśli 286 ktoś zrobił coś złego, to na to zasługuje. Ale nieznajomi — nie 287 zrobili mi niczego złego. W jaki sposób mieliby sobie zasłużyć 288 na takie podłe traktowanie? Nie można sobie pozwolić 289 na traktowanie po prostu wszystkich bez wyjątku źle. Zaczyna 290 się wtedy żerować na społeczeństwie. Powiedziałem więc: „Dziękuję 291 bardzo za zaoferowanie mi tego wspaniałego pakietu 292 oprogramowania. Jednak nie mogę go przyjąć w dobrej wierze 293 na warunkach, których się domagacie, więc poradzę sobie 294 bez niego. Dziękuję bardzo”. I w taki sposób nigdy świadomie 295 nie podpisałem umowy o poufności dotyczącej powszechnie użytecznych 296 informacji technicznych, takich jak oprogramowanie.</p> 297 298 <p>Istnieją inne rodzaje informacji, które budzą inne etyczne pytania. Są 299 na przykład informacje osobiste. No wiecie, gdyby jakaś dziewczyna 300 chciała porozmawiać ze mną o tym, co działo się między nią a jej 301 chłopakiem i poprosiła mnie o utrzymanie tego 302 w tajemnicy – to wiecie, mógłbym to utrzymać – 303 mógłbym zgodzić się tego nie ujawniać, ponieważ nie jest to powszechnie 304 użyteczna informacja techniczna. W każdym bądź razie 305 prawdopodobnie nie powszechnie użyteczna. <span>[śmiech]</span></p> 306 307 <p>Istnieje mała szansa – ale to tylko możliwość – 308 że mogłaby wyjawić mi jakąś nową, wspaniałą technikę seksualną 309 <span>[śmiech]</span>, a wtedy czułbym moralne zobowiązanie 310 <span>[śmiech]</span> podzielić się nią z resztą ludzkości, tak 311 aby wszyscy mogli z niej skorzystać. Więc musiałbym 312 w tej obietnicy zawrzeć zastrzeżenie, prawda? Jeśli byłyby to tylko 313 szczegółowe wiadomości, kto tego chce, a kto jest zły na kogo, 314 i tak dalej – brazylijski serial – to mogę to 315 utrzymać w tajemnicy, ale wiedzy, na której mogłaby bardzo 316 skorzystać ludzkość nie mogę zatrzymać dla siebie. Zadaniem nauki 317 i technologii jest dawanie ludzkości użytecznych informacji, dzięki 318 którym polepsza się życie ludzi. Jeśli obiecujemy zatrzymać takie informacje 319 dla siebie – jeśli trzymamy je w tajemnicy – to 320 zdradzamy ideały naszej dziedziny. A czegoś takiego postanowiłem nie 321 robić.</p> 322 323 <p>Tymczasem rozpadła się moja społeczność, a to było załamujące 324 i postawiło mnie w złej sytuacji. Cały ITS był przestarzały, 325 ponieważ PDP-10 było przestarzałe, więc nie było żadnego sposobu, 326 abym mógł kontynuować pracę programisty systemowego tak jak 327 dotychczas. Polegała ona na byciu częścią społeczności, korzystaniu ze 328 stworzonego przez nią oprogramowania i ulepszaniu go. Nie było więcej 329 takiej możliwości i stanąłem przed moralnym dylematem. Co miałem robić? 330 Bo najbardziej oczywista możliwość oznaczała zaprzeczenie podjętej 331 przeze mnie decyzji. Najbardziej oczywistą możliwością było dostosowanie się 332 do zmian, jakie zaszły w świecie. Zaakceptowanie, że sprawy 333 przedstawiały się inaczej i że muszę po prostu porzucić swoje 334 zasady, i zacząć podpisywać umowy o poufności dotyczące systemów 335 operacyjnych objętych restrykcyjnymi licencjami, 336 oraz najprawdopodobniej pisać oprogramowanie o zamkniętych 337 źródłach. Zdałem sobie sprawę, że w ten sposób mógłbym miło spędzać 338 czas programując i zarabiać pieniądze – szczególnie, gdybym 339 pracował poza MIT – ale potem musiałbym spojrzeć wstecz 340 na swoją drogę zawodową i powiedzieć: „Spędziłem życie 341 budując mury dzielące ludzi” i wstydziłbym się swojego życia.</p> 342 343 <p>Szukałem więc innej możliwości – istniała jedna 344 oczywista. Mogłem odejść z branży programistycznej i zająć się 345 czymś innym. Nie miałem żadnych innych wartych uwagi umiejętności, 346 ale na pewno mogłem zostać kelnerem. <span>[śmiech]</span> Nie 347 w drogiej restauracji, w takiej by mnie nie zatrudnili 348 <span>[śmiech]</span>, ale gdzieś tam mogłem być kelnerem. Wielu 349 programistów mówi mi: „Ludzie zatrudniający programistów wymagają 350 tego, tego i tego. Jeśli nie będę tego robił, to będę głodował.” 351 Dokładnie tego słowa używają. No cóż, pracując jako kelner nie będziesz 352 głodował. <span>[śmiech]</span> Naprawdę nie ma się czego 353 obawiać. Jednak – i to jest ważne – 354 bo czasami można usprawiedliwiać robienie czegoś, co szkodzi innym, 355 twierdząc, że coś gorszego spotka nas. Gdybyście <em>naprawdę</em> 356 mieli głodować, to bylibyście usprawiedliwieni pisząc oprogramowanie objęte 357 restrykcyjnymi licencjami. <span>[śmiech]</span> Jeśli ktoś celowałby 358 do was z pistoletu, to można by wam to 359 wybaczyć. <span>[śmiech]</span> Jednak znalazłem sposób, 360 aby przeżyć nie robiąc czegoś nieetycznego, więc ta wymówka była 361 na nic. Zdałem sobie sprawę, że bycie kelnerem nie sprawiałoby mi 362 przyjemności i marnowałbym swoje umiejętności programisty 363 systemowego. Nie powodowałoby to niewłaściwego wykorzystania moich 364 umiejętności. Pisanie oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami 365 byłoby niewłaściwym ich wykorzystaniem. Zachęcanie innych do życia 366 w świecie takiego oprogramowania byłoby niewłaściwym ich 367 wykorzystaniem. Lepiej jest je marnować niż wykorzystywać niewłaściwie, 368 ale i ta droga nie jest naprawdę dobra.</p> 369 370 <p>Z tych powodów postanowiłem poszukać innej możliwości. Co może zrobić 371 programista systemowy, aby rzeczywiście poprawić sytuację, uczynić 372 świat lepszym? i zdałem sobie sprawę, że programista systemowy był 373 właśnie kimś, kto był potrzebny. Ten problem, dylemat miałem ja 374 i wszyscy pozostali, ponieważ wszystkie dostępne systemy 375 operacyjne dla nowych komputerów były objęte restrykcyjnymi 376 licencjami. Wolne systemy operacyjne były przeznaczone dla starych, 377 przestarzałych komputerów, prawda? Więc w przypadku nowych 378 komputerów – jeśli chcieliście kupić i korzystać 379 z nowego komputera, to byliście zmuszeni używać niewolnego systemu 380 operacyjnego. Więc jeśli jakiś programista systemowy napisałby inny 381 system operacyjny, a potem powiedział: „Niech się wszyscy tym 382 dzielą – zachęcam was do tego”, to pozwoliłoby 383 wszystkim uniknąć tego dylematu, dałoby jeszcze jedną możliwość. Zdałem 384 sobie więc sprawę, że było coś, co mogłem zrobić, żeby rozwiązać 385 mój problem. Miałem dokładnie te umiejętności, które były do tego 386 potrzebne. I była to najbardziej użyteczna rzecz, którą mogłem zrobić 387 ze swoim życiem, jaka przyszła mi do głowy. I był to problem, 388 którego nikt inny nie próbował rozwiązać. On sobie po prostu był, 389 stawał się coraz większy i nikt oprócz mnie nie zwracał na niego 390 uwagi. Pomyślałem więc sobie: „Zostałem wybrany. Muszę 391 nad tym pracować. Jeśli nie ja, to kto?” Tak 392 więc postanowiłem, że stworzę wolny system operacyjny, 393 albo umrę próbując… ze starości, 394 oczywiście. <span>[śmiech]</span></p> 395 396 <p>Musiałem oczywiście zdecydować, jakiego rodzaju miał to być system. Trzeba 397 podjąć pewne decyzje projektowe. Z kilku powodów postanowiłem, 398 że mój system będzie zgodny z Uniksem. Po pierwsze, dopiero 399 co patrzyłem jak system operacyjny, który kochałem, stawał się przestarzały, 400 bo został stworzony dla jednego rodzaju komputera. Nie chciałem, 401 aby to się powtórzyło. Potrzebny był przenośny system. Cóż, Unix był 402 przenośnym systemem. Więc jeśli naśladowałbym budowę Uniksa, to miałem 403 spore szanse, że stworzę system, który również będzie przenośny 404 i możliwy do napisania. Ponadto, dlaczego <span>[zakłócenia 405 na taśmie]</span> być z nim zgodny w szczegółach. Powód jest 406 taki, że użytkownicy nie znoszą niezgodnych zmian. Jeśli po prostu 407 zaprojektowałbym system w mój ulubiony sposób – co 408 sprawiałoby mi mnóstwo przyjemności, jestem tego pewien – to 409 stworzyłbym coś niezgodnego. No wiecie, szczegóły byłyby 410 inne. Więc jeśli napisałbym ten system, użytkownicy powiedzieliby mi: 411 „No tak, jest bardzo fajny, ale niezgodny. Przestawienie się 412 na niego będzie wymagało zbyt wiele pracy. Nie możemy sobie pozwolić 413 na tyle pracy tylko po to, aby korzystać z twojego 414 systemu zamiast z Uniksa, więc pozostaniemy przy 415 Uniksie” – tak by powiedzieli.</p> 416 417 <p>Jeśli chciałem stworzyć społeczność, do której należeliby ludzie, 418 ludzie korzystający z tego wolnego systemu i czerpiący korzyści 419 z wolności oraz współpracy, to musiałem stworzyć system, którego 420 ludzie by używali, system, na który łatwo byłoby się przestawić, który 421 nie zawierałby przeszkody, z powodu której stałby się porażką 422 na samym początku. Fakt, że system miał być zgodny w górę 423 z Uniksem automatycznie podjął najpilniejsze decyzje projektowe, 424 ponieważ Unix składa się z wielu kawałków, które komunikują się 425 za pomocą w jakimś stopniu udokumentowanych interfejsów. Jeśli 426 więc chcesz być zgodny z Uniksem, to musisz zastąpić każdy 427 kawałek, jeden po drugim, innym zgodnym kawałkiem. Pozostałe decyzje 428 projektowe dotyczą więc tylko poszczególnych kawałków i mogą 429 zostać podjęte przez dowolną osobę, która zdecyduje się je napisać. Nie 430 trzeba ich podejmować na samym początku.</p> 431 432 <p>Tak więc wszystko co pozostało wtedy do zrobienia przed 433 rozpoczęciem pracy to wymyślenie nazwy. My hakerzy zawsze staramy się 434 wymyślić dla programu jakąś śmieszną lub dwuznaczną nazwę, 435 bo myśl, że ludziom będzie się podobać nazwa stanowi połowę 436 radości z napisania programu. <span>[śmiech]</span> Mieliśmy tradycję 437 rekursywnych akronimów, które wskazywały, że program, który właśnie 438 piszesz jest podobny do jakiegoś już istniejącego. Możesz nadać mu 439 nazwę w postaci rekursywnego akronimu, który mówi: ten program nie jest 440 tym innym. Na przykład w latach 60. i 70. istniało wiele 441 edytorów Tico i w zasadzie wszystkie nazywały się jakieś-tam Tico. Aż 442 jakiś bystry haker nazwał swoją wersję Tint, bo „TInt to Nie 443 Tico” [<em>Tint Is Not Tico</em>] – był to pierwszy 444 rekursywny akronim. W roku 1975 stworzyłem pierwszy edytor tekstu 445 Emacs, powstało wiele jego imitacji i większość z nich nazywała 446 się jakiś-tam Emacs, jednak jedna miała nazwę Fine, 447 ponieważ „FIne to Nie Emacs” [<em>Fine Is Not Emacs</em>], 448 był też Sine, bo „SIne to Nie Emacs” [<em>Sine Is Not 449 Emacs</em>] oraz Eine, bo „Ina to Nie Emacs” [<em>Ina 450 Is Not Emacs</em>], aż wreszcie MINCE, bo „MINCe to niekompletny 451 Emacs” [<em>Mince Is Not Complete Emacs</em>]. <span>[śmiech]</span> 452 Była to okrojona imitacja. Potem Eine został napisany prawie zupełnie 453 od nowa, a nowa wersja została nazwana Zwei, bo „ZWei 454 na początku nazywało się EIne” [<em>Zwei Was Eine 455 Initially</em>]. <span>[śmiech]</span></p> 456 457 <p>Szukałem więc rekursywnego akronimu na „Coś to nie 458 Unix”. Wypróbowałem wszystkie 26 liter i odkryłem, że żadna 459 z nich nie jest słowem. <span>[śmiech]</span> Hmm, spróbujmy 460 inaczej. Stworzyłem formę skróconą. W ten sposób mogłem wymyślić 461 trzyliterowy akronim na „Coś to nie Unix”. Próbowałem 462 z literami i natrafiłem na słowo 463 „GNU” – „GNU” to najzabawniejsze słowo 464 w języku angielskim. <span>[śmiech]</span> To było to. Oczywiście, 465 powód dla którego jest to zabawne jest taki, że według słownika czyta 466 się je tak samo jak „new” [<em>ang. nowe</em>]. Rozumiecie? 467 Dlatego właśnie ludzie korzystają z niego w różnych żartach 468 językowych. Wyjaśnię, że jest to nazwa zwierzęcia żyjącego 469 w Afryce. Afrykańska wymowa zawierała w sobie mlask 470 [<em>fon. rodzaj głoski</em>]. <span>[śmiech]</span> Może nadal tak 471 jest. Gdy dotarli tam europejscy kolonizatorzy, to nie trudzili się uczeniem 472 tego dźwięku. Po prostu go omijali i pisali „G”, które 473 oznaczało „istnieje pewien dźwięk, który powinien tu być 474 i którego nie wymawiamy”. <span>[śmiech]</span> Dziś wieczorem 475 lecę do RPA i błagałem ich, mam nadzieję, że znajdą kogoś, 476 kto nauczy mnie wymawiać mlaski, <span>[śmiech]</span> żebym wiedział jak 477 prawidłowo wymawiać GNU, gdy odnosi się do zwierzęcia.</p> 478 479 <p>Jednak gdy chodzi o nazwę naszego systemu, prawidłowa wymowa to 480 „g-NU” – wymawiamy „G”. Jeśli mówicie o 481 „nowym” [<em>am. ang. /NU/</em>] systemie operacyjnym, to ludzie 482 nie będą wiedzieli o co chodzi, bo pracujemy nad nim od 17 483 lat, więc nie jest już nowy. <span>[śmiech]</span> Ale cały czas 484 jest to, i zawsze będzie, GNU – nieważne ilu ludzi nazwie go 485 przez pomyłkę Linuksem. <span>[śmiech]</span></p> 486 487 <p>Tak więc w styczniu 1984 odszedłem z MIT, żeby zacząć pisać 488 kawałki GNU. MIT było jednak na tyle miłe, że mogłem korzystać 489 z ich sprzętu. Myślałem wtedy, że napiszemy wszystkie te kawałki 490 i stworzymy cały system GNU, a potem powiemy: „Chodźcie 491 i go sobie weźcie”, a ludzie zaczną go używać. Tak się nie 492 stało. Pierwsze kawałki, które napisałem, były tak samo dobre jak uniksowe 493 oryginały, które miały zastąpić, w niektórych przypadkach 494 z mniejszą ilością błędów, ale nie były zbyt ekscytujące. Nikt 495 specjalnie nie chciał ich zdobyć i zainstalować. Ale potem, we 496 wrześniu 1984, zacząłem pisać GNU Emacs, który był moją drugą implementacją 497 Emacsa, a na początku roku 1985 zaczął on działać. Mogłem go używać 498 do wszystkich zadań wymagających edycji tekstu, co było dużą ulgą, 499 bo nie miałem zamiaru uczyć się VI, Uniksowego 500 edytora. <em>[śmiech]</em> Do tego czasu edycję tekstu wykonywałem 501 na jakimś innym komputerze i zapisywałem pliki przez sieć, 502 aby móc je przetestować. Lecz potem GNU Emacs działał 503 wystarczająco dobrze, bym mógł go używać, ponadto – inni ludzie 504 też chcieli go używać.</p> 505 506 <p>Więc musiałem wymyślić sposób dystrybucji. Umieściłem oczywiście kopię 507 w katalogu na anonimowym serwerze FTP i było to wystarczające 508 dla ludzi korzystających z sieci. Mogli po prostu ściągnąć plik 509 tar, ale wtedy, w 1985, wielu programistów nie miało nawet dostępu 510 do sieci. Pisali do mnie emaile z pytaniem: „W jaki 511 sposób mogę zdobyć kopię?”. Musiałem zdecydować, co im odpowiem. Cóż, 512 mogłem powiedzieć, że chcę spędzać czas na pisaniu większej ilości 513 oprogramowania GNU, a nie zapisywaniu taśm, więc znajdźcie 514 znajomych, którzy mają dostęp do sieci i będą chcieli ściągnąć 515 kopię, oraz nagrać ją dla was na taśmie. Jestem pewien, 516 że prędzej czy później ludzie znaleźliby sobie takich 517 znajomych. Zdobyliby kopie. Ale ja nie miałem pracy. Tak naprawdę to 518 nigdy nie miałem pracy od kiedy opuściłem MIT w styczniu 519 1984. Szukałem więc jakiegoś sposobu na zarabianie 520 poprzez pisanie wolnego oprogramowania i dlatego założyłem firmę 521 zajmującą się wolnym oprogramowaniem. Ogłaszałem: „Prześlijcie mi 522 150$, a ja wam wyślę taśmę z Emacsem”. No i zaczęły 523 skapywać pierwsze zamówienia. W połowie roku skapywało ich już coraz 524 więcej.</p> 525 526 <p>Otrzymywałem od 8 do 10 zamówień na miesiąc. Jeśli było to 527 konieczne, to mogłem wyżyć wyłącznie z tego, bo zawsze żyłem 528 oszczędnie. Ogólnie rzecz biorąc żyję jak student. I lubię to, 529 bo pieniądze nie mówią mi, co mam robić. Mogę robić to, co uważam 530 za ważne dla mnie. Dało mi to wolność do robienia tego, co 531 wydawało się warte zrobienia. Więc naprawdę postarajcie się uniknąć 532 wciągnięcia we wszystkie drogie nawyki życiowe typowych 533 Amerykanów. Bo jeśli się to stanie, ludzie z pieniędzmi będą wam 534 mówić, co macie zrobić ze swoim życiem. Nie będziecie mogli robić tego, co 535 dla was naprawdę ważne.</p> 536 537 <p>Więc było OK, ale ludzie pytali mnie: „Co to za darmowe 538 [<em>ang. free oznacza darmowe lub wolne</em>] oprogramowanie, które 539 kosztuje 150$?” <span>[śmiech]</span> Cóż, pytali dlatego, 540 że angielskie słowo „free” ma wiele znaczeń. Jedno 541 z nich odnosi się do ceny, a drugie do wolności. Gdy 542 mówię o „free software”, mam na myśli wolność, a nie 543 cenę. Myślcie o wolności słowa, a nie darmowym 544 piwie. <span>[śmiech]</span> Nie poświęciłbym tylu lat mojego życia 545 na staranie się, by programiści zarabiali mniej pieniędzy. To nie jest 546 mój cel. Jestem programistą i nie mam nic przeciwko zarabianiu 547 pieniędzy. Nie poświęcę na to całego życia, ale nie mam nic 548 przeciwko zarabianiu. I nie jestem – i dlatego, etyka 549 jest dla wszystkich taka sama. Nie mam również nic przeciwko, żeby jakiś 550 inny programista zarabiał pieniądze. Nie chcę, by ceny były niskie. To wcale 551 nie o to chodzi. Chodzi o wolność. Wolność dla wszystkich użytkowników 552 oprogramowania, czy są programistami, czy też nie.</p> 553 554 <p>Teraz powinienem podać wam definicję wolnego oprogramowania. Lepiej przejdę 555 do konkretów, bo samo mówienie „wierzę w wolność” 556 jest puste. Jest tyle wolności, w które można wierzyć i są one ze 557 sobą sprzeczne, więc prawdziwe polityczne pytanie brzmi: „Jakie 558 są ważne wolności – wolności, które powinniśmy wszystkim 559 zapewnić?”</p> 560 561 <p>Podam wam teraz moją odpowiedź na to pytanie z punktu widzenia 562 korzystania z programów komputerowych. Programy są dla was, konkretnych 563 użytkowników, wolnym oprogramowaniem, jeśli macie następujące wolności:</p> 564 565 <ul> 566 <li>Po pierwsze, Wolność 0, czyli wolność do wykorzystywania 567 programu do dowolnego celu i w dowolny sposób.</li> 568 <li>Wolność 1 to wolność pozwalająca na ułatwianie sobie życia przez 569 wprowadzanie zmian do programu, aby dostosować go do swoich 570 potrzeb.</li> 571 <li>Wolność 2 to wolność do pomagania swoim bliźnim przez dystrybucję kopii 572 programu.</li> 573 <li>Natomiast Wolność 3 pozwala na wspieranie rozwoju własnej 574 społeczności poprzez publikowanie ulepszonych wersji, tak aby inni 575 mogli skorzystać z waszej pracy.</li> 576 </ul> 577 578 <p>Jeśli macie wszystkie te wolności, to program jest wolnym oprogramowaniem, 579 dla was – i to jest ważne. Dlatego w taki sposób 580 ułożyłem zdanie. Wyjaśnię później dlaczego, gdy będę mówił o GPL, teraz 581 wyjaśniam co to jest wolne oprogramowanie, a to jest bardziej 582 podstawową kwestią.</p> 583 584 <p>Wolność 0 jest dość oczywista. Jeśli nie możecie nawet korzystać 585 z programu w dowolny sposób, to jest on cholernie 586 restrykcyjny. Jednak w praktyce większość programów daje wam 587 przynajmniej Wolność 0. A Wolność 0 wynika, w prawniczym sensie, 588 z Wolności 1, 2 oraz 3 – w taki sposób działa 589 prawo autorskie. Tak więc wolności odróżniające wolne programy 590 od typowych to Wolności 1, 2 i 3, dlatego powiem o nich 591 więcej i wyjaśnię, dlaczego są ważne.</p> 592 593 <p>Wolność 1 to wolność pozwalająca na ułatwienie sobie życia przez 594 wprowadzanie zmian do programu, aby dostosować go do swoich 595 potrzeb. Może to oznaczać naprawianie błędów. Może to oznaczać dodawanie 596 nowych funkcjonalności. Może to oznaczać przeniesienie go na inną 597 platformę. Może oznaczać przetłumaczenie wszystkich komunikatów błędów 598 na język Indian Navajo. Powinniście móc wprowadzić każdą zmianę, 599 na którą macie ochotę.</p> 600 601 <p>Oczywiste jest, że zawodowi programiści mogą bardzo efektywnie 602 wykorzystywać tę wolność, ale nie tylko oni. Każda przeciętnie 603 inteligentna osoba może nauczyć się trochę programować. No wiecie, są trudne 604 zadania i łatwe zadania, większość ludzi nie nauczy się wystarczająco 605 dużo, żeby sprostać tym trudnym. Ale mnóstwo ludzi może się nauczyć 606 wystarczająco dużo, aby wykonywać proste zadania, tak samo jak 50 lat 607 temu tysiące Amerykanów nauczyło się naprawiać samochody, co pozwoliło USA 608 mieć w czasie II wojny światowej zmotoryzowaną armię 609 i wygrać. Więc bardzo ważne jest, aby wiele osób przy tym 610 dłubało.</p> 611 612 <p>A jeśli wolicie towarzystwo ludzi i naprawdę nie chcecie niczego 613 się nauczyć o technologii, to pewno znaczy, że macie mnóstwo przyjaciół 614 i jesteście nieźli w doprowadzaniu do sytuacji, 615 w których są oni wam winni przysługę. <span>[śmiech]</span> Niektórzy 616 z nich to być może programiści. Możecie więc poprosić jednego 617 z waszych przyjaciół programistów: „Czy mógłbyś to dla mnie 618 zmienić? Dodać tę funkcję?” Tak więc może na tym skorzystać 619 mnóstwo ludzi.</p> 620 621 <p>Gdy nie macie tej wolności, skutkiem jest namacalna, materialna szkoda dla 622 społeczeństwa. Czyni was to więźniami własnego oprogramowania. Wyjaśniałem 623 już jakie to uczucie na przykładzie drukarki laserowej. Pracowała źle 624 i nie mogliśmy jej naprawić, bo byliśmy więźniami naszego 625 oprogramowania.</p> 626 627 <p>Ale dotyczy to także ludzkiego morale. Jeśli korzystanie 628 z komputera budzi frustrację, a ludzie z niego korzystają, to 629 ich życie stanie się frustrujące, a jeśli korzystają z niego 630 w pracy, to ich praca stanie się frustrująca — zaczną nienawidzić 631 swojej pracy. Ludzie chronią się przed frustracją mając wszystko 632 w nosie. Ich podejście zaczyna się sprowadzać do: „No tak, 633 przyszedłem dziś do pracy. To wszystko, co muszę zrobić. Jeśli nie 634 robię żadnych postępów, to nie mój problem; to problem szefa”. Taka 635 sytuacja jest zła dla tych ludzi i dla całości społeczeństwa. To była 636 Wolność 1, wolność pozwalająca na ułatwianie sobie życia.</p> 637 638 <p>Wolność 2 to wolność do pomagania swoim bliźnim przez dystrybucję kopii 639 programu. Dla istot zdolnych do myślenia i nauki dzielenie się 640 użyteczną wiedzą jest fundamentalnym przejawem przyjaźni. Gdy te istoty 641 korzystają z komputerów, ten przejaw przyjaźni przyjmuje formę 642 dzielenia się oprogramowaniem. Przyjaciele się dzielą. Przyjaciele sobie 643 pomagają. Taka jest natura przyjaźni. Tak naprawdę ten duch dobrej 644 woli – duch pomagania bliźnim bez przymusu – 645 stanowi najważniejsze dobro społeczeństwa. Stanowi on o różnicy pomiędzy 646 społeczeństwem, w którym da się żyć, a dżunglą, w której 647 wszyscy pożerają się nawzajem. Jego wagę dostrzegają od tysięcy lat 648 największe religie świata i wprost starają się popierać taką postawę.</p> 649 650 <p>Gdy chodziłem do przedszkola, nasi opiekunowie starali się nas nauczyć 651 takiej postawy – ducha dzielenia się – każąc nam się 652 dzielić. Doszli do wniosku, że jak będziemy tak robić, to się tego 653 nauczymy. Więc mówili nam: „Jeśli przyniesiecie do szkoły 654 cukierki, nie możecie po prostu zatrzymać wszystkich dla siebie, 655 musicie częścią podzielić się z innymi dziećmi”. Uczyli nas, 656 społeczeństwo zostało powołane do uczenia, takiego ducha 657 współpracy. Dlaczego trzeba robić takie rzeczy? Bo ludzie nie są 658 w pełni współpracujący. To jedna część ludzkiej natury i są inne 659 jej części. Jest wiele części ludzkiej natury. Więc jeśli chcecie mieć 660 lepsze społeczeństwo, musicie pracować na rzecz ducha dzielenia się. To 661 nigdy nie będzie 100%. To zrozumiałe. Ludzie muszą zadbać też o samych 662 siebie. Ale jeśli choć trochę go wzmocnimy, to wszyscy na tym 663 skorzystamy.</p> 664 665 <p>Obecnie, według rządu USA, nauczyciele mają robić coś zupełnie 666 odwrotnego. „O, Johnny, przyniosłeś do szkoły program. No cóż, 667 nie dziel się nim z nikim. O, nie. Dzielenie się jest złe. Dzielenie 668 się czyni cię piratem”.</p> 669 670 <p>Co mają na myśli, gdy mówią „pirat”? Mają na myśli, 671 że pomaganie bliźnim jest moralnie równoważne z atakowaniem 672 statku. <span>[śmiech]</span></p> 673 674 <p>Co by na to powiedzieli Budda lub Jezus? Wybierzcie sobie 675 ulubionego przywódcę religijnego. Nie wiem, może Manson powiedziałby coś 676 innego. <span>[śmiech]</span> Kto wie co powiedziałby L. Ron Hubbard? 677 Ale…</p> 678 679 <p><strong>PYTANIE</strong>: <span>[niewyraźne]</span></p> 680 681 <p><strong>STALLMAN</strong>: Oczywiście, on nie żyje. Ale oni tego nie 682 uznają. Słucham?</p> 683 684 <p><strong>PYTANIE</strong>: Inni tak samo, również nie żyją. <span>[śmiech] 685 [niewyraźne]</span> Charles Manson też nie żyje. <span>[śmiech]</span> Nie 686 żyją, Jezus nie żyje, Budda nie żyje…</p> 687 688 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, to prawda. <span>[śmiech]</span> No to 689 chyba, patrząc na to z tej strony, L. Ron Hubbard nie jest gorszy 690 niż pozostali. <span>[śmiech]</span> Tak czy inaczej – 691 <span>[niewyraźne]</span></p> 692 693 <p><strong>PYTANIE</strong>: L. Ron zawsze używał wolnego oprogramowania — 694 wyzwoliło go od Zanu. <span>[śmiech]</span></p> 695 696 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak czy inaczej, uważam, że tak 697 naprawdę to jest najważniejszy powód, dla którego oprogramowanie powinno być 698 wolne: nie możemy sobie pozwolić na zatruwanie najważniejszego dobra 699 posiadanego przez społeczeństwo. Oczywiście nie jest to dobro materialne, 700 takie jak czyste powietrze i czysta woda. Jest to dobro 701 psychospołeczne, ale równie rzeczywiste i ma wielkie znaczenie dla 702 życia nas wszystkich. Działania, jakie podejmujemy, mają wpływ na myśli 703 innych ludzi. Jeśli chodzimy i mówimy wszystkim dookoła: „Nie 704 dzielcie się niczym ze sobą”, to jeśli nas posłuchają, będziemy mieli 705 wpływ na społeczeństwo, i to niedobry. To była Wolność 2, wolność 706 do pomagania swoim bliźnim.</p> 707 708 <p>A tak przy okazji, brak tej wolności nie wywołuje tylko wspomnianej 709 szkody dla psychospołecznych dóbr społeczeństwa, ale również 710 marnotrawstwo, czyli szkodę praktyczną, materialną. Jeśli program ma 711 właściciela, a ten ustawi wszystko w taki sposób, żeby każdy 712 musiał płacić za używanie programu, to niektórzy powiedzą: 713 „Nieważne, poradzę sobie bez tego”. A to jest 714 marnotrawstwo, spowodowane z premedytacją marnotrawstwo. Interesujące 715 w przypadku oprogramowania jest oczywiście to, że mniejsza ilość 716 użytkowników nie oznacza konieczności zmniejszenia produkcji. No wiecie, 717 jeśli mniejsza ilość ludzi kupuje samochody, to można produkować ich 718 mniej. Oznacza to oszczędności. Istnieją dobra, które można przeznaczyć 719 na produkcję samochodów lub nie. Można więc powiedzieć, 720 że to dobrze by samochody miały ceny. Uniemożliwia to ludziom 721 wykorzystywanie wielkich ilości marnowanych dóbr na produkcję 722 samochodów, których nikt tak naprawdę nie potrzebuje. Ale jeśli każdy 723 kolejny samochód nie wymagałby żadnych dóbr, to powstrzymywanie się przed 724 ich produkcją nie dawałoby niczego pożytecznego. Oczywiście, 725 w przypadku rzeczy materialnych, takich jak samochody, wykonanie 726 kolejnego egzemplarza zawsze będzie pochłaniać dodatkowe dobra.</p> 727 728 <p>Jednak w przypadku oprogramowania nie jest to prawdą. Każdy może 729 wykonać nową kopię. A zrobienie tego jest zadaniem niemal 730 trywialnym. Nie wymaga to żadnych dóbr prócz odrobiny 731 elektryczności. Więc nie ma tu czego oszczędzać, nie ma żadnego dobra, 732 które można by wykorzystać lepiej poprzez ustanowienie tego finansowego 733 czynnika zniechęcającego do korzystania z programów. Ludzie często 734 biorą ekonomiczne, wyniki ekonomicznego rozumowania oparte 735 na przesłankach nijak mających się do oprogramowania 736 i próbują przenieść je z innych dziedzin życia, dla których te 737 przesłanki mogą być prawdziwe, a wnioski prawidłowe. Po prostu 738 biorą te wnioski i zakładają, że są prawdziwe także dla 739 oprogramowania, tymczasem całe rozumowanie w przypadku oprogramowania 740 jest oparte na niczym. Przesłanki nie działają. To bardzo ważne, by 741 zwracać uwagę, w jaki sposób dochodzi się do wniosków, 742 w oparciu o jakie przesłanki, aby zrozumieć kiedy mogą być one 743 prawidłowe. Była to więc Wolność 2, wolność do pomagania swoim 744 bliźnim.</p> 745 746 <p>Wolność 3 pozwala na wspieranie rozwoju własnej społeczności 747 poprzez publikowanie ulepszonych wersji programów. Ludzie mówili mi: 748 „Jeśli oprogramowanie będzie darmowe [<em>free</em>], to nikt 749 za pracę nad nim nie będzie dostawać pieniędzy, więc dlaczego 750 ktokolwiek miałby to robić?”. Oczywiście nie rozróżniali oni dwóch 751 znaczeń słowa „free” [<em>ang. darmowy, wolny</em>], 752 więc ich rozumowanie było oparte na nieporozumieniu. Ale tak 753 czy inaczej, taka była ich teoria. Dzisiaj możemy porównać tę teorię 754 z empirią i okazuje się, że setkom ludzi płaci się 755 za pracę nad wolnym oprogramowaniem, a ponad 100.000 robi to 756 jako wolontariusze. Mnóstwo ludzi pracuje nad wolnym oprogramowaniem, 757 z różnych powodów.</p> 758 759 <p>Gdy po raz pierwszy wydałem edytor GNU Emacs – pierwszy 760 kawałek systemu GNU, którego ludzie rzeczywiście chcieli używać – 761 i gdy pojawili się użytkownicy, to po niedługim czasie otrzymałem 762 wiadomość: „Wydaje mi się, że znalazłem błąd w kodzie 763 źródłowym, a oto poprawka”. Dostałem także kolejną wiadomość: 764 „Oto kod dodający nową funkcję”. I kolejna poprawka 765 do błędu. I kolejna nowa funkcja. I kolejna, i kolejna, 766 i kolejna, aż zaczęły napływać do mnie tak szybko, że samo 767 ich wykorzystywanie stało się ciężką pracą. Microsoft nie ma tego 768 problemu. <span>[śmiech]</span></p> 769 770 <p>W końcu ludzie dostrzegli ten fenomen. Wiecie, w latach 80. wielu 771 z nas myślało, że być może wolne oprogramowanie nie będzie tak 772 dobre jak niewolne, bo nie będziemy mieli tak samo dużo pieniędzy 773 na płacenie ludziom. Oczywiście, osoby takie jak ja, które cenią 774 wolność i wartości społeczne, mówiły: „Cóż, i tak będziemy 775 korzystać z wolnego oprogramowania”. Warto jest poświęcić trochę 776 niezbyt istotnej technicznej wygody dla wolności. Ale to, co ludzie 777 zaczęli dostrzegać około roku 1990, to był fakt, że nasze 778 oprogramowanie jest tak naprawdę lepsze. Było potężniejsze i bardziej 779 niezawodne od alternatywnych programów objętych restrykcyjnymi 780 licencjami.</p> 781 782 <p>Na początku lat 90. ktoś wymyślił jak przeprowadzać naukowe pomiary 783 niezawodności oprogramowania. Oto co zrobił. Wziął parę zbiorów 784 porównywalnych programów, które wykonywały te same zadania – 785 dokładnie te same zadania – w różnych 786 systemach. Ponieważ istniały pewne podstawowe uniksowe 787 narzędzia. A zadania, które wykonywały, no wiecie, to było wszystko, 788 mniej więcej, imitowanie tej samej rzeczy, albo były zgodne ze 789 standardami POSIX, więc były takie same w zakresie wykonywanych 790 zadań, ale były utrzymywane przez innych ludzi i osobno 791 napisane. Kod był inny. Więc oni powiedzieli, OK, weźmiemy te programy 792 i załadujemy do nich losowe dane, i zmierzymy jak często będą 793 się wywalać albo zawieszać. No więc to zmierzyli 794 i najbardziej niezawodnym zbiorem programów okazały się programy 795 GNU. Wszystkie komercyjne odpowiedniki objęte restrykcyjnymi licencjami były 796 bardziej zawodne. Więc on to opublikował i przedstawił wszystkim 797 programistom, i parę lat później wykonał ten sam eksperyment 798 z najnowszymi wersjami, i wyniki były takie same. Wersje GNU były 799 najbardziej niezawodne. Ludzie – wiecie, istnieją kliniki 800 onkologiczne oraz stacje pogotowia ratunkowego, które korzystają 801 z systemu GNU, bo jest taki niezawodny, a niezawodność jest 802 dla nich bardzo ważna.</p> 803 804 <p>W każdym bądź razie, jest nawet grupa ludzi, którzy skupiają się 805 na tej konkretnej korzyści podając powód, główny powód, dla którego 806 użytkownicy powinni móc robić wszystkie te rzeczy i mieć te 807 wolności. Jeśli mnie słuchaliście, to zauważyliście, widzieliście, 808 że ja, mówiąc w imieniu ruchu wolnego oprogramowania, opowiadam o 809 kwestiach etycznych i o społeczeństwie, w którym chcemy mieszkać, 810 o tym, co tworzy dobre społeczeństwo, a także o praktycznych, 811 materialnych korzyściach. Obie te rzeczy są ważne. Oto ruch wolnego 812 oprogramowania.</p> 813 814 <p>Ta druga grupa ludzi – nazywająca się ruchem open source 815 [<em>open source movement, ruch na rzecz oprogramowania o otwartych 816 źródłach</em>] – oni mówią tylko o praktycznych 817 korzyściach. Zaprzeczają, jakoby była to kwestia zasad. Zaprzeczają, 818 że ludziom należy się wolność dzielenia się z bliźnimi 819 i sprawdzania, co robią programy, oraz zmieniania tego, jeśli im 820 się nie podoba. Mówią oni jednak, że zezwalanie na to jest 821 użyteczne. Więc chodzą po firmach i mówią: „Wiecie, 822 prawdopodobnie możecie zarabiać więcej pieniędzy, jeśli pozwolicie ludziom 823 to robić”. Więc, jak widzicie, do pewnego stopnia prowadzą oni 824 ludzi w tym samym kierunku, ale z zupełnie innych, 825 w podstawowym stopniu innych, przesłanek filozoficznych.</p> 826 827 <p>Ponieważ w najgłębszej spośród wszystkich kwestii, kwestii etycznej, 828 oba ruchy nie zgadzają się ze sobą. My z ruchu wolnego oprogramowania 829 mówimy: „Należą wam się te wolności. Nikt nie powinien was 830 powstrzymywać przed robieniem tych rzeczy”. Ruch open source mówi: 831 „Tak, mogą was powstrzymać, jeśli chcecie, ale postaramy się ich 832 przekonać, aby raczyli pozwolić wam robić te rzeczy”. Cóż, oni 833 wnieśli wkład – przekonali pewną ilość firm do wypuszczenia 834 znaczących kawałków oprogramowania w postaci wolnych programów, 835 na rzecz naszej społeczności. Więc oni, czyli ruch open 836 source, wnieśli znaczny wkład do naszej społeczności. Tak 837 więc pracujemy razem nad projektami praktycznymi. Jednak pod 838 względem filozoficznym bardzo się nie zgadzamy.</p> 839 840 <p>Niestety, to ruch open source dostaje największe wsparcie od firm, 841 więc większość artykułów dotyczących naszej pracy opisuje ją jako open 842 source i mnóstwo ludzi, bez złych intencji, myśli, że wszyscy 843 jesteśmy częścią ruchu open source. Dlatego właśnie mówię o tej 844 różnicy. Chcę, abyście zdawali sobie sprawę, że ruch wolnego 845 oprogramowania, który powołał naszą społeczność do życia 846 i stworzył wolny system operacyjny, nadal istnieje – 847 i cały czas głosimy tę etyczną filozofię. Chcę, żebyście to wiedzieli, 848 aby bezwiednie nie wprowadzać innych w błąd.</p> 849 850 <p>Ale także dlatego, żebyście mogli pomyśleć o tym, gdzie sami należycie.</p> 851 852 <p>No wiecie, to, który ruch popieracie, to wasza sprawa. Możecie się zgadzać 853 z ruchami wolnego oprogramowania i moimi poglądami. Możecie się 854 zgadzać z ruchem open source. Możecie się z oboma nie zgadzać. To 855 wy decydujecie o waszej postawie wobec tych politycznych kwestii.</p> 856 857 <p>Ale jeśli zgadzacie się z ruchem wolnego 858 oprogramowania – jeśli rozumiecie, że chodzi tu o to, 859 aby ludzie, których życie jest kontrolowane i kierowane przez tę 860 decyzję, mieli coś w jej sprawie do powiedzenia – to 861 mam nadzieję, że powiecie, iż zgadzacie się z ruchem wolnego 862 oprogramowania, a jedną z rzeczy, które możecie zrobić, 863 aby to pokazać, jest używanie terminu wolne oprogramowanie i po 864 prostu zwracanie uwagi ludzi na to, że istniejemy.</p> 865 866 <p>Tak więc Wolność 3 jest bardzo ważna zarówno pod względem 867 praktycznym, jak i psychospołecznym. Jeśli nie macie tej wolności, 868 powoduje to praktyczne, materialne szkody, bo nie następuje wspomniany 869 rozwój społeczności i nie tworzymy potężnego, niezawodnego 870 oprogramowania. Ale powoduje również szkody psychospołeczne, które mają 871 wpływ na ducha naukowej współpracy – ideę, która mówi, 872 że pracujemy razem na rzecz rozwoju ludzkiej wiedzy. Zrozumcie, 873 postęp naukowy zależy głównie od tego, że ludzie mogą razem 874 pracować. Tymczasem w dzisiejszych czasach widzi się poszczególne małe 875 grupy naukowców, które zachowują się jakby to była wojna ze wszystkimi 876 innymi bandami naukowców i inżynierów. A jeśli oni nie będą się ze 877 sobą dzielić, to nie będą czynić postępów.</p> 878 879 <p>To są trzy wolności, które odróżniają wolne oprogramowanie od typowych 880 programów. Wolność 1 to wolność pozwalająca na ułatwianie sobie życia 881 przez wprowadzanie zmian do programu, aby dostosować go 882 do swoich potrzeb. Wolność 2 to wolność do pomagania swoim bliźnim 883 przez dystrybucję kopii. Natomiast Wolność 3 pozwala na wspieranie 884 rozwoju własnej społeczności poprzez wprowadzanie zmian 885 i publikowanie ich, tak aby inni mogli z nich 886 skorzystać. Jeśli macie wszystkie te wolności, to ten program jest dla was 887 wolnym oprogramowaniem. Dlaczego definiuję to w ten sposób, 888 z punktu widzenia konkretnego użytkownika? Czy to jest wolne 889 oprogramowanie dla ciebie? <span>[wskazuje któregoś ze słuchaczy]</span> 890 Czy to jest wolne oprogramowanie dla ciebie? <span>[wskazuje innego 891 słuchacza]</span> Tak?</p> 892 893 <p><strong>PYTANIE</strong>: Czy możesz krótko wyjaśnić różnicę pomiędzy 894 Wolnościami 2 i 3? <span>[niewyraźne]</span></p> 895 896 <p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, z pewnością są ze sobą powiązane, 897 bo jeśli w ogóle nie masz wolności do redystrybucji, to 898 z pewnością nie masz wolności do dystrybucji zmodyfikowanych 899 wersji, ale to osobne rzeczy.</p> 900 901 <p><strong>PYTANIE</strong>: Aha.</p> 902 903 <p><strong>STALLMAN</strong>: Wolność 2 to, no wiecie, skupcie się, robicie 904 identyczną kopię i rozdajecie ją znajomym, a oni mogą z niej 905 korzystać. Albo robicie identyczne kopie i sprzedajecie je paru 906 osobom, a wtedy oni mogą z nich korzystać.</p> 907 908 <p>W Wolności 3 chodzi o wprowadzanie ulepszeń – 909 a przynajmniej wy sądzicie, że są to ulepszenia, a inni mogą 910 się z wami zgodzić. Więc tu leży różnica. A tak przy okazji, 911 jedna ważna uwaga. Wolności 1 i 3 zależą od dostępności kodu 912 źródłowego. Bo modyfikacja programu dostępnego tylko w formie 913 binarnej jest niezwykle trudna. <span>[śmiech]</span> Nawet małe 914 modyfikacje, takie jak korzystanie z czterocyfrowej daty, 915 <span>[śmiech]</span> jeśli nie macie źródeł. Tak więc z istotnych, 916 praktycznych powodów, dostępność kodu źródłowego jest koniecznym warunkiem, 917 wymaganiem wolnego oprogramowania.</p> 918 919 <p>Dlaczego więc definiuje to pod kątem tego, czy jest wolnym 920 oprogramowaniem <em>dla was</em>? Dlatego, że czasami ten sam program 921 może być wolnym oprogramowaniem dla niektórych ludzi, a niewolnym dla 922 innych. Może to wyglądać na paradoks, więc pozwólcie mi podać 923 przykład, który pokaże wam, na czym to polega. Bardzo dużym 924 przykładem – może największym w historii – tego 925 problemu był system okien X opracowany na MIT i wydany 926 na licencji, która czyniła go wolnym oprogramowaniem. Jeśli mieliście 927 wersję MIT wydaną na licencji MIT, to mieliście Wolności 1, 2 928 i 3. Było to dla was wolne oprogramowanie. Ale pośród tych, którzy 929 otrzymali kopie, znajdowali się różni producenci komputerów, którzy 930 dostarczali systemy uniksowe i dokonywali oni zmian koniecznych 931 do tego, aby X działał na ich systemach. Jakieś parę tysięcy 932 linii spośród setek tysięcy składających się na X. Potem to 933 kompilowali, dokładali binaria do swojego systemu Unix 934 i rozprowadzali pod taką samą restrykcyjną licencją jak resztę 935 systemu. Potem takie kopie dostało miliony ludzi. Mieli system okien X, 936 ale nie mieli żadnej z tych wolności. <em>Dla nich</em> to nie 937 było wolne oprogramowanie.</p> 938 939 <p>Tak więc paradoks polegał na tym, że to czy X było 940 wolnym oprogramowaniem zależało od punktu widzenia. Jeśli ktoś patrzył 941 z punktu widzenia grupy programistów, to powiedziałby: 942 „Respektuję wszystkie te wolności. To wolne 943 oprogramowanie„. Jeśli patrzył z punktu widzenia użytkowników, 944 powiedziałby: „Hmm, większość użytkowników nie ma tych wolności. To 945 nie jest wolne oprogramowanie”. Cóż, programiści X nie uważali tego 946 za problem, bo ich celem w gruncie rzeczy była popularność, 947 zaspokojenie swojego ego. Chcieli osiągnąć duży sukces 948 w branży. Chcieli mieć poczucie, że: „Taaak, mnóstwo ludzi 949 korzysta z naszego oprogramowania”. I była to 950 prawda. Mnóstwo ludzi korzystało z ich oprogramowania, ale nie 951 miało wolności.</p> 952 953 <p>W przypadku projektu GNU, jeśli to samo przydarzyłoby się 954 oprogramowaniu GNU, to byłaby to porażka, bo naszym celem nie było 955 wyłącznie zdobycie popularności; naszym celem było przekazanie ludziom 956 wolności i zachęcanie ich do współdziałania, pozwolenie im 957 na współdziałanie. Pamiętajcie, nigdy nie zmuszajcie nikogo 958 do współpracy z kimś innym, ale zadbajcie o to, 959 aby wszyscy mogli ze sobą wspólnie działać, żeby każdy miał 960 do tego wolność, jeśli tylko tego chce. Jeśli miliony ludzi 961 korzystałoby z niewolnych wersji GNU, to wcale nie byłby sukces. Cały 962 projekt zostałby przewrotnie przekształcony w coś zupełnie odmiennego 963 od pierwotnego celu.</p> 964 965 <p>Więc szukałem sposobu, aby temu zapobiec. Metoda, którą 966 wymyśliłem, nazywa się „copyleft”. Nazywa się 967 „copyleft”, bo to tak jakby wziąć prawo autorskie 968 [<em>ang. copyright</em>] i wywrócić je na drugą 969 stronę. <span>[śmiech]</span> Z prawnego punktu widzenia copyleft 970 działa w oparciu o prawo autorskie. Wykorzystujemy istniejące prawo 971 autorskie, ale do osiągnięcia zupełnie odmiennego celu. Oto co 972 robimy. Mówimy: „Ten program jest objęty prawem 973 autorskim”. Oczywiście domyślnie oznacza to, że nie wolno go 974 kopiować, rozpowszechniać, ani modyfikować. Ale potem mówimy: 975 „Wolno wam rozpowszechniać jego kopie. Wolno wam go modyfikować. Wolno 976 wam rozpowszechniać wersje zmodyfikowane i poszerzone. Zmieniać go jak 977 tylko się wam podoba”.</p> 978 979 <p>Jest jednak pewien warunek. I jest on, oczywiście, powodem, dla 980 którego to wszystko robimy, aby móc go tam wstawić. Warunek mówi: 981 rozpowszechniając kiedykolwiek coś zawierającego jakikolwiek kawałek tego 982 programu, musicie rozpowszechniać całość na tych samych zasadach, 983 ni mniej, ni więcej. Możecie więc zmienić program 984 i rozpowszechniać jego zmodyfikowaną wersję, ale gdy to robicie, 985 ludzie otrzymujący od was program muszą dostać taką samą wolność, jaką 986 wy dostaliście od nas. I nie tylko wobec części 987 programu – tych, które skopiowaliście od nas – 988 ale także wobec reszty, którą od was dostali. Całość programu musi 989 być dla nich wolnym oprogramowaniem.</p> 990 991 <p>Wolności do modyfikowania i rozpowszechniania tego programu stają 992 się niezbywalnymi prawami – co jest koncepcją z Deklaracji 993 Niepodległości. Prawami, wobec których dbamy o to, aby nikt ich wam nie 994 odebrał. Oczywiście, konkretna licencja, która realizuje ideę copyleft to 995 GNU GPL, kontrowersyjna licencja, ponieważ rzeczywiście posiada siłę, 996 aby powiedzieć „nie” ludziom, którzy byliby pasożytami 997 żerującymi na naszej społeczności.</p> 998 999 <p>Jest mnóstwo ludzi, którzy nie doceniają ideałów wolności. Chętnie wzięliby 1000 rezultaty naszej pracy i wykorzystali je do uzyskania przewagi 1001 w rozpowszechnianiu niewolnego oprogramowania oraz zachęcaniu 1002 ludzi do wyzbycia się własnej wolności. A rezultatem 1003 byłoby – no wiecie, jeśli na to ludziom 1004 pozwolimy – że rozwijalibyśmy te wolne programy i cały 1005 czas musielibyśmy konkurować z ulepszonymi wersjami naszego własnego 1006 oprogramowania. A to nie jest fajne.</p> 1007 1008 <p>I mnóstwo ludzi również ma poczucie – no wiecie, chcę 1009 bez przymusu poświęcić mój czas, aby wnieść wkład 1010 do społeczności, ale dlaczego miałbym go poświęcać, 1011 aby wnieść wkład na rzecz tamtej firmy, na rzecz ulepszania 1012 jej objętego restrykcyjną licencją programu? Wiecie, niektórzy mogą nawet 1013 sądzić, że to nic złego, ale chcą, żeby im za to 1014 zapłacono. Osobiście wolałbym wcale tego nie robić.</p> 1015 1016 <p>Jednak obie te grupy – zarówno tacy jak ja, którzy mówią: 1017 „Nie chcę pomagać temu objętemu restrykcyjną licencją programowi 1018 rozpowszechnić się w społeczeństwie” oraz ci, którzy mówią: 1019 „Pewnie, mogę dla nich pracować, ale lepiej żeby mi 1020 zapłacili” – obie grupy mają dobry powód, 1021 aby korzystać z GNU GPL. Bo mówi ona firmie: „Nie 1022 możecie po prostu wziąć sobie wyników mojej pracy 1023 i rozpowszechniać ich bez wolności”. Tymczasem licencje 1024 niezawierające copyleft, takie jak licencja systemu X, umożliwiają to.</p> 1025 1026 <p>Więc to jest wielka różnica pomiędzy dwoma kategoriami wolnego 1027 oprogramowania — pod względem licencji. Są programy objęte przez 1028 copyleft, w przypadku których licencja chroni wolności oprogramowania 1029 dla każdego użytkownika. I są programy nie objęte przez copyleft, 1030 w przypadku których dozwolone są wersje niewolne. Ktoś <em>może</em> 1031 wziąć te programy i odrzeć je z wolności. Możecie dostać taki 1032 program w wersji niewolnej.</p> 1033 1034 <p>A ten problem obecnie istnieje. Nadal istnieją niewolne wersje systemu 1035 X wykorzystywane w naszych wolnych systemach operacyjnych. Jest nawet 1036 sprzęt, który nie jest tak naprawdę obsługiwany za wyjątkiem niewolnych 1037 wersji X. To dla naszej społeczności ogromny problem. Tak czy inaczej 1038 nie powiedziałbym, że system X to coś złego. Powiedziałbym, 1039 że jego autorzy nie zrobili najlepszej z możliwych 1040 rzeczy. Ale <em>wydali</em> wiele programów, które wszyscy mogliśmy 1041 wykorzystać.</p> 1042 1043 <p>Wiecie, jest duża różnica pomiędzy niedoskonałością i złem. Jest wiele 1044 odcieni dobrego i złego. Musimy oprzeć się pokusie mówienia, 1045 że jeśli nie zrobiłeś absolutnie najlepszej z możliwych rzeczy, to 1046 nie zrobiłeś niczego dobrego. No wiecie, autorzy systemu X wnieśli duży 1047 wkład do naszej społeczności. Ale mogli zrobić coś lepszego. Mogli 1048 objąć części programu licencją typu copyleft i zapobiec 1049 rozpowszechnianiu przez innych wersji odrzucających wolność.</p> 1050 1051 <p>Fakt, że GNU GPL broni waszej wolności, używa prawa autorskiego, żeby 1052 jej bronić, to oczywiście powód, dla którego Microsoft ją obecnie 1053 atakuje. Bo Microsoft naprawdę chciałby móc wziąć cały kod, który 1054 napisaliśmy i wsadzić go do objętych restrykcyjnymi licencjami 1055 programów, zlecić komuś wykonanie paru ulepszeń, albo nawet niezgodnych 1056 zmian – to wszystko, czego potrzebują. <span>[śmiech]</span></p> 1057 1058 <p>Dzięki przewadze marketingowej Microsoft nie musi tych programów ulepszać, 1059 żeby ich wersje wyparły nasze. Muszą tylko sprawić, aby były inne 1060 i niezgodne. A potem wrzucić to wszystkim na komputery. Tak 1061 więc oni naprawdę nie lubią GNU GPL. Bo GNU GPL nie pozwala im 1062 tego zrobić. Nie pozwala na „przyjęcie i rozszerzenie” 1063 [<em>ang. „embrace, extend (and extinguish)” – 1064 taktyka Microsoftu</em>]. Mówi ona, że jeśli chcecie wykorzystać 1065 w swoich programach nasz kod, to możecie to zrobić. Ale musicie 1066 się również dzielić, dzielić w taki sam sposób. Musicie pozwolić nam 1067 na dzielenie się zmianami, które wprowadzicie. Jest to 1068 więc dwukierunkowa współpraca, czyli prawdziwa współpraca.</p> 1069 1070 <p>Wiele firm – nawet dużych, takich jak IBM i HP, jest 1071 skłonnych korzystać z naszych programów na tych zasadach. IBM 1072 i HP wnoszą do oprogramowania GNU ważne ulepszenia. I tworzą 1073 inne wolne oprogramowanie. Jednak Microsoft nie chce tego robić, 1074 więc ogłasza, że dla firm GPL jest po prostu nie 1075 do przyjęcia. No tak, jeśli do firm nie zaliczałyby się IBM, HP 1076 i Sun, to może mieliby rację. <span>[śmiech]</span> Więcej na ten 1077 temat później.</p> 1078 1079 <p>Powinienem dokończyć opowieść historyczną. W 1984 zaczynaliśmy 1080 działalność nie tylko po to, aby napisać trochę wolnego 1081 oprogramowania, ale żeby zrobić coś dużo bardziej spójnego: stworzyć 1082 składający się wyłącznie z wolnego oprogramowania system 1083 operacyjny. Oznaczało to, że musieliśmy pisać kawałek 1084 za kawałkiem. Oczywiście zawsze szukaliśmy dróg na skróty. Praca 1085 do wykonania była tak wielka, że ludzie twierdzili, iż nigdy nam 1086 się nie uda jej skończyć. Ja uważałem, że istnieje co najmniej mała 1087 szansa, że uda nam się doprowadzić to do końca, 1088 ale oczywiście warto jest szukać dróg na skróty. Więc ciągle 1089 rozglądaliśmy się dookoła. Czy jest jakiś program, który napisał ktoś 1090 inny i który dalibyśmy radę dostosować, wetknąć tutaj, aby nie 1091 trzeba było pisać go od nowa? Na przykład system okien X. To 1092 prawda, że nie był objęty przez copyleft, ale był wolnym 1093 oprogramowaniem, więc mogliśmy go wykorzystać.</p> 1094 1095 <p>Od samego początku chciałem włączyć do GNU system okien. Napisałem 1096 kilka takich systemów na MIT zanim zacząłem pracować 1097 nad GNU. Więc pomimo tego, że w 1984 Unix nie miał systemu 1098 okien, zdecydowałem, że GNU będzie go miało. Ale nigdy nie 1099 napisaliśmy systemu okien GNU, bo pojawił się X. A ja 1100 powiedziałem: „Super! Jedno wielkie zadanie, którego nie musimy 1101 wykonywać. Skorzystamy z X”. Więc w zasadzie powiedziałem: 1102 „Weźmy X i dołączmy go do systemu GNU. A potem 1103 dopasujemy inne części GNU, żeby z nim współpracowały, gdy będzie 1104 potrzeba”. Znaleźliśmy również inne oprogramowanie napisane przez 1105 innych ludzi, takie jak program do składu tekstu TeX i trochę 1106 bibliotek z Berkeley. Istniał wtedy Berkeley Unix, ale nie był 1107 wolnym oprogramowaniem. Kod bibliotek pochodził na początku 1108 od innej grupy z Berkeley, zajmującej się badaniami 1109 nad obliczeniami zmiennoprzecinkowymi. Więc wzięliśmy te kawałki 1110 i dopasowaliśmy do naszego systemu.</p> 1111 1112 <p>W październiku 1985 założyliśmy Free Software Foundation. Zwróćcie 1113 proszę uwagę, że projekt GNU był pierwszy. FSF powstała potem, niemal 1114 dwa lata po ogłoszeniu Projektu. A FSF to wyłączona 1115 z obowiązku płacenia podatków organizacja charytatywna, która zbiera 1116 fundusze na promowanie wolności dzielenia się oprogramowaniem 1117 i jego modyfikowania. Natomiast w latach 80. jedną z głównych 1118 rzeczy, na które przeznaczaliśmy pieniądze, było zatrudnianie ludzi, 1119 aby pisali kawałki GNU. W ten sposób zostały napisane 1120 najważniejsze programy, takie jak powłoka i biblioteka C, podobnie jak 1121 części innych programów. W ten sposób został napisany program 1122 <code>tar</code>, który jest bardzo ważny, chociaż niezbyt fascynujący 1123 <span>[śmiech]</span>. Wydaje mi się, że w ten sposób został napisany 1124 GNU grep. I tak zbliżaliśmy się do naszego celu.</p> 1125 1126 <p>Do roku 1991 brakowało tylko jednej ważnej części, a było to 1127 jądro. Dlaczego odkładałem w czasie pisanie jądra? Częściowo dlatego, 1128 że kolejność pisania poszczególnych rzeczy nie gra roli, przynajmniej 1129 pod względem technicznym. I tak trzeba napisać je 1130 wszystkie. Częściowo również dlatego, że miałem nadzieję, iż znajdziemy 1131 rozpoczęte jądro gdzieś indziej. I tak się stało. Znaleźliśmy Mach, 1132 które było rozwijane na uniwersytecie Carnegie Mellon. I nie było 1133 to całe jądro; była to dolna połowa jądra. Musieliśmy więc napisać 1134 górną połowę, ale myślałem, no wiecie, rzeczy takie jak system plików, 1135 kod sieciowy, i tak dalej. Jednak działając na Machu działają 1136 one w zasadzie jako programy poziomu użytkownika, co powinno uczynić je 1137 łatwiejszymi do debugowania. Można je debugować działającym w tym 1138 samym czasie prawdziwym debuggerem poziomu źródłowego. Myślałem więc, 1139 że w ten sposób uda nam się napisać te wyższe partie jądra 1140 w krótkim czasie. Nie udało się. Te asynchroniczne, wielowątkowe 1141 procesy, wysyłające do siebie komunikaty, okazały się być bardzo trudne 1142 do debugowania. A system oparty na Machu, którego używaliśmy 1143 do ich ładowania, miał koszmarne narzędzia do debugowania 1144 i był zawodny, do tego było z nim wiele innych 1145 problemów. Doprowadzenie jądra GNU do działania zajęło nam długie lata.</p> 1146 1147 <p>Na szczęście jednak nasza społeczność nie musiała czekać 1148 na jądro GNU. Ponieważ w 1991 Linus Torvalds stworzył inne wolne 1149 jądro nazwane Linux. Wykorzystał on starodawny, monolityczny projekt 1150 i okazało się, że jego jądro zaczęło działać znacznie szybciej niż 1151 nasze. Więc może to jest jeden z błędów, które popełniłem: decyzja 1152 projektowa. Tak czy inaczej na początku nie wiedzieliśmy nic o 1153 Linuksie, bo nigdy się z nami nie skontaktował, aby o nim 1154 porozmawiać. Chociaż wiedział o Projekcie GNU. Jednak ogłosił 1155 informację o nim innym ludziom w innych miejscach sieci. I wtedy 1156 inni ludzie wykonali robotę łączenia Linuksa z resztą systemu GNU 1157 w celu stworzenia kompletnego wolnego systemu operacyjnego. W swej 1158 istocie kombinacji GNU i Linuksa.</p> 1159 1160 <p>Jednak nie zdawali sobie sprawy, że właśnie to robili. Wiecie, oni 1161 mówili: „Mamy jądro – popatrzmy dookoła 1162 i zobaczmy. jakie inne kawałki da się znaleźć i do niego 1163 dołączyć”. Więc patrzyli dookoła – i oto okazało 1164 się, że wszystko, czego potrzebowali, jest już dostępne. „Co 1165 za szczęście”, powiedzieli. <span>[śmiech]</span> „Wszystko 1166 już gotowe. Da się znaleźć wszystko, czego potrzebujemy. Weźmy 1167 po prostu wszystkie te poszczególne części, złóżmy do kupy 1168 i będziemy mieli system”.</p> 1169 1170 <p>Nie wiedzieli, że większość rzeczy, które znaleźli było kawałkami 1171 systemu GNU. Nie zdawali sobie więc sprawy, że dopasowywali 1172 Linuksa do luki w systemie GNU. Myśleli, że biorą Linuksa 1173 i robią z niego system. Więc nazwali go systemem Linux.</p> 1174 1175 <p><strong>PYTANIE</strong>: <span>[niewyraźne]</span></p> 1176 1177 <p><strong>STALLMAN</strong>: Nie słyszę – co?</p> 1178 1179 <p><strong>PYTANIE</strong>: <span>[niewyraźne]</span></p> 1180 1181 <p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, to po prostu nie – no wiesz, 1182 to margines.</p> 1183 1184 <p><strong>PYTANIE</strong>: Ale to więcej szczęścia niż znalezienie X 1185 i Macha?</p> 1186 1187 <p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Różnica polega na tym, 1188 że autorzy X i Macha nie mieli na celu stworzenia kompletnego 1189 wolnego systemu operacyjnego. Tylko my mieliśmy taki cel. I to nasza 1190 ogromna praca sprawiła, że system istnieje. W rzeczywistości 1191 stworzyliśmy większą część systemu niż jakikolwiek inny 1192 projekt. Nieprzypadkowo, bo ci ludzie – napisali użyteczne 1193 części systemu. Ale nie zrobili tego, bo chcieli, żeby system 1194 został ukończony. Mieli inne powody.</p> 1195 1196 <p>Autorzy systemu X – wydawało im się, że stworzenie 1197 sieciowego systemu okien byłoby niezłym projektem, i było 1198 nim. I okazało się, że pomogło to nam zrobić dobry wolny system 1199 operacyjny. Ale oni nie tego chcieli. Nawet o tym nie myśleli. To był 1200 przypadek. Przypadkowa korzyść. Oczywiście nie twierdzę, że to, co 1201 zrobili, było złe. Przeprowadzili duży projekt związany z wolnym 1202 oprogramowaniem. To dobra rzecz. Ale nie posiadali tej ostatecznej 1203 wizji. Wizja była w projekcie GNU.</p> 1204 1205 <p>Więc to my jesteśmy tymi, którzy – każdy najmniejszy 1206 kawałek, którego nie zrobił nikt inny, zrobiliśmy my. Bo wiedzieliśmy, 1207 że bez tego nie będziemy mieli kompletnego systemu. Nawet jeśli było to 1208 zupełnie nudne i nieromantyczne, jak <code>tar</code> 1209 lub <code>mv</code>. <span>[śmiech]</span> Zrobiliśmy 1210 to. Lub <code>ld</code>, wiecie, nie ma nic ekscytującego 1211 w <code>ld</code> – ale ja taki 1212 napisałem. <span>[śmiech]</span> I włożyłem dużo wysiłku w to, 1213 żeby w minimalnym stopniu korzystał z operacji we/wy 1214 na dysku, tak aby był szybszy i radził sobie z większymi 1215 programami. Ale wiecie, lubię dobrze wykonać swoją pracę. Lubię 1216 w jej trakcie ulepszać w programie różne rzeczy. Ale nie 1217 napisałem go dlatego, że miałem doskonałe pomysły na lepszy 1218 <code>ld</code>. Napisałem go, bo potrzebowaliśmy jego wolnej 1219 wersji. I nie mogliśmy oczekiwać, że ktoś inny to 1220 zrobi. Więc my musieliśmy to zrobić, albo znaleźć kogoś, żeby to 1221 zrobił dla nas.</p> 1222 1223 <p>Więc pomimo tego, że do dzisiaj tysiące ludzi z różnych 1224 projektów wniosło wkład w ten system, to istnieje jeden projekt, dzięki 1225 któremu system istnieje, a jest to Projekt GNU. On w zasadzie 1226 <em>jest</em> Systemem GNU, z innymi rzeczami dodanymi od tamtej 1227 pory.</p> 1228 1229 <p>Więc zwyczaj nazywania tego systemu Linuksem to dla Projektu GNU duży 1230 cios, bo zazwyczaj nie docenia się tego, co zrobiliśmy. Uważam, 1231 że Linux, czyli jądro, jest bardzo użytecznym kawałkiem wolnego 1232 oprogramowania i mam do powiedzenia na jego temat same dobre 1233 rzeczy. Chociaż, tak naprawdę mogę znaleźć parę złych rzeczy na jego 1234 temat. <span>[śmiech]</span> Ale w zasadzie mam do powiedzenia 1235 na jego temat dobre rzeczy. Jednak zwyczaj nazywania systemu GNU 1236 „Linuksem” jest po prostu błędny. Chciałbym was prosić o 1237 odrobinę wysiłku i nazywanie tego systemu GNU/Linuksem, aby pomóc 1238 nam w ten sposób uzyskać należne uznanie.</p> 1239 1240 <p><strong>PYTANIE</strong>: Potrzebujecie maskotki! Załatwcie sobie wypchane 1241 zwierzątko! <span>[śmiech]</span></p> 1242 1243 <p><strong>STALLMAN</strong>: Już mamy.</p> 1244 1245 <p><strong>PYTANIE</strong>: Macie?</p> 1246 1247 <p><strong>STALLMAN</strong>: Mamy zwierzątko – 1248 gnu. <span>[śmiech]</span> Nieważne. Więc tak, jeśli rysujecie 1249 pingwina, narysujcie obok gnu. <span>[śmiech]</span> Ale zostawmy 1250 pytania na koniec. Mam jeszcze trochę do powiedzenia.</p> 1251 1252 <p>Dlaczego tak mi na tym zależy? No wiecie, dlaczego uważam, 1253 że warto jest zawracać wam głowę i być może dawać wam, 1254 prawdopodobnie obniżać waszą opinię o mnie, <span>[śmiech]</span> podnosząc 1255 kwestię uznania zasług? Ponieważ niektórzy ludzie, gdy to robię, 1256 niektórzy ludzie myślą, że to dlatego, że chcę nakarmić swoje ego, 1257 tak? Oczywiście nie mówię – nie proszę, żebyście nazywali go 1258 „Stallmanix”, prawda? <span>[śmiech] [aplauz]</span></p> 1259 1260 <p>Proszę, żebyście nazywali go GNU, bo chcę, żeby uznane zostały zasługi 1261 Projektu GNU. Mam konkretny powód, który sam w sobie jest dużo 1262 ważniejszy niż uznanie czyichkolwiek zasług. Bo jeśli obecnie 1263 przyjrzycie się naszej społeczności, to większość ludzi, którzy o niej mówią 1264 albo piszą, nigdy nie wspominają GNU, nigdy nawet nie wspominają celów 1265 związanych z wolnością – tych politycznych 1266 i społecznych ideałów. Bo miejsce, z którego się wywodzą to 1267 GNU.</p> 1268 1269 <p>Ideały związane z Linuksem – filozofia jest bardzo 1270 odmienna. To jest w zasadzie apolityczna filozofia Linusa 1271 Torvaldsa. Więc gdy ludzie są przekonani, że cały system to Linux, 1272 zazwyczaj myślą: „Aha, więc to wszystko musiało zostać 1273 zapoczątkowane przez Linusa Torvaldsa. To jego filozofii powinniśmy się 1274 dokładniej przyjrzeć”. A gdy słyszą o filozofii GNU, to myślą: 1275 „Matko, to takie idealistyczne, musi być strasznie 1276 niepraktyczne. Jestem użytkownikiem Linuksa, a nie 1277 GNU”. <span>[śmiech]</span></p> 1278 1279 <p>Co za ironia! Gdyby tylko wiedzieli! Gdyby wiedzieli, że system, 1280 który lubią – a czasami nawet kochają i szaleją 1281 na jego punkcie – to nasza idealistyczna, polityczna 1282 filozofia w zmaterializowanej postaci.</p> 1283 1284 <p>Nadal nie musieliby się z nami zgadzać. Ale przynajmniej mieliby 1285 powód, aby traktować to poważnie, aby dokładnie się nad tym 1286 zastanowić, aby dać temu szansę. Zobaczyliby jak to się ma do ich 1287 życia. Wiecie, gdyby zdali sobie sprawę, że: „Korzystam z systemu 1288 GNU. Oto filozofia GNU. Dzięki <em>tej</em> filozofii system, który tak 1289 lubię, istnieje”, to przynajmniej traktowaliby ją z dużo większą 1290 otwartością umysłu. Nie znaczy to, że wszyscy się będą zgadzać. Ludzie 1291 myślą różne rzeczy. To jest w porządku. No wiecie, ludzie powinni sami 1292 wyrobić sobie poglądy. Ale chcę, aby ta filozofia skorzystała 1293 na uznaniu jej zasług wobec rezultatów, jakie osiągnęła.</p> 1294 1295 <p>Jeśli przyjrzycie się naszej społeczności, to zobaczycie, że prawie 1296 wszędzie instytucje nazywają ten system Linuksem. No wiecie, dziennikarze 1297 nazywają go głównie Linuksem. To niewłaściwe, ale tak robią. Mówią tak 1298 przeważnie firmy, które go rozpowszechniają. Aha, i większość tych 1299 dziennikarzy, gdy piszą artykuły, zazwyczaj nie patrzy na to 1300 z punktu widzenia polityki lub społeczeństwa. Zazwyczaj rozważają 1301 to jako kwestię czysto biznesową, chodzi im mniej więcej o to, które firmy 1302 odniosą sukces, co jest dosyć mało ważne dla społeczeństwa. A gdy 1303 popatrzycie na firmy, które rozpowszechniają system GNU/Linux wśród 1304 ludzi, to większość nazywa go Linuksem. I <em>wszyscy</em> dodają 1305 do niego niewolne oprogramowanie.</p> 1306 1307 <p>GNU GPL mówi, że jeśli weźmiecie kod i trochę kodu z programu 1308 objętego przez GPL, i dodacie jeszcze trochę kodu, aby zrobić 1309 większy program, to cały ten program musi zostać wydany 1310 na GPL. Ale moglibyście dołożyć osobno inne programy na tym 1311 samym dysku (jakimkolwiek, dysku twardym lub CD) i mogą one mieć 1312 inne licencje. Uważa się to za zwykłą agregację i w gruncie rzeczy 1313 rozpowszechnianie dwóch programów jednocześnie nie jest czymś, wobec czego 1314 mamy cokolwiek do powiedzenia. Więc, w rzeczywistości, to nie jest 1315 prawda – czasami żałuję, że tak nie jest – 1316 że jeśli jakaś firma wykorzysta program objęty przez GPL w swoim 1317 produkcie, to cały produkt musi być wolnym oprogramowaniem. To nie 1318 ma – nie idzie aż tak daleko – takiego zasięgu. To 1319 cały program. Jeśli są dwa programy, które komunikują się ze sobą 1320 na pewną odległość – na przykład przez wysyłanie 1321 do siebie komunikatów – to ogólnie rzecz biorąc są 1322 pod względem prawnym rozdzielne. Więc te firmy, dodając 1323 do systemu niewolne oprogramowanie, dają użytkownikom, filozoficznie 1324 i politycznie, bardzo zły sygnał. Mówią oni użytkownikom: 1325 „Używanie niewolnego oprogramowania jest w porządku. Nawet je 1326 tutaj dodajemy jako bonus”.</p> 1327 1328 <p>Jeśli popatrzycie na magazyny o korzystaniu z GNU/Linuksa, to 1329 większość z nich ma tytuł typu „Linux coś-tam 1330 coś-tam”. Więc zazwyczaj nazywają system Linuksem. I są 1331 wypełnione reklamami niewolnego oprogramowania, które można uruchamiać 1332 w GNU/Linuksie. Te reklamy mają wspólne przesłanie. Mówią: 1333 „Niewolne oprogramowanie jest dla was dobre. Jest tak dobre, 1334 że może nawet za nie 1335 <em>zapłacicie</em>”. <span>[śmiech]</span></p> 1336 1337 <p>I nazywają te rzeczy „pakietami o zwiększonej wartości” 1338 [<em>ang. value-added packages</em>], co mówi coś o ich wartościach 1339 [<em>ang. values</em>]. Mówią: „Ceńcie [<em>ang. value</em>] 1340 praktyczną wygodę, a nie wolność”. A ja nie zgadzam się 1341 z tymi wartościami, więc je nazywam „pakietami o 1342 zmniejszonej wolności” [<em>ang. freedom-subtracted 1343 packages</em>]. <span>[śmiech]</span> Bo jeśli zainstalujecie sobie 1344 wolny system operacyjny, to od tego momentu żyjecie w wolnym 1345 świecie. Korzystacie z wolności, na którą pracowaliśmy dla was 1346 przez wiele lat. Takie pakiety dają wam okazję do zakucia się 1347 w łańcuchy.</p> 1348 1349 <p>A jeśli popatrzycie na targi branżowe – dotyczące 1350 korzystania, poświęcone korzystaniu z GNU/Linuksa, wszystkie one 1351 nazywają się targami „linuksowymi”. I są wypełnione 1352 stoiskami promującymi niewolne oprogramowanie, co w swej istocie 1353 przypieczętowuje akceptację niewolnych programów. Więc niemalże 1354 z którejkolwiek strony nie spojrzy się na naszą społeczność, 1355 instytucje podpisują się pod niewolnym oprogramowaniem, całkowicie 1356 negując ideę wolności, dla której zostało stworzone GNU. I jedyny 1357 moment, w którym ludzie mają szansę zetknąć się z ideą wolności, 1358 to w nawiązaniu do GNU i do wolnego oprogramowania, terminu 1359 „wolne oprogramowanie”. Dlatego proszę was: nazywajcie ten 1360 system GNU/Linux. Zwracajcie uwagę ludzi na to, skąd wziął się ten 1361 system i dlaczego.</p> 1362 1363 <p>Oczywiście, korzystając jedynie z nazwy nie będziecie wyjaśniać 1364 historii. Możecie wstukiwać dodatkowe cztery znaki i pisać GNU/Linux; 1365 możecie wymawiać dwie dodatkowe sylaby. Ale GNU/Linux ma mniej sylab 1366 niż Windows 2000. <span>[śmiech]</span> Jednak nie mówicie im wiele, 1367 ale przygotowujecie ich, więc jak usłyszą o GNU i o co 1368 w tym wszystkim chodzi, to zobaczą, jakie to ma znaczenie dla nich 1369 i ich życia. A to ma pośrednio wielkie 1370 znaczenie. Więc proszę, pomóżcie nam.</p> 1371 1372 <p>Zauważcie, że Microsoft nazwał GPL „licencją open 1373 source”. Oni nie chcą, aby ludzie myśleli, że w tej sprawie 1374 chodzi o wolność. Zobaczcie, że zachęcają ludzi, aby myśleli 1375 w wąski sposób, jak konsumenci, oczywiście żeby nawet jako konsumenci 1376 myśleli niezbyt racjonalnie, jeśli mają wybrać produkty 1377 Microsoftu. Ale nie chcą, by ludzie myśleli jak obywatele 1378 lub mężowie stanu. To im nie sprzyja. A przynajmniej ich obecnemu 1379 modelowi biznesowemu.</p> 1380 1381 <p>W jaki sposób wolne oprogramowanie… cóż, mogę wam opowiedzieć 1382 jak wolne oprogramowanie ma się do naszego społeczeństwa. Drugorzędny 1383 temat, który może niektórych z was zainteresować, to jak wolne 1384 oprogramowanie ma się do biznesu. Tak naprawdę to wolne oprogramowanie 1385 jest dla biznesu <em>niezwykle</em> użyteczne. W końcu większość firm 1386 w rozwiniętych krajach korzysta z oprogramowania. Tylko ułamek 1387 z nich tworzy oprogramowanie.</p> 1388 1389 <p>Wolne oprogramowanie ma ogromne zalety dla każdej firmy, która korzysta 1390 z programów, bo oznacza, że to wy kontrolujecie 1391 sytuację. Zasadniczo wolne oprogramowanie oznacza, że użytkownicy 1392 kontrolują działanie programu. Indywidualnie, jeśli im na tym 1393 wystarczająco zależy, lub kolektywnie, jeśli im na tym 1394 wystarczająco zależy. Każdy, komu dostatecznie zależy, może wywrzeć jakiś 1395 wpływ. Komu wszystko jedno, ten nie wybiera. Wtedy korzysta z tego, co 1396 preferują inni. Ale jeśli wam zależy, to macie coś 1397 do powiedzenia. W przypadku oprogramowania objętego restrykcyjnymi 1398 licencjami w gruncie rzeczy nie macie nic do gadania.</p> 1399 1400 <p>W przypadku wolnego oprogramowania możecie zmieniać cokolwiek 1401 chcecie. I nie ma znaczenia, że w waszej firmie nie ma żadnych 1402 programistów; to nic. Wiecie, gdybyście chcieli przesunąć parę ścian 1403 w swoim budynku, to nie musicie być do tego firmą stolarską 1404 [<em>w USA ściany są zazwyczaj drewniano-gipsowe</em>]. Wystarczy, 1405 że będziecie mogli znaleźć stolarza i powiedzieć: „Ile 1406 za wykonanie tej roboty?” A jeśli chcecie zmienić używane 1407 przez was oprogramowanie, nie musicie być firmą programistyczną. Musicie 1408 tylko iść do firmy programistycznej i powiedzieć: „Ile 1409 za implementację tych funkcji? I kiedy będzie to 1410 gotowe?”. A jeśli oni tego nie zrobią, możecie iść i znaleźć 1411 kogoś innego.</p> 1412 1413 <p>Oznacza to wolny rynek usług wsparcia. Tak więc każda firma, której 1414 zależy na wsparciu znajdzie w wolnym oprogramowaniu ogromne 1415 zalety. W przypadku programów objętych restrykcyjnymi licencjami 1416 wsparcie jest objęte monopolem, bo tylko jedna firma posiada kod 1417 źródłowy, a może ma go kilka firm, które zapłaciły za to 1418 gigantyczne sumy pieniędzy, jeśli brały udział w programie dzielenia 1419 kodu Microsoftu, ale jest ich tylko kilka. Tak więc nie ma dla was 1420 wielu możliwych źródeł wsparcia. A to oznacza, że jeśli nie 1421 jesteście prawdziwym gigantem, to oni się wami nie interesują. Wasza firma 1422 nie jest dla nich wystarczająco ważna, aby zależało im 1423 na zatrzymaniu was przy sobie lub na tym, co się zdarzy. Jak już 1424 będziecie używać ich programu, to będą przekonani, że jesteście 1425 zmuszeni kupować wsparcie u nich, bo przesiadka na inny 1426 program to masa pracy. I kończy się na tym, że płacicie 1427 za przywilej zgłaszania usterek. <span>[śmiech]</span> A jak już 1428 zapłacicie, powiedzą wam: „No tak, odnotowaliśmy wasze zgłoszenie 1429 błędu. Za kilka miesięcy możecie sobie kupić upgrade i zobaczyć, 1430 czy go naprawiliśmy”. <span>[śmiech]</span></p> 1431 1432 <p>Firmom sprzedającym wsparcie dla wolnego oprogramowania coś takiego nie 1433 ujdzie na sucho. Muszą starać się, aby klienci byli 1434 zadowoleni. Oczywiście dużo dobrego wsparcia możecie dostać 1435 za darmo. Ogłaszacie swój problem w Internecie. Odpowiedź możecie 1436 dostać następnego dnia. Ale nie ma na to oczywiście 1437 gwarancji. Jeśli chcecie mieć pewność, to lepiej podpiszcie umowę 1438 z jakąś firmą i jej zapłaćcie. I to jest, oczywiście, jeden 1439 ze sposobów działania biznesu opartego na wolnym oprogramowaniu.</p> 1440 1441 <p>Kolejna zaleta wolnego oprogramowania dla firm korzystających 1442 z programów komputerowych to bezpieczeństwo i prywatność. To 1443 odnosi się również do pojedynczych osób, ale mówię o tym 1444 w kontekście firm. Wiecie, gdy program jest objęty restrykcyjną 1445 licencją, to nawet nie wiadomo, co tak naprawdę robi.</p> 1446 1447 <p>Może mieć umyślnie dodane funkcje, które by się wam nie spodobały, 1448 jeślibyście o nich wiedzieli, np. może mieć tylne wejście [ang. backdoor] 1449 pozwalające autorowi wejść na waszą maszynę. Może szpiegować, co 1450 robicie i wysyłać informacje z powrotem. To nie jest nic 1451 niezwykłego. Niektóre programy Microsoftu to robiły. Ale to nie dotyczy 1452 tylko Microsoftu. Są inne objęte restrykcyjnymi licencjami programy, które 1453 szpiegują swoich użytkowników. I nawet nie można tego 1454 stwierdzić. A nawet zakładając, że autor jest całkowicie uczciwy, 1455 każdy programista popełnia błędy. Mogą pojawić się błędy mające wpływ 1456 na wasze bezpieczeństwo, które nie są niczyją winą. Ale chodzi o 1457 to, że jeśli nie jest to wolne oprogramowanie, to nie możecie ich 1458 znaleźć. I nie możecie ich naprawić.</p> 1459 1460 <p>Nikt nie ma czasu na sprawdzanie źródeł każdego programu, którego 1461 używa. Nie będziecie tego robić. Ale w przypadku wolnego oprogramowania 1462 istnieje duża społeczność i są w niej ludzie, którzy wszystko 1463 sprawdzają. I korzystacie na ich sprawdzaniu, bo jeśli jest 1464 jakiś przypadkowy błąd — zawsze jakieś są od czasu do czasu 1465 w każdym programie – to mogą go znaleźć 1466 i naprawić. Poza tym ludzie znacznie mniej chętnie dokładają konia 1467 trojańskiego lub funkcję szpiegującą, jeśli obawiają się, że ktoś 1468 może ich złapać. Autorzy oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami 1469 uważają, że nikt ich nie złapie. Ujdzie im to 1470 na sucho. Ale autor wolnego oprogramowania musi zdawać sobie 1471 sprawę, że ludzie będą na to patrzeć i to 1472 zauważą. Więc w naszej społeczności nie uważamy, że może nam ujść 1473 na sucho wciskanie ludziom funkcji, która by im się nie 1474 spodobała. Wiemy, że jeśli użytkownikom się nie będzie podobała, to 1475 zrobią zmodyfikowaną wersję, która nie będzie jej zawierać. A potem 1476 zaczną wszyscy jej używać.</p> 1477 1478 <p>Tak naprawdę to wszyscy jesteśmy na tyle rozsądni, potrafimy sięgnąć 1479 wyobraźnią na tyle daleko naprzód, że najpewniej nie dodamy tej 1480 funkcji. Przecież piszecie wolny program; chcecie, żeby ludziom podobała się 1481 wasza wersja; nie chcecie wstawić do niej czegoś, czego wiele ludzi 1482 będzie nienawidzić i przez co popularna stanie się inna zmodyfikowana 1483 wersja zamiast waszej. Więc dochodzicie do wniosku, że w 1484 świecie wolnego oprogramowania użytkownik jest królem świata. W świecie 1485 oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami użytkownik <em>nie</em> 1486 jest królem. Bo jesteście tylko klientem. Nie macie nic 1487 do powiedzenia w kwestii programów, których używacie.</p> 1488 1489 <p>Pod tym względem wolne oprogramowanie to nowy mechanizm 1490 demokratyczny. Profesor Lessig, pracujący obecnie w Stanford, zauważył, 1491 że kod funkcjonuje jak rodzaj prawa. Ktokolwiek napisał kod, którego 1492 prawie wszyscy używają do wszelkich celów, napisał prawa, które kierują 1493 ich życiem. W przypadku wolnego oprogramowania prawa te są pisane 1494 w sposób demokratyczny. Nie chodzi tu o klasyczną formę 1495 demokracji – nie mamy wielkich wyborów, na których mówimy: 1496 „Zagłosujmy wszyscy jak ma być zaimplementowana ta 1497 funkcja”. <span>[śmiech]</span> Zamiast tego w zasadzie mówimy, 1498 że ci z was, którzy chcą pracować nad zaimplementowaniem tej 1499 funkcji w ten sposób, mogą to robić. A jeśli chcecie pracować 1500 nad zaimplementowaniem w inny sposób, możecie to 1501 robić. I wiecie co, w taki czy inny sposób zostaje ona 1502 zaimplementowana. I jeśli wielu ludzi chce, żeby było to zrobione 1503 w jakiś sposób, to tak właśnie zostanie zrobione. I tak, każdy 1504 bierze udział w tej społecznej decyzji po prostu podejmując kroki 1505 w kierunku, który mu odpowiada.</p> 1506 1507 <p>Osobiście macie wolność do zrobienia tylu kroków, ile chcecie. Firmy 1508 mogą zrobić tyle kroków, ile wyda im się użyteczne. A po dodaniu tego 1509 wszystkiego wychodzi kierunek, w którym podążać będzie oprogramowanie.</p> 1510 1511 <p>Często bardzo użyteczna jest możliwość wyjęcia kawałków z istniejącego 1512 programu, prawdopodobnie zazwyczaj dużych kawałków, a później napisania 1513 jakiejś ilości kodu samemu i zrobienia programu, który robi dokładnie 1514 to, co wam jest potrzebne, i którego napisanie od zera wymagałoby 1515 od was harowania jak wół, gdybyście nie mogli skonsumować dużych 1516 kawałków jakiegoś istniejącego pakietu wolnego oprogramowania.</p> 1517 1518 <p>Kolejna rzecz, która wynika z tego, że użytkownik jest królem, to 1519 że zazwyczaj jesteśmy bardzo dobrzy jeśli chodzi o zgodność 1520 i standaryzację. Dlaczego? Bo użytkownicy to lubią. Użytkownicy 1521 prawdopodobnie odrzucą program, który zawiera w sobie nieuzasadnione 1522 niezgodności. Czasami pojawia się jakaś grupa użytkowników, która potrzebuje 1523 właśnie jakiejś konkretnej niezgodności i wtedy ją dostaną. To jest 1524 OK. Ale gdy użytkownicy chcą zgodności ze standardem, to my, autorzy, 1525 musimy się temu podporządkować i zdajemy sobie z tego 1526 sprawę. I tak robimy. Dla kontrastu, gdy popatrzycie na autorów 1527 oprogramowania objętego restrykcyjnymi licencjami, to często widzą oni 1528 korzyści w umyślnym <em>ignorowaniu</em> standardów i to nie 1529 dlatego, że sądzą, że w ten sposób dają użytkownikowi coś 1530 lepszego, ale raczej dlatego, że w ten sposób coś mu narzucają, 1531 zamykają go. Zmieniają nawet formaty plików, tylko po to, 1532 aby zmusić ludzi do kupienia najnowszej wersji.</p> 1533 1534 <p>Archiwiści mają teraz problem, bo plików zapisanych na komputerach 1535 10 lat temu nie da się otworzyć; zostały zapisane przy użyciu objętego 1536 restrykcyjną licencją oprogramowania, które od tamtego czasu 1537 przepadło. Gdyby zostały zapisane przy użyciu wolnego oprogramowania, to 1538 można by je odnowić i uruchomić. A te rzeczy nie zostałyby, te 1539 archiwa nie zostałyby stracone, nie byłyby niedostępne. Narzekano nawet 1540 na to ostatnio w radiu publicznym i wymieniano wolne 1541 oprogramowanie jako rozwiązanie problemu. Tak więc w rezultacie, 1542 korzystając z niewolnego programu do przechowywania waszych 1543 danych, owijacie sobie wokół szyi pętlę.</p> 1544 1545 <p>Powiedziałem więc jakie znaczenie wolne oprogramowanie ma dla 1546 większości firm. Ale jakie ma znaczenie dla konkretnego wąskiego 1547 obszaru, jakim jest przemysł programistyczny? Odpowiedź brzmi: prawie 1548 żadne. A to dlatego, że 90% tego przemysłu, z tego co mi 1549 mówiono, to rozwój oprogramowania na zamówienie, które nigdy nie będzie 1550 wydane. W przypadku takiego oprogramowania kwestia, lub etyczna 1551 kwestia, „objęte restrykcyjną licencją czy wolne” nie ma 1552 znaczenia. Pytanie brzmi: czy wy, użytkownicy, macie wolność 1553 do zmieniania i ponownego rozpowszechniania tego oprogramowania? 1554 Jeśli jest tylko jeden użytkownik i to on posiada prawa, to nie ma 1555 problemu. Ten użytkownik <em>ma</em> wolność do robienia wszystkich 1556 tych rzeczy. Więc w rezultacie każdy program napisany 1557 na <em>indywidualne zamówienie</em> przez jakąś firmę 1558 na wewnętrzny użytek to wolne oprogramowanie, jeśli tylko mają 1559 wystarczająco oleju w głowie, żeby domagać się kodu źródłowego 1560 i wszystkich praw.</p> 1561 1562 <p>Kwestia ta nie ma tak naprawdę znaczenia również w przypadku 1563 oprogramowania, które działa w zegarkach, mikrofalówkach 1564 lub samochodowych systemach zapłonu. Bo tutaj nie ściągacie 1565 oprogramowania, żeby je zainstalować. Z punktu widzenia użytkownika to 1566 nie jest prawdziwy komputer. Więc nie rozbudza to tych kwestii 1567 w wystarczająco dużym stopniu, żeby stały się etycznie 1568 ważne. Więc ogólnie rzecz biorąc przemysł programistyczny sobie 1569 poradzi, tak jak robił to dotychczas. Interesujące jest to, że skoro 1570 tak wielka część dostępnej pracy należy do tej kategorii, to nawet 1571 jeśli nie byłoby możliwości zakładania firm zajmujących się wolnym 1572 oprogramowaniem, to jego autorzy mogliby znaleźć sobie pracę przy pisaniu 1573 programów na indywidualne zamówienie. <span>[śmiech]</span> Jest tego 1574 tak wiele; stosunek jest tak duży.</p> 1575 1576 <p>Ale złożyło się tak, że istnieje biznes oparty na wolnym 1577 oprogramowaniu. Są firmy zajmujące się wolnym oprogramowaniem, a na 1578 mojej konferencji prasowej pojawią się ludzie z kilku 1579 z nich. Oczywiście, istnieją też firmy, które <em>nie</em> są firmami 1580 opierającymi działalność na wolnym oprogramowaniu, ale tworzą 1581 i wydają użyteczne programy tego typu, a produkowane przez nich 1582 wolne oprogramowanie ma duże znaczenie.</p> 1583 1584 <p>Jak działają firmy zajmujące się wolnym oprogramowaniem? Cóż, niektóre 1585 z nich sprzedają kopie. Wiecie, każdy może kopiować to do woli, 1586 ale im i tak udaje się sprzedawać tysiące kopii 1587 na miesiąc. Inni sprzedają wsparcie i różne usługi. Osobiście 1588 w drugiej połowie lat 80. sprzedawałem usługi wsparcia. Mówiłem: 1589 „Za 200$ za godzinę zmienię wszystko, co tylko chcecie, 1590 w oprogramowaniu GNU, które napisałem”. Tak, to była słona 1591 stawka, ale jeśli był to program, którego byłem autorem, to ludzie 1592 oceniali, że uda mi się skończyć pracę w dużo krótszym 1593 czasie. <span>[śmiech]</span> I tak zarabiałem na życie. Tak 1594 naprawdę to zarabiałem więcej niż kiedykolwiek wcześniej. Prowadziłem także 1595 zajęcia. I robiłem to do roku 1990, kiedy otrzymałem dużą nagrodę 1596 i nie musiałem tego więcej robić.</p> 1597 1598 <p>Ale w 1990 powstała pierwsza korporacja opierająca działalność 1599 na wolnym oprogramowaniu, Cygnus Support. A ich działalność to 1600 było w gruncie rzeczy to samo, co ja robiłem. Z całą pewnością 1601 mógłbym dla nich pracować, gdyby była taka potrzeba. Ponieważ takiej 1602 potrzeby nie było, to stwierdziłem, że dobrze będzie dla ruchu, gdy 1603 pozostanę niezależny od jakiejś konkretnej firmy. W ten sposób 1604 mogłem mówić dobre i złe rzeczy o różnych firmach programistycznych 1605 zajmujących się wolnym i niewolnym oprogramowaniem bez żadnego 1606 konfliktu interesów. Wydawało mi się, że lepiej się przysłużę 1607 ruchowi. Ale gdybym potrzebował pracy u nich, żeby się utrzymać, 1608 to oczywiście bym dla nich pracował. To etyczny rodzaj pracy. Nie byłoby 1609 powodu, żebym musiał się wstydzić pracy u nich. Ta firma zaczęła 1610 przynosić zyski w pierwszym roku działalności. Została założona 1611 z bardzo małym kapitałem początkowym składającym się wyłącznie 1612 z pieniędzy jej trzech założycieli. I rozwijała się każdego roku 1613 i przynosiła zyski każdego roku, aż stali się pazerni i zaczęli 1614 szukać zewnętrznych inwestorów, a potem wszystko 1615 zepsuli. Ale sukces trwał kilka lat, zanim stali się pazerni.</p> 1616 1617 <p>To służy za przykład jednej z ekscytujących rzeczy dotyczących 1618 wolnego oprogramowania. Wolne oprogramowanie pokazuje, że nie musicie 1619 zbierać kapitału, żeby tworzyć wolne oprogramowanie. To znaczy, to się 1620 przydaje; to <em>może</em> pomóc. No wiecie, jak zbierzecie kapitał, to 1621 możecie zatrudnić paru ludzi i kazać im napisać trochę 1622 oprogramowania. Ale wiele można zdziałać z niewielką liczbą 1623 osób. Tak naprawdę to olbrzymia wydajność procesu tworzenia wolnego 1624 oprogramowania jest jednym z powodów, dla których ważne jest, 1625 aby świat przesiadł się na wolne oprogramowanie. I zadaje to 1626 także kłam temu, co Microsoft twierdzi mówiąc, że GPL jest zła, 1627 bo z jej powodu trudniej jest im zbierać kapitał na rozwój 1628 niewolnego oprogramowania i brać nasze programy, i wstawiać nasz 1629 kod do swoich programów, którymi się z nami nie podzielą. Ogólnie 1630 rzecz biorąc nie potrzeba nam, żeby w ten sposób zbierali 1631 kapitał. I tak wykonamy potrzebną pracę. Wykonujemy ją.</p> 1632 1633 <p>Kiedyś ludzie mówili, że nigdy nie uda nam się stworzyć kompletnego 1634 wolnego systemu operacyjnego. Nie dość, że stworzyliśmy system, to 1635 zrobiliśmy jeszcze dużo więcej. Powiedziałbym, że jesteśmy o rząd 1636 wielkości od stworzenia całego potrzebnego światu oprogramowania 1637 ogólnego przeznaczenia. I to w świecie, w którym 90% 1638 użytkowników nie korzysta jeszcze z naszego 1639 oprogramowania. W świecie, w którym, chociaż w niektórych 1640 branżach biznesu, no wiecie, więcej niż połowa wszystkich serwerów 1641 sieciowych na świecie działa pod GNU/Linuksem i używa Apache 1642 jako serwera sieciowego.</p> 1643 1644 <p><strong>PYTANIE</strong>: <span>[niewyraźne]</span> … Co 1645 powiedziałeś, Linux?</p> 1646 1647 <p><strong>STALLMAN</strong>: I said GNU/Linux.</p> 1648 1649 <p><strong>QUESTION</strong>: Tak?</p> 1650 1651 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, gdy mówię o jądrze, to nazywam je Linux. No 1652 wiesz, taka jest jego nazwa. Jądro zostało napisane przez Linusa Torvaldsa 1653 i powinniśmy je nazywać tylko tak, jak on chciał, z szacunku 1654 do autora.</p> 1655 1656 <p>Tak czy inaczej, ogólnie w biznesie większość użytkowników go nie 1657 używa. Większość domowych użytkowników nie korzysta jeszcze z naszego 1658 systemu. Więc gdy zaczną to robić, to powinniśmy automatycznie zyskać 1659 10 razy więcej ochotników i 10 razy więcej klientów dla firm 1660 zajmujących się wolnym oprogramowaniem, które powstaną. I to nam 1661 pozwoli na pokonanie tego rzędu wielkości. Więc obecnie jestem 1662 całkiem pewny, że <em>może</em> nam się udać.</p> 1663 1664 <p>I to jest ważne, bo Microsoft chce, żebyśmy czuli się 1665 zdesperowani. Mówią: „Jedyny sposób, żebyście mieli działające 1666 oprogramowanie, żebyście mieli innowacje, to przekazanie nam władzy. Dajcie 1667 nam się zdominować. Dajcie nam kontrolę nad tym, co robicie ze swoim 1668 oprogramowaniem, żebyśmy mogli wycisnąć z was górę pieniędzy 1669 i użyć jej niewielkiej części do rozwoju programów, a resztę 1670 zatrzymać jako zysk”.</p> 1671 1672 <p>Cóż, nie powinniście się nigdy czuć tak zdesperowani. Nigdy nie powinniście 1673 się czuć na tyle zdesperowani, aby oddać swoją wolność. To bardzo 1674 niebezpieczne.</p> 1675 1676 <p>Kolejna rzecz, którą Microsoft, cóż, nie tylko Microsoft, ludzie, którzy nie 1677 popierają wolnego oprogramowania ogólnie przyjmują system wartości, 1678 w którym jedyna licząca się rzecz to krótkoterminowe praktyczne 1679 korzyści: Ile pieniędzy zarobię w tym roku? Co mogę zrobić dzisiaj? 1680 Krótkoterminowe i wąskie myślenie. Ich założenie jest takie, 1681 że niedorzecznie jest myśleć, iż ktokolwiek mógłby poświęcać się dla 1682 wolności.</p> 1683 1684 <p>Wczoraj wielu ludzi przemawiało na temat Amerykanów, którzy poświęcali 1685 się dla wolności swoich rodaków. Niektórzy z nich poświęcali bardzo 1686 wiele. Poświęcali nawet swoje życie za takie wolności, o których 1687 wszyscy w naszym kraju przynajmniej słyszeli. (Przynajmniej 1688 w niektórych przypadkach; wydaje mi się, że powinniśmy zignorować 1689 wojnę w Wietnamie).</p> 1690 1691 <p><span>[Dzień wcześniej w USA miał miejsce Memorial Day, dzień, 1692 w którym oddawana jest cześć bohaterom wojennym. – 1693 przyp. red.]</span></p> 1694 1695 <p>Ale na szczęście utrzymanie naszej wolności korzystania 1696 z oprogramowania nie wymaga wielkich poświęceń. Malutkie, niewielkie 1697 poświęcenia wystarczą, na przykład nauczenie się interfejsu linii 1698 poleceń, jeśli nie mamy jeszcze interfejsu graficznego. Na przykład 1699 robienie czegoś w ten sposób, bo nie mamy jeszcze wolnego pakietu 1700 umożliwiającego zrobienie tego inaczej. Na przykład przekazanie trochę 1701 pieniędzy firmie, która ma zamiar napisać jakiś pakiet wolnego 1702 oprogramowania, żebyście mogli go za kilka lat używać. Różne małe 1703 poświęcenia, które wszyscy możemy ponieść. A na dłuższą metę nawet 1704 na tym skorzystamy. No wiecie, to tak naprawdę bardziej inwestycja niż 1705 poświęcenie. Musimy mieć tylko wystarczająco dalekosiężną perspektywę, 1706 aby dostrzec, że dobre jest dla nas inwestowanie w ulepszanie 1707 społeczeństwa, bez rachowania miedziaków, kto i ile na tej 1708 inwestycji skorzysta.</p> 1709 1710 <p>W zasadzie tutaj skończyłem.</p> 1711 1712 <p>Chciałbym wspomnieć, że istnieje nowe podejście do biznesu 1713 opartego na wolnym oprogramowaniu zaproponowane przez Tony'ego Stanco, 1714 które nazywa „Free Developers„ [<em>Wolni Autorzy</em>] 1715 i które opiera się na pewnej strukturze biznesowej mającej 1716 w końcu wypłacić część zysków każdemu, wszystkim autorom wolnego 1717 programu, którzy dołączyli się do organizacji. W tej chwili 1718 rozważają możliwości załatwienia mi dosyć dużych kontraktów rządowych 1719 na rozwój programów w Indiach, bo będą używać wolnego 1720 oprogramowania jako podstawy, co zapewni im olbrzymie oszczędności.</p> 1721 1722 <p>Więc zdaje się, że teraz powinienem poprosić o pytania.</p> 1723 1724 <p><strong>PYTANIE</strong>: <span>[niewyraźne]</span></p> 1725 1726 <p><strong>STALLMAN</strong>: Czy mógłbyś mówić odrobinę głośniej? 1727 Naprawdę nic nie słyszę.</p> 1728 1729 <p><strong>PYTANIE</strong>: Jak mogłaby firma taka jak Microsoft zawrzeć 1730 kontrakt na wolne oprogramowanie?</p> 1731 1732 <p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, tak naprawdę to Microsoft planuje 1733 przeniesienie dużej części swojej działalności 1734 na usługi. I planują coś podłego i niebezpiecznego, 1735 tzn. przywiązanie usług do programów, jednego do drugiego, 1736 w rodzaj węzła, rozumiecie? Więc aby korzystać z tej usługi, 1737 będziecie musieli używać tego programu Microsoftu, co będzie oznaczało, 1738 że będziecie musieli korzystać z tej usługi w przypadku tego 1739 programu, więc to wszystko jest powiązane. Taki jest ich plan.</p> 1740 1741 <p>Interesujące jest to, że sprzedawanie tych usług nie rodzi etycznej 1742 kwestii „wolne czy niewolne oprogramowanie”. Mogłoby ich 1743 zupełnie zadowalać to, że ich interes polegałby na prowadzeniu 1744 działalności dla firm, które utrzymywałyby się ze sprzedaży tych usług przez 1745 sieć. Jednak plan Microsoftu to użycie ich do zdobycia jeszcze 1746 ściślejszej kontroli, jeszcze większego monopolu na oprogramowanie 1747 i usługi, zostało to ostatnio opisane w artykule w zdaje się, 1748 że „Business Week”. Inni ludzie stwierdzili, że to 1749 zmiana sieci w miasteczko firmowe Microsoftu.</p> 1750 1751 <p>A to jest ważne, ponieważ wiecie, w sprawie antytrustowej sąd 1752 zalecił podział Microsoftu. Ale w pewnym sensie to nie ma rąk 1753 ani nóg – nie dałoby to niczego dobrego – 1754 dzielenie na część operacyjną i część zajmującą się aplikacjami.</p> 1755 1756 <p>Ale po przeczytaniu tego artykułu widzę teraz użyteczną, skuteczną 1757 drogę podziału Microsoftu na część usługową i programistyczną, 1758 przy czym nie mogłyby być ze sobą powiązane, musiałyby się trzymać 1759 na dystans, a część usługowa musiałaby opublikować interfejsy, tak 1760 żeby każdy mógł napisać program kliencki mogący się dogadać z tymi 1761 usługami i, jak przypuszczam, żeby trzeba było płacić za otrzymanie 1762 usługi. Cóż, to jest OK. To zupełnie inna sprawa.</p> 1763 1764 <p>Jeśli Microsoft zostanie podzielony w ten sposób […] usługi 1765 i oprogramowanie, to nie będą mogli używać swojego oprogramowania 1766 do miażdżenia konkurencji usługami Microsoftu. I nie będą mogli 1767 używać swoich usług do miażdżenia konkurencji oprogramowaniem 1768 Microsoftu. I będziemy mogli tworzyć wolne oprogramowanie, a wy 1769 może będziecie go używać do komunikowania się z usługami 1770 Microsoftu, a nam to nie będzie przeszkadzać.</p> 1771 1772 <p>Bo w gruncie rzeczy, pomimo tego, że Microsoft jest firmą 1773 rozwijającą objęte restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie, która 1774 zniewoliła większość ludzi – inni zniewolili mniejszą liczbę 1775 osób, ale nie dlatego, że nie próbowali. <span>[śmiech]</span> 1776 Po prostu nie udało im się zniewolić aż tylu ludzi. Więc problemem 1777 nie jest tylko i wyłącznie Microsoft. Microsoft jest tylko największym 1778 przejawem problemu, który chcemy rozwiązać, czyli faktu, że objęte 1779 restrykcyjnymi licencjami oprogramowanie odbiera użytkownikom wolność 1780 do współpracy i tworzenia etycznego społeczeństwa. Więc nie 1781 powinniśmy się zanadto skupiać na Microsofcie, no wiecie, nawet jeśli 1782 dali mi okazję do przemawiania z tego miejsca. Nie czyni to ich 1783 najważniejszymi. Oni nie są początkiem i końcem wszystkiego.</p> 1784 1785 <p><strong>PYTANIE</strong>: Wcześniej mówiłeś o filozoficznych różnicach 1786 między wolnym oprogramowaniem i oprogramowaniem open source. Co sądzisz 1787 o obecnej tendencji, w której dystrybucje GNU/Linuksa skłaniają się ku 1788 wspieraniu wyłącznie platform Intela? Oraz o tym, że, jak się zdaje, 1789 coraz mniej programistów pisze kod prawidłowo i tworzy oprogramowanie, 1790 które będzie się wszędzie kompilować? I o robieniu programów, które 1791 działają po prostu na systemach Intela?</p> 1792 1793 <p><strong>STALLMAN</strong>: Nie widzę tutaj etycznego problemu. Chociaż 1794 w rzeczywistości firmy produkujące komputery czasami portują 1795 na nie GNU/Linuksa. Jak widać HP ostatnio to zrobiło. Nie chcieli 1796 płacić za port Windowsa, bo to kosztowałoby zbyt 1797 wiele. Ale doprowadzenie do działania GNU/Linuksa zajęło, o ile 1798 się nie mylę, pięciu inżynierom parę miesięcy. Było to łatwe 1799 do zrobienia.</p> 1800 1801 <p>Oczywiście zachęcam ludzi do korzystania z <code>autoconf</code>a, 1802 który jest pakietem GNU ułatwiającym tworzenie przenośnego 1803 oprogramowania. Zachęcam ich do tego. Albo gdy ktoś naprawi błąd, 1804 który powodował, że nie kompilowało się na innej wersji systemu 1805 i wam go prześle, powinniście to dołączyć. Ale nie widzę tutaj 1806 etycznego problemu.</p> 1807 1808 <p><strong>PYTANIE</strong>: Dwa komentarze. Pierwszy: Ostatnio przemawiałeś 1809 na MIT. Czytałem zapis. Ktoś zapytał o patenty i odpowiedziałeś, 1810 że „patenty to zupełnie inna kwestia. Nie mam na ten temat 1811 nic do powiedzenia”.</p> 1812 1813 <p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Tak naprawdę to mam bardzo dużo 1814 do powiedzenia o patentach, ale to zajmuje 1815 godzinę. <span>[śmiech]</span></p> 1816 1817 <p><strong>PYTANIE</strong>: Chciałem powiedzieć, że według mnie jest 1818 w tym problem. To znaczy istnieje powód, dla którego firmy nazywają 1819 zarówno patenty jak i prawa autorskie własnością trwałą w celu 1820 przeforsowania tej koncepcji, próby użycia siły Państwa do stworzenia 1821 dla siebie monopolu. Więc to, co jest wspólne dla tych rzeczy, to nie 1822 to, że dotyczą podobnych spraw, ale to, że nie chodzi im tak 1823 naprawdę o służbę społeczeństwu, motywacją tych firm jest uzyskanie monopolu 1824 dla swoich prywatnych interesów.</p> 1825 1826 <p><strong>STALLMAN</strong>: Rozumiem. Ale, cóż, chcę odpowiedzieć, 1827 bo nie ma zbyt wiele czasu. Więc chciałbym na to 1828 odpowiedzieć.</p> 1829 1830 <p>Masz rację, to jest to, czego oni chcą. Ale jest jeszcze jeden powód, 1831 dla którego chcą używać terminu „własność 1832 intelektualna”. Bo nie chcą zachęcać ludzi do dokładnego 1833 przemyślenia kwestii prawa autorskiego i kwestii 1834 patentowych. Bo prawo autorskie i prawo patentowe to dwie osobne 1835 rzeczy, a skutki objęcia oprogramowania prawem autorskim 1836 i opatentowania programów są zupełnie inne.</p> 1837 1838 <p>Patenty na oprogramowanie to ograniczanie programistów, zabranianie im 1839 pisania pewnych rodzajów programów, podczas gdy prawo autorskie tego nie 1840 robi. Prawo autorskie pozwala, przynajmniej jeśli sami to napisaliście, 1841 na dystrybucję. Więc jest ogromnie ważne, żeby rozdzielać te 1842 kwestie.</p> 1843 1844 <p>Mają trochę wspólnego na bardzo niskim poziomie, ale cała reszta 1845 jest inna. Więc, proszę, aby zachęcać do jasnego myślenia, 1846 rozważajcie prawo autorskie albo rozważajcie patenty. Ale nie 1847 rozważajcie własności intelektualnej. Nie mam opinii o własności 1848 intelektualnej. Mam opinie na temat prawa autorskiego, patentów 1849 i oprogramowania.</p> 1850 1851 <p><strong>QUESTION</strong>: Wspomniałeś na początku, że język 1852 funkcjonalny, jak przepisy kulinarne, to programy komputerowe. Tworzone jest 1853 coś pośredniego, krzyżówka odrobinę inna niż inne rodzaje języków. To także 1854 problem w przypadku DVD.</p> 1855 1856 <p><strong>STALLMAN</strong>: Te kwestie są częściowo podobne, 1857 ale częściowo inne w przypadku rzeczy nie będących z natury 1858 funkcjonalnymi. Część kwestii zostaje, ale nie wszystkie. Niestety to 1859 kolejne godzinne przemówienie. Nie mam czasu, żeby się w to 1860 wgłębiać. Ale uważam, że wszystkie funkcjonalne dzieła powinny być 1861 wolne w takim samym sensie jak oprogramowanie. No wiecie, podręczniki, 1862 instrukcje, słowniki, przepisy i tak dalej.</p> 1863 1864 <p><strong>PYTANIE</strong>: Właśnie się zastanawiałem nad muzyką dostępną 1865 w sieci. W całej tej sprawie są podobieństwa i różnice.</p> 1866 1867 <p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. Myślę, że minimum wolności, jakie 1868 powinniśmy mieć wobec każdego rodzaju opublikowanych informacji, to wolność 1869 do ich niekomercyjnego rozpowszechniania w niezmienionej 1870 postaci. W przypadku dzieł funkcjonalnych potrzebna nam jest wolność 1871 do komercyjnej dystrybucji zmienionych wersji, bo jest to ogromnie 1872 użyteczne dla społeczeństwa. Dla dzieł niefunkcjonalnych, no wiecie, rzeczy 1873 rozrywkowych lub mających wartość estetyczną, lub wyrażających 1874 czyjeś poglądy, no wiecie, być może nie powinny być modyfikowane. I być 1875 może znaczy to, że jest w porządku, aby całą ich komercyjną 1876 dystrybucję obejmowało prawo autorskie.</p> 1877 1878 <p>Pamiętajcie proszę, że według konstytucji USA celem prawa autorskiego 1879 jest korzyść społeczeństwa. Jest nim modyfikowanie zachowania pewnych 1880 prywatnych podmiotów, aby publikowali więcej książek. Korzyścią 1881 z tego płynącą jest to, że społeczeństwo ma o czym dyskutować 1882 i się uczy. No i wiecie, mamy literaturę. Mamy prace 1883 naukowe. Celem jest zachęcanie do ich tworzenia. Prawa autorskie nie 1884 istnieją dla autorów, a już na pewno nie wydawców. Istnieją dla 1885 czytelników i wszystkich tych, którzy korzystają na wymianie 1886 informacji mającej miejsce, gdy jedni piszą, a drudzy czytają. A z 1887 tym celem się zgadzam.</p> 1888 1889 <p>Ale w dobie sieci komputerowych ta metoda nie jest już dłużej możliwa 1890 do utrzymania, bo wymaga obecnie drakońskich praw naruszających 1891 naszą prywatność i nas terroryzujących. No wiecie, lata 1892 w więzieniu za dzielenie się ze swoim bliźnim. W czasach 1893 prasy drukarskiej tak nie było. Wtedy prawo autorskie było regulacją 1894 branżową. Ograniczało wydawców. Teraz jest ograniczeniem nałożonym przez 1895 wydawców na społeczeństwo. Tak więc relacja władzy zmieniła swój 1896 biegun o 180 stopni, chociaż to wciąż to samo prawo.</p> 1897 1898 <p><strong>PYTANIE</strong>: Więc można mieć to samo — ale jak 1899 w robieniu muzyki z innej muzyki?</p> 1900 1901 <p><strong>STALLMAN</strong>: Racja. To jest ciekawa…</p> 1902 1903 <p><strong>QUESTION</strong>: I unikalne, nowe dzieła, no wiesz, to ciągle 1904 mnóstwo współpracy.</p> 1905 1906 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak jest. I wydaje mi się, że wymaga to 1907 jakiejś koncepcji dozwolonego użytku. Zdecydowanie robienie krótkiego sampla 1908 i wykorzystywanie go w jakimś dziele muzycznym, to oczywiście 1909 powinien być dozwolony użytek. Nawet standardowa koncepcja dozwolonego 1910 użytku to zakłada, jeśli sobie przypomnicie. Nie jestem pewien, 1911 czy zgodzą się z tym sądy, ale powinny. To nie byłaby 1912 rzeczywista zmiana w dotychczasowym systemie.</p> 1913 1914 <p><strong>QUESTION</strong>: Co sądzisz o udostępnianiu publicznych informacji 1915 w zamkniętych formatach?</p> 1916 1917 <p><strong>STALLMAN</strong>: Och, to nie powinno mieć miejsca. To znaczy rząd 1918 nigdy nie powinien wymagać od obywateli wykorzystywania niewolnego 1919 programu w celu dostępu, komunikacji z rządem w jakikolwiek 1920 sposób, w obu kierunkach.</p> 1921 1922 <p><strong>QUESTION</strong>: Jestem użytkownikiem, nazwę go tak teraz, 1923 GNU/Linuksa…</p> 1924 1925 <p><strong>STALLMAN</strong>: Dziękuję. <span>[śmiech]</span></p> 1926 1927 <p><strong>PYTANIE</strong>: …od czterech lat. Jedna rzecz, z którą 1928 miałem problem i która jest bardzo ważna chyba dla nas wszystkich, to 1929 przeglądanie Internetu.</p> 1930 1931 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak.</p> 1932 1933 <p><strong>QUESTION</strong>: Jedna rzecz, która zdecydowanie była 1934 niedogodnością przy używaniu GNU/Linuksa to było przeglądanie Internetu, 1935 bo główne narzędzie, które do tego służy, Netscape…</p> 1936 1937 <p><strong>STALLMAN</strong>: …nie jest wolnym oprogramowaniem.</p> 1938 1939 <p>Pozwólcie, że odpowiem. Chcę przejść do rzeczy, aby był czas 1940 na więcej pytań. Więc, tak. Istnieje wśród ludzi bardzo niedobra 1941 tendencja używania Netscape Navigatora na systemach 1942 GNU/Linux. Właściwie jest on dodawany do wszystkich komercyjnie 1943 wydawanych systemów. Więc jest to ironiczna sytuacja: pracowaliśmy tak 1944 ciężko, aby stworzyć wolny system operacyjny, a teraz, jak 1945 pójdziecie do sklepu, to możecie tam znaleźć wersje 1946 GNU/Linuksa – większość nazywa się Linux – i nie 1947 są one wolne. No dobra, część z nich jest. Ale jest w nich 1948 Netscape Navigator i może inne niewolne programy też. Więc tak 1949 naprawdę ciężko jest znaleźć wolny system, chyba że wiecie, co 1950 robicie. Lub, oczywiście, możecie nie instalować Netscape Navigatora.</p> 1951 1952 <p>Tak naprawdę to od lat istnieją wolne przeglądarki internetowe. Jest 1953 wolna przeglądarka, której kiedyś używałem, nazywająca się Lynx. To jest 1954 wolna niegraficzna przeglądarka internetowa, jest tekstowa. To jest wielka 1955 zaleta, bo nie ogląda się reklam. <span>[śmiech] [aplauz]</span></p> 1956 1957 <p>Tak czy inaczej istnieje wolny graficzny projekt o nazwie Mozilla, 1958 który właśnie dochodzi do stanu używalności. I czasami go używam.</p> 1959 1960 <p><strong>PYTANIE</strong>: Konqueror 2.01 jest bardzo dobry.</p> 1961 1962 <p><strong>STALLMAN</strong>: Aha, OK. Więc oto kolejna wolna graficzna 1963 przeglądarka. Więc wydaje się, że w końcu dochodzimy 1964 do rozwiązania tego problemu.</p> 1965 1966 <p><strong>QUESTION</strong>: Czy możesz mi opowiedzieć o tych 1967 filozoficznych/etycznych podziałach pomiędzy wolnym oprogramowaniem 1968 a open source? Czy sądzisz, że są nie do pogodzenia? 1969 …</p> 1970 1971 <p><span>[Zmiana kasety w trakcie nagrywania. Brakuje końca pytania 1972 i początku odpowiedzi.]</span></p> 1973 1974 <p><strong>STALLMAN</strong>: … do wolności 1975 i etyki. Albo czy po prostu powiecie: „Cóż, mamy 1976 nadzieję, że wasze firmy zdecydują, że bardziej zyskowne jest 1977 pozwolenie nam na robienie tych rzeczy”.</p> 1978 1979 <p>Ale jak mówiłem, w przypadku dużej ilości praktycznej pracy, 1980 polityka pojedynczych osób nie gra tak naprawdę roli. Gdy ktoś oferuje pomoc 1981 projektowi GNU, to nie mówimy: „Musisz się zgadzać z naszą 1982 polityką”. Mówimy, że w pakietach GNU musicie nazywać system 1983 GNU/Linuksem i nazywać je wolnym oprogramowaniem. To, co mówicie, gdy 1984 nie odnosicie się do projektu GNU, to wasza sprawa.</p> 1985 1986 <p><strong>QUESTION</strong>: Firma IBM rozpoczęła kampanię skierowaną 1987 do agencji rządowych, promującą ich wielkie maszyny, wymieniali to, 1988 że korzystają z Linuksa, jako główną zaletę i mówili 1989 „Linux”.</p> 1990 1991 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, oczywiście naprawdę chodzi o systemy 1992 GNU/Linux. <span>[śmiech]</span></p> 1993 1994 <p><strong>PYTANIE</strong>: Tak jest! Więc powiedz to ich szefowi 1995 sprzedaży. On nic nie wie o GNU.</p> 1996 1997 <p><strong>STALLMAN</strong>: Komu mam powiedzieć?</p> 1998 1999 <p><strong>PYTANIE</strong>: Szefowi sprzedaży.</p> 2000 2001 <p><strong>STALLMAN</strong>: A, tak. Problem polega na tym, że oni 2002 już dawno starannie podjęli decyzję, co chcą powiedzieć, aby zyskać 2003 przewagę. A kwestia, co jest trafniejszym lub sprawiedliwszym, 2004 lub prawidłowym sposobem jego określania, nie jest jakąś zasadniczą 2005 sprawą, która obchodziłaby taką firmę. Jakieś małe firmy, tak, tam może być 2006 szef. I jeśli ten szef jest zdeterminowany mieć takie rzeczy 2007 na uwadze, to może podjąć taką decyzję. Ale nie gigantyczna 2008 korporacja. To wstyd, wiecie.</p> 2009 2010 <p>Jest inna ważniejsza i poważniejsza kwestia dotycząca postępowania 2011 IBM. Twierdzą oni, że wkładają miliard dolarów 2012 w „Linuksa”. Ale być może powinienem wziąć 2013 w cudzysłów także „w”, bo część tych pieniędzy idzie 2014 na płacenie ludziom za rozwój wolnego oprogramowania. To naprawdę 2015 jest wkład na rzecz naszej społeczności. Ale reszta idzie 2016 na płacenie ludziom za rozwój oprogramowania objętego 2017 restrykcyjnymi licencjami albo za portowanie takiego oprogramowania 2018 na GNU/Linuksa, a to <em>nie</em> jest wkład na rzecz naszej 2019 społeczności. Ale IBM wkłada to wszystko do jednego worka. Część 2020 z tego wszystkiego to może być reklama, co jest pewnym wkładem, nawet 2021 jeśli trochę nieprawidłowym. Więc jest to skomplikowana sytuacja. Część 2022 z tego, co robią, nam służy, a reszta nie. A część jest 2023 gdzieś po środku. I nie można tego po prostu wrzucić 2024 do jednego worka i krzyczeć: „Wow! Hurra! Miliard dolarów 2025 od IBM”. <span>[śmiech]</span> To zbytnie uproszczenie.</p> 2026 2027 <p><strong>PYTANIE</strong>: Czy możesz coś więcej powiedzieć 2028 na temat pobudek, które doprowadziły do powstania GPL?</p> 2029 2030 <p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, oto – przepraszam, odpowiadam 2031 teraz na jego pytanie. <span>[śmiech]</span></p> 2032 2033 <p><strong>SCHONBERG</strong>: Czy chcesz zarezerwować trochę czasu 2034 na konferencję prasową? Czy kontynuować z tym?</p> 2035 2036 <p><strong>STALLMAN</strong>: Kto tu przyszedł na konferencję prasową? 2037 Niezbyt wielu dziennikarzy. Aha, trzech – OK. Czy nie będzie 2038 problemu jeśli będziemy – jeśli będę przez jeszcze jakieś 10 2039 minut odpowiadał na pytania z sali? OK. Więc będę dalej 2040 odpowiadał na pytania z sali.</p> 2041 2042 <p>Więc jakie były pobudki powstania GNU GPL? Po części chciałem 2043 ochronić wolność społeczności przed zjawiskami, które opisałem 2044 na przykładzie systemu X, i które przydarzyły się także innym 2045 wolnym programom. Tak naprawdę to gdy myślałem o tej kwestii, X jeszcze nie 2046 został wydany. Ale widziałem jak ten problem powstawał przy innych 2047 wolnych programach. Na przykład TeX. Chciałem zadbać o to, by wszyscy 2048 użytkownicy mieli wolność. Zdałem sobie sprawę, że w innym wypadku 2049 mógłbym napisać jakiś program i może używałoby go wielu ludzi, 2050 ale nie mieliby wolności. A jaki to ma sens?</p> 2051 2052 <p>Ale inna sprawa, o której myślałem, to dać społeczności poczucie, 2053 że nie jest wycieraczką, poczucie, że nie jest łupem dla 2054 pierwszego pasożyta, który akurat będzie przechodził obok. Jeśli nie 2055 korzystacie z copyleft, to w gruncie rzeczy mówicie <span>[mówi 2056 potulnym głosem]</span>: „Weźcie mój kod. Zróbcie, co chcecie. Nie 2057 sprzeciwiam się”. Więc każdy może przyjść i powiedzieć 2058 <span>[mówi pewnym siebie głosem]</span>: „Tak, chcę zrobić 2059 z tego niewolną wersję. Po prostu to sobie 2060 wezmę”. Oczywiście potem, zrobią prawdopodobnie jakieś ulepszenia, te 2061 niewolne wersje mogą spodobać się użytkownikom i wyprzeć wersje 2062 wolne. I co wtedy osiągnęliście? Przekazaliście tylko darowiznę 2063 jakiemuś objętemu restrykcyjną licencją projektowi programistycznemu.</p> 2064 2065 <p>A kiedy ludzie widzą, że to się dzieje, gdy ludzie widzą, jak inni 2066 biorą to co zrobiłem i nigdy tego nie oddają, to może być 2067 demoralizujące. I to nie są tylko przypuszczenia. Widziałem to 2068 na własne oczy. To jest część tego, co się stało, gdy zniszczona 2069 została stara społeczność, do której należałem w latach 2070 70. Niektórzy przestali współpracować. I uznaliśmy, że na tym 2071 korzystają. Z pewnością zachowywali się tak, jakby uważali, 2072 że korzystają. I zdaliśmy sobie sprawę, że nie mogą tak 2073 po prostu czerpać z efektów współpracy i nic nie 2074 oddawać. A nic nie mogliśmy z tym zrobić. To było bardzo 2075 deprymujące. My, ci z nas, którym się ta tendencja nie podobała, nawet 2076 o tym dyskutowaliśmy i nie mogliśmy wymyślić nic, co mogłoby położyć 2077 temu kres.</p> 2078 2079 <p>Więc GPL została zaprojektowana, by to powstrzymać. Mówi ona, 2080 że tak, zapraszamy cię do przystąpienia do społeczności 2081 i korzystania z tego kodu. Możesz go wykorzystywać 2082 do wszelkich zadań. Jednak jeśli wypuścisz zmodyfikowaną wersję, 2083 to musisz ją udostępnić naszej społeczności, będąc częścią tej społeczności, 2084 będąc częścią wolnego świata.</p> 2085 2086 <p>Więc w rzeczywistości i tak jest wiele sposobów, na jakie 2087 ludzie mogą korzystać z naszej pracy, a sami nie wnosić żadnego 2088 wkładu, na przykład nie musicie pisać programów. Mnóstwo ludzi korzysta 2089 z GNU/Linuksa i nie pisze żadnego oprogramowania. Nie ma wymogu, 2090 że coś musicie dla nas zrobić. Ale jeśli robicie pewien konkretny 2091 rodzaj rzeczy, to musicie wnieść to jako wkład. Oznacza to, że nasza 2092 społeczność to nie wycieraczka. I myślę, że to dało ludziom siłę 2093 i poczucie, że wszyscy nie będą po nas tak po prostu 2094 deptać. Przeciwstawimy się temu.</p> 2095 2096 <p><strong>PYTANIE</strong>: Tak, moje pytanie brzmi, biorąc pod uwagę 2097 wolne, ale nie objęte przez copyleft oprogramowanie, skoro każdy może 2098 je wziąć i objąć restrykcyjną licencją, to czy nie jest także 2099 możliwe, żeby ktoś je wziął, dodał kilka zmian i wydał całą rzecz 2100 na licencji GPL?</p> 2101 2102 <p><strong>STALLMAN</strong>: Tak, to jest możliwe.</p> 2103 2104 <p><strong>PYTANIE</strong>: Więc to by objęło wszystkie przyszłe kopie 2105 licencją GPL.</p> 2106 2107 <p><strong>STALLMAN</strong>: Od tego odgałęzienia kodu. Ale oto 2108 dlaczego tak nie robimy.</p> 2109 2110 <p><strong>PYTANIE</strong>: Hmm?</p> 2111 2112 <p><strong>STALLMAN</strong>: Oto dlaczego ogólnie tak nie robimy. Pozwólcie, 2113 że wyjaśnię.</p> 2114 2115 <p><strong>PYTANIE</strong>: OK, oczywiście.</p> 2116 2117 <p><strong>STALLMAN</strong>: Moglibyśmy, gdybyśmy chcieli, wziąć system X, 2118 zrobić kopię objętą przez GPL i wprowadzić do niej 2119 zmiany. Ale istnieje dużo większa grupa osób pracująca 2120 nad rozwijaniem X, która <em>nie</em> wydaje go na GPL. Więc, 2121 jeśli byśmy to zrobili, to odgałęzialibyśmy ich kod. A to nie byłoby 2122 miłe traktowanie. A oni <em>są</em> częścią naszej społeczności, wnoszą 2123 do niej wkład.</p> 2124 2125 <p>Po drugie obróciłoby się to przeciwko nam, bo oni wkładają 2126 w X dużo więcej pracy niż my byśmy wkładali. Więc nasza wersja 2127 byłaby gorsza od ich wersji, ludzie by jej nie używali, więc po co 2128 w ogóle się trudzić?</p> 2129 2130 <p><strong>PYTANIE</strong>: Aha.</p> 2131 2132 <p><strong>STALLMAN</strong>: Więc jeśli ktoś napisał jakieś ulepszenia 2133 dla X, to uważam, że powinien współpracować z zespołem 2134 rozwijającym X. Prześlijcie to im i pozwólcie wykorzystać tak, jak będą 2135 chcieli. Bo oni rozwijają bardzo istotny kawałek wolnego 2136 oprogramowania. Współpraca z nimi jest dla nas korzystna.</p> 2137 2138 <p><strong>PYTANIE</strong>: Oprócz – biorąc pod uwagę 2139 konkretnie X, około dwóch lat temu – X Consortium, które było 2140 bardzo zaangażowane w niewolne oprogramowanie open source…</p> 2141 2142 <p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, tak naprawdę to <em>nie było</em> open 2143 source. To nie było także open source. Mogli mówić, że było. Nie 2144 pamiętam, czy tak mówili, czy nie. Ale to nie było open 2145 source. Było objęte ograniczeniami. Nie można było tego komercyjnie 2146 rozpowszechniać, z tego co pamiętam. Albo nie można było 2147 komercyjnie rozpowszechniać zmodyfikowanych wersji, albo coś 2148 takiego. Było jakieś ograniczenie nie do zaakceptowania zarówno przez 2149 ruch wolnego oprogramowania, jak i ruch open source.</p> 2150 2151 <p>I tak, oto na co wystawia was wykorzystywanie licencji niezgodnej 2152 z copyleft. W rzeczywistości X Consortium miało bardzo sztywną 2153 politykę. Mówili: „Jeśli wasz program ma cokolwiek wspólnego 2154 z copyleft, to nie będziemy go rozpowszechniać. Nie umieścimy go 2155 w naszej dystrybucji”.</p> 2156 2157 <p>Więc w ten sposób wielu ludzi zmuszono do zaniechania korzystania 2158 z copyleft. A efektem tego było to, że całe ich 2159 oprogramowanie było później całkowicie bezbronne. Kiedy ci sami ludzie, 2160 którzy wcześniej naciskali autorów, żeby na zbyt wiele pozwalali, potem 2161 ludzie z X mówili później: „OK, teraz możemy nałożyć 2162 ograniczenia”, co nie było z ich strony etycznym postępowaniem.</p> 2163 2164 <p>Ale, biorąc pod uwagę sytuację, czy naprawdę chcielibyśmy 2165 organizować zasoby na utrzymywanie alternatywnej, objętej przez GPL 2166 wersji X? Robienie tego nie miałoby sensu. Jest tyle innych rzeczy, które 2167 musimy zrobić. Zróbmy je zamiast tego. Z autorami X możemy 2168 współpracować.</p> 2169 2170 <p><strong>PYTANIE</strong>: Czy mógłbyś powiedzieć, czy GNU to znak 2171 towarowy? Czy nie byłoby praktyczną rzeczą dodanie do GNU GPL 2172 pozwolenia na wykorzystywanie tego znaku?</p> 2173 2174 <p><strong>STALLMAN</strong>: Właśnie wystąpiliśmy o rejestrację znaku 2175 towarowego GNU. Ale nie miałoby to z tym nic 2176 wspólnego. Wyjaśnienie tego to długa historia.</p> 2177 2178 <p><strong>PYTANIE</strong>: Moglibyście żądać, aby ten znak towarowy był 2179 widoczny na programach objętych przez GPL.</p> 2180 2181 <p><strong>STALLMAN</strong>: Nie, nie sądzę. Licencje obejmują poszczególne 2182 programy. A kiedy dany program jest częścią projektu GNU, to nikt nie 2183 kłamie na ten temat. Nazwa całego systemu to inna sprawa. Ale to 2184 sprawa poboczna. Nie warto na ten temat więcej mówić.</p> 2185 2186 <p><strong>PYTANIE</strong>: Jeśli istniałby guzik, którego naciśnięcie 2187 zmusiłoby wszystkie firmy do uwolnienia swojego oprogramowania, 2188 nacisnąłbyś go?</p> 2189 2190 <p><strong>STALLMAN</strong>: Cóż, wykorzystałbym to tylko wobec opublikowanego 2191 oprogramowania. No wiecie, uważam, że ludzie mają prawo 2192 do napisania programu na prywatny użytek i korzystania 2193 z niego. Dotyczy to także firm. To kwestia prywatności. To prawda, mogą 2194 być przypadki, w których takie postępowanie jest złe, na przykład, 2195 gdy jest on niezwykle przydatny dla ludzkości, a wy go przed ludzkością 2196 ukrywacie. To jest złe, ale w inny sposób. To osobna kwestia, chociaż 2197 dotykająca tego samego obszaru.</p> 2198 2199 <p>Ale tak, sądzę, że całe opublikowane oprogramowanie powinno być 2200 wolne. I pamiętajcie, jeśli nie jest wolne, to z powodu 2201 interwencji rządu. Rząd interweniuje, aby uczynić je niewolnym. Rząd 2202 tworzy specjalne narzędzia prawne dla właścicieli programów, aby mogli 2203 zmusić policję do powstrzymania nas od używania programów 2204 na pewne sposoby. Z całą pewnością chciałbym położyć temu kres. </p> 2205 2206 <p><strong>SCHONBERG</strong>: Prezentacja Richarda jak zwykle wyzwoliła 2207 olbrzymią ilość intelektualnej energii. Sugeruję, żeby jej część została 2208 wykorzystana na używanie, a może również pisanie, wolnego 2209 oprogramowania.</p> 2210 2211 <p>Powinniśmy wkrótce zamknąć tę sesję. Chcę powiedzieć, że Richard 2212 wstrzyknął w profesję, która jest znana ogółowi społeczeństwa ze swojej 2213 całkowicie apolitycznej postawy, dawkę politycznego i moralnego 2214 zamieszania, które w naszej profesji nie miało wcześniej 2215 miejsca. I bardzo wiele jesteśmy mu za to winni. Chciałbym 2216 ogłosić, że mamy przerwę.</p> 2217 2218 <p><span>[aplauz]</span></p> 2219 2220 <p><strong>STALLMAN</strong>: Możecie w każdej chwili 2221 wyjść. <span>[śmiech]</span> Nie trzymam was tu pod kluczem.</p> 2222 2223 <p><span>[słuchacze się rozchodzą…]</span></p> 2224 2225 <p><span>[nakładające się głosy…]</span></p> 2226 2227 <p><strong>STALLMAN</strong>: Ostatnia sprawa. Nasza witryna internetowa: 2228 www.gnu.org</p> 2229 </div> 2230 2231 <div class="translators-notes"> 2232 2233 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 2234 </div> 2235 </div> 2236 2237 <!-- for id="content", starts in the include above --> 2238 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> 2239 <div id="footer" role="contentinfo"> 2240 <div class="unprintable"> 2241 2242 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a 2243 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu 2244 z FSF można znaleźć na stronie <a 2245 href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających 2246 odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać 2247 na adres <a 2248 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 2249 2250 <p> 2251 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 2252 replace it with the translation of these two: 2253 2254 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 2255 translations. However, we are not exempt from imperfection. 2256 Please send your comments and general suggestions in this regard 2257 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 2258 2259 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 2260 2261 <p>For information on coordinating and contributing translations of 2262 our web pages, see <a 2263 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 2264 README</a>. --> 2265 Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, 2266 ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie 2267 tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy 2268 w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a 2269 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej 2270 informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji 2271 tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a 2272 href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> 2273 </div> 2274 2275 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 2276 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 2277 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 2278 without talking with the webmasters or licensing team first. 2279 Please make sure the copyright date is consistent with the 2280 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 2281 document was modified, or published. 2282 2283 If you wish to list earlier years, that is ok too. 2284 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 2285 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 2286 year, i.e., a year in which the document was published (including 2287 being publicly visible on the web or in a revision control system). 2288 2289 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 2290 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 2291 <p>Copyright © 2001, 2005, 2021 Richard Stallman</p> 2292 2293 <p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" 2294 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji 2295 Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 2296 4.0 Międzynarodowe</a>.</p> 2297 2298 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> 2299 <div class="translators-credits"> 2300 2301 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 2302 Tłumaczenie: Radosław Moszczyński 2005, Jan Owoc 2011; poprawki: Jan Owoc 2303 2015.</div> 2304 2305 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 2306 Aktualizowane: 2307 2308 $Date: 2022/07/04 18:04:55 $ 2309 2310 <!-- timestamp end --> 2311 </p> 2312 </div> 2313 </div> 2314 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 2315 </body> 2316 </html>