push-copyright-aside.html (12787B)
1 <!--#set var="PO_FILE" 2 value='<a href="/philosophy/po/push-copyright-aside.pl.po"> 3 https://www.gnu.org/philosophy/po/push-copyright-aside.pl.po</a>' 4 --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/philosophy/push-copyright-aside.html" 5 --><!--#set var="DIFF_FILE" value="/philosophy/po/push-copyright-aside.pl-diff.html" 6 --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2021-10-01" --> 7 8 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> 9 <!-- Parent-Version: 1.86 --> 10 11 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 12 <title>Nauka musi „odsunąć na bok prawa autorskie“ - Projekt GNU - 13 Free Software Foundation</title> 14 15 <!--#include virtual="/philosophy/po/push-copyright-aside.translist" --> 16 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> 17 <!--#include virtual="/server/outdated.pl.html" --> 18 <h2>Nauka musi odsunąć na bok prawa autorskie</h2> 19 20 <p><strong>Richard M. Stallman</strong></p> 21 22 <p><em>Wiele argumentów prowadzących do tego, że wolność 23 oprogramowania musi być uniwersalna, często ma zastosowanie do innych 24 form prac twórczych, choć na odmienne sposoby. Ten esej dotyczy 25 stosowania zasad związanych z wolnością oprogramowania do obszaru 26 literatury. Ogólnie, takie kwestie są niezależne od wolności 27 oprogramowania, ale umieszczamy tutaj eseje tego rodzaju, 28 ponieważ wiele osób zainteresowanych wolnym oprogramowaniem chce 29 wiedzieć więcej o tym, jak zasady te mogą być stosowane do innych 30 obszarów niż oprogramowanie.</em></p> 31 32 <p>(Ten artykuł ukazał się na forum <b>web</b>debates czasopisma 33 <em>Nature</em> w 2001 roku.)</p> 34 35 <p>Stwierdzenie, iż literatura naukowa istnieje po to, by rozpowszechniać 36 naukową wiedzę, a naukowe czasopisma istnieją po to, by ten proces 37 ułatwiać powinno być truizmem. Dlatego też reguły korzystania 38 z literatury naukowej powinny być ustalone tak, aby pomóc ten cel 39 osiągnąć.</p> 40 41 <p>Zasady obowiązujące obecnie, znane jako prawa autorskie, zostały ustalone 42 w epoce prasy drukarskiej, z natury rzeczy scentralizowanej metody 43 masowej produkcji kopii. W ówczesnym środowisku opartym na druku, 44 prawo autorskie, którym objęto wówczas artykuły naukowe, ograniczało jedynie 45 wydawców periodyków naukowych – przez nałożenie na nich 46 obowiązku uzyskania zezwolenia na publikację artykułu – 47 oraz ewentualnych plagiatorów. Pomagało to w funkcjonowaniu 48 czasopism i rozpowszechnianiu wiedzy, nie przeszkadzając 49 w użytecznej pracy naukowców czy studentów, zarówno piszących jak 50 i czytających artykuły. Reguły te były odpowiednie dla tego systemu.</p> 51 52 <p>Niemniej jednak, współczesna technika publikacji naukowych to sieć 53 www. Jakie reguły najlepiej zapewniłyby maksymalne rozpowszechnianie 54 artykułów naukowych i wiedzy w Internecie? Artykuły powinny być 55 rozpowszechniane w niewłasnościowych formatach, z dostępem dla 56 wszystkich. I każdy powinien mieć prawo 57 do „mirrorowania” artykułów – to jest 58 do publikacji ich dosłownych kopii z odpowiednią informacją o 59 autorstwie.</p> 60 61 <p>Te normy powinny obowiązywać zarówno w przypadku starych jak 62 i przyszłych artykułów, gdy są one rozpowszechniane w formie 63 elektronicznej. Nie ma jednak zasadniczej potrzeby, aby zmieniać 64 obecny system praw autorskich dotyczący publikowania pism naukowych 65 na papierze, gdyż to nie ich dotyczy problem.</p> 66 67 <p>Niestety, wygląda na to że nie wszyscy zgadzają się 68 z truizmami zaczynającymi ten artykuł. Wielu wydawców wydaje się 69 wierzyć, że celem literatury naukowej jest umożliwienie im wydawania 70 periodyki i pobierać opłaty za prenumeratę od naukowców 71 i studentów. Tego typu myślenie jest znane jako “mylenie 72 przyczyny ze skutkiem”.</p> 73 74 <p>Wydawcy z tym podejściem ograniczają dostęp do literatury 75 naukowej, udostępniając ją – nawet tylko 76 do czytania – tylko tym, których stać i chcą za to 77 zapłacić. Używają przepisów prawa autorskiego, które nadal obowiązuje, mimo 78 iż jest nieadekwatne dla sieci komputerowych, jako wymówki, która ma 79 powstrzymać naukowców przed ustaleniem nowych reguł.</p> 80 81 <p>Dla dobra naukowej współpracy i przyszłości ludzkości, musimy odrzucić 82 to podejście od samych jego korzeni – nie tylko utrudniające 83 systemy, który ustanowiono, ale też błędne priorytety leżące u ich 84 podstaw.</p> 85 86 <p>Wydawcy czasopism twierdzą czasami, że dostęp online wymaga drogich 87 serwerów o dużej mocy i z tego powodu muszą za dostęp do nich 88 pobierać opłaty. Ten „problem” jest konsekwencją samego 89 przyjętego „rozwiązania”. Dajmy każdemu możliwość tworzenia 90 mirrorów, a biblioteki zaczną pojawiać się na całym świecie, 91 zaspokajając popyt. Zdecentralizowane rozwiązanie zredukuje wymaganą 92 przepustowość sieci oraz umożliwi szybszy dostęp, jednocześnie chroniąc 93 naukowy zapis od przypadkowej utraty.</p> 94 95 <p>Wydawcy również utrzymują, że płacenie redaktorom wymaga pobierania 96 opłat za dostęp. Przyjmijmy założenie, że redaktorzy muszą być 97 opłacani, ale nie trzeba stawiać sprawy na głowie. Koszty 98 redakcyjne dla typowego artykułu mieszczą się pomiędzy 1 a 3 procent 99 kosztów badań potrzebnych do jego wytworzenia. Trudno wyjaśnić 100 blokowanie dostępu do wyników badań, z powodu tak małego odsetku 101 kosztów.</p> 102 103 <p>Zamiast tego, środki przeznaczone na koszta redakcyjne mogą pochodzić 104 na przykład z opłat wnoszonych przez autorów, którzy z kolei 105 mogą je przerzucić na sponsorów badań. Sponsorzy nie powinni mieć nic 106 przeciwko temu, wziąwszy pod uwagę fakt, że obecnie płacą 107 za publikacje w bardziej nieefektywny sposób – ponosząc 108 koszta subskrypcji czasopism przez biblioteki uniwersyteckie. Zmieniając 109 model ekonomii na taki, który obciąża kosztami redakcyjnymi sponsorów 110 badań, możemy usunąć pozorną potrzebę ograniczania dostępu. Sporadycznie 111 publikujący autorzy, którzy nie są stowarzyszeni z żadną instytucją 112 czy przedsiębiorstwem i nie mają sponsora swoich badań, mogliby 113 być zwolnieni z opłat za publikację, a koszta przerzucone 114 na autorów instytucjonalnych.</p> 115 116 <p>Innym uzasadnieniem dla pobierania opłat za dostęp do publikacji 117 online są fundusze potrzebne na konwersję archiwów drukowanych 118 czasopism na wersje elektroniczne. Ta praca musi być wykonana, 119 ale powinniśmy poszukać alternatywnej drogi jej opłacenia. Takiej, 120 która nie wymaga blokowania dostępu do wyników. Ta praca sama 121 w sobie nie będzie trudniejsza ani bardziej kosztowna. Daremne 122 jest skanowanie archiwów i marnowanie wyniku poprzez ograniczenie 123 dostępu do nich.</p> 124 125 <p>Konstytucja USA mówi, że prawo autorskie istnieje, „aby popierać 126 rozwój nauki”. Gdy prawo autorskie utrudnia postęp nauki, nauka musi 127 usunąć prawo autorskie ze swojej drogi.</p> 128 129 <hr /> 130 131 Późniejsze wydarzenia: 132 133 <p>Niektóre uniwersytety przyjęły politykę niweczącą władzę wydawców 134 czasopism. Na przykład, oto polityka MIT.<br/> 135 <a 136 href="https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/"> 137 https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/</a>. 138 Jednakże silniejsze polityki są potrzebne, jako że ta pozwala autorom 139 na "opt out" (rezygnację).</p> 140 141 <p>Rząd USA nałożył wymóg znany jako "otwarty dostęp" do niektórych 142 sponsorowanych badań. Wymaga ono publikacji w pewnym czasie 143 na stronie, która pozwala każdemu zapoznać się z artykułem. Ten 144 wymóg jest pozytywnym krokiem, ale niewystarczającym, bo nie 145 obejmuje wolności do redystrybucji artykułu.</p> 146 147 <p>Co ciekawe, koncepcja "otwartego dostępu" w Budapest Open Access 148 Initiative (Budapesztańskiej Inicjatywie Otwartego Dostępu) z 2002 roku 149 zawierała wolność do redystrybucji. Podpisałem tę deklarację, pomimo 150 mojego niesmaku dla słowa "otwarty", ponieważ istota pozycji była 151 właściwa.</p> 152 153 <p>Jednakże, sprawdziły się moje przeczucia co do słowa 154 „otwarty”: prowadzący kampanię na rzecz „otwartego 155 dostępu” porzucali wolność redystrybucji z listy swoich 156 celów. Trwam na stanowisku zawartym <a 157 href="http://www.budapestopenaccessinitiative.org/">BOAI</a>, 158 ale wiedzcie, że „otwarty dostęp” oznacza coś innego, 159 odnoszę się do niego jako do „swobodnej redystrybucji 160 publikacji” lub „publikacji zezwalającej na tworzenie 161 dokładnych kopii”.</p> 162 163 <div class="translators-notes"> 164 165 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 166 </div> 167 </div> 168 169 <!-- for id="content", starts in the include above --> 170 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> 171 <div id="footer"> 172 <div class="unprintable"> 173 174 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a 175 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu 176 z FSF można znaleźć na stronie <a 177 href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających 178 odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać 179 na adres <a 180 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 181 182 <p> 183 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 184 replace it with the translation of these two: 185 186 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 187 translations. However, we are not exempt from imperfection. 188 Please send your comments and general suggestions in this regard 189 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 190 191 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 192 193 <p>For information on coordinating and submitting translations of 194 our web pages, see <a 195 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 196 README</a>. --> 197 Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, 198 ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie 199 tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy 200 w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a 201 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej 202 informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji 203 tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a 204 href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> 205 </div> 206 207 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 208 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 209 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 210 without talking with the webmasters or licensing team first. 211 Please make sure the copyright date is consistent with the 212 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 213 document was modified, or published. 214 215 If you wish to list earlier years, that is ok too. 216 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 217 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 218 year, i.e., a year in which the document was published (including 219 being publicly visible on the web or in a revision control system). 220 221 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 222 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 223 <p>Copyright © 2001, 2012, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard M. Stallman</p> 224 225 <p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" 226 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji 227 Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 228 4.0 Międzynarodowe</a>.</p> 229 230 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> 231 <div class="translators-credits"> 232 233 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 234 Tłumaczenie: Mikolaj Sitarz 2005, Paweł Różański 2010, 2011, 2012, Jan Owoc 235 2011, 2012; poprawki: Marcin Wolak 2011, Jan Owoc 2014, 2016.</div> 236 237 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 238 Aktualizowane: 239 240 $Date: 2022/07/04 18:04:55 $ 241 242 <!-- timestamp end --> 243 </p> 244 </div> 245 </div> 246 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 247 </body> 248 </html>