manifesto.html (42675B)
1 <!--#set var="PO_FILE" 2 value='<a href="/gnu/po/manifesto.pl.po"> 3 https://www.gnu.org/gnu/po/manifesto.pl.po</a>' 4 --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/gnu/manifesto.html" 5 --><!--#set var="DIFF_FILE" value="/gnu/po/manifesto.pl-diff.html" 6 --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2021-11-02" --> 7 8 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> 9 <!-- Parent-Version: 1.77 --> 10 11 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 12 <title>Manifest GNU - Projekt GNU - Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title> 13 14 <!--#include virtual="/gnu/po/manifesto.translist" --> 15 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> 16 <!--#include virtual="/server/outdated.pl.html" --> 17 <h2>Manifest GNU</h2> 18 19 <p> Manifest GNU (który widzicie poniżej) został napisany przez <a 20 href="http://www.stallman.org/">Richarda Stallmana</a> w 1985 roku 21 w celu uzyskania współpracowników i poparcia. Część tekstu jest 22 z oryginalnego ogłoszenia z 1983 roku. Do 1987 był 23 uaktualniany wraz z rozwojem projektu, lecz teraz najlepszym 24 wyjściem jest przekazywanie go w stanie niezmiennym.</p> 25 26 <p>Od tamtego czasu dowiedzieliśmy się o pewnych nieporozumieniach, 27 których można uniknąć używając innego słownictwa. Przypisy dodane 28 w roku 1993 powinny rozjaśnić te kwestie.</p> 29 30 <p>Jeśli chcecie zainstalować system GNU/Linux, sugerujemy abyście używali 31 jedną z <a href="/distros">dystrybucji zawierających w 100% wolne 32 oprogramowanie</a>. Aby dowiedzieć się jak pomóc, odwiedźcie <a 33 href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a>.</p> 34 35 <p>Projekt GNU jest częścią ruchu wolnego oprogramowania, działania aby <a 36 href="/philosophy/free-sw.html">użytkownicy oprogramowania mieli 37 wolność</a>.Jest błędem łączyć projekt GNU z terminem „open 38 source” – ten termin wymyślono w 1998 roku przez 39 ludzi, którzy się nie zgadzają z wartościami ruchu wolnego 40 oprogramowania. Używają go aby promować podejście <a 41 href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">bez morałów</a>.</p> 42 43 <h3 id="whats-gnu">Czym jest GNU? GNU to Nie Unix!</h3> 44 45 <p> 46 GNU, czyli GNU to Nie Unix (ang. GNU's Not Unix), jest nazwą 47 kompletnego, kompatybilnego z Uniksem systemu, który piszę, 48 aby potem móc rozdawać go każdemu kto zechce zacząć go używać.<a 49 href="#f1">(1)</a> Pomaga mi również kilku wolontariuszy. Potrzebna jest nam 50 pomoc w postaci poświęconego czasu, pieniędzy, programów 51 oraz sprzętu.</p> 52 53 <p> 54 Aktualnie mamy edytor Emacs z Lispem do pisania do niego 55 komend, debugger źródeł, kompatybilny z yacc generator parserów, linker 56 i około 35 innych narzędzi. Powłoka (interpreter komend) jest prawie 57 ukończona. Nowy, przenośny, optymalizujący kompilator C skompilował sam 58 siebie i może być wydany już w tym roku. Mamy również jądro 59 w początkującym stadium rozwoju lecz jeszcze wiele mu brakuje by 60 emulować Uniksa. Gdy jądra i kompilator będą ukończone, będzie możliwa 61 dystrybucja systemu GNU w postaci wystarczającej na tworzenie 62 programów. Będziemy używać systemu TeX jako narzędzie do formatowania 63 tekstu, ale pracujemy nad nroffem. Użyjemy również wolnego, 64 przenośnego systemu X Window System. Następnie dodamy przenośnego Common 65 Lispa, grę Empire, arkusz kalkulacyjny i wiele innych rzeczy, wraz 66 z dokumentacją online. Mamy nadzieję dostarczyć wszystkie narzędzia 67 zazwyczaj dołączane do systemów Uniksowych, a nawet więcej.</p> 68 69 <p> 70 GNU będzie mogło uruchamiać programy Uniksowe, lecz nie będzie 71 identyczne jak Unix. Wprowadzimy wszelkie przydatne nowinki, bazując 72 na doświadczeniu z innych systemów. Głównie zależy nam 73 na wprowadzeniu dłuższych nazw plików, numery wersji plików, system 74 plików odporny na awarie, być może uzupełnianie nazw plików, obsługę 75 wyświetlania niezależną od terminala i być może bazujący 76 na Lispie system okien, w którym niektóre programy Lispowe 77 i Uniksowe będą mogły wspólnie korzystać z ekranu. C 78 oraz Lisp będą językami programowania systemu. Będziemy się starać 79 wspierać UUCP, MIT Chaosnet i inne Internetowe protokoły komunikacyjne.</p> 80 81 <p> 82 Wstępnie GNU pisany jest dla maszyn klasy 68000/16000 z wirtualną 83 pamięcią, bo na nich będzie najłatwiej go uruchomić. Pozostawiamy pole 84 do popisu dla tych, którzy chcieliby go uruchomić i używać 85 na słabszych komputerach.</p> 86 87 <p> 88 W celu uniknięcia nieporozumień, proszę wymawiać <em>g</em> 89 na początku słowa „GNU”, gdy odnosi się ono 90 do niniejszego projektu [standardowo w angielskim „g” 91 w wyrazie „gnu” nie jest artykułowane].</p> 92 93 <h3 id="why-write">Dlaczego muszę napisać GNU</h3> 94 95 <p> 96 Uważam, że złota zasada wymaga, żebym programem, który mi się podoba, 97 podzielił się z innymi, którym też się spodobał. Sprzedawcy 98 oprogramowania chcą podzielić użytkowników i nad nimi zapanować 99 poprzez zmuszanie ich, by zgodzili się nie dzielić zakupionym 100 oprogramowaniem. Odmawiam zerwania solidarności z innymi użytkownikami 101 w taki sposób. Nie mogę z czystym sumieniem podpisać umowy o 102 poufności lub umowy licencyjnej. Przez długie lata pracując w AI 103 Lab [Laboratorium Sztucznej Inteligencji w Massachussets Institute of 104 Technology] starałem się oprzeć takim tendencjom i innym tego typu 105 działaniom, ale w końcu stały się one zbyt daleko posunięte: nie mogłem 106 pozostać w instytucji, w której robi mi się takie rzeczy wbrew 107 mojej woli.</p> 108 109 <p> 110 Aby nadal używać komputerów z honorem, zdecydowałem się zebrać 111 razem wystarczającą ilość wolnego oprogramowania, żeby obejść się 112 bez programów, które nie są wolne. Odszedłem z AI Lab, żeby 113 odebrać MIT wszelkie prawne preteksty do powstrzymania mnie przed 114 rozdawaniem GNU.<a href="#f2a">(2)</a></p> 115 116 <h3 id="compatible">Dlaczego GNU będzie zgodne z Uniksem</h3> 117 118 <p> 119 Unix nie jest moim idealnym systemem, ale nie jest taki zły. Podstawowe 120 cechy Uniksa wydają się być dobre i myślę, że będę w stanie 121 bez zepsucia uzupełnić to, czego w nim brak. Poza tym, system 122 kompatybilny z Uniksem byłby dla wielu ludzi znacznie łatwiejszy 123 do przyswojenia.</p> 124 125 <h3 id="available">W jaki sposób GNU będzie rozpowszechniane</h3> 126 127 <p> 128 GNU nie jest w domenie publicznej. Każdy będzie mógł modyfikować 129 i rozpowszechniać GNU, lecz żaden z dystrybutorów nie będzie 130 mógł zabronić dalszej dystrybucji. Innymi słowy, <a 131 href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">własnościowe</a> 132 modyfikacje nie będą dozwolone. Chcę być pewien, że wszystkie wersje 133 GNU pozostaną wolne.</p> 134 135 <h3 id="why-help">Dlaczego wielu innych programistów chce pomóc</h3> 136 137 <p> 138 Znalazłem wielu innych programistów, którzy są zachwyceni GNU i chcą 139 pomóc.</p> 140 141 <p> 142 Duża ilość programistów jest niezadowolona z faktu komercjalizacji 143 oprogramowania systemowego. Wprawdzie pozwala to im zarabiać więcej 144 pieniędzy, ale zarazem powoduje, że czują się poróżnieni 145 z innymi, zamiast czuć się jak towarzysze. Podstawowym aktem przyjaźni 146 pomiędzy programistami jest dzielenie się programami; typowe współczesne 147 układy marketingowe zasadniczo nie pozwalają programistom traktować innych 148 jak przyjaciół. Nabywca oprogramowania musi wybierać pomiędzy przyjaźnią 149 a przestrzeganiem prawa. Oczywiście wielu decyduje, że przyjaźń 150 jest ważniejsza. Ale ci, którzy wierzą w prawo, często nie są 151 usatysfakcjonowani żadną z tych alternatyw. Stają się cyniczni 152 i myślą, że programowanie to tylko sposób zarabiania pieniędzy.</p> 153 154 <p> 155 Poprzez prace nad GNU i używanie go zamiast programów 156 objętych restrykcyjną licencją, możemy zarazem być przyjaźni dla innych 157 i przestrzegać prawa. Ponadto GNU jest inspirującym przykładem 158 dzielenia się z innymi oraz sztandarem, pod którym możemy się 159 jednoczyć. Może to dać nam poczucie zgodności, które nie jest możliwe 160 do osiągnięcia jeśli używamy oprogramowania, które nie jest 161 wolne. Około połowa z programistów, z którymi rozmawiam, uważa, 162 że jest to ważne poczucie, którego pieniądze nie są w stanie 163 zastąpić. </p> 164 165 <h3 id="contribute">Jak możecie pomóc</h3> 166 167 <blockquote> 168 <p> 169 (Aby sprawdzić obecną listę prac nad oprogramowaniem, sprawdźcie <a 170 href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects">Listę projektów 171 wysoko-priorytetowych</a> oraz <a 172 href="http://savannah.gnu.org/people/?type_id=1">Listę projektów 173 potrzebujących wsparcia</a>, ogólną listę zadań dla paczek oprogramowania 174 GNU. Inne sposoby pomocy są opisane w <a 175 href="/help/help.html">przewodniku pomocy systemowi GNU</a>.) 176 </p> 177 </blockquote> 178 179 <p> 180 Proszę producentów komputerów o darowizny w postaci sprzętu 181 i pieniędzy. Proszę osoby prywatne o programy i wkład pracy.</p> 182 183 <p> 184 Przez dotację w postaci sprzętu, możecie się spodziewać, że GNU 185 szybko będzie na takich maszynach działać. Oczekujemy kompletnych, 186 gotowych do użycia systemów, zaaprobowanych do użytku 187 na terenach mieszkalnych i mogących się obyć 188 bez skomplikowanego chłodzenia lub źródeł energii.</p> 189 190 <p> 191 Znalazłem bardzo wielu programistów skłonnych pracować dla GNU 192 po godzinach. W przypadku większości projektów, taki rozproszony 193 system pracy po godzinach byłby bardzo trudny do skoordynowania; 194 niezależnie od siebie napisane części nie działałyby ze sobą. Jednakże 195 w przypadku tego konkretnego zadania, tj. zastąpienia Uniksa, problem 196 ten nie istnieje. Kompletny system Uniksowy składa się z setek 197 narzędzi, z których każde jest osobno udokumentowane. Większość 198 specyfikacji interfejsowych jest ustalona przez zgodność 199 z Uniksem. Jeśli każdy z uczestników projektu może napisać 200 kompatybilny program zastępczy dla jednego narzędzia uniksowego 201 i sprawić, by działał na miejscu oryginału w uniksowym 202 systemie, to będzie to znaczyło, że nowe narzędzia będą współpracowały 203 ze sobą. Nawet zakładając, że da o sobie znać prawo Murphyego, to 204 połączenie tych komponentów i tak będzie wykonalnym zadaniem. (Praca 205 nad jądrem będzie wymagała ściślejszego kontaktu i będzie 206 przeprowadzona przez małą, zwartą grupę.)</p> 207 208 <p> 209 Jeśli dostanę darowizny w postaci pieniędzy, będę mógł wynająć kilku 210 ludzi na pełny lub na pół etatu. Płaca nie będzie wysoka jak 211 na standardy programistów, ale szukam ludzi, dla których budowanie 212 ducha wspólnoty jest równie ważne jak zarabianie pieniędzy. Widzę to jako 213 sposób dający zaangażowanym ludziom szansę na poświęcenie całego 214 swojego potencjału na prace nad GNU poprzez oszczędzenie im 215 konieczności zarabiania na życie w inny sposób.</p> 216 217 <h3 id="benefit">Dlaczego wszyscy użytkownicy komputerów na tym zyskają</h3> 218 219 <p> 220 Gdy GNU już zostanie napisane, wszyscy będą mogli zyskać dobry system 221 bez żadnych ograniczeń, niczym powietrze.<a href="#f2">(3)</a></p> 222 223 <p> 224 Oznacza to znacznie więcej niż tylko zaoszczędzenie wydatku na licencję 225 uniksową. Oznacza to, że nie będzie się już marnować czasu 226 i wysiłku na duplikowanie tych samych partii kodu systemowego. Ten 227 czas i wysiłek będzie można zamiast tego przeznaczyć na postęp 228 w dziedzinie programowania.</p> 229 230 <p> 231 Kompletne źródła systemu będą dostępne dla każdego. W rezultacie 232 użytkownik potrzebujący zmian w systemie zawsze będzie mógł je zrobić 233 sam albo wynająć jakiegokolwiek programistę lub firmę by zrobili 234 to dla niego. Użytkownicy nie będą już na łasce jednego programisty 235 lub firmy posiadających na własność kod źródłowy i będących 236 jedynymi uprawnionymi do wprowadzania zmian.</p> 237 238 <p> 239 Szkoły będą mogły zaoferować o wiele bardziej pouczające zajęcia 240 poprzez zachęcanie studentów do badania i ulepszania kodu 241 systemowego. Laboratorium komputerowe na Harvardzie miało kiedyś zasadę 242 nieinstalowania programów, których kody źródłowe nie były publicznie 243 dostępne i stało na jej straży rzeczywiście zabraniając 244 instalowania niektórych programów. Bardzo mnie ten fakt zainspirował.</p> 245 246 <p> 247 Ostatecznie, zostaną zniesione koszty rozpatrywania, kto jest właścicielem 248 oprogramowania systemowego oraz co można a czego nie można 249 z nim robić.</p> 250 251 <p> 252 Umowy zmuszające ludzi do płacenia za program, włączając 253 licencjonowanie kopii, zawsze ściągają na społeczeństwo ogromne koszty 254 poprzez kłopotliwe mechanizmy potrzebne do określenia ile 255 (tzn. za które programy) trzeba zapłacić. Poza tym tylko państwo 256 policyjne jest w stanie zmusić wszystkich do przestrzegania tychże 257 umów. Wyobraźcie sobie stację kosmiczną, na której wielkim kosztem 258 trzeba produkować powietrze: pobieranie opłaty od każdego oddychającego 259 za każdy zużyty litr powietrza wprawdzie jest sprawiedliwe, 260 ale noszenie maski z miernikiem powietrza przez cały dzień 261 i całą noc jest nieznośne, nawet jeśli każdego stać na zapłacenie 262 rachunku. Nie mówiąc już o wszechobecnych kamerach telewizyjnych pilnujących 263 czy nikt nie zdejmuje maski, które są nie do pomyślenia. Lepiej 264 już utrzymywać fabrykę powietrza z pogłównego a maski wywalić.</p> 265 266 <p> 267 Kopiowanie całego programu lub jego części jest dla programisty tak 268 samo naturalne, jak oddychanie, i równie efektywne. Powinno być równie 269 swobodne.</p> 270 271 <h3 id="rebutted-objections">Kilka łatwych do odparcia zarzutów wobec celów GNU</h3> 272 273 <p id="support"> 274 <strong>„Nikt nie będzie go używał jeśli będzie darmowy, 275 bo oznacza to brak jakiegokolwiek wsparcia 276 technicznego.”</strong></p> 277 278 <p> 279 <strong>„Trzeba pobierać opłaty za program, żeby mieć za co 280 zapewnić wsparcie techniczne.”</strong></p> 281 282 <p> 283 Jeśli ludzie woleliby płacić za GNU razem z obsługą zamiast 284 dostawać GNU za darmo bez obsługi, to firma, która zapewniałaby 285 obsługę dla ludzi, którzy uzyskali system GNU za darmo, powinna 286 przynosić dochody.<a href="#f3">(4)</a></p> 287 288 <p> 289 Musimy rozróżnić pomiędzy pomocą techniczną w formie rzeczywistej pracy 290 programistycznej a zwykłym prowadzeniem za rękę. To pierwsze jest 291 czymś, na co nie można liczyć ze strony sprzedawcy 292 oprogramowania. Jeśli Wasz problem nie dotyczy wystarczająco dużej liczby 293 użytkowników, sprzedawca powie wam, żebyście się wypchali.</p> 294 295 <p> 296 Jeżeli Wasza firma musi mieć pewność, że będzie mogła polegać 297 na pomocy technicznej, to jedynym na to sposobem jest posiadanie 298 wszystkich niezbędnych źródeł i narzędzi. Wtedy możecie wynająć 299 jakąkolwiek dostępną osobę do rozwiązania waszego problemu; nie 300 jesteście na łasce jednej, konkretnej osoby. Jeśli chodzi o Uniksa, to 301 koszty źródła wykluczają takie rozwiązanie w większości 302 przypadków. Z GNU będzie inaczej. Wprawdzie jest możliwe, 303 że akurat nie będzie dostępny nikt kompetentny, ale nie można 304 o to obwiniać warunków dystrybucji. GNU nie rozwiązuje wszystkich 305 problemów świata, tylko niektóre z nich.</p> 306 307 <p> 308 Natomiast użytkownicy, którzy nie znają się zupełnie 309 na komputerach, potrzebują prowadzenia za rękę, 310 czyli robienia dla nich rzeczy, które z łatwością mogliby zrobić 311 samodzielnie, tylko nie wiedzą jak.</p> 312 313 <p> 314 Takie usługi mogłyby być świadczone przez firmy sprzedające wyłącznie usługi 315 naprawcze i prowadzenia za rękę. Jeśli rzeczywiście użytkownicy 316 woleliby raczej wydać pieniądze i otrzymać produkt z pomocą 317 techniczną, to znaczy, że będą również chcieli kupić samą pomoc 318 techniczną, jeśli dostaną produkt za darmo. Firmy oferujące taką pomoc 319 będą konkurować pod względem jakości i cen; użytkownicy będą mieli 320 wybór. Tymczasem ci z nas, którzy serwisu nie potrzebują, nie będą 321 musieli za niego płacić.</p> 322 323 <p id="advertising"> 324 <strong>„Nie da się dotrzeć do wielu ludzi bez reklamy, 325 a żeby mieć na nią środki, trzeba pobierać opłaty 326 za program.”</strong></p> 327 328 <p> 329 <strong>„Reklamowanie programu, który można dostać za darmo, jest 330 bezcelowe.”</strong></p> 331 332 <p> 333 Istnieje wiele darmowych lub bardzo tanich sposobów, dzięki którym 334 można nadać rozgłos czemuś takiemu jak GNU wśród wielu użytkowników 335 komputerów. Ale być może można dotrzeć do nawet większej ich 336 liczby poprzez reklamę. Jeśli rzeczywiście tak jest, to firma 337 reklamująca kopiowanie i rozsyłanie GNU za opłatą powinna 338 przynosić wystarczające zyski, by móc pokryć koszty reklamy i jeszcze 339 coś zarobić. W ten sposób za reklamę płacą tylko ci użytkownicy, 340 którzy na niej korzystają.</p> 341 342 <p> 343 Z drugiej strony, jeśli wielu ludzi dostanie GNU od swoich 344 znajomych i takie firmy nie odniosą sukcesu, udowodni to, 345 że reklama nie była tak naprawdę potrzebna do rozpowszechnienia 346 GNU. Dlaczego zwolennicy wolnego rynku nie chcą pozwolić, by wolny rynek to 347 rozstrzygnął?<a href="#f4">(5)</a></p> 348 349 <p id="competitive"> 350 <strong>„Moja firma potrzebuje objętego restrykcyjną licencją systemu 351 operacyjnego, żeby mieć przewagę nad konkurencją.”</strong></p> 352 353 <p> 354 GNU wyłączy systemy operacyjne ze sfery konkurencji. Nie będziecie mogli 355 uzyskać na tym polu przewagi, ale z drugiej strony Wasi konkurenci 356 nie będą mogli uzyskać przewagi nad Wami. Będziecie konkurować 357 na innych polach, wspólnie korzystając na GNU. Jeśli Wasza firma 358 sprzedaje jakiś system operacyjny, to GNU Wam się nie spodoba, ale mówi 359 się trudno. Jeśli Wasza firma zajmuje się czymś innym, GNU może pozwolić Wam 360 uniknąć bycia wepchniętym w drogą zabawę w sprzedaż systemów 361 operacyjnych.</p> 362 363 <p> 364 Chciałbym, żeby GNU rozwijało się poprzez dary od wielu 365 producentów i użytkowników, obniżając im wszystkim koszty.<a 366 href="#f5">(6)</a></p> 367 368 <p id="deserve"> 369 <strong>„Czy programiści nie zasługują na zapłatę za swoją 370 kreatywność?”</strong></p> 371 372 <p> 373 Jeśli cokolwiek zasługuje na zapłatę, jest to działalność dla 374 społeczeństwa. Kreatywność może być taką działalnością, ale tylko 375 wtedy, gdy społeczeństwo może swobodnie korzystać z jej owoców. Jeśli 376 programiści zasługują na zapłatę za tworzenie nowatorskich 377 programów, to z tego samego powodu zasługują na karę, jeśli 378 ograniczają ich użycie.</p> 379 380 <p id="reward"> 381 <strong>„Czy programista nie powinien móc domagać się zapłaty 382 za swoją kreatywność?”</strong></p> 383 384 <p> 385 Nie ma nic złego w oczekiwaniu na zapłatę za wykonaną pracę, 386 albo w próbowaniu uzyskania jak największych dochodów, jeśli tylko nie 387 używa się do tego destrukcyjnych środków. Jednak sposoby obecnie 388 będące w zwyczaju na polu oprogramowania opierają się 389 na destrukcji.</p> 390 391 <p> 392 Wyciąganie pieniędzy od użytkowników programu poprzez ograniczanie 393 jego użycia jest destrukcyjne, ponieważ ograniczenia te redukują ilość 394 możliwych sposobów, w jakie program ten może być wykorzystany. To 395 z kolei redukuje ogólne korzyści, które dzięki niemu uzyskuje cała 396 ludzkość. Jeśli celowo się coś ogranicza, to szkodliwe tego konsekwencje są 397 celową destrukcją.</p> 398 399 <p> 400 Dobry obywatel nie powinien używać takich destrukcyjnych środków, 401 aby się wzbogacić, ponieważ jeśli każdy by w ten sposób 402 postępował, to wszyscy zbiednielibyśmy przez wzajemną destrukcyjność. To 403 etyka kantowska, zwana też złotą zasadą. Skoro nie podobają mi się 404 konsekwencje wynikające z tego, że nikt nie dzieli się 405 informacjami, to jestem zobligowany uważać, że takie postępowanie jest 406 złe. Mówiąc konkretnie, chęć bycia nagrodzonym za kreatywność nie 407 usprawiedliwia pozbawiania całego świata jej części lub całości.</p> 408 409 <p id="starve"> 410 <strong>„Czy programiści nie będą głodować?”</strong></p> 411 412 <p> 413 Mógłbym odpowiedzieć, że nikogo nie zmusza się na siłę, by został 414 programistą. Większość z nas nie jest w stanie zarobić 415 na życie stojąc na ulicy i robiąc miny. Ale nie skazuje 416 to nas na spędzenie życia na staniu na ulicy, robieniu min 417 i głodowaniu. Robimy coś innego.</p> 418 419 <p> 420 Jednak taka odpowiedź jest zła, bo akceptuje ona domyślne 421 założenie pytającego, a mianowicie, że bez własności 422 oprogramowania programiści nie zarobią ani centa. Czyli wszystko 423 albo nic.</p> 424 425 <p> 426 Prawdziwym powodem, dla którego programiści nie będą głodować, jest fakt, iż 427 nadal będzie się im płacić za programowanie, po prostu nie aż 428 tyle, co teraz.</p> 429 430 <p> 431 Ograniczanie kopiowania nie jest dla firm programistycznych jedynym sposobem 432 na uzyskiwanie dochodów. Jest po prostu najczęściej spotykanym<a 433 href="#f8">(7)</a>, bo przynosi najwięcej pieniędzy. Jeśli byłby on 434 zabroniony, lub zbojkotowany przez użytkowników, to branża korzystałaby 435 z innych możliwości, po które teraz sięga rzadziej. Każdy interes 436 można zawsze zorganizować na wiele sposobów.</p> 437 438 <p> 439 Prawdopodobnie nowa organizacja branży oprogramowania spowoduje, 440 że programowanie nie będzie już tak lukratywnym zajęciem jak 441 teraz. Ale to nie jest żaden argument przeciwko zmianom. To, 442 że sprzedawczynie w sklepie zarabiają tyle, ile zarabiają, nie 443 jest uznawane za niesprawiedliwość. Jeśli programiści zarabialiby tyle 444 samo, to też nie byłoby niesprawiedliwe. (Tak naprawdę i tak 445 zarabialiby znacznie więcej.)</p> 446 447 <p id="right-to-control"> 448 <strong>„Czy ludzie nie mają prawa kontrolować w jaki sposób 449 używane są ich pomysły?”</strong></p> 450 451 <p> 452 „Kontrola nad użyciem własnych pomysłów” tak naprawdę 453 stanowi kontrolę nad życiem innych ludzi i zwykle jest używana 454 do jego utrudnienia.</p> 455 456 <p> 457 Ludzie, którzy dokładnie studiowali prawo własności intelektualnej<a 458 href="#f6">(8)</a> (np. prawnicy), twierdzą, że nie ma żadnego 459 wrodzonego prawa do własności intelektualnej. Rzekome prawa 460 do własności intelektualnej uznawane przez rząd zostały wprowadzone 461 przez konkretne akty legislacyjne dla osiągnięcia konkretnych celów.</p> 462 463 <p> 464 Na przykład prawo patentowe zostało ustanowione by zachęcić wynalazców 465 do ujawniania sekretów ich wynalazków. Jego celem było działanie 466 na rzecz społeczeństwa, a nie wynalazców. W owym czasie 467 17-letni okres trwania patentu był krótki w porównaniu z tempem 468 rozwoju techniki. Patenty zazwyczaj nie są bardzo szkodliwe, 469 ponieważ dotyczą tylko wytwórców, dla których koszty umowy licencyjnej 470 są małe w porównaniu z kosztami rozpoczęcia produkcji. Nie 471 zawadzają one większości indywidualnych użytkowników opatentowanych 472 produktów.</p> 473 474 <p> 475 Koncepcja prawa autorskiego nie istniała w starożytności, kiedy to 476 autorzy często kopiowali długie fragmenty innych dzieł. Ta praktyka była 477 przydatna i tylko dzięki niej dzieła wielu autorów przetrwały, 478 chociażby po części. System prawa autorskiego został stworzony 479 specjalnie po to, by zachęcić autorów do pisania. W sferze, 480 dla której został wymyślony – tj. książek, które mogły być tanio 481 kopiowane tylko na prasie drukarskiej – nie wyrządzał on 482 dużo szkody i nie przeszkadzał większości czytelników książek.</p> 483 484 <p> 485 Wszystkie prawa do własności intelektualnej to po prostu licencje 486 wydawane przez społeczeństwo, ponieważ zakładano, słusznie 487 bądź nie, że społeczeństwo jako całość na nich 488 zyska. Ale w każdej konkretnej sytuacji musimy zadać pytanie: 489 czy naprawdę zyskujemy, gdy wydajemy taką licencję? Na jakiego 490 rodzaju czyn udzielamy licencji?</p> 491 492 <p> 493 Kwestia programów komputerowych w dzisiejszych czasach bardzo się różni 494 od kwestii książek sto lat temu. To, że najłatwiejszym sposobem 495 uzyskania programu jest skopiowanie go od przyjaciela, jak również to, 496 że program ma osobny kod źródłowy i osobny wynikowy, a także 497 fakt, że program jest raczej używany, a nie czytany dla 498 przyjemności, razem stwarzają sytuację, w której osoba narzucająca 499 prawo autorskie szkodzi społeczeństwu materialnie i duchowo; sytuację, 500 w której nikt nie powinien tego robić niezależnie od tego, 501 czy prawo na to zezwala.</p> 502 503 <p id="competition"> 504 <strong>„Konkurencja poprawia jakość usług 505 i produktów.”</strong></p> 506 507 <p> 508 Konkurencja opiera się na modelu wyścigu: poprzez nagradzanie 509 zwycięzcy zachęcamy wszystkich do szybszego biegu. Gdy kapitalizm 510 rzeczywiście tak działa, to działa dobrze; ale jego obrońcy mylą się 511 zakładając, że zawsze działa w taki sposób. Jeśli biegacze 512 zapominają, po co jest nagroda i stają się skupieni 513 na wygrywaniu bez względu na środki, mogą zacząć używać innej 514 strategii – np. atakowania innych uczestników wyścigu. Jeśli 515 biegacze wdadzą się w bójkę, w rezultacie wszyscy dobiegną 516 do mety spóźnieni.</p> 517 518 <p> 519 Objęte restrykcyjną licencją lub tajemnicą oprogramowanie jest moralnym 520 odpowiednikiem bójki wśród uczestników wyścigu. To smutne, ale jedyny 521 sędzia, którego mamy, nie wydaje się sprzeciwiać walkom; jedyne co robi, to 522 je reguluje („Na każde przebiegnięte 10 metrów możecie oddać jeden 523 strzał”), a powinien rozdzielić biegaczy i karać ich 524 za najmniejszą próbę wszczęcia bójki.</p> 525 526 <p id="stop-programming"> 527 <strong>„Czy bez pieniężnej motywacji nie przestanie się 528 programować?”</strong></p> 529 530 <p> 531 W rzeczywistości wiele osób będzie programować bez żadnej 532 motywacji finansowej. Niektórych ludzi, zwykle tych, którzy są w tym 533 najlepsi, programowanie nieodparcie fascynuje. Nie brakuje profesjonalnych 534 muzyków, którzy trzymają się swojego zajęcia, mimo że nie liczą nawet 535 na to, że będą w stanie w ten sposób zarobić 536 na życie.</p> 537 538 <p> 539 Jednak to pytanie, mimo że często się je słyszy, nie jest 540 odpowiednie do sytuacji. Programistom nadal będzie się płacić, tylko 541 że mniej. Tak więc właściwym pytaniem jest czy ktokolwiek 542 będzie chciał programować przy zmniejszonej motywacji finansowej? 543 Z mojego doświadczenia wynika, że tak.</p> 544 545 <p> 546 Przez ponad dziesięć lat wielu spośród najlepszych światowych programistów 547 pracowało dla AI Lab za dużo mniej pieniędzy, niż mogliby dostawać 548 gdziekolwiek indziej. Byli nagradzani na inne sposoby, na przykład 549 zyskując sławę i uznanie. A kreatywność daje radość, jest nagrodą 550 samą w sobie.</p> 551 552 <p> 553 Potem większość z nich odeszła, kiedy dostali szansę wykonywania tej 554 samej interesującej pracy w zamian za dużo pieniędzy.</p> 555 556 <p> 557 Fakty pokazują, że ludzie chcą programować z powodów innych niż 558 bogactwo; ale gdy da im się szanse zarabiania przy tym wielkich 559 pieniędzy, to zaczną się tego spodziewać i domagać. Słabo płacące 560 organizacje nie wypadają dobrze w konkurencji z tymi, które płacą 561 dużo, ale mogłoby być inaczej, jeśli te drugie będą zdelegalizowane.</p> 562 563 <p id="desperate"> 564 <strong>„Bardzo potrzebujemy programistów. Jeśli oni domagają się, 565 żebyśmy przestali pomagać swoim przyjaciołom, to musimy ich 566 posłuchać.”</strong></p> 567 568 <p> 569 Nigdy nie potrzebujecie ich aż tak bardzo, by słuchać tego rodzaju 570 żądań. Pamiętajcie: miliony na obronę, ale ani centa daniny! 571 [„Millions for defense, but not one cent for 572 tribute!” – Robert Goodloe Harper]</p> 573 574 <p id="living"> 575 <strong>„Programiści muszą jakoś zarabiać 576 na życie.”</strong></p> 577 578 <p> 579 W krótkiej perspektywie to prawda. Jednak programiści mają mnóstwo 580 możliwości zarabiania na życie oprócz sprzedawania praw 581 do używania programów. Ten sposób jest teraz najbardziej 582 rozpowszechniony, bo przynosi programistom i biznesmenom najwięcej 583 pieniędzy, a nie dlatego, że jest to jedyny sposób na ich 584 zarabianie. Jeśli tylko się chce, to łatwo znaleźć inne możliwości. Oto 585 kilka przykładów:</p> 586 587 <p> 588 Producent wprowadzający na rynek nowy komputer będzie płacił 589 za dostosowanie do niego systemu operacyjnego.</p> 590 591 <p> 592 W usługi sprzedaży kursów, prowadzenia za rękę 593 oraz konserwacji mogliby angażować się także programiści.</p> 594 595 <p> 596 Ludzie z innowacyjnymi pomysłami mogliby rozpowszechniać programy jako 597 „freeware”<a href="#f7">(9)</a>, prosząc zadowolonych 598 użytkowników o darowizny, lub sprzedając usługi prowadzenia 599 za rękę. Zdarzyło mi się spotkać ludzi, którzy już odnieśli w ten 600 sposób sukces.</p> 601 602 <p> 603 Ludzie o podobnych zapotrzebowaniach mogą tworzyć grupy użytkowników 604 i płacić składki. Grupy takie mogłyby następnie podpisywać kontrakty 605 z firmami programistycznymi, które pisałyby potrzebne im programy.</p> 606 607 <p> 608 Przeróżne drogi rozwoju mogą być finansowane przez Podatek Na Rzecz 609 Oprogramowania:</p> 610 611 <p> 612 Przyjmijmy, że każdy kto kupuje komputer musi zapłacić jakiś procent 613 jego ceny jako podatek na rzecz oprogramowania. Rząd przekazuje zebrane 614 w ten sposób pieniądze agencji takiej jak NSF [National Science 615 Foundation], żeby rozdysponowała je na rozwój oprogramowania.</p> 616 617 <p> 618 Jednak jeśli kupujący komputer sam przekaże jakąś darowiznę 619 na rzecz rozwoju oprogramowania, to może odliczyć ją 620 od podatku. Może przekazać pieniądze na rzecz samodzielnie 621 wybranego projektu – takiego, którego ma nadzieję 622 w przyszłości sam używać, gdy będzie gotowy. Może odliczyć kwotę 623 darowizny do wysokości całego podatku, który musiałby zapłacić.</p> 624 625 <p> 626 Stawka podatkowa mogłaby być ustalona na podstawie głosowania samych 627 opodatkowanych i wyważona stosownie do kwoty, która będzie 628 opodatkowana.</p> 629 630 <p> 631 Konsekwencje:</p> 632 633 <ul> 634 <li>Społeczność użytkowników komputerów wspiera rozwój oprogramowania.</li> 635 <li>Ta sama społeczność decyduje, jak duże wsparcie jest potrzebne.</li> 636 <li>Użytkownicy, którym zależy, na co idą ich składki, samodzielnie mogą 637 wybrać wspierany projekt.</li> 638 </ul> 639 <p> 640 W dalszej perspektywie rozwój wolnych programów jest krokiem ku światu 641 dostatku, w którym nikt nie będzie musiał ciężko harować tylko 642 po to, by przeżyć. Ludzie będą mogli oddawać się czynnościom, które 643 sprawiają radość, takim jak programowanie, po tym jak spędzą wymagane 644 10 godzin tygodniowo na niezbędnych zadaniach takich jak legislacja, 645 doradztwo rodzinne, naprawy robotów i badania geologiczne asteroid. Nie 646 trzeba już będzie zarabiać na życie programowaniem.</p> 647 648 <p> 649 Już udało nam się bardzo zwiększyć produktywność, ale niewiele 650 z tego przełożyło się na czas wolny dla pracowników, 651 bo działania produktywne wymagają przeprowadzania wielu działań 652 nieproduktywnych. Głównymi tego przyczynami są urzędy i obustronne 653 zmagania z konkurencją. Wolne oprogramowanie znacznie ograniczy te 654 utrudnienia na polu produkcji oprogramowania. Musimy to zrobić, żeby 655 technologiczne zyski w wydajności przełożyły się na mniej pracy 656 dla nas.</p> 657 658 659 <h3 id="footnotes">Przypisy</h3> 660 661 <!-- The anchors do not match the actual footnote numbers because of 662 revisions over time. And if a new footnote is added, the references 663 to existing footnotes that follow the new one must be changed. --> 664 <ol> 665 <li id="f1">[Przypis ten wyjaśnia nieporozumienia związane z użyciem 666 w oryginale dwuznacznego angielskiego słowa „free”, 667 mogącego oznaczać zarówno „darmowe” jak 668 i „swobodne”; w polskim tłumaczeniu nie istnieje 669 nieporozumienie.] W tym miejscu użycie słów było niedbałe. Tekst miał 670 mówić, że nikt nie będzie musiał płacić za <b>pozwolenie</b> 671 na używanie GNU. Ale słowa nie wyrażają tego jasno, 672 więc ludzie często interpretują ten fragment jako mówiący, 673 że kopie GNU zawsze powinny być dystrybuowane za niewielką opłatą 674 lub za darmo. To nigdy nie było naszą intencją; później manifest 675 wspomina o możliwości istnienia firm świadczących usługi dystrybucji 676 za opłatą. Z czasem nauczyłem się starannie rozróżniać pomiędzy 677 „wolnym” oprogramowaniem i oprogramowaniem 678 „darmowym”. Wolne oprogramowanie to takie oprogramowanie, które 679 użytkownicy mogą swobodnie rozpowszechniać i zmieniać. Niektórzy 680 użytkownicy mogą uzyskać kopie za darmo, a niektórzy za nie 681 płacą – jeśli zebrane w ten sposób środki pomogą ulepszyć 682 oprogramowanie, to tym lepiej. Ważne jest, że każdy, kto ma kopię, może 683 swobodnie współpracować z innymi użytkownikami.</li> 684 685 <li id="f2a">Wyrażenie „rozdawać” jest kolejnym przykładem na to, 686 że w momencie pisania tego tekstu nie rozdzieliłem jeszcze wyraźnie 687 kwestii ceny od wolności. Aktualnie zalecamy unikanie tego wyrażenia, 688 kiedy mówimy o wolnym oprogramowaniu. Patrz „<a 689 href="/philosophy/words-to-avoid.html#GiveAwaySoftware">Mylące słowa 690 i sformułowania</a>” po dokładniejsze wyjaśnienie.</li> 691 692 <li id="f2">Tutaj też nie udało mi się rozróżnić pomiędzy „wolnym” 693 a „darmowym”. Stwierdzenie w swojej postaci nie jest 694 fałszywe – można dostać kopie GNU za darmo, od swoich 695 przyjaciół lub poprzez Internet – jednakże prowadzi ono 696 do nieporozumień.</li> 697 698 <li id="f3">Istnieje teraz kilka takich firm.</li> 699 700 <li id="f4">Fundacja Wolnego Oprogramowania (The Free Software Foundation) przez 10 lat 701 zdobywała większość swoich funduszy poprzez dystrybucję oprogramowania, 702 chociaż jest raczej organizacją charytatywną, a nie firmą. Możecie 703 składać <a href="/order/order.html">zamówienia na rzeczy 704 z FSF</a>, by nas wspierać. 705 </li> 706 707 <li id="f5">Grupa firm komputerowych ok. 1991 r. zebrała fundusze, aby wspomóc 708 utrzymanie GNU C Compiler.</li> 709 710 <li id="f8">Zdaje się, że popełniłem błąd mówiąc, że własnościowe 711 oprogramowanie było głównym środkiem zysków 712 z oprogramowania. Zauważyłem, że w zasadzie większość modeli 713 biznesowych opierało się i opiera na tworzeniu oprogramowania 714 specjalistycznego. Nie tworzy to dodatkowych opłat, więc biznes się 715 kręci dzięki nowym zewnętrznym zamówieniom. Segment biznesowy oprogramowania 716 specjalistycznego będzie wciąż istniał, prawdopodobnie bez większych 717 zmian w świecie wolnego oprogramowania. Zatem, moim zdaniem, zarobki 718 najlepszych programistów nie będą się wiele różnić w świecie wolnego 719 oprogramowania.</li> 720 721 <li id="f6">W latach osiemdziesiątych nie zdawałem sobie jeszcze sprawy, jak 722 niejasne jest mówienie o „własności intelektualnej”. Termin ten 723 jest oczywiście tendencyjny; mniej oczywiste jest to, że wrzuca on 724 do jednego worka zasadniczo odmienne prawa, które poruszają różne 725 kwestie. Obecnie nakłaniam ludzi, by całkowicie odrzucali termin 726 „własności intelektualnej”, żeby uniknąć sugerowania innym, 727 że jest to jedna, spójna kwestia. Aby wszystko było jasne, należy 728 oddzielnie rozmawiać o patentach, prawach autorskich i znakach 729 towarowych. Przeczytajcie <a href="/philosophy/not-ipr.html">późniejsze 730 wyjaśnienie</a>, w którym opisano, w jaki sposób termin ten szerzy 731 nieporozumienia i stronnicze podejście do pewnych kwestii.</li> 732 733 <li id="f7">Z czasem nauczyliśmy się odróżniać „wolne oprogramowanie” 734 i oprogramowanie typu „freeware”. „Freeware” to 735 oprogramowanie, które można bez ograniczeń kopiować, jednak zwykle 736 nie ma zgody na badanie lub modyfikowanie jego kodu źródłowego, 737 więc większość tego typu programów nie jest wolna. Artykuł „<a 738 href="/philosophy/words-to-avoid.html#Freeware">Mylące słowa 739 i sformułowania</a>” to dokładniej wyjaśnia.</li> 740 741 </ol> 742 743 <div class="translators-notes"> 744 745 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 746 </div> 747 </div> 748 749 <!-- for id="content", starts in the include above --> 750 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> 751 <div id="footer"> 752 <div class="unprintable"> 753 754 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a 755 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu 756 z FSF można znaleźć na stronie <a 757 href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających 758 odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać 759 na adres <a 760 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 761 762 <p> 763 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 764 replace it with the translation of these two: 765 766 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 767 translations. However, we are not exempt from imperfection. 768 Please send your comments and general suggestions in this regard 769 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 770 771 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 772 773 <p>For information on coordinating and submitting translations of 774 our web pages, see <a 775 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 776 README</a>. --> 777 Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, 778 ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie 779 tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy 780 w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a 781 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej 782 informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji 783 tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a 784 href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> 785 </div> 786 787 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 788 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 789 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 790 without talking with the webmasters or licensing team first. 791 Please make sure the copyright date is consistent with the 792 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 793 document was modified, or published. 794 795 If you wish to list earlier years, that is ok too. 796 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 797 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 798 year, i.e., a year in which the document was published (including 799 being publicly visible on the web or in a revision control system). 800 801 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 802 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 803 <p>Copyright © 1985, 1993, 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2014, 2015 804 Free Software Foundation, Inc.</p> 805 806 <p> 807 Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies of 808 this document, in any medium, provided that the copyright notice and 809 permission notice are preserved, and that the distributor grants the 810 recipient permission for further redistribution as permitted by this 811 notice. <br /> Modified versions may not be made. <br /><br />Wyraża się 812 zgodę na wykonywanie i dystrybucję wiernych kopii tego dokumentu, 813 niezależnie od nośnika, pod warunkiem, że informacje o 814 prawach autorskich i powielaniu zostaną zachowane oraz że 815 dystrybutor pozwoli odbiorcy na dalsze rozpowszechnianie 816 na zasadach tutaj zawartych. 817 <br /> 818 Modified versions may not be made. <br /> Nie wolno tworzyć wersji 819 zmodyfikowanych. 820 </p> 821 822 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> 823 <div class="translators-credits"> 824 825 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 826 Tłumaczenie: Radek Moszczynski 2003; poprawki: Oskar Gałecki 2011, Jan Owoc 827 2011, 2014, 2015, Wojciech Kotwica 2003, 2004, 2005, 2006, Marcin Wolak 828 2011.</div> 829 830 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 831 Aktualizowane: 832 833 $Date: 2022/07/04 18:04:53 $ 834 835 <!-- timestamp end --> 836 </p> 837 </div> 838 </div> 839 </body> 840 </html>