lessig-fsfs-intro.html (17253B)
1 <!--#set var="PO_FILE" 2 value='<a href="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.pl.po"> 3 https://www.gnu.org/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.pl.po</a>' 4 --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.html" 5 --><!--#set var="DIFF_FILE" value="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.pl-diff.html" 6 --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2021-08-20" --> 7 8 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> 9 <!-- Parent-Version: 1.86 --> 10 11 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 12 <title>Wprowadzenie do Wolne Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo - Projekt GNU 13 - Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title> 14 15 <!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" --> 16 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> 17 <!--#include virtual="/server/outdated.pl.html" --> 18 <h2>Wprowadzenie do <a 19 href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Wolne 20 Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo: Wybrane Eseje Richarda 21 Stallmana</i></a></h2> 22 23 <p> 24 Lawrence Lessig, Profesor prawa, Stanford Law School 25 </p> 26 27 <p> 28 Każde pokolenie ma swojego filozofa – pisarza lub artystę, 29 któremu udaje się pobudzić wyobraźnię danych czasów. Czasem ci filozofowie 30 są za takich uznawani, zwykle jednak zajmuje to pokolenia zanim 31 połączenie staje się realne. Rozpoznawani czy nie, czasy są znaczone 32 przez ludzi, którzy mówią o swoich ideałach, czy to 33 poprzez szept wiersza, czy też poprzez podmuch ruchu 34 politycznego. 35 </p> 36 <p> 37 Nasze pokolenie ma filozofa. Nie jest artstą ani profesjonalnym 38 pisarzem. Jest programistą. Richard Stallman rozpoczął swoją pracę 39 w laboratoriach <abbr title="Massachusetts Institute of 40 Technology">MIT</abbr> jako programista i architekt budujący 41 oprogramowanie systemów operacyjnych. Zbudował on swoją karierę 42 na scenie życia publicznego jako programista i architekt tworząc 43 ruch dla wolności w świecie w coraz większym stopniu definiowanym 44 przez „kod”. 45 </p> 46 <p> 47 „Kod” jest technologią odpowiedzialną za pracę 48 komputerów. Zapisany w oprogramowaniu lub sprzęcie komputerowym, 49 kod jest zbiorem instrukcji, początkowo zapisanych w słowach, który 50 kieruje funkcjonowaniem maszyn. Te maszyny – komputery – 51 w coraz większym stopniu definiują oraz kontrolują nasze 52 życia. Określają one w jaki sposób łączą się telefony oraz co 53 można oglądać w telewizji. Decydują czy film wideo może być 54 nadawany strumieniowo za pośrednictwem łącza szerokopasmowego 55 do komputera. Kontrolują co komputer zgłasza do jego 56 producenta. Te maszyny kierują nami. Kod kieruje tymi maszynami. 57 </p> 58 <p> 59 Jaką kontrolę powinniśmy mieć nad tym kodem? Jakie zrozumienie? Jaka 60 wolność powinna zostać zapewniona, by równać się z kontrolą, którą on 61 umożliwia? Jaka władza? 62 </p> 63 <p> 64 Te pytania były wyzwaniem w życiu Stallmana. Poprzez jego pracę 65 i jego słowa pokierował nas, byśmy zobaczyli znaczenie utrzymywania 66 kodu „wolnym”. Nie wolnym w znaczeniu, w którym 67 piszący kod nie są opłacani [<em>po angielsku „free” może 68 znaczyć darmowy/nieodpłatny ale też i wolny</em> przyp. tłum.], 69 ale wolnym w znaczeniu, w którym kontrola budowana przez 70 koderów jest przejrzysta dla wszystkich i każdy ma prawo skorzystać 71 z tej kontroli oraz modyfikować ją tak, jak uzna 72 za stosowne. To jest „wolne oprogramowanie”; „wolne 73 oprogramowanie” jest odpowiedzią na świat budowany w kodzie. 74 </p> 75 <p> 76 „Wolny”. Stallman lamentuje nad dwuznacznością w jego 77 własnym określeniu. Nie ma w tym nic do lamentowania. Zagadki 78 zmuszają ludzi do myślenia, a to określenie „wolny” 79 jest wystarczająco zagadkowe. Dla uszu współczesnych Amerykanów, 80 „wolne oprogramowanie” brzmi utopijnie, niemożliwie. Nic, nawet 81 obiad, nie jest darmowe. Jak najważniejsze słowa kierujące najważniejszymi 82 maszynami kierującymi światem mogą być „wolne”? Jak trzeźwe 83 na umyśle społeczeństwo może aspirować do takiego ideału? 84 </p> 85 <p> 86 Jednak dziwny brzęk słowa „wolny” wiąże się z nami, 87 nie z określeniem. „Wolny” ma różne znaczenia, 88 z których tylko jedno odnosi się do „ceny”. Dużo 89 bardziej fundamentalnym znaczeniem słowa „wolny” jest 90 „wolność”, mówi Stallman, w kontekście „wolności 91 słowa”, czy, być może lepiej, w kontekście „wolnej 92 pracy” [<em>tu znów chodzi o to, że po angielsku słowo 93 „free” jest dwuznaczne</em> przyp. tłum.]. Nie wolnej jako 94 darmowej, ale wolnej jako w ograniczonej w kontroli przez 95 innych. Wolne oprogramowanie jest kontrolą, która jest przejrzysta 96 i otwarta na zmiany, tak jak wolne prawa, czy prawa 97 „wolnego społeczeństwa” są wolne kiedy ich kontrola jest 98 poznawalna i otwarta na zmiany. Celem Stallmanowskiego 99 „ruchu wolnego oprogramowania” jest zarówno tworzenie kodu, jak 100 i sprawianie, by był on przejrzysty i podatny na zmiany, 101 poprzez czynienie go „wolnym”. 102 </p> 103 <p> 104 Czyni się to poprzez mechanizm, którym jest wyjątkowo pomysłowy sposób 105 nazywany „copyleft”, wdrażany poprzez licencję nazywaną 106 GPL. Używając mocy praw autorskich, „wolne oprogramowanie” nie 107 tylko zapewnia to, że pozostanie otwarte i podatne na zmiany, 108 ale także to, że inne oprogramowanie, które korzysta i używa 109 „wolnego oprogramowania” (co w praktyce liczy się jako 110 „praca pochodna”) samo również musi być wolne. Jeśli używasz 111 i przystosowujesz program wolnego oprogramowania, a następnie 112 wydajesz publicznie przystosowaną wersję, to wydana wersja musi być tak 113 wolna, jak wersja pierwotna. Musi być, inaczej prawa autorskie będą złamane. 114 </p> 115 <p> 116 „Wolne oprogramowanie”, podobnie jak wolne społeczeństwa, ma 117 swoich przeciwników. Microsoft wypowiedział wolnę przeciwko GPL, ostrzegając 118 każdego, kto zechce słuchać, że GPL jest „niebezpieczną” 119 licencją. Jednak niebezpieczeństwa, o których mowa, są 120 w większości iluzoryczne. Inni sprzeciwiają się 121 „przymusowi” w naleganiu GPL na to, by zmodyfikowane 122 wersje również były wolne. Ale warunek nie jest przymusem. Jeśli nie 123 jest przymusem to, że Microsoft odmawia użytkownikom przyzwolenia 124 na dystrybucję zmodyfikowanych wersji swojego produktu Office 125 bez płacenia (przypuszczalnie) milionów, to nie jest przymusem to, gdy 126 GPL nalega, by zmodyfikowane wersje wolnego oprogramowania również były 127 wolne. 128 </p> 129 <p> 130 Następnie są ci, którzy nazywają przesłanie Stallmana zbyt 131 skrajnym. Ale nie jest ono skrajne. Rzeczywiście, w oczywistym 132 znaczeniu, praca Stallmana jest prostym tłumaczeniem wolności, które nasza 133 tradycja stworzyła w świecie przed kodem. „Wolne 134 oprogramowanie” chciałoby zapewnić, by świat rządzony przez kod był 135 tak „wolny”, jak nasza tradycja, która budowała świat przed 136 kodem. 137 </p> 138 <p> 139 Na przykład: „Wolne społeczeństwo” jest regulowane przez 140 prawo. Ale są przecież ograniczenia, które każde wolne społeczeństwo 141 nakłada na te regulacje poprzez prawo: żadne społeczeństwo, które 142 utrzymuje swoje prawa w sekrecie, nigdy nie mogłoby być nazwane 143 wolnym. Żaden rząd, który ukrywa swoje przepisy prawne przed rządzonymi, nie 144 mógłby utrzymać się w naszej tradycji. Prawo kontroluje. Ale robi 145 to sprawiedliwie tylko wówczas, gdy robi to w sposób 146 widoczny. A prawo jest widoczne tylko wówczas, gdy jego warunki są 147 znane i możliwe do kontrolowania przez tych, których kontroluje, 148 bądź poprzez agentów tych, których kontroluje (prawników, ciała 149 ustawodawcze). 150 </p> 151 <p> 152 Ten warunek prawa wykracza poza pracę ciał ustawodawczych. Pomyśl 153 o praktyce prawa w amerykańskich sądach. Prawnicy są zatrudniani 154 przez klientów po to, by przyspieszać ich interesy. Czasem te interesy 155 są przyspieszane poprzez spory. W trakcie tych sporów, prawnicy 156 piszą akta sprawy. Akta te wpływają na opinie pisane przez sędziów. Te 157 opinie decydują kto wygra daną sprawę lub czy dane prawo jest zgodne 158 z konstytucją. 159 </p> 160 <p> 161 Cały materiał w tym procesie jest wolny w znaczeniu, o którym mówi 162 Stallman. Spisy prawne są otwarte i wolne do użytku dla innych. Te 163 argumenty są przejrzyste (co oznacza co innego, niż mówienie, że są 164 dobre) i ich tok myślenia może być wykorzystywany bez zgody 165 oryginalnych prawników. Opinie, które tworzą, mogą być cytowane 166 w kolejnych aktach sprawy. Te zaś mogą być kopiowane 167 i wykorzystywane w kolejnych aktach lub opiniach. „Kod 168 źródłowy” amerykańskiego prawa jest z założenia 169 i z zasady otwarty i wolny dla każdego 170 do użycia. I prawnicy go używają - jest bowiem miarą dobrych akt 171 sprawy to, że osiągają kreatywność poprzez wykorzystanie tego, co 172 wydarzyło się wcześniej. Źródło jest wolne; kreatywność i ekonomia są 173 zbudowane na jego fundamentach. 174 </p> 175 <p> 176 Ta ekonomia wolnego kodu (mam tu na myśli wolny kod prawny) nie 177 sprawia, że prawnicy głodują. Firmy prawnicze mają dość powodów, by 178 produkować kolejne akta sprawy, nawet jeśli to co stworzą będzie mogło być 179 wykorzystane i kopiowane przez kogokolwiek innego. Prawnik jest 180 rzemieślnikiem; jego lub jej produkt jest 181 publiczny. Jednak rzemiosło nie jest dobroczynnością. Prawnicy są 182 opłacani; publiczność nie wymaga takiej pracy za darmo. Zamiast tego 183 ekonomia kwitnie, z dalszą pracą dodawaną do wcześniejszej. 184 </p> 185 <p> 186 Możemy wyobrazić sobie praktykę prawną, która byłaby inna – akta 187 sprawy i argumenty, które byłyby utrzymywane w tajemnicy; 188 orzeczenia, które ogłaszałyby wynik, ale nie tok rozumowania. Prawa, 189 które byłyby utrzymywane przez policję, ale nie byłyby publikowane 190 komukolwiek innemu. Regulacje, które operowałyby bez wyjaśniania ich 191 reguł. 192 </p> 193 <p> 194 Możemy wyobrazić sobie takie społeczeństwo, ale nie możemy wyobrazić 195 sobie nazywania go „wolnym”. Niezależnie od tego 196 czy pobudki takiego społeczeństwa byłyby lepsze lub skuteczniej 197 przydzielone, takie społeczeństwo nie mogłoby być znane jako wolne. Ideały 198 wolności, życia w wolnym społeczeństwie, wymagają więcej niż 199 skutecznego zastosowania. Zamiast tego, otwartość i przejrzystość są 200 ograniczeniami, w których obrębie system prawny jest budowany, nie 201 opcjami, które mogą zostać dodane, jeśli jest to wygodne dla przywódców. Nie 202 inaczej powinno być w przypadku życia rządzonego przez kod 203 oprogramowania. 204 </p> 205 <p> 206 Pisanie kodu nie jest sporem. Jest lepsze, bogatsze, bardziej 207 produktywne. Prawo jest oczywistym przykładem tego jak kreatywność 208 i pobudki nie zależą od perfekcyjnej kontroli nad tworzonym 209 produktem. Podobnie jak jazz, powieści, czy architektura, prawo jest 210 budowane na wcześniejszej pracy. To dodawanie i zmienianie jest 211 tym, czym zawsze jest kreatywność. Wolne społeczeństwo to takie, które 212 zapewnia, że jego najważniejsze zasoby pozostaną wolne właśnie 213 w tym znaczeniu. 214 </p> 215 <p> 216 Książka ta po raz pierwszy zbiera pisma i wykłady Richarda 217 Stallmana w sposób, który jasno ukazuje ich subtelność 218 i siłę. Eseje dotyczą szerokiego spektrum tematów, od praw 219 autorskich do historii ruchu wolnego oprogramowania. Dotyczą wielu 220 argumentów, które nie są szeroko znane, a wśród nich szczególnie 221 wnikliwą relację ze zmieniających się okoliczności, które czynią prawa 222 autorskie w świecie cyfrowym podejrzanymi. Będą służyć jako zasób dla 223 tych, którzy chcą zrozumieć sposób myślenia tego potężnego człowieka – 224 potężnego w swoich pomysłach, swojej pasji i swojej integralności, 225 nawet jeśli bezsilnego w każdy inny sposób. Będą inspirować innych, 226 którzy skorzystają z jego pomysłów i będą budować na ich 227 podstawie. 228 </p> 229 <p> 230 Nie znam Stallmana dobrze. Znam go na tyle, by wiedzieć, że jest 231 człowiekiem, którego ciężko lubić. Jest zdeterminowany, często 232 niecierpliwy. Jego złość może wypalić równie dobrze na przyjaciela, jak 233 na wroga. Jest bezkompromisowy i wytrwały; cierpliwy w obu. 234 </p> 235 <p> 236 Jednak kiedy nasz świat nareszcie zacznie rozumieć siłę 237 i niebezpieczeństwa kodu – kiedy zobaczy, że kod, podobnie 238 jak prawa czy rząd, musi być przejrzysty, by być wolnym – wtedy 239 spojrzymy znowu na tego bezkompromisowego i wytrwałego programistę 240 i zrozumiemy wizję, o którą walczył, by uczynić ją realną: wizję 241 świata, w którym wolność i wiedza może przetrwać pracę 242 kompilatora. Zobaczymy wtedy, że żaden inny człowiek poprzez swoje 243 czyny czy słowa nie zrobił tak wiele, by uczynić możliwą tę wolność, 244 którą następne społeczeństwo może mieć. 245 </p> 246 <p> 247 Nie zdobyliśmy jeszcze tej wolności. Nadal możemy zawieść 248 w zabezpieczeniu jej. Niezależnie od tego czy nam się uda, 249 czy polegniemy, w tych esejach znajduje się obraz tego, czym ta 250 wolność może być. A w życiu, które jest odpowiedzialne za te 251 słowa i pracę, znajduje się inspiracja dla każdego, kto chciałby, 252 podobnie jak Stallman, walczyć o stworzenie tej wolności. 253 </p> 254 255 <p> 256 <strong>Lawrence Lessig</strong><br /> 257 <strong>Profesor prawa, Stanford Law School.</strong> 258 </p> 259 260 <hr /> 261 <blockquote id="fsfs"><p>Dowiedz się więcej o <a 262 href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free 263 Software, Free Society: The Selected Essays of Richard 264 M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote> 265 266 <div class="translators-notes"> 267 268 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 269 </div> 270 </div> 271 272 <!-- for id="content", starts in the include above --> 273 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> 274 <div id="footer"> 275 <div class="unprintable"> 276 277 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a 278 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu 279 z FSF można znaleźć na stronie <a 280 href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających 281 odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać 282 na adres <a 283 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 284 285 <p> 286 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 287 replace it with the translation of these two: 288 289 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 290 translations. However, we are not exempt from imperfection. 291 Please send your comments and general suggestions in this regard 292 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 293 294 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 295 296 <p>For information on coordinating and submitting translations of 297 our web pages, see <a 298 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 299 README</a>. --> 300 Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, 301 ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie 302 tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy 303 w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a 304 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej 305 informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji 306 tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a 307 href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> 308 </div> 309 310 <p>Copyright © 2002, 2013, 2017, 2018, 2020 Free Software Foundation, Inc.</p> 311 312 <p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" 313 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji 314 Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 315 4.0 Międzynarodowe</a>.</p> 316 317 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> 318 <div class="translators-credits"> 319 320 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 321 Tłumaczenie: Szczepan Czapla 2017; poprawki: Jan Owoc 2017.</div> 322 323 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 324 Aktualizowane: 325 326 $Date: 2022/07/04 18:04:55 $ 327 328 <!-- timestamp end --> 329 </p> 330 </div> 331 </div> 332 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 333 </body> 334 </html>