freedom-or-copyright-old.html (12218B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright-old.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays laws copyright" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Wolność czy prawa autorskie? (stara wersja) - Projekt GNU - Free 11 Software Foundation</title> 12 13 <!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright-old.translist" --> 14 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> 15 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.pl.html" --> 16 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 17 <!--#include virtual="/server/top-addendum.pl.html" --> 18 <div class="article reduced-width"> 19 20 <h2>Wolność czy prawa autorskie? (stara wersja)</h2> 21 22 <address class="byline">Richard Stallman</address> 23 24 <div class="infobox"> 25 <p>Istnieje <a href="/philosophy/freedom-or-copyright.html">zaktualizowana 26 wersja</a> tego artykułu.</p> 27 </div> 28 <hr class="thin" /> 29 30 <div class="introduction"> 31 <p> 32 Nowy wspaniały świat e-książek: nie ma już antykwariatów, nie można już 33 pożyczyć koledze, nie można pożyczyć książki z biblioteki, ani nie 34 można kupić książki inaczej niż kartą kredytową, która śledzi co 35 czytasz. Nawet czytanie e-książki bez zezwolenia jest przestępstwem. 36 </p> 37 </div> 38 39 <p> 40 Dawno, dawno temu, w czasach prasy drukarskiej, dla branży wydawniczej 41 ustanowiono pewne przepisy prawne regulujące jej działanie. Nazwano je 42 prawem autorskim, copyright [ang. „prawo o kopiowaniu”]. Celem 43 tej regulacji przemysłowej było wspieranie publikacji różnorodnych prac 44 pisanych. Metodą była wprowadzona konieczność uzyskiwania przez wydawców 45 zgody autora na przedruk nowszych prac.</p> 46 47 <p> 48 Zwykli czytelnicy nie mieli powodów do niezadowolenia, gdyż prawo 49 autorskie ograniczało tylko publikację, a nie to, co mógłby zrobić 50 czytelnik. Nawet jeśli podniosło to nieco cenę książki, były to tylko 51 pieniądze. Prawo autorskie działało dla dobra publicznego, zgodnie 52 z zamierzeniami, i było stosunkowo bezbolesne dla 53 społeczeństwa. Dobrze spełniało swoje zadania – wówczas.</p> 54 55 <p> 56 Potem pojawił się nowy sposób rozpowszechniania informacji: komputery 57 i sieci. Zaletą technologii cyfrowych jest łatwość kopiowania 58 i przetwarzania informacji, w tym również oprogramowania, nagrań 59 muzycznych i książek. Sieci zaoferowały możliwość nieograniczonego 60 dostępu do wszelkiego rodzaju danych – informacyjną utopię.</p> 61 62 <p> 63 Jednak na drodze stała jedna przeszkoda: prawo autorskie. Czytelnicy, 64 którzy korzystali ze swych komputerów do dzielenia się opublikowaną 65 informacją z innymi byli, z formalnego punktu widzenia, ludźmi 66 łamiącymi prawo autorskie. Świat się zmienił, a to, co niegdyś było 67 regulacją przemysłową dotyczącą wydawców, stało się restrykcją nałożoną 68 na społeczeństwo, któremu miało służyć.</p> 69 70 <p> 71 W demokracji, prawo, które zabrania popularnej, naturalnej 72 i przydatnej działalności jest zwykle wkrótce 73 rozluźniane. Jednak potężne lobby wydawców było zdecydowane nie 74 dopuścić do tego, by społeczeństwo wykorzystywało zalety tkwiące 75 w możliwościach komputerów. Zauważyli, że odpowiednią bronią jest 76 prawo autorskie. Pod ich wpływem, zamiast rozluźnić system praw 77 autorskich, rządy zaostrzyły je jeszcze bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, 78 nakładając surowe kary na czytelników przyłapanych na dzieleniu 79 się informacją.</p> 80 81 <p> 82 Ale na tym się nie skończyło. Komputery mogą być potężnymi narzędziami 83 dominacji, gdy niewielka grupa osób kontroluje to, co robią komputery 84 innych. Wydawcy uświadomili sobie, że narzucając ludziom specjalnie 85 zaprojektowane oprogramowanie do oglądania filmów i do czytania 86 książek elektronicznych (e-books), mogą zyskać niesłychaną władzę: 87 przymuszania czytelnika do zidentyfikowania się i zapłacenia, 88 za każdym razem, gdy chce przeczytać książkę!</p> 89 90 <p> 91 Oto marzenie wydawców, którzy nakłonili rząd USA do przyjęcia 92 w roku 1998 prawa Ustawa o prawach autorskich w cyfrowym 93 tysiącleciu [<em>Digital Millennium Copyright Act</em>]. Ta ustawa daje im 94 absolutną władzę prawną nad niemal wszystkim, co czytelnik mógłby 95 zrobić z książką elektroniczną, jeśli opublikują ją w formacie 96 zaszyfrowanym. Nawet czytanie bez przyznanego zezwolenia jest 97 przestępstwem.</p> 98 99 <p> 100 Nadal mamy te same stare swobody w korzystaniu z papierowych 101 książek. Ale jeśli książki elektroniczne zastąpią drukowane, niewiele 102 będzie pożytku z tego wyjątku. Dzięki „elektronicznemu 103 atramentowi”, który daje możliwość ściągnięcia nowego tekstu 104 na pozornie „zadrukowany” kawałek papieru, nawet gazety 105 mogą stać się efemeryczne. Wyobraźcie sobie: nie będzie już sklepów 106 z używanymi książkami, żadnego pożyczania książki przyjacielowi, 107 żadnego wypożyczania z biblioteki publicznej – żadnych 108 „szczelin”, które dawałyby komuś szanse czytania 109 bez płacenia. (A sądząc po reklamach czytnika Microsoft 110 Reader, nie będzie też możliwości anonimowego kupna książek.) Oto świat, 111 jaki zamyślają dla nas wydawcy.</p> 112 113 <p> 114 Dlaczego tak niewiele jest publicznych debat na temat tak doniosłych 115 zmian? Większość obywateli nie miała jeszcze sposobności borykać się 116 z politycznymi kwestiami, jakie niesie ze sobą ta futurystyczna 117 technologia. Oprócz tego, społeczeństwo uczono myśleć, że prawa 118 autorskie istnieją, by „chronić” ich posiadaczy, z czego 119 wynika, że interesy samej społeczności się nie liczą. (Stronniczy 120 termin „<a href="/philosophy/not-ipr.html">własność 121 intelektualna</a>” także promuje ten pogląd; dodatkowo błędnie próbuje 122 objąć kilka praw, które są całkiem odrębne – takie jak prawa 123 autorskie i prawa patentowe – jakby były jednym 124 zagadnieniem.)</p> 125 126 <p> 127 Jednak kiedy ogół społeczeństwa zacznie korzystać 128 z elektronicznych książek i odkryje, jakie rządy przygotowali dla 129 nich wydawcy, ludzie zaczną się sprzeciwiać. Ludzkość nie będzie znosić tego 130 jarzma wiecznie.</p> 131 132 <p> 133 Wydawcy będą chcieli, byśmy uwierzyli, że pełne zakazów prawo autorskie 134 jest jedynym sposobem na utrzymanie przy życiu twórczości artystycznej, 135 ale nie potrzebujemy Wojny o Kopiowanie, żeby wspierać 136 różnorodność wydawanych dzieł. Jak pokazał przypadek grupy muzycznej 137 Grateful Dead, prywatne kopiowanie między miłośnikami niekoniecznie jest 138 problemem dla artystów. (W 2007 roku, Radiohead zarobił miliony zachęcając 139 fanów aby kopiowali płytę i płacili za nią ile chcą; kilka 140 lat wcześniej Stephen King dostał sety tysięcy za e-książkę, którą 141 ludzie mogli kopiować.) Dzięki legalizacji kopiowania książek 142 elektronicznych między przyjaciółmi możemy z powrotem przekształcić 143 prawo autorskie w regulację przemysłową, jaką było niegdyś.</p> 144 145 <p> 146 W stosunku do niektórych rodzajów piśmiennictwa powinniśmy posunąć 147 się nawet dalej. W przypadku prac naukowych i monografii każdy 148 powinien być zachęcany do udostępniania w sieci wiernych 149 kopii. Ponowna publikacja prac w taki właśnie sposób pomaga chronić 150 osiągnięcia naukowe, równocześnie czyniąc je bardziej dostępnymi. Dla 151 podręczników i większości informatorów powinna być dozwolona także 152 publikacja zmienionych wersji, gdyż to przyczynia się do ich 153 ulepszania.</p> 154 155 <p> 156 I na koniec, kiedy sieci komputerowe udostępnią nam metodę łatwego 157 przesłania niewielkiej sumy pieniędzy, zniknie całe uzasadnienie 158 ograniczania wiernego kopiowania. Jeśli spodobałaby się wam książka, 159 a na ekranie komputera ukazałoby się okienko z napisem 160 „Kliknij tu, by dać autorowi jednego dolara”, nie 161 kliknęlibyście? Prawo autorskie regulujące kopiowanie książek i muzyki, 162 odnosząc się do dystrybucji wiernych niezmienionych kopii, stanie się 163 całkowicie przestarzałe. Odpowiedni czas już nadszedł!</p> 164 </div> 165 166 <div class="translators-notes"> 167 168 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 169 </div> 170 </div> 171 172 <!-- for id="content", starts in the include above --> 173 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> 174 <div id="footer" role="contentinfo"> 175 <div class="unprintable"> 176 177 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a 178 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu 179 z FSF można znaleźć na stronie <a 180 href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających 181 odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać 182 na adres <a 183 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 184 185 <p> 186 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 187 replace it with the translation of these two: 188 189 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 190 translations. However, we are not exempt from imperfection. 191 Please send your comments and general suggestions in this regard 192 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 193 194 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 195 196 <p>For information on coordinating and contributing translations of 197 our web pages, see <a 198 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 199 README</a>. --> 200 Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, 201 ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie 202 tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy 203 w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a 204 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej 205 informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji 206 tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a 207 href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> 208 </div> 209 210 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 211 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 212 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 213 without talking with the webmasters or licensing team first. 214 Please make sure the copyright date is consistent with the 215 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 216 document was modified, or published. 217 218 If you wish to list earlier years, that is ok too. 219 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 220 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 221 year, i.e., a year in which the document was published (including 222 being publicly visible on the web or in a revision control system). 223 224 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 225 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 226 <p>Copyright © 1999, 2021 Richard M. Stallman</p> 227 228 <p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" 229 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji 230 Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 231 4.0 Międzynarodowe</a>.</p> 232 233 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> 234 <div class="translators-credits"> 235 236 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 237 Tłumaczenie: Wojciech Kotwica 2002; poprawki: Jan Owoc 2016.</div> 238 239 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 240 Aktualizowane: 241 242 $Date: 2021/09/30 10:33:37 $ 243 244 <!-- timestamp end --> 245 </p> 246 </div> 247 </div> 248 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 249 </body> 250 </html>