ebooks.html (11877B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/ebooks.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays cultural access" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Książki elektroniczne: Wolność czy prawa autorskie? - Projekt GNU - 11 Fundacja Wolnego Oprogramowania</title> 12 13 <!--#include virtual="/philosophy/po/ebooks.translist" --> 14 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> 15 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.pl.html" --> 16 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 17 <!--#include virtual="/server/top-addendum.pl.html" --> 18 <div class="article reduced-width"> 19 <h2>Książki elektroniczne: Wolność czy prawa autorskie?</h2> 20 21 <address class="byline"><a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 22 23 <p>Dawno, dawno temu, w czasach prasy drukarskiej, dla branży wydawniczej 24 ustanowiono pewne przepisy prawne regulujące jej działanie. Nazwano je 25 prawem autorskim, copyright [ang. „prawo o kopiowaniu”]. Celem 26 tej regulacji przemysłowej, jak stwierdzono w Konstytucji USA, było 27 „promowanie postępu” czyli zachęcanie 28 do publikowania. Jako metody użyto obowiązku uzyskiwania przez wydawców 29 zgody autorów na skorzystanie z nowszych prac.</p> 30 31 <p>Zwykli czytelnicy nie mieli powodów do niezadowolenia, gdyż prawo 32 autorskie ograniczało tylko publikację, a nie to, co mógłby zrobić 33 czytelnik. Nawet jeśli podniosło to nieco cenę książki, były to tylko 34 pieniądze, a nie uprzykrzało czytelnikowi życia. Prawo autorskie 35 działało dla dobra publicznego, zgodnie z zamierzeniami, i było 36 stosunkowo bezbolesne dla społeczeństwa. Dobrze spełniało swoje 37 zadania – wówczas.</p> 38 39 <p>Potem pojawił się nowy sposób rozpowszechniania informacji: komputery 40 i sieci. Zaletą technologii cyfrowych jest łatwość kopiowania 41 i przetwarzania informacji, w tym również oprogramowania, nagrań 42 muzycznych i książek. Sieci zaoferowały możliwość nieograniczonego 43 dostępu do wszelkiego rodzaju danych – informacyjną utopię.</p> 44 45 <p>Jednak na drodze stała jedna przeszkoda: prawo autorskie. Czytelnicy, 46 którzy wykorzystywali swoje komputery do dzielenia się opublikowaną 47 informacją z innymi byli, z formalnego punktu widzenia, ludźmi 48 łamiącymi prawo autorskie. Świat wokół tego prawa się zmienił, tak 49 że to, co niegdyś było regulacją przemysłową dotyczącą wydawców, stało 50 się restrykcją nałożoną na społeczeństwo, któremu miało służyć.</p> 51 52 <p>W systemie prawdziwej demokracji, prawo, które zabrania popularnej, 53 naturalnej i przydatnej działalności jest zwykle wkrótce 54 rozluźniane. Jednak potężne lobby wydawców było zdecydowane nie 55 dopuścić do tego, żeby społeczeństwo wykorzystywało zalety tkwiące 56 w swoich komputerach. Zauważyli, że odpowiednią bronią jest prawo 57 autorskie. Pod ich wpływem, zamiast rozluźnić system praw autorskich, 58 rządy zaostrzyły je jeszcze bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, nakładając 59 surowe kary na czytelników przyłapanych na dzieleniu się.</p> 60 61 <p>Ale na tym się nie skończyło. Komputery mogą być potężnymi narzędziami 62 dominacji gdy niewielka grupa osób kontroluje to, co robią komputery 63 innych. Wydawcy uświadomili sobie, że narzucając ludziom używanie 64 do czytania książek elektronicznych (e-books) specjalnie 65 zaprojektowanego oprogramowania, mogą zyskać niesłychaną władzę: 66 przymuszania czytelnika do zidentyfikowania się i zapłacenia, 67 za każdym razem, gdy chcą przeczytać książkę! To marzenie wydawców.</p> 68 69 <p>Zatem nakłonili rząd USA do podarowania im w roku 1998 ustawy 70 Digital Millennium Copyright Act (Ustawa o prawach autorskich 71 w cyfrowym tysiącleciu), prawa dającego im absolutną władzę prawną 72 nad niemal wszystkim, co czytelnik mógłby zrobić z książką 73 elektroniczną. Nawet czytanie bez przyznanego zezwolenia jest 74 przestępstwem.</p> 75 76 <div class="announcement comment" role="complementary"> 77 <hr class="no-display" /> 78 <p><a href="https://www.defectivebydesign.org/ebooks.html">Dołącz się 79 do naszej listy mailowej o zagrożeniach eBookami</a>.</p> 80 <hr class="no-display" /> 81 </div> 82 83 <p>Nadal mamy te same stare swobody w korzystaniu z papierowych 84 książek. Ale jeśli książki elektroniczne zastąpią drukowane, niewiele 85 będzie pożytku z tego wyjątku. Dzięki „elektronicznemu 86 atramentowi”, który daje możliwość ściągnięcia nowego tekstu 87 na pozornie „zadrukowany” kawałek papieru, nawet gazety 88 mogą stać się efemeryczne. Wyobraźcie sobie: nie będzie już sklepów 89 z używanymi książkami, żadnego pożyczania książki przyjacielowi, 90 żadnego wypożyczania z biblioteki publicznej – żadnych 91 „luk”, które dawałyby komuś szanse czytania 92 bez płacenia. A sądząc po reklamach czytnika Microsoft 93 Reader, nie będzie też możliwości anonimowego kupna książek. Oto świat, jaki 94 zamyślają dla nas wydawcy.</p> 95 96 <p>Dlaczego tak niewiele jest publicznych debat na temat tak doniosłych 97 zmian? Większość obywateli nie miała jeszcze sposobności borykać się 98 z politycznymi kwestiami, jakie niesie ze sobą ta futurystyczna 99 technologia. Oprócz tego, społeczeństwo uczono myśleć, że prawa 100 autorskie istnieją, aby „chronić” ich posiadaczy, 101 z czego wynika, że interesy samej społeczności się nie liczą.</p> 102 103 <p>Jednak kiedy ogół społeczeństwa zacznie korzystać 104 z elektronicznych książek i odkryje, jakie rządy przygotowali dla 105 nich wydawcy, ludzie zaczną się sprzeciwiać. Ludzkość nie będzie znosić tego 106 jarzma wiecznie.</p> 107 108 <p>Wydawcy będą chcieli, byśmy uwierzyli, że pełne zakazów prawo autorskie 109 jest jedynym sposobem na utrzymanie przy życiu twórczości artystycznej, 110 ale nie potrzebujemy Wojny o Kopiowanie, żeby wspierać 111 różnorodność wydawanych dzieł. Jak pokazał przypadek grupy muzycznej 112 Grateful Dead, prywatne kopiowanie między miłośnikami nie stanowi problemu 113 dla artystów. Dzięki legalizacji niekomercyjnego kopiowania książek 114 elektronicznych możemy z powrotem przekształcić prawo autorskie 115 w regulację przemysłową, jaką było niegdyś.</p> 116 117 <p>W stosunku do niektórych rodzajów piśmiennictwa powinniśmy posunąć 118 się nawet dalej. W przypadku prac naukowych i monografii powinno 119 się zachęcać wszystkich do publikowania w sieci ich wiernych 120 kopii; pomaga to chronić osiągnięcia naukowe, równocześnie czyniąc je 121 bardziej dostępnymi. Dla podręczników i większości wydawnictw 122 encyklopedycznych powinna być dozwolona także publikacja zmienionych wersji, 123 ponieważ to zachęca społeczeństwo do ich ulepszania.</p> 124 125 <p>I na koniec, kiedy sieci komputerowe udostępnią nam metodę łatwego 126 przesłania niewielkiej sumy pieniędzy, zniknie całe uzasadnienie 127 ograniczania wiernego kopiowania. Jeśli spodobałaby się Wam książka, 128 a ukazałoby się okienko z napisem „Kliknij tu, by dać 129 autorowi jednego dolara”, nie kliknęlibyście? Prawo autorskie 130 regulujące kopiowanie książek i muzyki, odnosząc się 131 do dystrybucji wiernych niezmienionych kopii, stanie się całkowicie 132 przestarzałe. Odpowiedni czas już nadszedł!</p> 133 134 <div class="announcement comment" role="complementary"> 135 <hr class="no-display" /> 136 <p>Także przeczytajcie <a 137 href="/philosophy/ebooks-must-increase-freedom.html">E-booki muszą zwiększać 138 naszą wolność a nie ją pomniejszać</a>.</p> 139 </div> 140 141 <div class="infobox extra" role="complementary"> 142 <hr /> 143 <p>Nieco zmieniona wersja artykułu opublikowanego w <cite>Technology 144 Review</cite> w 2000 roku.</p> 145 </div> 146 </div> 147 148 <div class="translators-notes"> 149 150 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 151 </div> 152 </div> 153 154 <!-- for id="content", starts in the include above --> 155 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> 156 <div id="footer" role="contentinfo"> 157 <div class="unprintable"> 158 159 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a 160 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu 161 z FSF można znaleźć na stronie <a 162 href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających 163 odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać 164 na adres <a 165 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 166 167 <p> 168 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 169 replace it with the translation of these two: 170 171 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 172 translations. However, we are not exempt from imperfection. 173 Please send your comments and general suggestions in this regard 174 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 175 176 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 177 178 <p>For information on coordinating and contributing translations of 179 our web pages, see <a 180 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 181 README</a>. --> 182 Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, 183 ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie 184 tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy 185 w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a 186 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej 187 informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji 188 tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a 189 href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> 190 </div> 191 192 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 193 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 194 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 195 without talking with the webmasters or licensing team first. 196 Please make sure the copyright date is consistent with the 197 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 198 document was modified, or published. 199 200 If you wish to list earlier years, that is ok too. 201 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 202 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 203 year, i.e., a year in which the document was published (including 204 being publicly visible on the web or in a revision control system). 205 206 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 207 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 208 <p>Copyright © 2000, 2021 Richard Stallman</p> 209 210 <p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" 211 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji 212 Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 213 4.0 Międzynarodowe</a>.</p> 214 215 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> 216 <div class="translators-credits"> 217 218 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 219 Tłumaczenie: Wojciech Kotwica 2003, 2004, 2006; poprawki: Jan Owoc 2016.</div> 220 221 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 222 Aktualizowane: 223 224 $Date: 2021/09/30 10:33:37 $ 225 226 <!-- timestamp end --> 227 </p> 228 </div> 229 </div> 230 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 231 </body> 232 </html>