taler-merchant-demos

right-to-read.html (25523B)

---

 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/right-to-read.en.html" -->
 
 <!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
 <!-- Parent-Version: 1.96 -->
 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
 <!--#set var="TAGS" value="essays cultural access" -->
 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->
 
 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
 <title>Het recht om te lezen - GNU-project - Free Software Foundation</title>
 <style type="text/css" media="print,screen"><!--
 .announcement {
    text-align: center;
    box-sizing: border-box;
    background: #f5f5f5;
    border-left: .4em solid #5c5;
    border-right: .4em solid #5c5;
    border-top: .1em solid #5c5;
    border-bottom: .1em solid #5c5;
    margin: 2.5em auto;
 }
 #AuthorsNote ul, #AuthorsNote li {
    margin: 0;
 }
 #AuthorsNote li p {
    margin: 1em 0;
 }
 .emph-box {
    background: #f7f7f7;
    border-color: #e74c3c;
 }
 #AuthorsNote p.emph-box {
    margin: 1em 6%;
 }
 #BadNews li p { text-indent: -.8em; }
 #BadNews li p:before {
    content: "\021D2";
    display: inline;
    position: relative;
    right: .5em;
 }
 #BadNews p.emph-box {
    margin: 2.5em 6% 1em;
 }
 @media (min-width: 55em) {
    #AuthorsNote .columns >
  p:first-child,
     #AuthorsNote li p.inline-block { margin-top: 0; }
    .update { font-style: italic; text-align: center; }
    .table { display: table; }
    .table-cell {
       display: table-cell;
       width: 50%;
       vertical-align: middle;
    }
    .left { padding-right: .75em; }
    .right { padding-left: .75em; }
 }-->
 <!--#if expr="$RTL_SCRIPT = yes" -->
 <!--
 @media (min-width: 55em) {
    .left { padding-left: .75em; padding-right: 0; }
    .right { padding-right: .75em; padding-left: 0; }
 }-->
 <!--#endif -->
 
 
 
 
 </style>
 
 <!--#include virtual="/philosophy/po/right-to-read.translist" -->
 <!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.nl.html" -->
 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
 <!--#include virtual="/server/top-addendum.nl.html" -->
 <div class="article">
 <h2 class="center">Het recht om te lezen</h2>
 
 <address class="byline center">
 door <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address>
 
 <p class="infobox c">
 	     Uit <cite>De gang naar Tycho</cite>, een serie artikelen over de
 voorgeschiedenis van de Luna-revolutie, verschenen in Maanstad in 2096.
 </p>
 <hr class="thin" />
 
 <div class="columns">
 <p>
 Voor Dirk Halbert begon de gang naar Tycho op school&mdash;toen Lisa Lenz
 zijn computer te leen vroeg. Die van haar was stukgegaan en als ze niet gauw
 een andere kon lenen zou ze te laat zijn met haar werkstuk. Ze durfde het
 alleen Dirk te vragen.</p>
 
 <p>
 Dit plaatste Dirk in hevige tweestrijd. Hij zou haar eigenlijk moeten
 helpen&mdash;maar als hij zijn computer uitleende zou ze zijn boeken kunnen
 lezen.  Nog afgezien van het feit dat je een lange gevangenisstraf wachtte
 wanneer je iemand anders je boeken liet lezen, schrok hij zelf eerst ook van
 het idee. Net als ieder ander werd hem al sinds de basisschool ingeprent dat
 het uitlenen van boeken iets slechts en crimineels was&mdash;iets wat alleen
 piraten deden.</p>
 
 <p>
 En verder weinig kans dat de SBD&mdash;de
 Softwarebeschermingsdienst&mdash;er niet achter zou komen. Tijdens de lessen
 Software was Dirk geleerd dat ieder boek een ingebouwde auteursrechtenagent
 had die aan Centraal Licentiebeheer rapporteerde waar, wanneer en door wie
 het boek gelezen werd. (Deze informatie gebruikten ze om leespiraten te
 pakken, maar ook om consumentenprofielen te verkopen aan handelaren). Zodra
 hij zijn computer aan het netwerk zou koppelen, zou Centraal Licentiebeheer
 er achter komen. Hijzelf, als eigenaar van de computer, zou de zwaarste
 straf krijgen&mdash;omdat hij niet zijn best zou hebben gedaan deze misdaad
 te voorkomen.</p>
 
 <p>
 Lisa wilde natuurlijk niet zijn boeken lezen. Ze zou hem alleen nodig hebben
 om haar werkstuk af te maken. Maar Dirk wist dat ze uit een modaal gezin
 kwam en dus nauwelijks het lesgeld kon betalen, laat staan de
 leesheffing. Het lezen van zijn boeken zou weleens haar enige kans kunnen
 zijn op een diploma. Hijzelf was er zich maar al te zeer van bewust; hij had
 zichzelf zwaar in de schulden moeten steken om de leesheffingen te kunnen
 betalen van alle wetenschappelijke publicaties die hij las. (10% van de
 heffingen ging naar de onderzoekers die de artikelen schreven en aangezien
 Dirk een wetenschappelijke carri&eacute;re nastreefde hoopte hij in de
 toekomst met zijn eigen wetenschappelijke publicaties zijn lening terug te
 kunnen betalen, mits zijn publicaties maar vaak genoeg zouden worden
 gerefereerd.)</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 
 <div class="columns">
 <p>
 Later zou Dirk erachter komen dat er een tijd was geweest waarin iedereen
 vrijelijk naar de bibliotheek kon gaan om er publicaties te lezen, en zelfs
 boeken, zonder daarvoor te hoeven betalen. Er bestonden toen onafhankelijke
 studenten en onderwijzers die duizenden pagina's lazen zonder
 bibliotheeksubsidie van de overheid. Maar rond 1990 begonnen zowel
 commerci&euml;le als niet-commerci&euml;le uitgevers geld te vragen voor
 toegang. Tegen 2047 was zelfs de <em>herinnering</em> aan bibliotheken die
 vrijelijk toegang boden vervaagd.</p>
 
 <p>
 Natuurlijk waren er manieren om de SBD en Centraal Licentiebeheer te
 omzeilen.  Maar die waren illegaal. Dirk kende een klasgenoot in Software,
 Frank Martucci, die een illegaal debug-programma op de kop had getikt wat
 hij gebruikte om de code van de auteursrechtenagent over te slaan wanneer
 hij boeken las. Maar hij had het teveel rondgebazuind en iemand had hem
 verraden aan de SBD voor een beloning (studenten die zwaar in de schulden
 zaten kwamen makkelijk tot verraad). In 2047 belandde Frank in de
 gevangenis. Niet voor lees-piraterij maar voor het in bezit hebben van een
 debug-programma.</p>
 
 <p>
 Dirk zou er later achter komen dat er een tijd was geweest dat iedereen
 dergelijke programma's mocht hebben. Er waren zelfs vrije debug-programma's
 verkrijgbaar op CD en via het net. Maar lezers gingen ze gebruiken om
 auteursrechtagenten te omzeilen en uiteindelijk bepaalde een rechter dat
 debug-programma's hoofdzakelijk gebruikt werden voor dit doel. En dat
 betekende dus dat ze illegaal waren; de ontwikkelaars van debug-programma's
 belandden in de cel.</p>
 
 <p>
 Programmeurs hadden natuurlijk nog steeds debug-programma's nodig maar
 exemplaren werden in 2047 alleen nog in genummerde oplagen verspreid, en
 alleen aan officieel geregistreerde programmeurs. Het debug-programma wat
 Dirk in de lessen gebruikte zat achter een speciale firewall zodat deze
 alleen voor de lessen kon worden gebruikt.</p>
 
 <p>
 Het was ook mogelijk de agenten te omzeilen met een geprepareerd
 besturingssysteem. Dirk zou er al gauw achter komen dat er rond de
 eeuwwisseling vrije besturingssystemen waren. Ze waren echter niet alleen
 verboden, net als debug-programma's&mdash;je zou er alleen een kunnen
 installeren als je het systeemwachtwoord wist. En noch de FBI, noch
 Microsoft support zou je die geven.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 
 <div class="columns">
 <p>
 Dirk kwam tot de conclusie dat hij Lisa zijn computer niet kon lenen. Maar
 hij wilde haar wel helpen want hij was smoorverliefd op haar. Iedere keer
 dat hij haar ontmoette voelde hij de vlinders in zijn buik. En dat ze
 uitgerekend h&eacute;m om hulp vroeg zou wel eens kunnen betekenen dat zij
 ook wat voor hem voelde.</p>
 
 <p>
 Dirk loste het dilemma uiteindelijk op door iets nog gewaagders te
 doen&mdash;hij leende Lisa's computer en vertelde haar zijn wachtwoord. Op
 die manier, wanneer Lisa zijn boeken zou lezen, zou Centraal Licentiebeheer
 denken dat hij het was die ze las. Het was nog steeds een misdaad maar de
 SBD zou er niet automatisch achter komen. Dat zou alleen gebeuren wanneer
 Lisa hem zou verraden.</p>
 
 <p>
 Uiteraard zouden zowel hij als Lisa het als studenten kunnen vergeten op
 school, wanneer die er ooit achter zou komen, of Lisa die boeken nu zou
 lezen of niet. Het standpunt van de school was dat wanneer er geknoeid werd
 met de manier waarop zij het gebruik van computers controleerden, dit reden
 was voor strafmaatregelen. Het maakte daarbij niet uit of je er kwaad mee
 deed&mdash;het knoeien belemmerde de leiding in zijn controlerende
 functie. Ze namen daarbij automatisch aan dat je dus iets illegaals aan het
 doen was en het interesseerde ze daarbij niet wat dat dan was.</p>
 
 <p>
 Studenten werden voor dit vergrijp niet van school gestuurd&mdash;niet
 meteen.  In plaats daarvan werd hen de toegang tot de schoolcomputers
 ontzegd, zodat ze uiteindelijk hun tentamens niet konden halen.</p>
 
 <p>
 Dirk zou er later achter komen dat dit universiteitsbeleid ergens rond 1980
 was begonnen, toen studenten in grote getale computers gingen gebruiken.
 Daarv&oacute;&oacute;r hadden universiteiten een ander beleid. Alleen
 activiteiten die schadelijk waren werden bestraft, niet de activiteiten die
 slechts verdacht waren.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 
 <div class="columns">
 <p>
 Lisa verraadde Dirk niet aan de SBD. Zijn besluit haar te helpen mondde
 uiteindelijk uit in een huwelijk en zaaide twijfel over wat hen als kinderen
 was geleerd over piraterij. Het paar begon de geschiedenis van het
 auteursrecht uit te pluizen, over de Sovjet Unie met haar
 kopieer-beperkingen en zelfs over de originele Amerikaanse grondwet. Ze
 verhuisden naar Luna, alwaar ze gelijkgestemden ontmoetten die ook gevlucht
 waren voor de lange arm van de SBD.  Toen de Tycho-revolutie in 2062 begon
 werd het centrale thema hiervan het universele recht om te lezen.</p>
 </div>
 
 <div class="announcement reduced-width comment" role="complementary">
 <hr class="no-display" />
 <p><a href="https://www.defectivebydesign.org/ebooks.html">Meld je aan bij onze
 mailinglijst over de gevaren van e-boeken</a>.</p>
 <hr class="no-display" />
 </div>
 
 <div id="AuthorsNote">
 <h3>Opmerkingen van de auteur</h3>
 
 <ul class="no-bullet">
 <li>
 <div class="reduced-width">
 <p>Dit verhaal is bedoeld als een historisch artikel dat in de toekomst door
 iemand anders geschreven zal worden. Het beschrijft de jeugd van Dan Halbert
 in een repressieve samenleving, die gevormd wordt door onrechtvaardige
 machtigen die &ldquo;piraat&rdquo; als propaganda gebruiken. Het gebruikt
 dus de terminologie van die samenleving. Ik heb geprobeerd om het voorwaarts
 te weerspiegelen zodat het duidelijk repressief is. Zie ook <a
 href="/philosophy/words-to-avoid.html#Piracy">&ldquo;piraterij&rdquo;</a>.
 </p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 </li>
 
 <li>
 <div class="reduced-width">
 <p>Beperkingen door computers op het lenen of lezen van digitale boeken (en
 andere gepubliceerde werken) staan bekend als DRM, een afkorting voor
 &ldquo;Digital Restrictions Management&rdquo; (digitaal beheer van
 beperkingen). Om DRM uit te roeien heeft de Free Software Foundation de
 campagne <a href="https://www.defectivebydesign.org/">Defective by
 Design</a> opgezet. We vragen om jouw steun.</p>
 
 <p>De Electronic Frontier Foundation, een aparte organisatie die niet is
 gelieerd aan de Free Software Foundation, voert ook campagne tegen DRM.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 </li>
 </ul>
 
 <p class="update">
 De volgende opmerking is meerdere keren bijgewerkt sinds de eerste
 publicatie.</p>
 
 <ul class="no-bullet">
 <li>
 <div class="columns">
 <p>
 De strijd om het leesrecht wordt al gestreden. Ook al kan het 50 jaar duren
 voordat onze voorbije vrijheden in de vergetelheid raken, het meeste van
 boven beschreven repressieve wetten en voorschriften zijn al voorgesteld;
 veel ervan is al verwerkt in Amerikaanse en andere wetten. In de VS gaf de
 &ldquo;Digital Millenium Copyright Act&rdquo; (DMCA) in 1998 expliciete
 overheidssteun aan beperkingen die worden afgedwongen door computers, dat
 bekend staat als DRM, door het criminaliseren van programma's die DRM kunnen
 omzeilen. De Europese Unie legde soortgelijke beperkingen op in een
 auteursrechtenlichtlijn in 2001, hoewel in een minder sterke vorm.</p>
 
 <p>
 De VS voert campagne om zulke regels aan de rest van de wereld op te leggen
 door middel van zogenaamde &ldquo;vrijhandels&rdquo;verdragen. <a
 href="https://stallman.org/business-supremacy-treaties.html">
 Bedrijfsheerschappij-verdragen</a> is daar een betere term voor, omdat ze
 zijn ontworpen om bedrijven macht te geven over ogenschijnlijk democratische
 landen. Het DMCA-beleid om programma's die DRM omzeilen te criminaliseren is
 &eacute;&eacute;n van de vele onrechtvaardige wetten in een breed scala aan
 terreinen die deze verdragen opleggen.</p>
 
 <p>
 De VS heeft DMCA-eisen opgelegd aan Australi&euml;, Panama, Colombia en
 Zuid-Korea door middel van bilaterale verdragen, aan landen zoals Costa Rica
 met een ander verdrag, CAFTA. Obama heeft de campagne verder opgevoerd met
 twee voorgestelde nieuwe verdragen, de TPP en TTIP. De TPP zou de DMCA
 tezamen met vele andere onrechten opleggen aan 12 landen aan de Atlantische
 Oceaan. TTIP zou soortgelijke beperkingen op Europa opleggen. Al deze
 verdragen moeten aan de kant worden geschoven of worden opgeheven.</p>
 
 <p>
 Zelfs het World Wide Web Consortium (W3C) is ten prooi gevallen aan de
 auteursrechten-industrie; het staat op het punt om een DRM-systeem een
 officieel onderdeel te maken van de internet-specificaties.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 </li>
 
 <li>
 <div class="table">
 <div class="table-cell left">
 <p class="emph-box">
 Niet-vrije software neigt ernaar om <a href="/proprietary/">veel
 eigenschappen te hebben die misbruik maken</a> van de gebruiker, wat leidt
 tot de conclusie dat <a
 href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">je nooit een
 niet-vrij programma kunt vertrouwen</a>. We moeten op uitsluitend vrije
 software aandringen, en niet-vrije programma's afwijzen.</p>
 </div>
 
 <p class="table-cell right">
 Met Windows Vista gaf Microsoft toe dat het een ingebouwde achterdeur had:
 Microsoft kan die gebruiken om installatie van &ldquo;upgrades&rdquo; af te
 dwingen, hoewel veel gebruikers deze beschouwen als downgrades. Het kan ook
 alle machines die Vista hebben opdragen om bepaalde stuurprogramma's te
 weigeren. Het primaire doel van de gebruikersonderdrukking van Vista is om
 DRM te krijgen waar gebruikers geen controle over hebben. Natuurlijk is
 Windows 10 geen haar beter.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 </li>
 
 <li>
 <div class="columns">
 <p>
 &Eacute;&eacute;n van de idee&euml;n uit het verhaal is pas in 2002
 voorgesteld. Dat is het voorstel waarbij de FBI en Microsoft het
 systeemwachtwoord van je systeem beheren en het jou niet geven.</p>
 
 <p>
 Voorstanders van zo'n systeem noemden vroege versies &ldquo;vertrouwd
 computeren&rdquo; en &ldquo;Palladium&rdquo;, maar toen het uiteindelijk in
 gebruik werd genomen werd het &ldquo;beveiligd opstarten&rdquo; genoemd.</p>
 
 <p>
 Wat Microsoft beheert is niet precies een wachtwoord zoals we dat kennen;
 niemand zal het ooit hoeven intikken. Het is meer een handtekening en een
 versleutelde sleutel die overeenkomt met een tweede sleutel in jouw
 computer. Dit geeft Microsoft, en mogelijk iedere website die met Microsoft
 samenwerkt, totale controle over wat een gebruiker kan doen op zijn
 computer. Het is waarschijnlijk dat Microsoft deze controle gebruikt namens
 de FBI wanneer het er om vraagt: het laat al <a
 href="/proprietary/malware-microsoft.html">veiligheidsgaten in Windows aan
 de NSA zien</a> om er misbruik van te maken.</p>
 
 <p>
 Beveiligd opstarten kan zo worden gemaakt dat de gebruiker de
 ondertekeningssleutel opgeeft en bepaalt welke software te ondertekenen. In
 de praktijk worden pc's met Windows 10 alleen geleverd met de sleutel van
 Microsoft, en of de machine-eigenaar een ander systeem (zoals GNU/Linux) kan
 installeren bepaalt Microsoft. Wij noemen dit <em>beperkt opstarten</em>.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 </li>
 
 <li>
 <div class="columns">
 <p>
 In 1997, toen dit verhaal voor het eerst was gepubliceerd, chanteerde de SBD
 kleine internetaanbieders en eiste dat de SBD alle gebruikers kon
 controleren. De meeste aanbieders zwichtten onder deze druk omdat ze zich
 geen proces konden veroorloven (Atlanta Journal-Constitution, 1 Okt 96,
 D3.). Tenminste &eacute;&eacute;n aanbieder, Community ConneXion in Oakland,
 Californi&euml;, weigerde en werd prompt voor de rechter gedaagd. De SBD
 zette het proces niet door, maar de DMCA gaf hen de macht geeft die ze
 zochten.</p>
 
 <p>
 De SBD (SPA in de onvertaalde versie, of &ldquo;Software Protection
 Agency&rdquo;) staat eigenlijk voor &ldquo;Software Publisher's
 Association&rdquo; en is inmiddels vervangen door de BSA of Business
 Software Alliance. Het is op dit moment geen offici&euml;le politiemacht
 maar treedt wel zo op. Ze gebruiken methoden die aan het oude Russische
 communistische regime doen denken en nodigen mensen uit hun collega's en
 vrienden te verraden. Een terreurcampagne van de BSA in Argentini&euml; in
 2001 suggereerde dat mensen die software deelden verkracht zouden worden in
 de gevangenis.</p>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 </li>
 
 <li>
 <div class="reduced-width">
 <p>
 Het beleid van de universiteit met betrekking tot beveiliging is niet
 verzonnen. Computers op een universiteit bij Chigago laten deze boodschap
 zien wanneer je inlogt:</p>
 
 <blockquote><p>
 Dit systeem mag alleen worden gebruikt door bevoegde personen. Activiteiten
 van allen die niet bevoegd zijn of buiten hun bevoegdheden treden worden
 gecontroleerd en vastgelegd door de beheerders. Door de controle op
 onbevoegden kan het zijn dat ook activiteiten van bevoegde gebruikers wordt
 vastgelegd.  Eenieder die dit systeem gebruikt stemt erin toe dat dit
 gebeurt en dat bewijs van illegale activiteiten die hieruit voortvloeien,
 door de beheerders kan worden aangeleverd als bewijs aan de universiteit
 en/of de autoriteiten.
 </p></blockquote>
 
 <p>
 Dit is een interessante toepassing van het vierde amendement: zet iedereen
 bij voorbaat onder druk om af te zien van hun rechten.</p>
 </div>
 </li>
 </ul>
 <div class="column-limit"></div>
 </div>
 
 <div id="BadNews">
 <h3>Slecht nieuws</h3>
 
 <p class="reduced-width">
 We lijken de slag om het leesrecht tot nu toe te verliezen. De vijand is
 goed georganiseerd, wij niet.
 </p>
 
 <div class="columns">
 <p>Commerci&euml;le e-boeken van tegenwoordig <a
 href="/philosophy/the-danger-of-ebooks.html"> schaffen de traditionele
 vrijheden van lezers af</a>. De e-boek-lezer van Amazon, die ik de &ldquo;<a
 href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Amazon Swindle</a>&rdquo;
 noem omdat het ontworpen is lezers uit de traditionele vrijheden te
 slingeren, werkt met software met verschillende vertoonde <a
 href="/proprietary/malware-kindle-swindle.html">Orwelliaanse
 functionaliteiten</a>. Elk van deze roept al om een totale afwijzing van het
 product:</p>
 
 <ul class="no-bullet">
 <li><p>Het spioneert op alles wat de gebruiker doet: het meldt welk boek de
 gebruiker aan het lezen is, en welke pagina, en het meldt wanneer de
 gebruiker tekst markeert, en alle notities die de gebruiker invoert.</p></li>
 
 <li><p>Het heeft DRM, wat bedoeld is om gebruikers te beletten om kopie&euml;n te
 delen.</p></li>
 
 <li><p>Het heeft een achterdeur waarmee Amazon elk boek op afstand kan
 verwijderen. In 2009 verwijderde het duizenden kopie&euml;n van 1984, door
 George Orwell.</p></li>
 
 <li><p class="inline-block">Alsof dat nog niet Orwelliaans genoeg is, er is een universele achterdeur
 waarmee Amazon de software op afstand kan veranderen, en daarbij andere
 misselijkheden kan invoeren.</p></li>
 </ul>
 
 <p>Amazons verspreiding van e-boeken is ook repressief. Het identificeert de
 gebruiker en houdt bij welke boeken de gebruiker verkrijgt. Het vereist ook
 dat gebruikers instemmen met een anti-sociaal contract dat ze geen
 kopie&euml;n met anderen zullen delen. Mijn geweten zegt me dat, als ik
 akkoord was gegaan met zo'n contract, het minst kwade zou zijn om het te
 schenden en toch kopie&euml;n te delen; het zou echter pas helemaal goed
 zijn als ik in eerste instantie helemaal niet zou instemmen. Daarom weiger
 ik om akkoord te gaan met zulke contracten, of het nu voor software,
 e-boeken, muziek of voor iets anders is.</p>
 
 <p class="emph-box">
 Wanneer we een halt willen toeroepen aan het slechte nieuws moeten we ons
 organiseren en vechten. Sluit je aan bij de campagne <a
 href="http://www.defectivebydesign.org/"> Defective by Design</a> van de FSF
 om hulp te bieden. Je kunt <a href="https://www.fsf.org/associate">je
 aansluiten bij de FSF</a> om ons werk meer algemeen te ondersteunen. Er is
 ook een <a href="/help/help.html">lijst met manieren waarmee je ons werk
 kunt helpen</a>.
 </p>
 </div>
 </div>
 <div class="column-limit"></div>
 
 <h3 class="footnote">Referenties</h3>
 
 <ul>
   <li>The administration's &ldquo;White Paper&rdquo;: Information Infrastructure
 Task Force, Intellectual Property [<a
 href="/philosophy/not-ipr.html">sic</a>] and the National Information
 Infrastructure: The Report of the Working Group on Intellectual Property
 [sic] Rights (1995).</li>
 
   <li><a href="https://www.wired.com/1996/01/white-paper/">An explanation of the
 White Paper: The Copyright Grab</a>, Pamela Samuelson, <cite>Wired</cite>, 1
 januari 1996.</li>
 
   <li><a href="https://law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm">Sold Out</a>, James
 Boyle, <cite>New York Times</cite>, 31 maart 1996.</li>
 
   <li><a
 href="https://web.archive.org/web/20130508120533/http://www.interesting-people.org/archives/interesting-people/199611/msg00012.html">Public
 Data or Private Data</a>, Dave Farber, <cite>Washington Post</cite>, 4
 november 1996.</li>
  
   <li><a
 href="https://web.archive.org/web/20151113122141/http://public-domain.org/">Union
 for the Public Domain</a>&mdash;een organisatie die tot doel heeft het
 doorslaan van auteursrechten en patenten tegen te gaan.</li>
 </ul>
 
 <div class="infobox extra" role="complementary">
 <hr />
 <p>Dit artikel verscheen eerder in het februarinummer uit 1997 van
 <cite>Communications of the ACM</cite> (volume&nbsp;40, nummer&nbsp;2).</p>
 </div>
 
 <div class="edu-note c"><p id="fsfs">Dit artikel is opgenomen in <a
 href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free
 Software, Free Society: The Selected Essays of Richard
 M. Stallman</cite></a>.</p></div>
 </div>
 
 <div class="translators-notes">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
  </div>
 </div>
 
 <!-- for id="content", starts in the include above -->
 <!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
 <div id="footer" role="contentinfo">
 <div class="unprintable">
 
 <p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
 href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
 href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
 FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
 href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
 <p>
 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
         replace it with the translation of these two:
 
         We work hard and do our best to provide accurate, good quality
         translations.  However, we are not exempt from imperfection.
         Please send your comments and general suggestions in this regard
         to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
 
         &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
         <p>For information on coordinating and contributing translations of
         our web pages, see <a
         href="/server/standards/README.translations.html">Translations
         README</a>. -->
 We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
 verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
 href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
 <p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
 README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
 website.</p>
 </div>
 
 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
      files generated as part of manuals) on the GNU web server should
      be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
      without talking with the webmasters or licensing team first.
      Please make sure the copyright date is consistent with the
      document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
      document was modified, or published.
      
      If you wish to list earlier years, that is ok too.
      Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
      years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
      year, i.e., a year in which the document was published (including
      being publicly visible on the web or in a revision control system).
      
      There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
      Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
 <p>Copyright &copy; 1996, 2002, 2007, 2009, 2012, 2014, 2016, 2021 Richard
 Stallman</p>
 
 <p>Deze pagina is uitgebracht onder de <a rel="license"
 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
 Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>
 
 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
 <div class="translators-credits">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 <strong>Vertaling:</strong> <a
 href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div>
 
 <p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
 Bijgewerkt:
 
 $Date: 2021/12/27 17:32:32 $
 
 <!-- timestamp end -->
 </p>
 </div>
 </div>
 <!-- for class="inner", starts in the banner include -->
 </body>
 </html>