not-ipr.html (16481B)
1 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/not-ipr.en.html" --> 2 3 <!--#include virtual="/server/header.nl.html" --> 4 <!-- Parent-Version: 1.96 --> 5 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> 6 <!--#set var="TAGS" value="essays laws noip" --> 7 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> 8 9 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> 10 <title>Zei u “intellectueel eigendom”? Dat is een verleidelijke 11 luchtspiegeling - GNU-project - Free Software Foundation</title> 12 13 <!--#include virtual="/philosophy/po/not-ipr.translist" --> 14 <!--#include virtual="/server/banner.nl.html" --> 15 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.nl.html" --> 16 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> 17 <!--#include virtual="/server/top-addendum.nl.html" --> 18 <div class="article reduced-width"> 19 <h2>Zei u “intellectueel eigendom”? Dat is een verleidelijke 20 luchtspiegeling</h2> 21 22 <address class="byline">door <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> 23 24 <div class="introduction"> 25 <p> 26 Het is tegenwoordig modieus om de begrippen auteursrecht, patentrecht en 27 handelsmerken—drie verschillende begrippen met daarbij behorende 28 verschillende wetgeving — op één hoop te gooien onder de 29 noemer “intellectueel eigendom”. Deze verwarrende en misleidende 30 term is niet toevallig ontstaan. Bedrijven die baat hebben bij deze 31 verwarring bevorderen het gebruik ervan. De eenvoudigste manier om dit tegen 32 te gaan is om de term volledig af te wijzen. 33 </p> 34 </div> 35 36 <p> 37 Volgens professor Mark Lemley, tegenwoordig van de Stanford Law School, 38 begon de term in de mode te komen na de stichting van de Wereldorganisatie 39 voor de “Intellectuele Eigendom” (WIPO) in 1967 en werd pas 40 recent echt gemeengoed (WIPO is formeel een organisatie van de VN maar 41 vertegenwoordigt feitelijk de belangen van houders van patenten, 42 auteursrechten en handelsmerken). Algemeen gebruik van de term begon <a 43 href="https://books.google.com/ngrams/graph?content=intellectual+property&year_start=1800&year_end=2008&corpus=15&smoothing=1&share=&direct_url=t1%3B%2Cintellectual%20property%3B%2Cc0">rond 44 1990</a>. (<a href="/graphics/seductivemirage.png">kopie</a>) 45 </p> 46 47 <p> 48 De uitdrukking bevat een duidelijk vooroordeel: het suggereert dat 49 auteursrecht, patentrecht en handelsmerken bijna hetzelfde is als 50 eigendomsrechten op vaste objecten. (Deze analogie is in tegenspraak met het 51 juridische denken over auteursrechten, patenten en handelsmerken, maar 52 alleen specialisten weten dat.) Deze wetten lijken helemaal niet op 53 eigendomsrecht, maar het gebruik van deze uitdrukking verleidt wetgevers om 54 er wél zo over te denken en wetten dus navenant aan te 55 passen. Aangezien bedrijven die auteursrechten, patenten en handelsmerken 56 hebben dit juist willen, komt het ingebakken vooroordeel in de uitdrukking 57 “intellectueel eigendom” hen goed van pas. 58 </p> 59 60 <p> 61 Dit vooroordeel is voldoende om de uitdrukking af te keuren en mensen hebben 62 me vaak gevraagd een andere naam te bedenken voor de hele categorie—of 63 kwamen zelfs met eigen (vaak geestige) suggesties. Zoals IMPs voor Imposed 64 Monopoly Privileges (opgedrongen monopolie-voorrechten) en GOLEMs voor 65 Government-Originated Legally Enforced Monopolies (van overheidswege 66 gelegaliseerde monopolies). Sommigen hebben het over “exclusieve 67 rechtenregimes” maar verwijzen naar beperkingen als zijnde 68 “rechten” klopt ook niet. 69 </p> 70 71 <p> 72 Sommige van de alternatieve uitdrukkingen zouden zeker een verbetering zijn, 73 maar het is een vergissing om de term “intellectueel eigendom” 74 te willen vervangen. Een andere uitdrukking is geen oplossing voor het 75 dieper liggende probleem: overdreven generaliseren. Er bestaat geen 76 universeel iets als “intellectueel eigendom”—het is een 77 luchtspiegeling. De enige reden waarom mensen denken dat het een 78 samenhangend geheel is, is het wijdverbreide gebruik van de uitdrukking die 79 tot deze indruk leidt. 80 </p> 81 82 <p> 83 De term “intellectueel eigendom” is op zijn best een omsluiting 84 van meerdere wetten die niets met elkaar te maken hebben. Niet-juristen die 85 de uitdrukking toegepast zien op deze diverse wetten hebben de neiging aan 86 te nemen dat ze gebaseerd zijn op hetzelfde principe en hetzelfde werken. 87 </p> 88 89 <p> 90 Niets is minder waar. Deze wetten hebben een eigen ontstaansgeschiedenis, 91 zijn langs aparte wegen geëvolueerd, gaan over verschillende 92 activiteiten, hebben andere regels en hebben betrekking op verschillend 93 openbaar beleid. 94 </p> 95 96 <p> 97 Het auteursrecht was bijvoorbeeld in het leven geroepen om het schrijven en 98 de kunsten te bevorderen en regelt de verschijningsvorm van een werk. Het 99 patentrecht had tot doel het publiceren van nuttige ideeën te 100 bevorderen, met als tegenprestatie een tijdelijk monopolie op het idee voor 101 de bedenker—een prijs die het waard is betaald te worden op sommige 102 gebieden maar bij anderen weer niet. 103 </p> 104 105 <p> 106 In tegenstelling hiermee was het handelsmerk nooit bedoeld om bepaalde 107 acties te bevorderen maar gewoon om kopers te laten weten wat ze eigenlijk 108 kochten. Wetgevers, onder invloed van het begrip “intellectueel 109 eigendom”, hebben dit echter verdraaid naar een aanmoediging voor het 110 maken van reclame. En dit zijn slechts drie van de vele wetten waar de term 111 naar verwijst. 112 </p> 113 114 <p> 115 Aangezien deze wetten onafhankelijk van elkaar zijn ontstaan, verschillen ze 116 op allerlei punten, zo ook op hun uitgangspunten. Als je dus iets weet over 117 auteursrecht kun je maar beter aannemen dat dit niét in patentrecht 118 voorkomt. Je zult het zelden verkeerd hebben! 119 </p> 120 121 <p> 122 In de praktijk zullen bijna alle algemene beweringen die worden gedaan met 123 de term “intellectueel eigendom” foutief zijn. Je zult 124 bijvoorbeeld beweringen zien waarin wordt gezegd dat het doel van 125 “intellectueel eigendom” is om “innovatie te 126 stimuleren”, maar die uitspraak past alleen bij patentrecht en 127 misschien plantvariëteit-monopolies. Het auteursrecht bemoeit zicht niet met 128 innovatie; een lied of roman valt onder het auteursrecht zelfs als er niets 129 innovatiefs aan is. Handelsmerkenrecht heeft niks te maken met innovatie; 130 als ik een theewinkel begin en het “rms thee” noem, zou dat een 131 sterk handelsmerk zijn, zelfs als ik de thee verkoop op dezelfde manier als 132 alle anderen. Handelsgeheim heeft ook niks te maken met innovatie, behalve 133 indirect: mijn lijst van theeconsumenten zou een handelsgeheim zijn dat niks 134 van doen heeft met innovatie.</p> 135 136 <p> 137 Je zult ook beweringen tegenkomen die menen dat “intellectueel 138 eigendom” te maken heeft met “creativiteit”, maar dat 139 geldt alleen voor auteursrecht. Er is meer dan creativiteit nodig om een 140 patenteerbare uitvinding te doen. Handelsmerken en handelsgeheim hebben niks 141 te maken met creativiteit; de naam “rms thee” is totaal niet 142 creatief, evenmin mijn geheime lijst van theeconsumenten.</p> 143 144 <p> 145 Mensen misbruiken vaak de uitdrukking “intellectueel eigendom” 146 voor een veel bredere verzameling wetten, of een veel specifiekere. Rijke 147 landen bijvoorbeeld leggen vaak oneerlijke wetten op aan arme landen om daar 148 geld aan te kunnen verdienen. Sommige van deze wetten gaan over 149 “intellectueel eigendom”, en anderen niet; niettemin grijpen 150 critici van deze praktijken vaak naar dit begrip omdat het bekend is. Deze 151 term dekt echter niet de lading en het zou beter zijn om iets passenders te 152 gebruiken zoals “koloniserende wetgeving”, wat precies zegt waar 153 het op staat. 154 </p> 155 156 <p> 157 Het zijn niet alleen leken die dit verwarren. Zelfs professoren in de 158 rechten, die deze wetten onderwijzen, worden door de uitdrukking 159 “intellectueel eigendom” verleid en afgeleid en doen daardoor 160 uitspraken die tegen de feiten in gaan, hoewel ze die feiten dus 161 kennen. Bijvoorbeeld in 2006 schreef een professor: 162 </p> 163 164 <blockquote><p> 165 In tegenstelling tot hun nazaten, die nu de WIPO bevolken, hadden de 166 grondleggers van de Amerikaanse grondwet een principiële en 167 concurrentie-gezinde houding ten opzichte van intellectueel eigendom. Ze 168 wisten dat er wellicht rechten nodig waren maar…ze beperkten het 169 Congres en dus zijn macht op verschillende manieren. 170 </p></blockquote> 171 172 <p> 173 Deze uitspraak slaat op artikel 1, sectie 8, sub 8 van de Amerikaanse 174 grondwet, die auteursrecht en patentrecht toestaat. Deze clausule heeft 175 echter niets te maken met de wetten op het handelsmerk, het handelsgeheim, 176 en anderen. De uitdrukking “intellectueel eigendom” leidde tot 177 deze foute veralgemenisering van de professor. 178 </p> 179 180 <p> 181 De uitdrukking “intellectueel eigendom” leid ook tot té 182 simpel denken. Het legt de nadruk op die ene kleine eigenschap die de wetten 183 gemeen hebben—dat ze kunstmatige rechten verlenen aan bepaalde 184 partijen—en negeert de verdere details waaruit die wetten bestaan: de 185 precieze beperkingen die iedere wet oplegt aan de gemeenschap en de gevolgen 186 hiervan. Dit simplistische blindstaren werkt een “economische” 187 kijk op dit alles in de hand. 188 </p> 189 190 <p> 191 Deze economische kijk werkt, zoals zo vaak, ondoordachte aannames in de 192 hand. Onder ander aannames over normen en waarden zoals de aanname dat 193 alleen de hoeveelheid productie van belang is en vrijheid of 194 levensovertuiging niet, en feitelijke aannames die niet kloppen zoals dat 195 het auteursrecht bij muziek er is voor de muzikanten of de aanname dat 196 patenten op geneesmiddelen onontbeerlijk zijn voor de voortgang van 197 levensreddend onderzoek op dit gebied. 198 </p> 199 200 <p> 201 De term “intellectueel eigendom” is dusdanig algemeen dat het 202 als het ware specifieke eigenschappen van de diverse wetten 203 ondersneeuwt. Dit soort eigenschappen volgen uit de details van iedere wet 204 — exact datgene wat met het gebruik van de term “intellectueel 205 eigendom” mensen aanzet tot het negeren daarvan. Een discussiepunt dat 206 te maken heeft met het auteursrecht bijvoorbeeld is of het delen van muziek 207 verboden zou moeten worden of niet. Het patentrecht heeft daar niets mee te 208 maken. Binnen het patentrecht wordt gediscussieerd over of arme landen zelf 209 vitale medicijnen goedkoop zouden mogen produceren om zo levens te 210 redden. Het auteursrecht heeft daar niets mee te maken. 211 </p> 212 213 <p> 214 Geen van deze geschilpunten heeft alleen een economische invalshoek, maar ze 215 hebben ook weinig gemeenschappelijk. Maar iedereen die er met een 216 oppervlakkige economische blik naar kijkt zal het verschil ontgaan. Wanneer 217 je dit vervolgens rangschikt onder één noemer, 218 “intellectueel eigendom”, dan zul je merken dat je daardoor 219 moeilijker over ieder probleem apart kunt nadenken. 220 </p> 221 222 <p> 223 En dus is ieder standpunt over “het probleem intellectueel 224 eigendom” en iedere generalisatie bij voorbaat al niet goed 225 doordacht. Wanneer je ervan uit gaat dat al deze wetten hetzelfde 226 probleemgebied behandelen zul je je mening dus baseren op een veel te 227 vereenvoudigd standpunt en dat is nooit goed. 228 </p> 229 230 <p> 231 Het afwijzen van “intellectueel eigendom” kan ook op andere dan 232 filosofische gronden. Het gebruik ervan richt schade aan. Apple gebruikte 233 het om <a 234 href="https://www.theguardian.com/us-news/2017/mar/11/nebraska-farmers-right-to-repair-bill-stalls-apple">een 235 debat over Nebraska's wet op het “recht om te repareren” te 236 verstoren</a>. Het concept gaf Apple de mogelijkheid om zijn voorkeur voor 237 geheimhouding, dat haaks op het consumentenbelang staat, op zo'n manier te 238 presenteren dat het leek alsof consumenten en de overheid moeten hiervoor 239 moesten wijken.</p> 240 241 <p> 242 Als je je een gefundeerde mening wilt vormen bij discussies over patenten, 243 auteursrecht of merkenrecht dan moet je om te beginnen de drie niet op 244 één hoop gooien. Ten tweede moet je het starre denkbeeld wat 245 “intellectueel eigendom” oproept vergeten. Behandel de diverse 246 gebieden apart en je hebt een kans dat je de juiste afwegingen maakt. 247 </p> 248 249 <p>En wat het veranderen van het WIPO betreft, hier een <a 250 href="https://fsfe.org/activities/wipo/wiwo.nl.html">voorstel tot 251 naamswijziging en invulling van het instituut</a>. 252 </p> 253 254 <hr /> 255 256 <p> 257 Zie ook <a href="/philosophy/komongistan.html">De merkwaardige geschiedenis 258 van Komongistan (die korte metten maakt met de term “intellectueel 259 eigendom”)</a>. 260 </p> 261 262 <p> 263 Landen in Afrika lijken meer op elkaar dan deze wetten, en 264 “Afrika” is een samenhangend geografisch concept; maar nog 265 steeds veroorzaakt <a 266 href="https://www.theguardian.com/world/2014/jan/24/africa-clinton">praten 267 over “Afrika” in plaats van over een specifiek land veel 268 verwarring</a>. 269 </p> 270 271 <p> 272 <a 273 href="https://torrentfreak.com/language-matters-framing-the-copyright-monopoly-so-we-can-keep-our-liberties-130714/"> 274 Rickard Falkvinge ondersteunt het afwijzen van deze term</a>.</p> 275 276 <p><a 277 href="http://www.locusmag.com/Perspectives/2016/11/cory-doctorow-sole-and-despotic-dominion/"> 278 Cory Doctorow keurt de term “intellectueel eigendom” ook af</a>.</p> 279 </div> 280 281 <div class="translators-notes"> 282 283 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 284 </div> 285 </div> 286 287 <!-- for id="content", starts in the include above --> 288 <!--#include virtual="/server/footer.nl.html" --> 289 <div id="footer" role="contentinfo"> 290 <div class="unprintable"> 291 292 <p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a 293 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a 294 href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de 295 FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a 296 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 297 298 <p> 299 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 300 replace it with the translation of these two: 301 302 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 303 translations. However, we are not exempt from imperfection. 304 Please send your comments and general suggestions in this regard 305 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 306 307 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 308 309 <p>For information on coordinating and contributing translations of 310 our web pages, see <a 311 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 312 README</a>. --> 313 We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor 314 verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a 315 href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> 316 <p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations 317 README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze 318 website.</p> 319 </div> 320 321 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 322 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 323 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 324 without talking with the webmasters or licensing team first. 325 Please make sure the copyright date is consistent with the 326 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 327 document was modified, or published. 328 329 If you wish to list earlier years, that is ok too. 330 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 331 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 332 year, i.e., a year in which the document was published (including 333 being publicly visible on the web or in a revision control system). 334 335 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 336 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 337 <p>Copyright © 2004, 2006, 2010, 2013-2017, 2021 Richard Stallman</p> 338 339 <p>Deze pagina is uitgebracht onder de <a rel="license" 340 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative 341 Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p> 342 343 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" --> 344 <div class="translators-credits"> 345 346 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 347 <strong>Vertaling:</strong> <a 348 href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div> 349 350 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 351 Bijgewerkt: 352 353 $Date: 2021/10/04 08:33:48 $ 354 355 <!-- timestamp end --> 356 </p> 357 </div> 358 </div> 359 <!-- for class="inner", starts in the banner include --> 360 </body> 361 </html>