taler-merchant-demos

freedom-or-copyright.html (13843B)

---

 <!--#set var="PO_FILE"
  value='<a href="/philosophy/po/freedom-or-copyright.nl.po">
  https://www.gnu.org/philosophy/po/freedom-or-copyright.nl.po</a>'
  --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.html"
  --><!--#set var="DIFF_FILE" value="/philosophy/po/freedom-or-copyright.nl-diff.html"
  --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2022-04-12" --><!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.en.html" -->
 
 <!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
 <!-- Parent-Version: 1.96 -->
 <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
 <!--#set var="TAGS" value="essays laws copyright" -->
 <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->
 
 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
 <title>Vrijheid of auteursrecht? - GNU-project - Free Software Foundation</title>
 
 <!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright.translist" -->
 <!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.nl.html" -->
 <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
 <!--#include virtual="/server/outdated.nl.html" -->
 <!--#include virtual="/server/top-addendum.nl.html" -->
 <div class="article reduced-width">
 <h2>Vrijheid&mdash;of auteursrecht?</h2>
 
 <address class="byline">door Richard Stallman</address>
 
 <div class="infobox">
 <p><em>Dit betoog bekijkt hoe de principes van softwarevrijheid zijn toe te
 passen op andere werken zoals schrijverschap en kunst. We nemen het hier op
 omdat het gaat over het toepassen van de idee&euml;n van vrije
 software.</em></p>
 </div>
 <hr class="thin" />
 
 <p>
 Het auteursrecht was ingesteld ten tijde van de drukpers, als een
 industri&euml;le regeling voor schrijven en publiceren. Het doel daarvan was
 om het aantal publicaties van geschreven werk te vergroten. Het systeem
 bestond eruit dat uitgevers toestemming moesten krijgen van auteurs om hun
 recente werken te publiceren. Auteurs kregen hun inkomen van de uitgevers,
 waarmee het schrijverschap werd gefaciliteerd en aangemoedigd. Het lezende
 publiek profiteerde hiervan, terwijl het maar een beetje inleverde:
 auteursrecht beperkte alleen de publicatie, niet wat een gewone lezer kon
 doen. Het auteursrecht was dus duidelijk een voordelig systeem voor burgers,
 en goed te rechtvaardigen.</p>
 
 <p>
 Alles goed en wel&mdash;destijds.</p>
 
 <p>
 Tegenwoordig hebben we een nieuwe manier voor het verspreiden van
 informatie: computers en netwerken. Het grote voordeel is dat je hiermee
 informatie kunt kopi&euml;ren en wijzigen, waaronder software,
 muziekopnamen, boeken en films. Dat zorgt voor onbeperkte toegang tot
 allerlei vormen van gegevens&mdash;een informatie-utopie.</p>
 
 <p>
 Er was &eacute;&eacute;n obstakel: auteursrecht. Lezers en luisteraars die
 hun nieuwe mogelijkheden gebruikten om gepubliceerde werken te kopi&euml;ren
 en te delen waren technisch gezien in overtreding van het
 auteursrecht. Diezelfde wet die voorheen diende als voordelige
 industri&euml;le regulering van uitgevers, werd nu een beperking voor het
 publiek voor wie het juist bedoeld was.</p>
 
 <p>
 Binnen een democratie wordt een beperking op populaire en nuttige bezigheden
 snel versoepeld. Maar niet wanneer bedrijven politieke macht hebben. De
 uiterst machtige uitgeverslobby wilde kostte wat kost de mogelijkheden van
 computers voor de samenleving wegnemen en vond in het auteursrecht een sterk
 wapen. Onder druk van de uitgevers werd het auteursrecht niet versoepeld
 maar juist aangehaald voor de nieuwe situatie en maakten overheden dit recht
 strenger dan ooit, met harde straffen voor diegenen die ze betrapten op het
 delen van informatie. De nieuwste trend in het steunen van de uitgevers
 tegen de bevolking, bekend als &ldquo;three strikes&rdquo;, is mensen van
 het internet afsluiten wanneer ze delen.</p>
 
 <p>
 Maar dat was nog niet het ergste. Computers kunnen een machtig wapen zijn
 wanneer softwareleveranciers kunnen bepalen wat mensen met hun software
 kunnen doen. De uitgevers hadden uitgevogeld dat zij werken konden
 publiceren in een versleuteld formaat, zodat mensen het alleen konden openen
 met bepaalde goedgekeurde software. Dit geeft ze ongehoorde macht: ze kunnen
 lezers dwingen te betalen en zich te identificeren, ieder keer dat ze een
 boek lezen, een lied luisteren of een video bekijken. Dat is de natte droom
 van elke uitgever: een universum waarin wordt betaald per keer.</p>
 
 <p>
 De uitgevers kregen de Amerikaanse overheid achter zich voor hun droom met
 de Digital Millennium Copyright Act van 1998. Deze wet geeft uitgevers de
 macht om hun eigen auteursrechtenregels te schrijven, door ze te verwerken
 in de code van een toegestaan afspeelprogramma. Met het digitaal beheer van
 beperkingen (Digital Restrictions Management, DRM) dat ze gebruiken, is
 zelfs lezen of luisteren zonder toestemming verboden.</p>
 
 <p>
 We hebben nog steeds de oude vrijheden met papieren boeken en andere analoge
 media. Maar wanneer elektronische boeken de gedrukte exemplaren gaan
 vervangen zullen de vrijheden niet meekomen. Stel je voor: geen tweedehands
 boekenzaak meer; nooit meer een boek aan je vrienden uitlenen; nooit meer
 lenen van de openbare bibliotheek&mdash;geen &ldquo;gaten&rdquo; meer
 waardoor je iemand de kans zou kunnen geven iets toch te lezen zonder
 betalen. D&aacute;t is de wereld die de uitgevers aan ons op willen
 leggen. Als je de Amazon Kindle koopt (wij noemen het <a
 href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">de Swindle</a>) of de Sony
 Reader (wij noemen het de Shredder vanwege wat het met boeken doet), betaal
 je mee aan die wereld.</p>
 
 <p>
 De Swindle heeft zelfs een Orwelliaanse achterdeur die wordt gebruikt om
 boeken op afstand te wissen. Amazon gebruikte deze mogelijkheid door
 exemplaren van <em>1984</em> door Orwell, gekocht bij Amazon, te wissen. Het
 is duidelijk dat de naam die Amazon aan dit product geeft laat zien dat het
 de bedoeling is om onze boeken te verbranden.</p>
 
 <p>
 Maatschappelijke woede tegen DRM groeit langzaam maar zeker, tegengehouden
 doordat lezers zich laten overtuigen door propagandatermen als &ldquo;<a
 href="/philosophy/words-to-avoid.html">auteurs beschermen</a>&rdquo; en
 &ldquo;<a href="/philosophy/not-ipr.html">intellectueel eigendom</a>&rdquo;,
 alsof hun rechten niet tellen. Deze termen wekken de suggestie dat uitgevers
 speciale macht verdienen uit naam van de auteurs, dat we moreel verplicht
 zijn om voor ze te buigen, en dat we iemand onheus bejegenen als we iets
 zien of horen zonder te betalen.</p>
 
 <p>
 De organisaties die het meest profiteren van auteursrecht, gebruiken het
 wettelijk uit naam van de auteurs (van wie de meesten weinig verdienen). Zij
 willen je laten geloven dat auteursrecht een natuurlijk recht van auteurs
 is, en dat de bevolking moet lijden ongeacht hoe pijnlijk het is. Ze noemen
 delen &ldquo;piraterij&rdquo;, waarmee zij je naasten helpen gelijkstellen
 aan het enteren van een schip.</p>
 
 <p>
 Zij vertellen ons ook dat alleen de Strijd tegen het Delen kunst nog levend
 kan houden. Zelfs als dat waar is, is dat geen rechtvaardiging. Maar het is
 niet eens waar. Het delen van kopie&euml;n verhoogt de verkoopcijfers van de
 meeste werken; alleen voor de allergrootste hits is dat niet het geval.</p>
 
 <p>
 Bestsellers doen het nog steeds goed zonder dat delen verboden is. Stephen
 King verdiende honderdduizenden dollars door het verkopen van een
 niet-versleuteld e-boek dat mensen konden kopi&euml;ren en delen. (Hij was
 zelf niet tevreden met dat bedrag en noemde het experiment een mislukking,
 maar mij lijkt het een succes.) In 2007 verdiende Radiohead miljoenen door
 fans aan te moedigen het album te kopi&euml;ren en te betalen wat ze er voor
 over hadden, terwijl het ook werd gedeeld op peer-to-peer-netwerken. In 2008
 <a href="https://boingboing.net/2008/03/05/nine-inch-nails-made.html">
 publiceerde Nine Inch Nails een album met toestemming om kopie&euml;n te
 delen</a> en verdiende $750,000 in een paar dagen.</p>
 
 <p>
 Niet alleen bestsellers kunnen succesvol worden zonder repressie. Vele
 artiesten met verschillende populariteit verdienen nu een aardige boterham
 met <a
 href="https://www.techdirt.com/articles/20091119/1634117011.shtml">vrijwillige
 ondersteuning</a>: donaties en spullen die fans kunnen kopen. Kevin Kelly
 schat dat een artiest slechts <a
 href="https://kk.org/thetechnium/1000-true-fans/"> 1000 echte fans</a> hoeft
 te vinden.
 </p>
 
 <p>
 Als het met computernetwerken mogelijk wordt om iemand anoniem een klein
 bedrag te sturen, zonder creditcard, zal het mogelijk zijn om een veel beter
 systeem in te stellen om de kunsten te steunen. Als je een bepaald werk
 bekijkt zal er een knop zijn waarop je kan klikken met de tekst: &ldquo;Klik
 hier om de artiest &eacute;&eacute;n euro te geven&rdquo;. Zou je er niet
 minstens &eacute;&eacute;n keer per week op drukken?</p>
 
 <p>
 Een andere goede manier om muziek en de kunsten te steunen is door middel
 van <a href="/philosophy/dat.html">belastingfondsen</a>&mdash;wellicht een
 belasting op opslagmedia of op internetverbindingen. De overheid zou dat
 belastinggeld geheel onder de artiesten moeten verdelen, niet aan
 bedrijfsdirecteuren. De overheid moet het niet proportioneel aan de
 populariteit verdelen, omdat we daarmee het meeste kwijt zijn aan een paar
 supersterren, wat weinig overlaat voor alle andere artiesten. Daarom raad ik
 een wortelfunctie of iets soortgelijks aan. Met lineaire proporties zou
 superster A 1000 keer zo veel geld krijgen als succesvol artiest B als A
 1000 keer zo populair is als B. Met de vierkantswortel krijgt A 10 keer zo
 veel als B. Elke superster krijgt dus een groter gedeelte dan een minder
 populaire artiest, maar het meeste gaat naar de artiesten die deze steun
 echt nodig hebben. Dit systeem ondersteunt de kunsten op effici&euml;nte
 wijze met ons belastinggeld.</p>
 
 <p>
 Het voorstel <a
 href="https://stallman.org/mecenat/global-patronage.html">Global
 Patronage</a> combineert aspecten van deze twee systemen, waaronder
 verplichte betalingen en vrijwillige donaties voor artiesten.</p>
 
 <!--
 <p>
 
 In Spain, this tax system should replace the SGAE and its canon,
 which could be eliminated.</p> -->
 <p>
 Om het auteursrecht geschikt te maken voor het netwerktijdperk, moeten we
 het niet-commercieel kopi&euml;ren en delen van alle gepubliceerde werken
 legaliseren, en DRM verbieden. Totdat we deze strijd winnen moet je jezelf
 beschermen: koop geen producten met DRM tenzij jij zelf de DRM kan
 omzeilen. Gebruik nooit een product dat is ontworpen om jouw vrijheid af te
 nemen tenzij je het weer terug kunt krijgen.</p>
 </div>
 
 <div class="translators-notes">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
  </div>
 </div>
 
 <!-- for id="content", starts in the include above -->
 <!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
 <div id="footer" role="contentinfo">
 <div class="unprintable">
 
 <p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
 href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
 href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
 FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
 href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
 <p>
 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
         replace it with the translation of these two:
 
         We work hard and do our best to provide accurate, good quality
         translations.  However, we are not exempt from imperfection.
         Please send your comments and general suggestions in this regard
         to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
 
         &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
 
         <p>For information on coordinating and contributing translations of
         our web pages, see <a
         href="/server/standards/README.translations.html">Translations
         README</a>. -->
 We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
 verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
 href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
 <p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
 README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
 website.</p>
 </div>
 
 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
      files generated as part of manuals) on the GNU web server should
      be under CC BY-ND 4.0.  Please do NOT change or remove this
      without talking with the webmasters or licensing team first.
      Please make sure the copyright date is consistent with the
      document.  For web pages, it is ok to list just the latest year the
      document was modified, or published.
      
      If you wish to list earlier years, that is ok too.
      Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
      years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
      year, i.e., a year in which the document was published (including
      being publicly visible on the web or in a revision control system).
      
      There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
      Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
 <p>Copyright &copy; 2008, 2010, 2021 Richard Stallman</p>
 
 <p>Deze pagina is uitgebracht onder de <a rel="license"
 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
 Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>
 
 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
 <div class="translators-credits">
 
 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
 <strong>Vertaling:</strong> <a
 href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div>
 
 <p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
 Bijgewerkt:
 
 $Date: 2022/06/11 10:02:28 $
 
 <!-- timestamp end -->
 </p>
 </div>
 </div>
 <!-- for class="inner", starts in the banner include -->
 </body>
 </html>