free-sw.html (16496B)
1 <!--#set var="PO_FILE" value='' 2 --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/philosophy/free-sw.html" 3 --><!--#set var="DIFF_FILE" value="" 4 --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2006-07-23" --> 5 6 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" 7 "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> 8 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="az" lang="az"> 9 10 <!-- TRANSLATORS: This page was generated locally by GNUN. Please do 11 not update it manually, update the corresponding PO file instead. 12 The PO is archived in trans-coord task #14377 (file: orphan-POs.tar.gz). 13 For more info, contact web-translators@gnu.org. --> 14 15 <head> 16 <!--#include virtual="/server/head-include-1.html" --> 17 <title>Azad Proqram Təminatı haqqında - GNU Layihəsi - Azad Proqram Təminatı Fondu 18 (APTF)</title> 19 20 <meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Free Software Foundation, Linux, Emacs, GCC, Unix, Free Software, Operating System, GNU Kernel, HURD, GNU HURD, Hurd" 21 /> 22 <meta http-equiv="Description" content="Since 1983, developing the free Unix style operating system GNU, so that computer users can have the freedom to share and improve the software they use." /> 23 24 <!--#include virtual="/philosophy/po/free-sw.translist" --> 25 <!--#include virtual="/server/banner.html" --> 26 <!--#include virtual="/server/outdated.html" --> 27 <h2>Azad Proqram Təminatı haqqında</h2> 28 29 <blockquote> 30 <p> 31 Biz bu azad proqram təminatının izahını verməklə azad proqram təminatı 32 haqqında nəyin doğru olduğuna aydınlıq gətirmək istəyirik. 33 </p> 34 </blockquote> 35 36 <p> 37 “Azad proqram təminatı”nın predmeti maddilikdən daha çox mənəvi əhəmiyyət 38 kəsb edir. Konsepsiyanı dərk etmək üçün “azad” sözünün mənasını “azad nitq” 39 birləşməsində ifadə olunan məna kimi qəbul etməlisiniz. 40 </p> 41 42 <p> 43 Azad proqram təminatı istifadəçilərə proqramı istifadə etmək, nüsxəsini 44 çıxartmaq, yaymaq, təhlil etmək, dəyişdirmək və təkmilləşdirmək 45 məsələlərində bir sıra azadlıqlar verir. Daha dəqiq desək, buraya dörd növ 46 azadlıq aiddir: 47 </p> 48 49 <ul> 50 <li>İstənilən məqsəd üçün proqramdan istifadə etmək azadlığı (azadlıq 0).</li> 51 <li>Proqramın işləmə mexanizmini öyrənmək və onu şəxsi tələblərə uyğunlaşdırmaq 52 azadlığı (azadlıq 1). Mənbə kodunu sərbəst şəkildə əldə etmək bunun ilkin 53 şərtidir. 54 </li> 55 <li>Qonşuna kömək məqsədilə proqramın nüsxələrini yaymaq azadlığı (azadlıq 2). 56 </li> 57 <li>Proqramı təkmilləşdirmək və cəmiyyətin bundan yararlanması üçün son 58 nailiyyətləri cəmiyyətə çatdırmaq azadlığı (azadlıq 3). Mənbə kodunu sərbəst 59 şəkildə əldə etmək bunun ilkin şərtidir. 60 </li> 61 </ul> 62 63 <p>Proqram o vaxt azad hesab edilir ki, istifadəçi bütün bu azadlıqlara malik 64 olsun. Belə ki, siz <a href="#exportcontrol">hər yerdə hər kəsə</a> 65 modifikasiya edilmiş və ya edilməmiş nüsxəni təmənnasız və ya pulla yaya 66 bilərsiniz. Bunları (digər məsələlərdən fərqli olaraq) etməkdə azad olmaq 67 icazə almamaq və ya icazə üçün haqq ödəməmək deməkdir. 68 </p> 69 70 <p> 71 Proqramdan azad istifadə hər bir şəxs və ya təşkilatın onu istənilən növ 72 kompyuter sistemində, istənilən növ iş üçün istifadə etmək və buna görə də 73 proqrama dəstək verən hər hansı bir şəxs və ya təşkilatla əlaqə saxlamamaq 74 azadlığı verir. 75 </p> 76 77 <p> 78 Siz dəyişikliklər etməkdə və onun mövcudluğunu heç kimə bildirmədən şəxsi 79 işinizdə və ya oyununuzda istifadə etməkdə də azad olmalısınız. Əgər siz 80 etdiyiniz dəyişiklikləri nəşr etdirməyə qərar versəniz, bunu xüsusi bir 81 şəkildə kiməsə bildirmək tələb olunmamalıdır. 82 </p> 83 84 <p> 85 Nüsxələri yaymaq azadlığı proqramın ikili və ya icra edilən formalarına, 86 eləcə də modifikasiya edilmiş və ya edilməmiş mənbə kodlarına da şamil 87 ediliməlidir. (Proqramların icra edilə biləcək formada yayılması rahat 88 quraşdırılan azad əməliyyat sistemləri üçün olduqca vacibdir.) Əgər müəyyən 89 proqramın ikili və icra edilən formalarını (bəzi dillər bu xüsusiyyətə malik 90 deyil) hazırlamaq olmursa, eybi yoxdur. Amma işdi belə formaları yazmaq 91 metodunu tapsanız, onları azad yaymaq azadlığına da malik olmalısınız. 92 </p> 93 94 <p> 95 Dəyişikliklər etmək və təkmilləşdirilmiş versiyanı dərc etdirmək 96 azadlığından yararlanmaq üçün əlbəttə ki, proqramın mənbə kodunu əldə 97 etməlisiniz. Buna görə də mənbə kodunu əldə etmək azad proqram təminatı üçün 98 ilkin şərtlərdən hesab edilir. 99 </p> 100 101 <p> 102 Proqramı modifikasiya etməyin ən vacib yollarından biri müvafiq azad 103 altproqramların və modulların buraya daxil edilməsidir. Əgər proqramın 104 lisenziyası sizə mövcud modulu əlavə etməyə imkan vermirsə, məsələn, əgər bu 105 sizdən əlavə edəcəyiniz hər bir kodun müəlliflik hüququna sahib olmasını 106 tələb edirsə, onda bu lisenziya da azad olmaqda daha çox məhduddur. 107 </p> 108 109 <p> 110 Bu azadlıqların reallığa çevrilməsi üçün siz səhv etməyənə kimi onlar 111 dəyişməz olaraq qalmalıdırlar; əgər proqram təminatını təkmilləşdirən 112 lisenziyanı, siz bunun üçün səbəb yaratmasanız, ləğv etməyə səlahiyyəti 113 çatırsa, onda proqram təminatını azad hesab etmək olmaz. 114 </p> 115 116 <p> 117 Bununla belə azad proqram təminatının yayılması ilə bağlı bəzi qaydalar 118 qəbulediləndir. Bir şərtlə ki, bu qaydalar əsas azadlıqlara maneə 119 olmamalıdır. Məsələn, <a href="/copyleft/copyleft.html">müəllifsizlik 120 hüququ</a> (sadə şəkildə isah etsək) elə bir qaydadır ki, proqramı yeniləyən 121 zaman siz digər şəxslərin əsas azadlıqlarına məhdudiyyətlər qoya 122 bilməzsiniz. Bu qayda əsas azadlıqlara qarşı çıxmır, əksinə onları müdafiə 123 edir. 124 </p> 125 126 <p> 127 GNU layihəsində biz bu azadlıqları hüquqi tərəfdən müdafiə etmək üçün 128 “müəllifsizlik hüququ” adlanan termindən istifadə edirik. Amma <a 129 href="/philosophy/categories.html#Non-CopyleftedFreeSoftware">“müəlliflik 130 hüququ”na malik azad proqram təminatı</a> da mövcuddur. Biz inanırıq ki, 131 “müəllifsizlik hüququ” nişanı altında buraxılan proqramdan istifadənin daha 132 yaxşı olduğunu sübut edən mühüm səbəblər var. Bununla belə sizin proqramınız 133 “müəlliflik hüququ”na malik azad proqram təminatı kimi təsnif olunursa, biz 134 hələ ki ondan istifadə edə bilərik. “Azad proqram təminatı”, “müəllifsizlik 135 hüququna malik proqram təminatı” və digər proqram təminatları arasındakı 136 əlaqəni daha yaxşı dərk etmək üçün <a 137 href="/philosophy/categories.html">Azad Proqram Təminatının 138 Kateqoriyaları</a> bölməsinə nəzər salın. 139 </p> 140 141 <p> 142 Siz azad proqram təminatının nüsxələrini müəyyən məbləğ ödəməklə və ya heç 143 bir maddi vəsait ödəmədən əldə edə bilərsiniz. Amma bu nüsxələri necə əldə 144 etməyinizdən asılı olmayaraq, siz həmişə proqram təminatının surətini 145 çıxartmaq, dəyişdirmək, hətta <a href="/philosophy/selling.html">surətlərini 146 satmaq azadlığına</a> malik olmalısınız. “Azad proqram təminatı” 147 “qeyri-kommersiya” demək deyildir. Azad proqram kommersiya məqsədi, inkişafı 148 və yayımı üçün də münasib olmalıdır. Azad proqramın kommersiya cəhətdən 149 inkişafı artıq qeyri-adi görünmür; belə azad kommersiya proqram təminatının 150 olması cox vacibdir. 151 </p> 152 153 <p> 154 Əgər modifikasiya edilmiş versiyanın qablaşdırılma qaydaları sizin 155 modifikasiya edilmiş versiyalardan və ya bu versiyaların şəxsi məqsədlər 156 üçün istifadə etmək və hazırlamaq azadlıqlarınıza əhəmiyyətli dərəcədə xələl 157 gətirməzsə, onda bu qaydalar qənaətbəxşdir. “Əgər siz öz versiyanızı bu 158 yolla əlçatan edirsinizsə, onda digər yolla da əlçatan etməlisiniz” fikrinin 159 ifadə olunduğu qaydalar da eyni şəraitdə qənaətbəxş hesab edilə 160 bilər. (Diqqət edin ki, belə bir qayda hələ də sizə öz versiyanızı buraxmağı 161 istəyib-istəməmək seçimi etmək şansını verir.) İctimai istifadə üçün təqdim 162 etdiyiniz versiyaların mənbə kodlarının istifadəçiyə verilməsini tənzimləyən 163 qaydalar da qəbulediləndir. Əgər məhsulu inkişaf etdirən əvvəlki şəxs sizin 164 yaydığınız modifikasiya edilmiş versiyanın nüsxəsini istəsə, siz bu nüsxənin 165 birini ona göndərməli və ya siz modifikasiyalarınızda özünüzü ifadə 166 etməlisiniz. Bunu lisenziya tələb edir. 167 </p> 168 169 <p> 170 <a id="exportcontrol"></a>Bəzən hökumət proqramın nüsxələrinin beynəlxalq 171 aləmdə yayılma azadlığını məhdudlaşdıran ticari sanksiyalar qoya və ixracata 172 nəzarət üzrə nizamnamələrə riayət etməyi tələb edə bilər. Proqram 173 təminatını inkişaf etdirənlər bu məhdudiyyətləri aradan qaldırmaq və pozmaq 174 səlahiyyətinə malik deyillər. Amma onlar bu məhdudiyyətləri proqramın 175 istifadəsinə bir şərt kimi də əlavə edilməsinə etiraz etməli və bunları rədd 176 etməlidirlər. Bu yolla məhdudiyyətlər bunların tətbiq edildiyi ölkələrdən 177 kənarda fəaliyyət göstərən insanlara və onların fəaliyyətinə təsir 178 etməyəcək. 179 </p> 180 181 <p> 182 Bir çox azad proqram təminatı müəlliflik hüququna əsaslanır və bu hüquqa 183 əsasən hansı növ tələblərin tətbiq edilməsinin də məhdudiyyətləri 184 vardır. Əgər müəlliflik hüquqlu lisenziya yuxarıda qeyd edilmiş şəkildə 185 azadlığı tanıyırsa, heç bir anlaşılmazlıq yoxdur (baxmayaraq ki, bu hərdən 186 baş verir). Bununla belə bəzi azad proqram təminatı lisenziyaları 187 müqavilələrlə gücləndirilir ki, müqavilələr də daha geniş məhdudiyyətlər 188 qoya bilər. Bu o deməkdir ki, lisenziya kimi bəyənilməyən məhdudlaşdırıcı və 189 azad olmayan vasitələr də mövcuddur. 190 </p> 191 192 <p> 193 Biz sözsüz bütün bəyənilməyən müqavilə məhdudiyyətlərinin hamısını sadalaya 194 bilmərik. Əgər müqavilə əsaslı lisenziya müəlliflik hüquqlu lisenziyaların 195 edə bilmədiyi fərqli vasitələrlə məhdudlaşdırma tətbiq edirsə və burada 196 qanuni olması vurğulanmırsa, onda bu haqda bir qədər düşünməli və çox güman 197 ki, bunu qeyri-azad hesab etməliyk. 198 </p> 199 200 <p> 201 Azad proqram təminatı dedikdə, “hədiyyə vermək” və ya “pulsuz” kimi 202 sözlərdən çəkinmək lazımdır. Çünki bu sözlər söhbətin azadlıqdan yox, puldan 203 getdiyinə işarə edir. “Piratlıq” kimi bəzi ümumi terminlərin ifadə etdikləri 204 fikirləri ümid edirik ki, siz də dəstəkləməyəcəksiniz. Bu terminlərin 205 müzakirəsi ilə bağlı İşlədilməsində ehtiyat ediləcək sözlər və söz 206 birləşmələri bölməsinə daxil ola bilərsiniz. Bizdə həmçinin “azad proqram 207 təminatı”nın müxtəlif dillərdə olan tərcümələri də var. 208 </p> 209 210 <p> 211 Sonda azad proqram təminatı haqqında olan bu fikirləri izah edərkən diqqətli 212 olmağı xahiş edirik. Xüsusi proqram təminatının lisenziyasını azad proqram 213 lisenziyası kimi müəyyən edərkən bunun yalnız sözdə deyil ruhən də azad 214 olması vacibdir. Əgər lisenziyada qanunsuz məhdudiyyətlər əks olunursa, biz 215 onu rədd edirik. Hətta biz bu məsələni bu kriteriyada görməyə də etiraz 216 edirik. Bəzən lisenziya ilə bağlı tələblər geniş müzakirəyə səbəb olur. Bu 217 tələblərin nə qədər qəbuledilən olmasına qərar vermək üçün vəkillərlə də 218 məsləhətləşmələr aparırıq. Yeni məsələ ilə əlaqədar nəticəyə gəldikdə biz 219 bəzi lisenziyaların nə üçün bəyənildiyini və ya əksinə, bəyənilmədiyini daha 220 sadə şəkildə anlatmaq üçün tez-tez bu kriteriyanı yeniləyirik. 221 </p> 222 223 <p> 224 Əgər hər hansı bir xüsusi lisenziyanın azad proqram təminatı lisenziyası 225 olub-olmamasını öyrənmək istəyirsinizsə <a 226 href="/licenses/license-list.html">lisenziyalar siyahısına</a> daxil 227 olun. İşdi sizin maraqlandığınız lisenziya bu siyahıda olmazsa, bizə <a 228 href="mailto:licensing@gnu.org"><licensing@gnu.org></a> ünvanına 229 e-mail göndərə bilərsiniz. 230 </p> 231 232 <p> 233 Yeni lisenziya yazmaq fikrinə düşsəniz, zəhmət olmasa, APTF-ə bu ünvana 234 məktub yazmaqla bildirin. Müxtəlif azad proqram təminatı lisenziyalarının 235 sürətlə yayılması lisenziyaların istifadəçilər tərəfindən qavranılması işini 236 daha da çətinləşdirir; bu cəhətdən biz sizin ehtiyaclarınıza cavab verəcək 237 mövcud azad proqram təminatı lisenziyasının tapılmasında yardımçı ola 238 bilərik. 239 </p> 240 241 <p> 242 Əgər bu mümkün deyilsə, əgər siz həqiqətən də yeni lisenziyaya ehtiyac 243 duyursunuzsa, onda bizim köməyimizlə əmin ola bilərsiniz ki, lisenziya sonda 244 həqiqətən də azad proqram təminatı lisenziyazına uyğun olacaq və müxtəlif 245 praktik problemlərdən azad olacaq. 246 </p> 247 248 <h3 id="open-source">Açıq mənbə?</h3> 249 250 <p> 251 Digər bir qrup “azad proqram təminatı” termininə mənaca yaxın olan (amma tam 252 eyni olmayan) “açıq mənbə” terminini işlətməyə başlayıb. Biz “azad proqram 253 təminatı” termininə üstünlük veririk, çünki bildiyiniz kimi bu maddi mənadan 254 daha çox mənəvi, yəni azadlıq mənası ifadə edir. <a 255 href="open-source-misses-the-point.html">Bu termində azadlıq öz əksini 256 tapır</a>. “Açıq” sözü isə düzgün seçim deyil. 257 </p> 258 259 <div class="translators-notes"> 260 261 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> 262 </div> 263 </div> 264 265 <!-- for id="content", starts in the include above --> 266 <!--#include virtual="/server/footer.html" --> 267 <div id="footer"> 268 <div class="unprintable"> 269 270 <p>APTF və GNU ilə bağlı suallarınızı <a 271 href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> elektron poçt ünvanına 272 göndərin. Bundan əlavə APTF ilə <a href="/contact/">digər vasıtələrlə də 273 əlaqə saxlamaq olar</a>. Işləməyən linklər və digər düzəlişləriniz (və ya 274 təklifləriniz) üçün elektron poçt ünvanı: <a 275 href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> 276 277 <p> 278 <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, 279 replace it with the translation of these two: 280 281 We work hard and do our best to provide accurate, good quality 282 translations. However, we are not exempt from imperfection. 283 Please send your comments and general suggestions in this regard 284 to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> 285 286 <web-translators@gnu.org></a>.</p> 287 288 <p>For information on coordinating and submitting translations of 289 our web pages, see <a 290 href="/server/standards/README.translations.html">Translations 291 README</a>. --> 292 Bu məqalənin idarə olunması və tərcüməsi ilə əlaqədar məlumat almaq üçün <a 293 href="/server/standards/README.translations.html">Tərcümələr üzrə oxuməni 294 faylına</a> müraciət edin.</p> 295 </div> 296 297 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to 298 files generated as part of manuals) on the GNU web server should 299 be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this 300 without talking with the webmasters or licensing team first. 301 Please make sure the copyright date is consistent with the 302 document. For web pages, it is ok to list just the latest year the 303 document was modified, or published. 304 305 If you wish to list earlier years, that is ok too. 306 Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying 307 years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable 308 year, i.e., a year in which the document was published (including 309 being publicly visible on the web or in a revision control system). 310 311 There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers 312 Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> 313 <p>Copyright © 1996, 2002, 2004, 2005 Free Software Foundation, Inc.</p> 314 315 <p>This page is licensed under a <a rel="license" 316 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons 317 Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> 318 319 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.html" --> 320 <div class="translators-credits"> 321 322 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> 323 Translation: Igrar Huseynov 324 </div> 325 326 <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> 327 Yenilənib: 328 329 $Date: 2017/02/20 21:03:48 $ 330 331 <!-- timestamp end --> 332 </p> 333 </div> 334 </div> 335 </body> 336 </html>